docislam`da kadın
download 
Şikayet Transkript
islam`da kadın
İSLÂM’DA KADIN ERENKÖYLÜ MUHAMMED HİKMET EFENDİ İÇİNDEKİLER HAZRETİ ÂDEM VE HAZRETİ HAVVA ..............................................................................9 LÜGATTE ERKEK VE KADIN...............................................................................................19 CAHİLİYEDE KADININ YERİ...............................................................................................19 İSLÂM’DA KADININ YERİ VE DEĞERİ ............................................................................21 Y RASÛLALLAH ....................................................................................................................28 ÂYETLERDE ERKEK VE KADININ VASIFLARI ..............................................................28 KADIN VE ERKEK ARASINDAKİ YARATILIŞ FARKLILIKLARI ...............................31 KADININ FAZİLETİ VE ERKEK ÜZERİNDEKİ HAKLARI ............................................33 ZEVCİN ZEVCESİNE DİNİNİ ÖĞRETMESİ......................................................................35 KADIN VE ERKEĞİN BAZI VAZİFELERİ .........................................................................37 KADINLARLA İSTİŞARE.......................................................................................................39 ERKEĞİN FAZİLETİ VE KADIN ÜZERİNDEKİ HAKLARI............................................44 PEYGAMBERİMİZ ALEYHİSSELÂMIN KADINLARLA BEYATI .................................47 İSLÂM’DA KARABET .............................................................................................................54 AKRABA VE KOMŞU HAKKI...............................................................................................56 EVLENMENİN ÖNEMİ VE FAYDALARI............................................................................59 NİKÂHIN ÖNEMİ ....................................................................................................................71 6 İÇİNDEKİLER NİKÂH AKDİ VE MEHİR .......................................................................................................74 MUTʹA NİKÂHI ........................................................................................................................77 ZİNA VE FUHŞİYYATIN ZARARLARI ..............................................................................77 VELİME ‐ DÜĞÜN YEMEĞİ ..................................................................................................79 KISKANÇLIĞIN YERİ .............................................................................................................80 KOCANIN EŞİ ÜZERİNDEKİ HAKLARI............................................................................83 İTAAT..........................................................................................................................................86 İSLÂM’DA TESETTÜR VE FAYDALARI ............................................................................97 ZİYNETİN NEVİLERİ ...........................................................................................................102 TESETTÜRÜN BİRİNCİ NEVİ.............................................................................................102 TESETTÜRÜN İKİNCİ NEVİ ...............................................................................................106 HAZRETİ MUHAMMED ALEYHİSSELÂMIN DÜNYAYA TEŞRİFLERİ ..................110 HAZRETİ ÂMİNE ...................................................................................................................115 VİLÂDET‐İ SENİYYE‐İ MUHAMMED ..............................................................................120 HAZRETİ HALÎME HATUN ................................................................................................121 HAZRETİ ÜMMÜ EYMEN....................................................................................................126 PEYGAMBERİMİZİN HALALARI ......................................................................................132 HAZRETİ SAFİYYE ................................................................................................................132 HAZRETİ ERV HÂTUN......................................................................................................137 HAZRETİ HÂLİDE BİNTİ ESVED ......................................................................................138 HAZRETİ ÜMMÜ HARAM ..................................................................................................140 PEYGAMBERİMİZİN HANIMLARI...................................................................................143 HAZRETİ HADİCE BİNTİ HÜVEYLİD..............................................................................143 HAZRETİ ÂİŞE ........................................................................................................................152 HAZRETİ CUVEYRİYE BİNTİ HARİS ...............................................................................156 HAZRETİ HAFSA ...................................................................................................................159 HAZRETİ MEYMUNE BİNTİ HARİS .................................................................................161 HAZRETİ SAFİYYE BİNTİ HAYY .......................................................................................163 HAZRETİ SÛDE BİNTİ ZEMʹA............................................................................................165 HAZRETİ ÜMMÜ HABİBE...................................................................................................167 HAZRETİ ÜMMÜ SELEME ..................................................................................................168 HAZRETİ ZEYNEB BİNTİ HUZEYME ...............................................................................170 HAZRETİ ZEYNEB BİNTİ CAHŞ ........................................................................................171 PEYGAMBER EFENDİMİZİN KIZLARI ............................................................................177 İÇİNDEKİLER 5 HAZRETİ ZEYNEB .................................................................................................................177 HAZRETİ RUKİYYE ...............................................................................................................178 HAZRETİ ÜMMÜ GÜLSÜM ................................................................................................178 HAZRETİ FATIMATÜ’Z‐ZEHRA........................................................................................181 GİTTİ FATIMATÜ’Z‐ZEHRA DÜNYADAN.....................................................................195 HAZRETİ MERYEM VE GÜZEL AHLÂKI.........................................................................196 HAZRETİ SÜMEYYE BİNTİ HABBAT ...............................................................................208 HAZRETİ AFR HÂTUN.....................................................................................................211 HAZRETİ ASİYE VE GÜZEL AHLÂKI...............................................................................214 HAZRETİ MUSAʹNIN ANNESİ...........................................................................................215 HAZRETİ MUSA’NIN YARDIM ETTİĞİ GENÇ KIZLAR .............................................218 HAZRETİ YUSUF VE ZÜLEYHA HATUN.........................................................................221 HAZRETİ LUT VE HAZRETİ NUHʹUN EŞLERİ...............................................................227 HAZRETİ ESMA (ZATÜNNİ‐TÂKEYN) ............................................................................228 HAZRETİ RÂBİA ADEVİYE.................................................................................................230 HİKMETLİ NASİHATLER ....................................................................................................235 ÖMER BİN ABDÜLAZİZ HAZRETLERİ VE EVLİLİĞİ ..................................................246 KOCAYA İTAAT.....................................................................................................................250 KOCANIN RIZASI .................................................................................................................251 KADININ İFFETİNİ KORUMASI .......................................................................................253 MÜ’MİNE HANIMIN ALLAH’A KARŞI VAZİFELERİ .................................................254 KADININ NEFSİNE KARŞI SORUMLULUĞU ...............................................................269 MÜ’MİNE HANIMIN ÖRNEK VASIFLARI......................................................................273 MÜ’MİNE HANIMIN AKRABALARINA KARŞI GÖREVLERİ...................................294 MÜ’MİNE HANIMIN KOMŞULARINA KARŞI GÖREVLERİ.....................................295 MÜ’MİNE HANIMIN ARKADAŞLARINA KARŞI GÖREVLERİ................................298 MÜ’MİNE HANIMIN ÂDAB VE MUÂŞERETİ................................................................309 DİN VE ÖNEMİ.......................................................................................................................354 ALLAH SEVGİSİ.....................................................................................................................355 ALLAH KORKUSU.................................................................................................................357 TEVEKKÜL VE ÇALIŞMA ....................................................................................................358 BÜYÜK GÜNAHLAR .............................................................................................................362 TEVBE........................................................................................................................................371 KIYMETİNİ BİL.......................................................................................................................377 6 İÇİNDEKİLER VASAT DİN VE VASAT İNSAN .........................................................................................378 MÜ’MİN AİLE .........................................................................................................................383 DİPNOTLAR... ﻦ اﻟ ﱠﺮﺣ۪ﻴ ِﻢ ِ ٰﺣﻤ ْ ﺴ ِﻢ اﻟّٰﻠ ِﻪ اﻟ ﱠﺮ ْ ِﺑ TAKRİZ Hamdolsun Allah’a ki yerleri ve gökleri yarattı. Bize nutk u beyan öğreterek cism u can bahşetti. Yol gösterici Peygamber gönderdi, ona Kur’an vahyetti. Ve O Peygamberi kadın erkek herkese rehber kıldı. O’nun Habibine Âlina ve Eshâbına salat u selam olsun. Ey Aziz! Malumunuz ola ki şu anda elinizdeki bu muazzam kitap Füyûzât‐ı Rabbanî ve Letâif‐ı Sübhanî deryasından terennüm eden hoş nağmeli bir eser‐i şahanedir. İçerisinde hukuk‐ı İslâmiye ışığında muaşeret ve adaba ait mühim meseleleri ihata eden bu eser, Kur’an ve ehadis‐i şerifede beyan buyrulan ve hayatımızı tenvir edecek misalleri de muhtevidir. Ayrıca, mezkûr eser‐i latif, sadece kadınların hukukuna ihtimam gösterilip erkeklerin hukukunu bir yana bırakan bir kitap olmayıp her iki tarafın da hukukuna dair din‐i İslâmdaki terazi‐yi adalete de ram olmuş bir teliftir. Zamanımızda bazı insanlar kadın haklarını savunurken haddi aşmışlar ve ifrata düşmüşler, bir kısmı ise kadını hiçbir hakka sahip olmayan, erkeğin zevk oyuncağı olarak görmüş ve tefrite düşmüş‐ lerdir. Hâlbuki erkeği de kadını da yaratan Allah’tır, Allah’tan gayrı ya‐ ratıcı yoktur. Ve O Allah Subhanehü ve Teâlâ Kur’an‐ı Mübîn de şöyle buyurur: ﻦ َ ﺤﺐﱡ ا ْﻟ ُﻤ ْﻌﺘَﺪ ۪ﻳ ِ ن اﻟّٰﻠ َﻪ ﻟَﺎ ُﻳ وَﻟَﺎ َﺗ ْﻌ َﺘﺪُوا ِا ﱠ 18 İSLÂM’DA KADIN “Hudutları aşmayınız çünkü Allah hudutları aşanları sevmez” Ondandır ki her iki tarafın da indi ilâhîde belirlenmiş hudutları çiğnemeyip huzur ve saadetli bir hayatı idame etmek için Kur’an‐ı Kerîm ve Ehadis‐i Nebeviyede beyan olunan hakları bilmeleri zaru‐ ridir. Her kim bu kitabı tefekkür edip, sıdk‐ı yakîn ile mutaala ederek okursa Hak Teâlâ’nın izniyle aklındaki efkârını tedirgin eden çözül‐ memiş müşkilatlı mes’eleleri biiznillah izale edecektir. Bu dürr‐i yekta olan kitabı muhlisane okuyup tatbikine say u gay‐ ret gösteren mü’min ve mü’mineler, eşleri ve çocukları hakkında daha dikkatli olacaklar, birbirine karşı görevlerini yerine getirerek Kur’an ve Sünnet dairesinde münevver bir yola vusul bulacaklardır. Tevfik Allah’tandır. Abdulhekim El Mevlevî HAZRETİ ÂDEM VE HAZRETİ HAVVA ل َ ﻞ ﺻَﺎِﻟﺤًﺎ َوﻗَﺎ َ ﻋ ِﻤ َ ﻦ َدﻋَﺎ ِاﻟَﻰ اﻟّٰﻠ ِﻪ َو ْ ﻦ َﻗ ْﻮﻟًﺎ ِﻣ ﱠﻤ ُﺴ َﺣ ْ ﻦ َا ْ َو َﻣ ﻦ َ ﺴِﻠﻤ۪ﻴ ْ ﻦ ا ْﻟ ُﻤ َ اِ ﱠﻧﻨ۪ﻰ ِﻣ “(İnsanları) Allahʹa davet eden, salih amel işleyen ve ʺBen müslümanlardanımʺ diyenden kimin sözü daha güzeldir?”1 İbni Abbas’tan rivâyet olunur ki: “Cenâb‐ı Hak, Havva validemizi Hazreti Adem’in sol kaburga kemiğinden yarattı. Adem aleyhisselâm o esnada uyumakta idi. Uyanıp yanında gonca gül gibi Havva’yı gö‐ rünce kalbi ona aktı ve elini uzattı. Melekler: “Ya Adem! Ona do‐ kunma, henüz nikâhın kıyılmadı!” dedi. Bundan sonra nikâhları kı‐ yıldı. Mehrin şartı da üç kere Hazreti Muhammed Mustafa’ya salâ‐ vat‐ı şerife getirilmesi olarak gerçekleşti. Bu, Allah celle celâlühu hu‐ zurunda ve Muhammedî hakikat önünde ilk nikâhın başlangıcı oldu. Nikâh böylece, Hazreti Muhammed Mustafa’ya salâvat ile ulvî bir mana kazandı. İnsanlık tarihi rahmet, bereket ve feyiz tecellileri ile böylece başladı. Bütün muhabbetlerin özü, ilâhî muhabbettir. Cenâb‐ı Hak kulla‐ rına lutfettiği bütün sevgi ve muhabbetlerin hepsini hakikatte kendi muhabbetine vesile olarak bahşetmiştir. Muhabbetin zirvesine çıka‐ bilmenin şartı Allahı ve Rasûlünü sevmektir. Eşler arasındaki muhabbet ve bağlılık ise Rasûlullah’a tâbi ol‐ makla elde edilir. İslâm dairesi gözetilerek kurulacak aile yuvaları üstün meziyetli ve bereketli haneler olur. Bu bakımdan aile hem Al‐ lah celle celalühunun muhabbetine vesiledir, hem de nesillerin ida‐ 1 Fussilet Sûresi, Âyet 33 18 İSLÂM’DA KADIN mesi için zarûrîdir. Yani aile nizamı, hem bedenî bir ihtiyaçtır. Hem de manen gelişmenin ilk ve esaslı zeminini teşkil eder. İslâm nazarında evlilik her zaman asıl olmuş ve musırran teşvik edilmiştir. Zaten bunun aksi insan yaradılışına da aykırıdır. Çünkü evlilik ‐geçerli mazeretler hariç‐ insanoğlunun uzak durmaması ge‐ reken bir ihtiyaç ve sünnet‐i seniyyedir. Aile yuvası kurmanın bu ka‐ dar mühim olması itibariyle evlilikle arzu edilen maksatlara vasıl olmak ve ev mekânını bir huzur cenneti haline getirmek için riâyet edilmesi gereken pek çok ince ve nazik meseleler vardır. İlâhî mu‐ habbete vesile olacak bir aile hayatı nasıl kurulur? Nelere dikkat et‐ meli ki, evlerimiz bir huzur ve saadet yurdu olsun? Nasıl yaşamalı ki hayat yolculuğumuz aksal gayemizde hitam bulsun? Bunun için Kur’an ve Sünnet aileye tarif edilen maksat ve gayelere götürecek yolları, usulleri, kaideleri ve kıstasları en güzel biçimde vaaz etmiştir. Ayrıca bu nizama riâyet edilmediği takdirde, hangi vahim neticelerin ortaya çıkacağını da belirtmiştir. Bu hususta arzu edilen neticeye erişebilmek için Cenâb‐ı Hak bize numûnelerin en güzelini ve mükemmelini nasib etmiştir ki, O gö‐ nüller sultanı Hazreti Muhammed Mustafa aleyhisselâm’dır. Hayatı‐ nın hiç bir safhasında en küçük bir tezat bulunmayan O peygamber‐ ler serveri, kurduğu aile yuvasında da bu güzel nizamı yaşamış ve yaşatmıştır. Bu bakımdan iyi bir aile teʹsisi için Oʹnun şerefli ve müs‐ tesna güzelliklerle dolu aile hayatını bilmeli ve kendimize şiar edin‐ meliyiz. Nice gafiller evliliğe yanaşmayarak, bu husustaki günah ve haram girdaplarında perişan ve helak olmaktadırlar. Cenâb‐ı Hak şöyle buyuruyor: ﺷ ْﺌ ُﺘﻤَﺎ ِ ﺚ ُ ﺣ ْﻴ َ ﻦ ْ ﺠ ﱠﻨ َﺔ َﻓ ُﻜﻠَﺎ ِﻣ َ ﻚ ا ْﻟ َﺟ ُ ﺖ َو َز ْو َ ﻦ َا ْﻧ ْ ﺳ ُﻜ ْ َوﻳَﺎَا َد ُم ا ﻦ َ ﻦ اﻟﻈﱠﺎِﻟﻤِﻴ َ ﺠ َﺮ َة َﻓ َﺘﻜُﻮﻧَﺎ ِﻣ َﺸ وَﻟَﺎ َﺗ ْﻘ َﺮﺑَﺎ َه ِﺬ ِﻩ اﻟ ﱠ İSLÂM’DA KADIN 19 “(Allah buyurdu ki) Ey Adem! Sen ve eşin cennette yerleşip dile‐ diğiniz yerden yeyin. Ancak şu ağaca yaklaşmayın! Sonra zalimler‐ den olursunuz.” 2 Allah Teâlâ, Hazreti Âdem aleyhisselâmı yarattı ve ona zevce ola‐ rak da Hazreti Havva’yı yarattı. Onların her ikisine cennette diledik‐ leri her şeyden yemeleri, orada hayat sürmelerini ancak yasaklanmış bir ağaca yaklaşmamalarını emretti. Hazreti Âdem’e meleklerin bil‐ mediği ilimler öğretilmiş ve bütün meleklere Hazreti Âdem’e secde emri verilmiş. Bütün melekler ona secde etmişler, ancak iblis secde emrine isyan etmiş, insanın üstünlüğünü kabul etmemiş. Bu kadar bol nimetlere, şerefe sahip olan Âdem babamız ve Havva validemiz cennette yaşamaya başladığı andan itibaren imtihan‐ı ilâhiyeye tâbi tutuldular. Cenâb‐ı Hak iblisin hilesini şöyle beyan buyurur: ﺳ ْﻮَا ِﺗ ِﻬﻤَﺎ َ ﻦ ْ ﻋ ْﻨ ُﻬﻤَﺎ ِﻣ َ ى َ ى َﻟ ُﻬﻤَﺎ ﻣَﺎ ُو ِر َ ن ِﻟ ُﻴ ْﺒ ِﺪ ُ ﺸ ْﻴﻄَﺎ س َﻟ ُﻬﻤَﺎ اﻟ ﱠ َ ﺳ َﻮ ْ َﻓ َﻮ ﻦ َا ْو ِ ن َﺗﻜُﻮﻧَﺎ َﻣَﻠ َﻜ ْﻴ ْ ﺠ َﺮ ِة اِﻟﱠﺎ َا َﺸ ﻦ َه ِﺬ ِﻩ اﻟ ﱠ ْﻋ َ ل ﻣَﺎ َﻧﻬَﻴ ُﻜﻤَﺎ َر ﱡﺑ ُﻜﻤَﺎ َ َوﻗَﺎ ﻦ َ ﻦ ا ْﻟﺨَﺎِﻟﺪِﻳ َ َﺗﻜُﻮﻧَﺎ ِﻣ “Derken şeytan, birbirine ayıp yerlerini göstermek için onlara vesvese verdi ve ‘Rabbiniz size bu ağacı sırf melek olursunuz veya ebedî kalanlardan olursunuz’ diye yasakladı dedi.”3 İnsan, ebedî yaşama arzusunu hiçbir zaman içinden atamadı. Herkes ebedî veya uzun yaşamak ister. Cenâb‐ı Hak bu meyanda şöyle buyuruyor: 2 3 Araf Sûresi, Âyet 19 Araf Sûresi, Âyet 20 18 İSLÂM’DA KADIN ب ُ ﺻﺤَﺎ ْ ﻚ َا َ ﻋ ْﻨﻬَﺎ اُوَﻟ ِﺌ َ ﺳ َﺘ ْﻜ َﺒﺮُوا ْ ﻦ َآ ﱠﺬﺑُﻮا ِﺑَﺎﻳَﺎ ِﺗﻨَﺎ وَا َ وَاﱠﻟﺬِﻳ ن َ اﻟﻨﱠﺎ ِر ُه ْﻢ ﻓِﻴﻬَﺎ ﺧَﺎِﻟﺪُو “Âyetlerimizi yalanlayanlar ve büyüklenip onlardan yüz çevi‐ renler var ya, işte onlar ateş ehlidir. Onlar orada ebedî kalacaklar‐ dır.”4 Mü’minlerin cennetteki ebedî hayatı için şöyle buyurur: ﻒ ﻧَ ْﻔﺴًﺎ اِﻟﱠﺎ ُ ﻋ ِﻤﻠُﻮا اﻟﺼﱠﺎﻟِﺤَﺎتِ ﻟَﺎ ُﻧ َﻜﻠﱢ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا َو َ وَاﱠﻟﺬِﻳ ن َ ﺠ ﱠﻨ ِﺔ ُه ْﻢ ﻓِﻴﻬَﺎ ﺧَﺎِﻟﺪُو َ ب ا ْﻟ ُ ﺻﺤَﺎ ْ ﻚ َا َ ﺳ َﻌﻬَﺎ اُوَﻟ ِﺌ ْ ُو “İnanıp da iyi işler yapanlara gelince ‐ki hiç kimseye gücünün üstünde bir vazife yüklemeyiz‐ işte onlar, cennet ehlidir. Orada onlar ebedî kalacaklar.”5 Şeytan, insanların içinde var olan bu ebedî yaşama duygusuyla Hazreti Âdem ve Havva validemizi aldatmaya çalışıyordu. Hazreti Âdem ile Havva validemiz o güne kadar asla bir canlının yemin ile yalan söyleyeceğini bilmiyorlardı. Şeytan onlara yaklaştı ve onlara vesvese verdi. Hazreti Âdem ve Hazreti Havva, yalan söylemeye‐ ceklerine inandıkları şeytanın Allah’ın ismine yemin ederek söylediği sözlerine aldandılar. Onlara: “Ben size hayırlı bir öğüt veriyorum siz cennette ebedî kalmak veya melekleşmek istemez misiniz, aynı melekler gibi, gü‐ nahsız bir varlık olmak istemez misiniz?” dedi. Elbette ki insanlar ebedî yaşamak isterler. İşte şeytan Âdem aleyhisselâm ve Havva va‐ lidemize böyle yaklaştı, böylece onları hile ile aldattı. Ağacın meyve‐ sini tattıklarında ayıp yerleri kendilerine göründü ve cennet yaprak‐ larından üzerilerini örtmeye başladılar. 4 5 Araf Sûresi, Âyet 36 Araf Sûresi, Âyet 42 İSLÂM’DA KADIN 19 ن ﻞ َﻟ ُﻜﻤَﺎ ِا ﱠ ْ ﺠ َﺮ ِة َوَا ُﻗ َﺸ ﻦ ِﺗ ْﻠ ُﻜﻤَﺎ اﻟ ﱠ ْﻋ َ َوﻧَﺎدَﻳ ُﻬﻤَﺎ َر ﱡﺑ ُﻬﻤَﺎ َاَﻟ ْﻢ َا ْﻧ َﻬ ُﻜﻤَﺎ ﻦ ٌ ﻋ ُﺪ ﱞو ُﻣﺒِﻴ َ ن َﻟ ُﻜﻤَﺎ َ ﺸ ْﻴﻄَﺎ اﻟ ﱠ “Rableri onlara: Ben size o ağacı yasaklamadım mı ve şeytan size apaçık bir düşmandır, demedim mi? diye nidâ etti.”6 Haramlarla helalleri kıyasladığımız zaman göreceğiz ki, Allah’ın insanlar için helal kıldığı nimetler sayılamayacak kadar çok, yasak ettikleri ise pek azdır. Fakat geliniz görünüz ki insanlar, Allah’ın ya‐ sak kıldığı haramlara dalıp gidiyorlar ve neticede hüsrana uğruyor‐ lar. Nefsimizin fısıldamaları şeytanın fısıldamalarından daha tehlike‐ lidir. Eğer nefsimize, şeytana ve toplumdaki kötü ahlâklı kimselerin telkinine uyarsak biz de hüsrana uğrayanlardan oluruz. Âdem aleyhisselâm ile Havva validemiz, cennette kendilerine mahsus bir örtü ile örtünmüşlerdi, hatta Hazreti Âdem ile Hazreti Havva avret mahallerini kendileri dahi göremiyorlardı. Fakat haram olan o ağacın meyvesinden yedikleri zaman, Allah edeb yerlerini örten örtüyü kaldırıverdi ve birbirlerinin edeb yerlerini gördüler ve utançla koşuşup ağaç yaprakları ile örtünmeye çalıştılar. O hali görür görmez pişman oldular. Öyle bir pişmanlık ki birbirlerinin yüzlerine bile bakamadılar. “Ne yaptık, ne ettik de biz bunca nimetin içine gark olmuş iken Rabbimizin yasak ettiği o meyveden yedik” dediler. On‐ lar o hallerinden çok utandılar. İşte insanın imanı olursa hayâsı da olur. Rasûlullah aleyhisselâm: “Hayâ imandandır”7 buyuruyor. 6 7 Araf Sûresi, Âyet 22 Hadis, Buhârî 18 İSLÂM’DA KADIN Bir insanın hayâ duygusu o kimsenin imanıyla orantılıdır. Bir in‐ san, Allah’a karşı, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve selleme karşı in‐ sanlara karşı hayâlı ise, işte o kimsenin imanı kemale ermiştir. O kimsenin hayâsının derecesi imanının derecesini gösterir. Çünkü hayâ imandandır, şeytanda hayâ yoktur. Hazreti Âdem’in kalbinde ise iman ve tam bir teslimiyet vardı ama bir an için yanıldı. İlgili âyet‐i Kerîmeler de bize gösteriyor ki, insan yaptığı ibadet ve taata güvenmemeli, akıbetinden ne emin ol‐ malı ne de ümidini kesmelidir. “Ben namaz kılıyorum, oruç tutuyo‐ rum, Allah yolunda hizmet ediyorum, ben cennete girmeyeceğim de kim girecek?” gibi sözler, düşünceler çok tehlikeli söz ve düşünceler‐ dir. Tarihte bunun çok örnekleri var. Meselâ: Belam bin Baura, âlimdi ve evliyaullahın büyüklerindendi, ism‐i azam duasını biliyordu; fa‐ kat Hazreti Musa aleyhisselâma haset ettiği için, bu hasedi onu ima‐ nından etti. Şeytan, Âdem aleyhisselâma haset etti, “onu, çamurdan yarattın beni ateşten yarattın, o benden hakirdir” dediği için helak oldu. Her ikiside haset sebebiyle helak oldu. Allahu Tebareke ve Teâlâ hazretleri şöyle ferman buyurur: ن َ ن َﻓﻜَﺎ ُ ﺸ ْﻴﻄَﺎ ﺦ ِﻣ ْﻨﻬَﺎ َﻓَﺎ ْﺗ َﺒ َﻌ ُﻪ اﻟ ﱠ َ ﺴَﻠ َ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ْﻢ َﻧ َﺒَﺎ اﱠﻟﺬِى َا َﺗ ْﻴﻨَﺎ ُﻩ َاﻳَﺎ ِﺗﻨَﺎ ﻓَﺎ ْﻧ َ ﻞ ُ وَا ْﺗ َ ﻦ ا ْﻟﻐَﺎوِﻳ َ ِﻣ ض وَا ﱠﺗ َﺒ َﻊ ِ ﺧَﻠ َﺪ ِاﻟَىﺎ ْﻟَﺎ ْر ْ ﺷ ْﺌﻨَﺎ َﻟ َﺮ َﻓ ْﻌﻨَﺎ ُﻩ ِﺑﻬَﺎ َوَﻟ ِﻜ ﱠﻨ ُﻪ َا ِ ﻦ ≅ َوَﻟ ْﻮ ِ ﻞ ا ْﻟ َﻜ ْﻠ ِ َهﻮَﻳ ُﻪ َﻓ َﻤ َﺜُﻠ ُﻪ َآ َﻤ َﺜ ﻚ َ ﺚ َذِﻟ ْ ﺚ َا ْو َﺗ ْﺘ ُﺮ ْآ ُﻪ َﻳ ْﻠ َﻬ ْ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ َﻳ ْﻠ َﻬ َ ﻞ ْ ﺤ ِﻤ ْ ن َﺗ ْ ﺐ ِا ن َ ﺺ َﻟ َﻌﱠﻠ ُﻬ ْﻢ َﻳ َﺘ َﻔ ﱠﻜﺮُو َ ﺼ َ ﺺ ا ْﻟ َﻘ ِ ﺼ ُ ﻦ آَ ﱠﺬﺑُﻮا ِﺑَﺎﻳَﺎ ِﺗﻨَﺎ ﻓَﺎ ْﻗ َ ﻞ ا ْﻟ َﻘ ْﻮ ِم اﱠﻟﺬِﻳ ُ َﻣ َﺜ “Onlara (yahudilere), kendisine âyetlerimizden verdiğimiz ve fa‐ kat onlardan sıyrılıp çıkan, o yüzden de şeytanın takibine uğrayan ve sonunda azgınlardan olan kimsenin haberini oku. Dileseydik elbette onu bu âyetler sayesinde yükseltirdik. Fakat o, dünyaya saplandı ve hevesinin peşine düştü. Onun durumu tıpkı köpeğin durumuna ben‐ zer: Üstüne varsan da dilini çıkarıp solur, bıraksan da dilini sarkıtıp İSLÂM’DA KADIN 19 solur. İşte âyetlerimizi yalanlayan kavmin durumu böyledir. Kıssayı anlat ki belki düşünürler.”8 Öyleyse insan yaptığı ibadete güvenmemelidir ama bunun ya‐ nında Allah’tan da asla ve asla ümidini kesmemelidir. Hulefâ‐i Râşidîn’in ikincisi Hazreti Ömeru’l‐Faruk radıyallahu anh ‐ ki cennetle müjdelenen on sahabeden birisidir ‐ bunu ne güzel ifade ediyor: “Biri müstesna bütün insanlar cennete girecek denilse, o bir kişi ben miyim diye korkarım. Birçok insan cehenneme girecek fakat in‐ sanların bazısı cennete girecek denilse, cennete girecek o kişiler içinde ben de olabilir miyim diye ümit ederim.” Bir zaman İsrailoğulları içinde Barsisa denilen bir ibâdet ehli vardı. Zahitliği, doğuya batıya erişmişti. Nerede bir hasta varsa, ona okur veya okunmuş su yollardı, hasta içince Allah’ın izniyle sağlık ve şifa bulurdu. Barsisa öyle bir şöhret kazandı ki o zamanın hekimlerine kimse gitmez oldu. Fakat iblis, kadın fitnesiyle Barsisa’yı dalalete sürükledi o da helak oldu. Mü’min, “beynel havf verrecâ”, korkuyla ümit arasında yaşaya‐ cak, Allah’a ibadet ve taat edecek; Allah’ın bütün emirlerini yerine getirmeye gayret edecek, bütün nehiylerinden sakınacak fakat asla sonundan emin olmayacak. Çünkü önümüzde çok hile ve tuzaklar vardır. Bu yol ancak tam bir iman ve mutmain olmuş kalp ile kat edilebilir. İmanda şüphesi olan, imanda zaafı olan ve kötü çevrelerle düşüp kalkanlar, kendilerine şeytanı ve şeytanın avanesini rehber edinenler bu yolda helak olurlar. Allah cümlemizi korusun. 8 Araf Sûresi, Âyet 175‐176 18 İSLÂM’DA KADIN Âdem aleyhisselâm ile Havva validemiz, kendi çıplak hallerini, edep yerlerini görünce bildiler ki büyük bir suç işlediler. Hemen ma‐ yalarında olan o hâlisâne duygular harekete geçti ve: ﺣ ْﻤﻨَﺎ َ ن َﻟ ْﻢ َﺗ ْﻐ ِﻔ ْﺮ َﻟﻨَﺎ َو َﺗ ْﺮ ْ ﺴﻨَﺎ َوِا َ ﻇَﻠ ْﻤﻨَﺎ َا ْﻧ ُﻔ َ ﻗَﺎﻟَﺎ َر ﱠﺑﻨَﺎ َﻦ ا ْﻟﺨَﺎﺳِﺮِﻳﻦ َ ﻦ ِﻣ َﻟ َﻨﻜُﻮ َﻧ ﱠ “Dediler ki: “Ey Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik. Eğer bizi ba‐ ğışlamaz ve bize acımazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz.” 9 Ama şeytan Allah’ın huzurundan kovulunca: ن َ ﻈ ْﺮﻧِﻰ ِاﻟَﻰ َﻳ ْﻮ ِم ُﻳ ْﺒ َﻌﺜُﻮ ِ ل َا ْﻧ َ ﻗَﺎ “Dedi ki: Bana, (insanların) tekrar dirilecekleri güne kadar mühlet ver.” 10 Allah mühlet verince: َﺴﺘَﻘِﻴﻢ ْ ﻚ ا ْﻟ ُﻤ َﻃ َ ﺻﺮَا ِ ن َﻟ ُﻬ ْﻢ ﻏﻮَ ْﻳﺘَﻨِﻰ َﻟَﺎ ْﻗ ُﻌ َﺪ ﱠ ْ َل َﻓ ِﺒﻤَﺎ ا َ ﻗَﺎ “(İblis) dedi ki: “Beni azdırmana karşılık, ben de onları saptırmak için senin doğru yolunun üstüne oturacağım.” 11 Bakınız ben azdım demiyor, kendi nefsine suç bulmuyor da Al‐ lah’a nisbet ediyor azmasını. Bununla da kalmıyor, İslâm yolunun, sırât‐ı müstakimin önüne oturacağını, insanları hak yoldan çevirmek için her türlü hile ve desiseye başvuracağını yeminle ifade ediyor. Evet, iki tıynet, iki yaratılış. Biri günahını idrak ettiği, hatasını anla‐ dığı an hemen itiraf ediyor, günahından rücu ediyor ve Rabbine yö‐ nelip af diliyor. Diğeri ise şeytan tıynetidir haşa Allah’ı suçluyor. Araf Sûresi, Âyet 23 Araf Sûresi, Âyet 14 11 Araf Sûresi, Âyet 16 9 10 İSLÂM’DA KADIN 19 Burada şeytanın ve Hazreti Âdem’in beş vasfına işaret vardır. Âdem aleyhisselâmı, bu hatayı işledikten sonra, yeniden Allah in‐ dinde makbul eden; onun bahtiyarlığına vesile olan beş özellik şun‐ lardır: 1‐ Adem aleyhisselâm Allah’ın emrine muhalefet ettiğini, anladı. “Ya Rabbi! Ben günah işledim, sen yasak kılmıştın ama ben bu ya‐ sağa riâyet etmedim” diye de itirafta bulundu. 2‐ Günahına pişman oldu. “Ya Rab! Biz nefsimize zulmettik” dedi. 3‐ Nefsini levmetti, kınadı ve: “Bu günah benim nefsimdendir” dedi. 4‐ Tevbe etti, af diledi. 5‐ Allah’ın rahmetinden ümidini kesmedi. “Ben bu günahı işle‐ dim. Artık Allah’ın rahmeti bana gelmez, ben cehennemi hak ettim” gibi bir ümitsizliğe kapılmadı. İşte Hazreti Âdem ve Hazreti Havva validemizin bu beş güzel vasfı onların kurtulmasına vesile oldu. “Bu bizim hatamızdır, kendi nefsimize zulmettik” dediler. Zulmü, kendi nefislerinden bildiler, sonra bununla da kalmadılar. Hemen ellerini açtılar, o yüce Rabbi‐ mize yöneldiler, O’na gözyaşlarıyla tevbe ve istiğfar ettiler. Rivâyetlere göre Hazreti Âdem ile Hazreti Havva, cennetten çıka‐ rılıp yeryüzüne indirildiklerinde, ikisi de ayrı ayrı yere indirilmişler‐ dir. Hazreti Âdem Serendip Adası’na, Hazreti Havva validemiz de Cidde’ye indirildi. Cidde, arapçada cedd yani ebe, büyük ana mana‐ sınadır, dolayısıyla bugün Arabistan’daki, Kızıldeniz sahilindeki Cidde şehrinin ismi Hazreti Havva validemizden kalmıştır, bugün de o isimle anılmaktadır. Yine rivâyetlere göre Hazreti Havva validemi‐ zin kabr‐i şerifi de Cidde’dedir. 18 İSLÂM’DA KADIN Bir rivâyete göre Hz Âdem ve Hazreti Havva validemiz, üçyüz yıl ayrı kalmışlar, ağlamışlar, sızlamışlar nefislerini levm etmişler, ne‐ damet duymuşlar, hiçbir zaman bu yaptıkları günahı Allah’a nisbet etmemişler, yani “Ya Rabbi! Sen bu günahı bize işlettin dememişler” ve hiçbir zaman da Allah’ın rahmetinden ümitlerini kesmemişler. Nihâyet Allah onlara rahmet etmiş ve Arafat dağında onları birleş‐ tirmiştir. İblisin helakına vesile olan beş özelliği ise şunlardır: 1‐ Şeytan, Hazreti Âdem’e secde emrini yerine getirmedi, Allah’a, “Onu çamurdan beni ateşten yarattın, ben ondan üstünüm, niye ona secde edeceğim ki!” diye kibirlenerek isyan etti. 2‐ Bu isyan, kibir ve günahını anlayamadı, bilemedi, “Ben günah işledim” demedi. 3‐ Bu cehaleti sebebiyle günahından dolayı pişman olmadı. 4‐ Nefsini levmetmedi. “Ben azdım” demedi. Nefsini kötüleme‐ diği gibi bu azgınlığını, bu isyanını, tuğyanını Rabbine nisbet etti. “Sen azdırdın” diyerek Allaha iftira attı. 5‐ Şeytan Allah’ın rahmetinden de ümidini kesti ve böylece bed‐ bahtlardan, helak olanlardan oldu ve kıyamete kadar hep inananların lisanında lanetle anılacak biri oldu. Kıyamette ise ateşin en kızgın yerlerinde, sonsuza kadar yanacak, şeytanın peşinde giden ve onu örnek alanlar da aynı durumda olacaktır. Mü’min, bir günah irtikâp etti mi, bir kötü iş yaptı mı, “Ya Rabbi! Bu benim nefsimdendir, ben nefsime uydum ve bu kötülüğü irtikâp ettim” demelidir. Allah’ın razı olduğu salih bir amel işledi mi, “Ya Rabbi! Bu Sendendir, benden değildir. Ben nefsim ile baş başa kal‐ saydım, bunu başaramazdım. Senin yardımın olmasaydı ben buna muvaffak olamazdım” demelidir. İşte bu, İslâm ve insan ahlâkıdır. İSLÂM’DA KADIN 19 Fakat insanların haline bakınız ki ne hale gelmişlerdir. Müslü‐ manlar olarak bir hayırlı ve güzel amel yaptığımız zaman hep nefsi‐ mize mal ediyor ama ‐Allah korusun‐ bir kötülük, bir kusur işlediği‐ miz zaman bunu hep başkalarına yüklüyoruz. İşte bu, doğru değildir ve şeytan ahlâkıdır. Hülâsâ Allah celle celâlühü aldatılanı nimetten uzaklaştırsa da tekrar tevbe ederse bağışlıyor nimete kavuşturuyor. Fakat aldatanı hem nimetten hem de rahmetten uzaklaştırıyor, aldatan ebedî hüs‐ rana uğruyor. LÜGATTE ERKEK VE KADIN Türkçede kullanılan kadın kelimesi arabça lügatlarda Tِا ْﻣ َﺮأَة ُ hurem gibi kelimelerle ifade imrae, Tﻧِﺴَﺎﺋﻲ nisâî yada Tﺣﺮَم edilir. Kadın, hatun, zevce manalarına gelir. Yine arapça lügatta büluğ çağına ermiş erkek manasına ise Tﺁدَﻣِﻲ adem, Tِا ْﻧﺴَﺎن insan Tا ْﻟﻤَﺮْء mer’e Tﺑَﺸَﺮ beşer veya Tﻞ ُ اﻟﺮﺟ racül kelimeleri kullanılır. Bu kelimeler ise; adem, insan, kişi, beşer, erkek gibi manalara gelir. CAHİLİYEDE KADININ YERİ Cenâb‐ı Hak, Kur’an’da: ا َو ُه َﻮ آَﻈِﻴ ٌﻢ ⎯ َﻳ َﺘﻮَارَىﺴ َﻮد ْ ﺟ ُﻬ ُﻪ ُﻣ ْ ﻞ َو ﻇﱠ َ ﺣ ُﺪ ُه ْﻢ ﺑِﺎ ْﻟُﺎ ْﻧﺜَﻰ َ ﺸ َﺮ َا َوِاذَا ُﺑ ﱢ ن َا ْم َﻳ ُﺪﺳﱡ ُﻪ ﻓِﻰ ٍ ﻋﻠَﻰ هُﻮ َ ﺴ ُﻜ ُﻪ ِ ﺸ َﺮ ِﺑ ِﻪ َا ُﻳ ْﻤ ﻦ ﺳُﻮ ِء ﻣَﺎ ُﺑ ﱢ ْ ﻦ ا ْﻟ َﻘ ْﻮ ِم ِﻣ َ ِﻣ ِ َﺤ ُﻜﻤُﻮن ْ َب َاﻟَﺎﺳَﺎ َء ﻣَﺎﻳ ِ اﻟ ﱡﺘﺮَا 18 İSLÂM’DA KADIN “Onlardan birine kız müjdelendiği zaman öfkelenmiş olarak yüzü kapkara kesilir. Kendisine verilen müjdenin kötülüğünden dolayı kavminden gizlenir. Onu, aşağılık duygusu içinde yanında mı tut‐ sun, yoksa toprağa mı gömsün! Bakın ki, verdikleri hüküm ne kadar kötüdür!” 12 Kadın hakkında Yunan tarihinin sahifelerinde: “Kadın erkeğe mahsus bir oyuncaktır. Satılabilir, başkasına dev‐ redilebilir. Başkasına hediye edilebilir. Maldan farkı yoktur. Bir mal gibi kocası öldüğünde miras kalır, başkasına intikal eder.” diye bah‐ sedilir. Romalılarda da kadının konumu aynıydı. Devirler ve asırlar ka‐ dını bir hamam bohçası gibi, yekdiğerine yuvarladı durdu. Romalı‐ larda baba doğan çocuğu ister erkek, ister kız olsun, onu aileye kabul etmek mecburiyetinde değildi. Çocuk doğunca önce babanın ayakla‐ rının yanına bırakılırdı. Baba onu kucağına alırsa, onu ailesine kabul etti sayılırdı. Eğer böyle yapmazsa, çocuk terkedilmiş kabul edilirdi. O zaman çocuk umumî bir meydana atılır yahut putların yanına bı‐ rakılırdı. Çocuk erkek ise, dileyen onu alır kendisine evlat edinirdi. Kız ise, çoğu zaman kimse tarafından alınmaz, açlıktan, susuzluktan, sıcaktan veya soğuktan ölüme terk edilirdi. Çinlilerde kadın insan dahi sayılmaz, ona ad bile konulmazdı. Kadın sayı ile çağırılırdı. Erkek çocuklar makbul sayılır; fakat kız ço‐ cukları hayvan isimleriyle anılırdı. Hıristiyan âlemi, beşinci asırda büyük bir toplantı yapar ve: “Ka‐ dının ruhu var mıdır yok mudur?” diye tartışırlar ve şu karara va‐ rırlar: “Kadınlar İsa’nın annesi Meryem hariç cehennem azabından kurtulamazlar.” Nahl Sûresi, Âyet 58‐59 12 İSLÂM’DA KADIN 19 Cahiliye Araplarının medeniyeti ise kadını diri diri toprağa gömdü. Kızı dünyaya gelen bir Arap hicap içerisinde kalır, sokağa çıkamaz, doğan kızını geceleyin diri diri bir çukura gömerdi. Kadın bir “ayıb‐ı küll” idi. O, kız evladını atmakla şerefini kazanmış sayı‐ lırdı. Cenâb‐ı Hak yine Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyuruyor ت ْ ﺳ ﱢﻴ َﺮ ُ ل ُ ﺠﺒَﺎ ِ ت ≅ َوِاذَا ا ْﻟ ْ ت ≅ َوِاذَا اﻟ ﱡﻨﺠُﻮ ُم ا ْﻧ َﻜ َﺪ َر ْ ﺲ ُآ ﱢﻮ َر ُ ِاذَا اﻟﺸﱠ ْﻤ ت ْ ﺠ َﺮ ﺳﱢ ُ ت ≅ َوِاذَا ا ْﻟ ِﺒﺤَﺎ ُر ْ ﺸ َﺮ ِﺣ ُ ش ُ ﺖ ≅ َوِاذَا ا ْﻟ ُﻮﺣُﻮ ْ ﻄَﻠ ﻋﱢ ُ َوِاذَا ا ْﻟ ِﻌﺸَﺎ ُر ﺖ ْ ﺐ ُﻗ ِﺘَﻠ ٍ ى َذ ْﻧ ﺖ ≅ ِﺑَﺎ ﱢ ْ ﺳ ِﺌَﻠ ُ ﺖ ≅ َوِاذَا ا ْﻟ َﻤ ْﻮ ُء َد ُة ْ ﺟ َ س ُز ﱢو ُ ≅ َوِاذَا اﻟ ﱡﻨﻔُﻮ ≅ “Güneş katlanıp dürüldüğünde, yıldızlar (kararıp) döküldü‐ ğünde, dağlar (sallanıp) yürütüldüğünde, Gebe develer salıverildi‐ ğinde, vahşî hayvanlar toplanıp bir araya getirildiğinde, denizler kaynatıldığında, ruhlar (bedenlerle) birleştirildiğinde, diri diri top‐ rağa gömülen kıza, sorulduğunda, ʺHangi günah sebebiyle öldü‐ rüldü?” diye.” 13 Bu satırları okurken insanın tüyleri ürperiyor. İşte cahiliye işte Yunan ve Roma medeniyeti diye dillerden düşürülmeyen bu mahut medeniyetlerin kadına verdiği kıymet ve baha!.. İslâm’dan önce ka‐ dının yeri işte böyleydi. İSLÂM’DA KADININ YERİ VE DEĞERİ Cenâb‐ı Hak Kâdir‐i Mutlak Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle ferman bu‐ yurmaktadır: Tekvir Sûresi, Âyet 1‐9 13 18 İSLÂM’DA KADIN ﻖ ِﻣ ْﻨﻬَﺎ َ ﺧَﻠ َ ﺣ َﺪ ٍة َو ِ ﺲ وَا ٍ ﻦ َﻧ ْﻔ ْ ﺧَﻠ َﻘ ُﻜ ْﻢ ِﻣ َ س ا ﱠﺗﻘُﻮا َرﺑﱠ ُﻜ ُﻢ اﱠﻟﺬِى ُ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﻟﻨﱠﺎ ن َ ﺚ ِﻣ ْﻨ ُﻬﻤَﺎ ِرﺟَﺎﻟًﺎ َآﺜِﻴﺮًا َو ِﻧﺴَﺎ ًء وَاﺗﱠﻘُﻮا اﻟﱠﻠ َﻪ اﱠﻟﺬِى َﺗﺴَﺎ َء ﻟُﻮ ﺟﻬَﺎ َو َﺑ ﱠ َ َز ْو ﻋَﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ َرﻗِﻴﺒًﺎ َ ن َ ن اﻟﱠﻠ َﻪ آَﺎ ِﺑ ِﻪ وَا ْﻟ َﺎ ْرﺣَﺎ َم ِا ﱠ “Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan, ondan da eşini yaratan ve ikisinden pek çok erkek ve kadın meydana getiren Rabbinizden sakının. Adını kullanarak birbirinizden dilekte bulunduğunuz Al‐ lahʹtan ve akrabalık haklarına riâyetsizlikten de sakının. Şüphesiz Allah sizin üzerinizde görüp gözeticidir.”14 Allahu Teâlâ ve Tekaddes hazretleri Kur’an‐ı Kerîm’de insanlara ulaşan her türlü nimeti verenin kendisi olduğunu hatırlatmaktadır. Erkek çocuğu gibi, kız çocuğu da Allahʹın insanlara lütuf olarak ver‐ diği bir nimetidir. İnsanın sorumluluğu ise, Allahʹın nimetine karşı nankörlük etmeden en güzel şekilde şükredebilmektir. Cenâb‐ı Hak bu meyanda: ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء ِاﻧَﺎﺛًﺎ ْ ﺐ ِﻟ َﻤ ُ ﻖ ﻣَﺎ َﻳﺸَﺎ ُء َﻳ َﻬ ُ ﺨُﻠ ْ ض َﻳ ِ ت وَا ْﻟَﺎ ْر ِ ﺴ َﻤﻮَا ﻚ اﻟ ﱠ ُ ِﻟﱠﻠ ِﻪ ُﻣ ْﻠ ْ ﺐ ِﻟ َﻤ ُ َو َﻳ َﻬ ﻦ ْ ﻞ َﻣ ُ ﺠ َﻌ ْ ﺟ ُﻬ ْﻢ ُذ ْآﺮَاﻧًﺎ َوِاﻧَﺎﺛًﺎ َو َﻳ ُ ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء اﻟ ﱡﺬآُﻮرَ ≅ َا ْو ُﻳ َﺰوﱢ ﻋﻘِﻴﻤًﺎ ِاﻧﱠ ُﻪ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ﻗَﺪِﻳ ٌﺮ َ َﻳﺸَﺎ ُء “Göklerin ve yerin mülkü Allahʹındır. Dilediğini yaratır; diledi‐ ğine kız çocukları, dilediğine de erkek çocukları bahşeder. Yahut on‐ ları, hem erkek hem de kız çocukları olmak üzere çift verir. Dilediğini de kısır kılar. O, her şeyi bilendir, her şeye gücü yetendir.”15 İslâm’da kadın Latîf, Bedî, Rahîm gibi üç ism‐i ilâhînin mazharı‐ dır. Feyz‐i Bediîleri tamamen bu üç Esmâ‐i Sübhânî’dendir. Zahirî inkişafları “Bedî” ism‐i celininin, rûhî inkişafları ise “Latîf ve Rahîm” ism‐i celilelerinin mazhar‐ı tecelliyâtıdır. Nisa Sûresi, Âyet 1 Şura Sûresi, Âyet 49‐50 14 15 İSLÂM’DA KADIN 19 Kur’an‐ı Kerîm’de: ن َ ﻦ َﻟ َﻌﱠﻠ ُﻜ ْﻢ َﺗ َﺬ ﱠآﺮُو ِ ﺟ ْﻴ َ ﻰ ٍء ﺧَﻠَ ْﻘﻨَﺎ َز ْو ْ ﺷ َ ﻦ ُآﻞﱢ ْ َو ِﻣ “Her şeyden de çift çift yarattık ki, düşünüp öğüt alasınız.”16 buyurulmuştur. Cenâb‐ı Hak, kendi vahdaniyetini bütün haşmetiyle meydana çı‐ karmak için, her yaratılmışı bir diğeriyle tamamlamıştır. Hadis‐i şerifte de: “Kadının, kaburga kemiğinden yaratıldığı” zik‐ redilmektedir.17 Uçsuz bucaksız varlık alemini yoktan var eden Yüce Kudret, mevcudatı hep çift yaratmıştır. Gece gündüzün, dişi erkeğin, soğuk sıcağın, eşi değil midir? Bir millet erkekle terakki; fakat kadınla tekâmül eder. Yuvayı, ai‐ leyi kadın kurar. Erkeği yuvaya, aileye kadın bağlar. Kadınsız aile te‐ şekkül etmez. Kadınsız erkek baştankaradır, noksandır, hüsrandadır. Fakat erkeksiz kadın da buhran içindedir. Cenâb‐ı Hak Vahid‐i Kahhar şöyle buyuruyor: ﺾ َو ِﺑﻤَﺎ ٍ ﻋﻠَﻰ َﺑ ْﻌ َ ﻀ ُﻬ ْﻢ َ ﻞ اﻟﱠﻠ ُﻪ َﺑ ْﻌ َﻀ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ ِء ِﺑﻤَﺎ َﻓ ﱠ َ ن َ ل َﻗﻮﱠاﻣُﻮ ُ اَﻟ ﱢﺮﺟَﺎ ﻆ اﻟﱠﻠ ُﻪ َ ﺣ ِﻔ َ ﺐ ِﺑﻤَﺎ ِ ت ِﻟ ْﻠ َﻐ ْﻴ ٌ ت ﺣَﺎﻓِﻈَﺎ ٌ ت ﻗَﺎﻧِﺘَﺎ ُ ﻦ َا ْﻣﻮَاِﻟ ِﻬ ْﻢ ﻓَﺎﻟﺼﱠﺎﻟِﺤَﺎ ْ َا ْﻧ َﻔﻘُﻮا ِﻣ ﺟ ِﻊ ِ ﻦ ﻓِﻰ ا ْﻟ َﻤﻀَﺎ ﺠﺮُو ُه ﱠ ُ ﻦ َﻓ ِﻌﻈُﻮ ُهﻦﱠ وَا ْه ن ُﻧﺸُﻮ َز ُه ﱠ َ وَاﱠﻟﺘِﻰ َﺗﺨَﺎﻓُﻮ ﺎﻋِﻠﻴ َ ن َ ن اﻟﱠﻠ َﻪ آَﺎ ﺳﺒِﻴﻠًﺎ ِا ﱠ َ ﻦ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ﱠ َ ﻃ ْﻌ َﻨ ُﻜ ْﻢ ﻓَﻠَﺎ َﺗ ْﺒﻐُﻮا َ ن َا ْ ﻦ َﻓِﺎ ﺿ ِﺮﺑُﻮ ُه ﱠ ْ وَا َآﺒِﻴﺮًا “Allahʹın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılması sebe‐ biyle ve mallarından harcama yaptıkları için erkekler kadınların yö‐ Zariyat Sûresi, Âyet 49 Riyâzü’s‐Salihîyn, 16 17 18 İSLÂM’DA KADIN neticisi ve koruyucusudur. Onun için sâliha kadınlar itaatkârdır. Al‐ lahʹın kendilerini korumasına karşılık gizliyi (kimse görmese de na‐ muslarını) koruyucudurlar. Baş kaldırmasından endişe ettiğiniz ka‐ dınlara öğüt verin, onları yataklarda yalnız bırakın ve (bunlarla yola gelmezlerse) darbedin. Eğer size itaat ederlerse artık onların aleyhine başka bir yol aramayın; çünkü Allah yücedir, büyüktür.” 18 Yuva ve aile, kadın demektir. Çünkü yuvayı o kurar, aileyi o vü‐ cuda getirir. Ailesiz cemiyet olmaz, olsa da kuvvet bulmaz, bulsa da hayatiyeti uzun sürmez, çabucak yıkılır ve ölür biter. Ordu milletten, millet aileden, aile kadın ve onun elinden çıkar. Eve nizamı, intizamı, ahengi kadın getirir. Dünyaya ziyneti, âdeme meziyeti, beşere nesli, cihana muhabbeti kadın verir. Bu böyle olmakla beraber kadının sukutu da cihanın sukutu demektir. İbtizal, kadını düşürür; ihtilat, kadının kıymetini indirir. Kadını puse‐i ammeye bırakmak, evindeki bütün ahlâk ve meziyetleri siler ve götürür. Yalnız bununla da kalmaz. Erkeği sefalete, nesli akamete, evladı şenaate, cemiyeti sefalete sürükler. Kadın hem i’tila, hem su‐ kut; hem başlangıç, hem müntehâdır. Düşmüş ve tarihe karışmış, mâzi olmuş, istikbali yıkılmış cemiyetleri nazar‐ı dikkate alırsak, bu olayların kadınla başladığını ve kadınla bittiğini görürüz. Kadın öyle bir kuvvettir ki hem muhteşem bir devir vücuda geti‐ rir, hem muntazam bir devri yıkar. Kadın İslâm öncesi cahiliyyelerde yukarıda bahsettiğimiz sıkıntı ve kederlerle muztarip iken ona Al‐ lah’ın lutfüyle rahim bir el uzandı, şefik bir ses yükseldi. İslâm öncesi devirlerde kadın; malına, şerefine, benliğine, vücuduna, hatta ço‐ cuklarına sahip değil iken hatta kendine bile mâlik kabul edilmezken kadına Allah’ın merhametiyle uzanan bu el, hitap eden bu ses kimin eli ve kimin sesi idi? Nisa Sûresi, Âyet 34 18 İSLÂM’DA KADIN 19 Hakir görülen kadına: “Ey kadın… Sen himayemdesin, sana hakaret edilmez. Sana an‐ cak alçaklar tahakküm eder.” hitabı zuhur etti. Ey Kadın!.. Sana kıymet veren bu ses ve bu el kimindir bilir mi‐ sin? Seni cahiliyye çamurundan çıkaran bu sesi iyi tanı ve bu eli sıkı tut! Bu ses ve bu el âlemlerin efendisi Hazreti Muhammed aleyhisselâmın sesi ve elidir. Kadın, yaratış evidir; beşerin mayası orada tutulur, insanın ha‐ muru yine orada yoğrulur. Bu insan mahfazasına merhamet etme‐ miz gerektiği aşikârdır. Fahr‐ı kâinat aleyhisselâtü vesselâm ashabına veda ettiği gün şöyle buyurmuştur: “İki zayıftan sakının. İki zayıfın hakkına riâyet edin bunlar, yetim ve kadın”19 O Nebiyy‐i Zîşân, kendisi Alem‐i Cemal’e intikal etmezden evvel kadınların hukukunu korumuş, dinen himayesini emretmiş ve hak‐ kında hükümler va’z etmiştir. Allah, İslâm ahlâkından habersiz olan bu toplumlara gönderdiği peygamberleri ve indirdiği hak kitapları ile kız çocuklarına karşı olan bu bakışın yanlışlığını bildirmiştir. Peygamberlerin tebliği ve İslâm ahlâkının insanlar tarafından öğrenilmesiyle birlikte, kız çocuklarını bir utanç vesilesi olarak görme düşüncesi ve cahiliye toplumlarında var olan bu uygulama ortadan kalkmıştır. Ey bütün bu rahmet ve iltifata mazhar olan kadın! Senin biricik hâmin yalnız Allahu azîmüşşandır. Hazreti Muhammed Hadis İbn‐i Mâce 19 18 İSLÂM’DA KADIN aleyhisselâtü vesselâm da velinimetimizdir. Sana hürriyeti ve hakkı veren, saadet bahşeden yalnız O’nun hükümleridir. Bunu bil ve Mu‐ hammed aleyhisselâtü vesselâmı sev ve ona itaat et. Kur‐an‐ı Kerîm; aile hayatından, zevc ile zevcenin karşılıklı hak ve vazifelerinden milletler arasındaki münasebetlere; selamlaşmak‐ tan evlere müsaade alarak girme adabına varıncaya kadar içtimâî, medenî hayatın her safhasını içine alan edeb kaidelerini gösterir, en güzel ahlâk düsturlarını öğretir. Kur‐an’ı Kerîm; beşer nevinin bir erkekle bir kadından yaratılan bir aile olduğunu, sonra, onların birbirleriyle tanışmaları için kabile‐ lere, ailelere ayrıldıklarını; onlardan, Allah celle celâlühu katında en şerefli olanların, Allah’tan en çok sakınan, yani Allah’ın tayin ettiği hak ve vazifelere en çok riâyet edenler olduğunu, hangi millete, hangi kabileye, hangi sınıf ve mesleğe mensup olursa olsun, kadın erkek, zengin fakir hiç kimsenin takvadan başka bir imtiyaza sahip bulunmadığını bildirir. Hamdü senâ Allah’a mahsustur. O Allahu azimüşşan ki, âlemle‐ rin Rabbidir. Gökleri ve yeri bir an bile görüp, gözetmekten gafil ol‐ mayan O’dur. Rasûl‐i Ekremine salât u selâm olsun. Şehadet ederim ki, Muhammed aleyhisselâm onun kulu, Rasûlü, Habibi ve Halil‐i a’zamıdır. O Rasûl‐i celil ki bilcümle mahlûkatın ekremi, eşrefi ve efdâlidir. Cenâb‐ı Hak buyuruyor: ن َﻳ ْﺮﺟُﻮا اﻟﱠﻠ َﻪ َ ﻦ آَﺎ ْ ﺴ َﻨ ٌﺔ ِﻟ َﻤ َﺣ َ ﺳﻮَ ٌة ْ ل اﻟﱠﻠ ِﻪ ُا ِ ن َﻟ ُﻜ ْﻢ ﻓِﻰ َرﺳُﻮ َ َﻟ َﻘ ْﺪ آَﺎ َ ﺧ َﺮ َو َذ َآ َﺮ اﻟﱠﻠ َﻪ َآﺜِﻴﺮًا ِ وَا ْﻟ َﻴ ْﻮ َم ا ْﻟَﺎ “Andolsun ki, Rasûlullah, sizin için, Allahʹa ve ahiret gününe ka‐ vuşmayı umanlar ve Allahʹı çok zikredenler için güzel bir örnektir.” 20 Ahzap Sûresi, Âyet 21 20 İSLÂM’DA KADIN 19 Kâdir‐i Mutlak ve Vahidü’l‐Kahhar olan Allahu Teâlâ ve Tekaddes hazretleri, hazreti Muhammed aleyhisselâm efendimizin mü’min erkek ve kadınlara merhametini Tevbe Sûresinde şöyle be‐ yan buyurmaktadır: ﻋَﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ َ ﺺ ٌ ﻋ ِﻨ ﱡﺘ ْﻢ ﺣَﺮِﻳ َ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ ﻣَﺎ َ ﺴ ُﻜ ْﻢ ﻋَﺰِﻳ ٌﺰ ِ ﻦ َا ْﻧ ُﻔ ْ ل ِﻣ ٌ َﻟ َﻘ ْﺪ ﺟَﺎ َء ُآ ْﻢ رَﺳُﻮ ف رَﺣِﻴ ٌﻢ ٌ ﻦ رَ ُؤ َ ﺑِﺎ ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨِﻴ “Andolsun size kendinizden öyle bir peygamber gelmiştir ki, si‐ zin sıkıntıya uğramanız ona çok ağır gelir. O, size çok düşkün, mü’minlere karşı çok şefkatlidir, merhametlidir.” 21 Müfessirler bu âyetteki hitab‐ı ilâhînin insanların hepsine şamil olduğunu bildirmiştir: “Kim Rasûle itaat ederse muhakkak Allah’a itaat etmiştir.” 22 Cenâb‐ı Hak Kâdir‐i Mutlak şöyle buyuruyor: ﻦ َ ﺣ َﻤ ًﺔ ِﻟ ْﻠﻌَﺎَﻟﻤِﻴ ْ ك اِﻟﱠﺎ َر َ ﺳ ْﻠﻨَﺎ َ َوﻣَﺎ َا ْر “(Rasûlüm!) Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.” 23 Aleyhiselâtü vesselâm efendimizin “iki zayıfın hakkını gözetiniz” emri de bu rahmetin tecellisinden başka bir şey değildir. Ebu Bekir bin Tahir şöyle demiştir: “Cenâb‐ı Hak Muhammed aleyhisselâtü vesselâmı rahmet sireti ile bezedi ve O’nun hem bizatihi varlığı, hem iç ve dış ahlâkı halka rahmet oldu. O’nun rahmetinden kendine isabet edenler iki alemde Tevbe Sûresi, Âyet 128 Nisa Sûresi, Âyet 80 23 Enbiya Sûresi, Âyet 107 21 22 18 İSLÂM’DA KADIN sevmediklerinden ve korktuklarından kurtuldukları gibi, yine iki alemde sevdiklerine ve umduklarına kavuştular.” Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm hem mü’minlere, hem de kâ‐ firlere rahmettir. Kâfirlere rahmeti sebebiyle peygamberlerini tekzip eden ümmetlerin mus’ab oldukları muaccel azaptan masûn bırakıl‐ mışlardır. Y RASÛLALLAH Gubar‐ı payina almam cihanı yâ Rasûlallah Değişmem mûyuna heft asumanı yâ Rasûlallah Duyunca makdem‐i teşrifin Âdem sulb‐i pâkinden Değişti habbeye bağ‐ı cinanı yâ Rasûlallah. ÂYETLERDE ERKEK VE KADININ VASIFLARI Allahu Teâlâ ve Tekaddes hazretleri Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle fer‐ man buyurmaktadır: ﻦ َ ن َﻳ ْﻜ ُﺘ ْﻤ ْ ﻞ َﻟ ُﻬﻦﱠ َا ﺤﱡ ِ ﻦ َﺛَﻠ َﺜ َﺔ ُﻗﺮُوءٍ َوﻟَﺎ َﻳ ﺴ ِﻬ ﱠ ِ ﻦ ِﺑَﺎ ْﻧ ُﻔ َﺼ ْ ت َﻳ َﺘ َﺮ ﱠﺑ ُ ﻄﱠﻠﻘَﺎ َ وَا ْﻟ ُﻤ ﺧ ِﺮ ِ ن ُآﻦﱠ ُﻳ ْﺆ ِﻣﻦﱠ ﺑِﺎﻟﱠﻠ ِﻪ وَا ْﻟ َﻴ ْﻮ ِم ا ْﻟَﺎ ْ ﻦ ِا ﻖ اﻟﱠﻠ ُﻪ ﻓِﻰ َا ْرﺣَﺎ ِﻣ ِﻬ ﱠ َ ﺧَﻠ َ ﻣَﺎ ﻞ ُ ﻦ ِﻣ ْﺜ ﺻﻠَﺎﺣًﺎ َوَﻟ ُﻬ ﱠ ْ ن َارَادُوا ِا ْ ﻚ ِا َ ﻦ ﻓِﻰ َذِﻟ ﻖ ِﺑ َﺮ ﱢد ِه ﱠ ﺣﱡ َ َو ُﺑﻌُﻮَﻟ ُﺘ ُﻬﻦﱠ َا ﺣﻜِﻴ ٌﻢ َ ﺟ ٌﺔ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ﻋَﺰِﻳ ٌﺰ َ ﻦ َد َر ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ﱠ َ ل ِ ﻦ ﺑِﺎ ْﻟﻤَ ْﻌﺮُوفِ َوﻟِﻠ ﱢﺮﺟَﺎ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ﱠ َ اﱠﻟﺬِى “Boşanmış kadınlar, kendi başlarına (evlenmeden) üç ay hâli (ha‐ yız veya temizlik müddeti) beklerler. Eğer onlar Allahʹa ve ahiret gü‐ nüne gerçekten inanmışlarsa, rahimlerinde Allahʹın yarattığını giz‐ lemeleri kendilerine helâl olmaz. Eğer kocalar barışmak isterlerse, bu durumda boşadıkları kadınları geri almaya daha fazla hak sahibidir‐ İSLÂM’DA KADIN 19 ler. Erkeklerin kadınlar üzerindeki hakları gibi, kadınların da erkek‐ ler üzerinde belli hakları vardır. Ancak erkekler, kadınlara göre bir derece üstünlüğe sahiptirler. Allah azîzdir, hakîmdir.” 24 Ve yine: ﻄ َﺮ ِة َ ﻦ اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ ِء وَا ْﻟﺒَﻨِﻴﻦَ وَا ْﻟ َﻘﻨَﺎﻃِﻴ ِﺮ ا ْﻟ ُﻤ َﻘ ْﻨ َ ت ِﻣ ِ ﺸ َﻬﻮَا ﺣﺐﱡ اﻟ ﱠ ُ س ِ ﻦ ﻟِﻠﻨﱠﺎ َ ُز ﱢﻳ ع ُ ﻚ َﻣﺘَﺎ َ ث َذِﻟ ِ ﺤ ْﺮ َ ﺴ ﱠﻮ َﻣ ِﺔ وَا ْﻟﺎَ ْﻧﻌَﺎمِ وَا ْﻟ َ ﻞ ا ْﻟ ُﻤ ِ ﺨ ْﻴ َ ﻀ ِﺔ وَا ْﻟ ﺐ وَا ْﻟ ِﻔ ﱠ ِ ﻦ اﻟ ﱠﺬ َه َ ِﻣ ب ِ ﻦ ا ْﻟ َﻤَﺎ ُﺴ ْﺣ ُ ﻋ ْﻨ َﺪ ُﻩ ِ ﺤﻴَﻮ ِة اﻟ ﱡﺪﻧْﻴَﺎ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ َ ا ْﻟ “Nefsanî arzulara, (özellikle) kadınlara, oğullara, yığın yığın bi‐ riktirilmiş altın ve gümüşe, salma atlara, sağmal hayvanlara ve ekin‐ lere karşı düşkünlük insanlara çekici kılındı. Bunlar, dünya hayatının geçici menfaatleridir. Hâlbuki varılacak güzel yer, Allahʹın katında‐ dır.”25 Cenâb‐ı Hak Kâdir‐i Mutlak: ﻚ َ ﻦ َﻓﺎُوَﻟ ِﺌ ٌ ِﻦ َذ َآ ٍﺮ َا ْو ُا ْﻧﺜَﻰ َو ُه َﻮ ُﻣ ْﺆﻣ ْ ﻦ اﻟﺼﱠﺎﻟِﺤَﺎتِ ِﻣ َ ﻞ ِﻣ ْ ﻦ َﻳ ْﻌ َﻤ ْ َو َﻣ ن َﻧﻘِﻴﺮًا َ ﻈَﻠﻤُﻮ ْ ﺠ ﱠﻨ َﺔ وَﻟَﺎ ُﻳ َ ن ا ْﻟ َ ﺧﻠُﻮ ُ َﻳ ْﺪ “Erkek olsun, kadın olsun, her kim de mü’min olarak iyi işler ya‐ parsa, işte onlar cennete girerler ve zerre kadar haksızlığa uğratıl‐ mazlar.”26 Ve yine: ن َ ن ﺑِﺎ ْﻟ ُﻤ ْﻨ َﻜ ِﺮ َو َﻳ ْﻨ َﻬ ْﻮ َ ﺾ َﻳ ْﺎ ُﻣﺮُو ٍ ﻦ َﺑ ْﻌ ْ ﻀ ُﻬ ْﻢ ِﻣ ُ ت َﺑ ْﻌ ُ ن وَا ْﻟ ُﻤﻨَﺎ ِﻓﻘَﺎ َ َا ْﻟ ُﻤﻨَﺎ ِﻓﻘُﻮ ﻦ ُه ُﻢ َ ن ا ْﻟ ُﻤﻨَﺎ ِﻓﻘِﻴ ﺴ َﻴ ُﻬ ْﻢ ِا ﱠ ِ ن َا ْﻳ ِﺪ َﻳ ُﻬ ْﻢ َﻧﺴُﻮا اﻟﱠﻠ َﻪ َﻓ َﻨ َ ﻦ ا ْﻟﻤَ ْﻌﺮُوفِ َو َﻳ ْﻘ ِﺒﻀُﻮ ِﻋ َ Bakara Sûresi, Âyet 228 Âl‐i İmran Sûresi, Âyet 14 26 Nisa Sûresi, Âyet 124 24 25 18 İSLÂM’DA KADIN ﺟ َﻬ ﱠﻨ َﻢ َ ت وَا ْﻟ ُﻜﻔﱠﺎرَ ﻧَﺎ َر ِ ﻦ وَا ْﻟ ُﻤﻨَﺎ ِﻓﻘَﺎ َ ﻋ َﺪ اﻟﱠﻠ ُﻪ ا ْﻟ ُﻤﻨَﺎ ِﻓﻘِﻴ َ ن ≅ َو َ ﺳﻘُﻮ ِ ا ْﻟﻔَﺎ ب ُﻣﻘِﻴ ٌﻢ ٌ ﺴ ُﺒ ُﻬ ْﻢ َوَﻟ َﻌ َﻨ ُﻬ ُﻢ اﻟﱠﻠ ُﻪ َوَﻟ ُﻬ ْﻢ ﻋَﺬَا ْﺣ َ ﻰ َ ﻦ ﻓِﻴﻬَﺎ ِه َ ﺧَﺎِﻟﺪِﻳ “Münafık erkekler ve münafık kadınlar (sizden değil), birbirle‐ rindendir. Onlar kötülüğü emreder, iyilikten alıkor ve cimrilik eder‐ ler. Onlar Allahʹı unuttular. Allah da onları unuttu! Çünkü münafık‐ lar fâsıkların kendileridir. Allah erkek münafıklara da kadın müna‐ fıklara da kâfirlere de içinde ebedî kalacakları cehennem ateşini vâdetti. O, onlara yeter. Allah onlara lânet etmiştir! Onlar için de‐ vamlı bir azap vardır.”27 Ve yine: ف ِ ن ﺑِﺎ ْﻟﻤَ ْﻌﺮُو َ ﺾ َﻳ ْﺎ ُﻣﺮُو ٍ ﻀ ُﻬ ْﻢ َا ْوِﻟﻴَﺎ ُء َﺑ ْﻌ ُ ت َﺑ ْﻌ ُ ن وَا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨَﺎ َ وَا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨُﻮ ن َ ن اﻟ ﱠﺰآَﻮ َة َو ُﻳﻄِﻴﻌُﻮ َ ﺼﻠَﻮ َة َو ُﻳ ْﺆﺗُﻮ ن اﻟ ﱠ َ ﻦ ا ْﻟ ُﻤ ْﻨ َﻜ ِﺮ َو ُﻳﻘِﻴﻤُﻮ ِﻋ َ ن َ َو َﻳ ْﻨ َﻬ ْﻮ ﻋ َﺪ اﻟﱠﻠ ُﻪ َ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﻋَﺰِﻳ ٌﺰ ﺣَﻜِﻴ ٌﻢ ≅ َو ﺣ ُﻤ ُﻬ ُﻢ اﻟﱠﻠ ُﻪ ِا ﱠ َ ﺳ َﻴ ْﺮ َ ﻚ َ اﻟﱠﻠ َﻪ َو َرﺳُﻮَﻟ ُﻪ اُوَﻟ ِﺌ ﻦ ﻓِﻴﻬَﺎ َ ﺤ ِﺘﻬَﺎ ا ْﻟَﺎ ْﻧﻬَﺎ ُر ﺧَﺎِﻟﺪِﻳ ْ ﻦ َﺗ ْ ﺠﺮِى ِﻣ ْ َت ﺗ ٍ ﺟﻨﱠﺎ َ ت ِ ﻦ وَا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨَﺎ َ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨِﻴ ﻚ ُه َﻮ َ ﻦ اﻟﱠﻠ ِﻪ َا ْآ َﺒ ُﺮ َذِﻟ َ ن ِﻣ ٌ ﺿﻮَا ْ ن َو ِر ٍ ﻋ ْﺪ َ ت ِ ﺟﻨﱠﺎ َ ﻃ ﱢﻴ َﺒ ًﺔ ﻓِﻰ َ ﻦ َ َو َﻣﺴَﺎ ِآ ا ْﻟ َﻔ ْﻮ ُز ا ْﻟ َﻌﻈِﻴ ُﻢ “Mü’min erkeklerle mü’min kadınlar da birbirlerinin velileridir. Onlar iyiliği emreder, kötülükten alıkorlar, namazı dosdoğru kılarlar, zekâtı verirler, Allah ve Rasûlüne itaat ederler. İşte onlara Allah rahmet edecektir. Şüphesiz Allah azîzdir, hikmet sahibidir. Allah, mü’min erkeklere ve mü’min kadınlara, içinde ebedî kalmak üzere altından ırmaklar akan cennetler ve Adn cennetlerinde güzel mes‐ kenler vâdetti. Allahʹın rızası ise hepsinden büyüktür. İşte büyük kurtuluş da budur.”28 Tevbe Sûresi, Âyet 67‐68 Tevbe Sûresi, Âyet 71‐72 27 28 İSLÂM’DA KADIN 19 KADIN VE ERKEK ARASINDAKİ YARATILIŞ FARKLILIKLARI Hukuk itibarıyla erkekle kadın arasında müsavatı ilan eden ilk defa Hazreti Muhammed aleyhisselâtü vesselâmdır. Yaradılış nokta‐ i nazarından, uzvî teşekküller ve ruhî haller itibariyle kadınla erkek arasında şu farklar vardır. Fıtrat itibariyle kadın daima hafif, erkek daima ağırdır. Çünkü kadın Latîf ism‐i celâlinin, erkek Kavî ism‐i Kerîminin mazharıdır. Erkek müessir, kadın müteessiredir. Daima fıtrat iktizası budur. Erkek fâil, kadın münfailedir. Erkek mütehammil, kadın hâmildir. Erkek mütehassis, kadın hassastır. Erkek aklı ile, kadın hissi ile görür. Erkekte firkate tahammül çok, kadında azdır. Erkek dakik, kadın rakik olur. Erkek meziyete, kadın ziynete meyyaldir. Erkek galip, kadın mağluptur. Erkekte şecaat ve besalet, kadında behcet ve letafet ziyadedir. Erkekte kemâl, kadında cemâl aranır. Kadının azaları erkeğin bütün azasından küçük ve narindir. 18 İSLÂM’DA KADIN Erkek, kadından çok ziyade meşakkate mütehammildir. Bir tokat bir kadını öldürebilir. Latifin iktizası budur. Çabuk söner. Kadında safiyet ziyadedir erkekten daha çabuk kanar, erkek ka‐ dını çabuk ikna edebilir. Kadının Allah’a sevgisi erkekten ziyadedir. Kadın bununla iftihar edebilir. Kadın dinî telkinlere erkekten ziyade kalbinde yer hazırlar ve itaat eder. Kadın yuvanın içini tanzim, erkek dışını tanzim eder. Yuvayı tan‐ zim işini erkeğe, dış işlerini kadına vermek doğru değildir Her iki tarafa da tağyir‐i hilkat zulümdür. Kadını tabiî vazifelerinden uzak‐ laştırmak kadına hakaret olur. Kadının başarısı aile içerisinde görü‐ lür ve onunla ölçülür. Kadın, erkek işleri ile iştigalde kemal bulamaz. Bilakis düşer. Çünkü cirmi ve teşekkülündeki zerafet buna müsaid değildir. Erkek aklına meftun, kadın fikrine esirdir. Erkek sevdiğini, sev‐ mediğini affeder. Kadın sevdiğini affeder, sevmediğini affetmez. Kadının hiddeti galip, erkeğin hiddeti kadına nisbeten daha geç‐ tir. Kadının bir aylık sıhhî durumunda üç haftası tıbben hastadır. Hayzın bir hafta evvel başağrısı ile başlayan arızası, hitamından sonra da kan zayiatı hasebile devam eden buhran cem’an yirmiiki günü bulur. Geriye bir hafta tam sıhhatli devresi kalır. Buhran dev‐ relerinde tabiîdir ki sâlim ve sahih ne fikir, ne akıl ve ne de vücud kalır. İnsafsız erkek! Nasıl olur da kadına kaldıramayacağı işleri, dü‐ şünceleri, vazifeleri yüklemeye çalışırsın! Kadın sana emânettir. Erkek vâlid, kadın müvellidedir. İSLÂM’DA KADIN 19 Erkek sabûr, kadın acûldür. Kadın evlâd terbiyesine erkekten ziyade ehildir. Kadının iffet ve hayası erkekten ziyadedir. Fakat çenesi, dili de ziyadedir. Kadının iradesi ve sebatı zayıftır. Fakat merhameti ve şefkatı kuvvetlidir. Erkek ise salâbet ve şevketin timsâlidir. Kadınların nâzik ve narin halleri hilkatleri hasebi ile, ailede emr‐i riyaseti Allah celle celâlühu erkeğe vermiştir. Tanzim‐i aile için kadın ve erkek iradelerini birleştirirler. Zaruretsiz bir halde iken, erkek işleriyle kadını meşgul kılmakla fıtrî meziyetlerinin zâyi olmasına sebebiyet verilmiş olur. Aile ocağı yıkılır. Cemiyet izmihlâle düşer. Kadının vâlide olmak şerefi kahraman olmasından daha üstün‐ dür. Kadın için kahraman bir evlat anası olmak ne güzel ve ne mutlu bir şereftir. Kadın bilgisini çocuğunu terbiyede tatbik etmelidir. Kadın sokağa dökülürse cemiyet ölür. Ocak söner, aile iflas eder. Hamaset ve kah‐ ramanlık tarihe intikal eder. Bugünkü gibi. KADININ FAZİLETİ VE ERKEK ÜZERİNDEKİ HAKLARI Kadının maddî ihtiyaçlarını, maişetini temin etmek erkeğe aittir. Erkek yediğinden yedirmeli, giydiğinden giydirmelidir. Darılıp onu yalnız bırakmamalı, derdiyle dertlenmelidir. 18 İSLÂM’DA KADIN Hadis‐i şerifte şöyle buyuruluyor: “Onlara yediğinizden yedirin, giydiğinizden giydirin. Onları dövmeyin, çirkin ve fena söz söylemeyin.”29 Cenâb‐ı Hak şöyle buyuruyor: ن َﺗ ِﺮﺛُﻮا اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ َء َآ ْﺮهًﺎ وَﻟَﺎ ْ ﻞ َﻟ ُﻜ ْﻢ َا ﺤﱡ ِ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﻟَﺎ َﻳ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ﺸ ٍﺔ ُﻣ َﺒ ﱢﻴ َﻨ ٍﺔ َﺣ ِ ﻦ ِﺑﻔَﺎ َ ن َﻳ ْﺎﺗِﻴ ْ ﻦ اِﻟﱠﺎ َا ﺾ ﻣَﺎ َا َﺗ ْﻴ ُﺘﻤُﻮ ُه ﱠ ِ ﻀﻠُﻮ ُهﻦﱠ ِﻟ َﺘ ْﺬ َهﺒُﻮا ِﺑ َﺒ ْﻌ ُ َﺗ ْﻌ ﺷﻴْﺌًﺎ َ ن َﺗ ْﻜ َﺮهُﻮا ْ ن َآ ِﺮ ْه ُﺘ ُﻤﻮ ُهﻦﱠ ﻓَﻌَﺴَﻰ َا ْ ﻦ ﺑِﺎ ْﻟﻤَ ْﻌﺮُوفِ َﻓِﺎ ﺷﺮُو ُه ﱠ ِ َوﻋَﺎ ﻞ اﻟﱠﻠ ُﻪ ﻓِﻴ ِﻪ ﺧَ ْﻴﺮًا َآﺜِﻴﺮًا َ ﺠ َﻌ ْ َو َﻳ “Ey iman edenler! Kadınlara zorla vâris olmanız size helâl değil‐ dir. Apaçık bir edepsizlik yapmadıkça, onlara verdiğinizin bir kıs‐ mını ele geçirmeniz için de kadınları sıkıştırmayın. Onlarla iyi geçi‐ nin. Eğer onlardan hoşlanmazsanız (biliniz ki) Allahʹın hakkınızda çok hayırlı kılacağı bir şeyden de hoşlanmamış olabilirsiniz.”30 Mü’min bir erkek mü’mine bir kadına kızmamalıdır. Eğer onun bir huyundan hoşlanmazsa başka huyundan memnun olabilir. İyi niyetli, ülfet edilir insan, kendi zevcesinde hoşuna gidecek nice meziyetler bulabilir. Ayıp ve hata aramaya değil, meziyet ara‐ maya bakmalıdır. Marifet, iltifata tâbidir. İltifat görmeyen marifet, zâil olur gider. Yine Nebî aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuşlardır: “Kadınlar hakkında biribirinize iyiliği tavsiye ediniz.”31 Hadis, Ebû Dâvud Nisa Sûresi, Âyet 19 31 Hadis , Müslim 29 30 İSLÂM’DA KADIN 19 Kadın kocasının kendisi ile ülfet ve ünsiyet etmesini ister. Erkek ise sevgi, nezaket, ülfet, ikram, ihsan, şevkat ve merhamet gibi İslâm ahlâkını ailesine, dinin gösterdiği ölçü dairesinde bezletmelidir. Bunlar ünsiyetin şartlarından, mutluluğun anahtarlarındandır. Bun‐ ların aksini yapmak kötü sonuçların doğmasına sebep olur. Olur ol‐ maz basit şeyler için kadına darılmak, konuşmamak dinen yasak‐ lanmıştır. İnsanları garip tecessüslerle sıkıştırmak üzüntüye sebep olur. İyilik ve hüsn‐i zan varken kötülüğe, su‐i zanna düşmek doğru değildir. Hele mürid olmuş bir kişinin edep olarak iyiliği seçmesi seyr u sülukundaki tekâmülünü gösterir, huzurunu artırır. Peygamber efendimiz şöyle buyuruyor: “Kıyamet gününde Allah celle celâlühu huzurunda en kötü du‐ rumda bulunan kimselerden biri de aile sırlarını ifşa eden kimse‐ dir.”32 Ailenin dinî bilgilerinin artmasına, ahlâkının güzelleşmesine, salih amellerinin çoğalmasına çalışmak, sıhhatını, istirahatını temin etmek erkeğin vazifeleri arasındadır. Hanımın hizmetlerini takdir etmek, yorgunluğunu giderecek söz söylemek, seveceği şeyleri al‐ mak, söz verdiği vakitte gelmek, olgun bir müslümanın vazifeleri cümlesindedir. ZEVCİN ZEVCESİNE DİNİNİ ÖĞRETMESİ Bu hususta Cenâb‐ı Allah celle celâlühu bizlere şöyle emrediyor: ﻚ َ ﻦ َﻧ ْﺮ ُز ُﻗ ُﺤ ْ ﻚ ِر ْزﻗًﺎ َﻧ َ ﺴ َﺌُﻠ ْ ﻋَﻠ ْﻴﻬَﺎ ﻟَﺎ َﻧ َ ﻄ ِﺒ ْﺮ َﺻ ْ ﺼﻠَﻮ ِة وَا ﻚ ﺑِﺎﻟ ﱠ َ َو ْا ُﻣ ْﺮ َا ْهَﻠ وَا ْﻟﻌَﺎ ِﻗ َﺒ ُﺔ ﻟِﻠ ﱠﺘ ْﻘﻮَى ا Hadis Müslim 32 18 İSLÂM’DA KADIN “Ailene namazı emret; kendin de ona sabırla devam et. Senden rızık istemiyoruz; (aksine) biz seni rızıklandırıyoruz. Güzel sonuç, takvâ iledir.”33 Âyet, aynı zamanda namazına devam eden, takva sıfatına sarılan ailenin rızkının bol olacağına da işaret etmektedir. Öyle ya, abdestli, namazlı bir ailenin, sofrasından bereket taşması umulan bir şeydir. Yine Cenâb‐ı Allah, Hazreti İsmail aleyhisselâm’dan bahisle şöyle buyuruyor: ﺎن َرﺳُﻮﻟًﺎ َﻧ ِﺒﻴ َ ﻋ ِﺪ َوآَﺎ ْ ق ا ْﻟ َﻮ َ ن ﺻَﺎ ِد َ ﺳﻤَﻌِﻴﻞَ ِاﻧﱠ ُﻪ آَﺎ ْ ِب ا ِ وَا ْذ ُآ ْﺮ ﻓِﻰ ا ْﻟ ِﻜﺘَﺎ ﺎﺿﻴ ِ ﻋ ْﻨ َﺪ َر ﱢﺑ ِﻪ َﻣ ْﺮ ِ ن َ ﺼﻠَﻮ ِة وَاﻟ ﱠﺰآَﻮ ِة َوآَﺎ ن َﻳ ْﺎ ُﻣ ُﺮ َا ْهَﻠ ُﻪ ﺑِﺎﻟ ﱠ َ ≅ َوآَﺎ “(Rasûlüm!) Kitapʹta İsmailʹi de an. Gerçekten o, sözüne sâdıktı, rasûl ve nebî idi. Halkına namazı ve zekâtı emrederdi; Rabbi nez‐ dinde de hoşnutluk kazanmış bir kimse idi.”34 Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm de şöyle buyuruyor: “Gece kalkıp namaz kılan, ailesini de uyarıp namaz kılmasına se‐ bep olan kişiye Allah celle celâlühu merhameti ile muamele etsin. Eğer ailesi kalkmak istemezse yüzüne su serpsin.35 “Kadının öğrenmek istediği ilim, kadına farz olan ilimden ise, ko‐ casının ona öğretmesi farzdır.” Taha Sûresi, Âyet 132 Meryem Sûresi, Âyet 54‐55 35 Hadis Ebû Davud 33 34 İSLÂM’DA KADIN 19 KADIN VE ERKEĞİN BAZI VAZİFELERİ Allah celle celâluhu kadına sâliha bir kul olabilmesi için mühim vazifeler vermiştir. Aileyi tanzim, nesli temin, evladı talim de bu mühim vazifelerdendir. Kadınların vazifelerinden biri de eşlerine “muhabbet” beslemeli‐ dir. Kadın sevgisini ailesine hediye etmelidir. Bu muhabbet kutsaldır. Kadın sevgisini zevcine, yuvasına bağlamakla mesud olur. Kadın namustur. Kadının izzeti iffetindendir. Onun şerefini tende can, hayatta canan gibi muhafaza etmek lazımdır. Kadın şiddetli hüzne ve sevince tahammül edemez, erkek ise bunlara göğüs gerer. Maişet temini kadından sakıttır, erkeğin üze‐ rine ise vaciptir. İslâmiyet kadın hakkında rıfk ve yumuşak huylu‐ luğu o kadar ileri götürmüştür ki meşakkatleri, yükleri kaldırmıştır. Binaenaleyh kocası varken kadın nafaka tedariki için meşakkate sevk edilemez. Sevk edilirse aile ve kadın yıkılır. Eve nafakayı kadın değil erkek getirmelidir. Erkeğin getirdiği ekmek tat verir. Aileye huzur getirir. Aksi takdirde kadının getirdiği nafaka erkeği küçük düşürür. Aile saadeti zedelenir. Mecburiyet vâki ise, durum değişir. Kadın, hürmet ve muhabbetini yalnız kocasına ve yuvasına has‐ retmelidir. Kendini umumî nazarlardan kurtarmalıdır. Tarihte kahramanlıklarını okuduğumuz büyüklerimiz yuvasına bağlı ve eşine merbut, sâliha kadınların dualarıyla zaferyâb olmuş‐ tur. Harp ve cihad kadından sakıt, erkek üzerine ise vâciptir. Bununla beraber cihad zamanında kadının yardım iğnesi mücahid erkeğin 18 İSLÂM’DA KADIN süngüsü gibidir. Aynı sevabı alır. Görülüyor ki, İslâm dini kadına ne büyük kıymet ve hak vermiştir. Evlâda babadan ziyade anneye lutf u ihsanda bulunması emre‐ dilmiştir. Kadın erkeğin eşi, yuvanın bekâsıdır. Onlara yapılan iyilikler söylenmemeli, başlarına kakılmamalıdır. Kadın erkeğe meziyet bahşeden fıtratta yaratılmıştır. Kadın evine merbut kalırsa mesud olur. Erkek ve kadın birbirlerine ve aile efradına karşı, güler yüzlü ve tatlı sözlü, hoşgörülü olmalıdır. Kadının izzeti iffetindendir. Afif olan nazif olur, hafif olmaz. Ka‐ dın ve yetimin hukukuna riâyet İslâmın şiarıdır. Erkek haseb ve neseb cihetinden pak olan dindar ve akıllı bir ka‐ dın ile evlenmelidir. Zira mûtî ve sâliha bir hanım ağırlığınca elmasa değerdir. Dünya nimetinin hayırlısı sayılır. Kocası ne kadar fakir ve garip olursa da zevcesi onu sever ve sayar, zevci de onun üzerine merhamet kanatlarını gerer. Kadının şerefi zevceliktir, zevceliğin şerefi de anneliktir. Kadının hayırlısı velûd olanıdır. Annelik çok büyük bir fazilettir. Kadının iyisi ahireti kazandırır. Kötüsü dünya ve ahireti zindan eder. Kadınla sadece şerefi, malı ve güzelliği için evlenmemelidir. Zira şerefi için evlenen hakir, malı için evlenen fakir olur. Güzelliği için evlenen mahrum ve rüsvây olur. Dini için evlenen de aziz olur. Eğer kişi kalbini tasfiye nefsini tezkiye etmemiş ise zevcesini idare etmesi güç olur. İSLÂM’DA KADIN 19 Kişi ailesine kendi yediğinden yedirmelidir. İmkânı varsa nafaka‐ sını geniş tutmalıdır. Ehlinin meskenini, elbisesini ve nafakasını üze‐ rine vacip bilmelidir. Kızını evlendirmek isteyen erkekte din, güzel ahlâk ve cömertlik aramalıdır. Erkek ehlini ne incitmeli ne de ondan incinmelidir. Dünya işlerin‐ deki kusurlarından dolayı kınamamalı vasattan da ayrılmamalıdır. Ehlinin dünya işlerindeki kusurları için küsmemelidir. Kadının hüsn‐i idarelisi bulunmaz bir hazinedir. Erkek kadını rıfk ile idare etmelidir. Çünkü o kaburga kemiğinden yaratılmıştır. Kadınsız aile teşekkül etmez. Ehli güzel huylu olup her hizmetini seve seve yapmaya başlayınca ona dua, Hakk’a şükür ve sena etme‐ lidir. Çünkü erkeğe uyan bir hanım, şükrü îfa edilemeyen nimetler‐ dendir. Kadından yuva, yuvadan aile, aileden millet, milletten ordu do‐ ğar. Erkek ehline öyle davranmalıdır ki hanımı, “beni kocam herkes‐ ten çok seviyor” diye bilmelidir. Kadın, yuvayı yaşatır. Yuva kadın demektir, kadınsız yuva ol‐ maz. Evin idaresi ve geçimi hususunda ehli ile meşvere edip, ona da‐ nışmalı, diğer sıkıntılı işlerini ona anlatıp da onu üzmemelidir. KADINLARLA İSTİŞARE Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm, iman etmiş mü’min erkek ve kadınları birbiriyle istişarede bulunmaya teşvik ediyor. Nitekim sa‐ hih olan hadisinde şöyle buyuruyor: 18 İSLÂM’DA KADIN “Kızlarını ilgilendiren hususlarda anneleriyle istişare edin.”36 Yani kızların babaları, kızlarını evlendirme hususunda kızların anneleriyle istişarede bulunacaklardır. Bu, Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’ın bir emridir.37 Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm, kadın‐ larla istişarede bulunma hususunda sadece emir vermekle kalmamış, aynı zamanda bizzat kendisi hanımlarıyla istişarede bulunmuştur. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’in sireti, kadınlarla istişare etme hususunda bir ibret hazinesidir. Kendisi bizzat Hudeybiye‘de vali‐ delerimizden hazreti Ümmü Seleme ile istişare etmiştir. Kadın, erkeği yuvaya, aileye bağlayan bağdır. Erkek ve kadın bir‐ birinin günah olmayan kusurlarını ve hareketlerini görmezlikten ve bilmezlikten gelmelidir. Alel ekser kadınlar çenesi ve inadı yüzünden erkeğinin rızasını kaybeder. Erkek ehline Kur’an‐ı Kerîm okumasını, farzları ve edepleri öğ‐ retmelidir. Kadının neşesi evinde sürurdur. Ehline, yanında ve arkasından hayır dua edip, beddua etmemelidir. Zira gece ve gündüz onun hiz‐ metindedir. Evinin ve malının koruyucusudur. Onun enisi, ve muni‐ sidir. Kadın, güzelliği ve malı ile kocasına öğünmemelidir. Giyinme ve yeme işlerinde kocasına üzüntü vermemelidir. Sesini, kocasının sesinden yüksek çıkarmamalıdır. Kocasına eziyet edip ca‐ nından hayatından usandırmamalıdır. Kocasının yanında ve arka‐ sında ona dua etmeli onu övmelidir. Hadis Ebû Davud Feyzu’l‐Kadir 36 37 İSLÂM’DA KADIN 19 Kocası için gerekirse gözlerine sürme çekmeli, kına yakmalı ve diğer mubah olan şeylerle süslenmelidir. Kadın kocasının ırz ve ma‐ lını gece gündüz korumalıdır. Onun malından izinsiz hiç kimseye bir şey vermemelidir. Nikâh akdi ile evlilik kurmuş olan Müslüman kadın ve erkek bir vücud gibidirler. Birbirlerine karşı riâyet etmeleri gereken hakları ve edepleri vardır. Bunların içinde farz, vacip, sünnet ve mübah olanları vardır. Bunlara derecelerine göre layık oldukları önemi vermek ve tatbik etmek hem emri ilâhî, hem sünnet‐i Peygamberî, hem de aile saadetleri gereğidir. Müslümanın aile hukukuna riâyet etmesi lazım‐ dır. Peygamberimiz kadınlar hakkında buyurdular ki: “Eğer bir kimseye, Allah’tan başka birine secde etmesini emrede‐ cek olsaydım kadınlara kocalarına secde etmelerini emrederdim.”38 Bunun sebebi erkeklerin kadınlar üzerindeki haklarının büyüklü‐ ğüdür. Peygamberimiz erkeklere de şöyle buyurmuşlardır. “Mü’minlerin imanca en olgunları ahlâkı en güzel olanlarıdır. Si‐ zin en hayırlınız da kadınlara en güzel davrananızdır...”39 Hem Peygamberimiz aleyhisselâm erkeğin hem de kadının so‐ rumluluk derecelerini şöyle belirtiyorlar: “Biliniz ki hepiniz çobansınız ve hepiniz gözettiğinizden sorum‐ lusunuz.”40 Tirmizî, Ebû Davud, İbn‐i Mâce Hadis, Tirmizî 40 Hadis Buhârî, Müslim 38 39 18 İSLÂM’DA KADIN Devlet reisi bir muhafızdır ve emri altındakilerden sorumludur. Erkek ev halkının üzerinde muhafızdır. Bütün ev halkından so‐ rumludur. Kadın da kocasından, çocuklarından sorumludur. Hizmetçi efendisinin, malının bekçisidir ve ondan sorumludur. Cenâb‐ı Hak evliliği ilâhî sınırlarla emniyet altına almıştır. Bu sı‐ nırlar saadet ve huzurun devamı için gereken şartlardır. Bu şartlara uymamak aileyi yıkmaktır. Kur’an‐ı Kerîm’de Cenâb‐ı Hak: ﻞ َﻟ ُﻜ ْﻢ ﺤﱡ ِ ﺣﺴَﺎنٍ َوﻟَﺎ َﻳ ْ ِﺢ ﺑِﺎ ٌ ﺴﺮِﻳ ْ ف َا ْو َﺗ ٍ ك ِﺑ َﻤ ْﻌﺮُو ٌ ن َﻓِﺎ ْﻣﺴَﺎ ِ ق َﻣ ﱠﺮﺗَﺎ ُ ﻄﻠَﺎ اَﻟ ﱠ ن ْ ﺣﺪُو َد اﻟﱠﻠ ِﻪ َﻓِﺎ ُ ن َﻳﺨَﺎﻓَﺎ َاﱠﻟﺎ ُﻳﻘِﻴﻤَﺎ ْ ﺷ ْﻴﺌًﺎ اِﻟﱠﺎ َا َ ﻦ ﺧﺬُوا ِﻣﻤﱠﺎ اَﺗَ ْﻴ ُﺘﻤُﻮ ُه ﱠ ُ ن َﺗ ْﺎ ْ َا ﺣﺪُو ُد ُ ﻚ َ ت ِﺑ ِﻪ ِﺗ ْﻠ ْ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬﻤَﺎ ﻓِﻴﻤَﺎ ا ْﻓ َﺘ َﺪ َ ح َ ﺟﻨَﺎ ُ ﺣﺪُو َد اﻟﱠﻠ ِﻪ ﻓَﻠَﺎ ُ ﺧ ْﻔ ُﺘ ْﻢ اَﻟﱠﺎ ُﻳﻘِﻴﻤَﺎ ِ ن َ ﻚ ُه ُﻢ اﻟﻈﱠﺎِﻟﻤُﻮ َ ﺣﺪُو َد اﻟﱠﻠ ِﻪ َﻓﺎُوَﻟ ِﺌ ُ ﻦ َﻳ َﺘ َﻌ ﱠﺪ ْ اﻟﱠﻠ ِﻪ ﻓَﻠَﺎ َﺗ ْﻌ َﺘﺪُوهَﺎ َو َﻣ “Boşama iki defadır. Bundan sonrası ya iyilikle tutmak ya da gü‐ zellikle salıvermektir. Kadınlara verdiklerinizden (boşanma esna‐ sında) bir şey almanız size helâl olmaz. Ancak erkek ve kadın Allah‐ ʹın hududunu koruyup evlilik haklarını tam tatbik edememekten korkarlarsa bu durum müstesna. (Ey mü’minler!) Siz de karı ile ko‐ canın, Allahʹın sınırlarını, hakkıyla muhafaza etmelerinden kuşkuya düşerseniz, kadının (erkeğe) fidye vermesinde her iki taraf için de sakınca yoktur. Bu söylenenler Allahʹın koyduğu sınırlardır. Sakın onları aşmayın. Kim Allahʹın sınırlarını aşarsa işte onlar zalimlerdir.” buyurmaktadır. 41 Bakara Sûresi, Âyet 229 41 İSLÂM’DA KADIN 19 Yine saliha kadınların kocasına itaat edenler olduğu şu âyette be‐ yan edilir. Cenâb‐ı Hak: ﻋﻠَﻰ َ ﻀ ُﻬ ْﻢ َ ﻞ اﻟﱠﻠ ُﻪ َﺑ ْﻌ َﻀ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ ِء ِﺑﻤَﺎ َﻓ ﱠ َ ن َ ل َﻗﻮﱠاﻣُﻮ ُ اَﻟ ﱢﺮﺟَﺎ ت ٌ ت ﺣَﺎﻓِﻈَﺎ ٌ ت ﻗَﺎ ِﻧﺘَﺎ ُ ﻦ َا ْﻣﻮَاِﻟ ِﻬ ْﻢ ﻓَﺎﻟﺼﱠﺎِﻟﺤَﺎ ْ ﺾ َو ِﺑﻤَﺎ َا ْﻧ َﻔﻘُﻮا ِﻣ ٍ َﺑ ْﻌ ﻦ َﻓ ِﻌﻈُﻮ ُهﻦﱠ ن ُﻧﺸُﻮ َز ُه ﱠ َ ﻆ اﻟﱠﻠ ُﻪ وَاﱠﻟﺘِﻰ َﺗﺨَﺎﻓُﻮ َ ﺣ ِﻔ َ ﺐ ِﺑﻤَﺎ ِ ِﻟ ْﻠ َﻐ ْﻴ ﻃ ْﻌ َﻨ ُﻜ ْﻢ ﻓَﻠَﺎ َﺗ ْﺒﻐُﻮا َ ن َا ْ ﺿﺮِﺑُﻮ ُهﻦﱠ َﻓِﺎ ْ ﺟ ِﻊ وَا ِ ﻦ ﻓِﻰ ا ْﻟ َﻤﻀَﺎ ﺠﺮُو ُه ﱠ ُ وَا ْه ﺎ َآﺒِﻴﺮًاﻋِﻠﻴ َ ن َ ن اﻟﱠﻠ َﻪ آَﺎ ﺳﺒِﻴﻠًﺎ ِا ﱠ َ ﻦ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ﱠ َ “Allahʹın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılması sebe‐ biyle ve mallarından harcama yaptıkları için erkekler kadınların yö‐ neticisi ve koruyucusudur. Onun için sâliha kadınlar itaatkârdır. Al‐ lahʹın kendilerini korumasına karşılık gizliyi (kimse görmese de na‐ muslarını) koruyucudurlar. Baş kaldırmasından endişe ettiğiniz ka‐ dınlara öğüt verin, onları yataklarda yalnız bırakın ve (bunlarla yola gelmezlerse) darbedin. Eğer size itaat ederlerse artık onların aleyhine başka bir yol aramayın; çünkü Allah yücedir, büyüktür.” buyuruyor. 42 Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Kadın beş vakit namazını kılar, bir ay orucunu tutar, ırzını mu‐ hafaza eder, kocasına da itaat ederse cennet kapılarının dilediğinden girsin.” buyuruyor. 43 Nisa Sûresi, Âyet 34 Hadis Ebû Davud 42 43 18 İSLÂM’DA KADIN ERKEĞİN FAZİLETİ VE KADIN ÜZERİNDEKİ HAKLARI Cenâb‐ı Hak: ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ ِء َ ن َ ل َﻗﻮﱠاﻣُﻮ ُ …اَﻟ ﱢﺮﺟَﺎ “Erkekler kadınların yöneticisi ve koruyucusudur….” buyuru‐ yor.44 Bu sebeple evde hakim erkektir. Aile reisi odur, sorumlu da odur. Böyle olunca kadın erkeğin Şeriat dahilindeki her emrine itaat et‐ meye mecburdur. Kadın nafile ibadetlerini bile erkeğin izni daire‐ sinde eda edebilir. Aralarındaki işleri müşavere, ülfet, ünsiyet, muhabbet, nezaket, hülasa edep dahilinde idare ederler. Kadın kocasının bir parçası, hayat arkadaşı, huzur ve rahatı, ai‐ lesi, sevgi ve şefkat kaynağıdır. Bu bakımdan birbirlerinin mütem‐ mimidirler. Kadın evinin düzenine, temizliğine, çocukların bakım ve terbiyelerine, dikkat eder. Bu nezaket ve dirâyetini güzel halleriyle kocasına göstermeye çalışır ve bunu ihmal etmeden devam ettirir. Kocasını her gün karşılamada yolcu etmede ve onunla konuşmasında asalet ve necabetini gösterir. Yorgun gelen aile reisini evine bağla‐ mak, dinlendirmek, yuvasında mutlu etmek, kendi hizmet ve eme‐ ğini ona hissettirmek Müslüman kadının şiârıdır. Bunun aksini yap‐ mak kadın için dünyada ve ahirette hüsrandır. Hadis‐i şerifte Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Hangi kadın zaruret olmaksızın kocasından boşanmak isterse cennet kokusu ona haramdır.” buyuruyor. 45 Nisa Sûresi, Âyet 34 Mişkatüʹi‐Mesabih 44 45 İSLÂM’DA KADIN 19 Ancak dört mühim şey boşanmayı mecbur kılar: 1‐İslâm dininden çıkmak, 2‐Cinnet geçirmek, 3‐Evlilik hayatı için tehlikeli olan bulaşıcı bir hastalık veya aile hayatını devam ettiremeyecek bir noksanlık bulunması, 4‐Zina ettiğinin kesin delillerle isbat edilmiş olması. Bunlardan biri veya bir kaçı iki taraftan birinde bulunursa diğer taraf haklı olarak boşanma talep eder. Bunlardan başka işlerde basit bir münakaşadan dolayı boşanma talep etmek caiz değildir. Allah’ın takdirine karşı gelinmeyecek, ısla‐ hına çalışacak, sabırla büyük ecre nail olunacaktır. Evlilikte karşılıklı saygı ve sevginin devamı için gerekli şeyleri ihmal etmemelidir. Aile yuvası insanın rahatı, huzuru ve saadeti için kurulur. Bunları bozacak hallere, huzuru kaçıracak durumlara mey‐ dan vermemek lazımdır. Birbirlerine uymaya, birbirlerini tamamla‐ maya, hakkın verdiğine razı olmaya azmetmelidir. Erkek ve kadının, ana ve babalarının hakları birdir. Erkek kayın valide ve kayın pederinin, kadın da kayın valide ve kayın pederinin hukukuna riâyet edip onlara hürmet, muhabbet ve itaat göstermeli‐ dirler. Din ve asalet bunu gerektirir. Bu hal ana babaya iyilik olarak Allah’ın rızasını kazanmaya vesile olduğu gibi saadetin devamına da esas olur. Yıkılmaya yüz tutmuş nice yuvalar ana babalara itaat saye‐ sinde yeniden yapılmış, mutlu bir yuva olmuştur. Bir aile için günlük riâyet edilecek hususlar: ‐Her işinde İslâma uygunluğu gözetmek. 18 İSLÂM’DA KADIN ‐Nezaket ve iltifatla konuşmak. ‐Kadının meziyetlerini bazen kendine bazen de yakınlarına söy‐ lemek. ‐Münakaşa etmemek ‐Kırıcı söz söylememek. ‐Birbirinin akrabaları aleyhinde konuşmamak. ‐Komşu haklarına riâyet etmek. ‐Birbirlerini alakalandıran işlerde istişareye önem vermek. ‐Manevî bir yolda ilerlemek için gayret göstermek. ‐Çocuklarının İslâmî terbiyeleriyle her gün meşgul olmak. ‐Sohbetlere devam etmek ve ettirmek. ‐Sohbetlerde hizmet etmek. ‐Sohbette edinilen bilgileri ehli‐iyaline aktarmak. ‐Çocukları sohbette bulundurmak ve hizmet ettirmek. ‐Evde dinî ve ilmî kitaplık kurmak. ‐Kadınların yalnız veya toplu olarak seslerini kendilerine mahrem olmayan kimselerin işiteceği şekilde cehrî zikir yapmaları şer’an caiz değildir, fakat hafî olarak zikredebilirler. ‐Kadınların ve erkeklerin karışık olarak toplu halde oturmaları dinimizce kesin olarak yasaklanmıştır. İSLÂM’DA KADIN 19 ‐Bir kadın kat’î surette hocasının, şeyhinin yada mahremi olma‐ yan erkeğin elini öpemez ve halvette kalamaz. Dinimizce haramdır. Çünkü Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm Mekke Fethinde erkeklerin biatlarını aldıktan sonra kadınların biatlarını aldı. Hazreti Âişe’nın bildirdiğine göre Rasûlullah kadınların elini tutmadı. Onların biatlarını aldığı zaman sadece “Sizin biatlarınızı da kabul ettim.” bu‐ yurdu. ‐Müslüman olan baba ve anne evvela evlâdlarına Allah ve Rasûlünü, Kur’an ve Sünneti öğretmelidir. Mümkün mertebe soh‐ betlere götürmelidir. Bu İslâmî bir vazifedir. PEYGAMBERİMİZ ALEYHİSSELÂMIN KADINLARLA BEYATI 1) Huzurda Bulunarak: Hazreti Âişe radıyallahu anha şöyle nakletmiştir: “Rasûlullah kadınlardan, sözlü olarak beyat alıyordu. Kendisinin helali olan kadınlar hariç; onun eli, mahremi olmayan hiçbir kadının eline değmemiştir.”46 Rukaykaʹnın kızı Umeyme şöyle anlatmıştır: ʺYa Rasûlallah! Hiç birşeyi Allahʹa şirk koşmayacağımıza, zina etmeyeceğimize, hır‐ sızlık yapmayacağımıza, çocuklarımızı öldürmeyeceğimize ve kim‐ seye iftira etmeyeceğimize, dinî emirlerde âsi olmayacağımıza dair sana beyat ediyoruz.ʺ dedik47 2) Kapı veya Perde Arkasından: Ümmü Atiyye radıyallahu anha şöyle anlatmıştır: ʺRasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Medineʹye geldiği zaman, Ensar kadınlarının bir evde toplanmasını istedi. Ömer bin Hattab radıyallahu anh’ı vekil olarak bize gönderdi. Hazreti Buharî Tirmizî 46 47 18 İSLÂM’DA KADIN Ömer bulunduğumuz evin kapısına gelerek, bize selam verdi. Biz de selamını alıp karşılık verdik. Sonra bize: ʺBen, Rasûlullah’ın size gönderdiği elçisiyim.ʺ dedi. Biz de: ʺRasûlullahʹa merhaba! Rasûlullah’ın elçisine de merhaba!ʺ dedik. Ömer radıyallahu anh: ʺMedineʹli bir grup kadınla Rasûlullah’ın huzuruna giderek: ʺAllahʹa hiçbir şeyi ortak koşmayacağınıza, hırsızlık yapmayacağınıza ve zina etmeyeceğinize dair söz verin ve beyat edin.ʺ dedi. Biz de “kabul ediyoruz dedik!” O zaman Hazreti Ömer, kapının dışından (bize doğru) elini uzattı. Biz de evin içinden (onun tarafına doğru dokun‐ madan uzaktan) ellerimizi uzattık: ʺAllahʹım şâhid ol.ʺ dedi. Biz bu şekilde Rasûlullaha bey’at ettik.” 48 Ve yine kadınların beyatı hususunda İslâm eserlerinde şöyle rivâ‐ yetler mevcuttur. Mekke fethedildikten sonra Mekke’nin eşrafının kadınlarından on kadar kadın Rasûlullah efendimize biat için gel‐ mişlerdi. Ebu Sufyan’ın karısı Hind, onların adına Rasûlullah’a şöyle dedi: “Ya Rasûlallah! El tutuşup sana beyat edelim mi?” Peygamberimiz aleyhisselâm: “Ben kadınlarla el tutuşmam! Benim kadınlardan yüz kadına hitap etmem, her kadına ayrı ayrı hitap etmem gibidir” buyurdu. 49 Peygamberimiz aleyhisselâm kadınlarla ancak sözle beyat ya‐ pardı. Peygamberimiz aleyhisselâm, Hazreti Ömer’e: Suyutî Ed‐Dürrül‐Mensûr Hadis, Muslim 48 49 İSLÂM’DA KADIN 19 “Söyle onlara: “Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmamak kaydı şartıyla Rasûlallah’a beyat edecekler” buyurdu. Hind’in yanındaki Kureyş kadınları sustular, konuşmaktan ka‐ çındılar. Hind: “Vallahi, ben iyice anlamışımdır ki; Allah celle celâlühu ile bir‐ likte başka mabudlar da olsaydı, başımıza gelenlerden bizi korur‐ lardı!” dedi. Peygamberimiz aleyhisselâm Hind’e baktı ve Hazreti Ömer’e: “Söyle onlara: ‘Hırsızlık da etmeyecekler!’ buyurdu. Hind: “Ya Rasûlallah! (Kocam) Ebu Sufyan, pinti ve cimri bir adamdır! Vallahi, ben, onun haberi olmadan, malından bir şeyler çalıyor‐ dum! Bu, benim için, helâl midir; bilmiyorum. Ebu Sufyan ne bana, ne de oğluma yeteri kadar bir şey vermiyor!” dedi. Peygamberimiz aleyhisselâm: “Onun malından, kendine ve oğluna yetecek kadar alabilirsin!” buyurdu.50 Ebu Sufyan: İbn Sa’d 50 18 İSLÂM’DA KADIN “Senin geçmişteki çaldığın, geçti gitti. Gelecekte çalacağın da, sana helâl olsun!” dedi. Peygamberimiz aleyhisselâm gülümsedi. Hind: “Allah’a şükürler olsun ki; kendisi için seçip beğendiği dinini üstün kılmıştır. Ey Muhammed! Muhakkak ki, bana rahmetin dokunacaktır! Ben şimdi Allah’a inanmış bir kadınım!” Allah celle celâlühu geçmişleri bağışlar. Sen de beni bağışla ki, Allah celle celâlühu da seni bağışlasın!” dedi. Peygamberimiz aleyhisselâm, Hind’e “Hoş geldiniz!” buyurdu. Hind: “Vallahi yâ Rasûlallah! Dün, yeryüzünde senin çadırındakiler ka‐ dar zillete ve hakarete uğramasını istediğim bir çadır halkı yoktu! Bugün sabaha çıkınca, senin çadırındakiler kadar izzet ve şerefe ermesini özlediğim bir çadır halkı yoktur!” dedi. Fatıma binti Utbe de: “Senin çadırın ve içindekiler kadar kin duyduğum ve Allah’ın yağmalatmasını arzuladığım bir çadır yoktu! Fakat şimdi bana senin çadırın ve içindekiler kadar sevdiğim ve Allah’ın mamur ve mübarek kılmasını özlediğim bir çadır yoktur!” dedi. İSLÂM’DA KADIN 19 Peygamberimiz aleyhisselâm: “Öyledir! Vallahi, ben kendisine çocuklarından, ana ve babaların‐ dan daha sevgili olmadıkça, hiçbiriniz, gerçekten iman etmiş olmaz‐ sınız!” buyurdu.51 Peygamberimiz aleyhisselâm, Hazreti Ömer’e döndü ve: “Söyle onlara: Zina da etmeyecekler!” buyurdu. Hind: “Yâ Rasûlallah! Hür kadın hiç zina eder mi?!” dedi. Peygamberimiz aleyhisselâm: “Hayır! Vallahi, hür bir kadın zina edemez!” buyurduktan sonra, Hazreti Ömer’e: “Söyle onlara: Çocuklarını da öldürmeyecekler!” buyurdu.52 Hind: “Vallahi, küçük iken, onları biz büyüttük, yetişdirdik. Büyük iken, onları siz öldürdünüz! Sen bize Bedir günü öldürmedik çocuk bıraktın mı ki onları öldü‐ relim?!” Her ne ise, bu, sizin ve onların bileceği bir iş!” dedi.53 Hazreti Ömer, Hind’in: Hadis, Buharî Taberî, Tefsir 53 Zemahşerî 51 52 18 İSLÂM’DA KADIN “Sen bize Bedir günü öldürmedik çocuk bıraktın mı ki?” sözüne o kadar güldü ki, az kalsın arkasına devrilecekti! Peygamberimiz aleyhisselâm ise, sadece bu söze tebessüm etti. Peygamberimiz aleyhisselâm, Hazreti Ömer’e: “Söyle onlara: Elleriyle ayakları arasından bir iftira düzüp getir‐ meyecekler!” buyurdu. Hind: “Vallahi, iftira çok kötü bir şeydir. Bize ancak doğru yol ve ahlâkî faziletler emrolunuyor!” dedi. Peygamberimiz aleyhisselâm, Hazreti Ömer’e: “Söyle onlara: Allah’a tâat54 ve kulluk sayılan işlerde Rasûlullah’a muhalefet ve itaatsizlik etmeyeceklerdir!” buyurdu. Hind: “Vallahi, şu meclise, hakkımızdaki herhangi bir şeyde sana itaat‐ sizlik ve muhalefet edelim diye oturmadık! Babam, anam sana feda olsun! Sen bizi ne kadar şerefli, ne kadar güzel şeylere davet ettin!” dedi. Peygamberimiz aleyhisselâm daha sonra onlara Kur’ân‐ı Kerîm okudu.55 İslâmı tebliğ ederken esas olan, tebliğin en uygun ve en faydalı biçimde yapılmasıdır; Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem, Allahu Zemahşerî, c.4, s. 95. Vâkıdî Megâzî, c. 2, s. 850 54 55 İSLÂM’DA KADIN 19 Zülcelalʹin Rasûlü ve halifesidir. Erkek ve kadın bütün insanların peygamberi ve rehberidir. Ona varis olan kâmil mürşidler, âlimler de bütün insanlığın irşad ve ıslahını hedef alarak, hiçbir ayırım yapma‐ dan herkese ve her kesime ilâhî davet, iman, ihlâs, takva ve ahlâk‐i hamidiyeyi tebliğ etmekle emrolunmuşlardır. Davet ve irşadda ölçü, Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemdir. Mürşid‐i kâmiller, kadınların intisabını alırken peygamberimizin sünnetine uygun hareket etmek zorundadırlar. Bey’atı sözlü olarak yada bir perde arkasından yapmaları İslâma uygun olanıdır. Ayrıca, mürşid‐i kâmil, kadın için kocasını yada kadınlara sohbet için tayin ettiği ehil bir kadını ders verme ve ders değiştirme hususunda gö‐ revlendirebilir. Mahremi olmayan bir kadının elini, (onu tehlikeden kurtarma veya zarûrî tedavi gibi dinen müsâde edilen bir mâzeret olmadığı halde) tutup musâfaha yapmak, hayır gibi görünen bir iş için de olsa caiz değildir. Bu, sünnete uygun olmadığı gibi hayır da getirmez. Bu konuda aslolan; halis iman, salih amel ve ihlâs ile kulluk yap‐ maktır. İşte, Allah ve Rasûlü tarafından sevilmenin yolu budur. Sev‐ giyi isbat etmek budur. Mürşidinin muhabbetini isteyenler, sadece zahirî şekil ve edeblere takılıp kalmamalıdırlar. Bunu Allah ve Rasûlüne itaat ederek göstermelidirler. Çünkü Allah ve Rasûlü neyi severse, mürşid‐i kâmiller de onu severler. Allahu Zülcelâl âyet‐i kerîmede bu meyanda şöyle buyurur: ﺤ ِﺒ ْﺒ ُﻜ ُﻢ اﻟﻠﱠ ُﻪ َو َﻳ ْﻐ ِﻔ ْﺮ َﻟ ُﻜ ْﻢ ُذﻧُﻮ َﺑ ُﻜ ْﻢ ْ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﻓَﺎ ﱠﺗ ِﺒﻌُﻮﻧِﻰ ُﻳ َ ﺤﺒﱡﻮ ِ ن ُآ ْﻨ ُﺘ ْﻢ ُﺗ ْ ﻞ ِا ْ ُﻗ ﻏﻔُﻮ ٌر رَﺣِﻴ ٌﻢ َ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ 18 İSLÂM’DA KADIN “(Rasûlüm!) De ki: Eğer Allahʹı seviyorsanız bana uyunuz ki Al‐ lah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah son derece ba‐ ğışlayıcı ve esirgeyicidir.”56 İSLÂM’DA KARABET İslâm’da akrabalık üç şekilde tahakkuk eder: 1‐ Din karabeti 2‐ Kan karabeti 3‐ Sıhriyet karabeti Kan karabeti baba tarafına taalluk eder. Sıhriyet karabeti ise, aile tarafına taalluk eder. Eğer iki tarafta dinen bağlılık yoksa bunların her ikisi de izafîdir, kabire kadardır, kabirden öteye gidemez. Din karabetine gelince yani iman kardeşliği; ulvîdir, kutsîdir, melekîdir, imanî ve islâmîdir. Hayatta, mematta, haşirde ve neşirde daimîdir. Din karabeti yani dinen akrabalık diğer iki akrabalığın fev‐ kindedir. Kan karabeti ve sıhriyyet karabetiyle yakın olan kişiler bir‐ birlerine din karabetiyle de bağlıysa nûrun alâ nurdur. Cenâb‐ı Hak sadıklarla beraber olmayı şu emr‐i ilâhisiyle ferman buyurur: ﻦ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ا ﱠﺗﻘُﻮا اﻟﱠﻠ َﻪ وَآُﻮﻧُﻮا َﻣ َﻊ اﻟﺼﱠﺎ ِدﻗِﻴ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ “Ey iman edenler! Allahʹtan korkun ve sadıklarla beraber olun.”57 Âl‐i İmran Sûresi, Âyet 31 Tevbe Sûresi, Âyet 119 56 57 İSLÂM’DA KADIN 19 Peygamber‐i Zîşân aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz ise: “Allah için salihleri sevmek ve Allah için fasıklara buğz etmek farzdır.” bu‐ yurmaktadır. 58 Kur’an‐ı Kerîm; sadık bir dosttan mahrum kalmanın hüzün ve hüsranını şu âyet‐i Kerîmede beyan buyurur: ﺣﻤِﻴ ٍﻢ َ ﻖ ٍ ﺻﺪِﻳ َ ﻦ ≅ وَﻟَﺎ َ ﻦ ﺷَﺎ ِﻓﻌِﻴ ْ َﻓﻤَﺎ َﻟﻨَﺎ ِﻣ “Şimdi artık bizim ne şefaatçilerimiz var. Ne de yakın bir dostu‐ muz”.59 Allah için sadık bir dost kazanmak hem dünya, hem de ahiret için mühim ve elzemdir. Tefsirlerin beyanına göre kıyamet gününde hasenesi ve seyyiesi eşit (müsavi) olan bir mü’min huzûr‐ı ilâhîye celb edilir. Allah celle celâlühu: “Kulum bir hasene getir de seni cen‐ netime koyayım,” buyurur. Kul da kederli bir halde anasına, baba‐ sına, kardeşlerine, gider ve halini arzeder. Her kime gittiyse: “Benim de bir haseneye ihtiyacım var, ne olacağım belli değil,” derler ve vermezler. Bir haseneye ihtiyacı olan kul kederli bir halde huzûr‐ı ilâhîye celbedilir. Allah celle celâlühu bildiği halde sorar: “Ne oldu kulum, bir hasene vermediler mi?” Kul da “vermediler yâ Rabbenâ”der. O zaman: “Ey kulum benim için dünyada sadık bir dost kazanmadın mı, ona git” buyurur. Kul da “senin için sadık bir dostum vardı ya Rabbenâ” der. Bir haseneye ihtiyacı olan kul gider, dünyada iken Allah celle celâlühu için dost olduğu kardeşini mahşerde bulur ve hâlini arzeder. O da, “ey kardeşim bugün benim de ne olacağım belli değil, mademki sen bir haseneyle kurtulacaksın verdim, tek sen kurtul” der. Haseneyi aldıktan sonra Allah celle celâlühu kulunu tek‐ rar huzûr‐ı ilâhiyesine celb eder. Bildiği halde sorar, “ne oldu yâ ku‐ Hadis Buharî İman Şuarâ Sûresi, Âyet 100‐101 58 59 18 İSLÂM’DA KADIN lum,” o da mesrur bir halde, “ya Rabbenâ kardeşim bana merhamet etti de bir hasene verdi,” der. Cenâb‐ı Hak celle ve âlâ hazretleri “bu‐ gün fezeü’l‐ekber günüdür, kul olduğu halde o sana merhamet edip acıyor, ben erhamerrâhimîn olan Allah‐ı azîmuşşanım, seni de onu da affettim, girin cennetime,” buyurur. AKRABA VE KOMŞU HAKKI Cenâb‐ı Hak Kur’an‐ı Kerîm’de buyuruyor ki: ﺣﺴَﺎﻧًﺎ َو ِﺑﺬِى ا ْﻟ ُﻘ ْﺮﺑَﻰ ْ ﻦ ِا ِ ﺷ ْﻴﺌًﺎ َوﺑِﺎ ْﻟﻮَاِﻟ َﺪ ْﻳ َ ﺸ ِﺮآُﻮا ِﺑ ِﻪ ْ ﻋ ُﺒﺪُوا اﻟﱠﻠ َﻪ وَﻟَﺎ ُﺗ ْ وَا ﺐ ِ ﺠ ُﻨ ُ ﻦ وَا ْﻟﺠَﺎرِ ذِى ا ْﻟ ُﻘ ْﺮﺑَﻰ وَا ْﻟﺠَﺎ ِر ا ْﻟ ِ وَا ْﻟ َﻴﺘَﺎﻣَﻰ وَا ْﻟ َﻤﺴَﺎآِﻴ ﺤﺐﱡ ِ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﻟَﺎ ُﻳ ﺖ َا ْﻳﻤَﺎ ُﻧ ُﻜ ْﻢ ِا ﱠ ْ ﻞ َوﻣَﺎ َﻣَﻠ َﻜ ِ ﺴﺒِﻴ ﻦ اﻟ ﱠ ِ ﺐ وَا ْﺑ ِ ﺠ ْﻨ َ ﺐ ﺑِﺎ ْﻟ ِ ﺣ ِ وَاﻟﺼﱠﺎ ﺨﺘَﺎﻟًﺎ َﻓﺨُﻮرًا ْ ن ُﻣ َ ﻦ آَﺎ ْ َﻣ “Allahʹa ibadet edin ve Oʹna hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana‐ba‐ baya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak kom‐ şuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlar (köle, cariye, hizmetçi ve benzerlerine) iyi davranın; Allah kendini beğenen ve daima böbürlenip duran kimseyi sevmez.” 60 Ebû Şüreyh radıyallahu anhʹden şöyle dediği rivâyet olunmuştur. Nebî Sallallahu aleyhi ve sellem (arka arkaya üç kere yemîn ederek) “Vallahi iman etmiş olmaz, vallahi iman etmiş olmaz, vallahi iman etmiş olmaz!” buyurdu. (Mecliste hazır bulunanlar tarafından): “Yâ Rasûlallah! Bu iman etmiş olmayan kimdir?” diye soruldu. Rasûl‐i Ekrem: “Kim olacak, komşusu, şerrinden emîn olmayan kişi,” diye cevab verdi.61 Nisa Sûresi, Âyet 36 Hadis Buhârî, Müslim 60 61 İSLÂM’DA KADIN 19 Sılâ‐i Rahim: Hısım, akraba ve mü’minleri ziyaret etmek, kusur ve hatalarını görmemek, alâkayı kesmeyip devam ettirmektir. Rasûl‐i Ekrem (aleyhisselâm) Efendimiz Hazretleri hadis‐i şerifle‐ rinde şöyle buyurmuşlardır: “Sılâ‐i rahim ömrü uzatır. Gizlice verilen sadaka Cenâb‐ı Hakk’ın gadabını söndürüp rızasını kazandırır.”62 Sıla‐i Rahim vaciptir, terki ise mesuliyeti mûcibtir. Bu hususta mü’min hiç olmazsa anne ve babasının hısım ve akrabasını yakınlık derecesine göre ziyaret etmelidir. Karşılıklı sohbet ve görüşmeler es‐ nasında selâm, iltifat veya yardım, hizmet ve muavenet, gönüllerini almak gibi onlara iyilik ve ihsanda bulunmak İslâm’ın vecîbelerin‐ dendir. Peygamber‐i Zîşân aleyhisselâm Efendimiz: “Sıla‐i rahimi kesen, akraba ile bağını koparan ve anaya babaya isyan eden de büyük günahkârlardandır.” buyurur. 63 Rasûlullah aleyhisselâm buyuruyor: “Cenâb‐ı Hak azze ve celle buyuruyor: “Ben Rahman’ım. Şu sıla‐i rahim için, kendi ismimden bir isim yapıverdim. Şüphesiz sıla‐i rahimin hukukuna riâyet eden bir kimseyi hedefine ulaştırırım. Sıla‐i rahimi kesen bir kimseyi de mahrum ederim.”64 Allahu Teâlâ ve Tekaddes Hazretleri Kur’an‐ı Kerîm’de buyuru‐ yor ki: Hadîs Tirmîzî Hadîs Buhârî, Tirmîzî 64 Hadîs Buhârî, Müslim 62 63 18 İSLÂM’DA KADIN ﻦ ِﻋ َ ئ ذِىﺎ ْﻟ ُﻘ ْﺮﺑَﻰ َو َﻳ ْﻨﻬَﻰ ِ ن َواِﻳﺘَﺎ ِ ﺣﺴَﺎ ْ ل وَا ْﻟِﺎ ِ ن اﻟﱠﻠ َﻪ َﻳ ْﺎ ُﻣ ُﺮ ﺑِﺎ ْﻟ َﻌ ْﺪ ِا ﱠ ن َ ﻈ ُﻜ ْﻢ َﻟ َﻌﱠﻠ ُﻜ ْﻢ َﺗ َﺬ ﱠآﺮُو ُ ﻰ َﻳ ِﻌ ِ ﺤﺸَﺎ ِء وَا ْﻟ ُﻤ ْﻨ َﻜ ِﺮ وَا ْﻟ َﺒ ْﻐ ْ ا ْﻟ َﻔ “Muhakkak ki Allah, adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi em‐ reder, çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tuta‐ sınız diye size öğüt veriyor.”65 Âişe radıyallahu anhaʹdan bir rivâyete göre, Nebî aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur: Cibril hiç durmaz komşu hakkına hürmet olunmasını bana vasiyyet ederdi. (Bu vasiyet bir derece tevalî etmişti ki) hatta ben yakında (Allahʹın emriyle komşuyu) komşuya mirascı kılacak sandım.” 66 Komşuya ikram: En yakın komşundan başlayıp diğerlerine de hürmet ederek güler yüzle karşılayıp onlara taltif ve ikramda bulu‐ narak gönüllerini almak. Davete icabet: Davete icabet vaciptir. Müslümanlarla beraber ol‐ mak İslâm’ın emridir. İman kardeşliği olan yerde sevgi, ülfet, mu‐ habbet, huzur, sürur ve saadet zuhur eder; gaye ve arzular tahakkuk eder ve hedefe ulaşır. İstemeden vermek: İsteyipte vermek her insanın kârı; istemeden vermek ariflerin hâlidir. İstiksar: Başkalarının az bir iyiliğini çok görmek. İhtigâr: Yaptığı iyiliği az ve küçük görmek. Beşaret: Müjdeleyici ve sevindirici haber vermek. Beşaşet: İnsanlara karşı tebessüm ve güleryüzlü olmak. Nahl Sûresi, Âyet 90 Hadis Buhârî 65 66 İSLÂM’DA KADIN 19 Tevazu: Alçak gönüllü mahviyet sahibi olmak, hiç kimseyi hor ve hakir görmemek. Âdemoğlu topraktan yaratılmıştır. Tevazu sahibi ol ki, Allah celle celâlühu mütevazi ve mahviyet sahibi olanları çok sever ve yüceltir. Her kim kendisini kıymetli bilirse onun tevazudan nasibi yoktur. Peygamber‐i Zîşân Efendimiz aleyhisselâm buyurdular: “Bir kimse Allah için mütevazı olursa, Cenâb‐ı Hak onu insanlar arasında yüceltir.”67 Sallallahü aleyhi ve sellem efendimiz bir hadisi şerifinde buyur‐ dular ki: “Kötü komşudan Allah’a sığının ki, o sizden hayır görürse setr eder, şer görürse ifşa eder. ”68 EVLENMENİN ÖNEMİ VE FAYDALARI Peygamberimiz buyuruyor: “Evleniniz, çoğalınız. Zira ben sizin çokluğunuzla geçmiş üm‐ metler üzerine iftihar ederim.”69 Cenâb‐ı Hak şöyle buyurmuştur: ن َﻳﻜُﻮﻧُﻮا ْ ﻋﺒَﺎ ِد ُآ ْﻢ َوِاﻣَﺎ ِﺋ ُﻜ ْﻢ ِا ِ ﻦ ْ ﻦ ِﻣ َ َوَا ْﻧ ِﻜﺤُﻮا ا ْﻟَﺎﻳَﺎﻣَﻰ ِﻣ ْﻨ ُﻜ ْﻢ َواﻟﺼﱠﺎِﻟﺤِﻴ ﻀِﻠ ِﻪ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ وَاﺳِ ٌﻊ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ْ ﻦ َﻓ ْ ُﻓ َﻘﺮَا َء ُﻳ ْﻐ ِﻨ ِﻬ ُﻢ اﻟﱠﻠ ُﻪ ِﻣ “Aranızdaki bekârları, kölelerinizden ve cariyelerinizden elverişli olanları evlendirin. Eğer bunlar fakir iseler, Allah kendi lütfu ile on‐ ları zenginleştirir. Allah, (lütfu) geniş olan ve (her şeyi) bilendir.”70 Hadis Tirmizî Hadis Nesâî 69 Hadis Ebû Davud, İbn‐i Mâce 67 68 18 İSLÂM’DA KADIN Bu emri yerine getirmek Müslüman için farzdır. Peygamber‐i Zîşân aleyhisselâtü vesselâm hazretleri buyurmuştur ki: “Benim sünnetimden uzaklaşan benden değildir. Öyleyse beni seven benim sünnetime tabi olsun.”71 Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Sizden kim nafaka vermeye muktedir ise, evlensin. Çünkü ev‐ lenmek gözü haramdan daha iyi sakındırır. Nefsini daha iyi korur. Gücü nafaka vermeye yetmeyen bir kimse ise oruç tutsun. Çünkü orucun vicası (yani şehveti kırıcı tesiri) vardır.” Bu hadis‐i şerifte nikâhın tergib ve teşvik edilmesindeki murad‐ı Peygamberî, göz ve bedende meydana gelmesinden korkulan fesat‐ lıktır. Vica erkekliğin çekilmesinden ibarettir. Bu çekilmeden sonra şeh‐ vet kırılır. O halde hadis‐i şerifte oruçtan kastedilen mânâ, şehvetin inkitaya uğraması sadedinde kullanılmıştır. Allah’ın yüce Rasûlü aleyhisselâtü vesselâm buyurdu ki: “Her biriniz şükredici bir kalp, zikredici bir lisan ve ahiret yo‐ lunda kendisine yardım edici bir mü’mine ve saliha bir zevceye sahip olmaya gayret ediniz.”72 Dikkat edilmeli ki; Allah’ın yüce Rasûlü saliha kadın ile şükür ve zikri nasıl eşit olarak ifade buyurmaktadır. Nur Sûresi, Âyet 32 Hadis Buharî, 72 Hadis İbn‐i Mâce 70 71 İSLÂM’DA KADIN 19 Cenâb‐ı Hak buyuruyor: ﺣﻴَﻮ ًة َ ﺤ ِﻴ َﻴ ﱠﻨ ُﻪ ْ ﻦ َﻓَﻠ ُﻨ ٌ ِﻦ َذ َآ ٍﺮ َا ْو ُا ْﻧﺜَﻰ َو ُه َﻮ ُﻣ ْﺆﻣ ْ ﻞ ﺻَﺎِﻟﺤًﺎ ِﻣ َ ﻋ ِﻤ َ ﻦ ْ َﻣ ن َ ﻦ ﻣَﺎآَﺎﻧُﻮا َﻳ ْﻌ َﻤﻠُﻮ ِﺴ َﺣ ْ ﺟ َﺮ ُه ْﻢ ِﺑَﺎ ْ ﺠ ِﺰ َﻳ ﱠﻨ ُﻬ ْﻢ َا ْ ﻃ ﱢﻴ َﺒ ًﺔ َوَﻟ َﻨ َ “Erkek veya kadın, mü’min olarak kim iyi amel işlerse, onu mut‐ laka güzel bir hayat ile yaşatırız. Ve mükâfatlarını, elbette yapmakta olduklarının en güzeli ile veririz.”73 Bu âyet bazı tefsirlerde salihâ zevce olarak tefsir edilmiştir. Hazreti Ömer radıyallahu anh buyurdu: “Allah’a imandan sonra insanoğluna saliha kadından daha hayırlı bir nimet verilmemiştir. Kadınlardan bazıları vardır ki paha biçilmez ve yerini hiçbir şeyin tutamayacağı bir nimettir. Bazıları da vardır ki huysuz ve geçimsizdir.” Seyyidü’l‐Kevneyn, İmâm‐ı Sakaleyn, Peygamber aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz buyurmuşlardır ki: “Kişinin aile efradına sarf ve infak ettiği şeyler onun için sadaka‐ dır. Muhakkak ki hanımının ağzına uzattığı lokmadan da kişi sevap kazanır.”74 İbn‐i Mübarek: “Afif ve çoluk çocuk sahibi olan bir kimse ki; geceleyin kalkar, ço‐ cuklarına bakar, uykuda olan çocuklarının üstünün açılmış olduğunu görür ve onların üzerlerini örter ise Allah celle celâlühu ona gazaya çıkan mü’minin ecri gibi büyük ecir verir.” buyurdu. Allahu Teâlâ celle celâluhu şöyle buyurdu: Nahl Sûresi, Âyet 97 Hadis Buharî, Müslim 73 74 18 İSLÂM’DA KADIN ن ٌ ت ﺣِﺴَﺎ ٌ ﻦ ﺧَ ْﻴﺮَا ﻓِﻴ ِﻬ ﱠ “İçlerinde huyu güzel, yüzü güzel kadınlar vardır.”75 Cenâb‐ı Hak bu âyetteki “hayrat” kelimesinden güzel ahlâklıları kasdetmiştir. Bir de cennet kadınları şöyle tavsif edilmektedir: Cenâb‐ı Hak şöyle buyurmuştur: ن ﺲ َﻗ ْﺒَﻠ ُﻬ ْﻢ وَﻟَﺎ ﺟَﺎ ﱞ ٌ ﻦ اِ ْﻧ ﻄ ِﻤ ْﺜ ُﻬ ﱠ ْ ف َﻟ ْﻢ َﻳ ِ ﻄ ْﺮ ت اﻟ ﱠ ُ ﺻﺮَا ِ ﻦ ﻗَﺎ ﻓِﻴ ِﻬ ﱠ “Oralarda gözlerini yalnız eşlerine çevirmiş güzeller var ki, bun‐ lardan önce onlara ne insan ne de cin dokunmuştur.”76 Cenâb‐ı Hak şöyle buyurmuştur: ﻋ ُﺮﺑًﺎ َا ْﺗﺮَاﺑًﺎ ُ ≅ ﺠ َﻌ ْﻠﻨَﺎ ُهﻦﱠ َا ْﺑﻜَﺎرًا َ َﻓ “Onları, bâkireler kıldık. Eşlerine düşkün ve yaşıt.”77 Âyetteki “urub” tâbiri kocasını seven ve kocasını kendisini sev‐ dirmeye sevk eden kadın demektir. Böyle bir hanımının olmasıyla ehli cennetin lezzetleri tamamlanır. Cennet hurileri kudretden sürmeli, iri ve ahu gözlü eşlerdir. Peygamber‐i Zîşân Efendimiz Hazretleri: “Kadınlarınızın en hayırlısı, öyle bir kadındır ki, kocası kendisine baktığı zaman kocasını sevindirir. Kocası kendisine emrettiği zaman Rahman Sûresi, Âyet 70 Rahman Sûresi, Âyet 56 77 Vakıa Sûresi, Âyet 36‐37 75 76 İSLÂM’DA KADIN 19 kocasına itaat eder ve kocası hazır bulunmadığı zamanda kocasının namusunu (ve malını) korur.”78 Peygamberimiz buyuruyor: “Günahdan pak olarak Cenâb‐ı Hakka mülâki olmasını murad eden kimse evlenmelidir.”79 Peygamberimiz buyuruyor: “Cenâb‐ı Allah, bana dünyanızda kadınlar ile güzel kokuyu sev‐ dirdi. En çok haz aldığım ise Rabbıma yalvarmaktan ibaret olan na‐ mazdır.”80 Peygamberimiz buyuruyor: Cenâb‐ı Allah şer’an caiz olan şeyler arasında boşanmayı sev‐ mez.”81 Yine Peygamberimiz buyuruyor: “Kadın beş vakit namazını kılar, Ramazan orucunu tutar, namu‐ sunu korur ve kocasına itaat ederse, azab görmeden cennete dahil olur.”82 Aleyhissetü vesselâm buyuruyor: “Cennete müttali oldum. Baktım. Ehlinin ekserisini dünyada fakir olan kimselerden buldum. Nar‐ı cahime, cehenneme kesb‐i vukuf eyledim. Ehlinin ekserisini kadınlardan gördüm.”83 İmam Neseî Hadis İbn‐i Mâce 80 Hadis Neseî, 81 Hadis Ebû Davud, İbn‐i Mâce 82 Hadis Ahmed bin Hanbel 83 Hadis Buharî, Tirmizî 78 79 18 İSLÂM’DA KADIN Aleyhisselatü vesselâm buyuruyor: “Kocası kendisinden razı olduğu halde bir kadın vefat ederse cennete dahil olur.”84 Bu hadis‐i şerifteki müjdenin büyük günahtan korunan hanımlara ait olduğu aşikârdır. Rasûlullah Aleyhisselâm: “Kadın; malı, nesebi (asaleti), güzelliği veya dindarlığı için alınır. Şimdi sen dindar olan kadını tercih et. Elleri toprak olasıca.” buyur‐ muştur. 85 Yani mütedeyyin ve saliha olan bir kadınla evlen. Yoksa toz ve toprak gibi hor ve hakir olursun. Çünkü dindar olmayan kadından diğer hususlarda da geçimsizliğin vuku bulması muhtemeldir. Allah’ın yüce Rasûlünün bütün bu hadislerinde dindar kadınlarla evlenmeyi ısrarla teşvik etmesinin hikmeti şudur: Dindar olan kadın kocasına her hususta yardımcı olur. Eğer kadın İslâmı yaşamıyorsa hem kendisine zulmetmiş olur, hem de kocasını perişan eder. Eğer bir ailede Allah’ın emrine riâyet, Rasûlullah’ın sünnetine ittiba edi‐ lirse, o hanede saadet zuhur eder. Dünyada Cenâb‐ı Hak onlardan razı olur. Ahirette de cennet ve cemalini ikram ve ihsan eder. Allah’ın Rasûlü aleyhisselâtü vesselâm buyurdu ki: “Neden bakire bir kızla evlenmedin ki, sen onunla o da seninle mesrur olurdunuz”86 Sürurun bu bahisteki sebepleri şunlardır: Hadis İbn‐i Mâce, Tirmizî Hadis İbn‐i Mâce 86 Hadis Buharî, Müslim 84 85 İSLÂM’DA KADIN 19 1‐Bakire olan bir hanım kocasını sever ve onunla ünsiyet eder. Böylece onun da iffet ve edebi kocasına karşı muhabbete vesile olur. 2‐Bakire olmak kadının kocasını daha fazla bir şekilde sevmesine vesile olur. Çünkü erkek yaratılış icabı kendisinden başka bir kimse tarafından dokunulmuş bir hanımdan az da olsa çekinir. Ve erkek bu durumu hatırladıkça tabiatına ağır gelir. Hele bazı kişiler bu hususta daha hassastır. 3‐Bakire olan bir kadın, ilk kocasından başkasına meyledemez. Zira muhabbetin alel ekserisi ilk kocasınadır. Daha evvel başka er‐ kekle evlenmiş ve boşanmış olanların halleri incelendiğinde bu du‐ rum müşahede edilmektedir. İlk aile çevresini yakınen görmüş ve ona alışkanlık kazanmış olan bir kadın çoğu zaman yeni çevresine, yeni âdet ve göreneklerin eski âdet ve göreneklerine ters düşmesiyle intibak edememektedir. Bunun üzerine aile geçimsizliği zuhur et‐ mekte, yuvalar bozulmaktadır. Bunun sebebi kadının ilk kocasına olan meylidir. İslâm’da Evlilik İslâm’da evlilik erkekle kadın arasındaki mübarek bir akit, söz‐ leşme olup ancak bu akit ile her ikisi birbirlerine helal olmaktadır. Eşler birbirlerini severek, birbirleriyle yardımlaşarak, kaynaşarak ve birbirlerine hoşgörülü davranarak devam edecek uzun hayat yolcu‐ luğuna bu vesile ile başlarlar. Erkekle kadın birbiriyle huzura kavu‐ şur. Eşinin yanında sükûnet, yakınlık, güven, huzur ve hayatın lez‐ zetini duyar. Cenâb‐ı Hak buyuruyor: ﻞ َ ﺟ َﻌ َ ﺴ ُﻜﻨُﻮا ِاَﻟ ْﻴﻬَﺎ َو ْ ﺴ ُﻜ ْﻢ َا ْزوَاﺟًﺎ ِﻟ َﺘ ِ ﻦ َا ْﻧ ُﻔ ْ ﻖ َﻟ ُﻜ ْﻢ ِﻣ َ ﺧَﻠ َ ن ْ ﻦ َاﻳَﺎ ِﺗ ِﻪ َا ْ َو ِﻣ ن َ ﻚ ﻟَﺎَﻳَﺎتٍ ِﻟ َﻘ ْﻮ ٍم َﻳ َﺘ َﻔ ﱠﻜﺮُو َ ن ﻓِﻰ َذِﻟ ﺣ َﻤ ًﺔ ِا ﱠ ْ َﺑ ْﻴ َﻨ ُﻜ ْﻢ َﻣ َﻮ ﱠد ًة َو َر 18 İSLÂM’DA KADIN “Kaynaşmanız için size kendi (cinsi)nizden eşler yaratıp aranızda sevgi ve merhamet peydâ etmesi de Oʹnun (varlığının) delillerinden‐ dir. Doğrusu bunda, iyi düşünen bir kavim için ibretler vardır.”87 Aslında Allah’ın eşler arasında meydana getirdiği en kuvvetli bağ, Rabbanî bir bağdır. Bu itibarla müslüman aile, İslâm toplumunun binasındaki sağlam bir tuğladır. Saliha bir hanım ise İslâm ailesinin sağlam ve güçlü temelidir. Ko‐ cası indinde çok değerli ve kıymetlidir. Nitekim Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyur‐ maktadır: “Dünya bir meta’dan ibarettir. Dünya’nın en değerli varlığı da saliha hanımdır.” 88 Gerçekten “saliha hanım” Allah celle celâlühu tarafından erkeğe verilen büyük nimetlerdendir. Zira erkek, hayatın sıkıntılarını, dertlerini ve yorgunluklarını eşinin yanında unutur. Rahata, huzura, sükûnete ve insanın hayatında benzerini bulamayacağı bir saadete kavuşur. İslâm’ın kadına verdiği değerlerden biri de ona kendi eşini kendi‐ sinin seçme hakkını vermesidir. Bu itibarla anne ve babanın kızlarını istemediği bir kimse ile zorla evlendirmeye hakları yoktur. Kızında kendi şeref ve haysiyetini anne ve babasının itibarını zâyi edebilecek bir evlilik yapmaması üzerine vaciptir. Seçeceği eşin dindarlığı ve ahlâkı üzerinde durmalıdır. Rum Sûresi, Âyet 21 Hadis, Müslim 87 88 İSLÂM’DA KADIN 19 Tevhid dini İslâm’ın da, seçilecek eşte bu iki sıfatın (dindarlık ve güzel ahlâk) aranması gerektiği açıkça ifade edilmiştir. Eğer bu iki vasıf varsa o eşle evlenmek gerekli olur. Aksi takdirde toplumu fitne kaplar, fesat ve bozgunculuk topluma hakim olur: Gerçek müslüman genç nasıl güzel ahlâk taşımayan güzel kızdan sakınırsa olgun şuurlu Müslüman genç kız da dış görünüşü güzel olsa da, ahlâki düşük fasık bir gençten hoşlanmaz. Müslüman kız şuurlu, ufku geniş, kalbinde Allah korkusu olan, tertemiz yapılı, dindar, ahlâkı ve karakteri güzel ciddi mü’min genci tercih eder. İnançlı, temiz bir genç kıza layık olacak eş, aynen onun gibi inançlı, temiz genç bir erkektir. Yanlış yolda olan bir kıza layık olacak eş de aynen onun gibi yanlış yolda olan bir erkektir. Şanı Yüce Allah ne güzel buyuruyor: ت ُ ﻄ ﱢﻴﺒَﺎ ت وَاﻟ ﱠ ِ ﺨﺒِﻴﺜَﺎ َ ن ِﻟ ْﻠ َ ﺨﺒِﻴﺜُﻮ َ ﻦ وَا ْﻟ َ ﺨﺒِﻴ ِﺜﻴ َ ت ِﻟ ْﻠ ُ ﺨﺒِﻴﺜَﺎ َ َا ْﻟ ن َ ن ِﻣﻤﱠﺎ َﻳﻘُﻮﻟُﻮ َ ﻚ ُﻣ َﺒ ﱠﺮ ُؤ َ ت اُوَﻟ ِﺌ ِ ﻄ ﱢﻴﺒَﺎ ﻄ ﱢﻴﺒِﻴﻦَ وَاﻟﻄﱠﻴﱢﺒُﻮنَ ﻟِﻠ ﱠ ﻟِﻠ ﱠ ق آَﺮِﻳ ٌﻢ ٌ َﻟ ُﻬ ْﻢ َﻣ ْﻐ ِﻔ َﺮ ٌة َو ِر ْز “Kötü kadınlar kötü erkeklere, kötü erkekler de kötü kadınlara; temiz kadınlar temiz erkeklere, temiz erkekler de temiz kadınlara ya‐ raşır. Bu sonuncular, (iftiracıların) söylediklerinden çok uzaktırlar. Kendileri için bağışlanma ve güzel bir rızık vardır.”89 Yine müslüman hanım gâyet iyi bilir ki, kadın üzerinde hakim olma ve sorumluluk Kur’an‐ı Kerîm’in açık ifadesiyle erkeğe aittir: ﻋﻠَﻰ َ ﻀ ُﻬ ْﻢ َ ﻞ اﻟﱠﻠ ُﻪ َﺑ ْﻌ َﻀ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ ِء ِﺑﻤَﺎ َﻓ ﱠ َ ن َ ل َﻗﻮﱠاﻣُﻮ ُ اَﻟ ﱢﺮﺟَﺎ ت ٌ ت ﺣَﺎﻓِﻈَﺎ ٌ ت ﻗَﺎ ِﻧﺘَﺎ ُ ﻦ َا ْﻣﻮَاِﻟ ِﻬ ْﻢ ﻓَﺎﻟﺼﱠﺎِﻟﺤَﺎ ْ ﺾ َو ِﺑﻤَﺎ َا ْﻧ َﻔﻘُﻮا ِﻣ ٍ َﺑ ْﻌ Nur Sûresi, Âyet 26 89 18 İSLÂM’DA KADIN ﻦ َﻓ ِﻌﻈُﻮ ُهﻦﱠ ن ُﻧﺸُﻮ َز ُه ﱠ َ ﻆ اﻟﱠﻠ ُﻪ وَاﱠﻟﺘِﻰ َﺗﺨَﺎﻓُﻮ َ ﺣ ِﻔ َ ﺐ ِﺑﻤَﺎ ِ ِﻟ ْﻠ َﻐ ْﻴ ﻃ ْﻌ َﻨ ُﻜ ْﻢ ﻓَﻠَﺎ َﺗ ْﺒﻐُﻮا َ ن َا ْ ﺿﺮِﺑُﻮ ُهﻦﱠ َﻓِﺎ ْ ﺟ ِﻊ وَا ِ ﻦ ﻓِﻰ ا ْﻟ َﻤﻀَﺎ ﺠﺮُو ُه ﱠ ُ وَا ْه ﺎ َآﺒِﻴﺮًاﻋِﻠﻴ َ ن َ ن اﻟﱠﻠ َﻪ آَﺎ ﺳﺒِﻴﻠًﺎ ِا ﱠ َ ﻦ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ﱠ َ “Allahʹın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılması sebe‐ biyle ve mallarından harcama yaptıkları için erkekler kadınların yö‐ neticisi ve koruyucusudur. Onun için sâliha kadınlar itaatkârdır. Al‐ lahʹın kendilerini korumasına karşılık gizliyi (kimse görmese de na‐ muslarını) koruyucudurlar. Baş kaldırmasından endişe ettiğiniz ka‐ dınlara öğüt verin, onları yataklarda yalnız bırakın ve (bunlarla yola gelmezlerse) dövün. Eğer size itaat ederlerse artık onların aleyhine başka bir yol aramayın; çünkü Allah yücedir, büyüktür.” 90 Bunun içindir ki müslüman kadın hâkimiyetiyle iftihar edeceği, yakınlığıyla sevineceği, kendisiyle evlenmesinden dolayı pişmanlık duymayacağı bir erkekle evlenmelidir. İslâm tarihinde kuvvetli şahsiyetiyle, yüce hedefleriyle ve eş se‐ çimindeki ileri görüşlülüğüyle tanınan değerli müslüman hanımlar‐ dan biri Ümmü Süleym binti Milhan idi. Ümmü Süleym Ensar hanımları arasında İslâmı en çabuk kabul eden hanımlardandı. Malik bin Nadr ile evlenmiş, ondan Enes isimli bir oğlu olmuştu. Ümmü Süleym İslâmı kabul edince kocası Malik onun İslâmı ka‐ bul etmesine içerlendi. Kızarak onu terk etti. Ümmü Süleym ise İslâm üzerine ısrar etti. Henüz daha çocuk denecek yaşta gençliğinin baha‐ rında iken kocasının ölüm haberi geldi. Bu duruma, mükâfatını Al‐ lah’tan bekleyerek sabretti. Henüz on yaşlarındaki oğlu Enes’i aldı. Oğlunun Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm hizmetine vermek için Rasûlullah’a aleyhisselâtü vesselâm koştu. Nisa Sûresi, Âyet 34 90 İSLÂM’DA KADIN 19 Bu sırada Medine’nin en zengin, en güçlü ve en yakışıklı seçkin gençlerinden ama henüz İslâm’a girmemiş olan Ebu Talha ona talip oldu. Ebu Talha malı ve gençliği ile Medine de meşhurdu. Ümmü Süleym’in bu talebe karşı sevinçten uçacağını zannediyordu. Fakat Ebu Talha Ümmü Süleym’in şu ifadesiyle şaşırıp kaldı: “Ey Ebu Talha! Bilmiyor musun ki, o senin taptığın ilah toprakta bitip yetişen bir ağaçtı, o ağacı da Habeşistan’da falan kişi kesip yontmuştur.” Ebu Talha gururlandı ve Ümmü Süleym’e değerli bir mehir ve bolluk içinde bir hayat vereceğini ifade etti. Fakat Ümmü Süleym bu tavrında ısrar ediyordu. Açık bir şekilde yine şöyle dedi: “Ey Ebu Talha! Allah’a yemin ederim ki, senin gibi erkek geri çev‐ rilmez. Fakat sen küfür içindesin. Ben ise Müslüman bir kadınım. Benim seninle evlenmem helal değildir. Eğer İslâm’a girersen, senin İslâmı kabul etmen benim mehrim olur. Senden bundan başka bir mal da istemiyorum.”91 Ebu Talha ikinci gün daha büyük bir mehir ve daha bol ikram te‐ mennisiyle tekrar Ümmü Süleym’e geldi. Ümmü Süleym, önceki sö‐ zünde kararlılık gösterdi. Onun kararlı oluşu Ebu Talha’nın gözünde onun güzelliğini, değerini ve olgunluğunu daha da büyütmüştü. Ümmü Süleym yine şu ifadeyi kullanmıştı: “Ey Ebu Talha! Bilmiyor musun ki sizin taptığınız ilahları falan kimselerin kölesi olan falan marangoz yaptı! Siz ateşle tutuştursanız bu ilâhlarınız yanmaz mı?” Ümmü Süleym’in bu sözleri Ebu Talha’ya tesir etti. Nesei. 91 18 İSLÂM’DA KADIN Bu sırada Ebu Talha kendi kendine şu soruları soruyordu: “Hiç Rab olan bir varlık yanar mı?” Dilinden de şu ifadeleri dö‐ külüverdi: “Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühü ve rasûlüh.” Allahtan başka ilah olmadığına ve Muham‐ med’in Allah’ın kulu ve Rasûlü olduğuna şehadet ederim. İşte o anda Ümmü Süleym’in bütün varlığını sevinç kapladı ve evlendiler. Ebu Talha mutluluğu sebebiyle bütün servetini Ümmü Süleym’in önüne sermek istedi. Fakat o sadık, değerli ve iffetli mü’min hanım şahsiyetiyle dimdik durup şöyle dedi: “Ey Ebu Talha! Ben seninle Allah için evlendim. Senden başka mehir almayacağım.” O gâyet iyi biliyordu ki, Ebu Talha’nın İslâm’a girmesiyle sadece kendisine denk değerli bir eş kazanmakla kalmadı, aynı zamanda O Allah’tan da dünyada kırmızı develere sahip olmaktan daha üstün bir sevap elde etti. Nitekim O, Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm şu hadisini işit‐ mişti: “Senin sebebinle Allah’ın bir kişiyi hidâyete erdirmesi senin için kırmızı develere sahip olmaktan çok daha hayırlıdır.”92 İşte Müslüman böyle olmalıdır. İman safiyeti, güçlü şahsiyet, ve iyi eş seçimi konularında Ümmü Süleym gibi ashabın ulu hanımla‐ rından ibret almalıdır. Buhârî.Müslim 92 İSLÂM’DA KADIN 19 NİKÂHIN ÖNEMİ Hazreti Âdem ve Hazreti Havva ile cennette başlayan aile hayatı, Allah’ın takdir ettiği izdivaç kanunu ile âdemoğullarına intikal etmiş, İslâm dini ile ebedîleşmiştir. İslâm dini, koyduğu kaidelerle aile ha‐ yatını daimi bir bahar havası ile cennet bahçesine çevirir. Bu saadete nail olabilmek için, nikâh akdi ile Âdem aleyhisselâm ve Havva vali‐ demizin hayatını örnek alarak, onlar gibi Allah’a muhabbet ve takva yolunda hayatımızı idame ettirmemiz zarûrîdir. Nikâh ile iki yabancı kişinin kaynaşmasında, ibret ve hikmetler vardır. Ana‐baba ocağından ayrılan iki yabancı gencin, Allah’ın ara‐ larına lütfettiği muhabbet ve merhametle birbirlerine gönüllerini bağlaması, hatta ayrıldıkları ana‐baba yuvasının fevkinde samimi bir sıcaklık ve cazibe içinde yaşamaları da ulvî bir hikmet tecellisidir. Cenâb‐ı Hak nikâhı ümmet‐i Muhammed üzerine bereket vesilesi kılmıştır. Kitap ve sünnet nuru altındaki bir izdivaç, “bahşayış‐ı ilâhî” Allah’ın kullarına lütfettiği saadet alametidir. İnsanlığa vakur ve şerefli bir hayat yaşatmak isteyen İslâm dini, kadına en yüksek değeri vermiş ve kadının ihmalinden doğacak za‐ rarlara işaret etmiştir. Kadın, ailenin saadet ve huzurunu aydınlatan billur bir kandil gibidir. Kadın, ailenin iffet ve namusunu korur. Aksi halde nesiller zâyi olur, insan enkazı haline gelir. Neslin zâyi olması ise akrabalığın ilgasına ve bu da nihâyet toplumun iflasına sebep olur. Kadınların saadeti, iffetli olarak yaşamalarıyla mümkündür. Ka‐ dın, aslî vazifesinin dışına yönelir ise aile ocağı söner. Kadının dış hayata katılması, ancak zarurî sebepler ve yaradılışına uygun iş‐ lerle mümkündür. Bir takım boş heves ve mazaretlerle çiğnenen sınırların, neticeleri hüsrandır. Rezaletin cezbesine kanan gözler, ilâhî hakikatlere âmâ olmuş ve kendi saadetine kıymıştır. 18 İSLÂM’DA KADIN Bilinmelidir ki, İslâm nazarında hanımlar, nikâhın billur avizesi içinde parıl parıl parlayan birer hayat iksiridir. Kadının asaleti an‐ cak İslâmî hayatı yaşamasıyla mümkün olur. Cenâb‐ı Hak, Hâdi‐i Mutlak Zülcelâl hazretleri buyuruyor: ﻞ َ ﺟ َﻌ َ ﺴ ُﻜﻨُﻮا ِاَﻟ ْﻴﻬَﺎ َو ْ ﺴ ُﻜ ْﻢ َا ْزوَاﺟًﺎ ِﻟ َﺘ ِ ﻦ َا ْﻧ ُﻔ ْ ﻖ َﻟ ُﻜ ْﻢ ِﻣ َ ﺧَﻠ َ ن ْ ﻦ َاﻳَﺎ ِﺗ ِﻪ َا ْ َو ِﻣ ن َ ﻚ ﻟَﺎَﻳَﺎتٍ ِﻟ َﻘ ْﻮ ٍم َﻳ َﺘ َﻔ ﱠﻜﺮُو َ ن ﻓِﻰ َذِﻟ ﺣ َﻤ ًﺔ ِا ﱠ ْ َﺑ ْﻴ َﻨ ُﻜ ْﻢ َﻣ َﻮ ﱠد ًة َو َر “Kaynaşmanız için size kendi (cinsi)nizden eşler yaratıp aranızda sevgi ve merhamet peydâ etmesi de Oʹnun (varlığının) delillerinden‐ dir. Doğrusu bunda, iyi düşünen bir kavim için ibretler vardır.”93 Ailedeki saadet için aslî sebep, eşler arasındaki muhabbet, sevgi, samimiyet, şefkat ve merhamettir. Huzurlu bir yuva tesis etmek için eş seçiminde İslâm’ın koyduğu kaidelere hassasiyetle riâyet etmek şarttır. Evlenecek kimseler, eşle‐ rini güzellik zenginlik gibi geçici ve nefse hoş gelen sebeplere tercih etmemelidirler. Ancak iman ve ahlâk gibi temel manevî vasıflara ağırlık vererek bir tercihte bulunmalıdırlar. Bu hususta Hazreti Pey‐ gamber aleyhisselâm şöyle buyurmuşlardır: “Kadın dört şeyi için nikâhlanır. Malı, güzelliği, soy‐sopu ve din‐ deki kemali. Siz dindar olanını tercih ediniz ki, elleriniz hayır gör‐ sün.”94 Yuvayı yapan kadın olduğu için evlenilecek bir hanımda aran‐ ması gereken hususu işaret eden bu hadis‐i şerif, evlenecek bir er‐ kekte aranması icap eden hususu da içinde mündemiçtir. Çünkü her mü’min için takvadan sonra en büyük nasibi, evlendiği hanımının Rum Sûresi, Âyet 21 Hadis Buhârî, 93 94 İSLÂM’DA KADIN 19 amel‐i salih sahibi olmasıdır. Salih erkek, huzur sarayının sarsılmaz direği, saliha kadın da saadet bahçelerinin müzeyyen çiçeğidir. Bir de aileler arasındaki küfüv, yani denklik mutlaka dikkate alınmalıdır. Bu denklik, zenginlik, görgü ve kültür beraberliği gibi çeşitli unsurlara bakılarak tayin edilmelidir. Bundan sonrası, irade ve olgunluğa bağlıdır. Olgunluk, iman ve amelin mükemmeliyle, irade ise, İslâmî emir ve yasaklara sarılmakla gerçekleşir. Kişi İslâmiyetin emir ve yasaklarına teslimiyeti kadar dürüsttür. İçerisinde Allah’ın emir ve yasaklarına riâyet edilen huzurlu bir aile yuvası, dünya saa‐ detinin temeli ve Rabbimizin en büyük ihsanlarından birisidir. Bu nimet ve saadetin devamı, iki tarafın maneviyat ve huzur içerisinde yaşamasındadır ki, bu da karşılıklı fedakârlık ve anlayışa bağlıdır. Günümüzde ailenin yıkıma uğramasının en mühim sebeplerinin başında kadının erkekleşmesi, erkeğinde kadınlaşması gelir. Allahu Teâlâ erkeğe ayrı, kadına ayrı hususiyetler lütfetmiştir. Bunlar her ikisinin toplum içindeki vazifeleri, layıkıyla yapmalarına göre tanzim edilmiştir. Ailenin geçimini teminle vazifeli kılınan erkekte ruhî sağ‐ lamlık, dayanıklılık ve bedeni üstünlükler vardır. Bu da erkeğin, ai‐ lede reis olmasını ve o aile için hayat mücadelesi vererek geçimini sağlamasını gerektirir. Kadın, ailenin geçiminden mesul tutulmamıştır. Tutulsaydı, bu onun hakkında bir eziyet ve meşakkat olurdu. Çünkü yaratılışı ruhî ve bedenî olarak hayat mücadelesine göre değildir. Ona öncelikle bu beraberlikten hasıl olacak çocukların doğumu ve doğumundan itiba‐ ren acizlik devrelerinde bakılıp korunmalarını gerektiren ilâhi bir va‐ zife yüklenmiştir. Ancak imkân ve şartlar elveriyorsa, yaratılışına uygun, meşru ve kadınlığa ait bir hizmet mesleğinde çalışabilir. Bütün bu ilâhî tayin eseri olan yaratılış özellikleri kadın ve erkeğe ayrı ve birbirini tamamlayan bir hüviyet kazandırır ki eşler bu özel‐ liklerin dışına taştığı zaman aile saadeti zaafa uğrar. Ailede erkeğin 18 İSLÂM’DA KADIN idaresi, kaba kuvvetle tahakküm eden ve kadının itaati, esaret şek‐ linde anlaşılmamalıdır. Bu İslâmın hassas bir şekilde tayin ettiği öl‐ çüler içinde gerçekleşirse ailede zalim de olmaz mazlum da… Kadının iffet ve itaat dairesinden çıkarak kocasına zulmetmesi, buna mukabil kocasının ise kuvvetini nefsanî arzular uğruna kul‐ lanması, aile yuvasını tahrip eder. Ancak, günlük hayat mücadele‐ sine memur olan erkek, alelekser, gerginliklere maruz kalır. Bu se‐ beple, evinde hanımından teskin edici şefkatli ve muhabbetli bir itaat görmesi, hem hakkı ve hem de ihtiyacıdır. Akşama kadar evinde kocasını bekleyen bir kadının da, kocasından ilgi ve alakayı görmesi, en tabiî hakkıdır. Bundan dolayıdır ki ailede herkes Allah’ın tayin etmiş olduğu hak ve mesuliyetlerini bilmelidir. Aile içinde erkek merhametli, hakşinas kadın ise itaatkâr ve saygılı olmalıdır. Unutmamalıdır ki, “yuvayı hanımlar yapar”. Bu bakımdan yu‐ vaya sahip çıkmak hususunda fıtraten kadın, daha uygundur. Kadı‐ nın göstereceği feraset, gayret ve fedakarlık, erkeğinkinden daha fazla bir ehemniyet arzeder. Çünkü Cenâb‐ı Hak, anneye bu hususta, erkekten daha üstün bir liyakat ve hissiyat bahşetmiştir. NİKÂH AKDİ VE MEHİR Peygamberimiz buyuruyor: “Nikâhın hayırlısı gerek mehir ve gerekse kabul ve muvafakat ci‐ hetlerinden olsun, kolaylıkla husule gelenidir.”95 Benî Adem, bir baba ve bir anadan yaratılarak dünyaya geldiler. İslâmda nikâh, Allah’ın emri, peygamberlerin kavli, rasulullahın Hadis Ebû Davud 95 İSLÂM’DA KADIN 19 sünneti, neslin tekâmülü ve idamesidir. Erkeğin şeref ve namusu, kadının da haya ve edebi, iffeti nikâh iledir. Hiç şüphesiz ki, bütün varlıkların yaratılışının esasında muhabbet vardır. Bu alemler yaratılmadan önce, Allahu Teâlâ, ʺBen gizli bir ha‐ zine idim, bilinmekliğimi murad ettim, mahlûkatı yarattımʺ buyur‐ muştur.96 İlâhî vahye dayanan semavî dinlerde erkekle kadının ortak bir yuva kurması ancak nikâh akdiyle mümkün kılınmıştır. Ancak İslâm, kadına, kocaya itaatı emrederken, kocaya da kadına karşı bir takım görevler yüklemiştir. Nitekim Bakara sûresinde: ʺEr‐ keklerin meşru şekilde kadınlar üzerindeki hakları gibi, kadınların da onlar üzerinde hakları vardırʺ buyurulur. 97 Evliliğin meşrûluğu Kitap, Sünnet ve İcmâ delillerine dayanır. Evlenmenin meşrûluğu üzerinde bütün ümmetin görüş birliği vardır. Evleneceklerin durumuna göre nikâhın hükmü farz, haram veya mübah kısımlarına ayrılır: 1. Evlenmediği takdirde zinaya düşeceği kesin olan kimsenin ‐ mehri verecek ve eşinin geçimini sağlayacak durumda ise‐ evlenmesi farzdır. 2. Evlenince, eşine zulüm yapacağına kesin gözüyle bakılan kim‐ senin evlenmesi haramdır. Hem zinaya düşme, hem de eşine zulüm yapma korkusu bulunan kimsede haramlık yönü tercih edilir. Çünkü bir konuda helâl ve haram birleşince, usül olarak haram üstün tutu‐ lur ve ondan kaçınmak gerekir. Nitekim âyet‐i kerîmede meâlen: Hadis‐i Kudsî Keşfül Hafa Bakara Sûresi, Âyet 228 96 97 18 İSLÂM’DA KADIN “Evlenme imkânını bulamayanlar; Allah, lütfu ile kendilerini var‐ lıklı kılıncaya kadar iffetlerini korusunlar.” buyurulur. 98 3. Cinsel bakımdan itidal halde bulunanların evlenmesi sünnettir. İtidal; evlenmezse zinaya düşeceğinden korkulmayan, evlenirse de eşine zulüm yapacağından endişe duyulmayan kimsenin halidir. Hazreti Peygamber ve Ashab‐ı Kiram evlenmişler ve onlara uyanlar da bu sünneti sürdürmüşlerdir. Tercih edilen görüş budur.99 Evlilikte eş seçimi önemlidir. Yuvayı yapacak, çocukları eğitecek, erkeğe ömür boyu iyi veya kötü günde destek ve mutluluk verecek olan eşi seçerken güzelliğinden, soyundan ve malından çok, dindar‐ lığına ve iyi ahlâk sahibi olmasına dikkat edilmelidir. Hanefîlere göre evlilik akdinin rükünleri icap ve kabulden ibaret‐ tir. Çoğunluk müctehitlere göre ise evliliğin rükünleri; icap ve kabul, kadın, koca ve veli den ibarettir. İcap, evlenme akdi taraflarından birisinin ilk olarak yaptığı teklif‐ tir. ʺBenimle şu anda evlenmeyi kabul ediyor musun?ʺ teklifine, diğer tarafın ʺkabul ettimʺ şeklindeki cevabı ʺkabulʺ niteliğindedir. Burada ilk teklifin kadın veya erkeğin tarafından yapılması sonucu etkile‐ mez. İlk teklif icap, ikincisi kabuldür Evlilik akdi sırasında iki şahidin bulunması sıhhat şartıdır. Veli dışında iki şahit bulunmadıkça akit geçerli olmaz. Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz: “Kadınların en hayırlısı yüzce en güzeli ve mehirce en hafif olanı‐ dır.” buyurmuşlardır.100 Nur Sûresi, Âyet 33 Fetâvâ‐i Hindiyye 100 İbn‐i Hibban 98 99 İSLÂM’DA KADIN 19 Yüce Peygamber aleyhisselâtü vesselâm, mehirlerde ifrata kaç‐ mayı yasaklamıştır.101 Hazreti Ömer mehirler hususundaki der ki: “Allah Rasûlünün evlendiği ve kızlarını evlendirdiği zaman dörtyüz dirhemden fazla mehir verdiği vâki değildir.” 102 Eğer kadınların mehrinde ifrata kaçmak bir şeref olsaydı, muhak‐ kak ki herkesten önce Allah’ın Rasûlü bu şerefi elde etmeye gayret edecekti. Bir kısım Ashab‐ı Kiram beş dirhem kıymetinde bulunan altın çe‐ kirdeklerini mehir vererek evlenmişlerdir.103 Bir kısım alimlere göre mehir en az on dirhem olmalıdır. MUTʹA NİKÂHI Ehli sünnet mezhebleri, ittifakla Mutʹa nikâhının caiz olmadığı, önceki ruhsat ve izinlerin sonradan kaldırıldığı, neshedildiği hük‐ münü benimsemişlerdir. Ehli sünnete göre Mutʹa nikâhının cevazı durum ne olursa olsun caiz değildir. ZİNA VE FUHŞİYYATIN ZARARLARI Zina etmek, bir kadınla nikâhsız veya haksız olarak cinsel temasta bulunmaktır. Zina eden erkeğe ʺzânîʺ kadına ise ʺzâniyeʺ denir. Dört Sünen sahibi Hadis Tirmizî 103 Hadis Buharî, Müslim 101 102 18 İSLÂM’DA KADIN Zina İslâmʹda ve önceki bütün semâvî dinlerde haram ve çok çir‐ kin bir fiil olarak kabul edilmiştir. O büyük günahlardandır. Irz ve neseplere yönelik bir suç olduğu için cezası da hadlerin en şiddetlisi‐ dir. Kurʹân‐ı Kerîmʹde şöyle buyurulur: ﺳﺒِﻴﻠًﺎ َ ﺸ ًﺔ َوﺳَﺎ َء َﺣ ِ ن َﻓﺎ َ وَﻟَﺎ َﺗ ْﻘ َﺮﺑُﻮا اﻟ ﱢﺰﻧَﻰ ِاﻧﱠ ُﻪ آَﺎ “Zinaya yaklaşmayın. Zira o, bir hayâsızlıktır ve çok kötü bir yol‐ dur.”104 ﺣ ﱠﺮ َم اﻟﱠﻠ ُﻪ َ ﺲ اﱠﻟﺘِﻰ َ ن اﻟ ﱠﻨ ْﻔ َ ﺧ َﺮ َوﻟَﺎ َﻳ ْﻘ ُﺘﻠُﻮ َ ن َﻣ َﻊ اﻟﱠﻠ ِﻪ ِاَﻟﻬًﺎ َا َ ﻦ ﻟَﺎ َﻳ ْﺪﻋُﻮ َ وَاﱠﻟﺬِﻳ ﻖ َاﺛَﺎﻣًﺎ َ ﻚ َﻳ ْﻠ َ ﻞ َذِﻟ ْ ﻦ َﻳ ْﻔ َﻌ ْ ن َو َﻣ َ ﻖ َوﻟَﺎ َﻳ ْﺰﻧُﻮ ﺤﱢ َ اِﻟﱠﺎ ﺑِﺎ ْﻟ “Yine onlar ki, Allah ile beraber (tuttukları) başka bir tanrıya yal‐ varmazlar, Allahʹın haram kıldığı cana haksız yere kıymazlar ve zina etmezler. Bunları yapan, günahı (nın cezasını) bulur;”105 Allah celle celâlühu şöyle buyurur: ﺧ ْﺬ ُآ ْﻢ ُ ﺟ ْﻠ َﺪ ٍة وَﻟَﺎ َﺗ ْﺎ َ ﺣ ٍﺪ ِﻣ ْﻨ ُﻬﻤَﺎ ﻣِﺎ َﺋ َﺔ ِ ﺟِﻠﺪُوا ُآﻞﱠ وَا ْ اَﻟﺰﱠا ِﻧ َﻴ ُﺔ وَاﻟﺰﱠاﻧِﻰ ﻓَﺎ ﺧ ِﺮ ِ ن ﺑِﺎﻟﱠﻠ ِﻪ وَا ْﻟ َﻴ ْﻮ ِم ا ْﻟَﺎ َ ن ُآ ْﻨ ُﺘ ْﻢ ُﺗ ْﺆ ِﻣﻨُﻮ ْ ﻦ اﻟﱠﻠ ِﻪ ِا ِ ِﺑ ِﻬﻤَﺎ َر ْا َﻓ ٌﺔ ﻓِﻰ دِﻳ ﻦ َ ﻦ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨِﻴ َ ﻋﺬَا َﺑ ُﻬﻤَﺎ ﻃَﺎ ِﺋ َﻔ ٌﺔ ِﻣ َ ﺸ َﻬ ْﺪ ْ َو ْﻟ َﻴ “Zina eden kadın ve zina eden erkekten her birine yüz sopa vu‐ run; Allahʹa ve ahiret gününe inanıyorsanız, Allahʹın dininde (hü‐ kümlerini uygularken) onlara acıyacağınız tutmasın. Mü’minlerden bir gurup da onlara uygulanan cezaya şahit olsun.”106 İsra Sûresi, Âyet 32 Furkan Sûresi, Âyet 68 106 Nûr Sûresi, Âyet 2 104 105 İSLÂM’DA KADIN 19 Evli, iffetli erkek veya kadına recm cezası ise, sünnetle sabittir. Çünkü Rasûlullah Mâizʹe ve Benî Gâmidʹten bir kadına recm ceza‐ sını uygulamıştır. Recmʹin meşrûluğu konusunda sahabenin görüş birliği vardır. Zina haddi Allahʹa ait haklardandır. Bu, aileye, nesle ve toplum düzenine karşı işlenen bir suç olduğu için toplum haklarından sayı‐ lır. Zinanın cezası, zina eden erkek veya kadının bekâr ya da evli ol‐ masına göre değişiklik gösterir. Dayak, taşlayarak öldürme, sürgün ve İslâm devletinin koyacağı bir taʹzir cezası bunlar arasındadır. Evli olan erkek veya kadının zinası için recm cezası konusunda İslâm bilginleri görüş birliği içindedirler. Delil; Sünnet ve İcmâʹdır. Hazreti Peygamberʹin evli olarak zina edene recm cezası uygula‐ dığı tevâtüre ulaşan hadislerle sabittir. VELİME ‐ DÜĞÜN YEMEĞİ Allah’ın Rasûlü Abdurrahman bin Avf’in üzerinde kına eseri gö‐ rünce sordu: “Bu nedir?” Abdurrahman: “Bir nevat (hurma çekirdeği) ağırlığında altın mehir ile bir ka‐ dınla evlendim.” dedi. Allah’ın Rasûlü buyurdu: 18 İSLÂM’DA KADIN “Allah seni bereketli kılsın. O halde bir koyunla olsa dahi velime yemeğini yedir.”107 Velime yemeği vermek müstehabtır. İslâm beldelerinin çoğu yerinde velime sünneti, yerleşmiş, mera‐ simler halini almıştır. Evlenmenin ilk ve ikinci gününde velime ye‐ meği verilebilir. Düğün gibi mutlu bir günde eş, dost, hısım ve akrabanın bir araya gelerek saadet ve sevinç içinde yemek yemeleri, sohbet edip islâmi ölçüler içinde eğlenmeleri caizdir. KISKANÇLIĞIN YERİ Peygamber‐i Zîşân aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz Hazretleri: “Gayretin bir kısmı vardır ki, Allahu Teâlâ ona buğzeder. O da bir kişinin, şek ve şüphe olmadığı halde hanımını kıskanmasıdır.” bu‐ yurmuştur.108 Çünkü böyle bir kıskançlık Kur’an’da bizim için yasaklanan kötü zan hükmüne giriyor. Hâlbuki zannın bir kısmı ise günahtır. Hazreti Ali kerremallahu veche buyurdu: “Sakın ifrat derecede aile efradını kıskanma. Zira böyle yaptığın takdirde kendini haklı çıkarmak için ona kötülük isnad edersin.” Yerinde olan gayret (kıskançlık) ise her müslümana lazım olan haslettir ve dinen öğülmüştür. Hadis Buharî, Müslim Hadis Ebû Davud 107 108 İSLÂM’DA KADIN 19 Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz: “Muhakkak ki Allah kıskanır. Mü’min de kıskanır. Allah’ın kıs‐ kanması kulunun haram işlemesi iledir”109 Muhbir‐i sadık Peygamber aleyhisselâtü vesselâm efendimiz: “Sizler Saad’ın kıskanmasına hayret etmez misiniz? Allah’a yemin ederim ben Saad bin Ubade’den daha kıskancım. Allah da benden daha gayyurdur.” buyurdu.110 Bu gayret‐i ilâhiyyede ırz ve namusa taalluk eden meselelerde Allah ve Rasûlünün hükmü kesin ve katîdir. Bir mü’min de aile fert‐ lerinin ırz ve namusunu azamî derecede İslâmî hükümlere göre ko‐ rumakla mükelleftir. Aksi takdirde ırz ve namusunu korumayan bir kimse huzur‐ı ilâhiyyeye boynuzlu deyyus olarak getirilir. Hadis‐i şerifte de böyle buyruluyor. Hasan Basrî: “Siz hanımlarınızın çarşı ve pazarlarda erkeklerle sıkışık bir şe‐ kilde gezmelerine müsamaha mı ediyorsunuz? Kıskanmayanı Allah zelil etsin!” buyurdu. Kadının kocasını kıskanması ise gayret‐i diniyyesinden olursa caizdir. Fakat kıskançlığı Allah’ın teaddüdü zevcat hususundaki verdiği ruhsata isyan ve itiraza varacak derecede aşırı ise; bu davra‐ nışı kıskançlıktan ziyade Allah’ın takdir ve taksimatına isyan olaca‐ ğından caiz değildir. Cenâb‐ı Hak bu meyanda şöyle buyurur: Hadis Buhârî, Müslim Hadis , Müslim 109 110 18 İSLÂM’DA KADIN ﻦ اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ ِء َ ب َﻟ ُﻜ ْﻢ ِﻣ َ ﺴﻄُﻮا ﻓِﻰ ا ْﻟ َﻴﺘَﺎﻣَﻰ ﻓَﺎ ْﻧ ِﻜﺤُﻮا ﻣَﺎ ﻃَﺎ ِ ﺧ ْﻔ ُﺘ ْﻢ اَﻟﱠﺎ ُﺗ ْﻘ ِ ن ْ َوِا ﺖ ْ ﺣ َﺪ ًة َا ْو ﻣَﺎ َﻣَﻠ َﻜ ِ ﺧ ْﻔ ُﺘ ْﻢ اَﻟﱠﺎ َﺗ ْﻌ ِﺪﻟُﻮا َﻓﻮَا ِ ن ْ ع َﻓِﺎ َ ﺚ َو ُرﺑَﺎ َ ﻣَ ْﺜﻨَﻰ َو ُﺛَﻠ ﻚ اَ ْدﻧَﻰ اَﻟﱠﺎ َﺗﻌُﻮﻟُﻮا َ َا ْﻳﻤَﺎ ُﻧ ُﻜ ْﻢ َذِﻟ “Eğer (kendileriyle evlendiğiniz takdir de) yetimlerin haklarına riâyet edememekten korkarsanız beğendiğiniz (veya size helâl olan) kadınlardan ikişer, üçer, dörder alın. Haksızlık yapmaktan korkarsa‐ nız bir tane alın; yahut da sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin. Bu, adaletten ayrılmamanız için en uygun olanıdır.”111 Allah’ın helal kıldığını kimse haram kılamaz. Haram kıldığını da kimse helal edemez. Teaddüdü zevcat bu doğrultuda mütalaa edil‐ melidir. Hülasa vasattan ayrılmamak elzem ve evlâdır. Vasattan maksat erkeğin kadına karşı adil olamama ihtimaline binaendir. Eğer bir erkek nikâh hususunda ayette belirtilen adaleti temin edemeyecekse teaddüdü zevcat ruhsatını uygulaması caiz de‐ ğildir. Şayet kadında kocasına karşı evlilik vazifelerini yerine getireme‐ yecek bir durum var ise Mesela herhangi bir hastalık arız olmuşsa tedaviye başvurulmalıdır. Şayet tedavisi mümkün değilse gönüller incitilmeden, adaletten sapmadan hak yoluna gidilebilinir vesselâm. Hazreti Peygamber‐i Zîşân aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz: “Herhangi bir kadın, geçimsizlik olmadığı halde kocasından bo‐ şanmayı isterse, o kadın cennet kokusunu bile alamaz.”112 Cenâb‐ı Peygamber aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz Hazretleri: Nisa Sûresi, Âyet 3 Hadis İbni Mâce 111 112 İSLÂM’DA KADIN 19 “Eğer herhangi bir kimsenin yaratılmış birine secde etmesini em‐ retseydim muhakkak ki kadına, kocasına secde etmesini emreder‐ dim.” buyurmuştur.113 Peygamber‐i Zîşân aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz Hazretleri: “Kadının Rabbinin cemaline en yakın bulunduğu zaman, evinde bulunduğu zamandır. Kadının evinin açık bir yerinde namaz kılması, camide namaz kılmasından daha evladır. Evinin iç kısmında namaz kılması, evinin açık kısmında kıldığı namazdan daha üstündür. Evin içindeki küçük odasında kıldığı namaz ise evin içinde kıldığı namaz‐ dan daha da evlâdır.” buyurmuştur.114 Hadis‐i şerifteki “mahda” veya “mıhda” kelimesi “ev içinde ev” demektir. Bunun böyle olması ise kadının daha fazla gözlerden kay‐ bolmasından ileri geliyor. Bu sırra binaen Allah’ın Rasûlü bir hadis‐i şerifte: “Kadın avrettir. Binaenaleyh kadın, evinden çıktığı zaman onu saptırmak için şeytan gözetmeye yeltenir.” buyurmuştur.115 KOCANIN EŞİ ÜZERİNDEKİ HAKLARI Kocanın, eşi üzerindeki hakları çoktur. Onların en mühimi iki şeydir: Namusunu korumak ve tesettüre riâyet etmek. İhtiyacı haricinde bulunan şeyleri istemeyi terk etmek ve kocası‐ nın kazancı haram olduğu takdirde onu yemekten sakınmaktır. Hadis Tirmizî Hadis İbn‐i Hibban 115 Hadis Tirmizî 113 114 18 İSLÂM’DA KADIN Selefi salihde kadınların âdetleri şöyledir: Kişi evinden çıktığı zaman, hanımı veya kızı, arkasından şöyle haykırıyordu: “Haram kazançtan sakın! Zira biz açlık ve fakirlik üzerinde sab‐ redebiliriz. Fakat ateş üzerinde sabredemeyiz.” Selefden bir kişi sefere çıkmak istedi. Komşuları onun sefere git‐ mesini hoş görmediler. Bundan ötürü de hanımına: “Neden sana nafaka bırakmadan sefere çıkmasına razı oluyor‐ sun?” dediler. Kadın: “Ben kocamı mütevekkil bir mü’min olarak bilirim. Onun da be‐ nim de rızkımı veren ancak Allahʹtır. Kocam beni rızık yiyenlere de‐ ğil rızık veren Allaha emanet etti.” Dedi ve daha sonra şu beyitleri okudu. Açılır bahtımız birgün hemân, kapandıkça kapanmaz ya! Sebebler halkeder mevlam, kerîm bâbın kapatmaz ya! Benim hakka münacatım değil bir rızk için haşa, Hüdâ rezzak‐ı âlemdir, rızıksız kul yaratmaz ya! Bu sözlerden dolayı komşular kadının teslimiyetine hayran kal‐ dılar. Cenâb‐ı Hak şöyle buyuruyor: İSLÂM’DA KADIN 19 ﺤﻴَﻮ ِة َ ﺸ َﺘ ُﻬ ْﻢ ﻓِﻰ ا ْﻟ َ ﺴ ْﻤﻨَﺎ َﺑ ْﻴ َﻨ ُﻬ ْﻢ َﻣﻌِﻴ َ ﻦ َﻗ ُﺤ ْ ﻚ َﻧ َ ﺣ َﻤ َﺔ َر ﱢﺑ ْ ن َر َ ﺴﻤُﻮ ِ َا ُه ْﻢ َﻳ ْﻘ ﻀ ُﻬ ْﻢ ﺑَ ْﻌﻀًﺎ ُ ﺨ َﺬ َﺑ ْﻌ ِ ت ِﻟ َﻴ ﱠﺘ ٍ ﺾ َد َرﺟَﺎ ٍ ق َﺑ ْﻌ َ ﻀ ُﻬ ْﻢ َﻓ ْﻮ َ اﻟ ﱡﺪ ْﻧﻴَﺎ َو َر َﻓ ْﻌﻨَﺎ َﺑ ْﻌ َﺠﻤَﻌُﻮن ْ َﻚ ﺧَ ْﻴ ٌﺮ ِﻣﻤﱠﺎ ﻳ َ ﺖ َر ﱢﺑ ُ ﺣ َﻤ ْ ﺎ َو َرﺨ ِﺮﻳ ْﺳ ُ “Rabbinin rahmetini onlar mı paylaştırıyorlar? Dünya hayatında onların geçimliklerini aralarında biz paylaştırdık. Birbirlerine iş gör‐ dürmeleri için kimini ötekine derecelerle üstün kıldık. Rabbinin rah‐ meti onların biriktirdikleri şeylerden daha hayırlıdır.”116 Dünya için hiç gam yeme ey gafil, “Nahnü kasemnâ” buyurmadı mı? Takdir olana ancak, olursun vasıl, “Allahu yerzuguhe” buyurmadı mı? Niçin unutursun sen bu ihsanı, Mahlûkattan efdal eyledi anı, Verdi hem bekâyet lütfu ihsanı, “Ve la gad kerramnâ” buyurmadı mı? Sen ne denli sa’y eylesen murâda, Nasip olmaz mukadderden ziyâde, Nefsine uyup da gezme havade “Külli şey’in kaddernâ” buyurmadı mı? Peygamber‐i Zîşân aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz Hazretleri buyurmuşlardır ki: Zuhruf Sûresi, Âyet 32 116 18 İSLÂM’DA KADIN Gerçekten Cenâb‐ı Allah herkesin rızkını, azlığı ve çokluğu nisbetinde indirir. 117 Rızık ecelden ziyade sahibini arar. Nerede olsa bulur.118 İTAAT İslâmda itaat, iman ve edebdendir. Allah’a mutlak olarak itaat etmek mecburiyetindeyiz. Allah celle celâlühu bizim saadetimiz için kayıtsız şartsız itaat ister. İtaat iki kısımdır. Biri kayıt ve şarta tâbi itaattır ki; buna kayıtlı itaat denir. Diğeri kayıtsız ve şartsız olan itaattir ki; buna da mutlak itaat denir. Kayıtsız şartsız itaatler: 1‐Allah’a itaat, 2‐Allah’ın Rasûlüne itaat. Kayıtsız şartsız itaatlarda şer ve menfi emirler tasavvur edilemez. Yani Allah celle celâlühu şerri emretmez. Cenâb‐ı Risaletpenah şerri emretmez. Onun için bunlara itaat, kayıtsız şartsızdır. Kayıtlı şartlı itaatler: 1‐Vârisü’l‐Enbiya olan ulemaya yani mürşid‐i kâmillere itaat 2‐Ana‐babaya itaat, 3 Muallime itaat, 4‐Ulu’l‐emre itaat, Münavi, Künuz‐ül Hakayık Suyutî, El Cami‐us‐Sağîr 117 118 İSLÂM’DA KADIN 19 5‐Kadının kocasına itaatıdır. Bu itaatlar kayıt ve şarta tâbidir. Şerri emreden ana babalar bulu‐ nur. Şerri emreden kocalar vardır. Diğerleri de böyledir. Hayrı ve hakkı emreden mürşid‐i kâmillere, ana babaya, muallime, ulu’l‐emr ve kocaya itaat olunur. 1‐Vârisü’l‐Enbiya Olan Ulemaya (mürşid‐i kâmil) İtaat İslâm öyle nurlu bir yoldur ki müridi gassal elindeki meyyit tes‐ limiyetiyle mürşide, mürşidi Kur’an ve sünnete kâmil manada ittibâsıyla Rasûlullah’a, Rasûlullah’ı da zîr‐i himâyesinde olan üm‐ metiyle Allah celle celâlühu’ya râm eder. Kulların nefsânî arzu ve cehâlet felâketinden kurtulmaları, ilim ve marifetle kendilerini yetiştirebilmeleri için sadece kitap okumak kâfi değildir. Her halde bir âlim‐i âmilîn, bir mürebbî‐i kâmilîn halaka‐i tedrîs ve terbiyesinde bulunmaları zarûreti açık bir hakikattır. Şu âyet‐i kerîmede buna işaret vardır: ﻋَﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ َاﻳَﺎ ِﺗﻨَﺎ َو ُﻳ َﺰآﱢﻴ ُﻜ ْﻢ وَ ُﻳﻌَﻠﱢ ُﻤ ُﻜ ُﻢ َ ﺳ ْﻠﻨَﺎ ﻓِﻴ ُﻜ ْﻢ َرﺳُﻮﻟًﺎ ِﻣ ْﻨ ُﻜ ْﻢ ﻳَ ْﺘﻠُﻮا َ َآﻤَﺎ َا ْر ن َ ﺤ ْﻜ َﻤ َﺔ َو ُﻳ َﻌﻠﱢ ُﻤ ُﻜ ْﻢ ﻣَﺎَﻟ ْﻢ َﺗﻜُﻮﻧُﻮا َﺗ ْﻌَﻠﻤُﻮ ِ ب وَا ْﻟ َ ا ْﻟ ِﻜﺘَﺎ “Nitekim kendi içinizden size âyetlerimizi okuyan, sizi kötülük‐ lerden arındıran, size Kitabʹı ve hikmeti talim edip bilmediklerinizi size öğreten bir Rasûl gönderdik.”119 Bir insan nefsini mezmûm sıfatlardan ve şerre sürükleyici duygu ve temayüllerden temizleyip, mânevî nurlarla süslenme ve ilâhî te‐ cellîlerle hem‐hâl olma şerefini sadece Allah’ı zikrederek elde edemiyeceğinden bu mevzuda da o kimsenin bir delil‐i râha ve bir mürşid‐i dil‐âgâha rabt‐ı kalb eylemesi gerekir. Bakara Sûresi, Âyet 151 119 18 İSLÂM’DA KADIN Kendisine itaat olunacak mürşidin tavır ve ahlâkı Rasûlullahın ahlâkına tâbi olmadıkça itaattan beklenen feyzin zuhuru imkânsızdır. İtaat eden sâlikin ise, şeyhinin peygamber ahlâkı ile ahlâklandığını, şeriat ve sünnet ölçüleriyle tahkîk eylemesi de mürid üzerine vâcibtir. Tahkik neticesi kendisine hak belli olup mürşid‐i kâmil ol‐ duğunu bildikten sonra onu terk etmesi caiz değildir. İtaat edilecek şeyh‐i kâmilde bulunması gereken vasıflar vardır, bu vasıflar şunlardır: 1‐Ehl‐i mücâz: İcâzet ehl‐i kâmil bir mürşid tarafından kendisine icâzetnâme verilmiş olması. 2‐Ehl‐i selâsil: Rasûlullah efendimizden silsile yoluyla kendi şey‐ hine kadar inkıtaya uğramadan gelen mânevî bir bağın bulunması. 3‐Ehl‐i ilim: Zâhirî ve bâtınî ilimlere vâkıf olması. 4‐Ehl‐i hâl: Evliyanın hâli, ruhlarını hubb‐ı mevlâda bezl etmektir. Mürşid‐i kâmilin hali ise isdidatlı mü’minlere halinden bir parça bahşetmektir. 5‐Ehl‐i istikâmet: Şeriat ve Sünnetten ayrılmayıp istikâmet üzere yaşaması. 6‐Ehl‐i infâk: Eksilir diye korkmadan Allahʹın lütfettiği maldan onun yolunda infak etmek; kimseden bir şey beklememek. 7‐Ehl‐i safâ : Allah celle celâlühu buyuruyor: ﻚ ُﻣ ْﻘ َﺘ ِﺪ ٍر ٍ ﻋ ْﻨ َﺪ َﻣﻠِﻴ ِ ق ٍ ﺻ ْﺪ ِ ﻓِﻰ َﻣ ْﻘ َﻌ ِﺪ “Güçlü ve Yüce Allahʹın huzurunda hak meclisindedirler.”120 Kamer Sûresi, Âyet 55 120 İSLÂM’DA KADIN 19 Bu vasıfları taşımayan kişi eğer şeyhlik iddiasında bulunuyorsa şeriat ıstılahına göre hem dâl hem de mudîldir. Tasavvuf ıstılâhında ise, böylelerine lakıyt denir. 2‐Ana‐babaya itaat Cenâb‐ı Hak Kâdir‐i Mutlak celle ve âlâ hazretleri şöyle buyuru‐ yor: ﻦ َو ِﻓﺼَﺎُﻟ ُﻪ ﻓِﻰ ٍ ﻋﻠَﻰ َو ْه َ ﺣ َﻤَﻠ ْﺘ ُﻪ ُاﻣﱡ ُﻪ َو ْهﻨًﺎ َ ﺻ ْﻴﻨَﺎ ا ْﻟﺎِ ْﻧﺴَﺎنَ ِﺑﻮَاِﻟ َﺪ ْﻳ ِﻪ وَوَ ﱠ ﻚ ِاَﻟ ﱠ َ ﺷ ُﻜ ْﺮ ﻟِﻰ َوِﻟﻮَاِﻟ َﺪ ْﻳ ْ نا ِ ﻦ َا ِ ﻋَﺎ َﻣ ْﻴ ﻋﻠَﻰ َ ك َ ن ﺟَﺎ َهﺪَا ْ ﻰ ا ْﻟ َﻤﺼِﻴ ُﺮ ≅ َوِا ﺣ ْﺒ ُﻬﻤَﺎ ﻓِﻰ اﻟ ﱡﺪ ْﻧﻴَﺎ ِ ﻄ ْﻌ ُﻬﻤَﺎ َوﺻَﺎ ِ ﻚ ِﺑ ِﻪ ﻋِ ْﻠ ٌﻢ ﻓَﻠَﺎ ُﺗ َ ﺲ َﻟ َ ك ﺑِﻰ ﻣَﺎَﻟ ْﻴ َ ﺸ ِﺮ ْ ن ُﺗ ْ َا ﺟ ُﻌ ُﻜ ْﻢ َﻓُﺎ َﻧﺒﱢ ُﺌ ُﻜ ْﻢ ِﺑﻤَﺎ ُآ ْﻨ ُﺘ ْﻢ ِ ﻰ َﻣ ْﺮ ﻰ ُﺛﻢﱠ ِاَﻟ ﱠ ب ِاَﻟ ﱠ َ ﻦ َاﻧَﺎ ْ َﻣ ْﻌﺮُوﻓًﺎ وَا ﱠﺗ ِﺒ ْﻊ ﺳَﺒِﻴﻞَ َﻣ ٍن َ َﺗ ْﻌ َﻤﻠُﻮ “Biz insana, ana‐babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir. Çünkü anası onu nice sıkıntılara katlanarak taşımıştır. Sütten ayrıl‐ ması da iki yıl içinde olur. (İşte bunun için) önce bana, sonra da ana‐ babana şükret diye tavsiyede bulunmuşuzdur. Dönüş ancak banadır. Eğer onlar seni, hakkında bilgin olmayan bir şeyi (körü körüne) bana ortak koşman için zorlarlarsa, onlara itaat etme. Onlarla dünyada iyi geçin. Bana yönelenlerin yoluna uy. Sonunda dönüşünüz ancak ba‐ nadır. O zaman size, yapmış olduklarınızı haber veririm.”121 ك َ ﻋ ْﻨ َﺪ ِ ﻦ ﺣﺴَﺎﻧًﺎ ِاﻣﱠﺎ َﻳ ْﺒُﻠ َﻐ ﱠ ْ ﻦ ِا ِ ﻚ اَﻟﱠﺎ َﺗ ْﻌ ُﺒﺪُوا اِﻟﱠﺎ ِاﻳﱠﺎ ُﻩ َوﺑِﺎ ْﻟﻮَاِﻟ َﺪ ْﻳ َ َو َﻗﻀَﻰ َرﱡﺑ ﻞ َﻟ ُﻬﻤَﺎ ْ ﻞ َﻟ ُﻬﻤَﺎ ُافﱟ وَﻟَﺎ َﺗ ْﻨ َﻬ ْﺮ ُهﻤَﺎ َو ُﻗ ْ ﺣ ُﺪ ُهﻤَﺎ َا ْو ِآﻠَﺎ ُهﻤَﺎ ﻓَﻠَﺎ َﺗ ُﻘ َ ا ْﻟ ِﻜ َﺒ َﺮ َا ب ﻞ َر ﱢ ْ ﺣ َﻤ ِﺔ َو ُﻗ ْ ﻦ اﻟ ﱠﺮ َ ل ِﻣ ح اﻟ ﱡﺬ ﱢ َ ﺟﻨَﺎ َ ﺾ َﻟ ُﻬﻤَﺎ ْ ﺧ ِﻔ ْ َﻗ ْﻮﻟًﺎ َآﺮِﻳﻤًﺎ ≅ وَا ﺻﻐِﻴﺮًا َ ا ْرﺣَ ْﻤ ُﻬﻤَﺎ َآﻤَﺎ َر ﱠﺑﻴَﺎﻧِﻰ “Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana‐babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi Lokman Sûresi, Âyet 14‐15 121 18 İSLÂM’DA KADIN senin yanında yaşlanırsa, kendilerine ʺöf!ʺ bile deme; onları azar‐ lama; ikisine de güzel söz söyle. Onları esirgeyerek alçakgönüllülükle üzerlerine kanat ger ve: ʺRabbim! Küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirmişlerse, şimdi de sen onlara (öyle) rahmet et!ʺ diyerek dua et.”122 Mü’min ana‐babaya karşı evlâd “öf” bile diyemez. Kur’an‐ı Kerîm çok sarih söyler. Ebeveyne hürmet ve itaat; Allah’a ve Rasûlullah’a itaatten sonra zikredilir. Ana babaya hürmetsizlik ve itaatsizlik kebairden yani büyük günahlardandır. Ebeveynin müsbet veya menfî duaları çok müessirdir. Derhal kabul olunur. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: “Ebeveynin evlâdına duası Peygamberin ümmetine duası gibi‐ dir.” buyuruyorlar. Yani “Müessirdir. Red olunmaz. İcâba infaz olunur.” demektir. Rasûl‐i Ekrem efendimiz: “Cennet anaların ayakları altındadır.” buyurur. Ey Müslüman kadın! Sen ne kadar mesud ve bahtiyarsın! Yaratılanların içinde öncelik peygamberlere, sonra anne ve ba‐ baya verilmiş, onlara itaat edilmesi emredilmiştir. Çünkü insanı ya‐ ratan Allah’tır. Anne ve baba dediğimiz “ebeveyn” de insanın dün‐ yaya gelmesine vesiledirler. Ayrıca onu yetiştirip terbiye edilmesini sağlayan kişilerdir. Bu uğurda her türlü fedakârlığa, bir karşılık bek‐ lemeden seve seve katlanırlar. Bu itibarla insan, önce kendisini yoktan var eden Allah’a ibadet etmek, sonra da onun var olmasının sebebi olan anne ve babasına İsra Sûresi, Âyet 23‐24 122 İSLÂM’DA KADIN 19 itaat etmekle yükümlüdür. Bu husus Kur’an‐ı Kerîm’de ve hadis‐i şe‐ riflerde böylece bildirilmiştir. İşte bunun içindir ki, dinimiz anne ve babaya saygısız davran‐ maya ve âsi olmayı yasaklamış ve bunu büyük günahlardan saymış‐ tır. Peygamberimiz: “Büyük günahlar, Allah’a ortak koşmak, anne ve babaya asi ol‐ mak, adam öldürmek ve yalan yere yemin etmektir.” 123 buyurmuş‐ tur. Allahu Teâlâ, insanların işledikleri günahlardan, dilediklerinin cezasını ahirete erteleyeceğini, yalnız anne ve babaya yapılan saygı‐ sızlığın cezasını ölmeden önce de dünyada sahibine vereceğini,124 Peygamberimize bildirmişlerdir. Peygamberimiz şöyle buyurmuşlardır: “Üç duâ var, bunlar kabul olunur; mazlumun duası, misafirin du‐ ası, anne ve babanın çocuklarına olan duaları.” 125 “Üç şey vardır ki, bunlar ile yapılan amelin faydası olmaz: Allah’a şirk koşmak, anne ve babaya âsi olmak ve savaştan kaçmaktır.”126 Anne ve babaya, özellikle ihtiyarladıklarında yapılacak hizmet ve itaat, kişinin cennete girmeyi hak etmesine, aksi ise cenneti kaybet‐ mesine sebeptir. Nitekim Peygamberimiz: Hadis, Buharî Hadis, Et‐Tergib ve’t ‐Terhib 125 Hadis, Tirmizî 126 Hadis, Et‐Tergib ve’t ‐Terhib 123 124 18 İSLÂM’DA KADIN “Burnu sürtülsün (rezil ve rüsvay olsun), yine burnu sürtülsün, yine burnu sürtülsün.” Buyurunca; “Kimin, ey Allah’ın Rasûlü?” diye soruldu. Peygamberimiz: “Anne, babasından birinin veya ikisinin ihtiyarlıklarına yetişip de sonra cennete giremeyenin” buyurdu. 127 Anne ve babaya yapılan saygısızlıkla ilgili Peygamberimizin daha pek çok uyarıları vardır. Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de kendisine ibadet etmemizi emrettikten hemen sonra anne ve babaya iyilikte bulunmamızı em‐ retmiş, Peygamber Efendimiz de “Allah katında en iyi amel nedir?” diye sorana: “Vaktinde kılınan namaz, anne ve babaya iyilik etmek ve Allah yolunda savaşmaktır.” 128 diye cevap vermiştir. Anne ve baba hakkına riâyet etmek, onlara iyilikte bulunmak di‐ nimizde en önemli konulardan biridir. Hatta denilebilir ki dünyada huzura, ahirette ebedî saadette kavuşmak anne ve babaya iyi dav‐ ranmaya, onları memnûn etmeye bağlıdır. Çocukların anne ve babalarına karşı görevleri kısaca şunlardır: Anne ve babaya karşı güler yüzlü, tatlı dilli olmak, Yüzlerine sert ve öfkeli bakmamak, Onları söz ve davranışları ile hiç bir şekilde incitmemek “Öf” bile dememek, Hadis, Müslim Hadis, Buharî 127 128 İSLÂM’DA KADIN 19 Çağırdıkları vakit hemen koşmak, Emir ve isteklerini ‐bu emirler Allah’a itaatsizlik olmadıkça‐ ye‐ rine getirmek, Her işte onları memnûn etmek, Yanlarında yüksek sesle konuşmamak, Yolda önlerine geçmemek, Geçim sıkıntısı içinde iseler geçimlerini sağlamak, Hastalık ve yaşlılık sebebiyle hizmete muhtaç hale geldiklerinde seve seve kendilerine hizmet etmek. Anne ve babamız öldükten sonra da onlar için yapmamız gereken bazı vazifelerimiz daha vardır. Onları rahmetle anmak, Dua etmek, Onlar için hayır yapmak, Vasiyetleri varsa yerine getirmek, Dostlarına iyilik etmek ve onlara kötü söz söylenmesine sebep olacak davranışlardan sakınmak. Beni Seleme kabilesinden gelen bir adam Peygamberimize: “Ya Rasûlallah! Anne ve babamın ölümlerinden sonra onlara ya‐ pacağım bir iyilik var mı?” diye sordu. Peygamberimiz: “Evet; onlar için Allah’tan af dilemek, vasiyetlerini ve taahhütle‐ rini yerine getirmek, onlar vasıtası ile olan yakın kimseleri (amca, 18 İSLÂM’DA KADIN hala, dayı, teyze gibi) ziyaret etmek ve onların dostlarına ikramda bulunmaktır.”129 buyurdu. Şu hadis‐i şerif meselenin önemini yeterince anlatıyor “Allah’ın rızası, anne ve babanın rızasındadır. Allah’ın gazabı anne ve babanın gazabındadır.”130 3‐Âlimlere İtaat İslâm, ilmiyle âmil olan âlime itaatı da kayda ve şarta bağlamış‐ tır. Ancak âlim, Allahʹın razı olduğu bir hususu tavsiye ederse ona itaat Allahʹın emrine itaattir. Hak yolda ve hayra götüren bir hususta âlimin yaptığı tavsiyeye mü’minler uymalıdırlar. Haramı, münkeri, mekruhu, dinde olmayan bir bidʹatı tavsiye eden âlimin tavsiyesine uyulmaz. Böyle bir harama veya bidʹate çağrıldığında reddetmek ise mü’min için farzdır. İslâmʹda olmayan bir hususu dine sokmak ve kendinden bir hüküm koymak Rububiyyet iddiasında bulunmak demektir. İlmiyle âmil olmayan âlimlerin hevâ ve heveslerine uyarak koydukları hüküm ve gösterdikleri gayri İslâmî yol ve ibadetlere yö‐ nelmek ve bu ibadetleri dinden kabul etmek câiz değildir, küfürdür. 4‐Ulu’l‐Emre İtaat Cenâb‐ı Hak Kâdir‐i Mutlak celle ve âlâ hazretleri şöyle buyuru‐ yor: ﻦ َ ﺣ َﻜ ْﻤ ُﺘ ْﻢ َﺑ ْﻴ َ ت ِاﻟَﻰ َا ْهِﻠﻬَﺎ َوِاذَا ِ ن ُﺗ َﺆدﱡوا ا ْﻟَﺎﻣَﺎﻧَﺎ ْ ن اﻟﱠﻠ َﻪ َﻳ ْﺎ ُﻣ ُﺮ ُآ ْﻢ َا ِا ﱠ ن َ ن اﻟﱠﻠ َﻪ آَﺎ ﻈ ُﻜ ْﻢ ِﺑ ِﻪ ِا ﱠ ُ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ِﻧ ِﻌﻤﱠﺎ َﻳ ِﻌ ل ِا ﱠ ِ ﺤ ُﻜﻤُﻮا ﺑِﺎ ْﻟ َﻌ ْﺪ ْ ن َﺗ ْ س َا ِ اﻟﻨﱠﺎ َ ل َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا َاﻃِﻴﻌُﻮا اﻟﱠﻠ َﻪ َوَاﻃِﻴﻌُﻮا اﻟ ﱠﺮﺳُﻮ َ ﺳﻤِﻴﻌًﺎ َﺑﺼِﻴﺮًا ≅ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ Hadis, Ebû Davûd Hadis, Tirmizî 129 130 İSLÂM’DA KADIN 19 ل ِ ﻰ ٍء َﻓ ُﺮدﱡو ُﻩ ِاﻟَﻰ اﻟﱠﻠ ِﻪ وَاﻟ ﱠﺮﺳُﻮ ْ ﺷ َ ﻋ ُﺘ ْﻢ ﻓِﻰ ْ ن َﺗﻨَﺎ َز ْ وَاُوﻟِﻰ ا ْﻟَﺎ ْﻣ ِﺮ ِﻣ ْﻨ ُﻜ ْﻢ َﻓِﺎ ﻦ َﺗ ْﺎوِﻳًﻠﺎ ُﺴ َﺣ ْ ﻚ ﺧَ ْﻴ ٌﺮ َوَا َ ﺧ ِﺮ َذِﻟ ِ ن ﺑِﺎﻟﱠﻠ ِﻪ وَا ْﻟ َﻴ ْﻮ ِم ا ْﻟَﺎ َ ن ُآ ْﻨ ُﺘ ْﻢ ُﺗ ْﺆ ِﻣﻨُﻮ ْ ِا “Allah size, mutlaka emanetleri ehil olanlara vermenizi ve insan‐ lar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder. Allah size ne kadar güzel öğütler veriyor! Şüphesiz Allah her şeyi işitici, her şeyi görücüdür. Ey iman edenler! Allahʹa itaat edin. Pey‐ gamberʹe ve sizden olan ululemre de itaat edin. Eğer bir hususta an‐ laşmazlığa düşerseniz Allahʹa ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allahʹa ve Rasûlʹe götürün (onların talimatına göre halledin); bu hem hayırlı, hem de netice bakımından daha güzeldir.”131 Ehl‐i sünnet alimleri, âyetteki uluʹl‐emri ilmiyle âmil ulema ve adil ümera olarak vasfetmişlerdir. Buradaki itaati de kaydu şarta bağlamışlardır. Ulu’l‐emre itaat farzdır. Fakat ulu’l‐emirden Allahʹa isyan anlamına gelecek bir emir çıkması durumunda, mü’minlerden itaat yükümlülüğü düşer. Buna karşılık aynı ulu’l‐emrin Kurʹan ve Sünnetʹe uygun emirlerine uyulması gerekir. 5‐Kadının Kocasına İtaati Bir hadis‐i şerifte: ʺAllahʹa isyanda kula itaat yoktur.ʺ buyurulmuştur. 132 Kâfire, zalime, kâzibe, münafığa, mağbuna itaat olunmaz. Çünkü bunlar akıl, iman insaf ve merhamet mefhumundan yoksundurlar. Kadının da kocasına itaatı şarttır. Kadınlar erkeğinin meşru emirlerine itaat ederlerse manen rütbe alırlar. Erkek de kadına zulüm ve cebirle muamele hakkını hâiz değildir. Erkek kadına rıfk ile kadın da erkeğe hürmetle muamele etmelidir. Nisa Sûresi, Âyet 58‐59 Hadis Buhârî, Müslim 131 132 18 İSLÂM’DA KADIN Kadının meziyeti, erkeğine hürmet ve itaatle hasıl olur. Hane‐ sinde erkeğini bekleyen kadın iffetli kadındır. Ona merhamet edilir. Erkeğin kadına zulmü, kadının erkeğe isyanı şer’an yasaktır. Sultan‐ı Enbiya Efendimiz: “Kadınlarınızla istişare edebilirsiniz.” buyuruyorlar. Fakat Pey‐ gamber Efendimizin istişareyi tavsiye ettiği kadın İslâma, kocasına ve evine merbut (bağlı) olan kadındır. Bununla beraber Fahr‐i Âlem Efendimiz: “İşlerini kadına tevdi eden cemiyet tefessüh etmiştir, sönmüştür.” buyurur. 133 Çünkü kadın tahammülü fevkinde kendisine lazım olmayan iş‐ lere karışmakla hem kendini hem de cemiyeti yıkmıştır. Kadın so‐ kağa fırlamış, ev ve yuva boş kalmıştır. Kadın eve girmedikçe, yu‐ vaya dönmedikçe, abes işleri terk etmedikçe kadınlığa ait faziletleri tekrar almadıkça cemiyet dirilmez. Evlâd yetişmez. Evlâdı zâyi ol‐ maktan kurtarmak için kadının eve dönmesi hayatî önemi hâiz şart‐ lardandır. Evlâdı ana terbiye eder. Bu terbiyeden mahrum kalan evlâd cemiyet nazarında zâyi olmuştur. Sokaktaki kadın evladı ter‐ biye edemez. Meziyeti evlada evdeki annesi verir. İhmal sebebiyle nice çocuklar küçükten zâyi olmuştur. Cenâb‐ı Hak celle ve âlâ hazretleri ferman‐ı ilâhî olarak Kur’an‐ı Kerîm’de İnsanın başıboş yaratılmadığını beyan buyuruyor. Birçok kayıtlara, şartlara, hürmetlere, itaatlara, adaba bağlı oldu‐ ğunu beyan eder. Kendisinin başıboş olduğunu sanan kimse insan‐ lıktan çıkmıştır. Hadis Buhârî 133 İSLÂM’DA KADIN 19 Kur’an‐ı Kerîm böyle kimselere: ن ِﺑﻬَﺎ َ ب ﻟَﺎ َﻳ ْﻔ َﻘﻬُﻮ ٌ ﺲ َﻟ ُﻬ ْﻢ ُﻗﻠُﻮ ِ ﻦ وَا ْﻟِﺎ ْﻧ ﺠﱢ ِ ﻦ ا ْﻟ َ ﺠ َﻬ ﱠﻨ َﻢ َآﺜِﻴﺮًا ِﻣ َ َوَﻟ َﻘ ْﺪ ذَرَ ْاﻧَﺎ ِﻟ ﻚ َ ن ِﺑﻬَﺎ اُوَﻟ ِﺌ َ ﺴ َﻤﻌُﻮ ْ ن ﻟَﺎ َﻳ ٌ ن ِﺑﻬَﺎ َوَﻟ ُﻬ ْﻢ اَذَا َ ﺼﺮُو ِ ﻦ ﻟَﺎ ُﻳ ْﺒ ٌ ﻋ ُﻴ ْ ََوَﻟ ُﻬ ْﻢ ا ن َ ﻚ ُه ُﻢ ا ْﻟﻐَﺎ ِﻓﻠُﻮ َ ﻞ اُوَﻟ ِﺌ ﺿﱡ َ ﻞ ُه ْﻢ َا ْ آَﺎ ْﻟَﺎ ْﻧﻌَﺎ ِم َﺑ “Andolsun, biz cinler ve insanlardan birçoğunu cehennem için yaratmışızdır. Onların kalpleri vardır, onlarla kavramazlar; gözleri vardır, onlarla görmezler; kulakları vardır, onlarla işitmezler. İşte onlar hayvanlar gibidir; hatta daha da şaşkındırlar. İşte asıl gafiller onlardır.”134 diyor. Hülâsâ itaatını unutmuş cemiyet, kendini unutmuştur. Kendini unutanlara da Allah unutulmak muamelesi yapacaktır. Bu ceza pek ağırdır. Allah vaadini yapar ve Allah’ın dediği olur. Hakka, doğruya itaat edenlere felah vardır. İtaat etmeyenlere ve batıla, eğriye tâbi olanlara felaket vardır. Kitab‐ı kâinata bak meâl‐i kibriyayı gör Bedâyi‐i cihana bak Cemâl‐i kibriyayı gör Şevahik‐i cibâle bak Celâl‐i kibriyayı gör Zemine bak, semaya bak kemâl‐i kibriyayı gör. İSLÂM’DA TESETTÜR VE FAYDALARI Kibâr‐ı Tabiînden Sait bin Cübeyr Hazretleri buyuruyor ki: “Vakt‐ i cahiliyette Arap kadınları âdetleri gereği başlarına “çar” yani ba‐ şörtüsü örtüp iki omuzları arasından arkaya doğru sarkıtarak tama‐ Araf Sûresi, Âyet 179 134 18 İSLÂM’DA KADIN men gerdanlarıyla göğüslerinin bir kısmını açık bırakırlardı. O asırda kadınların diğer bir âdeti de süslendikten sonra evlerinden çıkıp ge‐ rek iyi gerek fena kim olursa olsun yabancı ve nâmahrem erkeklerle ihtilat ederek, görüşüp konuşurlardı. İslâmiyet’le müşerref olduktan sonra Medine‐i Münevvere’de hicap âyeti nâzil oluncaya kadar bu iki âdeti cahiliyye üzere devam etmişlerdi. Buhârî‐i Şerif Şârihi Allame‐i Aynî Hazretleri buyuruyor ki: ” İslâmiyetten evvel Hazret‐i Peygamberin ezvac‐ı mudahharatı (aile efradı) da vakt‐i cahiliyetteki Arap kadınlarının âdet ve kıyafetleri üzere hareket ederlerdi. Yabancı erkeklerin, zevcât‐ı mudahharat ile görüşmesinden Haz‐ ret‐i Ömer müteessir olup Hazret‐i Peygambere giderek: “Yâ Rasûlallah! Nâmahrem kimselerin zevcât‐ı mudahharat ile görüşme‐ leri muvafık değildir, bunlara hicap ve tesettür ile emir buyurunuz.” der ve bu sözlerini tekrar ederdi. Hazret‐i Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz tesettü‐ rün, örtünmenin fayda ve menfaatini bildiği halde bu babta henüz emr‐i ilâhî nüzul etmediği için hiçbir şey söylemeyip, vahy‐i ilâhiyeyi intizar ederlerdi. Hicret‐i Nebeviyyenin dördüncü senesinin zilkadesine kadar ehl‐i İslâm arasında bu iki kötü âdet‐i cahiliyye devam etmekte idi. Hicap âyetleri nazil oldu bu âdetleri kaldırdı ve iki nevi tesettür farz kılındı. Birincisi buluğ ve olgunluk çağına gelmiş her kadının başından itibaren tüm bedenini bürüyecek vâsi bir elbisesidir. Yetişkin her ka‐ dının evinden çıkarken de ebaye, cilbab veya çarşaf ile vücudunu kâmilen setredip mahreminden başka hiçbir kimseye şer’an ruhsat verilen miktarından fazla hiçbir uzvunu göstermemesi, onun tesettü‐ rüdür. İSLÂM’DA KADIN 19 İkincisi de yetişkin kadınların bir hacet‐i meşruaları olmadıkça evlerinden çıkıp yabancı erkekler ile ihtilat etmemeleri, karışıp gö‐ rüşmemeleridir. Cenâb‐ı Hak şöyle buyuruyor: ﻦ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ﱠ َ ﻦ َ ﻦ ُﻳ ْﺪﻧِﻴ َ ﻚ َو ِﻧﺴَﺎ ِء ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨِﻴ َ ﻚ َو َﺑﻨَﺎ ِﺗ َﺟ ِ ﻞ ِﻟَﺎ ْزوَا ْ ﻰ ُﻗ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱡ ْ ِﻣ ﻏﻔُﻮرًا َرﺣِﻴﻤًﺎ َ ن اﻟﱠﻠ ُﻪ َ ﻦ َوآَﺎ َ ﻦ َﻓﻠَﺎ ُﻳ ْﺆ َذ ْﻳ َ ن ُﻳ ْﻌ َﺮ ْﻓ ْ ﻚ اَ ْدﻧَﻰ َا َ ﻦ َذِﻟ ﺟﻠَﺎﺑِﻴ ِﺒ ِﻬ ﱠ َ ﻦ “Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve mü’minlerin kadınla‐ rına (bir ihtiyaç için dışarı çıktıkları zaman) dış örtülerini üstlerine almalarını söyle. Onların tanınması ve incitilmemesi için en elverişli olan budur. Allah bağışlayandır, esirgeyendir.”135 Yani; Ey kullarımı irşad için mebus ve müeyyed‐min indillah olan Nebiyy‐i Zîşân! Evvela kendi ezvac‐ı mudahharatına ve Kerîmelerine ve sâniyen sâir mü’minlerin hanımlarına ve Kerîmelerine nasihat ta‐ rikiyle örtülerini üstlerine almalarını söyle. Zira örtülerini örtmeleri onların bilinmekle süfehânın taarruzundan kurtulup eza olunma‐ malarına en güzel bir vesiledir. Hâlbuki Allahu Teâlâ bu âyetin nüzûlünden evvel bürgüsüz gezmelerinden dolayı vâki olan kusurlarını setredip ve hallerine mü‐ nasip ahkamı inzal ile merhamet buyurur. Şu halde tesettürün meş‐ ruiyetindeki hikmet fitne kapısını kapamak, nesebi zâyi etmekten muhafaza etmek, zevceyi zevcine rabt ile başkasının taarruzundan kurtarmak, aile teşkilatına intizam vermek, evlâdın terbiyesine ve dünyanın imarına erkek dışarıdan kadın içeriden çalışmaktır. Hak Teâlâ Hazretleri bu âyet‐i celile ile afife olan kadınların setr sebebiyle süfehânın sui zannından ve taarruzlarından mahfuz kılmakla kalple‐ rinin rahat olacağını beyan buyurmuştur. Hak Teâlâ Hazretlerinin te‐ settür emri aile arasında imtizacın esasını ve biçare çocukların terbi‐ Ahzab Sûresi, Âyet 59 135 18 İSLÂM’DA KADIN yesini temin etmekle ve insanların yekdiğerine husumetten azade kılmakla âlemin intizam üzere cereyanına büyük bir hâdim ve ka‐ nûn‐i dâimdir. Tesettür kadınların hürriyetlerini muhafazaya yegane hâdimdir. Hatunlar çocuk getirmekle ve hâmisi bulunduğu çocukların himaye‐ siyle meşgul olduğu için gerekli mÂişeti lâyıkıyla temin edemedi‐ ğinden behemehal bu hususta bir erkeğin himayesinde bulunması zarûrîdir. Fıtratta rical hakimdir, erkek hanımının nafakasını, kisve‐ sini ve süknasını temin etmekle sorumlu olduğu gibi esbab‐ı mÂişet yüzünden her türlü zahmetlere göğüs vermek, gece ve gündüz onla‐ rın rahatını düşünmek, onların himaye ve muhafazalarını deruhte etmek gibi sayılmaz ve tükenmez meşakkatlerle mükelleftir. İslâmi‐ yet’te kadının mükellef olduğu şey yalnız zevcinin muhabbetini ihlâl etmemek ve gönlünü ve kalbini tatmin etmektir. Yani kadınların bütün ahvalinden erkek mükelleftir. Cenâb‐ı Hak şöyle buyuruyor: ﻦ وَﻟَﺎ ﻦ ُﻓﺮُوﺟَ ُﻬ ﱠ َﻈ ْ ﺤ َﻔ ْ ﻦ َو َﻳ ﻦ َا ْﺑﺼَﺎ ِر ِه ﱠ ْ ﻦ ِﻣ َﻀ ْ ﻀ ُ ت َﻳ ْﻐ ِ ﻞ ِﻟ ْﻠ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨَﺎ ْ َو ُﻗ ﻦ ﺟﻴُﻮ ِﺑ ِﻬ ﱠ ُ ﻋﻠَﻰ َ ﻦ ﺨ ُﻤ ِﺮ ِه ﱠ ُ ﻦ ِﺑ َ ﻀ ِﺮ ْﺑ ْ ﻇ َﻬ َﺮ ِﻣ ْﻨﻬَﺎ َو ْﻟ َﻴ َ ﻦ اِﻟﱠﺎ ﻣَﺎ ُﻳ ْﺒﺪِﻳﻦَ زِﻳ َﻨ َﺘ ُﻬ ﱠ ﻦ َا ْو ﻦ َا ْو َاﺑَﺎ ِء ُﺑﻌُﻮَﻟ ِﺘ ِﻬ ﱠ ﻦ َا ْو َاﺑَﺎ ِﺋ ِﻬ ﱠ ﻦ اِﻟﱠﺎ ِﻟ ُﺒﻌُﻮَﻟ ِﺘ ِﻬ ﱠ وَﻟَﺎ ُﻳ ْﺒﺪِﻳﻦَ زِﻳ َﻨ َﺘ ُﻬ ﱠ ﻦ َا ْو َﺑﻨِﻰ ﺧﻮَا ِﻧ ِﻬ ﱠ ْ ﻦ َا ْو ﺑَﻨِﻰ ِا ﺧﻮَا ِﻧ ِﻬ ﱠ ْ ﻦ َا ْو ِا ﻦ َا ْو َا ْﺑﻨَﺎ ِء ُﺑﻌُﻮَﻟ ِﺘ ِﻬ ﱠ َا ْﺑﻨَﺎ ِﺋ ِﻬ ﱠ ﻏ ْﻴ ِﺮ اُوﻟِﻰ َ ﻦ َ ﺖ َا ْﻳﻤَﺎ ُﻧ ُﻬﻦﱠ َا ِو اﻟﺘﱠﺎ ِﺑﻌِﻴ ْ ﻦ َا ْو ﻣَﺎ َﻣَﻠ َﻜ ﻦ َا ْو ِﻧﺴَﺎ ِﺋ ِﻬ ﱠ ﺧﻮَا ِﺗ ِﻬ ﱠ َ َا ت اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ ِء ِ ﻋ ْﻮرَا َ ﻋﻠَﻰ َ ﻈ َﻬﺮُوا ْ ﻦ َﻟ ْﻢ َﻳ َ ﻞ اﱠﻟﺬِﻳ ِ ﻄ ْﻔ ل َا ِو اﻟ ﱢ ِ ﻦ اﻟ ﱢﺮﺟَﺎ َ ا ْﻟِﺎ ْر َﺑ ِﺔ ِﻣ ﻦ َوﺗُﻮﺑُﻮا ِاﻟَﻰ اﻟﱠﻠ ِﻪ ﻦ زِﻳ َﻨ ِﺘ ِﻬ ﱠ ْ ﻦ ِﻣ َ ﺨﻔِﻴ ْ ﻦ ِﻟ ُﻴ ْﻌَﻠ َﻢ ﻣَﺎ ُﻳ ﺟِﻠ ِﻬ ﱠ ُ ﻦ ِﺑَﺎ ْر َ ﻀ ِﺮ ْﺑ ْ وَﻟَﺎ َﻳ ن َ ﺟﻤِﻴﻌًﺎ َا ﱡﻳ َﻪ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆﻣِﻨُﻮنَ َﻟ َﻌﱠﻠ ُﻜ ْﻢ ُﺗ ْﻔِﻠﺤُﻮ َ “Mü’min kadınlara da söyle: Gözlerini (harama bakmaktan) ko‐ rusunlar; namus ve iffetlerini esirgesinler. Görünen kısımları müs‐ tesna olmak üzere, zinetlerini teşhir etmesinler. Başörtülerini, yakala‐ rının üzerine (kadar) örtsünler. Kocaları, babaları, kocalarının baba‐ İSLÂM’DA KADIN 19 ları, kendi oğulları, kocalarının oğulları, erkek kardeşleri, erkek kar‐ deşlerinin oğulları, kız kardeşlerinin oğulları, kendi kadınları (mü’min kadınlar), ellerinin altında bulunanlar (köleleri), erkekler‐ den, ailenin kadınına şehvet duymayan hizmetçi vb., tâbi kimseler, yahut henüz kadınların gizli kadınlık hususiyetlerinin farkında ol‐ mayan çocuklardan başkasına zinetlerini göstermesinler. Gizlemekte oldukları zinetleri anlaşılsın diye ayaklarını yere vurmasınlar (Dik‐ katleri üzerine çekecek tarzda yürümesinler). Ey mü’minler! Hep birden Allahʹa tevbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz.”136 Âyet‐i celile’nin mükteza‐i hükm‐i âlisi Müslüman kadınlara bi‐ rinci nevi tesettürü farz kılarak cahiliyye âdetinin kötülüklerini yıkıp kaldırmıştır. Bu suretle kadınlar hürmete layık oldukları mevkiye getirilmiş‐ lerdir. Sefih ve şerli insanların tasallutundan kurtulmuşlardır. Nass‐ı kat’î olmayan şeylerde örf ve âdete itibar olunur ise de bu mevzuda oluğu gibi nass‐ı kat’înin hilafına olan örf ve âdete itibar olunmaz. Şöyle ki nass‐ı kat’înin hilafına gerek var olan, gerek sözlü olarak vukua gelen örf ve âdet bâtıl ve itibardan sâkıttır. Şu halde İs‐ lâm kavimleri arasında envai fuhuş ve tesettürsüzlük hususundaki alışkanlık nazar‐i şer’ide merdud ve bâtıldır. Esasen İslâm dininde insanların yaptıkları işler ve fiiller alışkanlık ile değil, insanların amelleri İslâm Dininin emirlerine tâbi olmakla ölçülür. Ümmü Seleme radıyallahu anha’dan rivâyet olunur ki âyet‐i celilede nazm‐ı mübin nâzil olunca ensar ve muhacirîn kadınları emr‐i ilâhiyyeye imtisalen hemen âyet‐i celile’nin emri üzere örtün‐ düler. Bir hâcet‐i meşrua için evlerinden çıktıkları zaman sekinet ve vakar üzere hareket ederlerdi. Tesettürün aslı esası nass‐ı kat’î ile sa‐ bit bir hükmü kat’î olduğu müttefekun aleyhtir. Fakat keyfiyetini tâ‐ Nur Sûresi, Âyet 31 136 18 İSLÂM’DA KADIN yin hususunda ashab‐ı kiram ve müctehidin‐i izâm hazratı ihtilaf et‐ mişlerdir. ZİYNETİN NEVİLERİ Ecille‐i ulema‐i İslâmiye ve azam fukaha‐i Hanefiyeden Alaaddin Ebu Bekir bin Mesut El Kâsânî Hazretleri Bedâyî‐i El Sanayî nam kitab‐ı âlîsinde diyor ki: “Âyet‐i Kerîmenin nazmı celilinde beyan buyurulan ziynet esasen iki nevidir. Birisi ziynet‐i zâhire diğeri ziy‐ net‐i bâtınadır. Ziynet‐i zâhire gözdeki sürme, parmaklardaki yüzük, kına, ayaktaki gümüş halkadır. Ziynet‐i batına baş bağı, saç bağı, kulaktaki küpe, göğüs ve gerdandaki hamâil inci ve sair koldaki bile‐ zik, pazu bendi, bacak ve incikdeki halhal’dır. TESETTÜRÜN BİRİNCİ NEVİ Âyet‐i celile‐i mezkûre ile izharı memnû olan, ziynetlerin kendi‐ leri değil mahal ve mevzularıdır. Zira aynı ziynet çarşıda ecanip (ya‐ bancılar) nazarında alış veriş olunmaktadır. Âyet‐i celile‐i mezkûre’de ziynet lafzı mutlak zikir olduğundan ziynetin her iki kısmına şâmildir. Şu halde âyet‐i Kerîme’nin açık beyanıyla Diyânet‐i İslâmiye’yi kabul ve ona iman etmiş olan kadınların mahremleri ol‐ mayan erkeklerden hem ziynet‐i zâhire ve hem ziynet‐i bâtına mev‐ zularını açığa vurmalarının yasak olması iktiza ediyorsa da âyet‐i Ke‐ rîmedeki nass‐ı mübin mucibince ziynet‐i zahire mevzuların yani yüzler ile ellerin izharına, açılmasına ruhsat verilmiştir. Bedâyî ve Kifaye’de deniliyor ki: “İhtiyaç ve zaruretten dolayı kadınların yüzle‐ riyle elleri avret olmak hükmünden çıkarılmıştır. Çünkü bir kadın alışveriş yapmak gibi vesair hizmete muhtaç oluyor, bu ise âdeten ziynet‐i zâhire mahalleri olan yüz ve elleriyle keşf etmekle kabil ola‐ İSLÂM’DA KADIN 19 bilir. Zira bu ihtiyaç ve zaruret dolasıyla kadınların yalnız yüzleriyle ellerini açmaları caiz kılınmıştır.” Hazret‐i Ali kerremallahu veche Efendimiz ile İbni Abbas Haz‐ retleri âyet‐i Kerîmenin nazm‐ı celili ile açılmasına ruhsat verilen âzâ ancak ziynet‐i zâhire mahalli olan yüz ile eller olduğuna kail olmuş‐ lardır. Hanefî mezhebi de bu esasa müsteniddir. Zira İmâm‐ı Âzam Haz‐ retlerinin mezhebince meşru olan ziynet‐i zâhire mahalleridir. Yani yüzleri ile eller ve bir rivâyete göre ayaklar hem namaz hem de nazar hakkında avret değildir. Binaenaleyh bu âzânın keşf ve izharı haram olmadığı gibi mahrem olmayan kadınların bu uzuvlarına bilâ şehvet bakmakta haram ve yasak değildir. Şu kadar ki nazarın şehvet ar‐ zusu olacağı muhakkak veya muhtemel bulunursa mahrem olmayan kadınların âzâ‐yı mezkûrelerine bakmak şeran haram ve memnûdur. Zira “el aynâni tezniyâni” (gözler zina eder) hadis‐i şerifi muci‐ bince şehvetle bakmak bir nevi zinadır. Fukaha‐i kiram hazreti di‐ yorlar ki: Kadınların yüzleri müstesna olmak üzere kulakları, saçları, boyunları, gerdan ve göğüsleri, bilekten yukarı kolları, ayak topuk‐ larından yukarı incik ve bacakları ve sair azası kâmilin avrettir. Ve hatta âdet veçhile olan sesleri müstesna olmak üzere nameleri de av‐ rettir. Binaenaleyh bir kadının mahremi olmayan erkeklere âzâ‐yı mezkûresinden birisini keşf ve izhar etmesi şer’an haram ve mem‐ nûdur. Yabancı erkeklerin, kadınların bu uzuvlarından birine gerek şeh‐ vet ile gerek şehvetsiz olarak bakmaları haram ve memnûdur. Mah‐ remi olmayan genç kadınların yüzleriyle ellerini meshetmek veya onlar ile musafaha yapmak, şeran haramdır. Fitne korkusu olduğun‐ dan dolayı, ednâ olan fiilin ibahesinden, âlânın mübah olması lazım gelmez. Yani yukarıda bahsedilen mevzulardan anlaşılacağı üzere; zaruret icabı bu uzuvlara şehvetsiz bakmak mübah kılınmıştır. Do‐ 18 İSLÂM’DA KADIN kunmakta ise zaruret yoktur. Bununla beraber nikâh düşen kadınlara dokunmak veya tokalaşmak şehveti tahrik hususunda, bakmaktan daha tehlikelidir. Zira fitne korkusuna sebebiyet verdiğinden dolayı haram kılınmıştır. Şehvetten kesilmiş ihtiyar kadınlar ile görüşmekte ise şer’an beis yoktur. Hazret‐i Âişe radiyallahu anha validemiz âyet‐i celilesinin nazm‐ı mübini ile izharına ruhsat verilen kadınların ancak gözleri olduğu ictihadında bulunup bu iddiasnı şöyle de istidlâl ediliyor: Kadınlara nazarın hurmeti, tahrik ve fitne korkusuna sebeptir. Hâlbuki kadın‐ ları cemî güzellikleri yüzlerinde mündemiç olduğundan bir kadının yüzüne bakmak hususunda fitne ve fesat korkusu ve sâir âzâsına bakmaktan daha fazladır. Bu esase binaen bütün vücudun kapatıl‐ ması icap ediyorsa da kadınların yolda yürümeleri zor olacağından zarureten gözlerini açmalarına ruhsat verilmiştir. Zarureten sabit olan bir hüküm ise ancak mahall‐i zarurete münhasır olup o mevzuu kat’an tecavüz edemez. Binaenaleyh ancak mahall‐i zaruret olan göze cevaz vardır. Şu halde Hazreti Âişe radiyallahu anhaya göre kadınların gözle‐ rinden başka hiçbir uzuvlarına açmalarına müsaade‐i şer’i yoktur. Tesettür hususunda İmâm‐ı Şafiî Hazretlerinin mezhebi Hazreti Âişe’nin kavline müstenîddir. Çünkü Zevacir nam kitapta deniliyor ki: “Şafiî mezhebine göre kadınların tamamen yüzü iç ve dış bileklere kadar elleri nazar hakkında avrettir. Binaenaleyh yabancı erkekler‐ den âzâ‐yı mezkurenin setri vaciptir. Fakat bu âzâ namaz hakkında avret değildir. Açılmasıyla namaz fesat olmaz. Yüz meselesi hak‐ kında Şafiî’nin kavli azimet Hanefî’nin kavli ise ruhsat ve tavsiyedir. Hanefî’nin kavli ile amel olunmak caiz ise de bu hususta Şafiî’nin kavli daha evlâdır. İşte bu asıldan dolayı fukahâ‐i Hanefiye’den müteahhirîn, kadınların yüzlerini açmaktan men ile peçe örtmek as‐ lını vaaz etmişlerdir. Şehvetten kesilmiş ihtiyar kadınlar bu hüküm‐ den müstesnadırlar. İSLÂM’DA KADIN 19 İmam‐ı Şafiî rahimehullah Hazretlerine göre; gözden başka ta‐ mamen yüz avret olup setri lazımdır. Hanefîlere göre ise saçlar, ku‐ laklar, çenenin altı, boyun, gerdan, göğüs tamamen avrettir, bu ma‐ hallerin setrolunması lüzumlu ve vâciptir. Bununla beraber çenenin üstünden alına varıncaya kadar kâmilen yüz ile gözler avret değildir ve bu mahallin keşfi caizdir. Hanefî müteahhirin ulema, fitne uyan‐ dırma ihtimali bulunduğu için yalnız genç kadınların ihtiyaten yüz‐ lerini setr etmelerinin keyfiyeti hususunda ihtilaf etmişlerdir. Fakat ashab‐ı kiram ve müctehidîn‐i izam hazratı tesettürün asıl ve esasının nass‐i kat’î‐i Kuraniyye ve ehadis‐i şerif ile sabit ve itikaden vacip bir hükmü kat’î olduğu hususunda icma ve ittifak etmişlerdir. Binaenaleyh diğer faraiz‐i kat’î gibi (tesettürün) farz‐ı kat’î oldu‐ ğunu inkâr eden hudud ve daire‐yi İslâmîyeden çıkar.. Beyan olduğu tarz üzere tesettüre riâyet etmeyip açık saçık gezen kadınlar günah‐ kâr olup fiillerine göre azab‐ı ilâhîye müstehak olurlar. İslâm tesettürün şeklini şöylece tahdit ve tayin eylemiştir. Buluğa eren her kadın şer’an açılmasına ruhsat verilen azası müstesna olmak üzere başından topuklarına kadar cemî bedeni bürüyecek haricî bir elbise giymelidir ki; (surette elbiseli hakikatte üryan kadınları Allah lanet etsin) hadisi şerifi müktezasınca o elbise azası belli olacak dere‐ cede dar ve ince olmamalıdır. Vucüt ve azası belli olacak derecede dar ve ince elbise ile yabancı erkeklere arzı endam eden kadınlar gayri müslime kadınların durumuna girer. İslâm dini tarafından kendilerine bahşedilmiş olan hürmeti, hor ve hakir gördükleri için li‐ san‐ı şer’iyyede mel’undurlar. Artık buna kıyasen bu sebepten açık gezen kadınların nazar‐ı İslâmda ne derece lanete hedef oldukları anlaşılmaktadır. Bir de Ümmü Seleme radiyallahu anha’den nakille Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm kadının elbisesinin topuk kemiklerinden kısa veya yerde sürünecek derecede uzun olmamasını belirtmiştir. 18 İSLÂM’DA KADIN İşte tesettürün şekli hususunda din‐i celil‐i İslâm’ın nokta‐i nazarı budur. Elbisenin biçimine gelince: İslâm dininde buna dair açık bir sarahat bulunmadığından yukarıda beyan olunan şartlar ihlâl edil‐ memek şartıyla kadınların zevkine bırakılmış olduğu anlaşılıyor. TESETTÜRÜN İKİNCİ NEVİ Cenâb‐ı Hak şöyle buyuruyor: ﺼﻠَﻮ َة ﻦ اﻟ ﱠ َ ج ا ْﻟﺠَﺎ ِهِﻠ ﱠﻴ ِﺔ ا ْﻟﺎُوﻟَﻰ َوَا ِﻗ ْﻤ َ ﻦ َﺗ َﺒ ﱡﺮ َﺟ ْ ن ﻓِﻰ ُﺑﻴُﻮ ِﺗ ُﻜﻦﱠ وَﻟَﺎ َﺗ َﺒ ﱠﺮ َ َو َﻗ ْﺮ ﻋ ْﻨ ُﻜ ُﻢ َ ﺐ َ ﻦ اﻟﱠﻠ َﻪ َو َرﺳُﻮَﻟ ُﻪ ِا ﱠﻧﻤَﺎ ُﻳﺮِﻳ ُﺪ اﻟﱠﻠ ُﻪ ِﻟ ُﻴ ْﺬ ِه َ ﻃ ْﻌ ِ ﻦ اﻟ ﱠﺰآَﻮ َة َوَا َ َوَا ِﺗﻴ ﻄﻬِﻴﺮًا ْ ﻄ ﱢﻬ َﺮ ُآ ْﻢ َﺗ َ ﺖ َو ُﻳ ِ ﻞ ا ْﻟ َﺒ ْﻴ َ ﺲ َا ْه َ ﺟ ْ اﻟ ﱢﺮ “Evlerinizde oturun, eski cahiliye âdetinde olduğu gibi açılıp sa‐ çılmayın. Namazı kılın, zekâtı verin, Allahʹa ve Resûlüne itaat edin. Ey Ehl‐i Beyt! Allah sizden, sadece günahı gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor.”137 Evlerinizde durunuz. İslâm’dan evvel eyyamı cahiliyedeki ki küf‐ fâr kadınları gibi süslenip sokağa çıkarak yabancı erkekler ile ihtilad edip onlara vücudunuzun güzelliklerini göstererek salınarak gez‐ meyiniz. Allahu Teâlâ Hazretleri şöyle buyurmuştur: ن َﻟ ُﻜ ْﻢ ِاﻟَﻰ َ ن ُﻳ ْﺆ َذ ْ ﻰ اِﻟﱠﺎ َا ت اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱢ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﻟَﺎ ﺗَ ْﺪﺧُﻠﻮُا ُﺑﻴُﻮ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ﻃ ِﻌ ْﻤ ُﺘ ْﻢ َ ﺧﻠُﻮا َﻓِﺎذَا ُ ﻦ ِاذَا ُدﻋِﻴ ُﺘ ْﻢ ﻓَﺎ ْد ْ ﻦ ِاﻧَﻴ ُﻪ َوَﻟ ِﻜ َ ﻇﺮِﻳ ِ ﻏ ْﻴ َﺮ ﻧَﺎ َ ﻃﻌَﺎ ٍم َ ﻲ ِﺤ ْ ﺴ َﺘ ْ ﻰ َﻓ َﻴ ن ُﻳ ْﺆذِى اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱠ َ ن َذِﻟ ُﻜ ْﻢ آَﺎ ﺚ ِا ﱠ ٍ ﺤﺪِﻳ َ ﺴﺘَ ْﺎﻧِﺴِﻴﻦَ ِﻟ ْ ﺸﺮُوا وَﻟَﺎ ُﻣ ِ ﻓَﺎ ْﻧ َﺘ ﻦ ْ ﺴﻠُﻮ ُهﻦﱠ ِﻣ َْ ﺳَﺎ ْﻟ ُﺘﻤُﻮ ُهﻦﱠ َﻣﺘَﺎﻋًﺎ َﻓ َ ﻖ َوِاذَا ﺤﱢ َ ﻦ ا ْﻟ َ ﻲ ِﻣ ِﺤ ْ ﺴ َﺘ ْ ِﻣ ْﻨ ُﻜ ْﻢ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ﻟَﺎ َﻳ ن ُﺗ ْﺆذُوا ْ ن َﻟ ُﻜ ْﻢ َا َ ﻦ َوﻣَﺎ آَﺎ ﻃ َﻬ ُﺮ ِﻟ ُﻘﻠُﻮ ِﺑ ُﻜ ْﻢ َو ُﻗﻠُﻮ ِﺑ ِﻬ ﱠ َﺣ ِ َورَا ِء ْ ب َذِﻟ ُﻜ ْﻢ َا ٍ ﺠﺎ Ahzab Sûresi, Âyet 33 137 İSLÂM’DA KADIN 19 ﻋ ْﻨ َﺪ ِ ن َ ن َذِﻟ ُﻜ ْﻢ آَﺎ ﻦ َﺑ ْﻌ ِﺪ ِﻩ َا َﺑﺪًا ِا ﱠ ْ ﺟ ُﻪ ِﻣ َ ن َﺗ ْﻨ ِﻜﺤُﻮا َا ْزوَا ْ ل اﻟﱠﻠ ِﻪ وَﻟَﺎ َا َ َرﺳُﻮ ﻋﻈِﻴﻤًﺎ َ اﻟﱠﻠ ِﻪ “Ey iman edenler! Siz zamanını gözetlemeksizin, bir yemeğe da‐ vet edilmedikçe, Peygamberin evlerine girmeyin. Ancak davet edil‐ diğiniz vakit girin. Yemeği yediğinizde hemen dağılın, sohbete dal‐ mayın. Çünkü bu hareketiniz Peygamberi üzmekte, fakat o (size bunu söylemekten) utanmaktadır. Ama Allah, hakkı söylemekten çe‐ kinmez. Peygamberin hanımlarından bir şey istediğiniz zaman perde arkasından isteyin. Bu, hem sizin kalpleriniz, hem de onların kalpleri için daha temiz bir davranıştır. Sizin Allahın Rasûlünü üzmeniz ve kendisinden sonra onun hanımlarını nikâhlamanız asla caiz olamaz. Çünkü bu, Allah katında büyük (bir günah) tır.”138 Nazm‐ı mübini ile Müslüman kadınların mahremleri olmayan er‐ kekleri ile zaruret olmadan görüşmeleri men olunup tesettürün ikinci nevi farz kılınarak din‐i celil‐i İslâm tarafından âdet‐i cahiliyye’den birisi daha kaldırılmıştır. İslâm’dan evvel devri cahiliyye’den zuhur eden fısku fücur ve fitne sebebiyle cahiliyye âdetleri şiddetle men ve nehyolunmuştur. Beyan olunan nass‐ı Kur’aniyye diğer Müslüman kadınlarında umumuna şâmildir. Binaenaleyh diyanet‐i İslâmiyeyi kabul eyleyen her kadın nass‐ı Kuran’ın hükm‐i tahtına dahildir. Sure‐i Ahzâb’ın yukarıda zikredilen otuzbeşinci âyet‐i celilesi nâ‐ zil olduğu zaman baba ve oğul gibi zîrahim mahremde bulunanlar Rasûlü Ekrem Efendimize müracaat edip: “Ya Rasûlullah yabancı gibi bizler de kızlarımız, analarımız, kız kardeşlerimiz gibi mahre‐ mimiz olan kadınlar ile vera‐i hicabdan mı konuşacağız?” diye sual etmeleri olmak üzerine sure‐i Nur’un 31. âyetinde Cenâb‐ı Hak şöyle buyurmuştur: “Mü’min kadınlara söyle gözlerini harama bakmaktan korusunlar, namus ve iffetlerini teşhir etmesinler, baş örtülerini ya‐ kalarının üstlerine kadar örtsünler, kocaları, babaları, kocalarının ba‐ Ahzab Sûresi, Âyet 53 138 18 İSLÂM’DA KADIN baları, kendi oğulları, kocalarının oğulları, erkek kardeşleri, erkek kardeşlerinin oğulları, kız kardeşlerinin oğulları, kendi kadınları (mü’min kadınlar) ellerinin altında bulunan köleler, erkeklerden, ai‐ lenin kadınına şehvet duymayan hizmetçi vb. gibi kimseler, yahut henüz kadınların gizli kadınlık hususiyetlerinin farkında olmayan çocuklardan başkasına ziynetlerini göstermesinler.” Bu âyet‐i celile ile kadınların onüç sınıf erkekle ihtilatına dış kıya‐ fet olmaksızın ruhsat verilmiştir ki o erkekler de şunlardır: Koca, baba, kayınpeder, oğullar, üvey oğullar, kardeşler, erkek kardeşin oğulları, kız kardeşin oğulları, köleler, şehvetten kesilmiş ve ihtiyar anin kimseler, henüz mürâhik, buluğ olmayan çocuklar, dayılar ve amcalar. Amcalar ve dayılar baba hükmündedir. Âyet‐i celilede zikredilen işte bu onüç sınıf erkekle kadınların ih‐ tilatları hem ziynet‐i zâhire hem de ziynet‐i bâtına mahal mevzularını izhar etmeleri hususunda müsaade edilmiştir. Çünkü mahrem olan‐ ların arasında ziyaret hizmet ve daha başka maslahat için âdeten gö‐ rüşüp anlaşmaları bizzaruretin sabit ve vâki olacağından kadınların ziynet‐i zâhire ve ziynet‐i bâtına mevzularına keşf‐i izharından bilâhâricin hıfz ve siyanet etmeleri zordur. Din‐i mübin‐i İslâm’da gerek ziynet‐i zâhire ve gerek ziynet‐i bâtına mevzuuna mahrem olan erkeklerin şehvetsiz nazar etmeleri helal kılınmıştır. Erkeklerin mah‐ remleri bulunan kadınların yalnız yüzlerine, başlarına, kollarına, gö‐ ğüslerine, bacak ve ayaklarına hâilsiz olarak şehvetsiz mest etmeleri de caiz ve mübahtır. Zira misal; esna‐i seferde bir erkeğin mahremi olan kadınların mevzuu azalarına dokunmadan bindirmek, indirmek sebeplerle yardımcı olması eziyetli ve zor olur. Bir de gayri mahrem olan kadınların ziynet‐i zâhire ve ziynet‐i bâtına mevzularına nazar ile mesh şer’an haram kılınması vesilesi olan şehvet korkusundan ka‐ çınmak içindir. Halbuki mahrem olan kadınların mevzuu azalarına nazar ve meshetmek âdeten husul‐i şehvet için değil şefkat için olur. Şu kadar ki şehvet korkusu olacağı muhakkak veya muhtemel bulu‐ nursa mahremi mesh ve onlara nazar da şer’an haramdır. Zira şeh‐ İSLÂM’DA KADIN 19 vetin mesh ve nazarı bir nevi zinadır. Bunun mahrem olanlar ara‐ sında vukuu ise daha çok kötü günahtır. İslâm dininde kadınların onüç sınıf erkekle görüşmelerine ruhsat verilmiştir. Gerek tenha ve gerek toplu olan mahallerde bu onüç sınıf insanlardan başka erkekler ve kadınların görüşmeleri şer’an yasak ve haramdır. Şu kadar var ki edâ‐i şehadet gibi ahval‐i zaruret zuhurunda icap edildiği miktarda görüşmelerine şer’an ruhsat verilip miktarından fazlası haram kılın‐ mıştır. Şu halde din‐i celil‐i İslâmı kabul ve ona iman etmiş olan genç kadınların yabancı yani şer’an aralarında nikâh caiz olan erkeklerle han, otel, apartman, mektep, dershane, hükümet daireleri, bağ, bahçe, meclis, ziyafet, çarşı, pazar gibi mahallerde zaruret olmadan görüşmeleri İslam’a göre haram ve yasaktır. Beyt dahiline ait hizmet kadının vazifesi ise de beyt haricine dair hizmet esasen kadının vazi‐ fesi değildir. Bununla beraber merhameten veya ihtiyaç icabı kadın‐ ların kocaları ve kendisine nikâh düşmeyenler ile beyt harici umur ve hizmette yardımlaşmalarına İslamda müsaade verilmiştir. Haram olan erkeklerle görüşüp konuşmamak şartıyla genç kadınların ken‐ dilerine mahsus olan mahallerde kendileri gibi kadınlardan veya mahremleri bulunan veya şehvetten kesilmiş ihtiyar ve anin kimse‐ lerden ilim ve sanat talim etmelerinde ve kendilerine mahsus olan imalathanelerde icra‐i sanat eylemelerinde de mahzur yoktur. Cenâb‐ı Hak şöyle buyurmuştur: ى ن ⎯ َﻓ ِﺒَﺎ ﱢ ﺲ َﻗ ْﺒَﻠ ُﻬ ْﻢ وَﻟَﺎ ﺟَﺎ ﱞ ٌ ﻦ اِ ْﻧ ﻄ ِﻤ ْﺜ ُﻬ ﱠ ْ ف َﻟ ْﻢ َﻳ ِ ﻄ ْﺮ ت اﻟ ﱠ ُ ﺻﺮَا ِ ﻦ ﻗَﺎ ﻓِﻴ ِﻬ ﱠ ن ِ َاﻟَﺎ ِء َر ﱢﺑ ُﻜﻤَﺎ ُﺗ َﻜ ﱢﺬﺑَﺎ “Oralarda gözlerini yalnız eşlerine çevirmiş güzeller var ki, bun‐ lardan önce onlara ne insan ne de cin dokunmuştur. Öyleyken Rab‐ binizin hangi nimetlerini yalanlayabilirsiniz?”139 Rahman Sûresi, Âyet 56‐57 139 18 İSLÂM’DA KADIN Yani, ehl‐i iman ve erbab‐ı ibadet için hazırlanmış olan cennet‐ lerde nazarlarını ancak zevclerine hasretmiş ve zevclerinden başka‐ sını hatırından geçirmez ve başkalarına bakmaz hatunlar vardır ki onları zevclerinden evvel hiçbir erkek meshetmemiştir. Binaenaleyh ehl‐i cennetin hatunları gözleriyle zevclerinden geriye bakmadıkları gibi kalpleriyle dahi zevcelerinden gayrisine muhabbet etmezler ki zevc ile zevceden her birinin kalpleri yekdiğerine karşı emin ve mu‐ habbetleri daim olur. Şu halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini tekzîbe cür’et edersiniz? Âyet‐i celilede taife‐i nisvânın tesettürü memduhtur, yani övül‐ müştür. Zevc ile zevcenin yekdiğerine karşı muhabbetlerinin deva‐ mında ancak tesettür ile olduğuna işaret vardır. Bir kadın kadıya müracat ile zevcinden mehir talep etti. Kadı iki şahit huzurunda yüzünü açıpda hükmedeceğini teklif etti. Zevci: “Buna hacet yoktur. Bu zevceme mehir vermeyi borcum olarak vaat ediyorum.” diyerek zevcesinin yüzünün açılmasına razı olmadı. Bunun üzerine zevcesi de hakim ve iki şahit huzurunda yüzünün açılmasına razı olmadığından ve kendisi de bu durumdan memnun olduğundan dedi ki: “Şahit olun ben de zevcimde olan mehir hak‐ kımdan vazgeçtim.” dedi.140 HAZRETİ MUHAMMED ALEYHİSSELÂMIN DÜNYAYA TEŞRİFLERİ Dünya yaratıldığından beri ona hayat veren, beşeriyeti ulvîleşti‐ ren veya suflîleştiren, birçok hadiseler görülmüştür. Dünya bu fe‐ naya parlaklık ve zînet veren vak’alara, gözleri kamaştıran geçici Ruh‐ul Beyan 140 İSLÂM’DA KADIN 19 gösterişlere sahne olduğu gibi, insanı yerin dibine batıran fenalıklar, hayasızlıklar ve zulümlerle de kana bulanmıştı. Fakat binlerce seneden beri beklenen sürur günü henüz zuhur etmemişti. Kâinatın ezelden beri müştak olduğu, O’na ermek için gece‐gündüz döndüğü, O yüce nur doğmamıştı. Bütün semavat‐ı mukadderât ve anâsır‐ı erbaa, ziya veren güneş, geceyi aydınlatan ay ve yıldızlar, esen rüzgâr, yağan yağmur, türlü türlü nefehâtıyla âlem‐ i cilvegâh eden asuman onu beklemekteydi. Adem aleyhisselâm’ın safası, Şit aleyhisselâm’ın şecaatı, İbrahim aleyhisselâm’ın tevhidi, İsmail aleyhisselâm’ın teslimiyeti, İshak aleyhisselâm’ın rızası, Salih aleyhisselâm’ın fesâhati, Lut aleyhisselâm’ın hikmeti, Yakup aleyhisselâm’ın beşareti, Yusuf aleyhisselâm’ın hüsnü, Musa aleyhisselâm’ın mucizâtı, Eyyüb aleyhisselâm’ın sabrı, Yunus aleyhisselâm’ın itaati, Yûşa aleyhisselâm’ın cihadı, Davud aleyhisselâm’ın sadası, Yahya aleyhisselâm’ın ismeti, Îsa aleyhisselâm’ın diriltici nefesi. Bütün bunların hepsi günün birinde zuhur edecek olan varlığın bir danesi, Seyyid‐ül Kevneyn, imam‐ı sakaleyn Hazreti Muhammed aleyhisselâtü vesselâma hazırlık idi. İmam‐ı Katâde Rahmetullahi Aleyh diyor ki: Allah, onun şanını dünyada ve ahirette yüceltmiştir. Gelmiş geçmiş her davetçi ve her peygamber “eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abduhu ve rasuluh” demiştir. Bunun ötesinde bir şereflendirme ve ta’zim var mıdır? Elbette yoktur. Kaadî İyaz Şifâ da diyor ki: Rasûl‐i Ekrem Efendimizin diğer peygamberlerde olmayan, husu‐ siyetlerinden birisi, Allah’ın onlara, meselâ, Ey Âdem, Ey Nuh, Ey İb‐ rahim, Ey Musâ diye isimleriyle hitab ederken ona hiçbir defa is‐ 18 İSLÂM’DA KADIN miyle hitab etmemiş, Ey Nebî, Ey Resûl, Ey Müzemmil, Ey Müddessir diye hitap etmiştir. İbnü’l‐Cevzî der ki: Allah celle celâlühu ondan başkasının hayatına yemin etmemiş, yalnızca onun hayatına, “Leamruk: Kasem olsun senin hayatına!” di‐ yerek yemin etmiştir. Bu onun beka ve hayatının devamı olarak tefsir ve izah edilmiştir. Cenâb‐ı Hak şöyle buyuruyor: ح ٌ ﺼﺒَﺎ ْ ِﺸﻜَﻮ ٍة ﻓِﻴﻬَﺎ ﻣ ْ ﻞ ﻧُﻮ ِر ِﻩ َآ ِﻤ ُ ض َﻣ َﺜ ِ ت وَا ْﻟَﺎ ْر ِ ﺴ َﻤﻮَا اَﻟﱠﻠ ُﻪ ﻧُﻮ ُر اﻟ ﱠ ﺠ َﺮ ٍة َﺷ َ ﻦ ْ ى ﻳُﻮ َﻗ ُﺪ ِﻣ ﺐ ُد ﱢر ﱞ ٌ ﺟ ُﺔ َآَﺎ ﱠﻧﻬَﺎ َآ ْﻮ َآ َ ﺟ ٍﺔ اَﻟ ﱡﺰﺟَﺎ َ ح ﻓِﻰ ُزﺟَﺎ ُ ﺼﺒَﺎ ْ َا ْﻟ ِﻤ ﻏ ْﺮ ِﺑ ﱠﻴ ٍﺔ َﻳﻜَﺎ ُد َز ْﻳ ُﺘﻬَﺎ ُﻳﻀِﻰ ُء َوَﻟ ْﻮ َﻟ ْﻢ َ ﺷ ْﺮ ِﻗ ﱠﻴ ٍﺔ وَﻟَﺎ َ ُﻣﺒَﺎ َر َآ ٍﺔ َز ْﻳﺘُﻮ َﻧ ٍﺔ ﻟَﺎ ب ُ ﻀ ِﺮ ْ ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء َو َﻳ ْ ﻋﻠَﻰ ﻧُﻮرٍ َﻳ ْﻬﺪِى اﻟﱠﻠ ُﻪ ِﻟﻨُﻮ ِر ِﻩ َﻣ َ ﺴ ُﻪ ﻧَﺎ ٌر ﻧُﻮ ٌر ْﺴ َ َﺗ ْﻤ ﻰ ٍء ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ْ ﺷ َ ﻞ س وَاﻟﻠﱠ ُﻪ ِﺑ ُﻜ ﱢ ِ ل ﻟِﻠﻨﱠﺎ َ اﻟﱠﻠ ُﻪ ا ْﻟَﺎ ْﻣﺜَﺎ “Allah, göklerin ve yerin nûrudur. Oʹnun nûrunun temsili, içinde lamba bulunan bir kandillik gibidir. O lamba kristal bir fanus içinde‐ dir; o fanus da sanki inciye benzer bir yıldız gibidir ki, doğuya da, batıya da nisbet edilemeyen mübarek bir ağaçtan, yani zeytinden (çı‐ kan yağdan) tutuşturulur. Onun yağı, neredeyse, kendisine ateş değmese dahi ışık verir. (Bu,) nûr üstüne nûrdur. Allah dilediği kim‐ seyi nûruna eriştirir. Allah insanlara (işte böyle) temsiller getirir. Al‐ lah her şeyi bilir.” 141 Yukarıdaki âyet‐i Kerîme müfessirler tarafından müteaddiden tefsir edilmiştir. Tasavvuf erbabı da bununla çok meşgul olmuşlardır. Hatta İmam Gazali bu âyet hakkında Mişkâtü’l‐envâr adıyla müsta‐ kil bir kitap yazmış İmam Süheyli de başkaca bir eser telif etmiştir. Kâb İbn‐i Cübeyr’e göre bu âyeti Kerîmedeki iki nurdan murad, Haz‐ Nûr Sûresi, Âyet 35 141 İSLÂM’DA KADIN 19 reti Peygamber Aleyhisselâtü Vesselâm‘dır. Meselü nurihi onun nu‐ runun sıfatı demektir. Sehl İbn‐i Abdillah der ki: Risalet nurunun sı‐ fatı tahir sülblerde iken bir mişkat gibi idi ki vasfı Cenâb‐ı Hak’tan tavsif buyurulduğu vech iledir. Misbahtan murad Cenâb‐ı risaletmeab aleyhisselâtu vesselâm’in mübarek kalbi, zücaceden murad da onun feyz kaynağı olan münevver göğsüdür. Sanki o gö‐ ğüs bir kevkeb‐i Durrî idi. Çünkü onun içinde iman ve hikmet dolu‐ dur. Mübarek bir ağaçtan zeytinden tutuşturulup yakılır demek o misbah İbrahim aleyhisselâm nuru ile yakıldı demektir. Mübarek ağaç cânib‐i Hakim’den mesel olarak darb olunmuştur. “Yekadü Zeytühâ” kâvl‐i Kerîminin manası da Hazreti Peygamber aleyhisselâtu vesselâm’in nübüvvet ağacından iktibas olunan pey‐ gamberlik nuru o henüz peygamber olmadan henüz tebliğe başla‐ madan da insanlar için hemen hemen zahir ve bahirdi demektir. İbn‐i Abbas diyor ki: Allah celle celâlühu, Efendimiz Muhammed aleyhisselâmdan daha şerefli hiçbir varlık yaratmamıştır. Allah’ın bütün peygamber‐ lerden O’nun hakkında ahdü misak almış olması, Rasûlullah Efen‐ dimiz’in Allah celle celâlühu tarafından tâ’zîm edilmesinin işaretidir. Allahu Teâlâ şöyle buyuruyor: ﺣ ْﻜ َﻤ ٍﺔ ُﺛﻢﱠ ﺟَﺎ َء ُآ ْﻢ ِ ب َو ٍ ﻦ ِآﺘَﺎ ْ ﻦ َﻟﻤَﺎ َا َﺗ ْﻴ ُﺘ ُﻜ ْﻢ ِﻣ َ ق اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱢﻴ َ ﺧ َﺬ اﻟﻠﱠ ُﻪ ﻣِﻴﺜَﺎ َ َوِا ْذ َا ل َءَا ْﻗ َﺮ ْر ُﺗ ْﻢ َ ﺼ ُﺮﻧﱠ ُﻪ ﻗَﺎ ُ ق ِﻟﻤَﺎ َﻣ َﻌ ُﻜ ْﻢ َﻟ ُﺘ ْﺆ ِﻣ ُﻨﻦﱠ ِﺑ ِﻪ َوَﻟ َﺘ ْﻨ ٌ ل ُﻣﺼَ ﱢﺪ ٌ رَﺳُﻮ ﻦ َ ﺷ َﻬﺪُوا َوَاﻧَﺎ َﻣ َﻌ ُﻜ ْﻢ ِﻣ ْ ل ﻓَﺎ َ ﺻﺮِى ﻗَﺎﻟُﻮا اَ ْﻗﺮَ ْرﻧَﺎ ﻗَﺎ ْ ِﻋﻠَﻰ َذِﻟ ُﻜ ْﻢ ا َ ﺧ ْﺬ ُﺗ ْﻢ َ َوَا ﻦ َ اﻟﺸﱠﺎ ِهﺪِﻳ “Hani Allah, peygamberlerden: ʺBen size Kitap ve hikmet ver‐ dikten sonra nezdinizdekileri tasdik eden bir peygamber geldiğinde ona mutlaka inanıp yardım edeceksinizʺ diye söz almış, ʺKabul etti‐ niz ve bu ahdimi yüklendiniz mi?ʺ dediğinde, ʺKabul ettikʺ cevabını 18 İSLÂM’DA KADIN vermişler, bunun üzerine Allah: O halde şahit olun; ben de sizinle birlikte şahitlik edenlerdenim, buyurmuştu.”142 Bu kudsî vaktin zuhuru ruh‐nüvaz okşayışı bir sabah, bu ulvî tulûün başlangıcı yeni bir saadet devri idi. Müverrihler (tarihçiler) mahdut bir görüşle şöyle söylerler: “Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü ves‐ selâm’in doğduğu gece, Kisra’nın sarayında on dört sütun yıkıldı. Mecusilerin ateşgedeleri söndü ve Sava Gölü kurudu. Hakikat şu ki yıkılan, Kisra sarayıyla beraber, İran’ın zulme dayanan saltanat ve ihtişamı, Bizans’ın sefahatı, Çin’in satveti idi. Sönen ateş, Mecusilerin ateşgedelerinde parlayan alevlerle beraber dünyayı saran küfür ile ilhad ateşi idi. Kuruyan Sava, Hristiyanlığın tagallübü ve zorbalığı idi.” Bu doğuşla tevhid nuru, yeniden parladı. Cenâb‐ı Hak’tan haber geldi, saadet ve rahmet kapıları açıldı, selâmete erildi, hidâyet güneşi dünyayı aydınlattı. İnsanların ahlâkına, semavî bir nur in’ikas etti. Çünkü Adem aleyhisselâm’ın en asil ve en temiz soyundan, Abdul‐ lah ve Amine’nin neslinden alemin ebedi hükümdar‐ı manevisi, Kevneynin server‐i şehinşah‐ı daimîsi Muhammed aleyhisselâtü ves‐ selâm doğdu ve zuhur etti. Elhamdülillah… İnsanların hatta mevcudâtın felâhını istemekte; Hazreti Muham‐ med aleyhisselâtü vesselâm kadar geniş ve derin düşünen, selim kalpli insan dünyaya gelmemiştir ve de gelmeyecektir. Her düşün‐ cesi, her devirde kâbil‐i tatbik olan Hak elçisi vahy’i esas alarak “Vacîbü’l‐Vücud” olan, şanı yüce Allah’a mutlak iman eden mü’minleri sermed‐i saadete ulaştırmak vazifesini yüklenmiştir. Al‐i İmran Sûresi, Âyet 81 142 İSLÂM’DA KADIN 19 HAZRETİ ÂMİNE Hazreti Âmine validemiz nur hazinesi, irfan menbaı, dünyanın en yüksek meziyetlerine sahip; edep, iffet ve haya mümessili idi. Kadınlardan peygamber gelmedi ise de onlar peygamberlerin an‐ neleri oldular. Muhammed aleyhisselâtü vesselâm bizzat Âmine validemizin pak unsurundan zuhura geldi. O unsurun hâsılı ne güzel intihâdır. Bu unsur Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’ın mâye‐i hilkati olan nur celil‐i Muhammed aleyhisselâtü vesselâm’dir. O nur, tahir sulblerden ve rahimlerden intikal ede ede peder‐i lî, Güher‐i Nebiyy‐ i Abdullah’a ve ondan sonra da peygamberimizin valide‐i muhteremeleri Âmine’ye vâsıl oldu ondan da Muhammed Mustafa aleyhisselâtü vesselâm hâsıl oldu. Peygamberimizin anneleri hakkında İbn‐i Halebî şöyle der: “Pey‐ gamberimiz aleyhisselâtü vesselâm’in soyunu tetkik ettim beşyüz annesini yazdım, içlerinde cahiliye yaşantısı üzerinde hiçbir kimse olmadığını gördüm.” “Âmine Hatun Muhammed ânesi Ol sadeften doğdu ol dürdânesi” Peygamberimiz buyuruyor ki; “Cenâb‐ı Hak, beni mahlûkatın en hayırlısı olarak şetçi. Sonra kabileleri seçti, beni o kabilelerin en hayırlısı olarak beğendi. Sonra batnları seçti, beni onların en hayırlısı kıldı. Ben, bütün insanlığın, ruhen de sulben de en hayırlısıyım.” 143 Hadis. Ahmed bin Hanbel Müsned 143 18 İSLÂM’DA KADIN Cenâb‐ı Hak İbrahim aleyhisselâm’ın evladından İsmail aleyhisselâm’ı onun evladından Kinane oğullarını, onlardan Kureyşi, onlardan Haşim oğullarını, onlardan da beni beğenip seçti.”144 İbn‐i Abbas radıyallahu anh diyor ki: “Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’ın ruhu Âdem aleyhisselâmın yaratıldığından iki bin sene evvel huzur‐ı İlâhî’de bir nur idi. O nur Hakk’ı tesbih eder, melekler de onun tesbihini “vird‐i zeban” (lisan) ile tekrar eylerdi. Cenâb‐ı Hak Âdem aleyhisselâm’ı yaratacağı zaman o nuru onun sulbüne nakil ve ilka buyurdu.” Bu rivâyeti Süleyman Çelebi ne güzel tasvir eder: Hak Teâlâ çün yarattı Âdemi Kıldı Âdem’le müzeyyen âlemi Geldi çün ol Rahmetel‐lil’âlemin Vardı nûr anda karar itdi hemin Hazreti Âmine Bint‐i Vehb, kâinatın fahr‐i ebedisi, iki cihan gü‐ neşi Peygamber Efendimiz aleyhisselâtü vesselâmin anneleridir. Kureyş kabilesinden, Benî Zühre’nin büyüğü ve seyyidi olan Abdi Menaf oğlu Vehb’in Kerîmesidir. Böylelikle pederleri cihetin‐ den üç batn yukarıda yani Âl‐i Haşim’in de ceddi bulunan Kilab’da, Peygamber Efendimizin baba cihetinden ceddi ile birleşirler. Hazreti Âmine Kureyş kabilesinin kadınları içinde edep, haya, fazilet, nesebe camî, müstesna bir hatun idi. Peygamber Efendimizin dedeleri Abdulmuttalib mahdumları Abdullah için Âmine’yi kendilerine de onun amcazâdesi olan Hale’yi nikâh etmişlerdi. Böylece Hazreti Ab‐ dullah ile Âmine den eşref‐i mahlûkat olan Fahri Cihan aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz zuhur etti. Abdulmuttalib ile Hale’den de Seyyid‐i Şühedâ, Hazreti Hamza dünyaya geldi. Hazreti Abdullah Hadis, Müslim 144 İSLÂM’DA KADIN 19 haseb ve neseb sahibi, şerefli, faziletli bir zat olduğu gibi, bakmalara doyulmayan, müstesna bir güzelliğe sahipti. Mahbûb‐ı Kibriya aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin onun sul‐ bünden geleceğine işaret ve beşaret olmak üzere, Allah celle celâlühu tarafından, alınlarında, cedlerinden intikal ede gelen, bir nur lemean ediyordu. Eşsiz bir endam ve yaratılış, müstesna bir edep ve haya sahibi idi. Kureyş kızları içinde onun eşsiz güzelliğine tahammül edemeyerek, zevciyete çok rağbet edenler oldu ise de nur‐i cihana sadef olmak o inci tanesini muhafaza etme saâdeti ve şerefi ancak Hazreti Amine’ye mukadder ve müyesser olmuş idi. Risalet nurunun Hazreti Peygamber’e ne suretle mülâkî olduğu, ona atalarından nasıl intikal ettiği arz olunmuştu. Hazreti Abdullah, pak, güzel ve o nispette afif ve metin idi. Zifaf vukuundan sonra, Allah’ın bir hikmeti olarak Abdullah’daki lemean eden nur intikali, hakiki sahibinin dünyaya teşrifinin yaklaştığının alâmeti olarak an‐ nesi Hazreti Âmine hatuna intikal etmişti. Şimdi Hz Âmine, İbrahim aleyhisselâm’ın tevhidini, Yusuf aleyhisselâm’ın güzelliğini, Musa aleyhisselâm’ın mucizelerini, İsa aleyhisselâm’ın hayatıbahş nefesini haiz olan Enbiyalar Serverine hamile bulunuyordu. Hazreti Âmine sinesinde bir fazilet cihanı, bir medeniyet âlemi ta‐ şıyordu. Hamileliğin bütün devamı müddetinde artık Hazreti Âmine’nin necip simasında, yüksek bir asalet nuru parlıyor, bakanlar ona hayran oluyordu. Evet! Hazreti Âmine’nin meşime‐i ismetinde (ana karnında) bü‐ tün beşeriyetin halaskârı, hidâyet meşalesi olacak bir nur parlıyordu. Hazreti Âmine’nin nahif vücudu ebediyetlere kadar aksedecek olan böyle bir nur‐ı mübînin şuasını nasıl saklayabilirdi? 18 İSLÂM’DA KADIN Herkes, “Hatemü’l‐Enbiya”nın nurunu anasının yüzünde ayan‐ beyan görüyordu. Bütün siyer âlimleri bunu böyle bildirirler. Bu se‐ beple, biz müslümanlar, bu mübarek vilâdet‐i peygamberiye gece‐ sine hürmet ederiz. Hazreti Âmine o derece munis, mûtî ve sabırlı idi ki, bütün kıs‐ kananlara karşı, metanetini, ağırbaşlılığını muhafaza etti. Ve zevcine candan hürmetle bağlandı. Böylelikle dünyada hiç kimseye nasip olmayan, meziyet ve ulvîyeti bihakkın elde etti. Ve çok geçmeden âlemlerin nuruna, cihanın Fahrine hamile oldu. Habib‐i Hüda aleyhisselâtü vesselâm anne rahminde henüz altı aylık iken babası Hazreti Abdullah yirmi yaşında olduğu hâlde vefat etti. Zevcinin bu ebedî kaybı üzerine Hazreti Âmine Hatun o gün sadakat ve tehassürle şu şiiri okudu: “Bath‐ı Mekke, Haşim oğullarından boş kaldı. Haşimîler içinde onun yerini tutacak kimse yoktur. O, ölümün davetine icabet etti. Evinden beyaz örtüler içinde çıkarak Rabbine gitti, fakat ölüm onun yerine bir mislini bırakmadı…” Mübarek cesetleri götürülürken, görülmedik bir izdiham içinde, onun dost ve arkadaşları nâşını elden ele kapışıyorlardı. Ecel onu pek çabuk götürdü. Bütün insanlar ona ağladılar. Nasıl ağlamasınlar ki. Atâsı çok, keremi bol, rahim bir zat idi. Fahr‐i cihan’ın doğuşunda çok büyük alâmetler belirdi. Velâdet‐i seniyye hakkındaki rivâyetlere göre Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm’in muhterem valideleri Hazreti Âmine Rasûlü Ekrem Efendimiz’e hâmile olduktan altı ay sonra, rüyasında kendisine şöyle denilmiştir: “Yâ Âmine! Sen âlemlerin hayırlısı bir zata gebesin. Onu doğurduğun zaman “Muhammed” diye isim ver. Ve onun sırrına sakla. Müşarun ileyhâ validemiz anlatıyor: “Bana kadınlara ârız olan doğum hali geldi ki, onu kimse bilmiyordu. Evimin bir köşesinde yapayalnızdım. Müthiş bir taraka duyup korktum. Gördüm ki ak bir İSLÂM’DA KADIN 19 kuş kanadıyla sırtımı meshediyor. Benden derhâl o korku ve duydu‐ ğum ızdırap zâil oldu. Baktım ki, bütün etrafı nur kaplamış ve uzun boylu kadınlar kuşatmış. Kendi kendime: “Acaba bunlar benim vaz’ı haml edeceğimi nerden bildiler?” dedim. (Diğer bir rivâyete göre, gelen kadınlar dediler ki: “Biz Asiye ve Meryem’iz, şunlar da huri‐ lerdir. Ben bu halde kendimi gökle yer arasında beyaz atlas döşek içinde buldum. Hatif’ten şu ses geldi: “Yâ Âmine! O’nu insanların gözünden sakla.” Cevv‐i hevadan ellerinde gümüş ibrikler taşıyan, gagaları zümrütten, kanatları yakuttan kuşlar vardı. Allah celle celâlühu gözümün perdesini açtı. Arzın meşrik ve magribini temaşa ettim. Meşrikte bir sancak, magribte bir sancak gördüm. O sırada Muhammed aleyhisselâtü vesselâm doğdu. O gözü semaya dikili ve kendisi secdeye kapanır vaziyette idi. Oğlumun doğmasıyla beraber benden büyük bir nur çıktı ki, bütün yeryüzünü ziyalar içinde bı‐ raktı.”145 Ebû Şabe şöyle dedi: ”Bu nur vak’ası, Kureyş’in arasında meş‐ hurdur.” Muhammed isminin kelime manası pek çok ve tekrar tekrar övülmüş, methedilmiş anlamındadır. Cenâb‐ı risalet‐meab vilâdetinde sünnetli ve göbeği kesikti. Arka‐ sında da nübüvvet mührü vardı. Hazreti Âmine şöyle dedi: “Ben onu tertemiz doğurdum. Onda ne kir, ne de leke hiçbir şey yoktu. Doğum zamanında Ümm‐i Osman Ebil As (Fatıma Bint‐i Abdullah) da hazırdı. “Müşarun‐ileyhâ” o anda yıldızların arza doğru yaklaştığını ve onların nurundan başka bir şey göremez olduğunu söylemiştir. Nitekim İmam Busîyrî de “Hemziyye”sinde bunu şu beyitte işaret etmiştir: “Parlak yıldızlar, doğumu sırasında ona yaklaşarak etrafı nurlara gark etti.” Yine Hadis Beyhakî 145 18 İSLÂM’DA KADIN viladet zamanında hazır bulunan “Aşere‐i Mübeşşere”den Abdurrahman İbn Avf radıyallahu anh’ın validesi Şifa Hatun şöyle anlatıyor: “O muhterem mevlid, ellerimin üstüne düşüp aksırdı. Bir nida duydum ki: “Rahimekellah” (Allah sana rahmet etsin) diyordu. O anda meşrikle magrip arası ziya içinde kaldı. Hatta ben Bilâd‐ı Rum’un köşklerini gördüm. O gece Abdulmuttalib hazretleri Mescid‐i Haram’da Cenâb‐ı Hakk’a teveccühle münacat ederken “Müjde ey Ebû Talib’in babası, şimdi Âmine’den bir çocuk doğdu ki, vücudu âlemlere rahmettir” diye hatifi bir ses işitmiş. Hemen Hazreti Âmine’nin yanına gitmiştir, orada da harikulade şeyler temaşa etmiştir. Vilâdet‐i seniyye’nin ayı ve günü sabittir. Rebiülevvel ayının on ikinci pazartesi gecesi dün‐ yaya gelmiştir. Nitekim Süleyman Çelebi Hazretleri de bunu ihtiyar etmiştir. Doğuşun altıncı senesinde de Hazret‐i Âmine yirmi yaşlarında iken vefat etti. Hâl‐i ihtizarda son nefeslerinde âlemlerin nuru olan mükerrem oğlunun nurlu yüzüne bakarak şu mealdeki sözleri söy‐ lendi: “Herkes ölecek, her yeni eskiyecek, her çok fena bulacak, ben de öleceğim fakat namım kalacaktır. Tertemiz bir evlat doğurdum. Dünyaya büyük bir hayır bıraktım.” dediler ve mübarek ruhlarını Medine’den dönerken Ebva’da teslim ettiler. Sallâllahu âlâ Muhammedin ve âlâ ebeveyni ve âlihi ve ezvacihi ve ashabihi ecmain. ÂMİN VİLÂDET‐İ SENİYYE‐İ MUHAMMED Yaratanın çok sevdiği, saâdetli bir gecesi Bu gecede doğacaktır, insanların en yücesi İSLÂM’DA KADIN 19 Kâbe O’na selâm etti, Âmine’nin kucağında Yer beşiği sallanıyor, Rabb’in kudret avucunda Yayıldı anda gül kokusu, beklenen vakit geldi Doğmuştur bak cihan nûru, gönüllere sürûr verdi Sevinerek can atıyor, melekler hep yeryüzüne Değişilir gece mi bu; âlemlerin gündüzüne Dağlar, taşlar ve ağaçlar hep, durdular selâm için Salât selâm getirmeye, koyuldular O’nun için Bir nur ki gök döşeğinde, dolduracak yok yerini Kundaklamış sarmış değil, hilkât eli benzerini Yerde, gökte beklenilen; doğmamış hiç dengi eşi Zuhûr etti bir gecede, halkedenin tek güneşi Çağlayarak bütün seher O’na sevgi arz ediyor Kâinata “Beklenilen Rasûlullah geldi.” diyor Mahzûn olmuş güneş gökte, yetim kalan öksüz gibi Erememiş rikâbına, ne bir melek ne de Nebî Günah olur günah, O’nu güzellikle hudutlamak Sûretine, sîretine özenmiş de yaratmış Hak Sallallahu âlâ Muhammed HAZRETİ HALÎME HATUN Hazret‐i Halime radıyallahu anha Rasûlullah sallâllahu aleyhi vesellem efendimizin Süveybe Hâtundan sonraki süt annesidir. 18 İSLÂM’DA KADIN Kâinatın Efendisinin çocukluk döneminin yanında geçtiği yumu‐ şak huylu, ağırbaşlı, edebli hayalı, şefkat ve merhametli, asil ve uysal bir hanımefendidir. Adı güzel kendi güzel Muhammed aleyhisselâtü vesselâmı tam iki sene emziren, onun yetişip büyümesinde emeği geçen, tehlikelere karşı koruyan ve nur bedeninin gelişmesi, gürbüzleşmesi ve sağlıklı olması için gayret eden, çırpınan bir anne!.. Sabırlı, şefkatli, merhametli, metanetli davranışlarıyla ve sevgi dolu bakışlarıyla onu yediren, içiren, uyutan, hizmetini gören, büyük bir aşk ve şevk içerisinde büyütmeye çalışan, emeğini esirgemeyen bir süt anne!.. O Mekke civarında oturan Hevâzîn kabilesinin Benî Sa’d bin Be‐ kir koluna mensuptur. Ümmü Kebşe künyesiyle anılır. Babasının adı Ebî Züeyb es‐Sa’dî’dir. Aynı kabîleden Hâris bin Abdüluzza ile ev‐ lenmiştir. Bu meşru evlilikten Abdullah, Uneyse ve Şeyma adında üç çocukları dünyaya gelmiştir. Geleceğin Peygamberi Kâinâtın Efendisi Muhammed aleyhisselâtü vesselâm onların süt kardeşi olmuştur. Benî Sa’d kabîlesi çölde yaşardı. Temiz, havadar, suyu bol yayla‐ ları vardı. Araplar arasında dili en düzgün, pürüzsüz, konuşan bir kabileydi. Cömertlikleri ile de meşhurdu. Kureyş halkı da fesâhat ve belâgata çok önem verirdi. Yeni doğan çocuklarını sütanneye verir‐ ken bu özelliği de göz önünde bulundururlardı. O devirde çölde yaşayan bedevî kadınlar gelir kaynağı olarak sütannelik hizmeti verirlerdi. Mekke’ye gelir yeni doğan çocuklardan üçret karşılığı alıp götürürlerdi. Bilhassa zengin ailelerin çocuklarını tercih ederlerdi. Bunu her sene iki defa Mekke’ye gelerek yaparlardı. Bir kıtlık senesi idi. Halime Hatun da kucağında oğlu, yanında kocası Hâris ile birlikte diğer kadınlarla yurtlarından çıkıp Mekke’ye İSLÂM’DA KADIN 19 geldiler. Çaresizlik içerisinde dolaşırlarken karşılarına Kureyş’in bü‐ yüklerinden Abdülmuttalib çıktı. Allah Teâlâ bir yetimi vesile kılarak onları ilâhî ikramlara nâil kı‐ lacaktı. Geleceğin Peygamberine hizmet etme şerefini onlara vere‐ cekti. Nur Muhammed’e süt anne olmak bahtiyarlığını nasip ede‐ cekti. Onlar da yetimliğine bakmadan elleri boş dönmemek için nur topu yavruyu bağırlarına basıp yurtlarına götüreceklerdi. Daha yolda iken hayır ve bereketlere nâil olduklarını göreceklerdi. O nur parçası yavruyu yanlarına alınca; hayatlarında büyük değişiklikler gördüler. Ailecek bereket ve ilâhî ikramlara nâil oldular. Geleceğin peygamberi Fahr‐i Kâinat aleyhisselâtü vesselâm efen‐ dimiz dört yaşlarına kadar Halime annemizin yanında büyüdü. Süt‐ kardeşleriyle birlikte yediler, içtiler ve oynadılar. Sütkardeşleri onu çok severlerdi. Ondan hiç ayrılmazlar ve beraberce tatlı tatlı oynar‐ lardı. Birgün evlerinin arkalarında kuzuları otlatırken üzerlerinde ak elbise bulunan iki adam içi kar dolu, altından bir leğen ile geldi ve Nur Muhammed aleyhisselâmın sadrını yarıp kalbini açtılar. Oradan kan pıhtısına benzer bir şeyi çıkarıp attılar. Sütkardeşi Abdullah bu durumu görünce çok korktu. Derhal anne‐babasına koşarak heye‐ canla geldi. “Kureyş’li kardeşim öldürüldü!..” diye feryad etti. Halime Hatun ve kocası hemen koşup çocukların yanına geldiler. Nur Muhammed aleyhisselâm korkmuş, benzi sararmış, bir vaziyette buldular. “Ne oldu yavrucuğum!” diye sordular. O da dört yaşla‐ rında olmasına rağmen olan biteni tek tek anlattı. “Üzerlerinde ak el‐ bise bulunan iki adam geldi ve beni yatırdılar. Göğsümü yardılar ve içimden bilmediğim bir şey çıkarıp attılar. Kalbimi, karla iyice yıka‐ yıp temizlediler” dedi. Bu hâdise üzerine Hâris âilesine: “Ey Halime! Ben bu çocuğun ba‐ şına bir felâket gelmesinden korkuyorum! Onu hemen ailesine götü‐ rüp teslim edelim” dedi. 18 İSLÂM’DA KADIN Halime Hatun süt evlâdı Nur Muhammed aleyhisselâmı, Âmine Hatun’a teslim etmek üzere Mekke’ye geldi. Çocuk yaşta olmasına rağmen Nur Muhammed aleyhisselâm güçlü, kuvvetli ve hareket‐ liydi. Şehre girerken kalabalıklar arasında kayboldu. Dedesi Abdülmuttalib ve Kureyş kabilesi atlıları seferber oldu. Mekke’nin her tarafı arandı bulunamadı. Sonra Kâbe’ye gelip tavaf ettikten sonra dede Abdülmuttalib şanı yüce Allah’a şöyle niyazda bulundu. “Ya Rab! Kavmimin hepsi toplandı ise de sevgili torunum buluna‐ madı. Senden medet!” diye yardım diledi. O anda görünmeyen bir yerden ses geldi ve: “Muhammed’in Rabbı vardır. Onu yardımsız bı‐ rakmaz ve zâyî etmez” dedi. Abdülmuttalib tekrar niyaz etti ve onun nerede olduğunu göstermesi için Allah’a yalvardı. Yine gizli bir ses: “O Tihâme vadisinde bir ağacın altında!” dedi. Süvarileriyle birlikte o tarafa doğru giden Abdülmuttalib Nur Muhammed aleyhisselâm’ı bir ağacın dallarını çekip yaprağı ile oynuyor olarak gördü. Dede Abdülmuttalib uzaktan: “Ey çocuk sen kimsin?” diye sordu. O da: “Ben Muhammed b. Abdullah b. Abdülmuttalib’im” cevabını verdi. Dedesi yaklaştı ve: “Canım sana feda olsun yavrum. Ben senin deden Abdülmuttalibim” dedi ve sevgili torunu Nur Muhammed aleyhisselâm’ı kucaklayıp öptü. Bağrına bastı ve hemen bineğinin önüne bindirip Mekke’ye getirdi. Kâbe’yi yedi defa tavaf ettirip onu her türlü tehlikelerden ve kötülüklerden koruması için Allah’a duâ etti. Sonra anneciği Âmine Hâtun’un yanına götürdü. Kur’an‐ı Kerîmde Duhâ Sûresi’nin yedinci âyetinin bu hâdiseye işaret ettiği rivâyet edilir. Meâlen: “Seni (çocukluğunda) kaybolmuş bulup da yolunu doğrultmadı mı?”146 buyurulmuştur. Halime Hatun emanet aldığı süt evlâdı Nur Muhammed aleyhisselâm’ı sağ sâlim olarak anneciği Âmine Hatun’a teslim etme‐ Duha Sûresi Âyet 7 146 İSLÂM’DA KADIN 19 nin huzuru içerisinde idi. Aslında o yanında kalması için ilk getirdi‐ ğinde ısrar etmişti. Bu sebebten Âmine Hatun: “Onu ne diye getirdin süt annesi?” diye sordu. Halime Hâtun da: “Allah celle celâlühu oğ‐ lumu büyüttü. Doğrusu başına birşeyler gelmesinden endişe ettim. Onu bir an evvel teslim edeyim istedim” dedi. Âmine Hatun tekrar: “Yoksa sen ona şeytan musallat olur diye mi korktun?” dedi. O da: “Evet!..” deyince Âmine Hatun şöyle dedi: “Hayır! Vallahi şeytan için yol yoktur. Ona asla musallat olamaz. Oğlum için büyük bir hâl ve şan vardır. Ben sana onun haberini bil‐ direyim” dedi ve devamla: “Ben ona hamile iken çok harikulâde hâ‐ diseler yaşadım. Şam topraklarında Busra’nın köşkleri aydınlatılıp bana gösterildi. O dünyaya geldiği zaman secdeye kapanıp kalmıştır. Onun doğumu diğer çocuklarınkine benzememiştir. Sen şimdi onu bana bırakıp yurduna dönebilirsin.” diyerek sütannesinin merakını gidermiş onu teselli etmiştir. Aradan seneler geçmişti. Nur Muhammed aleyhisselâm’ın annesi Âmine Hatun ve dedesi Abdülmuttalib vefat etmişti. Kendisi de Mekke’nin en asil ve zengin hanımı Hazreti Hatice ile evlenmişti. İlk vahye mazhar olmuş ve Nur Muhammed sallallahu aleyhi vesellem son peygamber olarak gönderilmişti. Allah Teâlâ onu kendine elçi seçmişti. Cebrâil aleyhisselâm vasıtasıyla onu destekliyecekti. İs‐ lâm’ın ilk günleriydi. Halîme Hatun Mekke’ye gelmişti. İki Cihan Güneşi efendimiz Hazreti Halime’yi görünce: “Anneciğim, anneci‐ ğim!” diyerek derin sevgi gösterir candan hürmet ve hizmet ederdi. Omuz atkısını veya üzerinde bulunan hırka türü şeyi çıkarır yere se‐ rer ve sütanneciğini oturturdu. Bir dileği varsa hemen yerine geti‐ rirdi. Bir gelişinde eve götürüp misafir ettiler. Sütanneyi güzelce ağırladılar. Hâl hatırını sorup hizmetini gördüler. Kıtlıktan ve hay‐ vanlarının telef olduğundan bahsedince Hazreti Hatice annemiz Efendimizin sütannesine 40 koyun, bir de deve hediye etti. Birçok ik‐ ramlarla devesine bindirip uğurladılar. 18 İSLÂM’DA KADIN Sonraki yıllarda müslüman olma şerefine eren Hazreti Halime Medine‐i Münevvere’de vefat eyledi. Cennet‐i Bakî’a kabristanlığına defnedildi. Cenâb‐ı Hak’tan sık sık kabrini ziyaret edip: “Esselâmü aleyke Yâ Halîme‐i Sa’diyye! Ya marzâten‐Nebî!” diye selâm vere‐ bilmeyi ve şefaatlerine erebilmeyi niyaz ederiz. Âmin HAZRETİ ÜMMÜ EYMEN Ümmü Eymen radıyallahu anha Rasûlullah sallâllahu aleyhi vesellem Efendimizi babası Abdullah’ın câriyesi... Fahr‐i Kâinat Efendimizin “Annemden sonra annem” diye hürmet ve iltifat ettiği dadısıdır. Hayatta iken cennetle müjdelenen, fedakâr bir hanım sa‐ habedir. Habeşistan’lıdır. Asıl adı Bereke binti Sa’lebe’dir. “Ümmü Eymen” künyesiyle meşhurdur. Ümmü Eymen ilk defa Hazrecoğullarından Ubeyd bin Zeyd ile evlendi. Eymen adında bir oğlu oldu. Bu ilk çocuğuna nisbetle “Ümmü Eymen” diye künye aldı. Ümmü Eymen sevgili peygamberimizin babası Abdullah’ın câri‐ yesi olarak peygamber ocağının hizmetlerini gördü. Onun vefatından sonra da anne Âmine’nin, ve nur Muhammed aleyhisselâtü vesse‐ lâm’in hizmetcisi oldu. Ümmü Eymen becerikli, işbilir bir hanımdı. Candan hizmetiyle kendini sevdirmişti. O, şefkatli ve sevgi dolu bir gönle sahipti. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz altı yaşlarında iken annesi Hazreti Âmine Ümmü Eymen’i de yanına alarak birlikte Medine’ye doğru bir yolculuğa çıktılar. Hem kocası Abdullah’ın kabrini, hem de dayı‐ zâdelerini ziyaret etmek istediler. Bir ay kadar Medine’de kaldılar. Ümmü Eymen validemiz şöyle anlatır: İSLÂM’DA KADIN 19 “Birgün medinede Yahudî âlimlerinden iki kişi yanıma geldi. “Çocuğu yanımıza çıkar da bir görelim” dediler. Ben de nur Mu‐ hammed aleyhisselâmı yanlarına çıkardım. uzun uzun süzdüler. Sonra şunları söylediler: “Bu çocuk beklenen son peygamber olsa ge‐ rek. Burası da onun hicret edeceği yer. Bu memlekette büyük hâdi‐ seler vukû bulacaktır.” dediler. Bu hadiseden sonra Mekke’ye dönmeğe karar verdiler. Üç kişilik kafile Medine’den ayrılıp Mekke’ye doğru hareket etti‐ ler. Ebvâ köyüne geldiler. Yolda rahatsızlanan Hazreti Âmine bu‐ rada biraz istirahat etmek istedi. Fakat hastalığı şiddetlendi. Ümmü Eymen bir tarafta Hazreti Âmine annemize hizmet ederken yavru‐ cuğu nur Muhammed aleyhisselâtü vesselâm’dan de gözünü ayırmı‐ yordu. Annesinin başucunda oturan geleceğin peygamberi Varlık Nuru Can Muhammed aleyhisselâtü vesselâm sevgili anneciğinin çektiği ıstırablardan dolayı gözyaşı akıtıyordu. Artık annesinden ay‐ rılacağı anlamıştı. Sevgili annesi Hazreti Âmine de yavrucuğunun yüzüne bakıyor, kendi acılarını unutarak onu düşünüyordu. Nur Muhammed aleyhisselâtü vesselâm’ınden ayrılacağı hissi onu da kaplamıştı. Hastalığı da gittikçe şiddetlenmekteydi. Bir ara gördüğü rüya hatırına geldi. Sevgili yavrusunun nur yüzüne bakarak ona şöyle hitab etti: “Ey mübarek çocuk! Ey dünyaya bulaşmadan bir konup, sonra uçup giden Abdullah’ın oğlu! Baban her şeyi bilen Allah’ın yardı‐ mıyla oklarla kur’a çekildiği günün sabahı yüz deve karşılığında kurban edilmekten kurtulmuştu.” “Yavrucuğum! Eğer rüyada gördüklerim çıkarsa sen bütün in‐ sanlığa peygamber olarak gönderilecek ve helâl‐haramı öğreteceksin. İnsanları hakikate ve İslâm’a ulaştıracaksın. Baban İbrahim’in di‐ ninde olacaksın. Allah celle celâluhu seni bütün putlardan ve putpe‐ 18 İSLÂM’DA KADIN restlikten koruyacaktır. Senin davan insanlık durdukça devam ede‐ cektir.” “Her canlı ölecek, her yeni eskiyecek, her yaşlı dünyadan ayrılıp gidecektir. İşte ben de ölüyorum. Fakat adım ebediyyen kalacak. Çünkü arkamda hayırlı ve tertemiz bir evlâd bırakıyorum.” diyerek son sözlerini bitirdi. Sonra ciğerpâresi yavrucuğunu önce Allah’a sonra da dadısı Ümmü Eymen’e emanet etti. Kısa bir ömür süren Hazreti Âmine Allah annemiz çok geçmeden ruhunu Yüce Rabbi‐ mize teslim etti. Dünyaya gelirken baba yetimi olarak doğan sevgili Peygamberi‐ miz aleyhisselâtü vesselâm altı yaşına girerken de anneden ayrılarak öksüz kaldı. Şanı Yüce Rabbimiz onu kendisine seçmişti. Kimseye güvenip dayanmasını istemiyordu. Onu hayatın türlü acılarıyla ye‐ tiştirerek ahlâkın en zirvesine çıkarmak istiyordu. En kâmil insan, en güzel insan olarak kıyamete kadar gelecek insanlığa “üsve‐i hasene” olması için kendinden başkasına güvenip dayanmasını istemiyordu. “Şüphesiz ki sen en yüce ahlâk üzeresin”147 hitabına lâyık kılmak isti‐ yordu. Ümmü Eymen sırtına ağır bir yük yüklendiğinin farkında idi. Bundan sonra o varlıkların nûruna öyle hizmet etti ki, annesinin yokluğunu hissettirmemeğe çalıştı. Bunun için elinden gelen feda‐ kârlığı göstermeye gayret etti, ona evlâdı gibi baktı. Onu bağrına bastı ve şu sözleriyle teselli etti: “Üzülme, ağlama canım yavrum! İlâhî kadere karşı boynumuz kıldan incedir. “ dedi. Hazreti Âmine Ebvâ köyüne defnedildikten sonra Nur Muham‐ med’i Mekke’ye götürme vazifesi Ümmü Eymen’e kaldı. Birlikte iki deve üzerinde mahzun ve meşakkatli bir yolculuktan sonra Kalem sûresi Âyet 4 147 İSLÂM’DA KADIN 19 Mekke’ye ulaştılar. Ümmü Eymen gözyaşları arasında emaneti de‐ desi Abdülmuttalib’e teslim etti. Ümmü Eymen yetim Muhammed aleyhisselâtü vesselâm evle‐ ninceye kadar candan hizmet etti. Bir anne şefkatiyle onu bağrına bastı. İki Cihan Güneşi Efendimiz de evlendikten sonra fedakâr dadı‐ sını hiç unutmadı. Ona her türlü hürmeti gösterdi. Ziyaretini eksik etmedi. Devamlı yardımına koştu. Bir evlâdın annesine göstereceği sevgi ve saygıyı gösterdi. O peygamber olarak gönderilince Ümmü Eymen ona ilk inananlardan oldu. İslâm’a dâvetinde onu yalnız bı‐ rakmadı. Ümmü Eymen ilk müslümanların çektiği sıkıntıları, çileleri çekti. Fakat aslâ imanından taviz vermedi. Habeşistan’a ve Medine’ye hic‐ ret etti. Sevgili Peygamberimizi yalnız bırakmadı. Kocası Ubeyd bin Zeyd ile mesud bir hayat yaşıyordu. Huneyn savaşında kocası şehid düşünce dul kaldı. İki Cihan Güneşi Efendimiz her türlü yokluk, çile ve ıstıraplara göğüs geren fedakâr dadısı Ümmü Eymeni yalnız bırakmak iste‐ medi. Birgün ashâbıyla otururken, “Cennet ehlinden bir kadınla ev‐ lenmek isteyen Ümmü Eymen’le evlensin.” buyurdu. Ümmü Eymen bu müjdeli haberi duyunca sevincinden gözyaşla‐ rını tutamadı. Cennetlik olmak ne büyük bahtiyarlıktı. Fahr‐i Kâinat aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin emrini yerine getirmek üzere ilk taleb evlâtlığı Zeyd’den geldi. Zeyd bin Hârise genç idi. Ümmü Eymen gibi yaşlı bir hanımla evlenmeye kalkması sadece Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin memnuni‐ yetini kazanmaya yönelikti. Efendimiz fedakâr dadısını genç sahâbisi Zeyd’e nikâhladı. Bu evlilikten İslâm’ın genç kumandanı Üsâme bin Zeyd dünyaya geldi. 18 İSLÂM’DA KADIN Ümmü Eymen teslim ve tevekkül sâhibi bahtiyar bir hanımdı. En zor durumlarda dahî Cenâb‐ı Hak’tan ümidini kesmezdi. Onun yar‐ dımının mutlaka kendisine ulaşacağına inanırdı. Hicret ederken Revhâ yakınlarında gecelemişti. Çok susamıştı. Yanında hiç suyu kalmamıştı. Ama Rabbinin kendisini gördüğüne inancı sonsuzdu. Bu inancın bu teslimiyet ve tevekkülün mükâfatını bazen hemen gö‐ rürdü. İşte bu sefer de Rabbimizin yardımı yetişmişti. Semâdan be‐ yaz iple sarkıtılmış bir kova gördü. Hemen o tarafa koştu. Varınca gördü ki, içi berrak, buz gibi su dolu. Kana kana içti. Tamamen su‐ suzluğu geçti ve rahatladı. Bu vakayı kendisi naklettikten sonra: “Artık bundan sonra bana susuzluk hissi hiç gelmedi. Bir daha su‐ suzluk çekmedim.” dedi. O gözü pek, cesûr, kahraman bir iman fedâisi idi. Allah ve Rasûlü yoluna hayatını ortaya koymuştu. Uhud günü İki Cihan Güneşi Efendimizin etrafından dağılanlara pek üzülmüş ve onlara: “Burada iğne ve iplik var kadın gibi ip bük! Kılıcını da getir bana ver. Kadın‐ larla birlikte çarpışayım.” diye serzenişte bulunmuştur. O, Uhud günü diğer hanımlarla birlikte yaralıların tedavisine ça‐ lıştı. Mücâhidlere su dağıttı. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin etrafından ayrılmadı. O bir peygamber âşığı idi. Onunla birlikte sevinir, onunla birlikte üzülürdü. Birgün Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz hasta bir çocuğu kucağına almıştı Çocuk ağır hasta idi. Hep ıstıra‐ bından inliyordu. Rahmet Peygamberi Efendimiz çocuğun çektiği acıya dayanamadı ve gözlerinden yaş akıtmağa başladı. Efendimizin bu halini gören Ümmü Eymen de ağlamaya başladı. Şefkat Peygam‐ beri Efendimiz ona: “Sen niçin ağlıyorsun?” dedi. O da: “Allah Rasûlü ağlarken ben nasıl ağlamam?” diye cevap verdi. Efendimize olan sevgisini bu haliyle göstermiş oldu. İSLÂM’DA KADIN 19 Ümmü Eymen’in sevgili Peygamberimizin yanında ayrı bir yeri vardı. Bazen ona şaka ile karışık iltifatta bulunurdu. Fakat o yüce peygamber latife yaparken dahi hakikati ifade ederdi. Onu incitme‐ den neşelendirirdi. Birgün Ümmü Eymen İki Cihan Güneşi Efendi‐ mize gelerek: “Bana bir binek temin etseniz.” diye müracaatta bu‐ lundu. Fahr‐i Kâinat aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz ona: “Seni deve yavrusuna bindireceğim.” buyurdu. Bu nükteyi farkedemeyen Ümmü Eymen: “Ya Rasûlallah! Yavrunun beni taşımaya gücü yet‐ mez. Hem ben deve yavrusu istemiyorum ki” dedi. Efendimiz tekrar: “Seni ancak bir deve yavrusuna bindireceğim.” buyurdu. O, Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’in kendisiyle şaka yaptığını zannetti. Fakat Efendimiz bir hakikati söylemekteydi. Her deve, bir deveden doğması sebebiyle deve yavrusu değil miydi? Ümmü Eymen İslâm’ı öğrenme ve öğretme konusunda da çok gayretli idi. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin dâr‐ı bekâya uçtuğu günde gözyaşlarını tutamamıştı: “Niçin bu kadar ağ‐ lıyorsun?” denildiğinde o: “Ben vahyin kesilmesine ağlıyorum.” de‐ mişti. Üzüntüsünde bile İslâmî gayret görülmekteydi. Ümmü Eymen üç halife dönemini yaşamış gözü yaşlı, gönlü sevgi, şefkat ve merhamet dolu bir hanım sahabidir. Hazreti Ebû Be‐ kir ve Hazreti Ömer radıyallahu anhüm sık sık ziyaretine giderlerdi. Ona lâyık olduğu hürmeti gösterirler, ihtiyaçlarını gidererek hizmet ederlerdi. O da gözü yaşlı bir hanımefendi olduğu için onları gö‐ rünce hislenir, sevgili peygamberimizi hatırlar ve vahyin kesilmesine ağlardı. Neşesi, kederi, sevinci, ağlaması hep Allah içindi. Bütün düşün‐ cesi, davranışları, sözleri hep İslâmî gayret ve hassasiyetin bir netice‐ siydi. Yaşı bir hayli ilerleyen Ümmü Eymen Hazreti Osman’ın hali‐ feliğinin ilk yıllarında rahmete kavuştu. Cenâb‐ı Hak’tan onun gibi 18 İSLÂM’DA KADIN hassas yürekli, dinî gayrete sahip olabilmeyi ve şefaatlerine erebil‐ meyi niyaz ederiz. Âmin. PEYGAMBERİMİZİN HALALARI HAZRETİ SAFİYYE Hazret‐i Safiyye radıyallahu anha Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem efendimizin sevgili halası... Hazret‐i Hamza radıyallahu anhʹın kızkardeşi... Zübeyr bin Avam radıyallahu anhʹın annesi... İlk müslümanlardan... Cesâret ve şecâat sâhibi bir hanım sahâbî... Elinde kılıcıyla savaşa katılan ilk İslâm kadını... O, Abdülmuttalibʹin kızıdır. Annesi, Hâle binti Vehbʹdir. Annesi Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâmʹin teyzesi, Hazret‐i Âmineʹnin de kızkardeşidir. Cahiliyye devrinde Hâris bin Harb ile evlendi. Bir oğlu oldu. Hâris öldükten sonra Hazreti Hatice annemizin kardeşi Avvam bin Huveylid ile evlendi. Bu evlilikten üç oğlu oldu. Zübeyr, Sâib ve Abdülkâbe. Hazret‐i Safiyye yeğeni Sevgili Peygamberimizi çok seviyordu. Onu küçük yaşından beri bir anne şefkatiyle bağrına basdı. Ona an‐ nesizliğini hissettirmemek için elinden gelen fedakârlığı yaptı. Onun ileride insanlar arasında mühim bir hizmet göreceğini tahmin ediyor ve sabırsızlıkla büyümesini bekliyordu. Aradan yıllar geçti. Sevgili yeğeni peygamberlikle vazifelendi‐ rildi. İnsanları İslâmʹa davete başladı. Allahu Teâlâ ﻦ َ ﻚ ِﻣ َ ﻦ ا ﱠﺗ َﺒ َﻌ ِ ﻚ ِﻟ َﻤ َﺣ َ ﺟﻨَﺎ َ ﺾ ْ ﺧ ِﻔ ْ ﻦ ⎯ وَا َ ﻚ ا ْﻟَﺎ ْﻗ َﺮﺑِﻴ َ ﻋﺸِﻴ َﺮ َﺗ َ َوَا ْﻧ ِﺬ ْر ﻦ َ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨِﻴ İSLÂM’DA KADIN 19 “(Önce) en yakın akrabanı uyar. Sana uyan mü’minlere (merha‐ met) kanadını indir.” âyetini indirdi. 148 Bunun üzerine Sevgili Peygamberimiz akrabalarını topladı ve: ʺEy Kureyş topluluğu! Kendinizi ateşten kurtarınız. Ey Haşimoğulları! Ey Abdülmuttalib oğulları! Kendinizi ateşten kurta‐ rınız. Ey Muhammedʹin kızı Fâtıma! ey Abdulmuttalibʹin kızı Safiyye! Kendini ateşten kurtar. Ben size Allahʹtan gelecek bir zararı önleyemem. Ama benim malımdan dilediğinizi isteyin.ʺ149 buyurdu. Hazreti Safiyye ile oğlu Zübeyr birlikte İslâmʹla şereflendiler. İman etmekte hiç tereddüt göstermediler. Sevgili Peygamberimize büyük destek verdiler. İslâmʹın yayılması için canla başla çalıştılar. Hazreti Safiyye yeğenini devamlı müşrik kardeşlerine karşı koru‐ mağa çalıştı. Oğlu Zübeyr bin Avvam Rasûlullahın bir fedâisi idi. Gerçekten de Zübeyr genç yaşta İslâmʹın kahraman bir fedâisi oldu. Fahr‐i Kâinat aleyhisselâtü vesselâm efendimizin: ʺHer pey‐ gamberin havârisi, yardımcısı vardır. Benim de havârim Zübeyrʹdir.ʺ iltifatına mazhar oldu. Sağlığında cennetle müjdelendi. Sevgili Pey‐ gamberimizin halası Hazreti Safiyye, gayretlerinin neticesi olarak hayatta iken cennetle müjdelenen on sahabîden birine anne olma şe‐ refini elde etmiş oldu. O, Allah ve Rasûlü yolunda hiçbir fedakârlıktan geri durmadı. Canıyla malıyla İslâmʹın yayılması için çalıştı. Mekkeʹde müşriklerin zulmü artınca oğlu Zübeyr ile birlikte Medineʹye hicret etti. Sevgili yeğeni Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm efendimizi orada da yalnız bırakmadı. Şuara Sûresi, Âyet 214‐215 Hadis, Buhârî, Müslim 148 149 18 İSLÂM’DA KADIN Gözü pek, cesûr ve korkusuz bir İslâm hanımıydı. Müthiş bir şe‐ caat ve metânete sahibdi. Hanım sahabîler arasında harbe iştirak eden ilk İslâm kadın idi. O, kâfir bir erkeği öldüren ilk müslüman hanım olarak tarihe geçmiştir. İki Cihan Güneşi Efendimiz hendek harbine çıkacağı zaman aile‐ lerini ve akrabası bulunan kadınları, kızları, çocukları toplayıp Me‐ dineʹdeki köşklerin en sağlamı ve en yükseği bulunan Hassan bin Sâ‐ bitʹin evine yerleştirmişti. Yaşlı ve sakat olduğu için de Hassanʹı sa‐ vaşa götürmeyip evde bırakmıştı. Hendek harbinin kızıştığı sırada bir yahudi fırsat bilip kadınların bulunduğu eve yaklaştı. Savunmasız insanları öldürmek istedi. Bunu farkeden Hazreti Safiyye derhal Hassanʹa durumu bildirdi. ʺ “Şu yahudinin yanına var da onun icabına bakʺ dedi. Hassan hem yaşlı hem de rahatsızdı. Ona: ʺEy Abdülmuttalibʹin kızı, Allah seni esirgesin. Ben onun yanına inecek kadar kuvvet ve takatı kendimde bulsaydım Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm ile hendeğe gider ve müşriklere karşı sava‐ şırdım.ʺ dedi. Bunun üzerine vazife kendisine kalan Hazreti Safiyye bir çadır direğini veya bir sırığı alıp aşağıya indi. Adamın kaçmaması için kapıyı yavaşça araladı. Birden sırığı başına indirdi. Yahudi ye‐ diği darbe sonucu bir daha kalkamadı ve öldü. Uhud savaşında ise mağlubiyet haberleri gelmeğe başladığında kalbine bir sızı düştü. Sevgili yeğenine müşriklerin bir zarar verme‐ sinden endişelendi. Nihâyet dayanamayıp eline bir kılıç aldı ve bir‐ kaç kadınla Uhud yolunu tuttu. Karşılaştığı ilk mücahide Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâmʹin sağlığını, sıhhatini sordu, sağ olduğunu fakat kardeşi Hamzaʹnın şehid edildiğini öğrendi. O bir elinde kılıç öbür elinde mızrağı ile ve İSLÂM’DA KADIN 19 intikam alma hırsıyla savaş meydanına doğru koşmağa başladı. Şehid kardeşinin cesedini görmek istiyordu. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm efendimiz sevgili halasının elinde kılıç ve mızrağıyla geldiğini görünce oğlu Zübeyrʹe: ʺAnneni geri çevir. Kardeşi Hamzaʹnın cesedini görmesinʺ bu‐ yurdu. Zübeyr radıyallahu anh koşup annesini karşıladı ve: ʺAnneciğim!.. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm senin geri çe‐ kilmeni söylüyor.ʺ dedi. Fakat Hazreti Safiyye hiç olmazsa kardeşi‐ nin cesedini görmek istiyordu. Büyük bir teslimiyet ve sabır içeri‐ sinde oğluna: ʺŞâyet kardeşime yapılanı görmeyeyim diye geri döneceksem, ben onun kesilip parçalandığını öğrenmiş bulunuyorum. Kardeşim bu felâkete Allah yolunda uğradı. Bundan daha büyük bir makam var mı? Biz Allah yolunda bundan daha fazlasına uğramaya da rıza gösteririz. İnşaallah sabredecek ve sevâbını Allahʹtan bekleyeceğim.ʺ dedi. Hazreti Zübeyr radıyallahu anh, annesinin ısrarını ve söyledikle‐ rini gidip iki cihan güneşi efendimize haber verdi. Sevgili halasının metânetine ve samimiyetine inanan Efendimiz: ʺO halde bırakın gör‐ sün.ʺ buyurdu. Hazreti Safiyye elinde kılıç ve mızrağıyla, dehşet saçan bakışlarla Rasûl‐i ekrem aleyhisselâtü vesselâm efendimizi görünce: ʺYa Rasûlallah! Anamın oğlu Hamza nerde? diye sordu. Efendimiz de: ʺO, şehidler arasında.ʺ buyurdu. Halasını gözleri yuvasından dışarı fırlamış bir vaziyette intikam hırsıyla dopdolu gören Efendimiz aklî dengesinin bozulmaması ve bir zarar gelmemesi için elini sevgili ha‐ lasının göğsüne koyarak ona duâ etti. 18 İSLÂM’DA KADIN Hazreti Safiyye Rasûl‐i Ekrem Efendimizin duâsıyla biraz sakin‐ leşti. Kardeşi Hazreti Hamzaʹnın cesedi başına geldi. Âzâları kesil‐ miş, paramparça vücûdu yanına çöktü. Dehşet verici hâdise karşı‐ sında için için ağlamağa başladı. Sessiz sessiz gözyaşlarını gönlüne akıttı. Büyük bir sabır, sükünet ve tevekkül içerisinde metin bir ta‐ vırla: ʺİnnâ lillâh ve innâ ileyhi râciûn” (Biz Allahʹın kullarıyız ve biz Oʹna döneceğiz.) meâlindeki Bakara Sûresinin 156. âyet‐i kerîmesini okudu. Kadere boyun eğmenin enginliğinde sükûnet buldu. Takdire rıza ve teslimiyet gösterdi. Oradan sabır ve hüznün canlı bir örneği olarak ayrıldı. İki cihan güneşi Efendimiz sevgili halasının göstermiş olduğu sa‐ bır ve metânete pek sevindi. Ona şu müjdeyi verdi. ʺBana Cebrâil aleyhisselâm geldi melekler katında Hamzaʹnın ʺAllahʹın ve Rasûlünün arslanıdırʺ diye yazıldığını haber verdiʺ150 dedi. Hazreti Safiyye metâneti ve kahramanlığı yanında şâirliği ile de tanınmıştı. O korkusuz bir yüreğe sahip olduğu kadar, ince ruhlu ve şiir söylemeye kabiliyetli bir İslâm hanımı idi. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâmʹin irtihali üzerine söylediği mersiyesi meş‐ hurdur. O şöyle söylemiştir: ʺEy Allahʹın Rasûlü, sen bizim ümit kaynağımızdın, Sen bize karşı iyilik yapardın, cefa eden olmadın. Sen esirgeyen, yol gösteren ve öğreten olmuştun, Allahʹın Rasûlüne nefsim, anam, teyzem ve amcam Dayım fedâ olsun. Şâyet âlemlerin Rabbi, seni bize bıraksaydı Mesʹud olurduk. Kütüb‐i Sitte 150 İSLÂM’DA KADIN 19 Fakat Allahʹın emri geçerlidir. Allahʹın selâmı sana olsun ya Rasûlallah! Senden râzı olarak Adn Cennetlerine koysun. Hazreti Safiyye Peygamberimizin vefatından sonra on sene daha yaşadı. Hazreti Ömer radıyallahu anhʹın hilafeti zamanında 640 m. senede 73 yaşlarında iken dâr‐ı bekâya göçtü. Medineʹde Bâki kab‐ ristanlığına defnedildi. Cenâb‐ı Hakʹtan şefaatlerini niyaz ederiz. Al‐ lah ondan razı olsun Âmin. HAZRETİ ERV HÂTUN O, Haşimoğullarına mensuptur. Annesi Fâtıma binti Amr b. Âiz’dir. Babası Abdülmuttalib’dir. Sevgili Peygamberimizin babası Abdullah ile ana‐baba bir kardeştir. İslâm’ın ilk günlerini gören ve akrabalık gayretiyle Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Efendi‐ mize destek olan bir hanımdır. O, Câhiliye döneminde Umeyr bin Vehb ile evlendi. Ondan Tuleyb adında bir oğlu oldu. Tuleyb İslâm’ın ilk günlerinde Erkam’ın evinde İslâm’la şereflendi. Annesi Ervâ Hâtunun da müslüman ol‐ ması için duâlar etti. Oğlunun bu nazlı yakarışlarına, samimi davranışlarına ve gönlü‐ nün derinliklerinden gelen sevgisine dayanamayan Ervâ Hâtun bu engin şefkat ve edeb karşısında teslim oldu ve hemen kelime‐i şehadet getirdi. Ervâ Hâtun İslâm’la şereflendikten sonra yeğeni Hazreti Mu‐ hammed aleyhisselâtü vesselâm’a daha çok yardımcı oldu. Oğlunu Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâmın yanından ayrılmaması için de‐ vamlı teşvik etti. İslâm’ın yayılması konusunda destek olmasını is‐ tedi. 18 İSLÂM’DA KADIN Ervâ Hâtun hem cahiliye döneminde hem İslâm’la şereflendikten sonra şeref ve fazîletiyle tanınan, görüşlerine başvurulan kavminin ileri gelen hanımlarından biriydi. Şâir ruhlu olduğu için sözleriyle ve şiirleriyle Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Efendimizi ve müslümanları savunmaya gayret etmiştir. Fahr‐i Kâinat aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin dâr‐ı bekâya irtihallerinden sonra sevgisini, üzüntüsünü şu mısralarıyla dile getirmiştir: Ey Allah’ın Rasûlü! Sen bizim ümidimizdin Sen bize iyilik ederdin, zulmetmezdin. Sanki kalbimin üzerinde Muhammed’in adı var. Müjdeler olsun İslâm’ın hizmet erlerini yetiştiren annelere!. ço‐ cuklarını İslâm yolunda eğitip Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’in izinden yürütebilenlere!... Eyvâhlar olsun dünyanın kölesi, nefsinin oyuncağı şeytanın tuzağı olmuş annelere!.. Cenâb‐ı Hak cümlemizin kalblerini İslâm’ı yaşama ve destekleme yolunda Ervâ binti Abdülmuttalibin aşkı, heyecanı gayreti ve titizliği ile doldurmayı nasîb eylesin. Şefâatlerine nâil eylesin. Allah ondan razı olsun. Âmin. HAZRETİ HÂLİDE BİNTİ ESVED Rasûlullah sallâllahu aleyhi vesellem Efendimizin teyzelerinden... Âmine Hatun annemizin kızkardeşi... İbadete düşkün bir hanım sahâbî... O Mekke’li olup Abdimenâf oğullarından Abdiyeğus’un kızıdır. Annesi Âmine binti Nevfel’dir. Esved bin İSLÂM’DA KADIN 19 Hâlide, Abdullah bin Erkam bin Abdiyeğus ile evlenmiştir. O Mekke döneminde henüz müslüman olamamıştı. Hicretten sonra Medine’ye giderek orada İslâm’la şereflendi. Hâlide binti Esved imanı kavî bir hanımdı. Çok ibâdet ederdi. Nezâket ve nezâhet sahibiydi. Güleryüzlü ve edep ehliydi. Ziyaret‐ leşmeyi severdi. Birgün Medine‐i Münevvere’de Hazreti Âişe annemizin evine zi‐ yarete gitmişti. Bir ara fırsat bulup namaza durmuştu. O sırada Rasûlullah efendimiz de Âişe annemizin yanına uğramıştı. Orada bir kadını namaz kılarken görünce: “Âişe! Bu kim?” diye sordu. Âişe radıyallahu anha: “Teyzelerinizden birisi” diye cevap verdi. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm uzun zamandan beri gör‐ mediği için teyzelerinden hangisi olduğunu merak etti ve: “Benim teyzelerim gurbette bulunuyorlar. Hangi teyzem?” diye sordu. Âişe radıyallahu anha: “Hâlide binti Esved’dir.” dedi. Bunun üzerine Fahr‐i Kâinat aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz Allah’a hamdetti ve: “Ölüden diri çıkaran Allah’ı, noksan sıfatlardan tenzih ve tesbih ederim.” buyurdu. 18 İSLÂM’DA KADIN Onun Medine’ye gelmesine sevindiği kadar müslüman olmasına daha çok sevindi. Hâlide binti Esved Allah Teâlâ’nın huzurunda durmaktan büyük haz alırdı. Bu duygu içerisinde huşû ile namaz kılardı. Kıyam, rukû ve secdelerde kendini Rabbine yakın hissetmenin heyecanını yaşardı. Hâlide binti Esved ömrünün sonuna kadar bu heyecan içerisinde Allahu Teâlâ’ya kulluk yaptı. Allah celle celâlühu ondan razı olsun. HAZRETİ ÜMMÜ HARAM Ümmü Haram binti Milhan radıyallahu anha Rasûllullah sallâllahu aleyhi vesellem Efendimizin süt halası... İlk deniz seferine katılan, şehidlik özlemiyle yanan bir hanım sahabî... Kıbrısʹın manevî bekçisi... Hala Sultan adıyla meşhur, şecaat sâhibi kahraman bir İslâm ka‐ dını... O, biʹsetten önce Medineʹde doğdu. Hazrec kabilesinin Benî Neccar koluna mensuptur. Babası; Milhan bin Hâlid, annesi Müleyke binti Mâlikʹtir. Asıl adı bilinememektedir. Ümmü Haram künyesiyle meşhur olmuştur. Enes İbni Mâlikʹin teyzesidir. Haram bin Milhanʹın da kızkardeşi olur. O, Medineʹnin ilk müslüman hanımlarından idi. İslâm’dan önce Amr İbni Kays ile evlendi. Kays ve Abdullah adında iki oğlu oldu. İslâm güneşi Medineʹye yayılmaya başlayınca kocasının da müslüman olmasını istedi. Her vesileyle beyini İslâmʹa davet etti. Fa‐ kat kocası bu davete icâbet etmedi. Müslüman olmayı kabul etmedi. İSLÂM’DA KADIN 19 Çaresiz kalan Ümmü Haram müşrik kocasından ayrılmak zorunda kaldı. Bir müddet sonra Ensarʹın ileri gelenlerinden meşhur sahâbî Ubâde bin Sâmit radıyallahu anh ile evlendi. İki cihan güneşi Efendimiz zaman zaman süt halası bulunan Ümmü Haramʹnın evini ziyaret ederdi. Bazan öğle üstü kaylûlesini orada yaptığı olurdu. Bir gün Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm efendimiz bu evde biraz sohbet ettikten sonra uykuya daldı. Bir müddet sonra gülümseyerek uyandı. Efendimizin tebessüm ederek kalkışına hayret eden Ümmü Haram: ʺYa Rasûlallah! Anam‐babam sana fedâ olsun. Niçin tebessüm ettiniz?ʺ diye sordu. Efendimiz de: ʺEy Ümmü Haram! Ümmetimden bir kısmının gemilere binip kâfir‐ lerle savaşmaya gittiğini gördüm.ʺ buyurdu. İleride olacak deniz sa‐ vaşlarına işaret etti. Ümmü Haram şehâdet özlemiyle yanmaktaydı. Bu beşâreti du‐ yunca heyecanlandı. O sefere katılacaklar arasında bulunmayı arzu etti ve: ʺYa Rasûlallah! Duâ etseniz de ben de onlardan biri olsamʺ diye ricada bulundu. İki cihan güneşi Efendimiz de onun istediğine: ʺYa Rabbi! Bunu da onlardan eyleʺ diye duâ ederek karşılık verdi. Sonra yeniden istirahat etmek üzere sağ yanına doğru uzandı. Fazla bir zaman geçmemişti ki, Efendimiz yine tebessüm ederek kalktı. Ümmü Haram yine gülümsemesinin sebebini sordu. Efendi‐ miz: ʺBu defa da ümmetimden bir kısmının padişahların tahtlarına kuruldukları gibi debdebeli bir halde gazâya gittiklerini gördüm.ʺ dedi. Ümmü Haram tekrar dua etmesi ricasında bulundu. Kendisi‐ nin de onların arasında olmayı arzu ettiğini söyledi. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz ona: ʺSen öncekilerdensinʺ bu‐ yurdu. Zaman çabuk geçmekteydi. İki cihan güneşi Efendimiz dünyadan ayrılmış, dâr‐ı bekâya irtihal eylemişti. Ümmü Haram’ın kocası Ubâde bin Sâmit Humusʹda tebliğ vazifesinde bulunmak üzere gö‐ 18 İSLÂM’DA KADIN revlendirildi. Birlikte Humusʹa gittiler. Uzun bir müddet orada İs‐ lâmʹın yayılması için gayret gösterdiler. Hazreti Osman radıyallahu anhʹın halifelik döneminde bir do‐ nanma hazırlandı. Bununla Kıbrıs adasını fethetmek üzere sefere çı‐ kıldı. Bu müslümanların ilk deniz seferiydi. Ubâde bin Sâmit ile ha‐ nımı Ümmü Haram da bu sefere katılmışlardı. 86 yaşlarında, sıkıntı‐ lara tahammül ediyordu. Kıbrısʹtaki insanlara İslâmʹı ulaştırma neşesi içerisinde yolculuğuna sabır ve metanetle devam ediyordu. . Yaşlı haliyle onun bu neşesi, zindeliği diğer askerlere de örnek teşkil edi‐ yordu. Onların sabırlarının artmasına vesile oluyordu. Uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra donanma Kıbrısʹa ulaştı. Önce oradaki insanları müslüman olmaya davet ettiler. Kabul etme‐ yince cizye vermelerini teklif ettiler. Rumlar buna da yanaşmayınca şiddetli çarpışmalar başlamış oldu. Kısa zamanda Rum donanması mağlub edildi. İslâm ordusu bir çıkarma hareketiyle iç kısımlara daldı. Savaş karada devam etmeye başladı. Daha fazla direnemeyen Rumlar, cizye vermeyi kabul ederek barış teklifinde bulundu. O, ihtiyar mücâhide askerlerle beraber Kıbrıs içlerine doğru dalıp gitti. Larnaka yakınlarına vardıklarında bindiği atın ayaklarının sürçmesinden dolayı düştü ve oracıkta ruhunu teslim etti. Böylece çok özlediği şehâdet mertebesine kavuşmuş oldu. Kıbrıs, hicretin 28. yılında fethedildi. Ümmü Haram da bu fethin bir sembolü oldu. Larnaka şehrinin Tuz gölü kıyısında bulunan kab‐ rine 1570. senesinde bir türbe yapıldı. ʺHala Sultanʺ adıyla yüzyıllar‐ dır oradan feyiz ve bereket saçmaktadır. Hala Sultan Türbesi, Kıbrısʹtaki İslâm varlığının en eski izlerini ta‐ şımaktadır. İki cihan güneşi Efendimize yakınlığı sebebiyle müslümanlar hep hürmet etmiştir. Ecdadımız, Kıbrıs hizasından ge‐ çen gemilere selâm verdirmiştir. Birinci dünya savaşına kadar bura‐ İSLÂM’DA KADIN 19 dan geçen Osmanlı gemilerince top atışı ile selâmlandığı rivâyet edi‐ lir. Kıbrıslı Türkler için ʺHala Sultan Kabri ve Türbesiʺ önemli ziya‐ retgâhlardan biri olmuştur. Cenâb‐ı Hak şefaatlerine nâil eylesin. Âmin PEYGAMBERİMİZİN HANIMLARI HAZRETİ HADİCE BİNTİ HÜVEYLİD Hazreti Hadicetü’l‐Kübra bir gün rüyada güneşin gökten inip evine girdiğini ve güneşin evvelce ziyası yok iken eve girdikten sonra ziyalanıp Mekke‐i Mükerremenin bütün evlerini ziyası ile nurla gark ettiğini gördü. Ve hayretler içinde uyandı.Derhal amcasının oğlu ve zamanın büyük âlim ve tâbircilerinden olan ve mukaddes kitapları çokça okumuş olan Varaka bin Nevfel ismindeki zata gitti, rüyasını anlattı.Varaka Hadice’yi dinledikten sonra okuduğu kitaplara göre rüyasını şöyle tabir eyledi: “Ahir zaman peygamberi olan zat nübüv‐ vet gelmezden evvel sana talib olacak ve sen ona nikâhlanacak ve zevcesi olacaksın. Böylece senin evinde O’na peygamberlik gelecek, sen ve bütün Mekke şehri iman edecek. Ve İslâm nuru ile alem mü‐ nevver olacaktır.” dedi. Hadice utanarak sordu: “Ey amcam! O Nebi hangi memlekettendir?” Varaka. “Mekke’dendir.” “Hangi kabiledendir?” “Kureyştendir.” 18 İSLÂM’DA KADIN “Kureyşin hangi kolundandır.” “Haşimî kolundandır.” “İsmi nedir?” “Muhammed aleyhisselâtü vesselâm’dir.” Hazreti Hadice bu malumatı aldıktan sonra mahcubiyetle Va‐ raka’ya teşekkür etti. Teselli buldu, evine geldi. Kendisinin hüsn‐i cemâli, akıl ve edebi cihana yayılmış iken ve Arap beylerinden çoğu ona hazineler ile talip iken o hiç birine rağbet etmedi ve doğacak gü‐ neşi bekledi. Diğer taraftan Muhammedü’l‐Emin aleyhisselâtü vesselâm am‐ cası Ebu Talib nezdinde büyüyerek yirmi yaşına yaklaşmıştı. Bir gün Ebu Talib ve hemşiresi yani Hazreti Muhammed aleyhisselâtü vesselâm’in halası Atike, evde Muhammed aleyhisselâtü vesselâm ile yemek yerlerken, onun hüsn‐i edebine hayran oldular. Ve bir köşeye çekilerek dediler ki: “Artık Muhammed’ül‐Emin aleyhisselâtü vesselâm büyüdü, yiğit oldu. Evlenme çağına geldi. Ona hasibe, nesibe, afife, edibe, pak ve pakize hanım lazımdır. Evvela Muhammed’ül‐Emin’e mÂişeti için bir iş bulalım, sonra evlendirmeyi düşünelim!...” Acaba ne yapalım ne edelim derken hatırlarına Hüveylit kızı Hadice geldi. O zengin, zeki, tahire, iffetli, devletli bir hatun idi. Şam’a ticaret için mal ve kervan gönderir ve yüksek maaşla emin ve ehil kişiler çalıştırırdı. Atike dedi ki: İSLÂM’DA KADIN 19 “Ben Hadice’ye gider Muhammedü’l‐Emin’i maaşla kervanın ba‐ şında göndermesini teklif ederim. O irfanlı bir hatundur. Her iki taraf için bunda fayda olacağını takdir eder ve kabul eder. İki cihan güneşi, Mekke’nin biricik güzeli Emin Muhammed’i el kervanında göndermek kararı her ne kadar Mekke’nin en asil ailesi olan Haşimî Ebu Talib’e ağır geldiyse de zaruretten dolayı naçar ka‐ bule mecbur oldu. Atike, Hadice’ye geldi. Hadice ziyadesi ile hürmet, ta’zim ve ik‐ ram eyledi. Atike bu hürmet ve rağbeti görünce bir şey söyleyemez oldu. Ve hicabından sükûta vardı. Nihâyet Hadice dedi ki: “Ey Arapların seyyidesi, evimizi teşrifine sebep nedir? Halinizden bir arzunuz olduğu anlaşılıyor, emriniz canımıza minnettir. Buyuru‐ nuz söyleyiniz.” Atike mahcubiyetle cevap verdi. “İşitmişsinizdir; kardeşim merhum Abdullah’ın oğlu Muhammedü’l‐Emin aleyhisselâtü vesselâm yetişti. Mümkün ise Muhammed’e aleyhisselâtü vesselâm münasib bir vazife tevdi ede‐ rek Benî Haşim’i minnettar ediniz.” Hazreti Hadice Atike’ye dedi ki: “Ey Kureyşin seyyidesi. Ben Muhammed’in evsafını işittim. Sıd‐ kını, eminliğini ve kemal‐i diyanetini biliyorum.” Sonra Hadice Atike’ye devamla dedi ki: “El‐Emin’i bu iş için muvafık görüyorum. Ben Şam’a gönderdi‐ ğim adamlara yirmibeşer altın veririm. Muhammed hasip, nesip, şe‐ rif, sadık ve emin olduğu cihetle ona elli altın vereyim. Kabul 18 İSLÂM’DA KADIN buyurulursa kervanımızın başında bulunmaları bizim için bir nimet‐ tir, berekettir.” Atike mesrur olarak döndü. Ebu Talib’e geldi Hazreti Hadice’nin kabulünü anlattı. O da memnun ve mesrur oldu. Vakta ki Hadice’nin kervanının Şam’a gideceği gün tesbit edildi. Hadice her zaman kervanın başında gönderdiği kölesi Meysere’yi çağırdı ve dedi ki: “Ey Meysere! Bu sefer size cihanın en iyi insanı refakat ediyor. O’nun kudümü hem kervanımız için, hem bulunduğu yerler için be‐ rekettir. Kendisine hürmette kusur etme! İsmi Haşim Muham‐ med’dir. O maaşlı memurdur diye hizmetine kullanma! Vakıa ker‐ vanbaşı sensin. Lakin O’nu kendine baş ve kendini O’na hadim kıl ki beni memnun edesin! O’na tazim ve ikramda, emirlerine emir ve inkiyatta noksanını duymayayım. An’ane icabı kervan şehirden çı‐ kıncaya kadar Muhammed’i kervan memurlarına mahsus elbise ile çıkar. Şehri çıktıktan sonra efendilere mahsus şu en güzel libası giy‐ dirirsin ve donatılan şu iyi huylu hecin devesine bindirirsin… O’nun emrinden dışarı çıkma! Âfattan hıfz et, oyalanma tez gel. Zira O Kureyş ulularının eşrefidir. Onların yanında beni mahçup bırakma! Eğer muradım yolunca gider O’nu memnun edersen, seni azad ede‐ rim. Ve umduğundan fazla sana mal vererek seni zengin eylerim…” Kervan yola çıkacağı saatte âdet vechile bütün şehir halkı topla‐ nırlar, seyrederler, veda ederler, dua ederlerdi. Bu sefer Muham‐ med’in de Hadice’nin kervanında Şam’a gideceğini duyan halk bü‐ yüklü küçüklü Mekke meydanını doldurmuşlardı. Binlerce insanın kaynaşması, uğultusu Mekke ufkunu inletiyordu. Halk arasında Muhammedü’l‐Emin’in komşuları, akrabaları, amcaları, Kureyş’in ve Benî Haşim’in uluları, halası Atike ve velisi Ebu Talib de görünü‐ yordu. Yeryüzünün biricik nuru, Mekke’nin medar‐ı iftiharı, ahlâkta, edebde, irfanda, simada, endamda, insan güzeli yeğenleri, ciğer pa‐ İSLÂM’DA KADIN 19 releri Muhammedü’l‐Emin’i görmek için Hadice’nin evinin sokağına gözlerini dikmişlerdi. Kervanın ucu görünmüştü, geliyorlardı. Kervan erkânının içinde Muhammedü’l‐Emin aleyhisselâtü vesselâm bir nur olarak parlı‐ yordu. Doğuşundan beri ileride ereceği mazhariyetleri tebşir eden, harikulade işaretleri ve O’nun kimseyi incitmez ve kimseden incin‐ mez hali, temkini, irfanı, zekâsı, dirâyeti yüzünden okunuyordu. Âlemlere rahmet olarak yaratılan bu zat, Hadice’nin kervanında kervan hizmetkârlarına mahsus elbise ile görününce Benî Haşim bü‐ yükleri bahusus Atike ve Ebu Talib kendilerini tutamayarak ağla‐ maya başladılar. Ebu Talib takat getiremeyerek teessüründen bayıldı, sonra ayıldı. Ayılınca gözünün nurunu yanında buldu. Sarıldı, öptü, kokladı, dua etti. Muhammedü’l‐Emin’in de gözleri doldu. Gül ya‐ naklarından inci daneleri gibi gözyaşları dökülüverdi. Kemal‐i temkin ile dedi ki: “Ey bizi sevenler! Gurbete gidişimizi hatırınıza getirerek bizi du‐ adan unutmayın!”dedi. Masumâne ve çok tatlı bir eda ve seda ile söylenen bu kelamı işi‐ tince bütün akraba ve sevenleri ağlamaya başladılar. Cümlesi dua etti. Kervan yola çıktı. Mekke’nin dışına çıkıldığında Meysere, Muhammedü’l‐Emin aleyhisselâtü vesselâm’in yanına geldi. Elbise‐i fahirelerini giydirdi ve müzeyyen hecine bindirdi. Kervanda vazifedâr olan Ebu Bekir Sıddık ile beraber bulunanlar: 18 İSLÂM’DA KADIN “Her zaman emrindeyiz. Siz nasıl isterseniz öyle hareket edece‐ ğiz.” diye arz‐ı teslimiyet eylediler. Ve kemal‐i beşaşetle yola koyuldular. Kafile Mekke’den Şam’a müteveccihen ilerliyordu. Mekke ve Şam şehirleri arasında kurulalı‐ dan beri ticarî münasebet tesis olunmuştu. Bu hususta böyle bir mü‐ barek kervanın yola çıkması harikulade bir hadise idi. Zira bu yolda, bu seferde sıdk ile sıddık birleşmişti. Bu yolda yolculuğun, arkadaş‐ lığın, idarenin, kararın, ahvalin hemen bütün şartları, icabları yol bo‐ yunca yapılıyordu. İlerinin en güzel düzenini temelleri bilinmeyerek atılıyordu. Kervan sahibesinin mazhar olacağı nimetleri, kervanın idaresine memur olan zatın, alemlere rahmet olarak geldiğini henüz bilen yoktu… Muhammedü’l‐Emin aleyhisselâtü vesselâm develerin tırnakla‐ rına dokunacak taşlardan tutunuz da, konmalar, göçmeler, alış veriş vesaire hususundaki her türlü işler ile meşgul oluyor ve teklif ettiği fikirleri çok güzel neticeler meydana getiriyordu. Tecrübeli, hikmetli çok uzun bir yolculuktan sonra nihâyet Şam’a vardılar. Az zamanda bütün işleri hallettiler, istifade ettiler; döndü‐ ler. Mekke’ye geldiklerinde, Muhammedü’l‐Emin aleyhisselâtü ves‐ selâm’in irfanını, adabını, ticaret ve muhaverat hususundaki dirâyet ve itibarını ve bu yüzden yaptıkları kazancı birer birer Ebu Bekir ile Meysere Hazreti Hadice’ye anlattılar. Hazreti Hadice’de Nebiyy‐i Âhîr zamanın zevcesi olmak arzusu husule geldi. Bunun üzerine Nefise bint‐i Münib’in delaleti ile her iki taraf ara‐ sında muvafakat husule geldi. Böylece kırk yaşında bulunan Hazreti Hadice ile, henüz yirmi beş yaşlarında bir genç olan Haşimî Muhammedü’l‐Emin’in aleyhisselâtü vesselâm düğünü yapıldı. İSLÂM’DA KADIN 19 Hakikatta sakin, velvelesiz bir düğün; fakat tarihin zabt ettiği iz‐ divaçlar arsında en mesud bir imtizac… Öyle ki; kavm ve kabilesi arasında teaddüt‐i zevcat âdet olduğu halde Nebiyy‐i Ekrem imtiza‐ cın eser‐i şükranı olmak üzere Hazreti Hadice’nin vefatına kadar başka hiç bir kadın ile izdivac etmeyerek sükun içinde yaşamışlardı. Rasûl‐i Ekremin hayatında bu izdivaç büyük bir inkılab intaç et‐ miştir. Hazreti Hadice bütün kudretini Nebiyy‐i erkemin bizzat neşr‐ i dine başladığı zamanlarda uğradığı hücumlara karşı bilhassa kulla‐ nıyordu. Fahr‐i kâinat, Hazreti Hadice’nin bütün ızdırablarını dindi‐ rebilecek kadar müşfik ve fedakar ruhunu bulmuştur. Hayatının kırkıncı senesine giren Muhammedü’l‐Emin aleyhisselâtü vesselâm halktan Halık’a teveccüh göstermeye ve ihti‐ lattan inzivaya rağbet suretiyle vakit geçirmeye başlamışlardı. Yine bu senenin Ramazanında idi… Peygamberimiz Mekke‐i Mükerreme’ye üç mil mesafede Kain (Hira) dağında yalnız ve derin bir istiğrak içinde tefekkürata dal‐ mışlardı ki “Alak” Sûresinin evvelindeki âyetlerinin nüzulü ile vahy‐ i ilâhînin ilk defa olmak üzere muhatabı oldular. Muhammed aleyhisselâtü vesselâm vahy‐i ilâhînin mehabeti ile titreyerek Mekke’ye geldiler. Hazreti Hadice kendilerine geldikleri zaman, O’na öyle bir şefkatle teselli vermişlerdi ki Rasûl‐i Erkem sü‐ kûn bulmuşlardı. Tam üç sene sonra Müddesir Sûresinin âyetlerinin nüzulü ile açıktan açığa neşr‐i dine memur oldukları zaman yine nihâyetsiz bir derin ızdırab duymuşlardı. Çünkü o güne kadar cemiyette teessüs etmiş olan akideleri bozacak, yıkacak ve Arapların perestiş ettikleri dinin boş ve fena olduğunu halka telkin edecek ve kabul ettirecek idi. 18 İSLÂM’DA KADIN Hâlbuki insanlarda büyük bir kin ve intikam hasıl eden yegâne şey dine taarruzdu. Rasûl‐i Ekrem bütün bu hakikati görüyor ve on‐ lara bu müşkilat içinde ne türlü bir ifade‐i meram edebileceğini, maksad‐ı mukaddesini nasıl kabul ettirebileceğini üzgün ve mütees‐ sir bir halde düşünürken; yine karşısında hayatının yegâne istinat‐ gâhı olan Hazreti Hadice’yi buluyordu. Ve kendilerine bu uzun te‐ fekkürlerinin esbabını soran refika‐ı muhteremesine vazife‐i risaletin güçlüğünü, bunu ne suretle telkin edebileceğini, kendisine kimin inkiyat edeceğini düşündüklerini söylüyordu. İlk ve en büyük İslâm hanımı olan Hazreti Hadice bütün varlığıyla: “Size ilk önce inkıyat edecek olan benim” cevabını verdi. Ve huzur‐ı Peygamberîde ilk Müslüman kadın oldu. Hazreti Hadice’yi Hazreti Peygamberin haremi olduğu için değil, tarihteki muvaffakiyeti itibariyle tedkik edecek olsak yine kadınlığın en yüksek zirvesine çıkmış, metanet‐i ruhiye ve ahlâkıyesiyle kadın‐ lığın muhteva‐ı kemâlini temsil eylemiş, cidden müstesna bir şahsi‐ yet olduğunu görmekteyiz. Çünkü değil bir kadının; en metin, en ce‐ sur bir erkeğin bile yapamayacağı kadar ağır olan bir vazifeyi yalnız başına yapmıştır. Beşer tesellisinden, hâmiden mahrum ve kimsesiz bulunan Rasûl‐i Ekrem kendisini teselli eden ruhu hep o fedakâr ka‐ dında bulmuştur. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm, neşr‐i din için her zaman ma‐ ruz kaldığı hücumlarla muzdarip oldukça yegâne melce olan Hadice’nin evine koşardı. O aşiyân‐i samimiyette zevcesinin müştefik tesellileri ile sükûn bulur ve bu suretle dinlenen ruhu tekrar hayat için kuvvet alarak yeni bir azim ile neşr‐i dine sa’y ederdi. Hayatın en büyük ızdıraplarını en tahammülsüz acılarını, bu ye‐ gâne kadının harim‐i samimiyetinde yaşayan Peygamber‐i cihan bi’setinin onuncu senesinde muazzez refikasını kaybetmiştir. Bu ka‐ İSLÂM’DA KADIN 19 yıp kendilerini her zaman sarsan vakıalardan biri olmuştur. Hazreti Hadice’yi bütün hayatında hürmet ve tahassürle “Büyük, Vefâkar Hadice” namıyla yad etmişlerdir. Hazreti Hadice validemiz şüphesiz ki irfan, edeb, itaat, sabır, te‐ selli gibi ulvî hasletlere malik idi. Radıyallahu anha. HADİCE VÂLİDEMİZ İsyanla, küfrün kara gecesine Erdin büyüklüğün çok yücesine Hazreti Asiye ve Meryemcesine Kavuştun en büyük şana Hadice Tağutları silkip Tevhidi seçtin Garip peygambere sineni açtın Yoluna malını, mülkünü saçtın Mü’minler hayrandır sana Hadice Peygamber aşkıyla yanıp kavruldun Nice meşakkete düşüp yoğruldun Hadice‐i Kübra diye çağrıldın Şifasın seni seven cana Hadice Nebi’nin senle geçti çok senesi Sundun O’na candan inci danesi Fatıma Betül’ün zarif annesi Ehl‐i beyt yandı aşkına Hadice Saadetler sana varan candadır 18 İSLÂM’DA KADIN Ümmet günahta, hem isyandadır Kurtuluş mahşerde şol divandadır Orda gözet bizi anam Hadice Peygamberimiz Cenâb‐ı Seyyidi’l‐Mürselîn aleyhisselâtü vesse‐ lâm Hazretlerinin ilk zevceleri seyide validemiz Hadicet‐ül Kübra Radıyallahu anha’dır. Babaları Kureyş eşrafından Kusay bin Abduluzza bin, Esed ibni Hüveylid’dir. Anneleri Lüey bin Amir evlâdından Zâidetü’l‐Esma kızı Fatıma’dır. Cahiliyye zamanında Mekke’de Kureyş kadınları içinde “Tahire” diye anılırdı. “Kübra”vasfı, Peygamber aleyhisselâtü vesselâm’in zevcelerinin büyüğü, ilki ve bilcümle kızlarının ve oğullarının anası olması hasebi ile verilmiştir. Peygamberimize nübüvvet gelmeden önce zevce olmuşlardır. Yaşları, zevceleri Habib‐i Kibriya aleyhisselâtü vesselâm’in yaşından büyük idi. Peygamberimizin Kasım, Tahir, Tayyip namlarındaki oğulları; Zeynep, Rukiyye, Ümmü Gülsüm, Fatıma namlarındaki kızları Haz‐ reti Hadice’den doğmuşlardır. HAZRETİ ÂİŞE Hazreti Âişe Sıddıka insü cin Peygamberi iki cihan güneşi alemle‐ rin seyyidi Peygamber Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm hazretleri‐ nin refika‐i bergüzideleri ve cümle mü’minlerin valide‐i muhteremeleridir. İSLÂM’DA KADIN 19 Yüce babaları Hulefa‐i Raşidîn’den ilk halife Hazreti Ebu Bekir Sıddık Efendimiz’dir. Valide‐i muhteremeleri Ümmü Ruman olup Peygamber Efendimiz nezdinde pek büyük mevki ve mertebeleri var idi. Hazreti Âişe validemiz Fahr‐i Cihan Efendimiz’le izdivaçları müddetince, yani dokuz sene zarfında Risaletpenah Efendimizden gerek kavlen ve gerekse fiilen zapt ve ifade buyurdukları hadis‐i şe‐ rifler ile adab‐ı seniyyeye dair verdikleri izahat bir çok ahkâm‐ı şeriyyenin ve mesâil‐i diniyemizin mercii ve mesnedi olmuştur. Kendileri, fakihe, alime, şaire, edibe, fazıla, cahide, zekiye ve fatin bir hatun idi. İslâm hukukunda pek büyük ihtisasları vardır. Bilhassa ferâize, helal ve harama, kadınlara ait hükümlere pek zi‐ yade vakıfdı. Eshab‐ı kiram arasında altı zat vardı ki Peygamber Efendimizden aleyhisselâtü vesselâm en çok hadis‐i şerif rivâyet etmekle temayüz etmişlerdir. İşte bunlardan biri Hazreti Âişe validemizdir. Rasûlullah Efendi‐ miz’den ikibin ikiyüz on (2210) hadis‐i şerif rivâyet etmiştir. Ahkâm‐ı Şeriyyemizin dörtte biri ve mearif‐i diniyyemizin yarısı kendilerin‐ den menkuldür. İlmin her şubesinde Yed‐i Tula yani yüksek ilim sa‐ hibi idiler. Ebu Musa el Eş’arî Hazretleri: “Biz ashabca herhangi bir hadis‐i nebevide müşkülata maruz ka‐ lıp da Hazreti Âişe’ye müracaat etmiş isek o hadis‐i şerif hakkında kendilerinden mükemmel bir malumat ve tam bir izahat bulup, şüp‐ hemizi halleylerdi.” Buyurmuşlardır. Kibar‐ı Tâbiînden Urve bin Uzeyne Hazretleri de: 18 İSLÂM’DA KADIN “Ben hiçbir kadın hatip görmedim ki Hazreti Âişe’den beliğ ve ondan fasih ve fatih olsun.” demişlerdir. Hazreti Âişe radıyallahu anha Arabî günler, vak’alar ilmine o de‐ rece vakıf idi ki her vak’ayı, hakkında söylenen şiirle beraber haber verirler ve tasvir ederlerdi. Bunca fezâil ve menakıbı ile birlikte dünyaya meyil ve rağbetleri‐ nin az, kerem ve sadakatlarının çok olmasıyla mümtaz idi. Nadirü’l‐misal bir güzellik, imanın kemaline delalet eden sela‐ met‐i sadr ve nezahat‐ı kalb onda müşahade olunan bâriz meziyet‐ lerdendi. Oruçlu oldukları günlerden birinde kendilerine ait yüzbin dir‐ hemi içinden bir akçesini bile akşama iftariyelik alıkoymadan kâmi‐ len tasadduk edip dağıtmışlardır. İmam Zehebî, Siyeru A’lami’n‐Nübela adlı eserinde mü’minlerin annesi, Hazreti Âişe validemizi anlatırken şöyle demektedir: “Ken‐ disi yetmiş bin dirhem sadaka olarak vermişti. Hâlbuki kendisi o sı‐ rada yamalı hırka giymekteydi. Bir defasında, Hazreti Âişe’ye yüzbin dirhem gelmişti, Hazreti Âişe henüz akşam olmadan hepsini sadaka olarak dağıtmıştır. Bu sırada yanında bulunan cariyesi “Keşke o pa‐ ranın bir kısmıyla bize et alsaydın” demişti. Hazreti Âişe de: “Dağıt‐ madan söyleseydin ya” demişti. Fahr‐i Risalet Efendimiz; Hazreti Âişenin ahlâkındaki güzelliği, sözündeki halâveti, akıl ve rüçhaniyeti, re’yindeki metaneti, en üzüntülü gönülleri bir anda sürura gark eden ülfet ve sohbetlerini muhtelif vesilelerle tavsif ve izah buyurmuşlardı. Fevkalade kabiliyet ve vukuflarına rağmen şiire o kadar rağbet ve iltifat etmemişlerdi. Rasûl‐i Ekrem Efendimiz için söylemiş oldukları şu şiir ifadeye kâfidir: İSLÂM’DA KADIN 19 “Eğer Rasûlullah’ın güzelliğini Mısır’da görmüş olsaydılar, o Yu‐ suf’un güzelliğini görüp de ellerini kesenler bu işlerinden vazgeçer‐ lerdi. Yusuf’un güzelliğini görenler, ellerini doğradılar. Onlar Rasûlullah’ın güzelliğini görseydiler ellerini değil yüreklerini doğ‐ rarlardı.” Aleyhisselatü Vesselâm Efendimizin irtihallerinden sonra O’nun evsaf‐ı celilesini ta’dat ve tarif sadedinde: “Vallahi Azim, Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Hazretleri Hasan bin Sabit’in dediği gibiydi.” diyerek şu iki beyti okudular. “Ne zaman O’nun pak alnı koyu karanlık gecede zahir olursa O, gecenin bütün hızıyla yanan kandili gibi parıldar. Şimdiye kadar Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm ’in ben‐ zeri kim gelmiştir ve bundan sonra kim gelebilir? O Hakkın nizam‐ı kıyamı, münkir ve mülhid’in çetin azabıdır.” Vefatları 65 yaşlarında iken hicretin 58. senesi Ramazan‐ı Şerifin 17. gecesi Salı günü vuku buldu. Vasiyetleri mucibince Cennetü’l‐ Bâki’ye defnolundular. Namazlarını Hazreti Ebu Hureyre radıyallahu anh kıldırdı. Cenâb‐ı Hak şefaatlerine nail eylesin. Peygamber Efendimiz buyurmuşlardır ki: “Hanımlar içinde ziyade sevdiğim Âişe, erkeklerden ise babası olan Hazreti Sıddık’tır.”151 “İnsanların bana en sevgilisi Âişe‐i Sıddıka’dır.”152 Münavi Künüz‐ül Hakaik Hadis Nesâi 151 152 18 İSLÂM’DA KADIN “Âişe‐i Sıddıka Cennette refikamdır.”153 HAZRETİ ÂİŞE Âişe‐yi Hümeyradır annemiz Hücresi Peygambere secdegâhtır Babası Ebubekir Sıddık gibi Sıddıkadır, ehl‐i dile nigâhtır Onsuz her şey karanlıktır, gecedir Evine nur doğar, olan sabahtır Yolunu terk eden dalalettedir Müflislerin çekeceği eyvahtır İftiraya maruz kalınca O’nu Âyetle tezkiye eden Allah’tır Nice meseleyi çözdü ilmiyle Hanesi ehl‐i ilme dergâhtır Bizler şefaat dileriz O’ndan Kıyamet gününde bir yüce mahtır Radıyallahu anha HAZRETİ CUVEYRİYE BİNTİ HARİS Hazreti Cuveyriye, Mustalikoğulları kabilesinin başkanı Haris bin Ebi Dirarʹın kızıdır. İlk ismi kendini beğenmek manasında ʺBerreʺ Hadis Tirmizî 153 İSLÂM’DA KADIN 19 idi. Rasûlullah tarafından kadıncık, kızcağız manasına gelen ʺCüveyriyeʺ ismini aldı. Aleyhisselâtü vesselâm efendimizle evliliği şöyle olmuştur: Hicretʹin altıncı yılında Mustalikoğulları Medineʹye saldırı için hazırlık yapmaya başladılar. Durumu öğrenen Rasûlullah onlardan önce davrandılar. Bütün erkekleri, kadınları ve çocukları Rasûlullahın ordusu tarafından esir olarak alındı. Esirlerin arasında bulunan kabile reisinin kızı Cüveyriye için, dokuz ukkiye altın kur‐ tuluş fidyesi olarak tespit edildi. Cuveyriye yirmi yaşlarındaydı. Kurtuluş fidyesini temin edemeyince Hazreti Peygamberimize gele‐ rek: “Ey Allahʹın Peygamberi, benim başıma gelen felaketi biliyorsun. Sabit beni dokuz ukkiye kurtuluş fidyesi ile serbest bırakacak. Beni kurtar. “ Rasûlullah cevap olarak buyurdular ki: “Ondan daha hayırlı bir teklifim var, kabul eder misin?“ ”Teklifiniz nedir ya Rasûlallah? “ “Hem o parayı verip seni azat edeyim, hem de seninle izdivaç edelim. “ “Memnuniyetle kabul ederim.“ “Ben de kabul ettim. “ Bu haber hemen yayıldı. Yüz civarında bulunan esirleri ellerinde tutan sahabîler, ʺBiz Allah Rasûlünün hısımlarını nasıl esir olarak tutabilirizʺ diyerek tüm esirleri serbest bıraktılar. Bu manzara karşı‐ sında serbest kalanlar ve diğer Müstalikoğulları İslâmʹa girdiler. 18 İSLÂM’DA KADIN Aleyhisselâtü vesselâm efendimiz Cuveyriyeʹyi babasına teslim edip, ondan istedi. Hazreti Âişe bu durum için, şöyle buyurur: ʺBen Cuveyriye kadar, kendi kavmine hayır bereket getiren bir kadın görmedimʺ Gâyet metin, izzeti nefis sahibi bir hanım idi. Hazreti Cuveyriye radıyallahu anha çok oruç tutar ve çok namaz kılardı. Hayrı sever, kendisi aç durur, yoksulları doyururdu. Bir gün Rasûlullah onu sabah namazını kıldıktan sonra dua ve zi‐ kirle uzun zaman meşgul olurken görmüş ve kendisine şöyle bu‐ yurmuştu. ʺBen senden sonra üç kere, dört kelime söyledim ki, bugün sabahtan beri senin söylediklerinle tartılsa, onlardan daha ağır gelir. Dikkat et, o kelimeleri sana da öğreteyim: Subhanallahi adede halkıhi (Allahʹı yaratıklarının sayısınca tesbih ederim). Subhanallahi rıza nefsihi (Allahʹı razı olacağı şekilde tesbih ederim). Subhanallahi zinete arşıhi (Allahʹı arşının ağırlığınca tesbih ederim) Subhanallahi midade kelimatihi (Allahʹı kelimelerinin adedince tesbih ederim). 154 Hazreti Cuveyriye radıyallahu anh’dan altmış beş hadis rivâyet edilmiştir. Hazreti Cuveyriye hicrî 50. yılında, 65 yaşında vefat ettiler. Na‐ mazını Medine valisi Mervan bin Hakem kıldırdı ve Cennetü’l‐Bâki mezarlığına defnedildi. Hadis, Et‐Tergîb 154 İSLÂM’DA KADIN 19 HAZRETİ HAFSA Hazreti Peygamberimizʹin risaletinden beş sene önce doğdu. Hazreti Ömer’in kızı. Annesi büyük sahabi Osman bin Mazun’un kızkardeşi Zeyneb’tir. İslâm’ı ne zaman kabul ettiği bilinmemektedir. Hazreti Ömerʹin İslâmʹı kabülünden sonra bütün aile ve yakınla‐ rının müslüman olduğu bilgisinden yola çıkılarak onun da babasıyla birlikte müslüman olduğu söylenir. Aleyhisselâtü vesselâm efendimizle evliliği: Rasûlullah ile Hazreti Hafsaʹnın düğünü hicrî üçüncü yılının or‐ talarında yapıldı. Dörtyüz dirhem mehir verildi. Aleyhisselâtü vesselâm efendimiz bir ara Hafsaʹyı boşamak istemiş ancak Cebrailʹin ʺ O çok oruç tutar ve çok namaz kılar. Senin cennette de zevcendirʺ emriyle talaktan geri dönmüştür. Hazreti Peygamberʹin eşleri içersinde birbiriyle en iyi anlaşanları Hazreti Hafsa ile Hazreti Âişe idi. Hatta ikisinin sebep oldukları bir takım olaylar üzerine Tahrim Sûresi gelmişti. Zat‐ı Risalet‐penahileri helvayı ve balı çok severlerdi. İkindi namazından sonra hanımlarının yanına gelirlerdi. Bir ara Hazreti Hafsaʹnın yanlarına gelmişlerdi. Her zamankinden fazla evde kalınca, kadınlık tabiatının bir eseri olarak, Hazreti Âişe işi kurcalamağa kalkar. Anlaşılır ki, bir kadın Hazreti Hafsa radıyallahu anh bir mikdar bal hediye göndermiştir. Aleyhisselâtü vesselâm efendimizde kendisine ikram edilen bu balı yemişlerdir. Hazreti Âişe meseleyi Hazreti Sudeʹye anlatır ve kendi‐ sine de şunu öğretir: ”Aleyhisselâtü vesselâm efendimiz senin yanına geleceklerdir, geldiği zaman, şöyle söyle: Ya Rasûlullah siz Magâfir mi yediniz? “ 18 İSLÂM’DA KADIN Hazreti Sude radıyallahu anha bu soruyu Rasûlullahʹa sorunca, buyurdular: “Hafsa’nın evinde biraz bal yedim.” “Yediğiniz bal muhtemelen yabanî arı balı idi. “ Rasûlullah, bir ara yine Hazreti Hafsaʹnın evine geldiklerinde kendine bal ikram edilmek istendiğinde: ”Canım bal yemek istemi‐ yor, bundan böyle de bal yemeyeceğim” buyurdular. Aleyhisselâtü vesselâm efendimiz bal yememeğe karar verince, Vahiy gelip aşağıdaki âyet‐i Kerîme nazil olur: ﻚ َﺟ ِ ت َا ْزوَا َ ﻚ َﺗ ْﺒ َﺘﻐِﻰ َﻣ ْﺮﺿَﺎ َ ﻞ اﻟﱠﻠ ُﻪ َﻟ ﺣﱠ َ ﺤﺮﱢ ُم ﻣَﺎ َا َ ﻰ ِﻟ َﻢ ُﺗ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱡ ﻏﻔُﻮ ٌر َرﺣِﻴ ٌﻢ َ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ “Ey Peygamber! Eşlerinin rızasını gözeterek Allahʹın sana helâl kıldığı şeyi niçin kendine haram ediyorsun? Allah çok bağışlayan, çok esirgeyendir.”155 Bu hadiseden sonra, aleyhisselâtü vesselâm efendimiz Hazreti Hafsaʹya tenbih edip kendisine açtığı gizli bir sırrı kimseye söyle‐ memesini ikaz eder. Fakat Hazreti Hafsa Hazreti Âişeʹden gizleye‐ mez. Bunun üzerine aşağıdaki âyet‐i kerîme nâzil kılındı: ﻇ َﻬ َﺮ ُﻩ اﻟﱠﻠ ُﻪ ْ ت ِﺑ ِﻪ َوَا ْ ﺣﺪِﻳﺜًﺎ َﻓَﻠﻤﱠﺎ َﻧ ﱠﺒَﺎ َ ﺟ ِﻪ ِ ﺾ َا ْزوَا ِ ﻰ ِاﻟَﻰ َﺑ ْﻌ ﺳ ﱠﺮ اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱡ َ َوِا ْذ َا ﻦ ْ ﺖ َﻣ ْ ﺾ َﻓَﻠﻤﱠﺎ ﻧَﺒﱠﺎَهَﺎ ِﺑ ِﻪ ﻗَﺎَﻟ ٍ ﻦ َﺑ ْﻌ ْﻋ َ ض َ ﻋ َﺮ ْ ﻀ ُﻪ َوَا َ ف َﺑ ْﻌ َ ﻋ ﱠﺮ َ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ َ ﺨﺒِﻴ ُﺮ َ ﻰ ا ْﻟ َﻌﻠِﻴ ُﻢ ا ْﻟ َ ل َﻧ ﱠﺒَﺎ ِﻧ َ ك َهﺬَا ﻗَﺎ َ َا ْﻧ َﺒَﺎ “Peygamber, eşlerinden birine gizlice bir söz söylemişti. Fakat eşi, o sözü başkalarına haber verip Allah da bunu Peygamberʹe açıkla‐ yınca, Peygamber bir kısmını bildirmiş, bir kısmından da vazgeç‐ mişti. Peygamber bunu ona haber verince eşi: “Bunu sana kim bil‐ Tahrim Sûresi, Âyet 1 155 İSLÂM’DA KADIN 19 dirdi?” dedi. Peygamber: “Bilen, her şeyden haberdar olan Allah bana haber verdi” dedi.”156 Bu şekilde, Rasûlullah üzülünce, Hazreti Âişe ve Hazreti Hafsa ikisi birlikte bir çare aramağa başlarlar. Bunun üzerine ikisi hakkında aşağıdaki âyet‐i kerîme nazil olur: ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ َﻓِﺎ ﱠ َ ن َﺗﻈَﺎ َهﺮَا ْ ﺖ ُﻗﻠُﻮ ُﺑ ُﻜﻤَﺎ َوِا ْ ﺻ َﻐ َ ن َﺗﺘُﻮﺑَﺎ ِاﻟَﻰ اﻟﱠﻠ ِﻪ َﻓ َﻘ ْﺪ ْ ِا ﻚ ﻇَﻬِﻴ ٌﺮ َ ﻦ وَا ْﻟ َﻤَﻠ ِﺌ َﻜ ُﺔ َﺑ ْﻌ َﺪ َذِﻟ َ ﺢ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨِﻴ ُ ﻞ َوﺻَﺎِﻟ ُ ﺟ ْﺒﺮِﻳ ِ ُه َﻮ َﻣ ْﻮﻟَﻴ ُﻪ َو “Eğer ikiniz de Allahʹa tevbe ederseniz, (yerinde olur). Çünkü kalpleriniz sapmıştı. Ve eğer Peygamberʹe karşı birbirinize arka ve‐ rirseniz bilesiniz ki onun dostu ve yardımcısı Allah, Cebrail ve mü’minlerin iyileridir. Bunların ardından melekler de (ona) yardım‐ cıdır.”157 Hazreti Hafsa radıyallahu anh dinî hususlara kuvvetle bağlı idi, çok geceleri ibadetle geçirir, gündüzleri oruç tutardı. Hazreti Hafsa hicrî 45 yılında Medineʹde vefat etmiştir. HAZRETİ MEYMUNE BİNTİ HARİS İsimleri ilk önce Berre idi, aleyhisselâtü vesselâm efendimiz ile evlendikten sonra ismini değiştirip Meymune koydular. Rasûlullahʹın son nikâhları kendisiyle oldu. Bu nikâhta Hazret‐i Abbas bin Abdulmuttalib radıyallahu anh vekâleten bulunmaktaydı. O sıralarda aleyhisselâtü vesselâm efendimiz umre niyetiyle Mek‐ keʹye doğru yola çıkmışlardı. Aleyhisselâtü vesselâm efendimiz Umre ihramını bağladıktan sonra 500 dirhem mehir ile kendilerini Tahrim Sûresi, Âyet 3 Tahrim Sûresi, Âyet 4 156 157 18 İSLÂM’DA KADIN nikâhladılar. Umre dönüşü Mekkeʹye on millik mesafede, Serf mevkinde konakladıklarında Hazreti Meymune oraya getirilmişti, evlenme merasimleri burada oldu. Hazreti Âişe radıyallahu anh anlatıyor: “Meymune bizim hepimizden fazla Allah’dan korkan ve sılâ‐i rahmi gözeten bir hatun idiʺ. Bir ara bir kadın, hastalığı sırasında adak adamış iyi olunca Beytü’l‐Mukaddesʹe gidip orada namaz kılayım demişti. Hak Teâlâ kendisine şifa verir. Kadında adağını yerine getirmek için Hazreti Meymuneʹnin yanına gelip izin ister. Hazreti Meymune buyurur: ʺMescid‐i Nebevîʹde kılınacak olan namazın sevabı diğer mescidlerde kılınacak olan namazlardan bin kere fazladır. Sen git Mescid‐i Nebe‐ vîʹde namazını kıl.ʺ Bazen borç alır ve hayır işlerine sarfederdi. Bir ara çok borçlan‐ mıştı, borcunu ne şekilde ödeyeceğini kendine sorduklarında: ʺRasûlullah buyurmuştur, herkes iyi niyetle borçlanırsa, Hak Teâlâ onun borcunu ödemesini kolaylaştırır.ʺ Cariyesi bir ara Hazreti İbn‐i Abbasʹın evine gitmişti. Orada karı koca arasında bazı çekişmeler olduğunu görür, arada ufak tefek in‐ cinmeler olduğunu anlar, sorup öğrenmek ister, ev sahibi muayyen günlerde, karısının yatağını ayırmak istermiş. Hazreti Meymune bunu duyunca cariyesine: ʺGit ve söyle, neden Rasûlullahʹın usülüne aykırı hareket etmek ister. Bu gibi durumlarda Rasûlullah bizim yatağımızda istirahat buyururlardı.ʺ Hicrî 51. senede gelin olduğu yerde vefat etti. Kendisinden 76 hadis rivâyet edilmiştir. Düğün merasiminin yapıldığı yer onun me‐ İSLÂM’DA KADIN 19 zarı oldu. Aleyhisselâtü vesselâm efendimizin son nikâhı olduğu gibi, hanımları arasında en son vefat edeni de o oldu. HAZRETİ SAFİYYE BİNTİ HAYY Medineʹdeki yahudilerden Nadiroğulları kabilesi reisi Huyevy bin Ahtabʹın kızıydı. Asıl ismi Zeyneb idi. Arabistanʹda reislere veye hükümdarlara düşen ganimet hissesine ʺSafiyyeʺ denildiği ve bu sebeple, Zeyneb de Hayber savaşında esir olarak Rasûlullahʹın hissesine düştüğü için bu isimle adlandırılmıştı. Babası Hazreti Peygamber’e karşı müşrik‐ lerle işbirliği görüşmeleri yapmış, bundan dolayı Medineʹden uzak‐ laştırılmış, kabilesinin bir kısmıyla birlikte Hayber tarafına gitmiş, Ahzab savaşı sırasında Kureyza oğullarını müslümanların aleyhine kışkırtmak için onların kalelerine gitmiş, akibeti de onlar gibi olmuş ve orada öldürülmüştü. Hazreti Safiyyeʹnin annesinin ismi Durra idi. Savaş sonrası ganimet malları taksim edilir. Esirlerde bölüşülmek için toplanılır. O sırada sahabîlerden Dıhye el‐Kelbî huzur‐ı saadete arz edip: “Bana bir cariye lazımdır, der. Rasûlullah, esir kadınlar arasından istediğini seçmesini buyurur. O da Safiye’yi seçer. Safiyye, imtiyaz sahibi bir hanım olduğundan diğer sahabîler bu seçime itiraz ederek: ”Safiye Benî Nadir kavminin başkanının kızıdır. Böyle bir cariye ancak Zat‐ı Risalet‐penahîlerine yakışır” derler. Aleyhisselâtü vesselâm efendimiz de sahabîlerin bu fikrini kabul buyurdular. Dıhyeʹye de bir başka cariye verdiler, hem onu razı ettiler, hem de itirazlara meydan kalmadı. Rasûlullah, yahudiler ile bir anlaşma imzaladıktan sonra Safiyyeʹye İslâm ve Yahudilik hakkında görüşlerini sordu. 18 İSLÂM’DA KADIN ʺEy Allahʹın Rasûlü! İslâmʹı arzu etmiş ve sen davet etmeden önce seni tasdik etmiştim. Babam da seni tasdik ederdi. Fakat ırkçılık onu götürdü. Ben Allahʹtan başka ilâh olmadığına ve senin Allahʹın Rasûlü olduğuna kesinlikle inanıyorum.ʺ cevabını alınca Hazreti Safiyyeʹyi azad edip, onunda isteği üzerine kendilerine nikâhladılar. Hayber’den ayrılışlarında Rasûlullah onu kendi develerine bindi‐ rirler ve kendi hırkalarını onun başına örterler. Bundan maksat hal‐ kın Hazreti Safiyyenin artık ezvac‐ı mutahherattan olduğunu bilme‐ sidir. Medine’ye geldiklerinde kendilerine büyük bir ziyafet çektiler. Hazreti Safiyyeʹnin güzelliğini duyan ensar kadınları görmeğe gelirler. Hazreti Âişe de örtünüp gelir. Kadınlar görüp gittikten sonra Aleyhisselâtü vesselâm efendimiz Hazreti Âişeʹye yaklaşıp buyurdular: ”Nasıl, Âişe?” Hazreti Âişe arz eder: “Bir yahudi kızı.” Zat Risalet penahîleri buyururlar: “Hayır Âişe, böyle deme, müslüman oldu ve iyi müslüman.” Hayberʹin el‐Kammus kalesi feth edilmiş. Hayber üzerinde İslâm bayrağı dalgalanmaya başlamıştı. Hazreti Safiyye amcazadesi ile bir‐ likte Hazreti Bilal radıyallahu anh maiyetinde huzur‐ı saadete götü‐ rülüyordu. Yoldan geçerken, yahudilerin cesetlerinin bulunduğu yerden geçmek zorunda idiler. Gâyet nazik bir durum idi. Yanında bulunan hanım feryadü figanı kopardı. Toprakları başına savurmağa başladı. Fakat o metanetini muhafaza etti, hatta kocasının cesedinin yanından geçerkende çıtını çıkarmadı. İSLÂM’DA KADIN 19 Bir ara cariyelerinden biri Hazreti Safiyyeʹyi Hazreti Ömerʹe şikâ‐ yet ederek: ”Safiyeʹden yahudilik kokusu geliyor. Şimdi bile ʺCumartesiʺ gü‐ nüne hürmet gösteriyor. Yahudilerle münasebetini kesmiyor.” Hazreti Ömer de meseleyi Hazreti Safiyeʹye sorar. Hazreti Safiyye buyurur: ”Hak Teâlâ bana Cumartesi yerine Cuma’yı inâyet kıldık‐ tan sonra Cumartesiʹne hürmet göstermeme ne lüzum vardır. Bu bir tarafa dursun. Yahudilerle münasebetim olduğuna gelince, onlar be‐ nim akrabalarımdırlar, ben sılâ‐i rahimi nasıl keserim” dedi. Hazreti Safiyye bu olaydan sonra cariyesini azad eder. Hazreti Safiyye İslâm halkasına girdikten sonra kendisine ʺyahudiʺ denmesine çok üzülürdü. Bir gün Rasûlullah evini teşrif eder, onu ağlarken bulur. Sebebini sorduklarında, Hazreti Âişe ve Hazreti Zeynebʹin şöyle dediğini öğrenir: “Bütün ezvac‐ı‐mutahherat arasında biz hepsinden daha imtiyaz‐ lıyız daha üstünüz. Biz Rasûlullahın yalnız karısı değil aynı zamanda amca çocuklarıyız” dediler Aleyhisselâtü vesselâm efendimiz buyurdular: “Niçin sen demedin ki, benim dedem Harun aleyhisselâma, am‐ cam Musa aleyhisselâm, kocam da Muhammed sallallahu aleyhisselâmdır. Böyle olunca siz benden nasıl üstün olabilirsiniz.”158 Hazreti Safiyye radıyallahu anh hicrî 50 yılında vefat etmiştir. HAZRETİ SÛDE BİNTİ ZEMʹA İsmi Sûde idi. Babası Zemʹa bin Kays, annesi ise Şemmus bint‐i Kays idi. İbn‐i Sa’d 158 18 İSLÂM’DA KADIN Hazreti Sûde, Hazreti Haticeʹden sonra Rasûlullahʹın evlendiği ilk hanım idi. O sıralar Hazreti Haticeʹnin vefatı nedeniyle Peygamberi‐ miz pek üzgün idiler, yalnızlık çekmekteydiler. Hazreti Osman bin Mazunʹun hanımı Hazreti Hule kendilerine: ”Ya Rasûlullah, yeniden evlenmezmisiniz?” diye sorar. Rasûlullah bu sorusunu nazar‐ı itibare alınca, durum Hazreti Sûdeʹye iletildi, o da memnuniyetle kabul ederek şöyle dedi: ”Fakat usulü gereğince bir de babama sorayım” dedi. Kısa zamanda bütün hazırlıklar tamamlandı, 400 dirhem mehir mu‐ kabilinde zat‐ı risalet penahileriyle nikâhlandı. Rasûlullahʹın vefatından sonra evden hiç çıkmadı. Hazreti Ömer bin Hattab radıyallahu anh, bir kese içinde Hazreti Sûdeʹye para göndermişti. Hazreti Sude: ”Bu da ne?” buyurdular. ”Paradır.” ”Hurma gibi keseye mi girdi para?” dedi ve hepsini hemen orada ihtiyaç sahiplerine dağıttı. Hazreti Âişe radıyallahu anh buyuruyor: ”Ben hiç kıskanması olmayan kadın görmedim, yalnız Hazreti Sûde de kıskançlıktan eser yoktu. Sûde kadar da hiç bir kadını ken‐ dime bu kadar yakın hissetmedim. Zannederim ki, onunla benim ru‐ humuz iki ayrı vucudda bulunan bir tek ruh gibidir. Hazreti Sûde latifeden hoşlanırdı. Çok kere Rasûlullahı hoşuna gidecek onu tebessüm ettirecek sözler söylerdi. Bir ara zat‐ı risalet penahilerine: İSLÂM’DA KADIN 19 “Ya Rasûlallah dün akşam ben sizin arkanızda namaz kılıyor‐ dum. Siz rukuʹda o kadar geciktiniz ki, ben burnumdan kan geliyor zannettim, bunun için de kan dökülmesin diye burnumu tutmak zo‐ runda kaldım.” Bunu duyan aleyhisselâtü vesselâm efendimiz gülümsediler. Hazreti Sude Hazreti Ömer radıyallahu anhʹın hilafetinin son yıl‐ larına doğru vefat eder. Bir gün Rasûlullah huzurunda mübarek zevceleri sorar: ”Ya Rasûlullah, bizden hangimiz en evvel size kavuşur, dersiniz? “ Rasûlullah buyururlar: “Hanginizin kolu daha uzun ise... “ Bunun için Rasûlullahʹın vefatından sonra hanımlar kollarını öl‐ çer, Hazreti Sûdeʹnin kolunun hepsinden uzun olduğu görülür. Fa‐ kat aralarında ilk önce Hazreti Zeyneb vefat edince mesele anlaşılır. Kolu uzundan maksat çok sadaka ve hayrat veren, eli açık olan de‐ mekmiş. Aralarında bu vasfı en çok taşıyan Hazreti Zeyneb idi. HAZRETİ ÜMMÜ HABİBE Ebu Süfyanʹın kızı olan Ümmü Habibeʹnin asıl ismi Remledir. Annesi Hazreti Osman ʹın halası idi. Peygamberimiz ile dört yıl evli kaldı, Rasûlullahʹın vefatından önce ve sonra zahidâne bir hayat yaşadı. Peygamberimizin diğer ha‐ nımları gibi saygı ile karşılandı. İmanı kuvvetli bir hatun idi. Babası Ebu Süfyan müşrik iken bir ara Medineʹye gelmiş, Rasûlullah ile an‐ laşmak istiyordu. O ara kızını da görmek istedi. Kızının evine gelerek Rasûlullahʹın minderine oturmak isteyince Hazreti Ümmü Habibe 18 İSLÂM’DA KADIN radıyallahu anh minderi kaldırdı ve babasının bu minder üzerine oturmasını istemedi. Ebu Süfyan buna çok içerledi: ʺKızım, senin bu minderin o kadar kiymetli midir ki, babanı onun üzerine oturtmak istemiyorsun?ʺ Hazreti Ümmü Habibe buyurdu: ʺEvet, çok kıymetlidir, zira bu zât‐ı risalet‐penâhilerinin aleyhisselâmin minderidir. Habibullahın oturduğu yere aduvvullah oturamaz. Müşrik olduğun için necissin, oturamazsın.ʺ dedi. ʺSen benden sonra büsbütün bozulup gitmişsinʺ dedi. Ebu Süfyan ve Ümmü Habibe hadislere çok dikkat ederdi. Baş‐ kalarına da bu hususta tavsiyede bulunurdu. Hicrî 44. senede Muaviye’nin hilafetinde vefat etti. O zaman 73 yaşında idi. Vefatın‐ dan önce Hazreti Âişeʹyi çağırarak ʺBenimle senin ve diğerlerinin arasında münasebet vardı. Her ne kadar aramızda hataen bir şey geçmiş ise, senden afv etmeni isterim. Af ve hayır dua ile yad edip, benim için mağfiret talep et.ʺ Hazreti Âişede dua edip: “Sen beni memnun ettin, Hak Teâlâ da seni mağfiret etsin.” bu‐ yurdular. HAZRETİ ÜMMÜ SELEME Asıl adı Hindʹdir. İlk hicaba giren hanımdır. Medineʹye örtünerek gelmişti. Yüksek bir aileye mensub idi. Kuba mevkine geldiği zaman, halk kendisine kim olduğunu sorduğunda ʺÜmeyyeʹnin kızıyımʺ dediğinde kimse inanmamıştı. Çünkü o za‐ manlar asil ailelerin kadınları yalnız başına yola çıkmazlardı. Hazreti Ümmü Seleme İslâm için, Hak Teâlâʹnın emri için bu yolculuğa kat‐ lanmıştı. İSLÂM’DA KADIN 19 Zât‐ı saadetleri, Hazreti Ümmu Seleme ile nikâhlanınca kendisine ev eşyası olarak, bir çift el değirmeni, iki su tulumu, bir yatak ve içi hurma lifleri ile doldurulmuş iki yastık, lütfettiler. İşte yeni evlilerin ev eşyası bu idi. Aleyhisselâtü vesselâm efendimiz, diğer hanımları içinde bunun aynısını vermişti.. Hazreti Ümmü Selemeʹnin güzelliğini duyan Hazreti Âişe nikâh‐ tan sonra gıpta eder, kendisini görmeğe gelir. Görünce: ʺÜmmü Se‐ leme, söylendiğinden daha da çok güzeldirʺ dedi. Hüdeybiye anlaşması sırasında, zât‐ı saadetleri, halka hitap‐ı ederek: ʺKurbanlarınızı kesin, dönelimʺ dediği zaman, zâhirde, anlaşma şartları müslümanların aleyhine görünüyordu. Bunun için müslümanların çoğu üzüldüler. Rasûlullah, üç kere hükm‐i Nebevîyi tekrarladılarsa da müslümanlar yavaş davrandılar. Efendimiz çadır‐ larına teşrif buyurdular ve meseleyi Hazreti Ümmü Selemeʹye açtılar. Dirâyetli hatun şöyle arz etti: ʺYa Rasûlallah hiç kimseye bir şey buyurmayın, kurbanınızı kesip ihramdan çıkın, ashabın senin yaptığını görünce sana tâbi olacaklar‐ dır.ʺ Fahr‐i Kâinat efendimiz de Hazreti Ümmü Selemenin söylediğini dikkate aldılar ve öyle hareket ettiler. Ashab da Efendimizin yaptı‐ ğını görünce, aynısını yaptılar. Zât‐ı Saadetlerinin son hastalıklarında, hastalık uzun sürüp de, Hazreti Âişeʹnin odasına teşrif ettiklerinde, Hazreti Ümmu Seleme sık sık ziyarete gelirlerdi. Bir ara Rasûlullahʹın durumu ağırlaşır ve Hazreti Ümmu Seleme kendini tutamaz ve aniden feryada başlar. Fahr‐i Kâinat mani olurlar ve buyururlar: ʺBöyle yapman doğru de‐ ğildir.” buyururlardı. Ahlâkı ve âdetleri dillere destan idi: 18 İSLÂM’DA KADIN Hazreti Ümmü Seleme, hayatını zühd ve ibadetle geçirmiş bir ha‐ nımdır. Dünyaʹnın aldatıcı şeylerine teveccüh etmezdi. Bir ara bir gerdanlık takmıştı. Aleyhisselâtü vesselâm efendimiznin hoşlanma‐ dığını görünce hemen çıkardı ve bir daha takmadı. Her ayın ilk pazartesi, perşembe ve cuma günleri oruçlu olurdu. Eli çok açıktı. Başkalarını da cömertliğe davet ederdi. Hazreti Ümmu Seleme vefat ettiği zaman 84 yaşındaydı. Hicre‐ tin 63. yılı idi. Cenaze namazını Ebu Hureyre radıyallahu anh kıl‐ dırmıştır. HAZRETİ ZEYNEB BİNTİ HUZEYME İsmi Zeyneb. Lakâbı Ümmül‐Mesâkîn (fakirler anası). İlk evliliği Abdullah İbn‐i Cahş ile olmuş. Hicretin 3. yılında Uhud gazasında beyi şehid olunca, aynı sene Rasûlullah ile nikâhlandı. Ancak bu bir‐ liktelik üç ay sürdü. Ahiret seferine çıktı. Hazreti Zeyneb, Hazreti Haticeʹden sonra Rasûlullahʹın hayatta iken vefat eden ilk hanımıdır. Vefat ettikleri zaman, 30 yaşlarındaydı. Cenaze namazını bizzat zât‐ı Risalet‐penâhîleri kıldırdı. Bâki me‐ zarlığına defnedildi. Gerek cahiliye, gerekse İslâmî dönemde fakirlere çok acıdığı, on‐ lara karşı merhametli ve şefkatli davrandığı, karınlarını doyurup sa‐ daka verdiği için Ümmül‐Mesâkîn ismiyle taltif edilmiştir. İslâmʹın hicretin üçüncü yılından itibaren yayılmasında belki de küçümsenmeyecek bir hizmeti olmuştur. Hazreti Zeynebʹin kabilesi Amir bin Sasʹa, o dönem Arabistanʹın en kuvvetli kabilelerinden biri idi. Bu kabilenin İslâm ile olan münasebetleri, hicretin üçüncü sene‐ sinde, müslüman tebliğcilerin şehid edilmesi ve bilahere bu kabile‐ İSLÂM’DA KADIN 19 den iki müslümanın bir müslüman tarafından (İslâmı kabul ettikle‐ rini bilmeden) öldürülmesi üzerine acıklı bir şekilde bozulmuştu. Bu büyük kabilenin İslâmʹa karşı taşıdığı düşmanlığın devam etmemesi için bir şeyler yapmak gerekiyordu. Bu sebeple, dul kalmış olan Zeynebʹle evlenen Rasûlullah bu adaveti ortadan kaldırmayı hedef‐ lemişti. Böylece o kabilenin, İslâmʹa karşı olan kin ve düşmanlığı da bir ölçüde hafifletilmiş olacaktı. HAZRETİ ZEYNEB BİNTİ CAHŞ İsmi Zeyneb, künyesi Ümm‐i Hakem. Beni Esed ailesine mensup idi. Anne tarafından Rasûlullahʹın akrabasıdır. Annesi, Peygamberi‐ mizin halası, Ümeyme binti Abdülmuttalibʹtir. Babası Mekkeʹye dışa‐ rıdan gelip yerleşmiştir. Mekkeʹde 588 yılında doğmuştur. Hicretin beşinci yılında aleyhisselâtü vesselâm efendimizle evlenmiştir. Araplarda asil ve zengin kızların fakir ve kölelerle evlenmesi ya‐ saktı. Ancak Hazreti Zeynebʹin ilk kocası Hazreti Zeyd bin Harise radıyallahu anh Rasûlullahʹın azadlı kölesiydi. Bu zatı, aleyhisselâtü vesselâm efendimiz evlatlığa kabul edip, azat etmişler ancak zeyd bin harise Rasûlullahʹın hizmetinden ayrılmamıştı. Rasûlullahʹın emirleri gereğince, Hazreti Zeyneb radıyallahu anh ile evlendiler. Fakat bu çok acayip bir durumdu. Alt tabakadan hiç kimse hem de azatlı bir köle asil bir aile kız ile evlenemezdi. İslâmiyet, insanlar ara‐ sında eşitlik ve birlik hükmü ortaya koyunca, böyle bir cahiliye gele‐ neğinin ortadan kalkması gibi bundan tabiî bir şey ne olabilirdi ki? Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm bu uygulama ile, İslâm da insan eşitliğini ortaya koyuyordu. Bilindiği gibi Allah Rasûlünün en önemli tebliğ metotlarından biri de Allah tarafından gelen emir ve yasakları önce kendisinde uygu‐ laması, şâyet bunları kendi şahsında uygulama imkânı yoksa veya 18 İSLÂM’DA KADIN böyle bir imkanı bulamamışsa, o emir ve yasakları en yakın akrabala‐ rına uygulaması idi. Bu uygulama doğrultusunda; Rasûlullah halası ʺÜmeyye binti Abdulmuttalibʺin kızı Zeyneb binti Cahşʹi, Zeyd bin Hâriseʹye bir‐ birleriyle evlenmek üzere aday olarak belirler, Zeyneb Zeydi köle‐ likten azad edilmiş olduğundan dolayı, kendine denk saymaz ve ona varmak istemez. Cenâb‐ı Hak buyurur: ن َ ن َﻳﻜُﻮ ْ ﻦ وَﻟَﺎ ُﻣ ْﺆ ِﻣ َﻨ ٍﺔ ِاذَا ﻗَﻀَﻰ اﻟﱠﻠ ُﻪ َو َرﺳُﻮُﻟ ُﻪ َا ْﻣﺮًا َا ٍ ن ِﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣ َ َوﻣَﺎ آَﺎ ﺿﻠَﺎﻟًﺎ َ ﻞ ﺿﱠ َ ﺺ اﻟﱠﻠ َﻪ َو َرﺳُﻮَﻟ ُﻪ َﻓ َﻘ ْﺪ ِ ﻦ َﻳ ْﻌ ْ ﻦ َا ْﻣ ِﺮ ِه ْﻢ َو َﻣ ْ ﺨ َﻴ َﺮ ُة ِﻣ ِ َﻟ ُﻬ ُﻢ ا ْﻟ ُﻣﺒِﻴﻨًﺎ “Allah ve Rasûlü bir işe hüküm verdiği zaman, inanmış bir erkek ve kadına o işi kendi isteklerine göre seçme hakkı yoktur. Her kim Allah ve Rasûlüne karşı gelirse, apaçık bir sapıklığa düşmüş olur.”159 Bunun üzerine Zeyneb, Allah ve Rasûlünün emrine itaat etmek için Zeyd ile evliliği kabul eder. Hazreti Zeyneb radıyallahu anha, şahsı için değil, İslâm’ın hükmünü herkes anlasın, diye rıza gösterir ve evlenir. Evliliğin üzerinden bir sene kadar geçmiş olay bir örnek olmuş kök salmıştı. Ancak, Hazreti Zeyneb sırf Rasûlullahın emrine itaatla Zeyd’e varmış, fakat gereği gibi ısınamamıştı. Ara sıra Peygamberʹe akraba‐ lığından dolayı şerefli olması ve asaletiyle övünerek Zeydʹe karşı bü‐ yüklenmek istiyordu. Gerçekten kumandanlığa layık olarak yaradılmış olan Zeyd buna bir süre sabretti ise de Rasûlullah’a varıp Zeynebʹden ayrılmak istediğini arz eyledi. Rasûlllah aleyhisselâm’da Ahzab Sûresi, Âyet 36 159 İSLÂM’DA KADIN 19 bunu nefsinde uygun gördüğü halde, birdenbire müsaade etmeyip buyurdular ki: ”Hanımını kendine sıkı tut ve Allahʹtan kork. Kadını boşamanın, önemsiz bir mesele olmadığını, Allah katında sorumluluk getiren bir iş olduğunu düşün, Allah katında helallerin en çirkini boşanmadır.” İslâmʹdan önceki cahiliyye döneminde yaşayan güçlü örf ve ge‐ leneklerden biri de evlatlığın öz evlat gibi muamele görmesiydi. Hatta bu sebeple başlangıçta Zeyd bin Hariseʹye ʺZeyd bin Muham‐ medʺ deniyordu. Yani ʺMuhammedʹin oğlu, Zeydʺ. bu anlayışa göre hareket edildiği takdirde elbetteki öz evlat ile baba arasındaki hü‐ kümler neyi gerektiriyorsa evlatlık ile baba arasındaki hukuk bunu gerektiriyordu. Yani evlatlık öz oğul gibi kabul ediliyordu. Sıra bu cahiliyye âdetinin ortadan kaldırılmasına gelmişti. Cenâb‐ı Hak buyuruyor: ﺧﻮَا ُﻧ ُﻜ ْﻢ ْ ن َﻟ ْﻢ َﺗ ْﻌَﻠﻤُﻮا َاﺑَﺎ َء ُه ْﻢ َﻓِﺎ ْ ﻋ ْﻨ َﺪ اﻟﱠﻠ ِﻪ َﻓِﺎ ِ ﻂ ُﺴ َ ُا ْدﻋُﻮ ُه ْﻢ ِﻟَﺎﺑَﺎ ِﺋ ِﻬ ْﻢ ُه َﻮ َا ْﻗ ﻦ ﻣَﺎ ْ ﻄ ْﺎ ُﺗ ْﻢ ِﺑ ِﻪ َوَﻟ ِﻜ َﺧ ْ ح ﻓِﻴﻤَﺎَا ٌ ﺟﻨَﺎ ُ ﻋَﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ َ ﺲ َ ﻦ َو َﻣﻮَاﻟِﻴ ُﻜ ْﻢ َوَﻟ ْﻴ ِ ﻓِﻰ اﻟﺪﱢﻳ ﻏﻔُﻮرًا َرﺣِﻴﻤًﺎ َ ن اﻟﱠﻠ ُﻪ َ ت ُﻗﻠُﻮ ُﺑ ُﻜ ْﻢ َوآَﺎ ْ َﺗ َﻌ ﱠﻤ َﺪ “Onları (evlât edindiklerinizi) babalarına nisbet ederek çağırın. Allah yanında en doğrusu budur. Eğer babalarının kim olduğunu bilmiyorsanız, bu takdirde onları din kardeşleriniz ve görüp gözetti‐ ğiniz kimseler olarak kabul edin. Yanılarak yaptıklarınızda size vebal yok; fakat kalplerinizin bile bile yöneldiğinde günah vardır. Allah bağışlayandır, esirgeyendir.”160 Bu âyet‐i Kerîmenin nuzülünden sonra Zeyd de, Zeyd bin Harise diye çağrılmaya başlandı. Evlatlık müessesinin böylece, Kurʹan‐ın emri ile kaldırılması ile bunun bir kalıntısı olan ʺevlatlık hanımları‐ Ahzab Sûresi, Âyet 5 160 18 İSLÂM’DA KADIN nın, evlat edinenler tarafından alınamayacağıʺ anlayışınında ortadan kaldırılması gerekiyordu. Bu durum için en uygun durumda olan bu sefer Rasûlullah idi. Ortaya çıkacak fitne ve dedikodudan çekini‐ yordu. Ama İslâmʹın gerektirdiği bu prensip, kesinlikle kendisi üze‐ rine uygulanacaktı. Cenâb‐ı Hak buyuruyor: ﻚ َﺟ َ ﻚ َز ْو َ ﻋَﻠ ْﻴ َ ﻚ ْ ﺴ ِ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ َا ْﻣ َ ﺖ َ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ َوَا ْﻧ َﻌ ْﻤ َ ل ﻟِﱠﻠﺬِى َا ْﻧ َﻌ َﻢ اﻟﻠﱠ ُﻪ ُ َوِا ْذ َﺗﻘُﻮ س وَاﻟﱠﻠ ُﻪ َ ﺨﺸَﻰ اﻟﻨﱠﺎ ْ َﻚ ﻣَﺎ اﻟﻠﱠ ُﻪ ُﻣ ْﺒﺪِﻳﻪِ وَﺗ َﺴ ِ ﺨﻔِﻰ ﻓِﻰ َﻧ ْﻔ ْ ﻖ اﻟﱠﻠ َﻪ َو ُﺗ ِ وَا ﱠﺗ ﻰ ﻟَﺎ ْ ﺟﻨَﺎ َآﻬَﺎ ِﻟ َﻜ ْ ﻃﺮًا َز ﱠو َ ﺨﺸَﻴ ُﻪ َﻓَﻠﻤﱠﺎ ﻗَﻀَﻰ زَ ْﻳ ٌﺪ ِﻣ ْﻨﻬَﺎ َو ْ ن َﺗ ْ ﻖ َا ﺣﱡ َ َا ﻀﻮْا ِﻣ ْﻨ ُﻬﻦﱠ َ ﻋﻴَﺎ ِﺋ ِﻬ ْﻢ ِاذَا َﻗ ِ ج َا ْد ِ ج ﻓِﻰ َا ْزوَا ٌ ﺣ َﺮ َ ﻦ َ ﻋﻠَﻰ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨِﻴ َ ن َ َﻳﻜُﻮ ن َا ْﻣ ُﺮ اﻟﱠﻠ ِﻪ َﻣ ْﻔﻌُﻮﻟًﺎ َ ﻃﺮًا َوآَﺎ َ َو “(Rasûlüm!) Hani Allahʹın nimet verdiği, senin de kendisine iyilik ettiğin kimseye: Eşini yanında tut, Allahʹtan kork! diyordun. Allahʹın açığa vuracağı şeyi, insanlardan çekinerek içinde gizliyordun. Oysa asıl korkmana lâyık olan Allahʹtır. Zeyd, o kadından ilişiğini kesince biz onu sana nikâhladık ki evlâtlıkları, karılarıyla ilişkilerini kestikle‐ rinde (o kadınlarla evlenmek isterlerse) mü’minlere bir güçlük olma‐ sın. Allahʹın emri yerine getirilmiştir.”161 Hazreti Zeyneb radıyallahu anh Rasûlullahʹın emriyle Zeyd ile evlenmeğe razı olmuş ve sonra da boşanmıştı. Aleyhisselâtü vesse‐ lâm efendimiz yine Allah’ın emriyle Hazreti Zeynebin iddeti bitince onunla nikâhlandılar. Bu arada düğüne icap edenler yemeklerini yemiş, oturmakta idiler. Müslümanlar devamlı gidip geliyorlar, vakit geçtikçe geçiyordu. Rasûlullah bu durumdan müzdarip olmasına rağmen bir şey diyemiyordu. Tam o sırada vahy nâzil oldu: Ahzab Sûresi, Âyet 37 161 İSLÂM’DA KADIN 19 ن َﻟ ُﻜ ْﻢ ِاﻟَﻰ َ ن ُﻳ ْﺆ َذ ْ ﻰ اِﻟﱠﺎ َا ت اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱢ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﻟَﺎ ﺗَ ْﺪﺧُﻠﻮُا ُﺑﻴُﻮ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ﻃ ِﻌ ْﻤ ُﺘ ْﻢ َ ﺧﻠُﻮا َﻓِﺎذَا ُ ﻦ ِاذَا ُدﻋِﻴ ُﺘ ْﻢ َﻓﺎ ْد ْ ﻦ ِاﻧَﻴ ُﻪ َوَﻟ ِﻜ َ ﻇﺮِﻳ ِ ﻏ ْﻴ َﺮ ﻧَﺎ َ ﻃﻌَﺎ ٍم َ ﻲ ِﺤ ْ ﺴ َﺘ ْ ﻰ َﻓ َﻴ ن ُﻳ ْﺆذِى اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱠ َ ن َذِﻟ ُﻜ ْﻢ آَﺎ ﺚ ِا ﱠ ٍ ﺤﺪِﻳ َ ﺴﺘَ ْﺎﻧِﺴِﻴﻦَ ِﻟ ْ ﺸﺮُوا وَﻟَﺎ ُﻣ ِ ﻓَﺎ ْﻧ َﺘ ﻦ ْ ﺴﻠُﻮ ُهﻦﱠ ِﻣ َْ ﺳَﺎ ْﻟ ُﺘﻤُﻮ ُهﻦﱠ َﻣﺘَﺎﻋًﺎ َﻓ َ ﻖ َوِاذَا ﺤﱢ َ ﻦ ا ْﻟ َ ﻲ ِﻣ ِﺤ ْ ﺴ َﺘ ْ ِﻣ ْﻨ ُﻜ ْﻢ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ﻟَﺎ َﻳ ن ُﺗ ْﺆذُوا ْ ن َﻟ ُﻜ ْﻢ َا َ ﻦ َوﻣَﺎ آَﺎ ٍ ﺣﺠَﺎ ِ َورَا ِء ﻃ َﻬ ُﺮ ِﻟ ُﻘﻠُﻮ ِﺑ ُﻜ ْﻢ َو ُﻗﻠُﻮ ِﺑ ِﻬ ﱠ ْ ب َذِﻟ ُﻜ ْﻢ َا ﻋ ْﻨ َﺪ ِ ن َ ن َذِﻟ ُﻜ ْﻢ آَﺎ ﻦ َﺑ ْﻌ ِﺪ ِﻩ َا َﺑﺪًا ِا ﱠ ْ ﺟ ُﻪ ِﻣ َ ن َﺗ ْﻨ ِﻜﺤُﻮا َا ْزوَا ْ ل اﻟﱠﻠ ِﻪ وَﻟَﺎ َا َ َرﺳُﻮ ﻋﻈِﻴﻤًﺎ َ اﻟﱠﻠ ِﻪ “Ey iman edenler! Siz zamanını gözetlemeksizin, bir yemeğe da‐ vet edilmedikçe, Peygamberʹin evlerine girmeyin. Ancak davet edil‐ diğiniz vakit girin. Yemeği yediğinizde hemen dağılın, sohbete dal‐ mayın. Çünkü bu hareketiniz Peygamberʹi üzmekte, fakat o (size bunu söylemekten) utanmaktadır. Ama Allah, hakkı söylemekten çe‐ kinmez. Peygamberʹin hanımlarından bir şey istediğiniz zaman perde arkasından isteyin. Bu, hem sizin kalpleriniz, hem de onların kalpleri için daha temiz bir davranıştır. Sizin Allahʹın Rasûlünü üz‐ meniz ve kendisinden sonra onun hanımlarını nikâhlamanız asla caiz olamaz. Çünkü bu, Allah katında büyük (bir günah) tır” 162 Bundan sonra Rasûlullah evlerinin kapısına perde astılar. Hazreti Zeynebʹin düğününde Rasûlullah bir keçi kestirmiş ve gelen misa‐ firlere ikram ettirmişti. Bir gün Hazreti Zeyneb radıyallahu anh Peygamberimize arz eder. ”Yâ Rasûlallah, ben sizin diğer hanımlarınızın hiç birine benzemem. Bu hanımlarınızın hiç birisi benim gibi değildir. Bunların hepsinin de nikâhlarını, babaları, kardeşleri yahut da aileleri veya velileri kıydırmışlardır. Yalnız benim nikâhım Melekûtta kıyılmış ve zevce‐ liğim Hak Teâlâ tarafından size bildirilmiştirʺ Ahzab Sûresi, Âyet 53 162 18 İSLÂM’DA KADIN Münafıkların ʺOğlunun hanımını nikâhladıʺ dedikodularına Cenâb‐ı Hak şu âyet‐i kerîme ile cevap verdi: ﻋﻠِﻴﻤًﺎ َ ﻰ ٍء ْ ﺷ َ ن اﻟﱠﻠ ُﻪ ِﺑ ُﻜﻞﱢ َ ﻦ َوآَﺎ َ ل اﻟﱠﻠ ِﻪ َوﺧَﺎ َﺗ َﻢ اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱢﻴ َ ﻦ َرﺳُﻮ ْ ﻦ ِرﺟَﺎِﻟ ُﻜ ْﻢ َوَﻟ ِﻜ ْ ﺣ ٍﺪ ِﻣ َ ن ُﻣﺤَ ﱠﻤ ٌﺪ اَﺑَﺎ َا َ ﻣَﺎ آَﺎ “Muhammed, sizin erkeklerinizden hiçbirinin babası değildir. Fa‐ kat o, Allahʹın Rasûlü ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah her şeyi hakkıyla bilendir.”163 Hazreti Zeyneb radıyallahu anh çok cömert ve eli açıktı. Fukara‐ nın dayanağı idi. Elinden iş gelirdi. Kendi eliyle deri işler, hazırlar ve bundan da para kazanırdı, kazandığınıda fakirlere dağıtırdı. Hazreti Ömer radıyallahu anh zamanında kendisine onbin dir‐ hem geçim masrafı tayin edilmişti. Fakat bu parayı sadece bir kez aldı ve şöyle dedi: ʺYâ Rabbi, gelecekte böyle paralar benim yanımda bulunmasın zira para demek fitne demektirʺ Aldığı parayı hemen fakirlere da‐ ğıttı. Hazreti Ömer bunun üzerine “Ümmül mü’minîn Hazreti Zeyneb büyük hayır sahibidirʺ deyip bu sefer dağıtmaması elinde tutması haberiyle bin dirhem daha gönderir. Hazreti Zeyneb ise o parayıda fakirlere dağıtır. Hazreti Âişe buyuruyor: ʺİster dinî muameleler olsun, ister takva ve sadakat olsun, ister sıla‐i rahim olsun, ister cömertlik ve fedakârlık olsun, Zeynebʹden daha iyi hiç bir hanım yokturʺ Rasûlullah şöyle buyurmuştu: ʺBana en çabuk ve erken olarak kavuşacak olanınız, kolu en uzun olanınızdırʺ164 kolu en uzun olmamasına rağmen aleyhisselâtü vesse‐ Ahzab Sûresi, Âyet 40 163 İSLÂM’DA KADIN 19 lâm efendimize ilk önce o kavuştu, uzunluktan maksadın onun eliyle kazandığını, sadaka ve hayrata sarf etmesi olduğu ortaya çıktı. 641 yılında vefat etti. Ölmeden önce, kefenini hazırlamıştı. Haz‐ reti Ömer ona ikinci bir kefen gönderdi. Hazırladığı kefen sadaka olarak verildi. Vasiyeti üzerine mezara kadar Rasûlullahʹın tabu‐ tunda götürüldü. Cenaze namazını Hazreti Ömer radıyallahu anh kıldırdı. Hava o kadar sıcaktı ki mezarı üzerine çadır kuruldu. Allah celle celâlühu kendisinden razı olsun ve bizleri şefaatlarına nail eyle‐ sin. Amin. PEYGAMBER EFENDİMİZİN KIZLARI HAZRETİ ZEYNEB Peygamber aleyhisselâtü vesselâmʹin ikinci çocuğu ve kızlarının en büyüğüdür. Zeyneb büyüyüp evlenme çağına gelince, teyzesi Hâle binti Huveylid kendisini, oğlu Ebuʹl‐Âs bin er‐Rebîʹe istedi. Hazreti Hatice, kız kardeşinin bu isteğini memnuniyetle kabul etti. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm da nübüvvetten önce gerçekleşen bu evliliğe muhalefet etmedi. Hazreti Muhammed aleyhisselâtü vesselâmʹe risâlet gelince, hanımı Hazreti Hatice; başta Zeyneb olmak üzere dört kızı ile birlikte, derhal Oʹna iman ettiler. İbn Saʹd et‐Tabakat 164 18 İSLÂM’DA KADIN HAZRETİ RUKİYYE Peygamber Efendimiz Hazreti Muhammed aleyhisselâtü vesse‐ lâm ʹin ikinci kızı. Hazreti Rukiyye, Hazreti Osman ile evlendikten sonra birlikte Habeşistanʹa hicret eden ilk kafile içinde yer almıştı. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: ʺOsman, Hazreti İbrahim ile Hazreti Lûtʹtan sonra karısı ile birlikte hicret eden ilk mü’mindirʺ buyurmuştu. Hazreti Rukiyye, yine eşiyle birlikte Habeşistanʹdan Mekkeʹye dönmüş ve oradan da Medineʹye hicret etmişti. Bedir savaşından kısa bir süre önce Hazreti Rukiyye rahatsızlanmış, bu yüzden Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm Hazreti Osmanʹa savaşa gitme‐ mesi konusunda izin vererek hanımının yanında kalmasını istemişti. Bedir savaşının zafer haberini Zeyd bin Hâriseʹnin Medineʹye ulaş‐ tırdığı gün, Hazreti Rukiyye ruhunu Allahʹa teslim etmişti.. 624 yılında vefat eden Hazreti Rukiyyeʹnin cenazesini Ümmü Eymen yıkadı. Kocası Hazreti Osman da eşinin cenaze namazını kıl‐ dırdı. Sonra da Medineʹde Mescid‐i Nebîʹnin yanındaki Cennetü’l‐ Bâki mezarlığında toprağa verildi. HAZRETİ ÜMMÜ GÜLSÜM Hazreti Peygamberʹin kızlarındandır. Hazreti Osmanʹa iki nur sa‐ hibi anlamına gelen ʺZinnureynʺ lakabının verilmesi, Hazreti Pey‐ gamber aleyhisselâtü vesselâmʹin kızları Hazreti Rukiyyeʹnin vefa‐ tından sonra Ümmü Gülsüm ile evlenmesi sebebiyledir İlk Müslümanlardan olan Ümmü Gülsüm, annesi Hatice ve kız kardeşleriyle birlikte Rasûl‐i Ekremʹe biat etmiştir. İSLÂM’DA KADIN 19 Hz Ümmü Gülsüm 630 yılı Şaban ayında vefat etmiş, cenazesi Peygamber aleyhisselâtü vesselâmʹin halası Safiyye, Esma binti Umeys ve Ümmü Atiyye tarafından yıkanıp kefenlenmiş ve cenaze namazı Hazreti Peygamber tarafından kıldırılmıştır. Peygamber Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm Hazreti Hadice ha‐ yatta iken başka zevce almamışlardır. Ve bütün evlâdları ondan dünyaya gelmişlerdir. Yalnız İbrahim ismindeki 18 aylık iken vefat eden oğulları, Mısırlı zevceleri Mariye’den doğmuştur. Zevcât‐ı tâhirâtın evveli olduğu gibi efdâli de Hazreti Hadice Hayrunnisa’dır. Seyyidü’s‐Sakaleyn aleyhisselâtü vesselâm Hazretlerine yakınlığı cümleden evvel olduğu gibi nübüvvet ve vahdaniyete imanı dahi herkesten öncedir. öyle ki İslâm şerefi ile ilk şereflenen O’dur. Erkek ve kadından hiç kimse ondan evvel Müslüman olmak lütfuna nail olmamıştır. Alem‐i dünyada Efendimizin aleyhisselâtü vesselâm telkini ile birinci olarak “Lâ ilahe illallah, Muhammedün rasûlullah” diyen ve ilk defa Peygamberle namaz kılan Hadicetü’l Kübra’dır. Hadice ci‐ han kadınlarının en hayırlılarındandır Akıllı, zengin ve ehl‐i temkin bir hatun idi. Yirmidört küsur sene Peygamber‐i Zîşânla beraber tezevvüc hayatı yaşamışlardır. Nübüv‐ vet ve risaletin mühim ve tahammüle güç, harikulade hallerinde ol Zat‐ı celîlü’s‐sıfata hizmet eylemişlerdir ve çok zaman terler içinde eve dönen Rasûl‐i Ekrem’e, teselli vermek irfan ve ihlâsına malik ye‐ gâne bir varlık idi. Hicret‐i seniyyeden üç sene evvel altmışbeş yaşla‐ rında iken Mekke‐i Mükerreme’de iman‐ı kâmile ile ahiret alemine irtihal eylediler. 18 İSLÂM’DA KADIN Neden sonra Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm her biri bü‐ yük bir hikmete mebni olmak üzere diğer zevcelerini tezviç buyur‐ dular. Bunlardan en sevimlisi, en zekisi ve en genci bulunan Hazreti Ebubekir‐i Sıddık’ın Kerîmesi olan Hazreti Âişe der ki: “Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm her vakti Hazreti Hadice’yi sena buyururdu. Bir gün yine fazlaca medhettiğinde bana gayret ge‐ lip kıskanmak arız oldu. Dedim ki: “Hadice ihtiyar bir kadındı! Cenâb‐ı Hak size ondan hayırlısını verdi!” Cenâb‐ı Risalet‐meab celallenerek: “Vallahi! Hayır! O’ndan hayırlısına nail olmamışımdır. Halk müş‐ rik iken O mü’min idi. İnsanlar beni tekzib ettiğinde o tasdik etti. Herkes beni mahrum bıraktığı vakit o bana mal ile, can ile yardım eyledi. Ve Cenâb‐ı Hak bana ancak ondan evlâd ihsan eyledi.” bu‐ yurdular. 165 Hazreti Âişe bu kelam‐ı nebeviyyeyi işitince: “Artık bundan böyle, Hadicet‐ül Kübra’yı rahmetle yad edeyim diye kendi kendime karar verdim” dedi. Hadis, Buhârî, Tirmizî 165 İSLÂM’DA KADIN 19 HAZRETİ FATIMATÜ’Z‐ZEHRA İki cihan güneşi alemlerin seyyidi Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin Kerîme‐i muhteremeleridir. Rakîk ve şefik bir kalbe, müstesna bir asalet ve güzelliğe, cihan hanımlığı için numune‐i imtisal bir haya ve iffete mâlik idi. Mübarek yüzlerinden lemean eden nur, herkesi hayran ve mebhut bırakırdı. Bu sebeble kendileri ay yüzlü, nur vecheli manasına olmak üzere “Zehra” lakabıyla tavsif olunmuşlardır. Hazreti Âişe validemiz bu hususu ifade sadedine: “Ben Hazreti Fatıma’nın mübarek yüzlerinden lemean eden nur ile kapkaranlık bir gecede iğneme iplik geçirdim.” buyurmuşlardır. Her an Hak ile bulunmaları, ömürleri boyunca bir vakit bile na‐ maz geçirmemiş olmaları; iffetin, hayanın, edebin, faziletin İslâm’da numune‐i imtisali bulunmaları cihetiyle de kendileri “Betül” diye tesmiye olunur. Fahr‐i âlem aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin Hazreti Hadice validemizden olan altı evlâdından en küçükleri ve en sevgilileri idi. Yukarıda da beyan ettiğimiz vechile mücella bir ruh, müstesna bir güzellik, misilsiz bir haya ve iffet onun bariz sıfatları idi. Rivâyet olunur ki; Fatımatü’z‐Zehra Mekke‐i Mükerreme’de Hazreti Muhammed Mustafa Efendimizin yanında bulunuyordu. Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm bir gün Mescid‐i Ha‐ ram’da duvara dayanmış oturuyordu. Arap hatunlardan süslü elbi‐ seler giymiş bir gürüh geldi: 18 İSLÂM’DA KADIN “Yâ Muhammed! Bugün kadınlar arasında bir toplantımız var. Sizden ricamız topluluğumuzu şereflendirmesi için Fatımatü’z Zehra’ya müsaade ediniz. Kesilmiş olan ülfet bağımız yeniden bağ‐ lanmış olsun.” Hz Peygamber aleyhisselâtü vesselâm bu dileği reddetmeyi caiz görmedi, ricalarını kabul etti. “İnşallah ben Fatıma’yı gönderirim” buyurdu. Fatımatü’z‐Zehra Hazreti Peygamberin aleyhisselâtü vesselâm huzuruna gelince: “Ey gözümün nuru. Cefa gördükçe vefalı davranmamız, yabancı‐ lık gördükçe aşinalık etmemiz için bize kaza divanından emir gel‐ miştir. Ey Fatıma! Arap hatunları benden topluluklarına gitmekle feyz ve şeref vermeni istediler. Ben de bunu kabul ettim. Şimdi ahde vefa şartının yerine getirilmesi senin rızana kaldı.” Fatımatü’z‐Zehra dedi ki: “Ey sevgili babacığım, senin ahde vefanı ben de isterim. Yalnız oraya hangi kıyafetle gideceğimden dolayı hayretteyim. Üzerimdeki elbiseden dolayı Ebu Süfyan’ın karısı Hind’in benimle istihza etme‐ sinden endişe ediyorum.” Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm: “Ey gözümün nuru, onların nazarları kısadır. Mânâ âlemini gö‐ remezler. Bu suret aleminden başka alem olduğunu bilemezler.” Bunları söylerken mübarek gözlerinden yaşlar dökülüyordu. Hazreti Peygamber devamla: İSLÂM’DA KADIN 19 “Ey ciğerparem! Üzülme ki bizim süslü elbisemiz takva libasıdır. Mücevherli tacımız ise ilim ve rızadır. Madde, hazan kasırgasının hücumu ile darmadağın olacaktır.” Bu konuşma esnasında Cebrail nüzul edip şunları bildirdi: “Ya Rasûlallah! Hüküm odur ki, Fatıma’yı o topluluğa göndere‐ sin. O’nun o toplantıya ayak basışındaki bereket sayesinde bazı gizli sırlar açığa vurulacaktır” Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm bunun üzerine: “Ey Fatıma! Cebrail senin oraya gitmen için ferman getirdi.” bu‐ yurdu. Fatıma dedi ki: “Ya Rasûlallah! Allah ve Rasûlünun emrine canım feda olsun. Canım sana feda olsun mademki Cenâb‐ı Allah’ın hükmü fermanı var o toplantıya gideceğim.” Bunları söylerken örtüsünü sarılarak o topluluğa gitmek üzere evden çıktı. Arap kadınları mağrurâne gözlerini açmış onu bekliyorlar ve kendi kendilerine: “Fatıma şimdi parça parça olmuş örtüsü ile ve yama yama dikil‐ miş elbisesi ile bizim yüksek sedirlerimizi ve şevketli taçlarımızı gö‐ rünce haset ateşi vücudunu kimbilir nasıl yakacak ve gözyaşı hayt‐ı mamuresini nasıl yıkacak?” diye düşünüyorlardı. Bir de ne görsünler… İlâhî lütuflara mazhar Fatıma bütün heybe‐ tiyle bu muazzam kadın topluluğuna öyle bir saadet gölgesi bıraktı ki, güzelliğinin pırıltısından gözleri kamaşıyor, haşmetinin debdebe‐ sinden akıllar hayrete dalıyor. Mübarek başı mücevherli bir tac ile 18 İSLÂM’DA KADIN süslenmiş, latif vücuda renkli kumaşlarla zinetlenmiş, ayın ondördüne benzeyen alnı inci dizileriyle parıldamakta, selviyi andı‐ ran boyu sırmalı hamaylılarla kaplıdır. Sağında, solunda yıldıza ben‐ zeyen cariyeler ve gül yanaklı hizmetçiler, kimi ismet örtüsünün ete‐ ğini tutmuş ki dünya toprağına değip kirlenmesin. Kimi gideceği yola gül suyu döküp, öd ağaçları yakardı. Bu ilâhî şevketle toplantıya ayak basınca, bu hali gören haris Kureyş kadınları bu ihtişam ve zinet karşısında hayrete düştüler. Ve meclisin baş sedirini ona teslim ettiler. Kureyş kadınlarının gururu kalktı, düşünceleri darmadağın oldu. Birbirlerine: “Bu hangi şâhın kızı ki, hali, tavrı, güzelliği eşsizdir?” Öğrendiler ki bu; ‘Rasûlüllah’ın kızı Fatımatü’z‐Zehra’dır.’ Nasibi olanlar ona sokuldular. “Hoş geldin, sefa geldin” dediler. Ve ikramda bulundular. Nasibi olmayanlar hasetlerinden çatla‐ dılar, meclisi bırakıp gittiler. Kadınlara Hazreti Fatımatü’z‐Zehra: “Ey Kureyşin sevgililileri! Bizim manevî gıdamız tesbih ve tehlildir. Bundan Hakk’a ta’zim ve tebcil doğar. Babamın getirdikleri dünya ve ahiret saadetini sağlar. Bize yakın olmak isterseniz, Allah’a ve Rasûlüne iman edin.” buyurdu. Ve oradaki kadınların ekserisi İslâm’la şerefyab oldular.166 Fuzulî, Hadikat‐üs Süedâ 166 İSLÂM’DA KADIN 19 Hicretin ikinci senesinin Zilhicce ayında Rasûl‐i Ekrem Efendimiz Hazreti Fatıma’yı Hazreti Ali Efendimize tezviç eylediler. Bu zaman Hazreti Fatıma 15, Hazreti Ali Efendimiz ise 21 yaşlarında idiler. İz‐ divaç günü Rasûlullah Efendimiz su getirtip abdest aldılar; sonra da bu sudan Hazreti Aliʹnin üzerine serperek ʺEy Allahʹım! Bu evliliği ikisi için de mübarek kıl!”167 mealinde dua‐yı seniyyede bulundular. Hazreti Ali ve Hazreti Fatıma’nın evliliğinden üçü erkek ikisi kız olmak üzere beş evlâdları oldu. Kızları Ümmü Gülsüm ve Zeynep; erkekler ise Hazreti Hasan, Hazreti Hüseyin Efendimiz ve Hz Muhsin idi. Hazreti Muhsin yaşa‐ mayıp çocukluk yaşında vefat etti. Bu sebeple nesli, necîb‐i peygam‐ berî Hazreti Haseneyn (Hazreti Hasan ve Hazreti Hüseyin) Efendi‐ mizle devam etti. Hatemü’l‐Enbiya aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin diğer evlâdlarının cümlesi vefat edip kendilerinden sonra yalnız Hazreti Fatıma radıyallahu anh kaldı ve vefat‐ı Nebî aleyhisselâtü vesselâm’i müteakip altı ay daha idame‐i hayat eylediler. Hazreti İbni Abbas tefsirinde naklen şöyle buyurmuşlar ki: “Hazreti Hasan ve Hazreti Hüseyin Efendimiz çocukluk yaşla‐ rında rahatsızlanmışlardı. Hazreti Risalet‐penahî aleyhisselâtü ves‐ selâm ile ashabdan bazı zevat onları ziyaret etmişler; ziyarette bulu‐ nan zevattan biri çocukların şifa bulmaları için Hazreti Ali Efendi‐ mize adak adamayı tavsiye etmişlerdi. Hazreti Ali Efendimiz de üç gün oruç tutmayı nezreylediler. Haysemî, Taberanî 167 18 İSLÂM’DA KADIN Bunun üzerine Hazreti Fatıma ile hizmetçileri Fudda ve Hazreti Hasan ve HazretiHüseyin de Ali Efendimize iştirak ederek üçer gün oruç tutmayı nezreylediler. Ve biiznillah Teâlâ Hazreti Hasan ve Hazreti Hüseyin Efendileri‐ miz şifa buldular. Nihâyet nezrettikleri üç günlük orucu birlikte tutmaya karar ver‐ diler. Fakat oruç tuttukları ilk gün kaderin bir cilvesi olarak evlerinde hiç yiyecekleri yoktu. Bu durum karşısında Hazreti Ali Efendimiz bir ahbabından üç ölçek arpa getirdi. Hazreti Fatıma o gün için bulunan, arpanın üçte birini öğütüp yoğurarak beş parça ekmek yaptı. İftar vakti olmuştu. Birlikte akşam namazını eda edip sofraya oturdular. Henüz iftarlarını açmak üzere idiler ki kapıya bir fakir gelip: “Yâ Ehl‐i Beyt!... Ben Müslüman fakirlerden bir fakirim. Beni do‐ yurunuz ki Allah celle celâlühu da sizleri cennet nimetleri ile doyur‐ sun.” nidasıyla sadaka istemeye başlayınca Hazreti Ali Efendimiz eline henüz almış olduğu lokmasını bırakıp Hazreti Fatıma’ya: “Fakiri memnun edelim değil mi?” diye hitap ettiklerinde Hazreti Fatımatü’z‐Zehra muvafakatlarını hemen şu beyit ile ifade eylediler: “Ey amcamın oğlu… Emrini dinler hemen itaat ederim.” O akşam sofralarında olan ekmeğin hepsini o fakire verip kendi‐ leri sadece su ile iktifa ettiler. Ertesi gün Hazreti Fatıma arpanın üçte birini daha yoğurup yine beş parça ekmek yapmıştı. Akşam oldu yine iftar için yemeğe otur‐ duklarında kapıya bir yetim geldi: İSLÂM’DA KADIN 19 “Yâ Ehl‐i Beyt!... Ben Müslüman yetimlerden bir yetimim, beni doyurunuz. Allah celle celâlühu da sizi cennet nimetleri ile doyur‐ sun.” nidası ile sadaka isteyince gene Hazreti Ali Efendimiz mübarek ellerinden lokmalarını bırakıp: “Yâ Fatıma yetimi memnun edelim, ne dersin?” deyince Hazreti Fatıma yine şu beyitlerle muvafakatlarını bildirdiler. “Hayır yolunda aç bir kimseye infak edersem salihler ve müttakiler cematine katılacağımı, şefaate mazhar olanlar içinde cen‐ nete gireceğimi umarım. Aldırış bile etmeden gam çekmeden verece‐ ğim. Ben Allah’ın rızasını evlâdü iyalime tercih ederim. Onlar da var‐ sınlar benim gibi geceyi aç geçirsinler. Zaten Hüseyin’im muhare‐ bede şehit edilecektir.” Bu defa da sofralarındaki tekmil ekmeği yetime tasadduk ettiler ve kendileri su ile kanaat eylediler. Üçüncü gün arpanın geri kalan üçte birini de yoğurup yine beş parça ekmek yaparak iftar için sofraya oturduklarında muhtacînden aynı şekilde birisi gelip sadaka istedi. Gene sofralarında ne varsa hepsini verdiler. Ve su ile iktifa ettiler. Dördüncü gün oruçlu değillerdi fakat yine yiyecekleri yoktu. Hazreti Fatıma açlık sebebiyle mecalsiz kalmıştı. Hazreti Hasan ve Hazreti Hüseyin Efendilerimiz artık titremeye başlamışlardı. Haz‐ reti Ali Efendimiz mahdumlarını alıp Rasûl‐i zîşân’a gitti. Rasûl‐i Ek‐ rem aleyhisselâtü vesselâm onların bu hallerini müşahede edince de‐ runî bir teessürle içleri sızladı ve kendilerini taltif ve iltifata başla‐ dıkları sırada Cebrail aleyhisselâm geldi ve Efendimiz aleyhisselâtü vesselâma: ﺴﻜِﻴﻨًﺎ َو َﻳﺘِﻴﻤًﺎ َوَاﺳِﻴﺮًا ْ ﺣ ﱢﺒ ِﻪ ِﻣ ُ ﻋﻠَﻰ َ ﻄﻌَﺎ َم ن اﻟ ﱠ َ ﻄ ِﻌﻤُﻮ ْ َو ُﻳ 18 İSLÂM’DA KADIN “Onlar, kendi canları çekmesine rağmen yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler.” mealinde ki âyet‐i Kerîme vahyoldu.168 Ve böy‐ lece bu emsalsiz feragat ve fedakârlıklarının Allah celle celâlühu ka‐ tında meşkur ve makbul olduğunu Rasûlullah Efendimiz kendilerine tebliğ eyledi. Cenâb‐ı Hak şefaatlerine nail eylesin! Âmin. Esasen Nebî‐i Muhterem aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz, Ke‐ rîme‐i pakizeleri ve cümle İslâm hanımlarının nümune‐i melceleri Hazreti Fatıma hakkında şu hadis‐i şerifleri buyurmuşlardır. “Cennet hanımlarının büyükleri dörttür: bunlar; Hazreti Hadice Hazreti Fatıma, Hazreti Meryem ve Hazreti Asiye’dir.” 169 “Fatımatü’z‐Zehra benden bir cüzdür. Onu gazaplandıran beni gazaplandırmış olur.” “Hazreti Meryem müstesna olduğu halde Fatımatü’z‐Zehra cen‐ net kadınlarının büyüğüdür.”170 Hazreti Âişe validemiz buyurdular ki: Bir gün Nebiyy‐i zîşân aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin huzu‐ runda oturuyorduk. Hazreti Fatıma geldi. Yürüyüşleri tıpkı Rasûl‐i Ekrem’in yürüyüşü gibi idi. Risalet‐meap kendilerini: “Merhaba ey kızım” diye taltif ederek sağ veya sol taraflarına oturttular ve kulağına sır olarak bir şey söylediler. Hazreti Fatıma ağlamaya başladı. Tekrar bir şey söylediler. Bu defa da sevinçle te‐ bessüm etti. Ben de, “Bugünkü sevincin üzüntüyü böyle takip ettiğini İnsan Sûresi, Âyet 8 Hadis, Tirmizî 170 Hadis, Münâvî 168 169 İSLÂM’DA KADIN 19 hiç görmedim.” deyip kendilerini ağlatacak ve güldürecek şekilde Rasûl‐i Ekrem’in ne söylediklerini sordum. Hazreti Fatıma: “Rasûlullah’ın sırrını kimseye ifşa etmem.” buyurdular. Hazreti Risalet‐penah ahirete teşrif buyurduktan sonra kendile‐ rinden bu hâli tekrar sual ettiğimde buyurdular ki: “İlk fısıldamalarında: “Cibril‐i Emin Kur’an‐ı Kerîm’i talim için bana senede bir defa geliyordu. Bu sene iki defa geldi. Öyle zannedi‐ yorum ki; ecelim yakındır. Ve ehli beytim içinde en evvel bana kavu‐ şacak olan sensin ve ben sana ne güzel selef olacağım.” buyurdular. Ben de bunu duyunca ağladım. İkinci defasında ise: “Ya Fatıma cümle kadınların en yükseği olmaya razı olmaz mısın?” buyurmala‐ rıyla da sevindim ve güldüm.” buyurdular. 171 Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin ahirete teşrif buyurmalarından sonra Hazreti Fatımatü’z‐Zehra’nın tek bir defa güldüğünü kimseler görmedi. Peygamber Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm vefat ederken nasıl ve kimler tarafından yıkanacaklarını ve namazın nasıl kılınacağını, kabrine kimlerin ineceğini bir bir vasiyet etmişlerdi Hazreti Peygam‐ berin mübarek vücudunu toprağa gömmek, sahabeler için en büyük bir üzüntüydü. Fakat ne çare Cenâb‐ı Hak celle celaluhu. ن َ ﺖ َوِا ﱠﻧ ُﻬ ْﻢ َﻣ ﱢﻴﺘُﻮ ٌ ﻚ ﻣَ ﱢﻴ َ ِا ﱠﻧ “Muhakkak sen de öleceksin onlar da ölecekler. Sonra şüphesiz, kıyamet günü, Rabbinizin huzurunda davalaşacaksınız.” buyurduğu için Allah’ın emri yerine gelmiştir. 172 Hadis, Buhârî ve Müslim Zümer Sûresi, Âyet 30‐31 171 172 18 İSLÂM’DA KADIN Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm Efendimizin vasiyeti üzerine mübarek cesed‐i âlîleri Salı‐Çarşamba gecesi Hazreti Âişe validemizin saadethânesindeki mübarek kabirlerine defnedilmiştir. Sonra Hazreti Peygamberin gözbebeği Hazreti Fatımatü’z‐Zehra va‐ lidemiz geldi. Seyyidü’l‐ En’âmın irtihallerinde kendilerinde tarif edilmez bir hüzün istilâ etti. Defin sırasında oradaki bütün sahabîler üzüntülerinden âh edip ağlaşırken Hazreti Fatımatü’z‐ Zehra: “Rasûlullah’ın üzerine toprak serpmeye vicdanlarınız nasıl razı ve hoşnut oluyor?” deyip ağlar herkesin ciğerlerini dağlardı. Sonra Hazreti Fatıma son derece tazim ve hürmetle Hazreti Pey‐ gamberin kabrinden bir avuç toprak aldı, kokladı ve yüzlerine süre‐ rek şu beyitleri okudu: “Hazreti Muhammed’in toprağını koklayanın hâli ne olur? Öm‐ rümün sonuna kadar güzel kokuları koklamamak… Benim üzerime bir takım belalar döküldü ki eğer bu belalar gündüzlerin üzerine dö‐ külseydi gece olurdu.” Babası Fahr‐i Kâinatın vefatından sonra son derece acılı, üzün‐ tülü ve hicranlı günler yaşayan Fatımatü’z‐Zehra bu hicranla zaman zaman mersiyeler söylemiştir. Onlardan bazılarını teberrüken buraya alıyoruz. “Semanın bütün canipleri toz rengini aldı. Gündüzün güneş dü‐ rülüp soldu. Gece ile gündüz kapkara oldu. Yeryüzü O Peygamber‐i Zîşân aleyhisselâtü vesselâm’in irtihallerinden sonra olan hüzün ve kederinden dolayı mahzundur. Yerinden oynamış, pek çok sarsıl‐ mıştır. Artık memleketlerin şarkı da garbı da onun firakına ağlasın. Mudar kabilesi de her bir Yemenli de ağlasın.” beyitleri Fahr‐i Risalete dair irad buyurdukları mersiyelerindendir.173 Hadis Buhârî 173 İSLÂM’DA KADIN 19 Bir aralık Ravza‐i Muttahhara’ya yüzlerini çevirerek şu beyitleri irad ettiler: “Yâ Rasûlallah! Sana karşı olan hüznü kederimden dolayı iki ya‐ nağımda gözyaşlarımdan izler hasıl oldu. Yürekte de yaralar var. Sabretmek her yerde güzel olur fakat senin irtihaline karşı değil, çünkü buna tahammül mezmumdur. Firakından gözlerimden yaşlar akarken hüzün ve kederime hiçbir tesellinin faydası yoktur.” Nihâyet Hazreti Fatıma için de bu fani dünyadan ayrılık günleri gelip çatmıştır. O da Hakk’a yürüyecektir. Hazreti Fatıma: “Ey Ali! O musibete (Peygamberin ahirete irtihaline) sabrettim. Bu mihnete (benim ahirete irtihalime) dahi tahammül et! Ve bir za‐ man benden gafil olma. Ve riâyetimden geri kalma ki bu benim son dakikalarımdır” dedi. Fatıma bu sözleri söylerken gözlerinden akıttığı yaşlara Hasan ve Hüseyin elbiselerini ıslatır, ahının ateşiyle bir yandan da: “Ey ciğer parelerim. Acaba benden sonra sizin haliniz ne olur?” diye söylendi. Rasûlullahın torunları bundan müteessir olup ağlamaya başladı‐ lar. Hazreti Fatıma: “Ey gözümün nurları, Bâkî mezarlığına varıp orada benim için dua edin ve Allah’a yalvarın.” dedi Onlar mezarlığa doğru yöneldiklerinde Aliyyü’l‐Murtaza’ya: “Ey şefkatli yoldaş, veda vaktidir. Hakkını helal et.” dedi. 18 İSLÂM’DA KADIN Hazreti Ali bu hal üzere bir ah etti. Fatıma sonra Amîs kızı Esma’yı çağırtıp: “Yâ Esma! Bir yemek hazırla ki ciğer parelerim eve döndükle‐ rinde yesinler. Ve onlara benim yanıma gelmelerine müsaade etme ki beni bu hâl ile görüp perişan olmasınlar” dedi. Hülâsâ Hazreti Hasan ile Hüseyin Bâkî mezarlığından geri dön‐ düklerinde Esma kendilerini karşılayıp yemek teklif etti. Onlar: “Bizim annemizden ayrı yemek yediğimiz yoktur.” dediler. Esma: “Ey sevgili çocuklar, anneniz biraz rahatsızdır. Yemeği siz yalnız başınıza yeyiniz.” dedi. Onlar: “Ey Teyzeciğim, biz annemizden ayrı yemek yemeyiz.” dediler. Hasılı yemekten vazgeçip odaya geldiklerinde gördüler ki Fatıma yatağına uzanmış Hazreti Ali yanında oturup ağlamaktadır. Fatıma, Hasan ve Hüseyin’e: “Ey ciğer parelerim Rasûlullah’ın ravzası üzerine varıp dua edin.” dedi. “Yâ Ali ömrümün sonudur.” dedi. (Birbirleriyle helallaşıp, vasiyetleştiler.) İSLÂM’DA KADIN 19 Hazreti Ali Hazreti Fatıma’nın vasiyetlerini kabul edip kendisiyle konuşurken odaya üzüntülü ve koşarak giren Hasan ve Hüseyin an‐ nesine yöneldiler. Hazreti Ali hüzünlü bir şekilde sordu: “Ey oğullarım, bu ne haldir?“ Hasan ile Hüseyin: “Babacığım annemizle veda etmeye gelmişiz.” dediler. Hazreti Ali: “Gözümün nurları, annenizin bu halde olduğunu ne bildiniz?” dedi . Hazreti Hasan ve Hüseyin şu cevabı verdiler: “Babamız. Senin fermanın iktizası Rasûlün Ravzasını ziyaret için buradan ayrıldığımızda, kulağımıza “Fatıma’nın öksüzleri geldi.” diye bir ses erişti. Bunun üzerine peygamberin mübarek merkadinden şu nida geldi: “Ey göz nurları. Durmayın geri dönün ki annenizi kendisine veda edebilesiniz. Kendisi ahiret alemine göçmek üzeredir. Ve şu dakikada İbrahim Halil ve kurban İsmail, Musa Ke‐ lim, İsa Ruhullah ve meb’ûs olarak gönderilen diğer Peygamberler ve mukaddes ruhlar O’nun temiz ruhunu karşılamaya gelmişlerdir.” Biz bu haberi alınca geri döndük. Fatıma’nın ayağına düşüp O’na şöyle yalvardılar: “Ey muhterem anamız. İltifat gözünü açıp bu garip mübtelalarına bir göz at ve dile gelip bu bela sahrası felaketzedeleriyle konuş.” Haykırışları Fatıma’nın kulağına erişince gözlerini açarak onları yanına çekti. Yaşlı gözlerinden hasret damlaları döküp şöyle dedi: 18 İSLÂM’DA KADIN “Ey yavrularım, acaba benden sonra sizin haliniz ne olur?” O esnada bütün evladlarını toplayıp erkekleri kızlara, kızları er‐ keklere cümlesini Hazreti Murtaza’yı ve nihâyet topunu birden Vâcibü’l‐vücûda emanet eyledikten sonra Hasan ve Hüseyin’i bir kere daha Ravza‐yı Rasûle gönderdi ve Ümmü Selma’dan biraz su isteyip yıkandı. En yeni elbiselerini giyip yatağını evinin ortasına koydurduktan sonra sağına dönerek orada karar kıldı ve sağ kolunu yüzüne yastık gibi bırakıp Esmâ binti Amîs’e şöyle dedi: “Bir gün hastalığı sırasında Cebrail, Hazreti Peygamber hizmetine gelip cennetten bir miktar kâfur getirdi ve Rasûle verdi. O hazret bu‐ nun bir kısmını kefenine konulmak üzere saklayıp bir miktarını da Ali için bana teslim etmişti. Şimdi onlar falan yerdedir. Getir de kendi hissemi alıp Ali’nin hissesini sana teslim edeyim. Amîs kızı Esmâ verilen emir üzerine o kâfuru getirdi. Fatıma içinden kendi payını alarak Esmâ’ya: “Sen biraz dışarı çıkarmısın ki benim Mabuduma gönlümün sır‐ rını açacak zamanımdır.” dedi. Esma dışarı çıkınca Fatıma şu duada bulunduğumu işitti “Ya Rabbî… Babam Muhammed’in katındaki hatırı için ve Ali Murtaza kadri için ve masum evladlarım için günahkâr ümmetlere merhamet kıl. Ve âsilerin suçlarına af kalemi çekip rahmetini onlar‐ dan esirgeme.” O iki cihan fahrinin göz bebeği, ehl‐i beytin seyyidesi İslâm ha‐ nımlığının numune‐i timsali kırık gönüllerin tesellisi, gönüllerin Zehrâ’sı vefatlarından biraz önce gusledip yeni bir elbise giydiler ve sağ ellerini yanaklarının altına koyarak sağ yanlarına yattılar ve mü‐ barek yüzlerini kıbleye yönelterek: İSLÂM’DA KADIN 19 “Ben şimdi ruhumu Rabbime teslim ediyorum. Beni hiç kimse açmasın ve yıkamasın, zira ben guslümü ettim” buyurdular ve Hak‐ kın rahmetine intikal ettiler. Filvâki Fatımatü’z‐Zehra validemiz, iki cihan güneşinin irtihalle‐ rinden altı ay sonra, yani hicretin 11. yılında Ramazan‐ı şerifin üçüncü günü henüz otuz yaşlarını bile idrak etmeden, ömürlerinin tam baharında irtihal‐i dar‐i bekâ eylediler. Hazreti Ali hemen yetişti, vasiyetleri mucibince kendilerini defneyledi. GİTTİ FATIMATÜ’Z‐ZEHRA DÜNYADAN Ey gönül döndürüp Mevlâ’ya yüzü Cennet bahçesinde açıldı gözü Mustafa’nın ciğer paresi kızı Gitti Fatımatü’z‐Zehra dünyadan Ölümü gelmeden gör ki neyledi Hazreti Ali’ye halin söyledi Hasan’la Hüseyin’e veda eyledi Gitti Fatımatü’z‐Zehra dünyadan İkram edip ona Allahu’l‐Azîm Kabza‐i kudretle içildi tesnim Oldu Hayy ü Bâkî emrine teslim Gitti Fatımatü’z‐Zehra dünyadan Kabrinden Mustafa uzatıp eli Ver bana kızımı dedi, yâ Ali Ravzasına aldı ahir ol gülü 18 İSLÂM’DA KADIN Gitti Fatımatü’z‐Zehra dünyadan Ecel yeli esti ömür bağında Hazan indi âhir nur ocağında Yaprakları soldu gül yanağında Gitti Fatımatü’z‐Zehra dünyadan Melek hayranıydı hüsnüne ânın Sevenler verdi yoluna cânın Sevgilisi Hadice‐i Kübrânın Gitti Fatımatü’z‐Zehra dünyadan Düşüp hâke âhir gül‐berk‐i ali Ebr‐i kabre girdi şems‐i cemali Sahabenin gözlerinde kaldı hayali Gitti Fatımatü’z‐Zehra dünyadan HAZRETİ MERYEM VE GÜZEL AHLÂKI Allah, Kur’an âyetleri ile insanlara yaşamları boyunca karşılaşa‐ bilecekleri her konuda, ihtiyaç duyacakları her türlü bilgiyi, doğruyu ve yanlışı bildirmiş, ayrıca Peygamber Efendimizin sünnetini de tüm inananlar için bir yol gösterici kılmıştır. Ancak bunun yanı sıra, Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de peygamberlerin ve salih mü’minlerin hayatlarından örnekler vererek, insanların Kur’an ahlâ‐ kını günlük hayatlarında nasıl yaşayacaklarını da öğretmiştir… Kur’anʹda bahsi geçen ve mü’minlerin, güzel ahlâkı üzerinde dü‐ şünüp kendilerine örnek almaları gereken salih mü’minelerden biri de Hazreti Meryemʹdir. Hazreti Meryem: İSLÂM’DA KADIN 19 ﻦ ﻟِﻰ ِ ب ا ْﺑ ﺖ َر ﱢ ْ ن ِا ْذ ﻗَﺎَﻟ َ ﻋ ْﻮ َ ت ِﻓ ْﺮ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ا ْﻣ َﺮَا َ ب اﻟﻠﱠ ُﻪ َﻣ َﺜﻠًﺎ ِﻟﱠﻠﺬِﻳ َ ﺿ َﺮ َ َو ﻦ ا ْﻟ َﻘ ْﻮ ِم َ ﺠﻨِﻰ ِﻣ ﻋ َﻤِﻠ ِﻪ وَﻧَ ﱢ َ ن َو َ ﻋ ْﻮ َ ﻦ ِﻓ ْﺮ ْ ﺠﻨِﻰ ِﻣ ﺠ ﱠﻨ ِﺔ وَﻧَ ﱢ َ ك َﺑ ْﻴﺘًﺎ ﻓِﻰ ا ْﻟ َ ﻋ ْﻨ َﺪ ِ َ ﻈﺎِﻟﻤِﻴ اﻟ ﱠ ﺨﻨَﺎ ﻓِﻴ ِﻪ ْ ﺟﻬَﺎ َﻓ َﻨ َﻔ َ ﺖ َﻓ ْﺮ ْ ﺼ َﻨ َ ﺣ ْ ن اﱠﻟﺘِﻰ َا َ ﻋ ْﻤ َﺮ ِ ﺖ َ ﻦ ⎯ َو َﻣ ْﺮ َﻳ َﻢ ا ْﺑ َﻨ ﻦ َ ﻦ ا ْﻟﻘَﺎ ِﻧﺘِﻴ َ ﺖ ِﻣ ْ ت َر ﱢﺑﻬَﺎ َو ُآ ُﺘ ِﺒ ِﻪ َوآَﺎ َﻧ ِ ﺖ ِﺑ َﻜِﻠﻤَﺎ ْ ﺻ ﱠﺪ َﻗ َ ﻦ رُوﺣِﻨَﺎ َو ْ ِﻣ “Allah, inananlara da Firavunʹun karısını misal gösterdi. O: “Rab‐ bim! Bana katında, cennette bir ev yap; beni Firavunʹdan ve onun (kötü) işinden koru ve beni zalimler topluluğundan kurtar!” demişti. İffetini korumuş olan, İmran kızı Meryemʹi de (Allah örnek gösterdi). Biz, ona ruhumuzdan üfledik ve Rabbinin sözlerini ve kitaplarını tasdik etti. O gönülden itaat edenlerdendi.” âyetleriyle, Rabbimizin Kur’anʹda tüm insanlara örnek verdiği iki kadından biridir. 174 Hazreti Meryem, Roma İmparatorluğuʹnun egemenliği altında bulunan Filistin topraklarında doğmuştur. Tarihî kaynaklara göre bundan yaklaşık 2000 yıl önce yaşamış, Allahʹın dünyada ve ahirette seçkin kıldığı kadınlardan biridir. İmran ailesinden gelmektedir. İmran ailesi, Allahʹa samimi bir kalple iman eden, her işlerinde Oʹna yönelen ve Allahʹın emirlerini koruyan bir aileydi. Allah celle celâlühu, Kuranʹda ailesinden, doğumuna, Hazreti İsaʹyı dünyaya getirişinden, yaşadığı toplumun iftiralarına karşı ko‐ yuşuna ve gösterdiği üstün ahlâk özelliklerine kadar, Hazreti Mer‐ yemʹin hayatına dair pek çok konuyu bizlere bildirmektedir. Cenâb‐ı Hak buyuruyor: ﻦ َ ﻋﻠَﻰ ا ْﻟﻌَﺎَﻟﻤِﻴ َ ن َ ﻋ ْﻤ َﺮ ِ ل َ ل ِا ْﺑ َﺮهِﻴ َﻢ َوَا َ ﻄﻔَﻰ َا َد َم َوﻧُﻮﺣًﺎ َوَا َﺻ ْ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ا ِا ﱠ ﺾ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ﺳَﻤِﻴ ٌﻊ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ٍ ﻦ َﺑ ْﻌ ْ ﻀﻬَﺎ ِﻣ ُ ⎯ ُذرﱢﻳﱠﺔً َﺑ ْﻌ Tahrim Sûresi, Âyet 11‐12 174 18 İSLÂM’DA KADIN “Allah Âdemʹi, Nuhʹu, İbrahim ailesi ile İmran ailesini seçip âlemlere üstün kıldı. Bunlar birbirinden gelme bir nesillerdir. Allah işiten ve bilendir.”175 İman sahibi bir kimse olan İmranʹın hanımı, Hazreti Meryemʹe hamile kaldığını öğrendiği zaman, hemen Allahʹa yönelip dua etmiş, Oʹnun şanını yüceltmiş ve doğuracağı çocuğu Allahʹa adadığını söy‐ lemiştir. Bir kız çocuğu doğurduğunu gördüğünde ise ona, ʹâbideʹ yani, ʹAllahʹa sürekli ibadet eden kimseʹ anlamına gelen Meryem is‐ mini koymuştur. Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de İmranʹın ha‐ nımının bu duasını bize şöyle haber vermektedir: ﺤ ﱠﺮرًا َ ﻄﻨِﻰ ُﻣ ْ ﻚ ﻣَﺎ ﻓِﻰ َﺑ َ ت َﻟ ُ ب ِاﻧﱢﻰ َﻧ َﺬ ْر ن َر ﱢ َ ﻋ ْﻤ َﺮ ِ ت ُ ﺖ ا ْﻣ َﺮَا ِ ِا ْذ ﻗَﺎَﻟ ﺖ اﻟ ﱠ َ ﻚ َا ْﻧ َ ﻞ ِﻣﻨﱢﻰ ِا ﱠﻧ ْ َﻓ َﺘ َﻘ ﱠﺒ ب ِاﻧﱢﻰ ﺖ َر ﱢ ْ ﺿ َﻌ ْﺘﻬَﺎ ﻗَﺎَﻟ َ ﺴﻤِﻴ ُﻊ ا ْﻟ َﻌﻠِﻴ ُﻢ ⎯ َﻓَﻠﻤﱠﺎ َو ﺲ اﻟﺬﱠ َآ ُﺮ آَﺎ ْﻟُﺎ ْﻧﺜَﻰ وَاِﻧﱢﻰ َ ﺖ َوَﻟ ْﻴ ْ ﺿ َﻌ َ ﻋَﻠ ُﻢ ِﺑﻤَﺎ َو ْ ﺿ ْﻌ ُﺘﻬَﺎ ُا ْﻧﺜَﻰ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ َا َ َو ن اﻟ ﱠﺮﺟِﻴ ِﻢ ِ ﺸ ْﻴﻄَﺎ ﻦ اﻟ ﱠ َ ﻚ َو ُذ ﱢر ﱠﻳ َﺘﻬَﺎ ِﻣ َ ﺳ ﱠﻤ ْﻴ ُﺘﻬَﺎ َﻣ ْﺮ َﻳ َﻢ وَاِﻧﱢﻰ ُاﻋِﻴ ُﺬهَﺎ ِﺑ َ “İmranʹın karısı şöyle demişti: ʺRabbim! Karnımdakini azatlı bir kul olarak sırf sana adadım. Adağımı kabul buyur. Şüphesiz (niya‐ zımı) hakkıyla işiten ve (niyetimi) bilen sensin.ʺ Onu doğurunca, Al‐ lah, ne doğurduğunu bilip dururken: “Rabbim! Ben onu kız doğur‐ dum. Oysa erkek, kız gibi değildir. Ona Meryem adını verdim. Ko‐ vulmuş şeytana karşı onu ve soyunu senin korumanı diliyorum” dedi.”176 Allah, Hazreti Meryemʹin annesinin onu ʹazadlı kul olarak Allahʹa adadığınıʹ bildirmektedir. Bu ifadenin arapçasında geçen ʹmuharrerenʹ kelimesi, ʹsadece ahiret işleriyle uğraşan, dünya ile ilgisi bulunmayan, Allahʹa sürekli ibadet eden, Allahʹın mabedinin hizme‐ tinde olan, ihlâslı bir şekilde ibadet eden, ibadetinde dünya amacı bulunmayan kişiʹ anlamlarına gelmektedir. Âl‐i İmran Sûresi, Âyet 33‐34 Âl‐i İmran Sûresi, Âyet 35‐36 175 176 İSLÂM’DA KADIN 19 Allah celle celâlühu İmranʹın hanımının bu samimi duasını kabul etmiş ve: ﺴﻨًﺎ َو َآ ﱠﻔَﻠﻬَﺎ زَآَﺮِﻳﱠﺎ ُآﱠﻠﻤَﺎ َﺣ َ ﻦ َوَا ْﻧ َﺒ َﺘﻬَﺎ َﻧ َﺒﺎﺗًﺎ ٍﺴ َﺣ َ ل ٍ َﻓ َﺘ َﻘ ﱠﺒَﻠﻬَﺎ َر ﱡﺑﻬَﺎ ِﺑ َﻘﺒُﻮ ﻚ ِ ل ﻳَﺎ َﻣ ْﺮ َﻳ ُﻢ َاﻧﱠﻰ َﻟ َ ﻋ ْﻨ َﺪهَﺎ ِرزْﻗًﺎ ﻗَﺎ ِ ﺟ َﺪ َ ﺤﺮَابَ َو ْ ِﻋَﻠ ْﻴﻬَﺎ زَآَﺮِﻳﱠﺎ ا ْﻟﻤ َ ﻞ َﺧ َ َد ب ٍ ﺣﺴَﺎ ِ ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء ِﺑ َﻐ ْﻴ ِﺮ ْ ق َﻣ ُ ن اﻟﱠﻠ َﻪ َﻳ ْﺮ ُز ﻋ ْﻨ ِﺪ اﻟﱠﻠ ِﻪ ِا ﱠ ِ ﻦ ْ ﺖ ُه َﻮ ِﻣ ْ َهﺬَا ﻗَﺎَﻟ “Rabbi Meryemʹe hüsnü kabul gösterdi; onu güzel bir bitki gibi yetiştirdi. Zekeriyya’yı da onun bakımı ile görevlendirdi. Zekeriyya, onun yanına, mâbede her girişinde orada bir rızık bulur ve ʺEy Mer‐ yem, bu sana nereden geliyor?ʺ der; o da: “Bu, Allah tarafındandır. Allah, dilediğine sayısız rızık verir”, derdi.”177 âyeti ile bildirdiği gibi, Hazreti Meryemʹi en güzel şekilde yetiştirmiş, onu üstün bir ahlâk ile ahlâklandırmıştır. Hazreti Meryemʹin annesinin Allahʹa olan bu samimi imanı, her işinde kendisine yalnızca Allahʹı vekil edinmiş olması, yardımı, ni‐ meti daima Allahʹtan istemesi, Oʹna ihlâsla ve derin bir teslimiyet ile bağlanmış olması tüm iman edenler için çok önemli ve üzerinde dü‐ şünülmesi gereken bir ibrettir. Hazreti Meryemʹin yetiştirilmesinde Hazreti Zekeriya sorumlu kılınmıştır. Hazreti Meryem, hayatının her anında, yaptığı her işte Allahʹa yönelen, Allahʹın ismini yücelten, Rabbimizʹe yürekten bağlı, samimi bir mü’minedir. Allah, İmran ailesini alemlere üstün kıldığı gibi, bu aileye mensup olan Hazreti Meryemʹi de seçmiş, onu en güzel şekilde yetiştirerek tüm kötülüklerden arındırmış ve onu alemlerin kadınla‐ rına üstün kılmıştır. Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de Hazreti Meryemʹin bu üstünlüğünü şöyle bildirmektedir: Âl‐i İmran Sûresi, Âyet 37 177 18 İSLÂM’DA KADIN ﻚ ِ ﻄﻔَﻴ َﺻ ْ ك وَا ِ ﻃ ﱠﻬ َﺮ َ ﻚ َو ِ ﻄﻔَﻴ َﺻ ْ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ا ﺖ ا ْﻟ َﻤَﻠ ِﺌ َﻜ ُﺔ ﻳَﺎ َﻣ ْﺮ َﻳ ُﻢ ِا ﱠ ِ َوِا ْذ ﻗَﺎَﻟ َ ﻋﻠَﻰ ِﻧﺴَﺎ ِء ا ْﻟﻌَﺎَﻟﻤِﻴ َ ﺠﺪِى وَا ْر َآﻌِﻰ َﻣ َﻊ ُﺳ ْ ﻚ وَا ِ ﻦ ⎯ ﻳَﺎ َﻣ ْﺮ َﻳ ُﻢ ا ْﻗ ُﻨﺘِﻰ ِﻟ َﺮ ﱢﺑ ﻦ َ اﻟﺮﱠا ِآﻌِﻴ “Hani melekler demişlerdi: “Ey Meryem! Allah seni seçti; seni tertemiz yarattı ve seni bütün dünya kadınlarına tercih etti. Ey Mer‐ yem! Rabbine ibadet et; secdeye kapan, (Oʹnun huzurunda) eğilen‐ lerle beraber sen de eğil.”178 Cenâb‐ı Hak buyuruyor: “İffetini korumuş olan, İmran kızı Meryemʹi de (Allah örnek gös‐ terdi). Biz, ona ruhumuzdan üfledik ve Rabbinin sözlerini ve kitapla‐ rını tasdik etti. O gönülden itaat edenlerdendi.”179 Diğer bir âyet‐i kerîmede: ت ْ ﺨ َﺬ َ ﺎ ⎯ ﻓَﺎ ﱠﺗﻦ َا ْهِﻠﻬَﺎ َﻣﻜَﺎﻧًﺎ ﺷَ ْﺮﻗِﻴ ْ ت ِﻣ ْ ب َﻣ ْﺮ َﻳ َﻢ ِا ِذ ا ْﻧ َﺘ َﺒ َﺬ ِ وَا ْذ ُآ ْﺮ ﻓِﻰ ا ْﻟ ِﻜﺘَﺎ ﺎﺳ ِﻮﻳ َ ﻞ َﻟﻬَﺎ ﺑَﺸَﺮًا َ ﺣ َﻨﺎ َﻓ َﺘ َﻤ ﱠﺜ َ ﺣﺠَﺎﺑًﺎ ﻓَﺎَ ْرﺳَ ْﻠﻨَﺎ ِاَﻟ ْﻴﻬَﺎ رُو ِ ﻦ دُو ِﻧ ِﻬ ْﻢ ْ ِﻣ “(Rasûlüm!) Kitapʹta Meryemʹi de an. Hani o, ailesinden ayrılarak doğu tarafında bir yere çekilmişti. Meryem, onlarla kendi arasına bir perde çekmişti. Derken, biz ona ruhumuzu gönderdik de o, kendi‐ sine tastamam bir insan şeklinde göründü.” buyrulur.180 Hazreti Meryem, karşısındaki kişinin Cebrail olduğunu bilmediği için, yabancı biriyle karşılaşmasından dolayı hemen Allahʹa sığınmış ve ﺎﺖ ﺗَﻘِﻴ َ ن ُآ ْﻨ ْ ﻚ ِا َ ﻦ ِﻣ ْﻨ ِ ﺣ َﻤ ْ ﺖ ِاﻧﱢﻰ َاﻋُﻮ ُذ ﺑِﺎﻟ ﱠﺮ ْ ﻗَﺎَﻟ Al‐i İmran Sûresi, Âyet 42‐43 Tahrim Sûresi, Âyet 12 180 Meryem Sûresi, Âyet 16‐17 178 179 İSLÂM’DA KADIN 19 “Meryem dedi ki: “Senden, çok esirgeyici olan Allahʹa sığınırım! Eğer Allahʹtan sakınan bir kimse isen (bana dokunma).”181 Sözleriyle, kendisinin Allahʹtan korkan, iman eden bir mü’mine olduğunu ifade etmiştir. Söylemiş olduğu bu sözler, Hazreti Mer‐ yemʹin içten Allah korkusunu, iffetine olan düşkünlüğünü ve ne ka‐ dar takva sahibi bir hanım olduğunu açıkça beyan etmiştir. Hazreti Meryem bu konuşmasıyla, sadece kendisinin Allahʹtan sakınan bir kimse olduğunu ifade etmekle kalmamış, ʹeğer takva sa‐ hibiysen bana yaklaşmaʹ sözleriyle, aynı zamanda karşısındaki kişiyi de Allahʹtan korkup sakınmaya davet etmiştir. Cebrail ise onun bu sözleri üzerine, ﺎﻏﻠَﺎﻣًﺎ َز ِآﻴ ُ ﻚ ِ ﺐ َﻟ َ ﻚ ِﻟَﺎ َه ِ ل َرﱢﺑ ُ ل ِا ﱠﻧﻤَﺎ َاﻧَﺎ َرﺳُﻮ َ ﻗَﺎ “Melek: “Ben, yalnızca, sana tertemiz bir erkek çocuk bağışlamam için Rabbinin bir elçisiyim”, dedi.”182 Kendisini tanıttı. Kendisinin Allahʹın bir elçisi olduğunu ve ona Allahʹtan bir müjde ile geldiğini bildirmiştir. Hazreti Meryem ise, ﺎك َﺑ ِﻐﻴ ُ ﺸ ٌﺮ َوَﻟ ْﻢ َا َ ﺴﻨِﻰ َﺑ ْﺴ َ ﻏﻠَﺎ ٌم َوَﻟ ْﻢ َﻳ ْﻤ ُ ن ﻟِﻰ ُ ﺖ َاﻧﱠﻰ َﻳﻜُﻮ ْ ﻗَﺎَﻟ “Meryem: “Bana bir insan eli değmediği, iffetsiz de olmadığım halde benim nasıl çocuğum olabilir?” dedi.”183 Sözleriyle Cebrailʹe kendisine bir insan dokunmadan nasıl çocuğu olabileceğini sormuş‐ tur. Cebrail, Allahʹın gücünün herşeye yeteceğini, bir şeye sadece ʹOlʹ demesiyle onun hemen oluvereceğini bildirmiştir: Meryem Sûresi, Âyet 18 Meryem Sûresi, Âyet 19 183 Meryem Sûresi, Âyet 20 181 182 18 İSLÂM’DA KADIN ﻚ اﻟﱠﻠ ُﻪ ِ ل َآ َﺬِﻟ َ ﺸ ٌﺮ ﻗَﺎ َ ﺴﻨِﻰ َﺑ ْﺴ َ ن ﻟِﻰ َوَﻟ ٌﺪ َوَﻟ ْﻢ َﻳ ْﻤ ُ ب َاﻧﱠﻰ َﻳﻜُﻮ ﺖ َر ﱢ ْ ﻗَﺎَﻟ ن ُ ﻦ َﻓ َﻴﻜُﻮ ْ ل َﻟ ُﻪ ُآ ُ ﻖ ﻣَﺎ َﻳﺸَﺎ ُء ِاذَا ﻗَﻀَﻰ اَ ْﻣﺮًا َﻓِﺎ ﱠﻧﻤَﺎ َﻳﻘُﻮ ُ ﺨُﻠ ْ َﻳ “Meryem: “Rabbim! dedi, bana bir erkek eli değmediği halde na‐ sıl çocuğum olur?” Allah şöyle buyurdu: “İşte böyledir, Allah diledi‐ ğini yaratır. Bir işe hükmedince ona sadece ʺOl!ʺ der; o da oluve‐ rir.”184 Hazreti Meryem, kendisine hiçbir insan eli değmeden, Allahʹın dilemesiyle Hazreti İsaʹya hamile kalmıştır. Onun hamileliği dünya‐ daki sebeplerden bağımsız olarak gerçekleşmiştir. Bu hamile kalış şekli, Hazreti İsaʹnın mucizelerinden biri olmuştur. Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyurur: ﺎت ِﺑ ِﻪ َﻣﻜَﺎﻧًﺎ ﻗَﺼِﻴ ْ ﺤ َﻤَﻠ ْﺘ ُﻪ ﻓَﺎ ْﻧ َﺘ َﺒ َﺬ َ َﻓ “Meryem ona hamile kaldı. Bunun üzerine onunla (karnındaki çocukla) uzak bir yere çekildi.”185 Hazreti Meryemʹin hamileliğinin gerçekleştiği bu dönemi ıssız bir yerde geçirmiş olmasının pek çok hikmeti vardır. Allah celle celâlühu bu şekilde Hazreti Meryemʹi, içerisinde bulunduğu mucizevî du‐ rumu kavrayamayacak insanların rahatsız edici tavırlarından uzak tutmuştur. Onun bu dönemi en rahat ve en huzurlu şekilde geçirme‐ sini sağlamış, sonrasında ise onun bu durumunu insanlara bir başka mucizevî olayla açıklayarak, Hazreti Meryemʹin kendisine yöneltile‐ cek tüm iftiralardan en güzel şekilde temize çıkmasını sağlamıştır. Cenâb‐ı Hak buyuruyor: Âl‐i İmran Sûresi, Âyet 47 Meryem Sûresi, Âyet 22 184 185 İSLÂM’DA KADIN 19 ﻞ َهﺬَا َ ﺖ َﻗ ْﺒ ﺖ ﻳَﺎَﻟ ْﻴ َﺘﻨِﻰ ِﻣ ﱡ ْ ﺨَﻠ ِﺔ ﻗَﺎَﻟ ْ ع اﻟ ﱠﻨ ِ ﺟ ْﺬ ِ ض ِاﻟَﻰ ُ َﻓَﺎﺟَﺎ َء هَﺎ ا ْﻟ َﻤﺨَﺎ ِ ﺴﻴًﺎ َﻣ ْﻨ ْ ﺖ َﻧ ُ َو ُآ ْﻨ ﻚ ِ ﻞ َر ﱡﺑ َ ﺟ َﻌ َ ﺤ َﺰﻧِﻰ َﻗ ْﺪ ْ ﺤ ِﺘﻬَﺎ اَﻟﱠﺎ َﺗ ْ ﻦ َﺗ ْ ﺎ ⎯ َﻓﻨَﺎدَﻳﻬَﺎ ِﻣﺴﻴ َ ﻚ ِ ﺤ َﺘ ْ َﺗ ⎯ ﺎﺟ ِﻨﻴ َ ﻃﺒًﺎ َ ﻚ ُر ِ ﻋَﻠ ْﻴ َ ﻂ ْ ﺨَﻠ ِﺔ ُﺗﺴَﺎ ِﻗ ْ ع اﻟ ﱠﻨ ِ ﺠ ْﺬ ِ ﻚ ِﺑ ِ ﺎ ⎯ َو ُهﺰﱢى ِاَﻟ ْﻴﺳ ِﺮﻳ ﺣﺪًا ﻓَﻘُﻮﻟِﻰ ِاﻧﱢﻰ َ ﺸ ِﺮ َا َ ﻦ ا ْﻟ َﺒ َ ﻦ ِﻣ ﻋ ْﻴﻨًﺎ ﻓَﺎِﻣﱠﺎ َﺗ َﺮ ِﻳ ﱠ َ ﺷ َﺮﺑِﻰ َو َﻗﺮﱢى ْ ﻓَ ُﻜﻠِﻰ وَا ﺎﺴﻴ ِ ﻦ ُا َآﱢﻠ َﻢ ا ْﻟ َﻴ ْﻮ َم ِا ْﻧ ْ ﺻ ْﻮﻣًﺎ َﻓَﻠ َ ﻦ ِ ﺣ َﻤ ْ ت ﻟِﻠ ﱠﺮ ُ َﻧ َﺬ ْر “Doğum sancısı onu bir hurma ağacına (dayanmaya) sevketti. ʺKeşke, dedi, bundan önce ölseydim de unutulup gitseydim!ʺ Aşağı‐ sından (İsa yahut melek) ona şöyle seslendi: ʺTasalanma! Rabbin se‐ nin alt yanında bir su arkı vücuda getirmiştir.ʺ ʺHurma dalını ken‐ dine doğru silkele ki, üzerine taze, olgun hurma dökülsün.ʺ ʺYe, iç. Gözün aydın olsun! Eğer insanlardan birini görürsen de ki: “Ben, çok merhametli olan Allahʹa oruç adadım; artık bugün hiçbir insanla ko‐ nuşmayacağım.ʺ186 Allahʹın, Hazreti Meryemʹe ʹhüzne kapılmamasınıʹ, ʹhurma yemesiniʹ bildirmesinin ve onun yanıbaşında ʹbir su arkı yaratmış olmasınınʹ pek çok hikmeti vardır. Tüm bu âyetler, doğumu kolay‐ laştıran pek çok işaret içermektedir. Nitekim Allahʹın Hazreti Mer‐ yemʹin doğumunu kolaylaştırmak için sunduğu bu nimetlerin, özel‐ likle hamile ve doğum yapan kadınlar için önemi ve faydaları, bugün de bilinmektedir. Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de, Hazreti Meryemʹe yiyip içmesini ve ʹartık gözünün aydın olmasınıʹ haber vermiştir. Ayrıca, âyetlerde hüzne kapılmaktan sakınıp kendisine müjdelediği nimetin sevincini yaşamasını da bildirmiştir. Günümüzde tıbbın elde ettiği bilgilere bakıldığında, hamile olan ya da doğum yapmakta olan bir kadının hüzne kapılmamasının, son derece önemli olduğu görül‐ mektedir. Meryem Sûresi, Âyet 23‐26 186 18 İSLÂM’DA KADIN Allah, Hazreti Meryemʹe hurma dalını sallayarak, ʹhenüz olgun‐ laşmış taze hurmalardan yemesiniʹ bildirmiştir. Hurma, hem gıda hem de bir ilaç olduğu düşünülen bir besindir. hurmanın insan vü‐ cudunun sağlıklı ve zinde kalabilmesi için hayati önem taşıyan 10ʹdan fazla fayda içerdiğini bilinmektedir. Hurmada insan vücuduna bol miktarda hareket ve ısı enerjisi ka‐ zandıran, özümlemesi kolay olan şeker bulunmaktadır. Bir insanın ihtiyaç duyabileceği pek çok şeyi içerdiği için, insanın sadece hurma ve suyla yıllarca yaşayabilmesi mümkündür. Peygamber Efendimiz de: ʺİçinde hurma bulunan evin halkı aç kalmazʹʹ187 hadis‐i şerifiyle, tıbbın günümüzde tespit edebildiği hurmanın faydalarına dikkat çekerek, ümmetine hikmetli bir tavsi‐ yede bulunmuştur. Allahu tebâreke ve Teâlâ hazretleri, Hazreti Meryemʹe, ʹonun he‐ men alt yanında bir su arkı kıldığını, artık yiyip içmesini ve gözünün aydın olmasınıʹ bildirmiştir. Suyun da aynı hurma gibi, kas hareketlerini düzenleyerek doğum sancısını hafifletici özellikleri bulunmaktadır. Öncelikle suyun sadece görülmesi veya sesinin işitilmesi bile kendiliğinden olarak kasların hareketini düzenlemektedir. Nitekim modern doğum klinikleri kolay olmasını istediği doğum işlemini havuz içerisinde gerçekleştirerek bu durumdan faydalanmaktadırlar. Anne sütünün ekserisinin sudan oluştuğu göz önünde bulundu‐ rulacak olunursa, suyun doğum sonrasında da oldukça önemli ol‐ duğu anlaşılmaktadır. Hadis, İbn‐i Mâce 187 İSLÂM’DA KADIN 19 Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de kavminin Hazreti Mer‐ yemʹe yönelik iftiralarını ise şöyle bildirmiştir: ﺖ َ ﺧ ْ ﺎ ⎯ ﻳَﺎ ُاﺷ ْﻴﺌًﺎ َﻓ ِﺮﻳ َ ﺖ ِ ﺟ ْﺌ ِ ﺤ ِﻤُﻠ ُﻪ ﻗَﺎﻟُﻮا ﻳَﺎ َﻣ ْﺮ َﻳ ُﻢ َﻟ َﻘ ْﺪ ْ ﺖ ِﺑ ِﻪ ﻗَ ْﻮﻣَﻬَﺎ َﺗ ْ َﻓَﺎ َﺗ ﺎﻚ َﺑ ِﻐﻴ ِ ﺖ ُاﻣﱡ ْ ﺳ ْﻮ ٍء َوﻣَﺎ آَﺎ َﻧ َ ك ا ْﻣ َﺮَا ِ ن َاﺑُﻮ َ هَﺮُونَ ﻣَﺎ آَﺎ “Nihâyet onu (kucağında) taşıyarak kavmine getirdi. Dediler ki: “Ey Meryem! Hakikaten sen iğrenç bir şey yaptın! Ey Harunʹun kız kardeşi! Senin baban kötü bir insan değildi; annen de iffetsiz de‐ ğildi.”188 Nitekim Allah celle celâlühu Hazreti Meryemʹe ﺣﺪًا ﻓَﻘُﻮﻟِﻰ ِاﻧﱢﻰ َ ﺸ ِﺮ َا َ ﻦ ا ْﻟ َﺒ َ ﻦ ِﻣ ﻋ ْﻴﻨًﺎ ﻓَﺎِﻣﱠﺎ َﺗ َﺮ ِﻳ ﱠ َ ﺷ َﺮﺑِﻰ َو َﻗﺮﱢى ْ ﻓَ ُﻜﻠِﻰ وَا ﺎﺴﻴ ِ ﻦ ُا َآﱢﻠ َﻢ ا ْﻟ َﻴ ْﻮ َم ِا ْﻧ ْ ﺻ ْﻮﻣًﺎ َﻓَﻠ َ ﻦ ِ ﺣ َﻤ ْ ت ﻟِﻠ ﱠﺮ ُ َﻧ َﺬ ْر ʺYe, iç. Gözün aydın olsun! Eğer insanlardan birini görürsen de ki: “Ben, çok merhametli olan Allahʹa oruç adadım; artık bugün hiç‐ bir insanla konuşmayacağım.ʺ189 Kavminin karşısına çıktığında onlara ʹAllahʹa konuşma orucu adadığınıʹ söylemesini vahyetmiştir. Hazreti Meryem, kavminin yanına gittiğinde, kendisiyle konuş‐ mak isteyen ve suçlamalarda bulunan kimselere, ﻦ َ ﻦ اﻟﺼﱠﺎِﻟﺤِﻴ َ س ﻓِﻰ ا ْﻟ َﻤ ْﻬ ِﺪ َو َآ ْﻬﻠًﺎ َو ِﻣ َ َو ُﻳ َﻜﻠﱢ ُﻢ اﻟﻨﱠﺎ “O, sâlihlerden olarak beşikte iken ve yetişkinlik halinde insan‐ lara (peygamber sözleri ile) konuşacak”190 şeklinde müjdelediği, Haz‐ reti İsaʹyı işaret etmiştir. Meryem Sûresi, Âyet 27‐28 Meryem Sûresi, Âyet 26 190 Al‐i İmran Sûresi, Âyet 46 188 189 18 İSLÂM’DA KADIN Bu işaretle Allah celle celâlühu büyük bir mucize gerçekleştirmiş ve Hazreti İsaʹyı henüz beşikte olduğu halde konuşturarak Hazreti Meryemʹe çok büyük bir yardımda bulunmuştur. Allah, kavminin Hazreti Meryemʹden beklediği açıklamayı, Hazreti İsaʹya söyletmiş, hem onu atılan iftiralardan temize çıkarmış, hem de bir mucize ile Hazreti İsaʹnın elçiliğini İsrailoğullarıʹna müjdelemiştir: Allah celle celâlühu: ﻦ ٍ ت َﻗﺮَا ٍر َو َﻣﻌِﻴ ِ ﻦ َﻣ ْﺮ َﻳ َﻢ َوُاﻣﱠ ُﻪ َا َﻳ ًﺔ َوَا َو ْﻳﻨَﺎ ُهﻤَﺎ ِاﻟَﻰ َر ْﺑ َﻮ ٍة ذَا َ ﺟ َﻌ ْﻠﻨَﺎ ا ْﺑ َ َو “Meryem oğlunu ve annesini de (kudretimize) bir alâmet kıldık; onları, yerleşmeye elverişli, suyu bulunan bir tepeye yerleştirdik.”191 âyetiyle, bu olayların ardından Hazreti Meryem ve Hazreti İsaʹnın hayatlarını yine Allahʹın rahmeti altında devam ettirdiklerini bildir‐ miştir. Hazreti Meryem hayatı boyunca gösterdiği üstün ahlâk ile tüm Müslüman kadınlar için önemli bir örnek olmuştur. Allah celle celâlühu Hazreti Meryemʹe dünyada önemli bir sorumluluk yükle‐ miş ve bu şerefli görev için onu Kur’anʹın ifadesiyle ʹgüzel bir bitki gibiʹ yetiştirmiştir. Hayatının her anında Allahʹa karşı göstermiş ol‐ duğu güzel ahlâkıyla, Allahʹa olan içten bağlılığını ve sadakatini en güzel şekilde ortaya koymuştur. Allahʹın kendisini denediği tüm zorlu olaylardaki kararlılığı, tevekkülü, kayıtsız şartsız teslimiyetiyle de, Allahʹa ne kadar gönülden ve samimiyetle bağlı olduğunu en gü‐ zel şekilde ifade etmiştir. Yaşadığı tüm zorlu anlarda tek başına olması, onun için başlı ba‐ şına önemli bir deneme konusu olmuştur. Zira insanlar zorluk anla‐ rında daima kendilerine yardım edecek, destek olacak yol gösterecek birilerine ihtiyaç duyar ve olmadığında da kimileri yalnızlıklarından dolayı bir zayıflık ve üzüntü hissine kapılırlar. Hazreti Meryemʹde Müminun Sûresi, Âyet 50 191 İSLÂM’DA KADIN 19 ise asla böyle bir durum söz konusu olmamıştır. O, herşeyi yalnızca Allahʹtan beklemiş, yalnızca Allahʹa güvenmiştir. Her işinde daima Allahʹa yönelmiş, her zaman için Allahʹın rahmeti, merhameti ve ni‐ metiyle karşılık görmüştür. Kur’anʹda ʺAllahʹın kelimesiʺ ifadesi yalnızca Hazreti İsa için kullanılmıştır. Allah, Hazreti İsa henüz dünyaya gelmeden onun is‐ mini bildirmiştir. Bu, Hazreti İsaʹnın diğer insanlardan daha farklı bir yaratılışla yaratıldığını gösteren ifadelerden biridir. Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de, Hazreti İsaʹnın ölmedi‐ ğini, göğe yükseltildiğini haber vermiştir. Hazreti İsa ʹahir zamanʹ da ikinci kez dünyaya gelecektir. Ayrıca Peygamberimizde Hazreti İsaʹ‐ nın yeryüzüne geri geleceğini hadis‐i şeriflerinde bildirmiştir. Bu ko‐ nuya ilişkin bilgiler Kur’anʹda şöyle yer almaktadır: ل اﻟﱠﻠ ِﻪ َوﻣَﺎ َﻗ َﺘﻠُﻮ ُﻩ َوﻣَﺎ َ ﻦ َﻣ ْﺮ َﻳ َﻢ َرﺳُﻮ َ ﺢ ﻋِﻴﺴَىﺎ ْﺑ َ َو َﻗ ْﻮِﻟ ِﻬ ْﻢ ِاﻧﱠﺎ َﻗ َﺘ ْﻠﻨَﺎ ا ْﻟ َﻤﺴِﻴ ﻚ ِﻣ ْﻨ ُﻪ ﻣَﺎَﻟ ُﻬ ْﻢ ﺷﱟ َ ﺧ َﺘَﻠﻔُﻮا ﻓِﻴ ِﻪ ﻟَﻔِﻰ ْ ﻦا َ ن اﱠﻟﺬِﻳ ﺷ ﱢﺒ َﻪ َﻟ ُﻬ ْﻢ َوِا ﱠ ُ ﻦ ْ ﺻَﻠﺒُﻮ ُﻩ َوَﻟ ِﻜ َ ﻦ َو َﻣﺎ َﻗ َﺘﻠُﻮ ُﻩ ﻳَﻘِﻴﻨًﺎ ﻈﱢ ع اﻟ ﱠ َ ﻋ ْﻠ ٍﻢ اِﻟﱠﺎ ا ﱢﺗﺒَﺎ ِ ﻦ ْ ِﺑ ِﻪ ِﻣ “Ve ʺAllah elçisi Meryem oğlu İsaʹyı öldürdükʺ demeleri yüzün‐ den (onları lânetledik). Hâlbuki onu ne öldürdüler, ne de astılar; fa‐ kat (öldürdükleri) onlara İsa gibi gösterildi. Onun hakkında ihtilâfa düşenler bundan dolayı tam bir kararsızlık içindedirler; bu hususta zanna uymak dışında hiçbir (sağlam) bilgileri yoktur ve kesin olarak onu öldürmediler.”192 Aynı âyetin devamında Hazreti İsaʹnın öldürülmediği ve Allah celle celâlühu katına yükseltildiği şu şekilde bildirilmektedir: ﺣﻜِﻴﻤًﺎ َ ﻋﺰِﻳﺰًا َ ن اﻟﱠﻠ ُﻪ َ ﻞ َر َﻓ َﻌ ُﻪ اﻟﱠﻠ ُﻪ ِاَﻟ ْﻴ ِﻪ َوآَﺎ ْ َﺑ Nisa Sûresi, Âyet 157 192 18 İSLÂM’DA KADIN “Bilâkis Allah onu (İsaʹyı) kendi nezdine kaldırmıştır. Allah izzet ve hikmet sahibidir.”193 Âyette geçen ʺama onlara (onun) benzeri gösterildiʺ ifadesi Haz‐ reti İsaʹnın öldürülmediğini ve Allah Katına yükseltildiğini ortaya koymaktadır. Allah, bu iddiada bulunanların gerçeğe dair bir bilgile‐ rinin olmadığını da haber vermektedir. Allah celle celâlühu insanlara Hazreti İsaʹnın bir benzerini göstermiş ve onu Kendi katına yükselt‐ miştir. Kuranʹın âyetinde Hazreti İsaʹnın ikinci kez yeryüzüne dönece‐ ğine ilişkin ifadeler bulunmaktadır. ن ُ ﻞ َﻣ ْﻮ ِﺗ ِﻪ َو َﻳ ْﻮ َم ا ْﻟ ِﻘ َﻴ َﻤ ِﺔ َﻳﻜُﻮ َ ﻦ ِﺑ ِﻪ َﻗ ْﺒ ب اِﻟﱠﺎ َﻟ ُﻴ ْﺆ ِﻣ َﻨ ﱠ ِ ﻞ ا ْﻟ ِﻜﺘَﺎ ِ ﻦ َا ْه ْ ن ِﻣ ْ َوِا ﺷﻬِﻴﺪًا َ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ْﻢ َ “Ehl‐i kitaptan her biri, ölümünden önce ona muhakkak iman edecektir. Kıyamet gününde de o, onlara şahit olacaktır.”194 HAZRETİ SÜMEYYE BİNTİ HABBAT Hazret‐i Sümeyye radıyallahu anha İslâm’da ilk şehid olan hanım sahâbîdir Ammar bin Yâsir’in annesi... Kocası Yâsir ve oğlu ile beraber müşriklerin işkenceleri altında inlemelerine rağmen, şirke düşmemek için çırpınan, ezâ ve cefâlara sabırla direnen bir mü’min âile... İs‐ lâm’ın ilk çilekeş ailesi... Allah ve Rasûlü yolunda can veren ilk şehidler. Nisa Sûresi, Âyet 158 Nisa Sûresi, Âyet 159 193 194 İSLÂM’DA KADIN 19 Sümeyye binti Habbat, Mahzumoğullarından Ebû Huzeyfe bin Muğıre’nin câriyesi idi. Hizmetiyle kendini sevdirmişti. Ebû Huzeyfe onu Yâsir ile evlendirdi. Yâsir, Yemen’den kalkıp Mekke’ye gelen ve Ebû Huzeyfe’ye sığınarak yanında çalışan bir gençti. Çocukları olunca Yâsir’i âzat etti. Bu evlilikten büyük sahâbî Ammar bin Yâsir dünyaya geldi. İs‐ lâm’in ilk günlerinde bu bahtiyar âilenin fertleri birlikte İslâm’la şe‐ reflenerek birer iman fedâisi oldular. Azgın müşriklerin akıl almaz işkencelerine mâruz kaldılar. Mekke’de kendilerini koruyacak kim‐ seleri olmadığı için en acılı, en şiddetli işkencelere tâbi tutuldular. Başta Mahzumoğulları olmak üzere Kureyş müşriklerinin en ağır iş‐ kencelerine uğradılar. Güneşin en sıcak olduğu öğle vakitlerinde, kızgın kumlar üzerinde câniler tarafından develere bağlatılarak sü‐ rüklendiler. Çöl sıcağında ısınan kayalarla vücutlarını dağladılar. Amma aslâ imanlarından dönmediler. Yâsir âilesi olarak karı‐koca ve oğulları Ammar radıyallahu anhüm imanda sebat etmenin en güzel örneğini verdiler. Canları pa‐ hasına da olsa Allah’a ve Rasûlüne inanmanın ne büyük güç ve saâ‐ det olduğunu gösterdiler. Karı‐koca birlikte şehid edildiler. Yâsir ile Sümeyye anamız İslâm’ın ilk şehidleri olarak tarihin şeref sayfalarına geçtiler. Günleden bir gün İki Cihan Güneşi Efendimiz bu kahraman ai‐ leye işkence yapılan yere gitti. Uzaktan Rasûlullah aleyhisselâtü ves‐ selâm’in geldiğini görünce acılarını unutarak ona doğru bakmaya başladılar. Sanki onu karşılamak istercesine gözlerini Rasûlullah’tan ayırmadılar. Yapılan işkencelere aldırış etmeden onu görmenin se‐ vinciyle ferahladılar. Yanlarına yakınlaşınca Rahmet Peygamberi Efendimiz onların dirençlerini artıracak, imânlarını koruma konu‐ sunda sabır ve tahammül gücü verecek, çektikleri ezâ ve cefâlara karşı tesellî ve teskîne vesîle olacak şu müjdeyi verdi: 18 İSLÂM’DA KADIN “Sabredin ey Yâsir âilesi! Sabredin ey Yâsir âilesi! Sizi cennetle müjdelerim.”195 diye seslendi. İslâm’ın ilk çilekeşlerine ebedî kalacakları yurdu yani cenneti vaad ederek, Dârüsselâm’ı’selâmette kalınacak yeri hedef olarak gösterdi. Ama insan âcizdi. Zayıf yaratılmıştı. Günler hep böyle iş‐ kence altında mı geçecekti. Yâsir büyük bir teslimiyet içerisinde tek‐ rar: “Yâ Rasûlallah! Vakit hep böyle mi geçecek?” diye sordu. Şefkat Peygamberi Efendimizin de yüreği sızlamaktaydı. Onlara yapılan işkenceyi kendine yapılmış gibi hissetmekteydi. Ama beşer olarak bir mücâdele verilmesi gerekiyordu. Onların direnmelerini istedi ve: “Allahım Yâsir âilesine rahmet ve mağfiretini ihsan et!” diye duâ etti. Aradan bir kaç gün geçmişti. İşkenceler devam etmek‐ teydi. Yâsir yaşlı idi. Yapılan ezâ ve cefâlara dayanamadı ve ruhunu teslim etti. Allah ve Rasûlü yolunda, iman ve İslâm mücâdelesinde erkeklerden ilk şehid olan sahabîdir. Ebû Cehil’in amcası Ebû Huzeyfe, Yâsir’in şehâdetinden sonra bütün hıncını Sümeyye ve oğlu Ammar’dan almak istedi. Zalimli‐ ğinden bitkin bir halde kalmış ve yorulmuştu. Amcası Ebû Cehil’e: “Sümeyye’nin işini de sana bırakıyorum.” dedi. Ebû Cehil kininden, kibrinden gözü dönmüş vahşîler gibi Hazreti Sümeyye’ye doğru yöneldi ve öfke ile: “Sen güzelliğine âşık olduğun için Muhammed’e iman ettin.” diye hakaret etti. Sümeyye anamız da o sefih kişiye ağır lâflar söyleyerek karşılık verdi. Ebû Cehil iyice ku‐ durdu. Duyduğu lâflarla suratına tükürülmüşe dönen sefih, zâlim, dinsiz, vahşî herif elindeki mızrağı Sümeyye annemize saplayarak şehid etti. Ahmed Bin Hanbel Müsned 195 İSLÂM’DA KADIN 19 Ne yüce iman!.. Ne güzel sabır!.. Ve ne güzel şehâdet!.. Zâlimin karşısında susmamak ne şecaat!.. Hakkı savunmak ve her yerde haktan ayrılmamak ne büyük kahramanlık!.. İmansız yürek hakîka‐ ten sînede yük!.. Allahım bizleri de birer iman fedâisi eyle!.. Üç gün‐ lük dünyaya aldananlardan eyleme!.. Dâimâ hakkı tutup kaldırabil‐ meyi nasîb eyle!.. İmanla yaşayıp imanla Sana kavuşanlardan eyle!.. Âmin. Hazreti Sümeyye İslâm’ın ilk hanım şehidi olma bahtiyarlığına eren cesur bir iman eridir. İslâm uğruna katlandığı fedakârlıklarıyla ün salmış, Allah ve Rasûlü yoluna canını koymuş bir kahraman an‐ nedir. Hazreti Sümeyye’nin oğlu Ammar bin Yâsir işkenceden kurtu‐ lunca doğru İki Cihan Güneşi Efendimizin huzuruna vardı. Annesi‐ nin böylesine acıklı bir şekilde şehid edilmesine çok üzüldüğünü ve artık yapılan zulümlere tahammüllerinin kalmadığını bildirdi. Fahr‐i Kâinat aleyhisselâtü vesselâm Efendimiz yine Ammar’a sabır tavsiye etti. Haklarında: “Allahım! Yâsir âilesinden hiç birisine ateş ile azap etme.” diye duâ buyurdu. Ümmetin Firavn’ı diye nitelendirilen azgın müşrik Ebû Cehil Be‐ dir Savaşında öldürüldü. Şefkat Peygamberi Efendimiz o gün Ammar’a hitaben: “Allah Teâlâ annenin katilini öldürdü.” buyurdu. Rabbimiz bu iman fedâisi âileye rahmetini bol eylesin. Cümle‐ mize onların mücâdele aşkından, sabır ve metanetinden hisseyâb olamyı ve şefaatlerine erebilmeyi nasîb eylesin. Amin. HAZRETİ AFR HÂTUN Afrâ Hâtun Medineli Neccar oğullarına mensup Ubeyd bin Sâ‐ lebe’nin kızı olup üç çocuğunu Bedir savaşında şehid vermiş imanlı, 18 İSLÂM’DA KADIN mücahide bir İslâm hanımıdır. Gönlü Allah ve Rasûlünün muhabbe‐ tiyle dolu bir ensar hanımdır. Afrâ Hâtun Medineʹde Müslüman olmuş Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem efendimize biat etmiştir. Afrâ radıyallahu anha üç oğlunu da birer iman fedâisi olarak ye‐ tiştirdi. Afrâ Hâtun şecaat ve cesaret sahibi kahraman bir hanımdı. Acı‐ lara karşı sabırlıydı. Allah ve Rasûlü yolunda sebat eder, dünyevî sı‐ kıntı ve çilelere sabrederdi. Bedir harbine oğullarını göndermişti. Onların savaşta gösterdiği kahramanlıklara çok sevinmişti. Hatta iki oğlunun şehadetine sevindiği kadar diğer oğlunun şehid olamadı‐ ğına üzülmüştü. Abdurrahman bin Avf bu gençlerin Bedir’de gösterdikleri şecaati şöyle nakleder: “Bedir günü Ebû Cehil kahramanlık şiirleri söyleyerek müşrik or‐ dusu içinde dolaşıp dururdu. Anam beni bugün için doğurdu diye‐ rek övünürdü. Askerine bu sözlerle cesaret verirdi. Benî Mahzum gençleri Ebu Cehil’in etrafını sarmış yanına kimse‐ leri yaklaştırmıyordu. Ensarʹdan iki gençten biri bana doğru yaklaştı ve: “Ey amca! Sen Ebû Cehilʹi tanır mısın!” diye sordu. Ben de: “Ey kardeşimin oğlu, evet! Tanırım. Ebû Cehilʹi ne yapacaksın?” dedim. Genç delikanlı bana: “O, Allah ve Rasûlulüne şiddetli düşmanlık edermiş. Varlığımı kudret elinde tutan Allahʹa yemin ederim ki, onu bir görecek olur‐ sam, ikimizden biri ölmedikçe, ondan ayrılmayacağım.” İSLÂM’DA KADIN 19 Gencin kahramanca söylediği bu sözlere ve ondaki imânî heye‐ cana hayret ettim. Öbür genç de diğeri gibi ahdetmişti. Çok geçmeden, Ebû Cehilʹi askerin içerisinde öteye beriye telaşla giderken gördüm. Gençlere hitaben: “Görüyor musunuz? İşte, sor‐ duğunuz adam şu kişi!” dedim. Gençler hemen kılıçlarını sıyırdılar. Süratle hareket edip ikisi bir‐ den fırlayarak o tarafa doğru yöneldiler. Çifte şahin gibi süzülüp Ebû Cehilʹe doğru koşmaya başladılar. Ani bir hareketle onun üzerine hücum ettiler. Allah’ın izniyle hamle üstüne hamle yaptılar. Bu iki genç meğer Afrâ Hâtunʹun oğlu Muâz ile Muavviz adında iki İslâm fedâîsi imiş. Afrâ Hâtunʹun bu kahraman oğulları çok genç olmalarına rağmen kükremiş aslanlar gibi Allah ve Rasûlünün düşmanı bulunan Ebû Cehilʹin üzerine çullandılar. Bu din düşmanı neye uğradığını bile‐ medi. Kılıç darbeleriyle derin yaralar aldı. Bu sırada Ensardan Muaz bin Amr bin Cemuh adında bir başka yiğit Ebû Cehilʹi gözetirmiş. O da koşup geldi ve birlikte canını cehenneme gönderdiler. Muaz ve Muavviz radıyallahu anhüm kardeşler Ebû Cehilʹin işini bitirdikten sonra yine kahramanca çarpışmaya devam ettiler. Bu İslâm cengâverleri, Bedirʹin bu çifte arslanları, nihâyet arzula‐ dıkları şehidlik mertebesine kavuştular. Afrâ Hatun radıyallahu anha iki oğlunun şehid olduğunu haber alınca Allahʹa hamd etti. Diğer oğlu Avfʹın onlarla birlikte şehid ola‐ mayışına üzüldü. İstiyordu ki, o da Allah celle celâlühu yolunda câ‐ nını fedâ eylesin. Bu üzüntüsünü Fahr‐i Kâinat sallallahu aleyhi vesellem efendimize gelerek şöyle dile getirdi: 18 İSLÂM’DA KADIN “Ya Rasûlallah! İki çocuğum şehid oldu. Keşke Avf da aynı mer‐ tebeye ulaşsaydı. Acaba Avf onlardan daha mı geridedir” dedi. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm efendimiz iman ve şehidlik arzusu dolu bir kalbe sahip bu anneye şu cevâbı verdi: “ Hayır! Muaz ve Muavviz genç yaşta şehid oldular. Fakat Avf da onlardan geride değildir.” buyurdu. 196 Avf da kardeşlerinin şehadetinden sonra büyük bir cesaretle düşman safları içine atıldı. Kahramanca çarpıştı. Birçok düşmanı te‐ peledikten sonra şehâdet şerbetini içti elhamdülillah. Cennette kar‐ deşlerine kavuştu biiznillah. Ne şerefli bir mertebe!.. Ne samimi bir muhabbet!.. Allah’ım biz‐ lere de hak yolunda şehidlik nasîb et!.. Afrâ Hâtun radıyallahu anha böylesine şecii yiğitler yetiştiren bir anne. onların Allah ve Rasûlü yolunda şehid olmalarına sevinen bahtiyar bir anne. Bu genç şehid Müslümanlar tarafından “Afrâʹnın oğulları” lakabıyla yad edilirdi. Allah celle celâlühu onlardan razı olsun. Rabbimiz bizleri şefaat‐ lerine nâil eylesin. Âmin. HAZRETİ ASİYE VE GÜZEL AHLÂKI Allah celle celâlühu, Kur’anʹda iman edenler için iki örnek kadın‐ dan bahsetmiştir. Bunlardan biri Hazreti Meryem diğeri ise Asiye validemizdir. İbn‐i Sa’d, Tabakat. 196 İSLÂM’DA KADIN 19 Allahʹın Kur’anʹda tüm iman edenler için bir örnek olduğunu bil‐ dirdiği Firavunʹun hanımı, Mısırʹın hükümranı olan Firavunʹun zorba ahlâkına en yakından şahid olan, onun inkârda ne kadar ileri giden bir kimse olduğunu, İsrailoğullarıʹna nasıl bir zulüm uyguladığını çok iyi bilen kişilerden biridir. Firavunʹun Mısırʹın tüm hazineleri ve nimetleri elinde bulundur‐ duğu da unutulmamalıdır. Firavunʹun hanımı elindeki bu imkanların hiçbirini önemsememiş, imanı, Allahʹın rızasını kazanabilmeyi, Oʹ‐ nun istediği ahlâkı yaşayabilmeyi tüm bu dünya nimetlerinden çok daha üstün tutmuştur. Nitekim Allahʹa olan duasında da bu samimi‐ yeti çok açık bir şekilde görülmektedir. Dünya hayatında sahip ol‐ duğu tüm bu imkânlara rağmen, Allahʹtan kendisini Firavunʹdan ve onun zulmünden kurtarmasını dilemiş ve kendisine cennette bir ev vermesini istemiştir: ﻦ ﻟِﻰ ِ ب ا ْﺑ ﺖ َر ﱢ ْ ن ِا ْذ ﻗَﺎَﻟ َ ﻋ ْﻮ َ ت ِﻓ ْﺮ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ا ْﻣ َﺮَا َ ب اﻟﻠﱠ ُﻪ َﻣ َﺜﻠًﺎ ِﻟﱠﻠﺬِﻳ َ ﺿ َﺮ َ َو ﻦ ا ْﻟ َﻘ ْﻮ ِم َ ﺠﻨِﻰ ِﻣ ﻋ َﻤِﻠ ِﻪ وَﻧَ ﱢ َ ن َو َ ﻋ ْﻮ َ ﻦ ِﻓ ْﺮ ْ ﺠﻨِﻰ ِﻣ ﺠ ﱠﻨ ِﺔ وَﻧَ ﱢ َ ك َﺑ ْﻴﺘًﺎ ﻓِﻰ ا ْﻟ َ ﻋ ْﻨ َﺪ ِ ﻦ َ اﻟﻈﱠﺎِﻟﻤِﻴ “Allah, inananlara da Firavunʹun karısını misal gösterdi. O: “Rab‐ bim! Bana katında, cennette bir ev yap; beni Firavunʹdan ve onun (kötü) işinden koru ve beni zalimler topluluğundan kurtar! de‐ mişti.”197 HAZRETİ MUSAʹNIN ANNESİ Allah celle celâlühu şöyle bildirmiştir: Tahrim Sûresi, Âyet 11 197 18 İSLÂM’DA KADIN ﻒ ﻃَﺎ ِﺋ َﻔ ًﺔ ُ ﻀ ِﻌ ْ ﺴ َﺘ ْ ﺷ َﻴﻌًﺎ َﻳ ِ ﻞ َا ْهَﻠﻬَﺎ َ ﺟ َﻌ َ ض َو ِ ن ﻋَﻠَﺎ ﻓِﻰ ا ْﻟَﺎ ْر َ ﻋ ْﻮ َ ن ِﻓ ْﺮ ِا ﱠ ﻦ َ ﺴﺪِﻳ ِ ﻦ ا ْﻟ ُﻤ ْﻔ َ ن ِﻣ َ ﻲ ِﻧﺴَﺎ َء ُه ْﻢ ِاﻧﱠ ُﻪ آَﺎ ِﺤ ْ ﺴ َﺘ ْ ﺢ َا ْﺑﻨَﺎ َء ُه ْﻢ َو َﻳ ُ ِﻣ ْﻨ ُﻬ ْﻢ ُﻳ َﺬﺑﱢ “Firavun, (Mısır) toprağında gerçekten azmış, halkını çeşitli züm‐ relere bölmüştü. Onlardan bir zümreyi güçsüz buluyor, bunların oğullarını boğazlıyor, kızlarını ise sağ bırakıyordu. Çünkü o bozgun‐ culardandı.”198 Hazreti Musa, Firavunʹun bu zorba hakimiyeti sırasında Mısırʹda dünyaya gelmiştir. Allah celle celâlühu Hazreti Musaʹyı seçmiş ve onu Firavunʹun bu azgın tavrına karşı mücadele etmekle görevlen‐ dirmiştir. Allah Hazreti Musaʹnın annesine vahyetmiş ve Hazreti Musaʹyı bir sandığa koyarak suya bırakmasını emretmiştir: ت ﻓَﺎ ْﻗ ِﺬﻓِﻴ ِﻪ ﻓِﻰ ِ ن ا ْﻗﺬِﻓِﻴﻪِ ﻓِﻰ اﻟﺘﱠﺎﺑُﻮ ِ ﻚ ﻣَﺎ ﻳُﻮﺣَﻰ ⎯ َا َ ِا ْذ اَ ْوﺣَ ْﻴﻨَﺎ ِاﻟَﻰ ُا ﱢﻣ ﻚ َ ﻋَﻠ ْﻴ َ ﺖ ُ ﻋ ُﺪ ﱞو َﻟ ُﻪ َوَا ْﻟ َﻘ ْﻴ َ ﻋ ُﺪ ﱞو ﻟِﻰ َو َ ﺧ ْﺬ ُﻩ ُ ﻞ َﻳ ْﺎ ِﺣ ِ ا ْﻟ َﻴ ﱢﻢ َﻓ ْﻠ ُﻴ ْﻠ ِﻘ ِﻪ ا ْﻟ َﻴ ﱡﻢ ﺑِﺎﻟﺴﱠﺎ ﻋ ْﻴﻨِﻰ َ ﻋﻠَﻰ َ ﺼ َﻨ َﻊ ْ ﺤ ﱠﺒ ًﺔ ِﻣﻨﱢﻰ َوِﻟ ُﺘ َ َﻣ “Bir zaman, vahyedilecek şeyi annene (şöyle) vahyetmiştik: “Mu‐ saʹyı sandığa koy; sonra onu denize (Nilʹe) bırak; deniz onu kıyıya at‐ sın da, benim düşmanım ve onun düşmanı olan biri onu alsın. (Ey Musa! Sevilmen) ve benim nezaretimde yetiştirilmen için sana ken‐ dimden sevgi verdim.”199 ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ َﻓَﺎ ْﻟﻘِﻴ ِﻪ ﻓِﻰ ا ْﻟ َﻴ ﱢﻢ َ ﺖ ِ ﺧ ْﻔ ِ ﺿﻌِﻴ ِﻪ َﻓِﺎذَا ِ ن َا ْر ْ وَاَ ْوﺣَ ْﻴﻨَﺎ ِاﻟَﻰ ُامﱢ ﻣُﻮﺳَﻰ َا ﻦ َ ﺳﻠِﻴ َ ﻦ ا ْﻟ ُﻤ ْﺮ َ ﻋﻠُﻮ ُﻩ ِﻣ ِ ﻚ َوﺟَﺎ ِ ﺤ َﺰﻧِﻰ ِاﻧﱠﺎ رَادﱡو ُﻩ ِاَﻟ ْﻴ ْ وَﻟَﺎ َﺗﺨَﺎﻓِﻰ وَﻟَﺎ َﺗ “Musaʹnın anasına: “Onu emzir, kendisine zarar geleceğinden endişelendiğinde onu denize (Nil nehrine) bırakıver, hiç korkup kay‐ Kasas Sûresi, Âyet 4 Taha Sûresi, Âyet 38‐39 198 199 İSLÂM’DA KADIN 19 gılanma, çünkü biz onu sana geri vereceğiz ve onu peygamberlerden biri yapacağız, diye bildirdik.”200 Musa Peygamberin annesi bu olayla önemli bir denemeden geç‐ miştir. Yeni doğmuş bebeğini bir sandığa koyarak terk edecek ve onu suya bırakacaktır. Bir insanın endişeye kapılmadan yeni doğmuş bir bebeği suya bırakabilmesi için Allahʹa karşı çok samimi bir imana sa‐ hip olması gerekmektedir. Hazreti Musa Peygamberin annesi, Allahʹın kendisine vahyettiği gibi Hazreti Musaʹyı suya bırakmıştır. Allah, zorlu bir denemeden geçtiğini bilerek, Kendi katından bir sabır ve dayanıklılık ile onu ra‐ hata kavuşturmuştur.: ﻄﻨَﺎ ْ ن َر َﺑ ْ ت َﻟ ُﺘ ْﺒﺪِى ِﺑ ِﻪ َﻟ ْﻮﻟَﺎ َا ْ ن آَﺎ َد ْ ﺢ ُﻓﺆَا ُد ُامﱢ ﻣُﻮﺳَﻰ ﻓَﺎ ِرﻏًﺎ ِا َ ﺻ َﺒ ْ َوَا ﻦ َ ﻦ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨِﻴ َ ن ِﻣ َ ﻋﻠَﻰ َﻗ ْﻠ ِﺒﻬَﺎ ِﻟ َﺘﻜُﻮ َ “Musaʹnın anasının yüreğinde yalnızca çocuğunun tasası kaldı. Eğer biz, (vâdimize) inananlardan olması için onun kalbini pekiştir‐ memiş olsaydık, neredeyse işi meydana çıkaracaktı.”201 ن َ ﺸ ُﻌﺮُو ْ ﺐ َو ُه ْﻢ ﻟَﺎ َﻳ ٍ ﺟ ُﻨ ُ ﻦ ْﻋ َ ت ِﺑ ِﻪ ْ ﺼ َﺮ ُ ﺧ ِﺘ ِﻪ ُﻗﺼﱢﻴ ِﻪ َﻓ َﺒ ْ ﺖ ِﻟُﺎ ْ َوﻗَﺎَﻟ “Annesi Musaʹnın ablasına: “Onun izini takip et,” dedi. O da, on‐ lar farkına varmadan uzaktan kardeşini gözetledi.”202 Hazreti Musaʹnın, Firavun ailesi tarafından bulunduğunu gören kız kardeşi, Hazreti Musaʹnın bakımını üstlenmesi ve onu yetiştir‐ mesi için, onlara kendi annesini tavsiye etmiştir. Bunun sonucunda Allah, Hazreti Musa ile annesini birbirlerine tekrar kavuşturmuştur. Allah, bu olayın bazı hikmetlerini Kur’anʹda şöyle bildirmektedir: Kasas Sûresi, Âyet 7 Kasas Sûresi, Âyet 10 202 Kasas Sûresi, Âyet 11 200 201 18 İSLÂM’DA KADIN ﻖ ﺣﱞ َ ﻋ َﺪ اﻟﱠﻠ ِﻪ ْ ن َو ن َوِﻟ َﺘ ْﻌَﻠ َﻢ َا ﱠ َ ﺤ َﺰ ْ ﻋ ْﻴ ُﻨﻬَﺎ وَﻟَﺎ َﺗ َ ﻰ َﺗ َﻘ ﱠﺮ ْ َﻓ َﺮ َد ْدﻧَﺎ ُﻩ ِاﻟَﻰ ُا ﱢﻣ ِﻪ َآ ن َ ﻦ َا ْآ َﺜ َﺮ ُه ْﻢ ﻟَﺎ َﻳ ْﻌَﻠﻤُﻮ َوَﻟ ِﻜ ﱠ “Böylelikle biz onu, anasına, gözü aydın olsun, gam çekmesin ve Allahʹın vâdinin gerçek olduğunu bilsin diye geri verdik. Fakat yine de pek çoğu (bunu) bilmezler.”203 Âyetten de anlaşılacağı gibi Allah, Hazreti Musaʹnın annesinin bağlılığını denemiş ve ardından da göstermiş olduğu sabır, teslimiyet ve güzel ahlâka karşılık ʹgözünün aydın olması ve üzülmemesiʹ için onu Hazreti Musaʹnın yanına yerleştirmiştir. HAZRETİ MUSA’NIN YARDIM ETTİĞİ GENÇ KIZLAR Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de Hazreti Musa aleyhisselâm’ın, Firavun ve kavmini terk ettikten sonra, Mısırʹın do‐ ğusunda yer alan Medyen bölgesine doğru gittiğini ve burada, hay‐ vanlarını sulayamadıkları için Medyen suyunun gerisinde bekle‐ mekte olan iki genç kız gördüğünü bildirmektedir. Hazreti Musa kızlara durumlarını sorduğunda, kızlar babalarının yaşlanmış olması sebebiyle hayvanlarını kendilerinin sulamak durumunda kaldıklarını ancak, suyun çevresindeki çobanlardan dolayı beklediklerini söyle‐ mişlerdir. Allah celle celâlühu Kur’an‐ı Kerîm’de kızların durumlarını şöyle açıkladıklarını bildirmektedir: ﻦ ْ ﺟ َﺪ ِﻣ َ ن َو َو َ ﺴﻘُﻮ ْ س َﻳ ِ ﻦ اﻟﻨﱠﺎ َ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ ُا ﱠﻣ ًﺔ ِﻣ َ ﺟ َﺪ َ ﻦ َو َ َوَﻟﻤﱠﺎ َو َر َد ﻣَﺎ َء َﻣ ْﺪ َﻳ ﺼ ِﺪ َر ْ ﺣﺘﱠﻰ ُﻳ َ ﺴﻘِﻰ ْ ﻄ ُﺒ ُﻜﻤَﺎ ﻗَﺎﻟَﺘَﺎ ﻟَﺎ َﻧ ْ ﺧ َ ل ﻣَﺎ َ ن ﻗَﺎ ِ ﻦ َﺗﺬُودَا ِ دُو ِﻧ ِﻬ ُﻢ ا ْﻣ َﺮَا َﺗ ْﻴ Kasas Sûresi, Âyet 13 203 İSLÂM’DA KADIN 19 ل َ ﻞ َﻓﻘَﺎ ﻈﱢ ﺴﻘَﻰ َﻟ ُﻬﻤَﺎ ُﺛﻢﱠ َﺗ َﻮﻟﱠﻰ ِاﻟَﻰ اﻟ ﱢ َ ﺦ آَﺒِﻴ ٌﺮ ⎯ َﻓ ٌ اﻟ ﱢﺮﻋَﺎ ُء َوَاﺑُﻮﻧَﺎ ﺷَ ْﻴ ﺧ ْﻴ ٍﺮ ﻓَﻘِﻴ ٌﺮ َ ﻦ ْ ﻰ ِﻣ ﺖ ِاَﻟ ﱠ َ ب ِاﻧﱢﻰ ِﻟﻤَﺎ َا ْﻧ َﺰ ْﻟ َر ﱢ “Musa, Medyen suyuna varınca, orada (hayvanlarını) sulayan bir çok insan buldu. Onların gerisinde de, (hayvanlarını) engelleyen iki kadın gördü. Onlara: “Derdiniz nedir?” dedi. Şöyle cevap verdiler: “Çobanlar sulayıp çekilmeden biz (onların içine sokulup hayvanla‐ rımızı) sulamayız; babamız da çok yaşlıdır.” Bunun üzerine Musa, onların yerine (davarlarını) sulayıverdi. Sonra gölgeye çekildi ve: “Rabbim! Doğrusu bana indireceğin her hayra (lütfuna) muhtacım, dedi.”204 Medyen suyundaki kızların bu tavırları, iffetleri konusunda titiz‐ lik gösterdiklerini, bundan dolayı, nezih olmadığını ve rahatsız ola‐ bileceklerini düşündükleri bir ortama girmemeye özen gösterdikle‐ rini ortaya koymaktadır. Suyun kenarında bulunan çobanlar kızların geride durmalarına neden olmuştur. Ancak buna karşılık Hazreti Musaʹnın güven veren görünümü, hayvanlarını sulamak için bekle‐ yen bu kızların onunla çekinmeden konuşup diyalog kurabilmelerini sağlamıştır. Kızlar orada bulunan çobanlar nedeniyle suyun kenarına gitmeyip beklediklerini söylediklerinde, Hazreti Musa hemen onlara yardımcı olmuş ve onlar için hayvanlarını sulamıştır. Medyen suyunda bekleyen bu kızların göstermiş oldukları ahlâk, tüm Müslüman kadınlar için güzel bir örnek oluşturmaktadır. İhtiyaç içinde oldukları halde, yine de iffetleri konusunda titizlik göstermeyi daha öncelikli tutmuş ve kendileri için bir zorluk oluşturmasına rağmen bu konudan taviz vermemişlerdir. Allahʹın beğeneceği bir tavırda bulunmayı daha önemli görmüş ve beklemeyi tercih etmiş‐ lerdir. Nitekim Allah celle celâlühu bu güzel tavırlarına karşılık on‐ lara güvenilir birini; Hazreti Musaʹyı göndererek yardımıyla onları desteklemiştir. Kasas Sûresi, Âyet 23‐24 204 18 İSLÂM’DA KADIN Allahu Teâlâ onlara Hazreti Musaʹyı göndermekle büyük bir lü‐ tufta bulunmuştur. Musa Peygamber hayvanları sulamasının ardın‐ dan ﺧ ْﻴ ٍﺮ ﻓَﻘِﻴ ٌﺮ َ ﻦ ْ ﻰ ِﻣ ﺖ ِاَﻟ ﱠ َ ب ِاﻧﱢﻰ ِﻟﻤَﺎ َا ْﻧ َﺰ ْﻟ ل َر ﱢ َ ﻞ َﻓﻘَﺎ ﻈﱢ ﺴﻘَﻰ َﻟ ُﻬﻤَﺎ ُﺛﻢﱠ َﺗ َﻮﻟﱠﻰ ِاﻟَﻰ اﻟ ﱢ َ َﻓ “Bunun üzerine Musa, onların yerine (davarlarını) sulayıverdi. Sonra gölgeye çekildi ve: “Rabbim! Doğrusu bana indireceğin her hayra (lütfuna) muhtacım”, dedi.”205 Onun bu duasının ardından, daha önce yardım ettiği kızlardan biri yanına gelerek, yaptığı yardım karşılığında babasının kendisini davet ettiğini söylemiştir: ك َ ن َاﺑِﻰ َﻳ ْﺪﻋُﻮ ﺖ ِا ﱠ ْ ﺤﻴَﺎ ٍء ﻗَﺎَﻟ ْ ﺳ ِﺘ ْ ﻋﻠَﻰ ا َ ﺣﺪَﻳ ُﻬﻤَﺎ ﺗَ ْﻤﺸِﻰ ْ َﻓﺠَﺎ َء ْﺗ ُﻪ ِا ل َ ﺺ ﻗَﺎ َ ﺼ َ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ ا ْﻟ َﻘ َ ﺺ ﺖ َﻟﻨَﺎ َﻓَﻠﻤﱠﺎ ﺟَﺎ َء ُﻩ َو َﻗ ﱠ َ ﺳ َﻘ ْﻴ َ ﺟ َﺮ ﻣَﺎ ْ ﻚ َا َ ﺠ ِﺰ َﻳ ْ ِﻟ َﻴ ﻦ َ ﻦ ا ْﻟ َﻘ ْﻮ ِم اﻟﻈﱠﺎِﻟﻤِﻴ َ ت ِﻣ َ ﺠ ْﻮ َ ﻒ َﻧ ْ ﺨ َ ﻟَﺎ َﺗ “Derken, o iki kadından biri utana utana yürüyerek ona geldi: “Babam,” dedi, “bizim yerimize (hayvanları) sulamanın karşılığını ödemek için seni çağırıyor.” Musa, ona (Hazreti Şuaybʹa) gelip ba‐ şından geçeni anlatınca o: “Korkma, o zalim kavimden kurtuldun”, dedi.”206 Kızlardan biri, güçlü ve güvenilir olmasından söz ederek Hazreti Musaʹyı ücretle tutması için babasına istekte bulunmuştur: ﻦ ُ ى ا ْﻟَﺎﻣِﻴ ت ا ْﻟ َﻘ ِﻮ ﱡ َ ﺟ ْﺮ َ ﺳ َﺘ ْﺎ ْ ﻦا ِ ﺧ ْﻴ َﺮ َﻣ َ ن ﺟ ْﺮ ُﻩ ِا ﱠ ِ ﺳ َﺘ ْﺎ ْ ﺖا ِ ﺣﺪَﻳ ُﻬﻤَﺎ ﻳَﺎ َا َﺑ ْ ﺖ ِا ْ ﻗَﺎَﻟ Kasas Sûresi, Âyet 24 Kasas Sûresi, Âyet 25 205 206 İSLÂM’DA KADIN 19 “(Şuaybʹın) iki kızından biri: Babacığım! Onu ücretle (çoban) tut. Çünkü ücretle istihdam edeceğin en iyi kimse, güçlü ve güvenilir olandır, dedi.”207 Kız bu ifadesiyle, Hazreti Musaʹyı güvenilir bir insan olarak gör‐ düğünü babasına da açıkça ifade etmiştir. Bunun üzerine babaları Hazreti Musaʹnın emin bir insan olduğunu görerek, iki kızından bi‐ rini Hazreti Musaʹyla nikâhlamak istediğini söylemiştir. İffetlerine olan düşkünlükleriyle dikkat çeken bu kızların tavırları tüm Müslümanlar için güzel bir örnek oluşturmaktadır. Allah, kız‐ lardan bu konudaki titizlikleri karşılığında onlara rahmet etmiş, hem Hazreti Musa gibi güvenilir bir insan ile işlerini kolaylaştırmış, hem de bu olayı, kızlardan birinin Hazreti Musaʹnın eşi olmasına vesile etmiştir. HAZRETİ YUSUF VE ZÜLEYHA HATUN Allah celle celâlühu Kur’anʹda insanlara Yusuf kıssasını kıssala‐ rın en güzelidir diye beyan etmiştir. Zirâ Yusuf sûresinde, ibret alına‐ cak nice hâdiseler, hikmetler, incelikler, dînî ve dünyevî fâideler, me‐ liklerin ve memleketlerin idâreleri, kadınların hîle ve desîseleri, düşmanın ezâsına sabır, mukabeleye iktidar var iken affedip geçi‐ vermek gibi bir çok fâideler mevcuttur Züleyha validemiz Yusuf aleyhisselâmın imtihan edildiği kadındır. Ulemâdan biri demiş ki: “Şeytandan korktuğumdan ziyâde ka‐ dınlardan korkarım”, çünkü Kur’ân’ da: ِن ﻓِﻰ ﺳَﺒِﻴﻞ َ ﻦ َآ َﻔﺮُوا ُﻳﻘَﺎ ِﺗﻠُﻮ َ ن ﻓِﻰ ﺳَﺒِﻴﻞِ اﻟﱠﻠ ِﻪ وَاﱠﻟﺬِﻳ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ُﻳﻘَﺎ ِﺗﻠُﻮ َ َاﱠﻟﺬِﻳ ﺿﻌِﻴﻔًﺎ َ ن َ ن آَﺎ ِ ﺸ ْﻴﻄَﺎ ن َآ ْﻴ َﺪ اﻟ ﱠ ﺸ ْﻴﻄَﺎنِ ِا ﱠ ت َﻓﻘَﺎ ِﺗﻠُﻮا َا ْوِﻟﻴَﺎ َء اﻟ ﱠ ِ اﻟﻄﱠﺎﻏُﻮ Kasas Sûresi, Âyet 26 207 18 İSLÂM’DA KADIN “İman edenler Allah yolunda savaşırlar, inanmayanlar ise tâğut (bâtıl davalar ve şeytan) yolunda savaşırlar. O halde şeytanın dostla‐ rına karşı savaşın; şüphe yok ki şeytanın kurduğu düzen zayıftır” 208 buyurulduğu halde, kadınlar hakkında ise: ﻦ ﻋَﻈِﻴ ٌﻢ ن َآ ْﻴ َﺪ ُآ ﱠ ﻦ ِا ﱠ ﻦ َآ ْﻴ ِﺪ ُآ ﱠ ْ ل ِاﻧﱠ ُﻪ ِﻣ َ ﻦ ُد ُﺑ ٍﺮ ﻗَﺎ ْ ﺼ ُﻪ ُﻗﺪﱠ ِﻣ َ َﻓَﻠﻤﱠﺎ َرَا َﻗﻤِﻴ “(Kocası, Yusufʹun gömleğinin) arkadan yırtılmış olduğunu gö‐ rünce, (kadına): ʺŞüphesiz, dedi; bu, sizin tuzağınızdır. Sizin tuzağı‐ nız gerçekten büyüktür.ʺ buyurulmuştur.209 Bu sûrede enbiyâya vâris, Allah’a halife olmanın bir çok sırları mündemiçtir. Ruh, kalb ve sâir cismânî ve nûrânî kuvvetler, bu sû‐ rede mezkûrdur. Yusuf’un karşısına Züleyha sûretinde dikilen nefs‐i emmâre ıslâh edilir, Müslüman olur, teslim olur, emmâreliyle Yû‐ suf’a hücumdan sonra terbiye edilince tezekki ve tasaffî eder, rızâ makâmına yükselir. Sonra rûh‐ı Yusufî ile cem olunur, vahdete erer. Yusuf aleyhisselâm’ın dilinden nefs‐i emmare hakkında Kur’an’da şöyle buyrulur: ن َرﺑﱢﻰ ﺣ َﻢ َرﺑﱢﻰ ِا ﱠ ِ ﺲ ﻟَﺎَﻣﱠﺎرَ ٌة ﺑِﺎﻟﺴﱡﻮ ِء اِﻟﱠﺎ ﻣَﺎ َر َ ن اﻟ ﱠﻨ ْﻔ ئ َﻧ ْﻔﺴِﻰ ِا ﱠ ُ َوﻣَﺎ ُا َﺑﺮﱢ ﻏَﻔُﻮ ٌر رَﺣِﻴ ٌﻢ “(Bununla beraber) nefsimi temize çıkarmıyorum. Çünkü nefis aşırı şekilde kötülüğü emreder; Rabbim acıyıp korumuş ise başka. Şüphesiz Rabbim çok bağışlayan, pek esirgeyendir.”210 Hikâye olunur ki: Yusuf aleyhisselâm ile Züleyha imtihan olduktan sonra Züleyha’nın Yusuf aleyhisselâma olan muhabbeti hiçbir zaman tü‐ Nisâ Sûresi, Âyet 76 Yusuf Sûresi, Âyet 28 210 Yusuf Sûresi, Âyet 53 208 209 İSLÂM’DA KADIN 19 kenmedi, hatta gün be gün artmaktaydı. Züleyha ömrünün son de‐ mine kadar külliyatını, birçok cevherlerini ve zîynetlerini Yûsuf’un haberini yâhut onun ismini işittiği vakit ona olan sevgisinden dolayı infak ederdi. Elinde hiçbir şey kalmayıncaya kadar dağıtmıştı. İnsanların kıtlık günlerinde açlık ve yoksulluğa düçar oldukları zamanlarda bütün mücevherâtını ve mâlik olduğu bütün mallarını sattı, elindeki her türlü nîmeti zâil oldu, Yusuf’a muhabbetinden gözyaşları durmadı, bedeni çöktü, bir ihtiyar kadından farksız oldu. Sonra Yusuf’un aşkının verdiği cehdü gayret sayesinde yalnızlı‐ ğın acısıyla Yusuf’un her gün gelip geçtiği yol üzerinde beklerdi. Yu‐ suf bazı vakitlerde kişnemesi iki milden duyulan atına biner, Züleyha onu görmek için yola otururdu. Yusuf geçerken Züleyha avazı çıktığı kadar feryad eder, Yusuf seslerin çokluğundan onu duymazdı. Züleyha, o güne kadar dayanmakta olduğu putunun yanına va‐ rıp, yanından hiç ayrılmak istemediği putunu ziyaret edip dedi ki: “Yazıklar olsun sana ve sana secde ve kulluk edene! Şu ihtiyarlı‐ ğıma ve âmâ oluşuma, fakirliğime ve kuvvetlerimi zâyi edişime mer‐ hamet etmedin! Bugünden itibaren seni terk ediyorum Yusuf’un Rabbine imân ediyorum!” Züleyha, sabah akşam Allah’ı zikre koyuldu. Yine bir gün Yusuf, atına binip de atı kişneyince Yusuf’un cemâli ve saltanatı içindeki ihtişâmını görmek için halk yollara dizildiler. Züleyha da çıkıp Yusuf’un geçeçeği yolda yüksek sesle: “Tesbih ederim o kudret sahibini ki sultanları mâsiyetle köle ey‐ ler, köleleri tâat ile sultan eyler!”dedi. 18 İSLÂM’DA KADIN Allah Teâlâ Züleyha’nın bu kelâmını Yûsuf’un kulağına eriştirdi. Yusuf gayet müteessir olup ağladı. Etrafı nazar edince onu gördü. Hizmetçisine dedi ki: “Şu kadıncağızın ihtiyacını sor.” Hizmetçi gidip ona “Hâcetin nedir?” diye sordu. Züleyhâ: “Yusuf’tan başkası derdime derman olamaz”, diye cevap verdi. Züleyha’yı Yusuf’un kasrına götürdüler. Yusuf kasrına dönünce, sultanlık libâsını çıkardı, kıldan yapılmış libâsını giydi sonra hizmetçiyi gönderdi, o kadının hâlini sordurdu. Hizmetçi gelip: “Senden başkasının derdine devâ olmayacağını söylüyor efen‐ dim” dedi. Yûsuf: “Onu buraya getirin” diye emretti. Getirdiler. Züleyha selam verdi. Boynu büküktü. Yusuf’a rikkat geldi. Selâmını aldı ve dedi ki: “Ey Kadın! Senden bir söz işitmiştim, onu tekrar eder misin?” Kadın: “Tesbih ederim o kudret sahibine ki, tâat sebebiyle köleleri sultan eyler, isyan sebebiyle sultanları köle eyler!” mealindeki sö‐ zünü tekrar etti. Yusuf ona: “Peki, hâcetin nedir?” diye sordu. Kadın: İSLÂM’DA KADIN 19 “Ben Züleyha’yım”, dedi. Yusuf: “Allah’tan başka ilâh yoktur ki ancak o diriltir o öldürür, hiç öl‐ meyecek olan diri ancak odur.” dedikten sonra: “Ey kadın benden uzak ol!” dedi. Kadın: “Dünyâ hayâtını benden mi kıskanıyorsun, Ey Yûsuf!” deyince Yusuf mahzun oldu ve ağladı: Yusuf: “Hani nerede kaldı hüsnü cemâlin, mal ve mülkün”, dedi. Kadın: “Seni hapisten çıkaran ve bu sultanlığı sana bahşeden Allah celle celâlühu benim de hüsn‐i cemâlimi zâil etti.” “Peki, şimdi hâcetin nedir?” “Senden dileğim şudur: Benim için Allah’a dua et ki, benim gözlerimi, gençliğimi ve gü‐ zelliğimi iade etsin. Ve beni nikâhla. Çünkü ben senin için her şeyimi feda ettim.” dedi. Yusuf sükûta daldı. Başını eğip uzun bir müddet murâkabe etti. Cibril gelip: “Ey Yûsuf, Rabbin sana selam ediyor ve kadıncağızın talebini reddetmemeni emrediyor. Onunla izdivaç eyle, çünkü o dünyada ve âhirette senin zevcendir.ʺ Yusuf’a Hazreti Hüdâ’dan ferman gelince Züleyha ile nikâh ey‐ ledi. 18 İSLÂM’DA KADIN Yûsuf dua etti. Allah celle celâlühu da Züleyha’nın gençliğini ve güzelliğini iade etti. Bu vakit Züleyha doksan yaşında idi. Mısır’ın bütün eşrafını dâvet edip ziyâfet verdi, Halilullah kanu‐ nuna ve Yâkub geleneğine göre güzelce düğün yaptı. İzdivacını teb‐ rik için melekler gelip: “Allah, seni tebrik ediyor, sen kuyuda iken vahyettiklerimden bi‐ risi de budur, diyor”, dediler. Yusuf: “Bana inam ve ihsan eden ve erhamü’r‐râhimîn olan Allah’a ni‐ hâyetsiz hamdü senâlar olsun” dedi. Sonra iltica etti: “İlâhi! Üzerimizdeki nimetini tamamlamanı, bana Yâkub’un yü‐ zünü göstermeni, beni de ona göstermekle onun gözlerini rûşen kıl‐ manı, kardeşlerimin benimle görüşme yollarını açmanı senden dile‐ rim Rabbim! Sen duayı kabul edensin. Sen her şeye kâdirsin!” Züleyha, halvet odasının hazırlanması için haber gönderdi. Cari‐ yeleri onu birbirinden güzel ziynetlerle karşıladılar. Züleyha onlarla ziynetlendi. Gece olunca Yusuf geldi. Züleyha’ya: “Muradının bu şekilde olması daha hayırlı değil mi?” dedi. Züleyha cevap verdi: “Ey Sıddîk! Beni kınama! Ben güzel bir kadın idim. Dünyanın bütün nimetlerine nail idim. Fakat zevcim ınnîn idi. Bana gelmedi. Ben seni o güzelliğinle görünce nefsim galebe etti”, dedi. Henüz bekâretini muhafaza eden Züleyha ile Yusuf izdivaç ey‐ ledi. Züleyha Yusuf’a bir batında iki oğul verdi. Birisi Efrâyim ve di‐ ğeri Mişâ. Bunların ikisi güneş gibi, ay gibi güzel idiler. Allah Teâlâ İSLÂM’DA KADIN 19 onların güzelliğiyle ile yedi kat gökteki meleklerle karşı mübâhât eyledi. Yusuf Züleyha’ya ziyadece muhabbet etmeye başladı. Bu sıra‐ larda Züleyha’nın ilk sevgi ve aşkı tahavvül edip kararı kalmadı. Allah celle celâlühu, Züleyha’nın mecâzî aşkını hakikî aşka tebdil eyleyip ibâdet ve tâate bir meyil verdi. Bir gün Yusuf ondan murad almak istedi de Züleyha ondan kaçtı, Yusuf arkasından yakalayıp gömleğini yırttı. Züleyha’da: “Ben de senin gömleğini arkadan yırtmıştım. Şimdi ödeştik.” dedi. Yusuf cevâhirle süslenmiş köşke Züleyha’yı kendi eliyle oturttu ve ona ikramda bulundu. Ey idrâk sahibi insan! Bak ki dünyanın alâyişi Yusuf ile Züleyha’yı Allah’ı zikirden alıkoymadı. Sende âzâ ve cevâhirini Hak yolunda kullanmalısın. Vesselâm. HAZRETİ LUT VE HAZRETİ NUHʹUN EŞLERİ Allah celle celâlühu Kur’anʹda, imanlarındaki samimiyetleri ve ahlâklarının güzelliğiyle örnek olan kadınların dışında, inkâr eden ve bundan dolayı cehennem ile karşılık görecek kadınlar hakkında da bilgi vermiştir. Allahʹın Kur’anʹda dikkat çektiği iki kadının en önemli özellikleriyse, her ikisinin de ʹPeygamberlerin eşleriʹ olmala‐ rıdır. Hazreti Nuhʹun ve Hazreti Lutʹun eşlerinin, peygamberlerin sa‐ mimi kişiliklerine, güzel ahlâklarına, hikmetli konuşmalarına, akılcı kararlarına her an şahit oldukları ve onların Allahʹtan gelen hak bir söz üzerine hareket ettiklerini bildikleri halde iman etmemiş olmaları 18 İSLÂM’DA KADIN son derece önemlidir. Onların bu tavırları, tüm iman edenler için önemli bir ibret vesilesi olmalıdır. Allahʹın, Hazreti Nuhʹun ve Haz‐ reti Lutʹun eşleri olduklarını bildirdiği bu kadınlar, peygamberlerle nikâhlanmışlar ancak daha sonra onlara ihanet etmişlerdir. Allah, bu iki kadının durumu hakkında Kur’anʹda şöyle bildirir: ﺖ َ ﺤ ْ ط آَﺎ َﻧﺘَﺎ َﺗ ٍ ت ﻟُﻮ َ ح وَا ْﻣ َﺮَا ٍ ت ﻧُﻮ َ ﻦ َآ َﻔﺮُوا ا ْﻣ َﺮَا َ ب اﻟﱠﻠ ُﻪ َﻣ َﺜﻠًﺎ ِﻟﱠﻠﺬِﻳ َ ﺿ َﺮ َ ﺷ ْﻴًﺎ َ ﻦ اﻟﱠﻠ ِﻪ َ ﻋ ْﻨ ُﻬﻤَﺎ ِﻣ َ ﻦ َﻓﺨَﺎ َﻧﺘَﺎ ُهﻤَﺎ َﻓَﻠ ْﻢ ُﻳ ْﻐﻨِﻴَﺎ ِ ﺤ ْﻴ َ ﻋﺒَﺎ ِدﻧَﺎ ﺻَﺎِﻟ ِ ﻦ ْ ﻦ ِﻣ ِ ﻋ ْﺒ َﺪ ْﻳ َ ﻦ َ ﺧﻠِﻴ ِ ﺧﻠَﺎ اﻟﻨﱠﺎ َر َﻣ َﻊ اﻟﺪﱠا ُ ﻞ ا ْد َ َوﻗِﻴ “Allah, inkâr edenlere, Nuhʹun karısı ile Lutʹun karısını misal verdi. Bu ikisi, kullarımızdan iki sâlih kişinin nikâhları altında iken onlara hainlik ettiler. Kocaları Allahʹtan gelen hiçbir şeyi onlardan savamadı. Onlara: “Haydi, ateşe girenlerle beraber siz de girin!” de‐ nildi.” 211 Allahʹın sevdiği, razı olduğu, cennetiyle müjdelediği bu mübarek peygamberlerle evli olacak kadar yakın oldukları halde, bu yakınlık, samimiyetsizlikleri nedeniyle onlara Allahʹın rahmetinden yana hiç‐ bir şey kazandırmamıştır. HAZRETİ ESMA (ZATÜNNİ‐TÂKEYN) Hazreti Ebu Bekirʹin kızı olan Esma radıyallahu anh, hicretten 27 yıl önce Mekkeʹde doğdu. Müʹminlerin annesi Hazreti Âişeʹden on yaş büyük olup baba bir kardeştirler. İslâmʹa ilk girenlerdendir. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm hicret emrini alınca herke‐ sin istirahata çekildiği öğle sıcağında Hazreti Ebu Bekirʹin evine git‐ miş, evde bulunan Hazreti Esma ile Hazreti Âişeʹnin sır saklamayı bildiklerini Hazreti Ebu Bekir söyleyince, o gece hicret etme kararı Tahrim Sûresi, Âyet 10 211 İSLÂM’DA KADIN 19 verdiğini ve yanına yol arkadaşı olarak da kendisini seçtiğini açık‐ ladı. Yol hazırlığı için hazreti Esma ve Âişe bir torbaya azık koyup bir kırbaya da su doldurdular. Kapların ağızlarını bağlamak için ip bulamayınca Hazreti Esma radıyallahu anha belindeki kuşağı çıka‐ rıp ikiye böldü. Bir parçasıyla azık torbasının, diğer parçasıyla da su tulumunun ağzını bağladı. Bundan son derece memnun olan Hazreti Peygamberʹin, ʺAllah celle celâlühu bu kuşağın karşılığında cennette sana iki kuşak versinʺ diye iltifat etmesi üzerine ʺzatünni‐tâkeynʺ (iki kuşaklı) diye tesmiye edildi. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm ve Hazreti Ebu Bekir yola çıkmış ve Sevr Mağarasıʹna gizlenmişlerdi. Peygamber Efendimizʹi evinde bulamayan müşriklerden Ebu Cehil, hemen Hazreti Ebu Be‐ kirʹin evine gelerek Hazreti Esmaʹdan babasını sordu. Hazreti Esma radıyallahu anha ʺbilmiyorumʺ cevabını verince Ebu Cehil Esmaʹnın yüzüne bir tokat vurdu ve küpesini düşürdü. Hazreti Esma radıyallahu anha Zübeyr bin Avvam ile evlenmiş ve Abdullah, Urve, Munzîr, Asım ve Muhacir adlarında beş erkek; Haticetʹül‐kübrâ, Ümmüʹl‐hasen ve Âişe adlarında üç kız çocuğu dünyaya gelmiştir. Hazreti Esmaʹnın kocası Zübeyr bin Avvam peygamberimizin halası Safiye binti Abdulmuttalib’in oğludur. Zübeyr bin Avvam bütün ömrünü savaşlarda geçirmiş ve mütevazi bir hayat yaşamıştır. Hazreti Esma Uhudʹda diğer müslüman hanımlar gibi yaralıları te‐ davi edip savaşan müslümanlara su taşımıştır. Rüya tabirinde mâhir olan Hazreti Esma, bunu babası Hazreti Ebu Bekirʹden öğrenmişti. Son derece cömert biriydi. Oğlu Abdullah; teyzesinin eline geçen şeyleri biriktirip belli bir miktara ulaştıktan sonra dağıttığını, annesinin ise eline geçeni ertesi güne bırakmadan hemen verdiğini söylemektedir. Hazreti Esma, birgün evde muhte‐ melen vereceği bir sadakayı sayıp hesaplarken Hazreti Peygamber 18 İSLÂM’DA KADIN aleyhisselâtü vesselâm ziyaretine gelmiş, onun bu durumunu gö‐ rünce, ʺSayma, sonra Allah celle celâlühu da sana sayarak verirʺ bu‐ yurmuşlardır. Cahiliye devrinde babasından boşanan ve sonra da İslâmiyeti kabul etmeyen annesi Kuteyleʹnin müslüman olmadığını düşünerek evine alma hususunda tereddüt etti. Durumu Peygamberimizʹe bil‐ dirdi. Hakkında âyet212 nazil oldu. ʺAllah din uğrunda sizinle savaşmayan ve sizi yurtlarınızdan çı‐ karmayan kimselere iyilik etmenizi ve onlara karşı âdil davranmanızı yasaklamadı. Doğrusu Allah âdil olanları sever.ʺ buyuruldu Kendisinden 56 hadis‐i şerif rivâyet edilmiştir. Mekkeʹde halifeliğini ilan eden oğlu Abdullah, Haccac karşısında yenilgiye uğramak üzere olduğu günlerde teslim olup olmama husu‐ sunda annesine müracaat edince, şunları söyledi. ʺEvladım, şerefinle yaşa, izzetinle öl; fakat kesinlikle zalime teslim olma!..ʺ Oğlu Abdul‐ lahʹın öldürülüp çarmıha gerilmesinden sonra yanına gelen Haccacʹa şu hadisi nakletti: ʺSakif Kabilesiʹnden bir yalancı, bir de bozguncu çıkacaktır.” Gördük ki yalancı Muhtar es‐Sakafîʹdir, bozguncu da sensinʺ demiştir. Hicrî 73ʹde oğlunun şehid edilmesinden yirmi gün sonra yüz ya‐ şında vefat etmiştir. En son ölen kadın muhacirdir. Allah celle celâlühu şefaatlarına bizleri nail eylesin! HAZRETİ RÂBİA ADEVİYE Cenâb‐ı Hak Kâdir‐i Mutlak Mümtehine Sûresi âyet 8 212 İSLÂM’DA KADIN 19 ﻚ َ ﻦ َﻓﺎُوَﻟ ِﺌ ٌ ِﻦ َذ َآ ٍﺮ َا ْو ُا ْﻧﺜَﻰ َو ُه َﻮ ُﻣ ْﺆﻣ ْ ﻦ اﻟﺼﱠﺎﻟِﺤَﺎتِ ِﻣ َ ﻞ ِﻣ ْ ﻦ َﻳ ْﻌ َﻤ ْ َو َﻣ ن َﻧﻘِﻴﺮًا َ ﻈَﻠﻤُﻮ ْ ﺠ ﱠﻨ َﺔ وَﻟَﺎ ُﻳ َ ن ا ْﻟ َ ﺧﻠُﻮ ُ َﻳ ْﺪ “Erkek olsun, kadın olsun, her kim de mü’min olarak iyi işler ya‐ parsa, işte onlar cennete girerler ve zerre kadar haksızlığa uğratıl‐ mazlar.” buyuruyor. 213 Rabiâtü’l‐Adeviye, hususi bir mahremiyet perdesi altında saklı ve ihlâs örtüsü ile gizli olan, aşk ve iştiyakla tutuşup, Hakka yakin olan, Meryem‐i Safiyye’ye naib, erenler nezdinde kabul gören mübarek ve muhterem validemizdir. Basraʹda büyüyüp, Kudüsʹte (Miladî 752) vefat eden Râbiatü’l‐ Adeviye, Basraʹda dindar bir babanın fakir ço‐ cuğu olarak doğmuş, küçük yaşta hem yetim hem öksüz kalmıştır. Râbiatü’l‐Adeviye’nin çoçukluk yıllarında, Basraʹda kıtlık ve fevka‐ lâde pahalılık vardı. Bu hengâmede Râbiaʹnin ablaları dağıldılar. Kimsesiz kalan Râbiaʹyı zâlim bir kimse yakaladı ve hizmetçi olarak çalıştırdı. Sonra da köle olarak altın ve gümüş karşılığı bir ihtiyara sattı. O ihtiyarın hizmetçisi olarak, gösterilen zor işleri sabırla yap‐ maya çalışıyordu. Çok sıkıntılı günler geçirdi. Çok zahmetler çekti, fakat isyân etmedi. Allahu Teâlâ’nın takdirine râzı oldu, fevkalâde edebliydi. Bir gün karşısına bir nâmahrem, yabancı çıktı. Ondan sakınayım diye hızla giderken düşüp kolu kırıldı. Acz ve mahzûn olmuş bir kalb ile Allahu Teâlâ’ya şöyle iltica edip yalvardı. ʺYâ Rabbi! Garip ve kimsesizim. Yetim ve öksüzüm. Köle edildim. Bir de kolum kırıldı. Lâkin ben bunların hiç birine üzülmüyor, yalnız senin rızanı istiyorum. Benden razı olup olmadığını da bilmiyorum ya Rabbi Muhammed ümmetinden ve benden razı ol” dedi. Nisa Sûresi, Âyet 124 213 18 İSLÂM’DA KADIN Râbia hizmet ettiği eve döndü. Günlük hizmetleri yerine getirir, akşama kadar ayakta dururdu. Bununla beraber çoğu gün oruçlu olur, geceleri de Allah Teâlâya ibâdet ve tâatle geçirirdi. Bir gece hizmetinde bulunduğu ev sahibi uyandığında Râbiaʹnın odasından sesler geldiğini işitti. Pencereden bakınca, Râbiaʹnın, secde ettiğini, Allahu Teâlâ’ya şöyle yalvardığını duydu. Diyordu ki: ʺEy Rabbim! Benim arzumun senin emrine uymak olduğunu bili‐ yorsun. Benim saâdetim senin huzurunda bulunmaktır. Eğer elimden gelse, sana ibadetten, bir an geri kalmam. Fakat ev sahibimin hizme‐ tinde bulunduğum için sana gereği gibi ibâdet edemiyorum...ʺ Ev sahibi, bunları duydu. Ayrıca, Râbiaʹnın başı üstünde bir kan‐ dil bulunduğunu, kandilin bir yere asılı olmadan havada durdu‐ ğunu, odanın o kandilin nuru ile aydınlandığını gördü ve hayretten dona kaldı. ʺArtık Râbia köle olamaz!ʺ diyordu. Sabaha kadar uyuyamadı. Sabah olunca hemen Râbiaʹyi çağırdı ve: ʺArtık hürsün. Dilediğini yap. Ama burada kalırsan ben sana hizmet ederim.ʺ dedi Râbia teşekkür ederek efendisinden izin istedi. Râbia oradan ay‐ rılıp küçük bir eve yerleşti. Ekseri vakitlerini ibâdetle geçirir çokca namaz kılardı. Kefenini yanında taşır, namaz kılacağı zaman onu se‐ rer, üzerine secde ederdi. Süfyân‐i Sevrî ve Hasan‐ı Basrî, Râbia’nın hakkında “Arife ve Salihadır” diye şehadette bulunurlardı. Peygamberimiz buyuruyor: İSLÂM’DA KADIN 19 “Kadın beş vakit namazını kılar, Ramazan orucunu tutar, namu‐ sunu korur ve kocasına itaat ederse, azab görmeden cennete dahil olur.”214 Kendisi tâbiînden olup Süfyân‐i Sevrî ve Hasan‐i Basrî Hazretleri ile aynı asırda yaşamış büyük bir veliyye hanımdır. Gönlü aşk‐i ilâhî ile dopdoluydu. Gözü devamlı yaşlıydı: ʺBizim istiğfarımız yeni bir istiğfara muhtaçtır.ʺ derdi. Geceleri kaim (huzûr‐ı ilâhîde ibâdet hâlinde), gündüzleri saim (oruçlu) idi. Bir sohbetlerinde Hasan‐ı Basrî: “Nasıl ki erkeklerin aslanları varsa, hanımların da aslanları da vardır” dedi. “Kimdir bu aslan kadın?” diye sorulunca, o da Rabiâtü’l‐ Adeviyye olduğunu söyledi. Bunun üzerine, ehlullahtan bazıları Râbiatü’l‐Adeviyye’nin evine ziyarete geldiler. Râbiatü’l‐Adeviyye’nin evi o kadar mütevazı idi ki, dünyalık birkaç parça eşyadan başka hiç bir şey yoktu. Evinde ışık dahi bulunmamakta, karanlık bir yerdi. Gelen ziyaretçiler, Râbia anamızı tebrik edip, bu makama nasıl geldiğini soracaklardı. Hasan‐ı Basrî o karanlıkta: “Sen sağa, sen sola, sen de buraya otur” diyerek, herkesi yarım ay şeklinde topladı. Bundan sonra: ﺟ ٌﺮ ﻋَﻈِﻴ ٌﻢ ْ َﻋ ْﻨ َﺪ ُﻩ ا ِ ِا ﱠﻧﻤَﺎ َا ْﻣﻮَاُﻟ ُﻜ ْﻢ َوَا ْوﻟَﺎ ُد ُآ ْﻢ ِﻓ ْﺘ َﻨ ٌﺔ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ “Doğrusu mallarınız ve çocuklarınız sizin için bir imtihandır. Bü‐ yük mükâfat ise Allahʹın yanındadır.”215 Ahmed bin Hanbel, Müsned. Teğabün Sûresi, Âyet 15 214 215 18 İSLÂM’DA KADIN ﻦ ْ ﻦ ِذ ْآﺮِاﻟﱠﻠ ِﻪ َو َﻣ ْﻋ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﻟَﺎ ُﺗ ْﻠ ِﻬ ُﻜ ْﻢ َا ْﻣﻮَاُﻟ ُﻜ ْﻢ وَﻟَﺎ َا ْوﻟَﺎ ُد ُآ ْﻢ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ن َ ﺳﺮُو ِ ﻚ ُه ُﻢ ا ْﻟﺨَﺎ َ ﻚ َﻓﺎُوَﻟ ِﺌ َ ﻞ َذِﻟ ْ َﻳ ْﻔ َﻌ “Ey iman edenler! Mallarınız ve çocuklarınız sizi Allahʹı anmak‐ tan alıkoymasın. Kim bunu yaparsa işte onlar ziyana uğrayanlar‐ dır”216 âyetlerini okuyarak sohbete başladı. Çeşitli âyet ve hadislerle Allah’ı celle celâlühu sevmenin yollarını anlattı. Daha sonra sözü Râ‐ bia anamıza bıraktı. O mübarek kadın da: ”Herkes sevdiğinden bahseder. Ben Allahu Teâlâ Hazretlerini ve Rasûlünü öyle seviyorum ki başkasına kalbimde yer kalmadı” de‐ yince, orada bulunanların hepsi “Allah, Allah” diye hayıflanıp ağla‐ maya başladılar. Râbiatü’l‐Adeviyye radıyallahu anh’ın sözlerinden anladığımız O’nun hem Rasûlullah’ta hem de Allahu Teâlâ da fani olduğudur. Bir gün ona: ʺKul, ne zaman rızâ makâmına ulaşmış olur?ʺ diye sordular. O da: ʺBaşa gelecek musîbetler, kişiyi nimetler gibi sevindirecek olursa...ʺ şeklinde cevap verdi. O’nun en meşhur duası da şudur: ʺYâ Rabbi! Sana cennetin için ibadet ediyorsam, beni cennetine koyma! Eğer sana cehenneminden korktuğum için ibadet ediyorsam, beni cehen‐ neminden çıkarma!.. Eğer sana senin rızan için ibadet ediyorsam, beni cemâlini seyretmekten mahram etme!ʺ Münafikun Sûresi, Âyet 9 216 İSLÂM’DA KADIN 19 Hasan‐ı Basrî Basra’da mescidde sohbet ederken Râbiatü’l‐ Adeviye her zaman oturduğu direğin yanına gelmeden Hasan‐ı basrî sohbete başlamazdı. İnsanlar: “Yâ Şeyh niçin sohbete başlamak için Râbia’yı bekliyorsunuz” diye sorarlardı. Hasan‐ı Basrî de: “Fil için hazırladığım lokmaları karıncalara yutturamam” derdi. Allah celle celâlühu hepsinden razı olsun! HİKMETLİ NASİHATLER Şüphesiz ki İslâm, kadına kocası evine geldiğinde onu çok iyi kar‐ şılamasını tavsiye eder. Kadın, eşini mutlu etmek için onu güzel kar‐ şılayarak gönlünü hoş eder, eşi de evinde rahat ve huzur bulur. Kocası dışarıda; birçok zorluklarla mücadele etmiş, fitne vü fesad fitne ile boğuşmuş, evine yorgun argın dönmüştür. Gerçekten hayat mücadelesinde sayısız zorluk ve meşakkat vardır. Hazreti Ebu Zer rivâyet eder ve der ki: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “İyiliklerden herhangi bir şeyi hakir görmeyiniz. İsterse bu iyilik kardeşinize güler yüz göstermeniz olsa bile.”217 Ey müslüman kadın! Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm evinde ailesine karşı merhametli idi. İyi bil ki, kocanın yüzüne tebessüm et‐ mende ecir ve sevap vardır. Müslim 217 18 İSLÂM’DA KADIN Zevcinin gönlüne ve gözüne hoş gelen fiillerden biri de eşini; gü‐ zel, temiz bir elbiseyle çekici süsler içinde görmesidir. İbn‐i Abbas der ki: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm Ömer’e bu‐ yurdu ki: “Size kişinin gizlediği güzel ve hayırlı işi haber vereyim mi? Saliha kadın, kocası kendisine baktığı zaman onu mutlu eder (sevindirir), ona emrettiğinde itaat eder. Ondan ayrılıp uzaklaştı‐ ğında onu (iffetini) korur.” Ey müslüman kadın, kocana karşı güzelliğe ve süslenmeye özen göster. Tâ ki, süsünü başkalarına gösteren, iffetsiz kadınların fitne‐ sinden onu koruyasın. Zevcini mutlu edecek haberlerle karşılaması kadın için güzel olur. Çeşitli ev işlerini yaptığı gün ve başından geçen sevinçli olayları haber vermesi hoş bir karşılama olur. Komşu kadınlarıyla, akrabala‐ rıyla ve çocuklarıyla aralarında geçen sevinçli olayları haber vermesi de kadın için güzel bir haslettir. Allah Tebareke ve Teâlâ seni kocan için sukunet, huzur ve rahat‐ lık kaynağı olarak yarattı. Ey kadın; senin kocan için, seken kelimesinin ihtiva ettiği sükünet ve rahatlık, müjde ve huzur manalarını iyi bilmen lâzımdır. Çalışıp yorulmuş eşinin yüzüne, yorgunluk, endişe, üzüntü, korku ve musibetleri vurmak, saliha hanıma yakışmaz. İşte o zaman ona sükûn değil sıkıntı kaynağı olursun. Gerçekten de eşin evde değilken musibetler olabilir. Çocuk ölümü, akraba veya hasta birisinin ölümü veya kıymetli ev eşyalarından birisinin kırılıp telef olması gibi. İSLÂM’DA KADIN 19 Bu gibi halde hanımın hikmetli sözler söylemesi zekice ifadeler kullanması gerekir. Belâ ve ızdırapları hafifletmek için uygun bir vakti seçmesi gerekir. Hazreti Enes rivâyet eder ve der ki: Ebu Talha’nın Ümmü Süleym’den olan çocuğu (oğlu) vefat etti. Ümmü Süleym ailesine (çoluk çocuğuna) dedi ki: “Ben konuşuncaya kadar Ebu Talha’ya, oğlu ile alakalı bir şey konuşmayın.” Böylece akşam geldiğinde Ebu Talha, ona akşam yemeğini getirdi. O da yedi içti. Sonra da, önceden yapmadığını yaparak, süslendi. Ve gece eşini razı ettikten sonra şöyle dedi: “Ey Ebu Talha; görmedin mi, bir kavim bir ev halkına emanet verdi de onu tekrar istedi. O ev halkı emaneti vermeyebilir mi?” O da, “hayır” dedi. Kadın da, “oğlunu da öyle say” (Allah’da oğlunu emanet olarak vermişti geri aldı) dedi. Kocayı mutlu edecek ve iş zorluklarını giderecek şeyler ise şun‐ lardır: Kadın, kocasına özlem duyduğunu, ona yakın olmaktan hoş‐ landığını söylemeli ve onun gölgesinde mutlu olduğunu ifade etme‐ lidir. Bu sözler kocasını mutlu eder. Onun işinde karşılaştığı zorluk‐ ları silip atar. İşte böyle davranmak, sevgi ve muhabbet bağlarını kuvvetlendirir, rahmet ve mutluluk temayüllerini artırır. Müslüman kadın kocasına nahif ve nazik bir şekilde hitap etmeli‐ dir. Letafet ve merhamet, zaten kadının tabiatındandır. Yumuşaklığı ve güzelliği (iyiliği) de kadının tabiatındandır. İşte o tabiatı Allah celle celâlühu kadın için yaratmıştır. Öyle ki, kocasını hitabiyle tahrik etsin, konuşmasıyla onu cezbetsin. Böyle olursa zevci onunla konuşması esnasında neşelenir. Kadın mahremi haricindeki kişilerle konuşurken fitne olmaması için va‐ 18 İSLÂM’DA KADIN sattan ayrılmamalı, ihtiyaç olmadığı yerlerde sukûtu ihtiyar etmeli, lüzumunda ise öz ve az konuşmalı ve bu ince konuşmaları kocasın‐ dan başkasına yapmamalıdır. Gerçektende Kur’an‐ı Kerîm bunu tavsiye etmiştir. Allahu Teâlâ şöyle buyuruyor: ل ِ ﻦ ﺑِﺎ ْﻟ َﻘ ْﻮ َ ﻀ ْﻌ َ ﺨ ْ ن اﺗﱠﻘَ ْﻴ ُﺘﻦﱠ ﻓَﻠَﺎ َﺗ ِ ﻦ اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ ِء ِا َ ﺣ ٍﺪ ِﻣ َ ﺴ ُﺘﻦﱠ َآَﺎ ْ ﻰ َﻟ ﻳَﺎ ِﻧﺴَﺎ َء اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱢ ﻦ َﻗ ْﻮﻟًﺎ َﻣ ْﻌﺮُوﻓًﺎ َ ض َو ُﻗ ْﻠ ٌ ﻄ َﻤ َﻊ اﱠﻟﺬِى ﻓِﻰ َﻗ ْﻠ ِﺒ ِﻪ َﻣ َﺮ ْ َﻓ َﻴ “Ey Peygamber hanımları! Siz, kadınlardan herhangi biri gibi de‐ ğilsiniz. Eğer (Allahʹtan) korkuyorsanız, (yabancı erkeklere karşı) çe‐ kici bir eda ile konuşmayın; sonra kalbinde hastalık bulunan kimse ümide kapılır. Maruf olanı söyleyin.”218 Hiç şüphe yok ki, kokulanma ve süslenme arzusu kadının fıtra‐ tındandır. Bu sebeple o güzel görünümlü gözükmek ister. İslâm da kadını kocasına karşı süslenmeye teşvik eder. Bir musibet ve fitne olmaması için de bu süslenmeyi kocasına karşı yapmayla sınırlar. İs‐ lâm helal süslenmeyi övmüştür; aile saadeti için helal ve edebli bir şekilde süslenenleri güzel görmüştür. O halde ey müslüman hanım kardeşlerim, eşiniz için süslenmeniz caizdir. Süslenme saliha bir ka‐ dının sıfatlarındandır İslâm, kadının ziynetini vasat bir halde ister. Rasûlullah efendi‐ miz saliha kadını dünya nimetlerinin hayırlısı olarak saymıştır. İbn‐i Abbas anlatıyor; Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm Ömer’e buyurdu ki; “Kişinin sakladığı hayır hazinelerinden sana haber vere‐ yim mi? Saliha bir kadının; kocası kendisine baktığında, onu sevindi‐ ren, kendisine emrettiğinde itaat eden kendisinden uzaklaşıp kay‐ bolduğunda (sefere çıktığında) iffetini ve kocasının malını koruyan‐ dır.” Ahzab Sûresi, Âyet 32 218 İSLÂM’DA KADIN 19 İslâm evinin içinde süslenmeyi güzel koku sürünmeyi kadına mübah kılmıştır. Onu saliha kadının sıfatlarından saymıştır. Çünkü onda evlilik hayatının saadeti vardır. Şu halde kadının kocasına karşı süslenmesi ve güzel kokular sürmesi; kocasının onunla kaynaşmasına vesile olur. İkisi arasındaki muhabbet bağlarını kuvvetlendirir. İkisi arasındaki nefret ve çirkinli‐ ğin yok olmasında kuvvetli sebeplerdendir. Çünkü göz ve onun tem‐ silcisi burun kalbin casusudur. Görüntü kalbe ulaşır. Böylece sevgi muhabbet meydana gelir. Çirkin bir manzara veya hoşa gitmeyen bir şey gördüğünde onu kalbe atar, böylece nefret ve çirkinlik hasıl olur. Bu sebepledir ki; arap kadınları birbirlerine şöyle vasiyet ederler; kocanın gözünün önünde, onun çirkin göreceği şeyden, senden kötü kokuları koklaya‐ bileceği kötü durumlara düşmekten sakın. İmam İbn‐i Cevzî süs ve süslenme vakitlerini açıklayarak şöyle dedi: “Şüphesiz ki kadın güzel ahlâkını tamamladıktan sonra kocasının yanında nasiplenir, çünkü kocasının haz alabilmesi için de temizliğe ve süslenmeye devam eder. Erkeğin kabul edeceği ve güzel göreceği süslenme şekillerini gözeterek, onu memnun ve mesrur etmeye çalı‐ şır. Böylelikle kocası da ondan nasiblenir.” Allah Subhanehu ve Teâlâ’nın Kur’an’da zikrettiği üzere karı ve kocanın yalnız bulundukları vakitlerde kadın süslenir. Bu vakitlerde çocuk ve kölelerin yanlarına izinsiz girmelerini de yasaklamıştır. Allah celle celâlühu şöyle buyurmuştur: ﻦ َﻟ ْﻢ َﻳ ْﺒُﻠﻐُﻮا َ ﺖ َا ْﻳﻤَﺎ ُﻧ ُﻜ ْﻢ وَاﱠﻟﺬِﻳ ْ ﻦ َﻣَﻠ َﻜ َ ﺴ َﺘ ْﺎ ِذ ْﻧ ُﻜ ُﻢ اﱠﻟﺬِﻳ ْ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ِﻟ َﻴ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ن ِﺛﻴَﺎ َﺑ ُﻜ ْﻢ َ ﻀﻌُﻮ َ ﻦ َﺗ َ ﺠ ِﺮ َوﺣِﻴ ْ ﺻﻠَﻮ ِة ا ْﻟ َﻔ َ ﻞ ِ ﻦ َﻗ ْﺒ ْ ت ِﻣ ٍ ﺚ َﻣﺮﱠا َ ﺤُﻠ َﻢ ِﻣ ْﻨ ُﻜ ْﻢ َﺛَﻠ ُ ا ْﻟ 18 İSLÂM’DA KADIN ﻋَﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ َ ﺲ َ ت َﻟ ُﻜ ْﻢ َﻟ ْﻴ ٍ ﻋ ْﻮرَا َ ﺚ ُ ﺻﻠَﻮ ِة ا ْﻟ ِﻌﺸَﺎ ِء َﺛَﻠ َ ﻦ َﺑ ْﻌ ِﺪ ْ ﻈﻬِﻴ َﺮ ِة َو ِﻣ ﻦ اﻟ ﱠ َ ِﻣ ﻚ َ ﺾ َآ َﺬِﻟ ٍ ﻋﻠَﻰ َﺑ ْﻌ َ ﻀ ُﻜ ْﻢ ُ ﻋَﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ َﺑ ْﻌ َ ن َ ﻃﻮﱠاﻓُﻮ َ ﻦ ح َﺑ ْﻌ َﺪ ُه ﱠ ٌ ﺟﻨَﺎ ُ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ْﻢ َ وَﻟَﺎ ت َواﻟﱠﻠ ُﻪ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ﺣَﻜِﻴ ٌﻢ ِ ﻦ اﻟﱠﻠ ُﻪ َﻟ ُﻜ ُﻢ ا ْﻟَﺎﻳَﺎ ُ ُﻳ َﺒﻴﱢ “Ey mü’minler! Ellerinizin altında bulunan (köle ve cariyeleriniz) ve içinizden henüz ergenlik çağına girmemiş olanlar, sabah nama‐ zından önce, öğleyin soyunduğunuz vakit ve yatsı namazından sonra (yanınıza gireceklerinde) sizden üç defa izin istesinler. Bunlar, mah‐ rem (kapanmamış) halde bulunabileceğiniz üç vakittir. Bu vakitlerin dışında ne sizin için ne de onlar için bir mahzur yoktur. Birbirinizin yanına girip çıkabilirsiniz. İşte Allah âyetleri size böyle açıklar. Allah, (her şeyi) bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.”219 İbn Ömer anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm buyurdu ki: “Peruk takan ile peruk taktırana Allah lanet etmiştir. Dövme ya‐ pana da yaptırana da Allah lanet etmiştir. 220 Alkame Abdullah bin Mes’ud’den rivâyetinde der ki: “Allah dövme yapana da yaptırana da lanet etmiştir. Yüzünün kıllarını yol‐ duran ve yolana da lanet etmiştir. Allah’ın yarattığı şeyleri değiştire‐ rek güzellik için dişlerini seyrekleştirenlere Allah lanet etmiştir.” De‐ vamla der ki; benim bu sözüm Esad Kabilesi’nden bir kadına ulaştı. O kadın bana gelerek dedi ki; “bana ulaşan nedir?” Ben de “ne oldu?” dedim. “Şöyle ki sen; dövme yapanı yaptıranı, yüzünün kılla‐ rını aldıranları ve Allah’ın yarattığını değiştireni, güzellik için dişle‐ rini seyrekleştireni lanetlemişsin,” deyince Ben de: “Neden Allah Rasûlunun lanet ettiği kimseye lanet etme‐ yeyim?” O da Allah’ın kitabında vardır.” Kadın da şöyle dedi:” Mu‐ hakkak ki, mushafın sayfaları arasında olanı okudum da bir şey görmedim.” Nur Sûresi, Âyet 58 Hadis, Müslim 219 220 İSLÂM’DA KADIN 19 Bunun üzerine dedim ki: Eğer gerçekten okusaydın görürdün.” Aziz ve Celil olan Allah şöyle buyurdu: ل وَﻟِﺬِى ِ ﻞ ا ْﻟ ُﻘﺮَى َﻓِﻠﱠﻠ ِﻪ َوﻟِﻠ ﱠﺮﺳُﻮ ِ ﻦ َا ْه ْ ﻋﻠَﻰ َرﺳُﻮِﻟ ِﻪ ِﻣ َ ﻣَﺎ َاﻓَﺎ َء اﻟﱠﻠ ُﻪ ﻦ َ ن دُوَﻟ ًﺔ َﺑ ْﻴ َ ﻰ ﻟَﺎ َﻳ ُﻜﻮ ْ ﻞ َآ ِ ﺴﺒِﻴ ﻦ اﻟ ﱠ ِ ﻦ وَا ْﺑ ِ ا ْﻟ ُﻘ ْﺮﺑَﻰ وَا ْﻟ َﻴﺘَﺎﻣَﻰ وَا ْﻟ َﻤﺴَﺎآِﻴ ﻋ ْﻨ ُﻪ ﻓَﺎ ْﻧ َﺘﻬُﻮا َ ﺨﺬُو ُﻩ َوﻣَﺎ َﻧﻬَﻴ ُﻜ ْﻢ ُ ل َﻓ ُ ﻏﻨِﻴَﺎءِ ِﻣ ْﻨ ُﻜ ْﻢ َوﻣَﺎ َاﺗَﻴ ُﻜ ُﻢ اﻟ ﱠﺮﺳُﻮ ْ َا ْﻟﺎ ب ِ ﺷﺪِﻳ ُﺪ ا ْﻟ ِﻌﻘَﺎ َ ن اﻟﱠﻠ َﻪ وَاﺗﱠﻘُﻮا اﻟﱠﻠ َﻪ ِا ﱠ “Allahʹın, (fethedilen) ülkeler halkından Peygamberine verdiği ganimetler, Allah, Peygamber, yakınları, yetimler, yoksullar ve yolda kalmışlar içindir. Böylece o mallar, içinizden yalnız zenginler ara‐ sında dolaşan bir devlet olmaz. Peygamber size ne verdiyse onu alın, size ne yasakladıysa ondan da sakının. Allahʹtan korkun. Çünkü Al‐ lahʹın azabı çetindir.”221 Müslüman bir kadının, yabancı erkeğe karşı süslenmesi ve koku‐ lar sürünmesi caiz değildir. Dışarı çıkmak için herhangi bir sebebi olsa da kokulu bir şekilde yolda yürümesi caiz değildir. Çünkü onda fitne ve fesat vardır. Ebu Musa el‐Eşarî anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Hangi kadın kokulanıp, o kokusunu duymaları için bazılarının yanından geçerse, işte o kadın zina etmiştir.”222 İbn‐i Mes’ud’un hanımı Zeyneb anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Sizden birisi namaza şahid olduğunda (namaz vakti geldiğinde) koku sürünmesin”223 İşte böylece İslâm, kadının kocası ve mahremleri dışındakilere süslenmesi ve kokulanmasını yasaklamıştır. Koku sürünmüş halde Haşr Sûresi, Âyet 7 Hadis, Ebû Davûd 223 Hadis, Müslim 221 222 18 İSLÂM’DA KADIN meclislere iştirak etmekten men etmiştir. Kokulanarak ve zinetini açıp saçarak yollarda yürümek alıkonulmuştur. Çünkü o fitne ve fe‐ sâdın kapılarından bir kapıdır. Sakınılması gereken diğer bir husus da evdeki mübah olan süs‐ lenmede aşırı gitmekdir. Müslüman hanımın bu aşırılıktan korun‐ ması (sakınması) gerekir. Zinetine çokça para sarfederek aşırılığa gitmemeli. Aynaların önünde uzunca vakit harcamamalı. Onda israf ve gereksizlik vardır. Daha evla olan mühim şeylerin kaybına yolaçar. İktisatlı olmak gerekir. İfrat ve tefrite düşmemelidir. İşlerin hayırlısı vasat olanıdır. Kocasının hanımıyla aile hayatı hanımın kocası üzerindeki hakla‐ rındandır. Çünkü bunda o kadının, içgüdülerinin doyuma ulaştırıl‐ ması ve iffetinin korunması, mutluluk ve lezzetinin gerçekleştirilmesi vardır. Abdullah bin Amr bin El As anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Dünya bir metâ yeridir. Onun metalarının hayırlısı ise saliha bir kadındır.”224 İbn‐i Abbas anlatıyor. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm Ömer’e şöyle buyurdu: “Sana kişinin sakladığı en hayırlı şeyi bildireyim mi? O saliha bir kadındır: Kocası ona baktığında, kocasını sevindirir, em‐ rettiğinde itaat eder ve kocası ayrıldığında iffetini korur.”225 Kocasına itaat eden ve şer’î vazifesini yerine getiren, kocanın rıza‐ sını kazanan kadın… Artık bundan dolayı Allah’ın lütfuyla cennete girmeye hak kazanır. Ümmü Seleme anlatıyor. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu. “Kim, kocası kendisinden razı olarak ölürse, o cennete girer.”226 Müslim, Nesâî Sünen Ebû Davud 226 Hadis, Tirmizî 224 225 İSLÂM’DA KADIN 19 Eşler arasındaki ailevi ilişkiden kaçınmayı men eden hadisler çoktur. Onlardan bazıları: Ebu Hureyre anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Kocası hanımını yatağına çağırdığında yatağına gelmezse, kocası ona kızgın olduğu halde ge‐ celerse sabaha kadar melekler ona lanet eder.”227 Afa bin Dinar el Hazerî anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesse‐ lâm şöyle buyurdu: “Üç kişi vardır ki, duaları kabul olmaz. Göğe ulaşmaz kendilerinden öteye geçmez. Onlardan biride geceleyin ko‐ cası onu çağırdığında onu reddeden”228 (dir.) Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Erkek hanı‐ mını çağırdığında, kadın ocak başında bile olsa gelsin.”229 Aile içinde münâsebet vakitlerinden bazıları şunlardır: Seferden dönüş Sevinç ve bayram geceleri Küskünlükten sonra barışma Başarı vakitleri Fitne vakitleri Ey Müslüman erkek ve kadın, kanaati, rızayı, iffeti koru, vakarlı ol. Çünkü bu pahalı bir hazinedir. Allah Teâlâ’ya yemin ederim ki onu kendisini sevenden başkasına hibe etmez. Kime de bu hazineyi vermiş ise onun mutluluğunu ister ve ona hayır diler. İbrahim Ethem şöyle buyurdu: “Kibirlenmeyin! Mağrur olmayın. Yaptıklarınızla övünmeyin. Üstünüzdekilere değil, altınızdakilere bakınız. Kalpleriniz Allah sevgisiyle dolsun. Bedenleriniz Allah‘a Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Tirmizî, Nesai 229 Hadis, Buhârî, Müslim 227 228 18 İSLÂM’DA KADIN itaatla yoğrulsun. Allah‘tan utanınız. Dilleriniz Allah‘ı zikretsin. Gözlerinizi harama dikmeyiniz.” Ubeydullah bin Mahsen el‐Ensarî el Hutamî anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Sizden kim, evinde emin, vücudu sıhhatli ve günlük yiyeceği olduğu halde sabahlarsa adeta o kişiye bütün dünya nimetleri verilmiş demektir.”230 Nice zenginler vardır ki, zenginlikleri, gam ve kederle olarak ço‐ ğalır, zorluk ve meşakkatle olarak çoğalır, hakir ve zorlu bir şekilde artar. Nice zenginler vardır ki, zenginlikleri artmaz. Ancak nefsanî ar‐ zularıyla, mihnet ve hakirlikleri artar. Ebu Hureyre Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Dinara ve dirheme (paraya pula) tapan yok olsun. Kadifeye tapanda yok olsun. Aba’ya da tapan yok olsun. Verilirse razı verilmezse razı olmayan da yok olsun. ”231 Dünya kendisine bağlananların kıymetlerini küçültmekte ve ona kıymet vermeyenleri de üstün tutmaktadır. Ebu Hureyre Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Şüphesiz ki Allah celle celâlühu cisimlerinize ve şekillerinize bak‐ maz, fakat (bilakis) kalblerinize ve amellerinize bakar.”232 Yine Ebu Hureyre anlatıyor ve şöyle diyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’e insanları daha çok hangi şeyin cennete so‐ kulacağı konusunda soruldu. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’de: “Allah’tan sakınıp korkmak ve güzel ahlâklı olmaktır” buyurdu. 233 Hadis, Tirmizî Hadis, Buhârî 232 Hadis, Müslim 233 Hadis, Tirmizî 230 231 İSLÂM’DA KADIN 19 Gerçek mutluluğa gelince o da şudur: Takva elbisesiyle süslen‐ mektir, ipek elbiselerle değil. Güzel ahlâk ve salih amellerledir, yüz güzelliği ve beden güzelliği (endamlılıkla) ile değil. Geceyi zikir ve kıyam ile değerlendirmeyledir. Yüksek binalar, apartmanlar ara‐ makla değil. Ebu Hureyre anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Bir kişinin, birine secde etmesi için emreden olmuş olsay‐ dım, kadının kocasına secde etmesini emrederdim. Nefsim elinde olana yemin ederim ki, kadın kocasının hakkını vermedikçe Rabbi’nin hakkını eda etmiş (vermiş) sayılmaz.”234 İşte bu ihsanı, şükür ve irfanla karşılamaya teşvik etmenin zirve‐ sidir. Gerçekten de (şüphesiz) iyiliği inkâr etmek kınanmış ahlâklar‐ dandır. O ilişkilerin düşmesine (bozulmasına) sebep olur. Bağların kopmasına sebep olur. Bu sebeple de toplumları yıkıp parçalar. İslâm ise bu çirkin ahlâkdan uzak durmamızı ister. İyilik yapana teşekkür etmemek, yüce Allah’a şükretmemenin delilidir. “Kim insanlara teşekkür etmezse Allahu Teâlâ’ya şükür etmemiş sayılır.”235 İslâm kadını kocasının iyiliğini inkâr etmekten men etmiştir. Zeyneb radıyallahu anha anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü ves‐ selâm bize hitap ederek şöyle dedi: “Ateşi (cehennemi) gördüm. Ce‐ hennem ehlinin çoğunluğunu ise kadınların olduğunu gördüm.” Tirmizî, İmam Ahmed, (Bezzar) Hadis, Tirmizî 234 235 18 İSLÂM’DA KADIN Dediler ki: Niçin yâ Rasûlallah?” Buyurdu ki: “Küfürlerinden dolayı” Dediler ki: “Allah’a mı küfür ettiler?” Buyurdu ki: “Kocalarına küfrettiler, iyiliğe küfrettiler. Eğer onlar‐ dan birine iyilik etsen, sonra o sende bir şey görse “Asla senden bir hayır görmedim ki” der. 236 Gerçekten de müslüman bir hanım inkârcının kınandığı ahlâkın‐ dan kendi kendini uzaklaştırır. İrfan ve teşekküre iyilik etme ahlâkını korur. Bunu şerefle, gönül rahatlığı, rıza ve teslimiyetle Rabbi’ni razı etmek için yapar. Müslüman hanım kocasına şükranı nimete, hürmete ve hizmete devam ederse kocasının kendisine olan sevgisini arttırır. O evde bu davranışlar huzur ve saadete vesile olur. Küfranı nimet ederse; gerçekten de o asli bağları parçalar. Koca‐ sını cimriliğe teşvik eder. Gönüller gazaplanır. Düşmanlığı ve kin‐ darlığı ortaya çıkarır. Kavga ve husumet ateşini alevlendirir. O halde Ey müslüman kadın, sen iki hayattan Allah’ın rızasına ermek için hak yolunu seçmelisin. ÖMER BİN ABDÜLAZİZ HAZRETLERİ VE EVLİLİĞİ İslâm halifelerinin ulularından, dünya tarihindeki hayra hizmet düşünceli hükümdarların en büyüklerinden adâlet‐engiz Ömer bin Abdulaziz Hazretleri âlim, fâzıl ve ilmi ile âmil bir zât idi. Fukahâdân Meymun bin Mihran dedi ki: Hadis, Buhârî 236 İSLÂM’DA KADIN 19 Ulemâ, Ömer bin Abdülaziz’in yanında talebe idi. Yine meşhur fâkihlerden ve Ömer bin Abdülaziz’in üstadlarından olan Mücahid: Biz Ömer bin Abdülaziz’i tâlim için geldik, hâlbuki, daimâ biz ondan ilim öğrenirdik” dedi. Veliler ulusu, âlim Süfyan‐ı Sevrî hazretleri: “Hülefâ beştir: Ebû Bekir, Ömer, Osman, Ali ve Ömer bin Abdülaziz’. Radıyallahu anhüm hazretleridir” derdi. Büyük müctehid İmam Şâfii hazretleri de böyle söylerdi. Peygamberimizin torunlarından İmam Bâkir bin Zeynel Abidin bin Hüseyin hazretleri dahi: “Her kavmin bir necibi vardır. Beni Ümmiyye’nin necibi de Ömer bin Abdülaziz’dir.” İki sene beş ay süren hilâfet müddetince nice sünnet‐i seniyyeyi ihyâ; yıllardan beri yerleşmiş, kökleşmiş olan fenâ bid’atleri imhâ; zulm ile dolmuş olan alemi adaletle inşâ etmiştir. Buna binaen onun hilâfet zamanı, dört büyük halifenin, hilâfet günlerinden hemen sonra gelmemesine rağmen kendisi beşinci halife addedilerek Hülefâ‐i Raşidîn den sayılmıştır. İlk hutbesinde Cenâb‐ı Hakk’a hamdü senâdan sonra: “Ey Nâs!... Bize arkadaşlık edecek olan kimse şu beş şartı haiz ol‐ malıdır: 1‐) Bize arzuhalini söyleyemeyenlerin halini arz ve ifade etmek. 2‐) Hayır işlerinde bize yardım da bulunmak. 3‐) Hayre delâlet eylemek. 4‐) Hiçbir kimse hakkında gıybet etmemek. 18 İSLÂM’DA KADIN 5‐) Malayani ile meşgul olmamak bu şartlar yoksa bize asla yak‐ laşmasın” dedi. Bu içten gelen ihlâs ile söylenen hitâbe, bütün şâir ve hatiplere, zahid ve fâkihlere tesir etti ve: “Biz bu zâtın kavline muhalif fiilini görmedikçe ondan ayrılma‐ yız!” dediler. Kendisine bey’at olunduktan sonra bârigâh‐ı hilâfete götürülmek üzere atlar getirilince, Ömer bin Abdülaziz: “Bunlar nedir?” dedi. “Hilâfete mahsus saltanat binekleridir!...” dediler. Benim bineğim bana kâfidir, dedi ve saltanat bineklerini geri çe‐ virtti. Kendi hayvanına bindi ve “Hilâfet otağında, selefimin ailesi vardır; henüz taşınmamışlardır… Ben onların rahatsız olmalarını tecviz etmem onlar yerleşinceye kadar benim kıl çadırım bana yeter.” diyerek kendi evine gitti. Onun pek düşünceli olduğunu gören âzadlı kölesi: “Efendim, fikir ve endişeniz nedir?” diye sordu. Ömer bin Abdü‐ laziz: “Meşrikden magribe kadar olan Muhammed Ümmetinin huku‐ kunu muhafaza bana tevdi edildi… Bundan büyük endişe edecek şey olur mu? diye cevap verdi Ömer bin Abdülaziz halife olunca ilk işi şu oldu: Amcası Abdülmelik’in kızı olan Zevcesi Fatıma’nın yanına vardı: “Eğer benimle bundan sonrada birlikte yaşamak istersen mücev‐ herat ve takılarını müslümanların Beytülmâline teslim et!... Zira onlar senin yanında iken ben seninle beraber olamam!” deyince Fatıma, Bilcümle hülliyatını Beytülmale gönderdi ve peygamberimiz İSLÂM’DA KADIN 19 aleyhisselâtü vesselâm‘in kızı Hazreti Fatıma radıyallahu anha gibi manevi hülliyat ve ruhâni meziyet ile yaşamaya karar verdi. Garipdir ki Ömer bin Abdülaziz’in vefatından sonra ona halef olan Yezid İbn‐i Abdülmelik’in ilk işi; o hülliyatı Beytülmal’den getirtip, hemşiresi Fatıma’ya: “Ben biliyorum ki Ömer sana zulmetti, Al hülliyatını!” di‐ yerek teslim etti ise de Fatıma derhal: “Vallahi kabul etmem! Ben Ömer’e hâli hayatında itaat ettim. Ve‐ fatından sonra âsi mi olacağım” diyerek kabul etmedi …. Yüce Rabbimiz şöyle buyurur: ﻖ َ ﺧَﻠ َ ﻰ ٍء ﻗَﺪِﻳ ٌﺮ ⎯ اَﱠﻟﺬِى ْ ﺷ َ ﻋﻠَﻰ ُآﻞﱢ َ ﻚ َو ُه َﻮ ُ ك اﱠﻟﺬِى ِﺑ َﻴ ِﺪ ِﻩ ا ْﻟ ُﻤ ْﻠ َ َﺗﺒَﺎ َر ﻋ َﻤﻠًﺎ َو ُه َﻮ ا ْﻟ َﻌﺰِﻳ ُﺰ ا ْﻟ َﻐﻔُﻮ ُر َ ﻦ ُﺴ َﺣ ْ ت وَا ْﻟﺤَﻴَﻮةَ ِﻟ َﻴ ْﺒُﻠ َﻮ ُآ ْﻢ َا ﱡﻳ ُﻜ ْﻢ َا َ ا ْﻟ َﻤ ْﻮ “Mutlak hükümranlık elinde olan Allah, yüceler yücesidir ve Oʹ‐ nun her şeye gücü yeter. O ki, hanginizin daha güzel davranacağını sınamak için ölümü ve hayatı yaratmıştır. O, mutlak galiptir, çok ba‐ ğışlayıcıdır.” 237 ا َﻳ َﺮ ُﻩﺷﺮ َ ل َذ ﱠر ٍة َ ﻞ ِﻣ ْﺜﻘَﺎ ْ ﻦ َﻳ ْﻌ َﻤ ْ ل َذ ﱠر ٍة ﺧَ ْﻴﺮًا َﻳ َﺮ ُﻩ ⎯ َو َﻣ َ ﻞ ِﻣ ْﺜﻘَﺎ ْ ﻦ َﻳ ْﻌ َﻤ ْ َﻓ َﻤ “Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onu görür. Kim de zerre mik‐ tarı şer işlemişse onu görür.”238 Şuurlu, doğru hareket eden müslüman hanım, bu açık âyetlerin anlamları üzerinde uzunca durup basiret gözüyle o zorlu günü dü‐ şünecek olursa itaatkâr, gönülden Hakka yönelen, şükreden hanım‐ ların yaptığı gibi, Rabbine yönelir, gücü yettiğince salih ameller işle‐ yerek bugünden itibaren ahireti için hazırlanır. Mülk Sûresi, Âyet 1‐2 Zilzal Sûresi, Âyet 7‐8 237 238 18 İSLÂM’DA KADIN KOCAYA İTAAT Hiç şüphe yok ki Allah Tebareke ve Teâlâ, masiyet dışında kocası her ne emrederse hanımının ona itaat etmesini farz kılmıştır. İtaatin‐ den dolayı da büyük sevap verileceği vaad edilmiştir. Bu konuyla il‐ gili bir çok hadis‐i şerif gelmiştir. Mü’mineler bu minval üzere yü‐ rümüşlerdir. Böylece müslüman ailenin mutluluk ve istikranını ger‐ çekleştirmişlerdir. Hazreti Enes anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Bir kadın, beş vakit namazını kılar, Ramazan orucunu tutar, kocasına itaat eder ve iffetini korursa cennete girer.”239 İşte bunlar, kocaya itaati teşvik eden ve bunun karşılığında büyük sevabı vaad eden bir çok hadisten bir kaçıdır. Aile hayatını yıkacak isyan cürmünü işlemekten kaçındırma ko‐ nusunda varid olan hadisler de aşağıdadır. Hazreti Cabir anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Üç kişi vardır ki Allah dualarını kabul etmez. Kaçan köle, dönünceye kadar kocasını kızdıran kadın, ayılıncaya kadar sar‐ hoş.”240 Muaz bin Cebel anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Bir kadın dünyada kocasına eziyet vermesin yoksa hurilerden olan hanımı der ki; Allah seni öldürsün ona eziyet etme!...241 Kocanın hanımı üzerindeki haklarından biri de; kocasının izni olmadan, nafile oruç tutmamalı. Kocasını izni olmadan evinden dı‐ Ahmed b. Hanbel Hadis, Tirmizî 241 Hadis, Ahmed Bin Hanbel Müsned 239 240 İSLÂM’DA KADIN 19 şarı çıkmamalı. Eğer çıkarsa dönünceye kadar, arştaki (gökteki) me‐ lekler, rahmet ve azap melekleri o kadına lanet yağdırır. KOCANIN RIZASI Ey Müslüman hanım kardeşim! Eğer hata senin tarafından iş‐ lenmişse, hemen acil bir şekilde özür dilemelisin. Üzüntünü bildir‐ meli ve affını istemelisin. Üzgünüm kelimesi sen haklısın kelimesi ağzından büzülüp aniden çıkan taş gibidir. Biz o kelimenin, kızgınlığın hararetini soğutacak (söndürecek) hoş, yumuşak (güzel) olmasını istiyoruz. Eşinin eline dokunmayı çok yumuşak ve duygusallıkla yapmalı‐ sın. Bu konuda Peygamberimizin hadisini zikretmiştik. İşte şu elim senin elindedir. Seni razı edinceye dek uyuyup rahat etmeyeceğim diyerek dokunmak kızgın koru söndürme gibidir. Bu güzel ifadeler kısa zamanda kızgınlığı sakinleştirir. Eşin hatalı olduğu halde kızgın ise, sabretmeli, susmalı mücadele etmemelisin. Hatta sakinleşinceye kadar kızgınlığını yenmesi için (gidermesi için) hakkından vazgeçmelisin. Sükûnette ise anlaşma kolay olur. Eğer kızgınlığı bilinmeyen dış sebepten dolayı ise, gönlünü ka‐ zanmalısın. Çünkü bu cömertin ahlâkındandır. Ticarî hayatında olumsuzluklar yaşamış, yada işinde amiri tarafından sert, katı bir şe‐ kilde cezalandırılmış veya yorgun olabilir. Her ne şekilde olursa ol‐ sun bir müsibetle karşılaşmış olabilir. Elindeki müşkiller büyümüş ve tahammüle aciz kalmış olabilir. Böylece sana geldiğinde kızgın ola‐ bilir, işte bu durumda senin sabredip, sakin olman gerekir. Basit bile 18 İSLÂM’DA KADIN olsa ona tesir eden sıkıntıyı gidermelisin. Tenkit etmemeli, çok soru sormamalısın. “Niye kızgınsın? Seni kızdıracak bir şey mi yaptım? Şu basit iş seni böyle mi kızdırıyor? “Hayır. Mutlaka bana haber vermelisin. Benden gizlediğin bir şey var…” gibi tavırlara girmemelidir. Ancak yumuşak bakmak yeter. Azıcık hafifletici, sakinleştirici ifadeler kullanman yeter. Öyle ki, bir müddet sonra sakinleştiğinde veya uyku vakti geldiğinde arzu ettiğin günlük olayları hikmetle anlatırsın. Yahut ailesi hakkında haberler verirsin. Ya da onu meşgul eden konuları anlatırsın ve buna benzer şeyleri yaparak eşini rahat‐ latabilirsin. Öyle ki sebebi öğrendiğinde ona yumuşakca davranır. Kızgınlı‐ ğını giderecek hafifletecek şekilde teselli edersin. Ey Müslüman kadın işte bu şekilde Rabbini razı edersin. Kocanı mutlu edersin. Allah Teâlâ’ya yakın olursun. Yuvanı ve hayatını kız‐ gınlık kasırgalarından ve zorluklardan himaye eder korursun. Kibir ve inattan tamamen kaçınmalı, cedel ve münakaşadan ka‐ çınmalı. Zayıf ise eğer, kocanın yumuşak (alçak gönüllü) şahsiyetini kullanmaktan kaçınmalı yahut iyilik ve dininin hoşgörüsünü kul‐ lanmaktan uzak durmalısın. Mü’min kadın hata ettiğinde özür dilemeli. Çünkü bu mü’minlerin ahlâkındandır. Sevgi anlaşıp kaynaşmanın devam etme‐ sine vesiledir. Bu saydığımız güzel muameleler sadece kadının yapması gereken davranışlar değildir erkekte ehline karşı aynı şekilde müşfik ve anla‐ yışlı davranmak zorundadır. İSLÂM’DA KADIN 19 KADININ İFFETİNİ KORUMASI Muhakkak ki İslâm müslüman hanıma namus ve iffetini koruma‐ sını emretmiştir. İslâm müslüman kadının bu güzel vasfını evlilik hayatını mutlu edecek sebeplerden saymaktadır. Bu güzel vasıflar‐ dan uzaklaşmak, aile hayatını inkıtaya uğratır ve felakete sürükler. Muhakkak ki Allah Tebareke ve Teâlâ kocası yok iken namus ve iffe‐ tini koruyan kadını övmüştür. Bu hareketi takva ve salih amellerden saymıştır. Cenâb‐ı Hak vahid‐i kahhar şöyle buyuruyor: ﺾ ٍ ﻋﻠَﻰ َﺑ ْﻌ َ ﻀ ُﻬ ْﻢ َ ﻞ اﻟﱠﻠ ُﻪ َﺑ ْﻌ َﻀ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱢﻨﺴَﺎ ِء ِﺑﻤَﺎ َﻓ ﱠ َ ن َ ل َﻗﻮﱠاﻣُﻮ ُ اَﻟ ﱢﺮﺟَﺎ ْ َو ِﺑﻤَﺎ َا ْﻧ َﻔﻘُﻮا ِﻣ ﻆ َ ﺣ ِﻔ َ ﺐ ِﺑﻤَﺎ ِ ت ِﻟ ْﻠ َﻐ ْﻴ ٌ ت ﺣَﺎﻓِﻈَﺎ ٌ ت ﻗَﺎ ِﻧﺘَﺎ ُ ﻦ َا ْﻣﻮَاِﻟ ِﻬ ْﻢ ﻓَﺎﻟﺼﱠﺎﻟِﺤَﺎ ﺟ ِﻊ ِ ﺠﺮُو ُهﻦﱠ ﻓِﻰ ا ْﻟ َﻤﻀَﺎ ُ ﻦ َﻓ ِﻌﻈُﻮ ُهﻦﱠ وَا ْه ن ُﻧﺸُﻮ َز ُه ﱠ َ اﻟﱠﻠ ُﻪ وَاﱠﻟﺘِﻰ َﺗﺨَﺎﻓُﻮ ﺎﻋِﻠﻴ َ ن َ ن اﻟﱠﻠ َﻪ آَﺎ ﺳﺒِﻴﻠًﺎ ِا ﱠ َ ﻦ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ﱠ َ ﻃ ْﻌ َﻨ ُﻜ ْﻢ ﻓَﻠَﺎ َﺗ ْﺒﻐُﻮا َ ن َا ْ ﻦ َﻓِﺎ ﺿ ِﺮﺑُﻮ ُه ﱠ ْ وَا َآﺒِﻴﺮًا “Allahʹın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılması sebe‐ biyle ve mallarından harcama yaptıkları için erkekler kadınların yö‐ neticisi ve koruyucusudur. Onun için sâliha kadınlar itaatkârdır. Al‐ lahʹın kendilerini korumasına karşılık gizliyi (kimse görmese de na‐ muslarını) koruyucudurlar. Baş kaldırmasından endişe ettiğiniz ka‐ dınlara öğüt verin, onları yataklarda yalnız bırakın ve (bunlarla yola gelmezlerse) dövün. Eğer size itaat ederlerse artık onların aleyhine başka bir yol aramayın; çünkü Allah yücedir, büyüktür.”242 Muhakkak ki Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâmde, kocasının yokluğunu koruyan kadını methetmişdir. Saliha kadını kişinin en hayırlı hazinelerinden saymıştır. Dünyanın en hayırlı metaı saymış‐ tır. Mutluluk ve sevincin sebeplerinin en büyüklerinden saymıştır. Nisa Sûresi, Âyet 34 242 18 İSLÂM’DA KADIN Müslüman hanım çocuklarının edebli ve güzel ahlâklı yetişmesi için azami gayret göstermelidir. Onların sıhhatini gözetip muhafaza etmelidir. Onlara sert davranmamalı, şefkat ve gözetimden mahrum bırakmamalıdır. Sevgide aşırı giderek çocukları şımartmamalı ve her türlü aşırılıktan kaçınıp vasattan ayrılmamalıdır. Yine o kocasının malını koruması gerekir. İsraf etmeden temkinli kullanmalıdır. Onun izni ve rızası da olmadan hiçbir şey harcama‐ malıdır. Kocası bulunduğu vakitlerde harcamalarında vasattan ay‐ rılmamalı, bulunmadığı vakitlerde daha da dikkatlı olmalıdır. Müslüman hanım dışarı çıkarsa İslâm adaplarına uyarak gâyet ti‐ tiz davranmalı açılıp saçılmamalıdır. Süslenip püslenmemeli ve ko‐ kulanmamalıdır ve diğer bakışları çekecek şeylerden kaçınmalıdır. Görüşü bozuk, fitneci insanların isteklerinden gâyet uzak olmalıdır. Yabancılara karışmamalı kadın‐erkek oturmaktan kaçınmalıdır. Uygun olmayan kimselerin evlerine gitmemelidir. Mahremi ol‐ mayan kimseleri de kendi evine almamalıdır. Aile ve akraba bağlarını da muhafaza etmesi gerekir. Onlara gü‐ zel davranmalı ve iyilikle muamele etmelidir. Aileler arasında haset olmamalıdır, çünkü haset ve kin sebebiyle üzüntü ve ihtilaflar, so‐ runlar ve çekişmeler isyan ve bozgunculuk meydana gelir… Ve daha başka neler neler neler… MÜ’MİNE HANIMIN ALLAH’A KARŞI VAZİFELERİ İnsan, rıza‐i Bârî için amel‐i salih işlemelidir. Allaha hakkıyla te‐ vekkül edip işini O’na ısmarlayarak ve her zaman onun yardımına, desteğine, rızasına muhtaç olduğunu bilerek yaşamalıdır. İSLÂM’DA KADIN 19 Hacer validemizin kıssası, Allah’a iman ve amelin O’na sadakat ve tevekkülün güzel misallerindendir. Hazreti İbrahim aleyhisselâm onu Mekke‐i Mükerreme’de Harem‐i Şerifin içerisinde bir gölgeliğin yanına bırakmıştı. O zaman Mekke’de hiç kimse yoktu, su da bu‐ lunmuyordu. Hacer’in yanında henüz süt bebeği olan İsmail’den başkası da yoktu. O vakit Hacer büyük bir metanet, güven, sükûnet ve huzurla Hazreti İbrahim’e: “Ey İbrahim! Bunu sana Allah mı emretti?” demiş, o da “Evet,” diye cevap vermişti. Hacer’in cevabı rıza, kanaat, ferahlık ve emniyet ile doluydu: “Öyleyse o bize yeter.” dedi. 243 Son derece meşakkatlı ve zor bir durumda İbrahim aleyhisselâm hanımını ve evladını çorak bir arazide terk etti, o arazide ne bir insan, ne su ne de bir bitki vardı. Kendisi de uzaktaki Şam diyarına gitmek üzere yola çıktı. Onlara içinde biraz hurma bulunan bir çömlek ve bir su kırbası bıraktı. Eğer Hacer’in gönlünü dolduran iman ile Allah’a tevekkülü olmasaydı, bu dehşet verici duruma tahammül edemez, daha ilk andan itibaren imtihanı kaybedebilirdi. Bu imanî şuur, müslüman erkeklerin ve kadınların hayatında hayretlere düşüren neticeler vermiştir. Çünkü vicdanları uyarmış, duygulara incelik ve letafet katmıştır; kalpleri, Allah Teâlâ’nın sırlara vakıf bulunduğuna, kün meallah velâ tübâli sırrına celb etmiştir. Abdullah bin Zeyd bin Eslem babasından, o da dedesinden rivâ‐ yet ediyor: Ömer b. Hattab bir defasında Medine’yi gece teftiş eder‐ ken onunla beraber idim. Gecenin bir vaktinde yorulmuş ve bir du‐ vara dayanmıştı. Birden bir kadın sesi işitti. Kadın kızına şöyle di‐ yordu: “Kızım kalk ta şu süte biraz su karıştır.” Kız: ”Anneciğim, Emirü’l‐Mü’minîn’in bugünkü emrini bilmiyor musun yoksa?” dedi. Kadın: “Neymiş yavrum onun emri?” dedi. Kız: “Bir dellala: “Dik‐ Buhârî 243 18 İSLÂM’DA KADIN kat, süte su karıştırılmasın” diye ilan ettirdi”, dedi. Kadın: “Kızım, sen kalk da dediğimi yapmaya bak, sen şimdi Ömer’in görmeyeceği bir yerdesin.” deyince kızın annesine cevabı : “Ben ona herkesin içinde itaat edip de yalnızken isyan edemem” oldu. Hz Ömer bütün bu sözleri işitti ve : “Ey Eslem, git, bu sözlerin sahibi olan kadın ile kendisine bu sözleri söyleyen kimmiş, bak!” dedi. Eslem diyor ki: “O yere gittiğimde gördüm ki bir dul kadın ile kızı konuşuyordu. Hz Ömer’e gelip gördüklerimi haber verdim. Emirül mü’minîn çocukla‐ rını çağırdı, hepsini bir araya topladı ve dedi ki: “İçinizde evlenmek isteyen var mı, onu hemen evlendireyim? Abdullah : “Benim bir zev‐ cem var”, dedi. Abdurrahman da : “Benim de bir zevcem var”, dedi. Asım ise: “Benim zevcem yok”, dedi. Hz Ömer haber gönderip kızı istetti ve oğlu Asım’ı onunla evlendirdi. İşte bu kız Asım’a bir kız ço‐ cuğu doğurdu. O kız da takva ve adaletiyle meşhur Ömer bin Ab‐ dülaziz’i dünyaya getirdi. Vakit Namazlarında Hassastır Müslüman kadın büyük bir gayret ve şevkle Rabbine ibadet eder. Çünkü Allah Teâlâ’nın her müslüman erkek ve kadına farz kıldığı şer’i amelleri işlemek ile kendisinin de yükümlü olduğunu bilir. O itibarla İslâm’ın farzlarını, rukûnlerini güzel bir şekilde, gevşeklik ve ihmalkârlık göstermeden yerine getirir. Müslüman kadın beş vakit namazı zamanında kılar. Namazlarını vaktinde kılmaktan ev işleri, annelik ve zevcelik meşguliyetleri onu alıkoyamaz. Zira namaz dinin direğidir. Kim namazı kılarsa dinini ayakta tutmuş, her kim de terk ederse dinini yıkmış olur.244 Namaz, amellerin en üstünü ve en kıymetlisidir. Nitekim Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm bunu hadisinde şöyle açıklamıştır: Abdullah bin Mesud naklediyor: Diyor ki: Rasûlullah’a aleyhisselâtü İhyaü Ulumi’d‐Din. 1/147 244 İSLÂM’DA KADIN 19 vesselâm: “Amellerin hangisi daha faziletlidir?“ diye sordum. “Vak‐ tinde kılınan namaz.” buyurdu. “Sonra hangisi?” diye sordum. “Anne babaya itaat ve iyilik etmek.” dedi. “Sonra hangisi?” dedi‐ ğimde: ”Allah celle celâlühu yolunda cihad etmek.” diye cevap verdi.”245 Namaz, Allah’tan kullarına bir rahmettir. Kullar günde beş defa onun gölgesine sığınırlar. Orada Rablerine hamd ederler. O’nu tesbih ederler. Ondan yardım dilerler. Rahmet, hidâyet ve bağışlanma tale‐ binde bulunurlar. O bakımdan namaz, kulların günah ve noksanlık‐ larını affettiren Allah’a karşı bir kulluk vazifesidir. Osman bin Affan diyor ki: Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurduğunu işittim: “Hangi müslüman ki, bir farz namazın vakti gelir de abdestini güzelce alır, huşu ve huzurunu, rükûunu erkânına göre eda ederse, büyük günahları işlemediği takdirde, o namaz geçmiş günahlarına kefaret olur. Bu hüküm bütün sene için böyledir.” buyurdu.246 Akıllı müslüman hanım yalnız farz olan beş vakit namazı kıl‐ makla yetinmez, ratip sünnetleri de eda eder, duha namazı, evvabin namazı, teheccüd namazı gibi nafile namazlarınada gücü yettiği nisbette rağbet eder.. (Farzlardan önce ve sonra kılınan müekked sünnet namazlara ratip sünnetler denir.) Çünkü nafile namaz kulu Rabbine yaklaştırır, kula Allah celle celâlühu sevgisi ve Allah’ın rıza‐ sını bahşeder, kulun itaatkâr, kurtuluşa eren salihlerden olmasına ve‐ sile olur. Mü’min kulu nafile ibadetle Allah Teâlâ’ya yaklaştıran mertebenin büyüklüğüne şu hadis‐i kudsiden daha açık bir delil bu‐ lunamaz: Buhârî Müslim Hadis, Müslim 245 246 18 İSLÂM’DA KADIN “Kulum bana nafile ibadetlerle yaklaşır; nihâyet onu severim. Bir kere onu sevdim mi, artık ben o kulumun işiteceği kulağı, göreceği gözü, kuvvetle kavrayacağı eli ve yürüyeceği ayağı olurum. (fena şeyleri dinlemekten, fena şeylere bakmaktan, helal olmayan şeylere el uzatmaktan, fena yoldan yürümekten onu korurum). Eğer benden bir şey dilerse onu veririm, bana sığınırsa muhakkak onu himaye ederim.”247 Allah’ın kulunu sevmesine bağlı olarak gök ve yer halkı da onu sever. Bunun doğruluğuna delil de Ebu Hureyre’nin rivâyet ettiği şu hadistir: Allah bir kulunu severse Cibril’e: “Allah filanı seviyor, onu sen de sev”, diye emreder. Cibril de onu sever ve sema ehline: “Allah filanı seviyor, sizde onu seviniz,” diye seslenir. Bunun üzerine gök halkı o kimseyi sever. Sonra da yeryüzünde onun sevgisi kalplerde yerleşir. Allah Teâlâ bir kuluna buğzederse, onu sevmezse, Cibril’e: “Ben filana buğz ediyorum, sen de buğz et!” diye hitab eder. Cibril de ona buğz eder. Sonra sema halkına: “Allah Teâlâ, filan kuluna buğz edi‐ yor, siz de ona buğz edin! “diye seslenir. Sonra da yeryüzünde o kimseye karşı kin ve nefret uyanır.”248 Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm geceleyin mübarek ayakları şi‐ şinceye kadar ayakta kalır, namaz kılardı. Mü’minlerin Annesi Haz‐ reti Âişe kendisine: “Yâ Rasûlallah! Geçmişteki ve gelecekteki gü‐ nahlarınız mağfiret olunduğu halde niçin böyle yapıyorsunuz?” diye sorduğunda ona: “Rabbime şükreden bir kul olmayayım mı?” diye cevap verirdi.249 Müslüman kadın, namazdan çıkıp hemen ev işlerine dalmaz, dünya meşgalelerine koyulmaz. Aksine Rasûlullah’ın aleyhisselâtü Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî 249 Hadis, Buhârî ve Müslim 247 248 İSLÂM’DA KADIN 19 vesselâm yaptığı gibi üç kere Allah Teâlâ’ya istiğfar eder, onun de‐ diği gibi şöyle der: “Allah’ım selâm sensin, selâmet de ancak sendendir. Mübareksin, ey celâl ve ikram sahibi!”250 Sonra Sünnet‐i Mutahhara’da yer alan ve Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm namazı bitirdikten sonra okuduğu tesbihat ve zikirleri tekrar eder. Bunlar çok ve çeşitlidir. Bazıları şunlardır: Na‐ mazdan sonra 33 kere Subhanallah, 33 kere Elhamdulillah, 33 kere Allahu Ekber der. Yüzüncü olarak da şöyle der: “Allah’dan başka hiçbir ilâh yoktur. Yalnız O vardır. Şeriki (or‐ tağı) yoktur. Mülk O’nundur. Hamd de O’na mahsustur. O, her şeye kadirdir.” Çünkü Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur: ”Bir kimse her namazın sonunda Allah’a 33 kere tesbih, 33 kere hamd eder, 33 kere de tekbirde bulunursa bunların toplamı 99 eder. Yüze tamamlamak üzere de: “Lâ ilahe illallahu vahdehu lâ şerike leh, lehül mülkü velehül hamdü vehüve alâ külli şey’in kadîr, derse günahları denizin köpüğü kadar bile olsa yine affolunur.” 251 Sonra Allah’a yönelir; dünya ve ahirete dair bütün işlerini ıslah etmesi, zahiren ve batınen başarı lütfetmesi için O’na candan dua eder. Malının Zekâtını Verir Müslüman kadın, zekat icap edecek miktarda bir mal ve varlık sahibi ise, malının zekatını verir. Malının bir seneki miktarını ince bir Hadis, Müslim Hadis, Müslim, mescidler bölümü. 250 251 18 İSLÂM’DA KADIN hesap ile tespit eder ve verilmesi kendisi üzerine farz olan miktarı tam bir emanet, dikkat ve özenle gereken yerlere verir. Zira zekat İs‐ lâm’ın rükunlerinden bir rükundür, şarttır. Ramazanda Orucunu Tutar, Gece Namazına Kalkar Takva sahibi Müslüman kadın, gönlü imanla dolu ve mamur ola‐ rak Ramazan ayında orucunu tutar. Çünkü: “Faziletine inanarak ve mükâfatını umarak Allah rızası için Ramazan orucunu tutan kimse‐ nin geçmiş küçük günahları affolunur.”252 Ve oruca zarar verecek veya sevabını azaltacak her şeyden kaçınır. Eğer çekişme, didişme, kavga fitnesiyle karşı karşıya kalırsa Hazreti Peygamberin aleyhisselâtü vesselâm oruçlu erkek ve kadınlara tavsiye ettiği esas ile amel eder: “Sizden biriniz oruçlu bulunduğu gün çirkin söz söylemesin ve kimse ile çekişmesin. Şâyet biri kendisine söver veya çatarsa: Ben oruçluyum” desin,”253 “Kim yalan söz ve yalancılıkla iş yapmayı terk etmezse yemeği ve içmeyi bırakıp aç durmasın, (bu yaptıklarının) Allah katında hiçbir kıymeti yoktur.”254 Nafile Oruç Tutar Takva sahibi Müslüman kadın, Ramazan ayı dışında da, nafile oruç tutar; Aşure günü yani muharrem ayının dokuzuncu ve onuncu günü gibi günlerde tutulan oruç Yüce Rasûlünde aleyhisselâtü ves‐ selâm haber verdiği üzere günahlara keffaret olacak salih ameller‐ dendir. Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Buhârî 254 Hadis, Buhârî 252 253 İSLÂM’DA KADIN 19 İbni Abbas’dan gelen bir rivâyete göre Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm Aşure gününde oruç tutar ve o günlerde oruç tutmayı em‐ rederdi.255 Şevval ayındaki altı gün oruç da böyledir. Onun fazilet ve sevabı hakkında Ebu Eyyub el‐Ensarî’nin rivâyetine göre Yüce Resûl aleyhisselâtü vesselâm buyurmuştur ki: “Ramazan orucunu tutup da Şevval’den de altı gün oruç tutan kimse, bütün sene oruç tutmuş gibidir; her sene böyle yaparsa bütün ömrünü oruçlu geçirmiş gibi olur.”256 Her aydan üç gün oruç tutmak da müstehaptır. Bu hususta Ebu Hureyre der ki: “Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm üç şeyi bana tavsiye etti. Her aydan üç gün oruç tutmayı, kuşluk (duha) vaktinde iki rekat namaz kılmayı ve uyumadan önce vitir namazını eda etmeyi.”257 Mü’minlerin Annesi Hazreti Âişe diyor ki: “Ya Rasûlallah! Ga‐ zaya çıkıp sizinle beraber cihad etmeyelim mi?” diye sordum. “Sizin için cihadın en iyi ve en güzeli hacdır, mebrur hacdır.” buyurdu. Hazreti Âişe: “Ben bunu Rasûlullah’dan aleyhisselâtü vesselâm işit‐ tikten sonra artık haccı bırakmam.” demiştir. 258 Hacca ve Umreye Gider Müslüman kadın gerekli imkânlara sahip olduğunda hacca git‐ mek farz olduğu gibi, imkânı bulunduğu takdirde umreye gitmesi de icap eder. Özellikle Ramazan ayında eda edilen umrenin sevabı, Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm ile beraber eda edilen bir hacca Hadis, Buhârî ve Müslim Hadis, Müslim 257 Hadis, Buhârî, Müslim 258 Hadis, Buhârî 255 256 18 İSLÂM’DA KADIN denktir. İmam Buhârî’nin İbni Abbas’dan rivâyet ettiği hadiste bu zikredilmiştir: “Nebiyy‐i Muhterem aleyhisselâtü vesselâm haccından döndüğü vakit Ümmü Sinan el‐Ensariyye’ye: “Haccetmene ne engel oldu?” diye sordu. O kocasını kastederek: “Ebu Filan: onun iki devesi var, birine binerek hacca gitti, öteki de toprağımızı suluyor.” dedi. Bunun üzerine Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: “Ramazan ayı gelince umreye git; çünkü Ramazanda yapılan umre bir hac demektir.” bu‐ yurdu. İbni Abbas’dan gelen diğer rivâyet: “Ramazan’da yapılan bir umre, benimle beraber eda edilen bir hacca denktir.” şeklindendir. İlim Tahsil Ederler Allah’ü Teâlâ ezelî ve ebedî hayat kaynağımız Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyuruyor: ﻖ َ ﺧَﻠ َ ﻚ اﱠﻟﺬِى َ ﺳ ِﻢ َر ﱢﺑ ْ ِا ْﻗ َﺮ ْا ﺑِﺎ “Yaratan Rabbinin adıyla oku!” 259 İmam‐ı Serahsî şöyle diyor: “Allahu Teâlâ’ya imandan sonra en önemli amel farz olan ilmin talep edilmesidir. Nitekim Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyuruyor: “İlim talep etmek, her müslüman erkek ve kadın üzerine farz‐ dır.”260 “İlim, nübüvvetin mirasıdır. Peygamberler, ilmi miras bıraktı‐ lar.”261 Erkekler ve kadınlar nübüvvetin mirasında hak sahibidirler. Alak Sûresi, Âyet 1 el‐Aclunî, Keşfu’l‐ Hafa 261 İmam‐ı Serahsi, el‐Mebsut 259 260 İSLÂM’DA KADIN 19 Zarûrî ilimleri tahsil etmek kadının üzerine vecibedir. İlim tahsil etmenin vasıtalarından birisi de, yazı yazmayı öğrenmektir. İslâm’a göre kadının okuma yazma öğrenmesi yasak değildir, bilakis teşvik edilmiştir. Yani İslâm dini, kadına okuma ve yazmayı öğrenme ce‐ vazını vermiştir. Erkeğin Kadına Karşı Avreti İster mahremi olsun, ister namahrem, erkeğin kadına karşı avret mahalli, erkeğe karşı olduğu gibi, diz kapağı ile göbeği arasıdır. Bu ölçü ruhsat olandır. Yalnız karı koca arasında avret mahalli yoktur. Zira Allahu Teâlâ, ﺖ ْ ﺟ ِﻬ ْﻢ َا ْو ﻣَﺎ َﻣَﻠ َﻜ ِ ﻋﻠَﻰ َا ْزوَا َ ن ⎯ اِﻟﱠﺎ َ ﺟ ِﻬ ْﻢ ﺣَﺎ ِﻓﻈُﻮ ِ ﻦ ُه ْﻢ ِﻟ ُﻔﺮُو َ وَاﱠﻟﺬِﻳ ﻦ َ ﻏ ْﻴ ُﺮ َﻣﻠُﻮﻣِﻴ َ َا ْﻳﻤَﺎ ُﻧ ُﻬ ْﻢ َﻓ ِﺎ ﱠﻧ ُﻬ ْﻢ “Ve onlar ki, iffetlerini korurlar; Ancak eşleri ve ellerinin sahip olduğu (câriyeleri) hariç. (Bunlarla ilişkilerden dolayı) kınanmış de‐ ğillerdir.262 Buyurmuştur. Kadınların kadınlara karşı avret mahalli de erkeklerde olduğu gibi diz kapakları ile göbekleri arasıdır. Mahremiyet konusunda sa‐ dece erkekler değil, kadınlar da hem erkeklere hem de hem cinslerine karşı Allah’ın hududlarını muhafaza etmelidir. Kadınların Saç Kestirmeleri Kadının saçını kesmesi veya kestirmesine gelince; şâyet saçını tamamiyle kökünden keserse veya erkeklere benzemek kasdıyla şe‐ killendirirse haramdır. “Allah Teâlâ kendisini erkeklere benzetmeye çalışan kadına ve kendisini kadınlara benzetmeye çalışan erkeklere lanet etmiştir.”263 Müminun Sûresi, Âyet 5‐6 Sünen‐i Ebî Dâvud 262 263 18 İSLÂM’DA KADIN Ancak kadın saçını erkeğinkine benzemek yerine mahremine daha güzel görünmek üzere şekillendirirse bu amelinden sevap da kazanır. Yalnız Kalmanın Adabı Bir kimsenin mahremi olmayan kadınlardan baldızı veya karde‐ şinin hanımı veya kayın biraderinin hanımıyla yalnız kalmaları yada yolculuk yapmaları caiz değildir. Şâyet yanlarında kişinin kendi mahremi olan hanımı olursa caizdir. Peygamber aleyhisselâtü ves‐ selâm buyuruyor ki: “Kadınların yanlarına ‐yalnız iken‐ girmekten sakınınız. Bunun üzerine birisi: “Kadının kayın biraderi de böyle midir?” dedi. Pey‐ gamber aleyhisselâtü vesselâm: “ölümdür. (yani onunla bir arada bulunmak daha tehlikelidir.)” buyurdu.264 Allah’a ve Rasûlüne itaat, ancak emirlerine uymak, yasaklarından kaçınmak suretiyle olur. Müslüman kadın, Allah’a ve Rasûlüne itaat ederek yabancı bir erkekle yalnız, bir arada kalmaz. Çünkü Allah Rasûlünün şu hadisine binaen, yabancı bir erkekle halvet, yalnız ola‐ rak bir arada bulunmak, haramdır: “Sakın bir adam bir kadınla baş başa kalmasın. Ancak yanında nikâhlanması haram akrabası olursa müstesna. Hem kadın yanında mahremi bulunmadıkça yolculuğa çıkmasın.” Bunun üzerine bir adam ayağa kalkarak: “Yâ Rasûlallah! Benim zevcem hac için yola çıktı. Kendim de filan gazaya yazıldım,” dedi. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: “Git de zevcenle beraber haccet!” buyurdu.265 Mahrem; kendisiyle evlenmenin ebediyen haram olan baba, erkek kardeş, amca, dayı vb., kimselere denir. Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Müslim 264 265 İSLÂM’DA KADIN 19 Mü’mine kadın yanında bir mahrem erkek bulunmaksızın yol‐ culuk etmemelidir. Zira yolculuk zorluk ve sıkıntısız olmaz. Sefer durumunda çeşitli tehlikeler, zorluklar, hoş olmayan şeyler yaşana‐ bilir. Kadının yanında, kendisinin yerine bu güçlükleri taşıyacak ve olabilecek bu tehlikeleri defedecek, mahremlerinden, bir erkek bu‐ lunmaksızın yalnız başına sefere çıkması caiz değildir. Bundan dolayı kadının mahremsiz tek başına yola çıkmasını ya‐ saklayan birçok Peygamber irşadı ve ikazı vardır. İmam Buharî’nin Sahihi’nde: “Hiçbir kadın, yanında mahremi olmaksızın üç günlük bir yol‐ culuğa çıkmasın.” hadisi mevcuttur. İmam Müslim’in Sahihi’nden bir hadis ise şöyledir: “Allah’a ve ahiret gününe imanı olan herhangi bir kadının, ya‐ nında mahremi bulunmaksızın, üç gecelik bir mesâfedeki yolculuğa çıkması helal olmaz.” Allah Teâlâ’nın Kaza ve Kaderine Razıdır Rabbinin emrine itaatkâr bir kadının, O’nun kaza ve kaderine tam anlamıyla razı olmasında şaşılacak bir durum yoktur. Çünkü kaza ve kadere razı olmak, insandaki iman, taat, takva ve iyi halin en büyük alametlerindendir. Bundan dolayı islâmı iyi öğrenmiş şuurlu kadın, hayatında başına gelecek hayır veya şer türünden şeye daima razıdır. Zira onun için bu rızada, her halükârda hayır bulunur. Nitekim Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm bunu şu sözüyle açıklamaktadır: “Müslümanın işi takdir ve hayrete değer. Çünkü işinin hepsi onun için hayırdır. Zira başına sevinilecek bir iş gelirse şükreder; bu 18 İSLÂM’DA KADIN ise onun için hayırlıdır. Başına bela gelirse sabreder; bu da onun için hayırlıdır.” 266 Daima Allah’a Yönelir Müslüman erkekte olduğu gibi mü’mine kadın da bazen bir gaflet haline kapılabilir. Yahut Rabbinin emrini yerine getirirken şuurlu ve uyanık kadına yakışmayacak bir kusur ve gevşekliğe düşebilir. Fakat bu gaflet ve şaşkınlık haline dalıp gitmez; hemen gafletinden uyanır, bu sürçme ve kusurdan dolayı derhal tövbe eyler, istiğfar eder. Rab‐ binin güven verici himayesine sığınır. Cenâb‐ı Hak Kâdir‐i Mutlak ve Tekaddes ve Teâlâ hazretleri bu meyanda şöyle buyurur: ن َﺗ َﺬ ﱠآﺮُوا َﻓِﺎذَا ُه ْﻢ ِ ﺸ ْﻴﻄَﺎ ﻦ اﻟ ﱠ َ ﻒ ِﻣ ٌ ِﺴ ُﻬ ْﻢ ﻃَﺎﺋ ﻦ اﺗﱠﻘَﻮْا ِاذَا َﻣ ﱠ َ ن اﱠﻟﺬِﻳ ِا ﱠ ن َ ﺼﺮُو ِ ُﻣ ْﺒ “Takvâya erenler var ya, onlara şeytan tarafından bir vesvese do‐ kunduğunda (Allahʹın emir ve yasaklarını) hatırlayıp hemen gerçeği görürler.”267 Sadık bir müslüman kadının bütün arzusu ve emeli Aziz ve Celil olan Allahu Teâlâ’nın rızasını kazanmaktır. İşlerini bu hassasiyetle yapar. Allah’ın razı olacağı işi yapar, razı olmayacağı işten yüz çevi‐ rip onu çirkin görür. Aziz ve Celil olan Allah’ın rızası ile insanların rızası şey arasında muhayyer kalırsa, hiç tereddüt etmeden, insanlar hoşlanmasa bile Allah’ın rızasını bulunanı tercih eder. Zira İslâmî şuuru ve feraset nuruyla idrak etmektedir ki insanla‐ rın rızasını, hoşnutluğunu elde etmeye çalışmak hiç bitmeyen bir amaçtır; öyle bir amaç aynı zamanda sahibini Allah’ın gazabına götü‐ Hadis, Buhârî Araf Sûresi, Âyet 201 266 267 İSLÂM’DA KADIN 19 rebilir. Müslüman kadın bütün bu durumlarda hikmet sahibi pey‐ gamberinin yolunda hidâyeti arar. O Habib‐i Kibriya sertac‐ı enbiya buyurmuştur ki: “Her kim insanların gücenmesine rağmen Allah’ın rızasını ararsa Allah da onu insanların eziyet ve sıkıntısından kurtarır. Her kim de Allah’ın gazabına mukabil insanların rızasını ararsa Allahda onu in‐ sanlara havale (rezil ve rüsva) eder.268 Müslüman kadının amellerinin en makbulü kitap ve sünnet da‐ hilinde Allah’a kul olmasıdır. Bundan sonra aile hayatında kocasına itaat ve hürmet çocuklarına şefkat ve merhametle muamele etmesi gelir. Allah’ın dinine ve insanlığa Allah rızasını gözeterek imkân da‐ hilinde yardım etmeli; aile, ve toplum hayatında iyiliklerin yayılması için gayret etmelidir. Müslüman Kadın İslâm Diniyle Şeref Duyar İslâm, tarihte ilk defa kadın haklarını tamamen ilan etmiş bir din‐ dir. Daha dünya; İnsan Hakları Beyannamesi’ni tanımadan asırlarca önce, Müslüman kadın insan haklarından tam olarak yararlanmıştır. Tâ o ilk dönemde İslâm, kadınların erkeklerin diğer yarısı oldu‐ ğunu ilan etmiş, hadisler bunu açıklamıştır. Müslümanların dışın‐ daki kesimlerde kadının insan olup olmadığından, ruhunun bulunup bulunmadığından şüphe duyulurken Kur’an‐ı Kerîm şöyle ilan edi‐ yordu: ﻦ َذ َآ ٍﺮ َا ْو ْ ﻞ ِﻣ ْﻨ ُﻜ ْﻢ ِﻣ ٍ ﻞ ﻋَﺎ ِﻣ َ ﻋ َﻤ َ ب َﻟ ُﻬ ْﻢ َر ﱡﺑ ُﻬ ْﻢ اَﻧﱢﻰ ﻟَﺎ ُاﺿِﻴ ُﻊ َ ﺳ َﺘﺠَﺎ ْ ﻓَﺎ ﻦ ِدﻳَﺎ ِر ِه ْﻢ ْ ﺧ ِﺮﺟُﻮا ِﻣ ْ ﺟﺮُوا َوُا َ ﻦ هَﺎ َ ﺾ ﻓَﺎﱠﻟﺬِﻳ ٍ ﻦ َﺑ ْﻌ ْ ﻀ ُﻜ ْﻢ ِﻣ ُ ُا ْﻧﺜَﻰ َﺑ ْﻌ ﺧَﻠ ﱠﻨ ُﻬ ْﻢ ِ ﺳ ﱢﻴﺌَﺎ ِﺗ ِﻬ ْﻢ َوَﻟُﺎ ْد َ ﻋ ْﻨ ُﻬ ْﻢ َ ن ﺳﺒِﻴﻠِﻰ وَﻗَﺎﺗَﻠُﻮا َو ُﻗ ِﺘﻠُﻮا َﻟُﺎ َآ ﱢﻔ َﺮ ﱠ َ َواُوذُوا ﻓِﻰ Hadis, Tirmizî 268 18 İSLÂM’DA KADIN ﻋ ْﻨ َﺪ ُﻩ ِ ﻋ ْﻨ ِﺪ اﻟﱠﻠ ِﻪ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ِ ﻦ ْ ﺤ ِﺘﻬَﺎ ا ْﻟَﺎ ْﻧﻬَﺎ ُر َﺛﻮَاﺑًﺎ ِﻣ ْ ﻦ َﺗ ْ ﺠﺮِى ِﻣ ْ َت ﺗ ٍ ﺟﻨﱠﺎ َ ب ِ ﻦ اﻟ ﱠﺜﻮَا ُﺴ ْﺣ ُ “Bunun üzerine Rableri, onların dualarını kabul etti. (Dedi ki:) “Ben, erkek olsun kadın olsun ‐ki hep birbirinizdensiniz‐ içinizden, çalışan hiçbir kimsenin yaptığını boşa çıkarmayacağım. Onlar ki, hic‐ ret ettiler, yurtlarından çıkarıldılar, benim yolumda eziyete uğradılar, çarpıştılar ve öldürüldüler; andolsun, ben de onların kötülüklerini örteceğim ve onları altlarından ırmaklar akan cennetlere koyacağım. Bu mükâfat, Allah tarafındandır. Karşılığın en güzeli Oʹnun katında‐ dır.”269 Erkeklerin bey’ati, akitleşmesi gibi kadınlar da Rasûlullah’a aleyhisselâtü vesselâm dinleyip itaat etme şartı üzere bey’at etmiştir. Kadınların bey’atleri erkeklerinden bağımsızdı, onlara tâbi olarak değildi. Bu ise Müslüman kadının şahsiyetinin bağımsız olduğunu, bey’atte, ahid vermede, Allah’a ve Rasûlüne velâ (bağlılık) vermede sorumluluk taşıma yeterliliğini vurgulamaktadır. Bütün bunların hepsi, modern dünyanın kadının referandum ve seçimler yoluyla ba‐ ğımsız irade ve görüşünü açıklama hakkını kabulünden yüzyıllarca önce gerçekleşti. Bunların yanı sıra erkeklerin ki gibi birtakım hakları da vardı. Mülkiyet hakkına sahip olması, zengin dahi olsa nafaka‐ dan, ev harcamalarından muaf tutulması, eğitim ve öğretim hakları‐ nın bulunması, şer’i sorumluluklar bakımından erkekle eşit tutulması gibi konular İslâm’ın kadına tanıdığı haklardan bazısıdır. Kur’an‐ı Kerîm’i Çok Okur Müslüman kadının devamlı bir Kur’an virdi, Kur’an için ayırdığı zamanı olmalıdır. O vakitte Kur’an’ın apaçık âyetlerine yönelip ağır ağır, anlayarak, düşünerek gönlünü Kur’an’ın feyiz nuruyla aydın‐ latarak okumalıdır. Ali İmran Sûresi, Âyet 195 269 İSLÂM’DA KADIN 19 KADININ NEFSİNE KARŞI SORUMLULUĞU Yemesinde İçmesinde Ölçülüdür Müslüman kadın bedeninin sağlam, bünyesinin güçlü ve dinç olmasına son derece önem verir. Hırsla, açgözlülük ve oburlulukla yemeğe oturmaz. Sadece belini doğrultacak, sağlığını, gücünü, dinç‐ liğini, cisminin endamını koruyacak ölçüde yer. Bu konuda Allah Teâlâ’nın ve Sevgili Rasûlünün aleyhisselâtü vesselâmın yemede iç‐ mede aşırılığa gitmemeyi tavsiye eden ölçülerine uyar: ﺷﺮَﺑُﻮا وَﻟَﺎ ْ ﺠ ٍﺪ َو ُآﻠُﻮا وَا ِﺴ ْ ﻋ ْﻨ َﺪ ُآﻞﱢ َﻣ ِ ﺧﺬُوا زِﻳ َﻨ َﺘ ُﻜ ْﻢ ُ ﻳَﺎ َﺑﻨِﻰ َا َد َم ﻦ َ ﺴﺮِﻓ ِﻴ ْ ﺤﺐﱡ ا ْﻟ ُﻤ ِ ﺴ ِﺮﻓُﻮا ِاﻧﱠ ُﻪ ﻟَﺎ ُﻳ ْ ُﺗ “Ey âdemoğulları! Her secde edişinizde güzel elbiselerinizi giyin; yeyin, için, fakat israf etmeyin; çünkü Allah israf edenleri sevmez.”270 Şuurlu olan müslüman kadının bedeni ve elbiseleri çok temizdir. Beden ve elbise temizliğine çok özen gösterir. Böylece Peygamberi‐ mizin aleyhisselâtü vesselâm, özellikle Cuma günü yıkanıp koku‐ lanmaya teşvik eden sünnetine uymuş olur. Kadın olması hasebiyle bu kokulanma sadece evinde kalmak suretiyle meşru ve caizdir. “Cuma günü, cünüp olmasanız bile yıkanınız, başlarınızı yıkayı‐ nız, koku sürünüz.”271 Ebû Hureyre’den gelen hadisinde Nebiyy‐i Muhterem aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur: “Her yedi günde bir gusletmek, başını ve bedenini yıkamak her Müslüman üzerinde Al‐ lah’ın bir hakkıdır.”272 Araf Sûresi, Âyet 31 Hadis, Buhârî 272 Hadis, Müslim 270 271 18 İSLÂM’DA KADIN Ağız ve Diş sağlığına Özen Gösterir Müslüman kadın ağzının bakımını iyi yapar. Kimse onun ağzın‐ dan kötü bir koku duymaz. Her yemekten sonra ağzını misvak, fırça, macun gibi maddelerle temizler. Dişlerini devamlı kontrol eder. Bazı kadınlarda görüldüğü gibi nefesi kokuyor ise boğaz ve solunum or‐ ganları uzmanına tedavi olur. Şüphesiz bu, kadın için daha uygun ve yararlıdır. Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm Hazretleri ağız temizliğine o derece önem vermiştir ki bir hadisinde: “Ümmetime zorluk verecek olmasaydım her namaz da misvak kullanmalarını emrederdim.” bu‐ yurmuştur.273 Saçlarına Önem Verir Şanı Yüce Rasûlüllah aleyhisselâtü vesselâm’ın hidâyet dolu sünnetlerinden biri saçlara özen gösterilmesidir. Ebu Davud’un Ebu Hureyre’den rivâyet ettiği hadis‐i şerifte Pey‐ gamberimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur: “Kimin saçı varsa ona değer versin”.274 İslâm’ın güzellik anlayışında saça değer vermek onu temiz tut‐ mak, taramak, kokulamak, şeklini ve durumunu güzelleştirmek teş‐ vik edilmiştir. Güzel giyinme ve saç bakımı, aşırı süslenme derecesine ulaşma‐ dığı müddetçe Allah’ın kullarına mubah kıldığı ve teşvik ettiği “zinet” lerdendir. Hadis, Müslim Hadis, Ebû Davud 273 274 İSLÂM’DA KADIN 19 Sahih‐i Müslim’de İbn Mes’ud’dan rivâyet edildiğine göre Pey‐ gamberimiz aleyhisselâtü vesselâm “Kalbinde zerre ağırlığınca kibir olan kimse Cennete giremez.” buyurdu. 275 Bir zat dedi ki: “Yâ Rasûlallah kişi elbisesinin güzel, malının güzel olmasını is‐ terse. Bu kibirden sayılır mı? ” Peygamberimiz aleyhisselâtü vesse‐ lâm: “Şüphesiz ki Allah güzeldir, güzelliği sever. Kibir, Hakkı kabul etmemek, insanları hiçe saymaktır.” buyurdu. 276 Ancak dış görünüşe bu şekilde itina göstermesi, dinine samimi‐ yetle bağlı olan müslüman hanımın kocası ve mahremlerinden baş‐ kasına karşı açılıp saçılmasına, zinetlerini göstermesine sebep olma‐ malıdır. Ayrıca İslâm’ın bütün şer’i esaslarını üzerine kurduğu “denge” derecesinden de çıkmak suretiyle süslenmede aşırılık ve mübalağaya meyletmemelidir. Şuurlu ve dinine samimiyetle bağlı müslüman hanım her şeyde daima uygun ve dengeli olmaya dikkat edip uyanık olacak, hayatının bir yönü diğer yönüne ağır basmayacaktır. İslâm helal zineti teşvik ve tavsiye ettiği halde kadının süslenme‐ nin kölesi olmasını men etmiştir. Bu konuda aşırılığa ve mübalağaya düşmekten de sakındırmıştır. Hurâfelerden Uzaktır Dininin hidâyet esaslarını kavrayan müslüman hanım bid’atçı (İslâm’ın kendisinde olmayan şeyleri ona sokan), hurafeci, efsaneci, Hadis, Müslim Tirmizî 275 276 18 İSLÂM’DA KADIN falcı, kâhin ve sihirbazlara meyletmenin mü’minin amelini yok eden, ahiretini tehdit eden büyük günahlardan biri olduğuna inanır. Müslim, Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm hanımlarının birinden Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm şu hadisini nak‐ letmektedir: “Kim bir falcıya, bir şey sorarsa 40 günlük namazı kabul olmaz.”277 Ebu Davud Sünen’inde Ebu Hureyre’den Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurduğunu rivâyet etmiştir: “Kim bir kâhinin, falcının söylediğini tasdik ederse Muhammed’e indirilen İs‐ lâm dininden beri (uzak) olur.278 Cenâb‐ı Hak Kâdir‐i Mutlak bilinmeyenleri ancak kendisinin bil‐ diğini şu âyette beyan eder: ﺚ َو َﻳ ْﻌَﻠ ُﻢ ﻣَﺎ ﻓِﻰ ا ْﻟَﺎ ْرﺣَﺎ ِم َو َﻣﺎ َ ل ا ْﻟ َﻐ ْﻴ ُ ﻋ ِﺔ َو ُﻳ َﻨﺰﱢ َ ﻋ ْﻠ ُﻢ اﻟﺴﱠﺎ ِ ﻋ ْﻨ َﺪ ُﻩ ِ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ِا ﱠ ن ت ِا ﱠ ُ ض َﺗﻤُﻮ ٍ ى َا ْر ﺲ ِﺑَﺎ ﱢ ٌ ﻏﺪًا َوﻣَﺎ َﺗ ْﺪرِى ﻧَ ْﻔ َ ﺐ ُ ﺴ ِ ﺲ ﻣَﺎذَا َﺗ ْﻜ ٌ َﺗ ْﺪرِى ﻧَ ْﻔ اﻟﱠﻠ َﻪ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ﺧَﺒِﻴ ٌﺮ “Kıyamet vakti hakkındaki bilgi, ancak Allahʹın katındadır. Yağ‐ muru O yağdırır, rahimlerde olanı O bilir. Hiç kimse yarın ne kaza‐ nacağını bilemez. Yine hiç kimse nerede öleceğini bilemez. Şüphesiz Allah, her şeyi bilendir, her şeyden haberdardır.”279 Müslüman kadın kendisini ihlâsla sevecek, ona sırf iyilikte bulu‐ nacak, muamelede veya sözünde kendisini aldatmayacak, Allah’tan korkan, temiz ve saliha hanımları arkadaş olarak seçer. Müslim Ebû Davud rivâyet etmiştir. 279 Lokman Sûresi Âyet 34 277 278 İSLÂM’DA KADIN 19 Saliha arkadaşın müslüman kadının doğru yol üzere olmasında, güzel adetler ve yüce ahlâk ile süslenmesinde tesiri büyüktür. Yakın arkadaş genellikle ahlâk ve seciyede kişinin benzer bir suretidir. MÜ’MİNE HANIMIN ÖRNEK VASIFLARI Anne Babasına İtaatkârdır Allah yolunda yürüyen müslüman hanımın en bariz özelliklerin‐ den birisi ana‐babasına itaatkâr oluşu ve onlara karşı iyilikte bulun‐ masıdır. Müslüman hanım Allah’ın Kitabını okuması sebebiyle Allah’ın ana‐babaya verdiği yüksek mertebeyi idrak eder. Bu mertebe insanlı‐ ğın sadece bu dinde tanıdığı bir mertebedir. Kur’an‐ı Kerîm’in âyetleri ana‐baba rızasını Allah’ın rızasından hemen sonraya koymuş, ana‐babaya ihsan etmeyi Allah’a imandan sonraki faziletlerin başı olarak kabul etmiştir: Cenâb‐ı Hak buyuruyor: ﺣﺴَﺎﻧًﺎ َو ِﺑﺬِى ا ْﻟ ُﻘ ْﺮﺑَﻰ ْ ﻦ ِا ِ ﺷ ْﻴﺌًﺎ َوﺑِﺎ ْﻟﻮَاِﻟ َﺪ ْﻳ َ ﺸ ِﺮآُﻮا ِﺑ ِﻪ ْ ﻋ ُﺒﺪُوا اﻟﱠﻠ َﻪ وَﻟَﺎ ُﺗ ْ وَا ﺐ ِ ﺠ ُﻨ ُ ﻦ وَا ْﻟﺠَﺎرِ ذِى ا ْﻟ ُﻘ ْﺮﺑَﻰ وَا ْﻟﺠَﺎ ِر ا ْﻟ ِ وَا ْﻟ َﻴﺘَﺎﻣَﻰ وَا ْﻟ َﻤﺴَﺎآِﻴ ﺤﺐﱡ ِ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﻟَﺎ ُﻳ ﺖ َا ْﻳﻤَﺎ ُﻧ ُﻜ ْﻢ ِا ﱠ ْ ﻞ َوﻣَﺎ َﻣَﻠ َﻜ ِ ﺴﺒِﻴ ﻦ اﻟ ﱠ ِ ﺐ وَا ْﺑ ِ ﺠ ْﻨ َ ﺐ ﺑِﺎ ْﻟ ِ ﺣ ِ وَاﻟﺼﱠﺎ ﺨﺘَﺎﻟًﺎ َﻓﺨُﻮرًا ْ ن ُﻣ َ ﻦ آَﺎ ْ َﻣ “Allahʹa ibadet edin ve Oʹna hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana‐ba‐ baya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak kom‐ şuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlar (köle, 18 İSLÂM’DA KADIN cariye, hizmetçi ve benzerlerine) iyi davranın; Allah kendini beğenen ve daima böbürlenip duran kimseyi sevmez.” 280 Basiretli, Kur’an‐ı Kerîm’in nuruyla aydınlanmış, şuurlu ve takva sahibi olan Müslüman kadın daima bu gibi güzel Rabbanî nasihatlere kulak verir. Anne ve babaya itaatı tavsiye eden âyetleri her okudu‐ ğunda onlara iyiliği, hizmetlerine yönelmesi, onların rızasını ka‐ zanma hususundaki fedakârlığı artar. İsterse onun eşi, evi, evlâdı ve sorumlulukları olsun: ﻦ َو ِﻓﺼَﺎُﻟ ُﻪ ﻓِﻰ ٍ ﻋﻠَﻰ َو ْه َ ﺣ َﻤَﻠ ْﺘ ُﻪ ُاﻣﱡ ُﻪ َو ْهﻨًﺎ َ ﺻ ْﻴﻨَﺎ ا ْﻟﺎِ ْﻧﺴَﺎنَ ِﺑﻮَاِﻟ َﺪ ْﻳ ِﻪ وَوَ ﱠ ﻰ ا ْﻟ َﻤﺼِﻴ ُﺮ ﻚ ِاَﻟ ﱠ َ ﺷ ُﻜ ْﺮ ﻟِﻰ َوِﻟﻮَاِﻟ َﺪ ْﻳ ْ نا ِ ﻦ َا ِ ﻋَﺎ َﻣ ْﻴ “Biz insana, ana‐babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir. Çünkü anası onu nice sıkıntılara katlanarak taşımıştır. Sütten ayrıl‐ ması da iki yıl içinde olur. (İşte bunun için) önce bana, sonra da ana‐ babana şükret diye tavsiyede bulunmuşuzdur. Dönüş ancak bana‐ dır.”281 Abdullah bin Mes’ud diyor ki: Rasûlullah’a aleyhisselâtü vesse‐ lâm’a sordum: “Amellerin hangisi Allah’a daha sevimlidir?” “Vaktinde kılınan namaz”, diye cevap verdi. Ben: “Sonra hangisidir?” dedim. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm “Anne‐babaya iyilik”, diye buyurdu. Bunun üzerine: “Sonra hangisidir?” diye sordum. Rasûlullah aleyhisselâtü vesse‐ lâm: Nisa Sûresi, Âyet 36 Lokman Sûresi, Âyet 14 280 281 İSLÂM’DA KADIN 19 “Allah yolunda cihad”, dedi. 282 Bir adam Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’a geldi. “Yâ Rasûlallah!... Güzel bir şekilde birlikte yaşamaya en layık olan kişi kimdir?” diye sordu. Peygamberimiz: “Annen” diye cevap verdi. Adam: “Sonra kim?” dedi. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Annen”, dedi. Adam: “Sonra kim?” dedi. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Annen”, dedi. Adam: “Sonra kim?” dedi. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Baban”, diye buyurdu.283 Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm bu hadisinde anneye itaat ve iyilikte bulunmanın, babaya itaat ve iyilikte bulunmaktan önce geldiği vurgulanmaktadır. Gönlünü İslâm’ın hidâyetine açan, İslâm’ın eşsiz örneklerini ve yüce değerlerini kucaklayan, anne ve babasına itaat eden, onlara iyi‐ likte bulunan şuurlu müslüman hanım, anne ve babasına hitap eder‐ ken ve onlara olan muamelesinde en güzel uslûbu seçer. Anne ve babasına son derece saygıyla, takdirle ve edeble hitapta bulunur. Onları saygı ve hürmetle kuşatır. Cenâb‐ı Hakk’ın Kur’an‐ı Kerîm’de emrettiği gibi onlara rahmet kanatlarını açar. Şartlar ve du‐ Hadis Buhârî, Müslim Buhârî, Müslim 282 283 18 İSLÂM’DA KADIN rumlar ne olursa olsun anne ve babasından rahatsız olduğunu, sıkıl‐ dığını, daraldığını ifade eden tek kelime sarf etmez. Bu konuda da‐ ima Cenâb‐ı Hakk’ın şu âyetini rehber olarak kabul eder: ك َ ﻋ ْﻨ َﺪ ِ ﻦ ﺣﺴَﺎﻧًﺎ ِاﻣﱠﺎ َﻳ ْﺒُﻠ َﻐ ﱠ ْ ﻦ ِا ِ ﻚ َاﱠﻟﺎ َﺗ ْﻌ ُﺒﺪُوا اِﻟﱠﺎ ِاﻳﱠﺎ ُﻩ َوﺑِﺎ ْﻟﻮَاِﻟ َﺪ ْﻳ َ َو َﻗﻀَﻰ َرﱡﺑ ﻞ َﻟ ُﻬﻤَﺎ ْ ﻞ َﻟ ُﻬﻤَﺎ ُافﱟ وَﻟَﺎ َﺗ ْﻨ َﻬ ْﺮ ُهﻤَﺎ َو ُﻗ ْ ﺣ ُﺪ ُهﻤَﺎ َا ْو ِآﻠَﺎ ُهﻤَﺎ ﻓَﻠَﺎ َﺗ ُﻘ َ ا ْﻟ ِﻜ َﺒ َﺮ َا ب ﻞ َر ﱢ ْ ﺣ َﻤ ِﺔ َو ُﻗ ْ ﻦ اﻟ ﱠﺮ َ ل ِﻣ ح اﻟ ﱡﺬ ﱢ َ ﺟﻨَﺎ َ ﺾ َﻟ ُﻬﻤَﺎ ْ ﺧ ِﻔ ْ َﻗ ْﻮﻟًﺎ َآﺮِﻳﻤًﺎ ⎯ وَا ﺻﻐِﻴﺮًا َ ا ْرﺣَ ْﻤ ُﻬﻤَﺎ َآﻤَﺎ َر ﱠﺑﻴَﺎﻧِﻰ “Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana‐babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine ʺof!ʺ bile deme; onları azar‐ lama; ikisine de güzel söz söyle. Onları esirgeyerek alçakgönüllülükle üzerlerine kanat ger ve: ʺRabbim! Küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirmişlerse, şimdi de sen onlara (öyle) rahmet et!ʺ diyerek dua et.”284 Kocasına Karşı Mûtidir ve Onunla İyi Geçinir Şuurlu Müslüman hanım kocasına karşı daima itaatkâr olup ona karşı gelmez. Kocasıyla iyi geçinir, kocasının rızasını kazanmaya ve onu memnun etmeye gayret eder. Kocası fakir ve geçim darlığı içinde ise imkânsızlıktan dolayı şikâyet etmez, ev işlerini yaparken daral‐ maz. Nitekim bu hususu Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm, gâyet kesin bir ifade ile anlatıyor. “Bir insanın başka bir insana secde et‐ mesi caiz değildir. Eğer bir insanın başka bir insana secde etmesi caiz olsaydı kocanın hanımının üzerindeki hakkının büyüklüğü sebebiyle kadının kocasına secde etmesini emrederdim.” 285 İsra Sûresi, Âyet 23‐24 Ahmed bin Hanbel 284 285 İSLÂM’DA KADIN 19 Yine şöyle buyurmuştur: “Eğer bir kimsenin diğer bir kimseye secde etmesini emretseydim mutlaka kadının kocasına secde etme‐ sini emrederdim.”286 Bir kadın bir ihtiyacı için Peygamberimiz’e aleyhisselâtü vesselâm geldi, ihtiyacını gördükten sonra Peygamberimiz aleyhisselâtü ves‐ selâm: “Evli misin?” diye sordu. Kadın: “Evet”, dedi. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Kocanla aran nasıl?” diye sordu. Kadın: “Onun hakkında kusur etmem. Ancak yapamayacağım bir şey olursa bu hariçtir,” dedi. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Kocanın karşısında durumuna dikkat et. Çünkü o senin hem Cennet’in hem de Cehennem’indir.”287 O halde bu yüce Peygamber tavsiyelerini duyduğu halde müslüman kadın acaba evinin ve kocasının hizmetinden bıkkınlık duyar mı? Hayır, Müslüman kadın, gönlü sevinçle dolu olduğu halde evinin sorumluluğunu yüklenir, kocasının kendi üzerindeki haklarını gözetir. Zira o ruhunun nefret ettiği, kendisine ağır gelen bir görev yapıyormuş gibi değil, sadece kendi evinde Allah’ın seva‐ bını kazanacak bir amel işlediğini düşünür. Hazreti Âişe validemiz kadınların kocalarına itaatini tavsiye eder ve kocalarının kendi üzerlerindeki haklarını öğrenmeleri hususunda çok önem verirdi. Hatta bu hakkı o derece büyük ve o derece önemli görürdü ki, bu hak dolayısıyla kadın bizzat yüzüyle kocasının ayak‐ larının tozunu silmeli şeklinde anlatırdı. Hadis, Tirmizî Hadis İmam Ahmed ve Nesâî 286 287 18 İSLÂM’DA KADIN Hazreti Âişe bu görüşünü şu sözüyle dile getirmektedir: “Ey ka‐ dınlar topluluğu! Eğer kocalarınızın sizin üzerinizdeki haklarını ger‐ çekten bilseydiniz, sizin her biriniz bizzat yüzüyle kocasının ayakla‐ rının tozunu silerdi.”288 Gerçekten bu tasvir kocanın hanımı üzerin‐ deki hakkının ne kadar önemli olduğunu ifade etmektedir. Mü’minlerin annesi bu örnekle kocanın hanımı üzerindeki hakkının değerini hanımların zihinlerinde yerleştirmek istemekte ve kocala‐ rına karşı böbürlenen, kibirlenen bazı kadınların gönüllerinden, ço‐ ğunlukla aile hayatını yıkan veya çekilmez bir cehenneme çeviren bu geçimsiz, katı ve kırıcı duyguları çekip almak istemektedir. Arapların ileri gelenlerinden biri kızını evlendirirken annesi bazı tavsiyelerde bulunmak için kızının yanına girdi: Annesi şöyle di‐ yordu: “Sevgili kızım! Eğer edep yönünden faziletli, soy yönünden say‐ gılı olması sebebiyle bir kimseye nasihat edilmeyecek olsaydı, sana tavsiyede bulunmazdım. Fakat bu tavsiyem, gafillere bir hatırlatma, akıllı kimseler için de bilgi mahiyetindedir.” “Sevgili kızım! Eğer babasının zenginliğini veya kızın babasına son derece muhtaç olması sebebiyle bir kızın kocaya ihtiyacı olma‐ saydı kocadan müstağni olsaydı, sen insanlar içerisinde buna ihtiyaç duymayan ilk kimse olurdun. Fakat kadınlar erkekler için yaratıl‐ mıştır. Tıpkı erkeklerin de kadınlar için yaratıldığı gibi…” “Sevgili kızım! Sen şu anda çıkmakta olduğun havayı ve büyüdü‐ ğün yuvayı terk ediyor, hiç bilmediğin bir yuvaya, hiç alışık olmadı‐ ğın bir arkadaşın yanına gidiyorsun. O sana sahip olmakla efendi oldu. Sen de ona cariye ol ki, zamanla o senin kölen olsun.” “Şimdi benden on nasihat al. Bunlar senin için bir azık ve bir ha‐ tıra olsun:” Hadis, İbni Hıbban Sahih’inde, Bezzar Müsned 288 İSLÂM’DA KADIN 19 “Eşine karşı fazla konuşma. Onu güzelce dinleyip itaat ederek ge‐ çim ehli ol. Çünkü az konuşmada huzur elde edilir. Güzelce dinleyip itaat etmekle de Rabbin rızası elde edilir.” “Onun kötü koku almasına, kötü şeyleri görmesine fırsat verme. Onun gözü sende çirkin bir şey görmesin. Ona senden sadece güzel kokular ulaşsın. Doğrusu sürme güzelliğin en güzel vasıtasıdır. Su da kaybolan kokudan daha hoştur.” “Kocanın yemek vaktine dikkat et. O uyurken sessizliği temin et. Çünkü açlığın harareti, telaşı, kavgayı getirir. Uykunun bölünmesi de öfkeyi arttırır.” “Kocanın dostlarını ve çevresini gözet. Malını koru. Çünkü malın korunması güzel taktire sebep olur. Kocasının dostlarını ve çevresini gözetmesi bir kadının tedbirli ve uyanık oluşunun ifadesidir.” “Kocanın hiçbir sırrını açığa vurma. Hiçbir konuda onun emrine karşı çıkma. Çünkü sen onun sırrını açığa vurursan onun ihanet et‐ mesinden emin olamazsın. Onun emrine karşı gelirsen onun göğ‐ sünü sana karşı kinle doldurursun.” “Sevgili kızım! Bunlara ilave olarak; o sıkıntılı iken sen sevinçli görünme. O sevinçli iken sen asık suratlı olma. Zira birinci huy ek‐ sikliktir, ikinci huy adeta onu cezalandırmaktır.” “Sen kocana karşı en saygılı bir şekilde davran ki, kocan da sana en değerli bir varlık gibi davransın. Ona karşı olabildiğin kadar olumlu ve yapıcı ol ki, o da sana çok daha uzun müddet arkadaşlık yapsın.” “Sevgili kızım! Şunu kesin bil ki sen sevdiğin ve sevmediğin hu‐ suslarda onun memnuniyetini kendi memnuniyetine, onun arzusunu kendi arzuna tercih etmedikçe onun sevgisini kazanamazsın. Allah evliliği senin için hayırlı kılsın ve seni korusun.” 18 İSLÂM’DA KADIN Şuurlu müslüman kadın iyilik ve bolluk kendisini kucaklamışsa nimete karşı devamlı Allah’a şükreder. Eğer sıkıntı ve musibet do‐ kunmuşsa bu durum onun sabrını engellemez. Müslüman kadın Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm ce‐ hennemliklerin çoğunun kadınlar olduğunu gördüğü için kadınlara yaptığı genel anlamdaki uyarılardan uzak kalmaz. Bu çeşit kadınlar‐ dan olmaktan Allah’a sığınır. Bu husus Buhârî ve Müslim’in İbni Abbas’tan rivâyet ettikleri Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm şu hadislerinde yer al‐ maktadır: “Ey kadınlar topluluğu! Sadaka verin. Çünkü siz kadınlar Cehen‐ nem ehlinin çoğunluğu olacaksınız.” Bir kadın: “Niye biz Cehennem ehlinin çoğunluğu oluyoruz?” diye sordu. Peygamberimiz de aleyhisselâtü vesselâm şöyle cevap verdiler: “Çünkü siz çok lanette bulunursunuz ve kocaya karşı nankörlük edersiniz.”289 Yine Buhârî’nin bir başka rivâyetinde: “Onlar kocaya karşı nankörlük ederler. İyiliğe karşı nankörlük ederler. Eğer kadınlardan birine ömür boyunca iyilikte bulunsan sonra senden hoşlanmadığı bir şey görse hemen ben senden hiçbir hayır görmedim ki der.” 290 İmam Ahmed’in rivâyeti şu şekildedir: Bir zat: Hadis, Müslim Hadis, Buhârî 289 290 İSLÂM’DA KADIN 19 “Yâ Rasûlallah! Kadınlar bizim annelerimiz, kız kardeşlerimiz ve eşlerimiz değil mi?” diye sordu. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesse‐ lâm şöyle buyurdu: “Evet,” dedi. “Fakat kadınlar ikram edilince şükretmezler, başla‐ rına bir sıkıntı, bela gelince de sabretmezler.”291 Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm çok önemli şer’i bir sebep ol‐ maksızın kocasından boşanma talebinde bulunan kadınları Cennet kokusundan mahrum olmakla tehdit etmiş ve şöyle buyurmuştur: “Hangi kadın sebepsiz kocasından boşanmak isterse o kadına Cennet kokusu haramdır.”292 Kocasını İnfak Etmeğe Teşvik Eder Müslüman kadın kocasını Allah celle celâlühu yolunda infak, sa‐ daka verme ve iyilikte bulunmaya teşvik eder. Çünkü şuurlu ve takva sahibi Müslüman kadın daima eşi için iyi‐ lik, hayır ve başarı arzu eder. Bilir ki kocasının işlediği hayırlardan kendisi çocukları ve diğer aile fertleri de hisseyâb olur. Aile reisinin salih amellerin peşinde koşması, müslüman hanımının da derecesini arttırır. Gözü Kocasından Başkasına Kaymaz Takva sahibi olan Müslüman kadın: “Mü’mine hanımlara söyle. Gözlerini haramdan sakınsınlar” âyetiyle amel ederek mahremi ol‐ mayan erkeklere bakmaz. Onun gözü kocasından başkasına, harama kaymaz. Hadis, Ahmed bin Hanbel Hadis, Ebû Davud 291 292 18 İSLÂM’DA KADIN Müslüman kadın gözünü kocası dışındaki erkeklerden sakındı‐ rırsa bu takdirde “Bakışları sadece kocalarına ait olan cennetlik ha‐ nımlar”dan olur. Kadının bu özelliği erkeğin sevdiği bir özelliktir. Zira bu, hissiyatın temiz ve iffetli olduğuna, bakışların günahlardan uzak ve güvenilir olduğuna delâlet eder. Hatta bu vasıf temiz, iffetli, namuslu müslüman hanımların en güzel şiarlarından biridir. Bu sebeple Kur’an‐ı Kerîm, cennet hanımlarını ve onların erkekler tarafından sevilen vasıflarını anlatırken bu hususa önemle işaret et‐ mektedir: ن ﺲ َﻗ ْﺒَﻠ ُﻬ ْﻢ وَﻟَﺎ ﺟَﺎ ﱞ ٌ ﻦ اِ ْﻧ ﻄ ِﻤ ْﺜ ُﻬ ﱠ ْ ف َﻟ ْﻢ َﻳ ِ ﻄ ْﺮ ت اﻟ ﱠ ُ ﺻﺮَا ِ ﻦ ﻗَﺎ ﻓِﻴ ِﻬ ﱠ “Oralarda gözlerini yalnız eşlerine çevirmiş güzeller var ki, bun‐ lardan önce onlara ne insan ne de cin dokunmuştur.”293 Müslüman kadın hoşgörülüdür, bağışlayıcıdır. Kocasında kusur araştırmaz. Aile ve Misafire İkram Etmek Müslüman kocanın gönlüne sevinç veren büyük işlerden biri de hanımının, annesine, babasına, akrabalarına ve misafirlerine ikramda bulunmasıdır. Hanımın; beyinin ailesini kendi ailesi gibi bilmesi ko‐ casını çok sevindirir. Böyle haraket etmek takva ve iyilik üzere yardımlaşma ve iyi ge‐ çinmedendir. Müslüman kadın bu konuya özen gösterir. Kendi ken‐ dine, kocasına, ailesine, akrabalarına ve misafirlerine fitne olmaktan kaçınır. Bunun aksine hareket etmek huzur ve mutluluğu yokeder. Ailede düzen ve nizam bozulur. Aile parçalanıp yok olur. Rahman Sûresi, Âyet 56 293 İSLÂM’DA KADIN 19 Ebu Hureyre anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Burnu yerde sürünsün, burnu yerde sürünsün, burnu yerde sürünsün. Kim baba ve anasından birini veya ikisini, kendi ya‐ nında yaşadığında ihmal ederse cennete giremez.” dedi. 294 Hanım, kocasının ana‐babasına kötülük yaptığında onları küçüm‐ sediğinde kocasının onu güzel öğüt ve hikmetle terbiye etmesi gere‐ kir. Kırgınlıkları tamir etme yönünde gayret sarfetmesi gerekir, işleri sakinleştirmesi gerekir. Eğer kadın haksız yere eziyete devam ederse kocasının hayatını kedere boğar huzursuz ederse kocasının anne ve babasına iyilik et‐ meye devam etmesi gerekir. Eğer hanım, kötülüğünde haddi aşarsa, anne‐baba artık onu hoşgörmezler… Ebu Derda dedi ki: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’in söyledi‐ ğini işittim: “Anne ve Baba cennetin kapılarının ortancısıdır. İstersen o kapıyı bırakırsın istersen muhafaza edersin.”295 Hazreti Ali anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Şu on beş kötü haslet işlendiği zaman 1‐ Ganimete hıyanet edilince 2‐ Emanet ganimet sayılınca 3‐ Zekat cereme kabul edilince 4‐ Erkek karısına itaat edince 5‐ Evlat ana babaya isyan edince Hadis, Müslim, Tirmizî Hadis, Tirmizî 294 295 18 İSLÂM’DA KADIN 6‐ Kişi, kötü arkadaşına itaat edince 7‐ Babaya cefa edilince 8‐ Toplantılarda yüksek sesle konuşulunca 9‐ En rezil kimse iş başına geçince 10‐ Şerrinden korkulan kimseye ikram edilince 11‐ Her yerde içki içilince 12‐ Erkekler ipek giyinince 13‐ Şarkıcı kadınlar çoğalınca 14‐ Çalgı aletleri yayılınca 15‐ Sonra gelenler, önceki âlimlere lanet edip onları kötülediği zaman ümmetim belaya düçar olur. Sonunda: Rasûlullah şöyle ilave etti: “İşte o vakit kırmızı bir koku (rüzgar) beklesin; ve yer göçer, şekil değişir. İçinde ne varsa atar.” 296 Ey müslüman hanımefendi, kocanın ailesi ve akrabasıyla iyi ge‐ çinmen, hem şahsın, hem eşin hemde çocukların için hayır getirir. Sen kendi kocana ve kendi akrabana ikram edilmesinden hoşlan‐ mıyor musun? Elbette hoşlanıyorsun. O zaman kocanın aile efradına da aynı duyarlılıkta olmalısın. Çünkü “Sizden biriniz, kendisi için sevdiğini, kardeşi için de sevmedikçe iman etmiş olmaz.”297 Müslüman hanımların kocalarıyla karşılıklı yardımlaşmaları ge‐ rekir. Sünnet olan günlerde oruç tutmalı, hac ve umre gibi mübarek topraklara sefere çıkmaya, birbirlerini teşvik etmeliler. Sadaka ver‐ meye teşvik etmeli kendisi de sadaka vermelidir. Diğer taatler de böyledir… Hadis, Tirmizî Hadis, Buhârî 296 297 İSLÂM’DA KADIN 19 Misafirlere karşı başlıca görevlerimiz şunlardır: Güler yüz ve tatlı sözle karşılamak. İyi bir şekilde ağırlamak ve bir şeyler ikram etmek, Asık suratlı olmamak, Yanında çocukları ve hizmet edenleri azarlamamak, Gideceği zaman onu güler yüzle uğurlamak. Evi Güzel Tertib Etmek Müslüman hanımın görevlerinden biri de kocasını ve kendi ha‐ yatını mutlu etmek için evini güzelce düzenlemektir. Ev onun mem‐ leketi, kendisi de oranın emiridir. İslâm o memleketin düzenlenme‐ sini idaresinin iyi yapılmasını teşvik etmiştir. Çünkü kul Allahu Teâlâ’nın huzurunda bu hususta hesaba çekilecektir. İbn‐i Ömer mesuliyet hadisesinde şöyle anlatıyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Kadın ise kocasının evinin sorumlusu (gözeteni) ve ehlinin de sorumlusudur.” 298 Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm Kureyş kadınlarını, evlatlarına yumuşak davrandıklarından, (şefkatle davrandıklarından) ve kocala‐ rının mallarını koruduklarından dolayı övmüştür. Kadın kız olsun erkek olsun çocuklarından mesuldür. Onları ko‐ rumalı, temizliklerine, elbiselerinin güzel olmasına dikkat etmelidir. Hastalandıklarında yanlarında bulunmalıdır. Onlara zarar verecek şeyleri uzaklaştırmaya çalışmalı. Zararlı şeyleri almalarını menetme‐ lidir. Ahlâklarının güzel olmasına önem vermeli. Onlara İslâm ada‐ bını telkin etmeli. Büyük olsun küçük olsun bütün insanlara, güzel ahlâkla muamele etmelerini tesviye de bulunmalıdır Hadis, Buhârî 298 18 İSLÂM’DA KADIN Onlara Kur’an kıssalarını peygamberlerin hayatını ve salihlerin hikâyelerini öğütlemeli. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm’ın gazve‐ lerini anlatmalıdır. Çocukları En Güzel Şekilde Terbiye Etmek Çocuk, anne ve babaya Allah’ın bir emanetidir. Onu iyi bir şe‐ kilde yetiştirip topluma faydalı bir fert olarak hazırlamak, anne ba‐ banın başta gelen görevlerindendir. Çocuk, küçük yaştan itibaren iyi terbiye edilirse hem ailesine, hem de milletine yararlı ve hayırlı bir insan olur. İyi yetiştirilmediği ve gereği gibi terbiye edilmediği tak‐ dirde ne kendisine, ne de kimseye yararı dokunmadığı gibi zararlı bir unsur haline gelebilir. Bu sebeple anne ve baba çocuk terbiyesinden hem Allah’a hem de millete karşı sorumludur. Çocuk doğunca ona güzel bir ad koymak, çocukların bedenen ve ruhen sağlıklı bir şekilde yetişmelerine dikkat etmek gerekir. Çünkü çocukların ileride maddî ve manevî bakımdan gelişip yükselmeleri, hayatta başarıya ulaşmaları iyi ve yeterli beslenmelerine ve sağlıklı büyümelerine bağlıdır. Çocuğun, doğduktan sonra belirli bir süre anne sütüyle beslenmesinde anneye önemli görev düşmektedir. Tıb‐ ben de kanıtlanmış bir gerçektir ki, bebek için en iyi gıda anne sütü‐ dür. Onun yerini hiçbir şey tutamaz. Çocuğu emzirmek çocuk için yaralı olduğu gibi, anne içinde birtakım faydaları vardır. Dinimiz, çocuğun anne sütü ile beslenmesine önem vermiştir, Ramazanda oruç tutmak, eğer süt emen çocuğa veya emziren anneye zarar verirse anne daha sonra tutmak üzere, oruç tutmayı erteleyebi‐ lir. Çocuklara dinî görevlerini öğretmek de anne ve babanın vazifesi‐ dir. İSLÂM’DA KADIN 19 “Çocuklarınıza yedi yaşına geldiklerinde namaz kılmasını emre‐ din.”299 Anne ve baba, çocuklarının yiyecek, giyecek gibi bedenî ihtiyaçla‐ rını düşündüğü gibi ruhî ve manevî ihtiyaçlarını da düşünmek zo‐ rundadır. Peygamberimiz buyuruyor ki: “Hiç bir baba, çocuğuna güzel terbiye eden daha üstün bir bağışta bulunmuş olamaz.” 300 Çocuklar yemeye, içmeye ve giymeye muhtaç oldukları gibi se‐ vilmeye de muhtaçtırlar. Çocukları severken ve onlara hediye verir‐ ken aralarında ayırım yapmamaya, adaletli olmaya dikkat edilmeli‐ dir. Çocuğu okutmak, geçimini sağlayacağı bir iş ve meslek sahibi yapmak, anne‐babaya düşen görevlerdendir. Çocuklara ahlâk, edep ve terbiye öğretilirken anne baba bu ko‐ nuda da davranışları ile çocuklarına iyi örnek olmalıdır. Aksi halde beklenen sonuç elde edilemez. Çocukların kimlerle oturup kalktığını, arkadaş ettiğini de anne baba kontrol etmeli, çocuğun ahlâkî davra‐ nışları üzerinde olumsuz etki yapacak, onu fena alışkanlıklar edine‐ cek kişilerden ve kötü çevrelerden korumalıdır. Özetle; çocuklarına ailesine, milletine ve vatanına yararlı ve ha‐ yırlı birer evlât olarak yetiştirmek anne babanın en önemli görevidir. Müslüman anne çocuklarına karşı taşıdığı büyük sorumluluğu bilir. Şunu hiçbir zaman aklından çıkarmamalıdır: Çocuklar annele‐ riyle birlikte olduğu ve onlarla vakit geçirdiği zaman daha sağlıklı olur. Buluğ öncesinde bütün durumlarını ve hareketlerini iyi bildiği için çocukların eğitiminde, kişiliklerinin oluşumunda annenin tesiri babanın tesirinden daha büyüktür. Hadis, Ebû Davud Hadis, Tirmizî 299 300 18 İSLÂM’DA KADIN Cenâb‐ı Hak, evladı iyalin mesuliyeti konusunda Kur’an‐ ıKerîm’de şöyle buyurmaktadır: س ُ ﺴ ُﻜ ْﻢ َوَا ْهﻠِﻴ ُﻜ ْﻢ ﻧَﺎرًا وَﻗُﻮ ُدهَﺎ اﻟﻨﱠﺎ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﻗُﻮا َا ْﻧ ُﻔ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﻣَﺎ َا َﻣ َﺮ ُه ْﻢ َ ظ ﺷِﺪَا ٌد ﻟَﺎ َﻳ ْﻌﺼُﻮ ٌ ﻋَﻠ ْﻴﻬَﺎ َﻣَﻠ ِﺌ َﻜ ٌﺔ ﻏِﻠَﺎ َ وَا ْﻟﺤِﺠَﺎرَ ُة ن َ ن ﻣَﺎ ُﻳ ْﺆ َﻣﺮُو َ َو َﻳ ْﻔ َﻌﻠُﻮ “Ey inananlar! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun. Onun başında, acımasız, güçlü, Allahʹın kendilerine buyurduğuna karşı gelmeyen ve emredildiklerini yapan melekler vardır.” 301 Peygamberimiz de aleyhisselâtü vesselâm bu mesuliyeti şu hadi‐ siyle ifade etmiştir: “Hepiniz çobansınız. Hepiniz emriniz altında bulunanlardan sorumlusunuz. Devlet reisi çobandır ve emri altında bulunanlardan sorumludur. Adam evinin çobanıdır ve emri altında bulunanlardan sorumludur. Kadın kocasının evinin çobanıdır ve emri altında bulunanlardan sorumludur. Hizmetçi efendisinin malı‐ nın çobanıdır ve emri altında bulunanlardan sorumludur.”302 Bu mesuliyet İslâm’ın bu dünya hayatında her insanın boynuna geçirdiği, hiç kimsenin kurtulamadığı bir manevi borçtur. Bu mesuli‐ yet gereği anne ve baba ‐ özellikle anne – çocuklarını gâyet hassas bir İslâmî eğitimle eğitmeli, yüce bir ahlâk üzerinde yetiştirmelidir. Anne ve babanın evladına karşı en önemli mesuliyetlerinin ba‐ şında doğduğunda ona güzel bir isim vermek, fazîlet ve ahlâk‐ı ha‐ mide ile onu büyütmek ve nihayet vakti geldiğinde dünya ve ahirette saadetine vesile olacak biriyle evlendirmek gelir. Çocukların eğitimi, doğumlarından itibaren başlar. Ailenin, ço‐ cuklarının eğitimi üzerindeki ağırlığı gençlik dönemine kadar devam Tahrim Sûresi, Âyet 6 Buhârî, Müslim 301 302 İSLÂM’DA KADIN 19 eder. O çağda çocukların şahsiyeti karar bulur. Bebeklikten itibaren çocuklarla anneler daha çok vakit geçirdikleri için çocukların benim‐ seyecekleri ahlak konusunda anneler, babalardan daha müteessirdir. Ebeveynler, çocuklarına dinî bilgi ve amellerle beraber, onlara cemiyet içerisinde seçkin birer ferd olabilmeleri için, adalet, şecaat, tevazu ve cömertlik gibi asil tutum ve davranışları da uygulamalı olarak öğretmelidirler. Çocuk bir ayna gibidir, ailesinin, anne ve babasının kendisine verdiği veya kazandırdığı davranışları aksettirir. Ailenin çocuklar için güvenli bir liman oluşu, ebeveynin maharetine ve himmetine de bağlıdır. Baba ailenin etemmi, anne ise mütemmimidir. Çocukların kazanacağı güzel ahlâk ve davranışlarda annenin ve babanın etkisi ve tesiri çok fazladır. Şuurlu müslüman anne kalbinden fışkıran, evladının hayatını se‐ vinç ve mutlulukla kuşatan, gönüllerini güvenle ve gönül huzuru ile dolduran sevgi, şefkat ve merhametini her münasebetle çocuklarına hissettirmelidirler. Takva sahibi müslüman anne çocuklarına karşı merhametlidir. Zira merhamet duygusu Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm sözleri ve davranışlarıyla teşvik ettiği asil bir İslâmî özelliktir. Onun en bariz ahlâkî yönü özellikle çocuklara karşı merhametli oluşudur. Nitekim Hazreti Enes bir rivâyette şöyle diyordu: “Peygamberi‐ miz aleyhisselâtü vesselâm her ne zaman çocukların yanına uğrarsa onlara yumuşak davranır ve çocuklara selâm verirdi.”303 Rasûlullah efendimiz merhamet ile ilgili şöyle buyurmuştur: “Kü‐ çüklerimize karşı merhametli olmayan, büyüklerimizin hakkını tak‐ dir etmeyen bizden değildir.”304 Hadis, Buhârî, Müslim 303 18 İSLÂM’DA KADIN Akra bin Habis: “Benim on tane çocuğum var. Onlardan birini bile öpmüş deği‐ lim,” dedi. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: “Merhamet etmeyene merhamet edilmez,” buyurdu.305 O büyük eğitimci Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm gönüllere şekil verirken bu gönüllerde rahmet kaynaklarını coşturuyor, onların gönüllerini sevgi ve şefkate açıyordu. Bir gün ona bir bedevî gelmiş ve: “Siz çocuklarınızı öper misiniz? Biz çocuklarımızı öpmeyiz,” de‐ yince Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm ona: “Allah senin kalbinden merhameti çekip almışsa ben senin için ne yapabilirim ki?” buyurmuştur. 306 Mü’minlerin annesi Hazreti Âişe anlatıyor: “Hazreti Fatıma Pey‐ gamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm huzuruna girdiğinde Efendi‐ miz aleyhisselâtü vesselâm kızı için ayağa kalkar, hoş geldin der, onu öper ve onu yanına oturturdu. Peygamberimiz aleyhisselâtü ves‐ selâm onun yanına girdiğinde o da ayağa kalkar, Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm elinden tutar, hoş geldiniz der, Peygamberi‐ miz’i aleyhisselâtü vesselâm öper ve onu yanına oturturdu. Nitekim Peygamberimiz’’in aleyhisselâtü vesselâm ölüm hastalığında da Fatıma onun huzuruna girince Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm ona hoş geldin demiş ve öpmüştü.”307 Hadis, Tirmizî Hadis, Buhârî, Müslim 306 Hadis, Buhârî, Müslim 307 Hadis, Buhârî, Müslim 304 305 İSLÂM’DA KADIN 19 Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm Kureyş kadınlarını daima tak‐ dirle anardı. Çünkü onlar kadınlar arasında çocuklarına karşı en şef‐ katli davranan kadınlardı. Çocuklarının terbiyeleriyle ve yetişmele‐ riyle çok ilgilenirlerdi ve kocalarının hakkını gözetmekle birlikte, ço‐ cuklarının işlerini yerine getirme ve çocukları uğrunda fedakârlık yapma hususunda çok titiz idiler. Nitekim Buharî ve Müslim’in Ebu Hureyre’den rivâyet ettikleri bir hadis’i şerifte Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyuru‐ yorlar: “Kureyş hanımları deveye binen kadınların (Arap kadınlarının) en hayırlısıdırlar. Çocuklara karşı çok şefkatli, kocalarının haklarına karşı çok saygılıdırlar.”308 Kız ve Erkek Çocukları Arasında Eşit Davranır Hikmetle hareket eden şuurlu Müslüman kadın, çocukları ara‐ sında eşit ve adaletli davranır. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Allah’tan korkun, çocuklarınız arasında adaletle davranın.” bu‐ yurmuştur. 309 Bu itibarla takva sahibi olgun müslüman kadın bütün çocukları arasında adildir. Harcamada, bağışta veya muamelede çocuklarından birini diğerine tercih etmez, birini diğerinden farklı görmez. Böylece hepsinin kalbi annelerine bağlanır, dilleri annelerine dua ile kıpırdar, gönülleri anne sevgisi, anne saygısı ve annenin büyüklüğü ile dolar. Müslüman kadın gâyet iyi bilir ki çocuklar Allah tarafından veri‐ len bir ikram‐ı ilâhîdir. Allah’ın kız ve erkek çocuk şeklindeki ikram Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî, Camius Sağir 308 309 18 İSLÂM’DA KADIN geri çevrilmez bir nimettir. Bu takdiri değiştirecek veya reddedecek hiçbir güç de yoktur. ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء ِاﻧَﺎﺛًﺎ ْ ﺐ ِﻟ َﻤ ُ ﻖ ﻣَﺎ َﻳﺸَﺎ ُء َﻳ َﻬ ُ ﺨُﻠ ْ ض َﻳ ِ ت وَا ْﻟَﺎ ْر ِ ﺴ َﻤﻮَا ﻚ اﻟ ﱠ ُ ِﻟﱠﻠ ِﻪ ُﻣ ْﻠ ْ ﺐ ِﻟ َﻤ ُ َو َﻳ َﻬ ﻦ ْ ﻞ َﻣ ُ ﺠ َﻌ ْ ﺟ ُﻬ ْﻢ ُذ ْآﺮَاﻧًﺎ َوِاﻧَﺎﺛًﺎ َو َﻳ ُ ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء اﻟ ﱡﺬآُﻮرَ ⎯ َا ْو ُﻳ َﺰوﱢ ﻋﻘِﻴﻤًﺎ ِاﻧﱠ ُﻪ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ﻗَﺪِﻳ ٌﺮ َ َﻳﺸَﺎ ُء “Göklerin ve yerin mülkü Allahʹındır. Dilediğini yaratır; diledi‐ ğine kız çocukları, dilediğine de erkek çocukları bahşeder. Yahut on‐ ları, hem erkek hem de kız çocukları olmak üzere çift verir. Dilediğini de kısır kılar. O, her şeyi bilendir, her şeye gücü yetendir.310 Buharî ve Müslim, Hazreti Âişe’den naklediyorlar: “Bana ya‐ nında iki kızıyla birlikte bir kadın geldi, benden bir şeyler istedi. An‐ cak yanımda tek bir hurmadan başka hiçbir şey yoktu. Ben de hur‐ mayı o kadına verdim. Hurmayı aldı iki kızı arasında paylaştırdı. Kendisi bundan hiçbir şey yemedi. Sonra kalktı ve iki kızıyla birlikte çıkıp gitti. Bu sırada Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm geldi. Ona o kadının durumunu anlattım. Buyurdular ki: “Kime imtihan olarak kız evladı verilir de onlara güzel bir şekilde davranırsa o kız‐ lar onunla cehennem ateşi arasında perde olur.”311 Müslim’in Hazreti Âişe’den yaptığı diğer bir rivâyet şöyledir: “Bana taşıdığı iki kız çocuğuyla birlikte yoksul bir kadın geldi. On‐ lara üç hurma ikram ettim. Anneleri kızlarından her birine birer hurma verdi. Üçüncü hurmayı yemek için ağzına götürürken çocuk‐ ları onu da istediler. Kadın yemek istediği bu hurmayı iki kızı ara‐ sında paylaştırdı. Onun bu hali hoşuma gitmişti. Kadının yaptığını Rasûlullah’a aleyhisselâtü vesselâm anlattım. Buyurdular ki: Şura Sûresi, Âyet 49‐50 Hadis, Müslim 310 311 İSLÂM’DA KADIN 19 “Allah bundan dolayı o kadına cennete girmeyi vacip kılmıştır. Ya da bu sebeple onu cehennemden azad etmiş, kurtarmıştır.” 312 Ebu Hureyre’den rivâyet edildiğine göre Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur: “Kimin üç kız evladı olurda onların geçimine, sıkıntıları ve sevinçlerine tahammül ederse Allah o kimseyi kız evladına merhameti sebebiyle cennete koyar.” Biri: “Yâ Rasûlallah!... Ya iki kız olursa?” dedi. Efendimiz: “İki kız olursa da böyledir,” buyurdu. Bir başkası: “Yâ Rasûlallah!... Ya bir kız olursa?” dedi. Efendimiz: “Bir kız olursa da böyledir,” buyurdu.313 Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm rahmeti bütün kızları kuşatacak kadar geniştir. bu rahmet‐i nebeviye kız çocukları yanında kız kardeşleri de kuşatıyordu. Ebu Said El‐ Hudrî’den rivâyet ettiği hadis‐i şerifte peygamberimiz şöyle buyurmaktadır: “Bir kimsenin üç kızı yahut üç kız kardeşi varsa ve bunlara karşı iyilikle davranıyorsa cennete girer.”314 Çocuklarına Beddua Etmez Şuurlu müslüman kadın, duaların kabul edildiği saate denk gelir korkusuyla, çocuklara bedduayı yasaklayan Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm emrine uyarak çocuklarına beddua etmez. Bu emir Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm şu ifadesinin yer al‐ dığı uzunca bir hadis olan Cabir hadisinde anlatılmaktadır. Hadis, Müslim Hadis, hakim. 314 Hadis, Tirmizî 312 313 18 İSLÂM’DA KADIN “Kendinize beddua etmeyin. Çocuklarınıza beddua etmeyin. Mallarınıza beddua etmeyin. Olabilir ki bu beddua bir şeylerin iste‐ nip de Allah’ın bunu kabul ettiği bir saate denk gelebilir.”315 Çünkü çocuklara beddua etmek hiç de güzel bir adet ve davranış değildir. Hangi anne kızgınlık anında beddua etmişse kızgınlığının sükûnete erdiği ve normal hale döndüğü zaman bu yaptığına pişman olmuştur. Çocuklarına Güzel Ahlâkı Aşılar Şuurlu Müslüman kadın başkalarını sevmek, yakın akrabayı ziya‐ ret ve ikramda bulunmak, zayıflara yardım etmek büyüğe saygı göstermek, küçüğe merhametli olmak, hayırlı davranışlara yönel‐ mek, söz ve davranışlarda dürüst olmak, verilen sözü tutmak, gibi hasletleri çocuklarının gönüllerine aşılamaya gayret eder. MÜ’MİNE HANIMIN AKRABALARINA KARŞI GÖREVLERİ Yakınları müslüman olmasalar bile onları gözetir, dinin hidâye‐ tiyle onlara bakar; İslâmın insanlık ve hoşgörüdeki yüceliğini ve ya‐ kın akrabalarla ilişkinin sürdürülmesini gerektiğini bilir. Abdullah bin Amr bin As’ın rivâyet ettiği hadiste Abdullah: “Rasûlullah’ı aleyhisselâtü vesselâm gizlice değil, açıktan şu sözü söylerken işittim,” dedi: “Ebu fülan ailesi benim dostlarım değildir. Benim dostum Al‐ lah’tır, salih mü’minlerdir. Fakat onlarla benim aramda rahim (akra‐ balık bağı) vardır. Sadece bu yönden onlarla ilgiliyim.”316 Hadis, Müslim, Zühd Hadis, Buhârî, Müslim 315 316 İSLÂM’DA KADIN 19 Müslüman insan başkasıyla iyi geçinen, başkasının da onunla iyi geçindiği, bütün insanlarca sevilen insandır. Zira herkes böyle bir kimsede güzel ahlâkın tekâmül ettiğini görür. İşte bu din bütün insanlar için getirdiği rahmet ve mağfiret esasla‐ rından hareket ederek, yakın akrabaya Müslüman olmasalar da iyi‐ likte bulunmayı teşvik etmiştir. Bir adam Peygamberimiz’e aleyhisselâtü vesselâm gelmiş: “Yâ Rasûlallah!... Benim öyle yakınlarım var ki, ben onları ziyaret ediyorum, onlar benimle ilişkilerini kesiyorlar. Ben onlara iyilik edi‐ yorum, onlar bana kötülük ediyorlar. Ben onlara yumuşak davranı‐ yorum, onlar ise bana cahilce davranıyorlar,” dedi. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdu: “Sen böyle devam ettiğin müddetçe Allah tarafından senin bir yardımcın olacaktır.”317 MÜ’MİNE HANIMIN KOMŞULARINA KARŞI GÖREVLERİ Müslüman kadının güzel davranışlarından biri de komşularına iyi davranması, onlara iyilikte bulunması ve onlarla ilgilenmesidir. Nitekim Peygamberimiz’in komşuluk ilişkisi hakkındaki bu yüce İslâmî değerleri vurgulayan pek çok hadisleri vardır. Bu hadisler komşunun yakın akraba olmasına veya dinine bakmaksızın komşu hakkını gözetmeyi tavsiye etmektedir: “Cebrail bana komşuyu o kadar tavsiye etti ki, nerdeyse komşuyu komşuya mirasçı kılacak zannettim.”318 Hadis, Müslim Hadis, Buhârî, Müslim 317 318 18 İSLÂM’DA KADIN Buharî’nin bir başka rivâyetinde: “Kim Allah’a ve ahiret gününe iman ediyorsa komşusuna eziyet etmesin.” ifadesi vardır. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm bu hadis‐i şerifin başında kom‐ şuya iyilik etmeyi tavsiye etmekte ve bu ihsanı Allah’a ve ahiret gü‐ nüne imanın alâmetlerinden bir alâmet, bu imanın güzel meyvele‐ rinden olgun bir meyve olarak saymaktadır. Komşulara karşı başlıca görevlerimiz şunlardır: Komşularınızın haklarına saygılı olmak, Onları söz ve davranışlarımızla incitmemek, Sevinç ve üzüntülerini paylaşmak, Gerekli hallerde yardım etmek, ödünç vermek, hediyeleşmek, Hastalandıklarında ziyaret etmek, emri hak vâki olursa cenaze‐ sine katılmak, bir yakını vefat ederse başsağlığı dilemek. Ziyarette ise şu hususlara dikkat edilmelidir. Uygun bir zaman seçmek, Usandıracak şekilde çok sık ziyaret yapmamak, Ziyaret edilecek kimseye mümkünse önceden haber vermek, Temiz bir kılık kıyafet içinde olmaya dikkat etmek, İzin almadan kimsenin evine veya odasına girmemek, Kendisine ikram edilen yemeyi kötülememek, Ev sahibinin sevinç ve kederine ortak olmak. Kendisi İçin İstediğini Komşuları İçin de İster Gönlü rabbanî hidâyete açılan müslüman kadın ince kalplidir, hoşgörülüdür, yumuşak huyludur. Komşularını sever, komşularını İSLÂM’DA KADIN 19 rahatsız edecek veya onları kıracak ve onlara bir eziyet ve kötülük olabilecek her şeyden uzaktır, bu konularda hassas bir gönüle sahip‐ tir. Kendisi için iyilik arzu ettiği gibi onlar için de iyilik arzu eder. Onların sevinçleriyle sevinir, üzüntüleriyle üzülür. Bu konuda Pey‐ gamberimiz’in aleyhisselâm şu hadisini hareket noktası olarak kabul eder: “Sizden biriniz kendisi için istediği şeyi (din) kardeşi için isteme‐ dikçe gerçek mü’min olamaz.”319 Komşularına Yakınlık Sırasına Göre İyilikte Bulunur Hazreti Âişe’den rivâyet ediliyor ki: “Yâ Rasûlallah!.. Benim iki komşum var, bunlardan hangisine he‐ diye vereyim?” dedim. Peygamberimiz : “Kapısı sana daha yakın olana,” buyurdu:320 Ancak komşulara iyilik hususunda yapılan bu sıralama müslüman kadının uzak komşulara önem vermemesi ve onlara iyi‐ likte bulunmaktan yüz çevirmesi anlamına gelmez. Kötü Komşu İman Nimetinden Mahrumdur Peygamberimiz böyle bir kimseden imanının sıyrılıp gideceğini Allah’a üç defa yemin ederek beyan etmiştir. “Allah’a yemin ederim ki iman etmiş olamaz. Allah’a yemin ede‐ rim ki iman etmiş olamaz. Allah’a yemin ederim ki iman etmiş ola‐ maz.” “Yâ Rasûlallah! Kim İman etmiş olamaz?” denildi. Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Buhârî 319 320 18 İSLÂM’DA KADIN Nebiyy‐i Zîşân: “Komşusu kendisinin şerrinden emin olmayan kimse.”321 bu‐ yurdu. Kötü Komşunun Amelleri Boşa Gider Peygamberimiz’e aleyhisselâtü vesselâm: “Yâ Rasûlallah! Falan kadın geceleyin nafile namaz kılar. Gün‐ düzleri nafile oruç tutar. Hayır işler ve sadaka verir. Ama komşula‐ rını diliyle rahatsız eder,” denildi. Peygamberimiz: “O Kadında hayır yoktur. O Cehennemliktir,” buyurdu. Yine ashab‐ı kiram: “Falan kadın da sadece farz namazlarını kılar sadaka olarak lor verir ama hiç kimseyi incitmez,” dediler. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: “O Cennetliktir,” buyurdu. MÜ’MİNE HANIMIN ARKADAŞLARINA KARŞI GÖREVLERİ Birbirilerini Allah için seven kimselere şeref, izzet ve ikram olarak Allahu Teâlâ’nın kıyamet günü vereceği şu müjde yeter: “İzzi Celalim için birbirlerini sevenler nerede? Benim gölgemden başka hiçbir gölgenin bulunmadığı bugün onları hususi gölgemde barındıracağım.” Hadis, Buhârî, Müslim 321 İSLÂM’DA KADIN 19 Bu mertebeye de ancak gönülleri arınmış, ruhları temizlenmiş, dünya ve dünyadaki her şey gözlerinde basitleşmiş ve dolayısıyla maddi hayatın çekiciliğinden, şehvetlerinden, zevklerinden uzaklaş‐ mış ve ilâhî rızayı tercih etmiş olan kimseler ulaşabilirler. Bunu Hazreti Muaz’ın Rasûlullah’tan rivâyet ettiği şu hadisi şe‐ rifte görmemiz mümkündür: ”Rasûlullah’ın şöyle buyurduklarını işittim: “Allah Teâla buyuruyor ki: İzzi Celalim için birbirlerini se‐ venlere nurdan minberler verilecektir. Peygamberler ve şehitler de onlara imrenecektir.” Ebu Hureyre’nin rivâyet ettiği bir hadis‐i şerifte bu, çok güzel anlatılmaktadır: “Bir adam başka bir köyde oturan bir kardeşinin zi‐ yaret etmek üzere yola koyulur. Allah Teâlâ, onun yolu üzerine iki melek gönderir. Adam oraya gelince melekler sorarlar: “Nereye gidiyorsun?” Adam: “Şu köyde oturan bir kardeşimi ziyaret etmeye gidiyorum.” der. Melekler: “Ona bir ihtiyacın ya da bir menfaatin olduğu için mi gidiyor‐ sun?” diye sorarlar. Adam: “Hayır”, der, “fakat onu Allah için seviyorum.” Bunun üzerine melekler: “Biz, Allah’ın sana gönderdiği elçileriz. Sen o adamı nasıl seviyor‐ san Allah da seni öyle sevmektedir”, derler.322 Hazreti Enes’in rivâyet ettiğine göre bir adam Rasûlullah’ın ya‐ nında oturuyordu. Başka bir adam Peygamberimiz’in önünden ge‐ Hadis, Müslim 322 18 İSLÂM’DA KADIN çerken yanındaki zat:” Yâ Rasûlallah! Ben bu adamı seviyorum” dedi. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: “Bunu ona söyledin mi?” diye sordu. Adam “Hayır” deyince Rasûlullah: “Git, söyle” buyurdu. Bunun üzerine adam gitti, ona ye‐ tişti ve “Seni Allah için seviyorum” dedi. Karşısındaki de: “Beni sana zatı için sevdiren Allah da seni sevsin” diye karşılık verdi.”323 İmam Malik’in Muvatta’ında sahih bir isnatla rivâyet ettiğine göre Ebu İdris el‐Havlanî şöyle demektedir. “Şam mescidine girdim. Orada dişleri pırıl pırıl olan bir genç gördüm. Onun kim olduğunu sordum. “O Muaz bin Cebel’dir” dediler. Ertesi sabah erkenden mes‐ cide gittim. Fakat onun benden önce geldiğini ve namaz kılmakta ol‐ duğunu gördüm. Namazını bitirinceye dek onu bekledim. Namazını bitirince yanına gidip selam verdim. Ona: “Allah için seni seviyo‐ rum” dedim. “Allah için mi?” diye sordu. Ben de “Allah için” dedim. Bunun üzerine tekrar: “Allah için mi?” dedi. Ben de; “Evet, Allah için” dedim. O beni elbisemden yakalayıp yanına çekti. Ve şöyle dedi: “Müjdeler olsun. Çünkü ben Rasûlullah’ın şöyle buyurdukla‐ rını işittim: “Allah Teâlâ buyuruyor ki: Benim rızam için birbirlerini sevenler, benim rızam için oturup sohbet edenler, benim rızam için ziyaretleşenler, benim rızam için birbirlerine cömertçe ikramda bulu‐ nanlar şüphesiz benim sevgime nail olacaklardır.” Mü’mine Hanımlar Kardeşleriyle Bağlarını Koparmaz Dinin hükümlerini kavrayan mü’mine hanımlar şu gerçeği asla aklından çıkarmaz: Kardeşlik, karşılıklı sevgi ve merhameti teşvik eden İslâm aynı zamanda kardeşler arasında bağları koparma, birbi‐ rine sırt çevirme ve dargın durmayı yasaklamıştır. Allah rızası için kardeşler arasında kurulan sevgi bağı inkıtaya uğratılmaması gere‐ ken, hatta tam aksine tahkimi emir buyurulan bir hoş ve muhabbet Hadis, Ebû Davud 323 İSLÂM’DA KADIN 19 bağıdır. Bu bağ basit bir hata yahut yanlışlık ile asla koparılmaması gereken bir bağdır. Bu hususta nübüvvet tahtının sahib‐kırânı ve risalet mülkinin şehinşahı peygamberimizin pek mühim ikazları var‐ dır. Nitekim, femm‐i mübareklerinden dökülen bir hadis‐i şerifle‐ rinde efendimiz: “Aralarında birinin işlediği ilk günah sebebiyle bir‐ birlerinden ayrılan iki kişi birbirlerini Allah rızası için sevmemiştir.” buyurmaktadır.324 Kadınlar bazen beşerî zaafın işareti olarak öfkeye kapılabilirler; bu durumda birbirlerine kötü davranabilirler ve aralarında doğacak kızgınlık ve dargınlık sebebiyle ilişkiyi kesmeye yeltenebilirler. Böylesi bir sona, ne Rabbimiz, ne Kitabımız ne de Rasûlümüz rıza gösterir. Bunun içindir ki İslâm sınır koymuş ve dargınlığı üç gün şeklinde takdir etmiştir. Birbirleriyle çekişen tarafların bu üç gün ge‐ çip de barışma, helalleşme ve kaynaşmaya koşmamalarını haram kılmıştır. Bu konuda Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmaktadır: “Bir Müslüman’ın din kardeşiyle üç günden fazla küs ve dargın durması, yolda birbirleriyle karşılaşıp birinin bu tarafa diğerinin o ta‐ rafa dönmesi helal değildir. Bu ikisinden en hayırlı olan ilk selâm ve‐ rendir.”325 Mü’min kadın ve erkek gâyet iyi bilir ki ikisinden en hayırlı olan daha önce selâmı verendir. Muhatabı verdiği selâmı alırsa ikisi de ba‐ rışma sevabına ortak olurlar. Cevap vermezse ilk selâm veren Müs‐ lüman kadın bağları koparma ve dargınlık günahından uzak kalır. Selama cevap vermeye reddeden yalnız başına günahı yüklenir. İşte Ebu Hureyre hadisiyle İslâm’ın irşad ve tavsiyede bulunduğu hu‐ susta budur: Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî ve Müslim 324 325 18 İSLÂM’DA KADIN “Bir müslümanın kardeşiyle üç günden fazla dargın durması he‐ lal değildir. Üç gün geçince onunla karşılaşsın ve selam versin. Eğer kardeşi onun verdiği selamı alırsa aynı ecre ortak olurlar. Kardeşi selamı almazsa selâm veren dargınlık günahından uzak olur.”326 İki kimsenin birbirleriye ilgilerini ve bağlarını kesme süreleri ne kadar uzarsa günah da o kadar artar, hatalar ve dargınlıklar da o oranda büyür. Birbirleriyle çekişme içinde olan iki tarafa yapılan tehdit de o nisbette şiddetli olur. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm buyurdular ki: “Kim kardeşini bir yıl tamamen terk eder, onunla bağını koparırsa onun kanını dök‐ müş gibi olur.”327 İslâm dininde dargınlık ve ilişkiyi kesme suçu ne kadar çirkin‐ dir!.. Bu neredeyse helal olmayan kan dökmeye denk sayılmaktadır. Bunun sebebi gönüllerin terbiye edilmesinde İslâm’ın metodunun sevgi, kardeşlik, yaklaşma ve sıcak ilgi üzerine kurulmuş olmasıdır. Bu itibarla İslâm erkek ve kadınların hayatlarından kin, kıskançlık ve birbirine sırt çevirme gibi kötü huyları kaldırmasını ister. Safiyetle‐ rini iman kardeşliğine aykırı bu düşük hasletlerden bir şeyle bulan‐ dırmasına razı olamaz. Yeryüzünde insanlık için tek eşsiz ahlâk metodu Hazreti Peygamber tarafından şöyle vâz edilmiştir: “Birbirinizle alakayı kesmeyiniz. Birbirinize sırt çevirmeyiniz. Birbirinize buğz etmeyiniz. Birbirinizi kıskanmayınız. Allah’ın em‐ rettiği şekilde kardeşler olunuz.”328 Yine şöyle buyurur: Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî 328 Hadis, Müslim 326 327 İSLÂM’DA KADIN 19 “Sû‐i zandan sakınınız. Çünkü sû‐i zan yalan sözdür. İnsanların kusurlarını araştırmayınız. Tecessüs etmeyin. Birbirinizle çekişmeyin. Birbirinize haset etmeyin. Birbirinize buğz etmeyin. Birbirinize sırt çevirmeyin. Ey Allah’ın kulları, kardeş olun.”329 Bu itibarla erkek ve kadınlardan kalpleri katılaşmış, akılları don‐ muş, İslâm’ın tavsiyelerinden sapmış, yakın akrabayı ilişkiyi kesmiş kimselere çok şiddetli tehdit vardır. Bunu Peygamberimiz buyuruyor ki: “Cennet kapıları Pazartesi ve Perşembe günleri açılır. Allah’a şirk koşmayan her kul affedilir. Ancak kendisiyle din kardeşi arasında kin ve düşmanlık bulunan hariç. Denilir ki: Bu ikisine birbirleriyle sulh yapıncaya kadar mühlet verin.” 330 Hazreti Ebu’d‐Derda şöyle diyordu: “Sadakadan ve oruçtan daha hayırlı olan şeyi size bildireyim mi? İki kimsenin arasını bulmak. Dikkat edin. Kin ve düşmanlık sevapları alır götürür.331 Müslüman hanım insanlara karşı merhametli olmalıdır. Mü’minlere karşı kin, kızgınlık ve intikam beslemez. Eğer birine karşı öfkelense öfkesini yutar ve hatalı kardeşini gâyet hoş bir şekilde ve kolaylıkla affeder. Gönlünde bu aftan dolayı pişmanlık duymaz yahut eziklik ve horlanma hissetmez. Bilakis Allah’ın kullarından is‐ tediği iyiliği ve bunun gereğini yapmış olur. Cenâb‐ı Hak Hâdi‐i Mutlak buyuruyor: ﻦ ِﻋ َ ﻦ َ ﻆ وَا ْﻟﻌَﺎﻓِﻴ َ ﻦ ا ْﻟ َﻐ ْﻴ َ ﻇﻤِﻴ ِ ﻀﺮﱠا ِء وَا ْﻟﻜَﺎ ﺴﺮﱠا ِء وَاﻟ ﱠ ن ﻓِﻰ اﻟ ﱠ َ ﻦ ُﻳ ْﻨ ِﻔﻘُﻮ َ َاﱠﻟﺬِﻳ َﺤﺴِﻨِﻴﻦ ْ ﺤﺐﱡ ا ْﻟ ُﻤ ِ س وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ُﻳ ِ اﻟﻨﱠﺎ Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Müslim 331 Hadis, Buhârî 329 330 18 İSLÂM’DA KADIN “O takvâ sahipleri ki, bollukta da darlıkta da Allah için harcarlar; öfkelerini yutarlar ve insanları affederler. Allah da güzel davranışta bulunanları sever.”332 Din Kardeşlerini Güler Yüzle Karşılar Samimi ve dinine sadık olan müslüman hanım güler yüzlüdür, aydınlık bir çehreye sahiptir, bakışları tebessüm doludur. Mü’mine kardeşleriyle, karşılaştığı zaman onları mütebessim ve güler yüzle karşılar. Nitekim Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şu hadisiyle bunu murad etmektedir: “Din kardeşini güler yüzle karşılamak bile olsa hiçbir iyiliği kü‐ çümseme.” Çünkü güler yüzlülük İslâm’ın teşvik ettiği, insan için dünyada insanların sevgisini kazandıran değerli bir zinet olarak kabul ettiği, sahibine sevap kazandıran Salih amellerden olan güzel bir vasıftır. Zira hoşgörülü güler bir yüz genellikte kalbin safiyetine delalet eder. Dış görünüşteki bu safiyet İslâm’ın müslüman kadın ve erkeklerden takınmalarını istediği, kendileri için, daimî bir ahlâk olarak kabul etmelerini arzu ettiği güzel davranışlardandır. Bu sebeple Efendimiz’in aleyhisselâtü vesselâm tavsiyelerinden biri: “Din kardeşinin yüzüne karşı tebessüm etmen senin için bir sa‐ dakadır.” hadis‐i şerifi dir.333 Din Kardeşlerine Nasihat Eder Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm buyuruyorlar ki: “Din Nasihattir.” Sahabe: Al‐i İmran Sûresi, Âyet 134 Hadis, Tirmizî 332 333 İSLÂM’DA KADIN 19 “Kimin için?” dedi. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm bu‐ yurdu ki: “Allah için, kitabı için, Rasûlü için, müslümanların idarecileri için ve ümmet için.”334 Bu ilâhî nasihatı işiten müslüman hanım, arkadaşlarına nasihatte bulunan, onları uyaran, onlar için sadece hayır ve iyilik arzu eden din kardeşlerinin aynası durumunda olacaktır. Nitekim Hazreti Ebu aleyhisselâm şöyle diyor: Hureyre’den rivâyetle Rasûlullah “Mü’min kardeşinin aynasıdır. Mü’min mü’minin kardeşidir. Onun varlığını korur. Onun ardından da gözetir.”335 Arkadaşlarına ve Dostlarına Karşı Yumuşaktır İslâm’ın esasları gönlüne yerleşen müslüman kadın hiçbir zaman kendini arkadaşlarından üstün görmez. Onlara karşı asık suratlı olmaz. Onlara kırıcı söz söylemez. Bilâkis onlarla daima yumuşak sözlü, nazik, geçim ehli, hoş sohbet ve tatlı dillidir. Onun için Allah Teâlâ’nın mü’min erkek ve kadınların vasfı hak‐ kındaki şu âyetini okuması yeter: ف َﻳ ْﺎﺗِﻰ اﻟﱠﻠ ُﻪ ِﺑ َﻘ ْﻮ ٍم َ ﺴ ْﻮ َ ﻦ دِﻳ ِﻨ ِﻪ َﻓ ْﻋ َ ﻦ َﻳ ْﺮ َﺗ ﱠﺪ ِﻣ ْﻨ ُﻜ ْﻢ ْ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا َﻣ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ن َ ﻦ ُﻳﺠَﺎ ِهﺪُو َ ﻋﻠَﻰ ا ْﻟﻜَﺎ ِﻓﺮِﻳ َ ﻋ ﱠﺰ ٍة ِ ﻦ َا َ ﻋﻠَﻰ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨِﻴ َ ﺤﺒﱡﻮ َﻧ ُﻪ َا ِذﱠﻟ ٍﺔ ِ ﺤﺒﱡ ُﻬ ْﻢ َو ُﻳ ِ ُﻳ ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء ْ ﻞ اﻟﱠﻠ ِﻪ ُﻳ ْﺆﺗِﻴ ِﻪ َﻣ ُﻀ ْ ﻚ َﻓ َ ن َﻟ ْﻮ َﻣ َﺔ ﻟَﺎ ِﺋ ٍﻢ َذِﻟ َ ﻓِﻰ ﺳَﺒِﻴﻞِ اﻟﱠﻠ ِﻪ وَﻟَﺎ َﻳﺨَﺎﻓُﻮ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ وَاﺳِ ٌﻊ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ Hadis, Müslim Hadis, Buhârî 334 335 18 İSLÂM’DA KADIN “Ey iman edenler! Sizden kim dininden dönerse (bilsin ki) Allah, sevdiği ve kendisini seven mü’minlere karşı alçak gönüllü (şefkatli), kâfirlere karşı onurlu ve zorlu bir toplum getirecektir. (Bunlar) Allah yolunda cihad ederler ve hiçbir kınayanın kınamasından korkmazlar (hiçbir kimsenin kınamasına aldırmazlar). Bu, Allahʹın, dilediğine verdiği lütfudur. Allahʹın lütfu ve ilmi geniştir.”336 Cenâb‐ı Hak onun bu vasfı hakkında ne güzel söylemiştir. ﺐ ﻟَﺎ ْﻧ َﻔﻀﱡﻮا ِ ﻆ ا ْﻟ َﻘ ْﻠ َ ﻏﻠِﻴ َ ﺎﺖ َﻓﻈ َ ﺖ َﻟ ُﻬ ْﻢ َوَﻟ ْﻮ ُآ ْﻨ َ ﻦ اﻟﱠﻠ ِﻪ ِﻟ ْﻨ َ ﺣ َﻤ ٍﺔ ِﻣ ْ َﻓ ِﺒﻤَﺎ َر ﺳ َﺘ ْﻐ ِﻔ ْﺮ َﻟ ُﻬ ْﻢ َوﺷَﺎ ِو ْر ُه ْﻢ ﻓِﻰ ا ْﻟَﺎ ْﻣ ِﺮ َﻓِﺎذَا ْ ﻋ ْﻨ ُﻬ ْﻢ وَا َ ﻒ ُ ﻋ ْ ﻚ ﻓَﺎ َ ﺣ ْﻮِﻟ َ ﻦ ْ ِﻣ ﻦ َ ﺤﺐﱡ ا ْﻟ ُﻤ َﺘ َﻮ ﱢآﻠِﻴ ِ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ُﻳ ﻋﻠَﻰ اﻟﱠﻠ ِﻪ ِا ﱠ َ ﻞ ْ ﺖ َﻓ َﺘ َﻮ ﱠآ َ ﻋ َﺰ ْﻣ َ “O vakit Allahʹtan bir rahmet ile onlara yumuşak davrandın! Şâ‐ yet sen kaba, katı yürekli olsaydın, hiç şüphesiz, etrafından dağılıp giderlerdi. Şu halde onları affet; bağışlanmaları için dua et; iş hak‐ kında onlara danış. Kararını verdiğin zaman da artık Allahʹa dayanıp güven. Çünkü Allah, kendisine dayanıp güvenenleri sever.”337 Hiç Kimsenin Gıybetini Yapmaz Şuurlu ve uyanık müslüman hanım gıybet ve dedikodu yapılan meclislerde gıybet ve dedikoduya dalmaz. Bilakis öyle bir yerde her‐ kes hakkında ve özellikle kendi arkadaş ve dostları hakkında dilini tutar. Kendisinin görevinin o meclisi vahim dedikodu çukuruna dü‐ şürmekten korumak olduğunu bilir. Çünkü gıybet Kur’an‐ı Kerîm’in kesin ifadesiyle haramdır: ﻦ اِ ْﺛ ٌﻢ َوﻟَﺎ ﻈﱢ ﺾ اﻟ ﱠ َ ن َﺑ ْﻌ ﻦ ِا ﱠ ﻈﱢ ﻦ اﻟ ﱠ َ ﺟ َﺘ ِﻨﺒُﻮا َآﺜِﻴﺮًا ِﻣ ْ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ا َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ﺤ َﻢ َاﺧِﻴ ِﻪ ْ ﻞ َﻟ َ ن َﻳ ْﺎ ُآ ْ ﺣ ُﺪ ُآ ْﻢ َا َ ﺐ َا ﺤ ﱡ ِ ﻀ ُﻜ ْﻢ ﺑَ ْﻌﻀًﺎ َا ُﻳ ُ ﺐ َﺑ ْﻌ ْ ﺴﺴُﻮا وَﻟَﺎ َﻳ ْﻐ َﺘ ﺠﱠ َ َﺗ ب رَﺣِﻴ ٌﻢ ٌ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﺗَﻮﱠا َﻣ ْﻴﺘًﺎ َﻓ َﻜ ِﺮ ْه ُﺘﻤُﻮ ُﻩ وَاﺗﱠﻘُﻮا اﻟﱠﻠ َﻪ ِا ﱠ Maide Sûresi, Âyet 54 Ali‐imran Sûresi, Âyet 159 336 337 İSLÂM’DA KADIN 19 “Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Biriniz diğerinizi arkasından çekiştirmesin. Biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O halde Allahʹtan korkun. Şüp‐ hesiz Allah, tevbeyi çok kabul edendir, çok esirgeyicidir.”338 Takva sahibi müslüman kadın gıybete düşürecek konuşmalara girmekten daima dilini korur. Sahibini Cehennem’e sokan şeyin dil olduğu şeklinde öğrenmiş olduğu ilâhi ikazı gâyet iyi idrak eder. Bu husus Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm Muaz bin Cebel’i uyardığı şu hadiste beyan edilmiştir. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm kendi dilini tutarak: “Bunu koru,” demişti. Muaz: “Ey Allah’ın Nebisi!.. Biz konuştuğumuz şeyden sorumlu tutula‐ cak mıyız?” diye sordu. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Annesi kaybolasıca! İnsanları yüz üstü yahut burnu üstü sürün‐ düren dilleriyle ektikleri değil midir? 339 Kötü Şaka ve Münakaşa Yapmaktan Kaçınır Müslüman kadının vasıflarından biri de dengeli hareket etmek, hikmetle davranmak, kardeşleri ve arkadaşlarıyla olan münasebetle‐ rinde dikkatli olmaktır. Müslüman kadın çekişmeci, tartışmacı, usandırıcı ve nefret ettirici davranışlarla insanları üzmez. Kötü şaka‐ larla onlara ağır gelecek davranışlarda bulunmaz. Onlara verdiği sözden caymaz. Hucurat Sûresi, Âyet 12 Hadis, Tirmizî 338 339 18 İSLÂM’DA KADIN Bütün bu konularda: “Kardeşinle tartışma, onunla aşırı şaka yapma. Ona söz verip de sözünden dönme.”340 buyuran Peygamberi‐ miz‘in aleyhisselâtü vesselâm bu sözünü kendine rehber edinir. Çünkü aşırı çekişme ve tartışmalar gönülleri yaralar, kin ve nef‐ rete sebep olur. Rahatsız edici, yaralayıcı aşırı şaka din kardeşleri arasındaki temiz ilişkileri bulandırır. Sözde durmamak, kardeşlik ve dostluk bağlarını zayıflatır. Birbirleri arasındaki karşılıklı saygıyı azaltır. Müslüman hanım, insanın kişiliğini zedeleyen, sosyal hayata aykırı bu türden davranışlara düşmekten uzaktır. Cömerttir, İkram Severdir Dininin emirlerini bilen müslüman hanım ikram severdir, cö‐ merttir. Kardeşlerine ve arkadaşlarına karşı eli açıktır, ikramı boldur. Kardeşlerini ve arkadaşlarını davet ettiğinde, karşılaşmalarında, ik‐ ramında ve ziyafetinde mütebessimdir. “Sizin en hayırlınız yemek yediren ve selama karşılık veren kim‐ sedir.” 341 İslâm kadın ve erkeklerden cömert ve ikram sever kimselerin Cennet’e huzurla gireceği müjdesini vermiştir. “Selâmı yay. Yemek yedir. Yakın akrabayı ziyaret et. İnsanlar uyurken geceleri kalk (namaz kıl), huzurla Cennet’e gir.”342 Ayrıca bu cömert kimselere Cennet’te farklı, özel mekânlar tahsis edilmiştir. “Cennet’te öyle odalar (köşkler) vardır ki, içinden dışarısı, dışarı‐ dan içerisi görünmektedir (billur saraylardır). Allah bu sarayları Hadis, Buhârî Hadis, İmam Ahmed ve Hakim 342 Hadis, İmam Ahmed, Hakim ve İbn‐i Hıbban 340 341 İSLÂM’DA KADIN 19 yemek yediren, yumuşak konuşan, nafile oruç tutmaya devam eden ve insanlar uyurken geceleyin namaz kılan kimseler için hazırlamış‐ tır.” Din Kardeşleri İçin Arkalarından Dua Eder İmanı gönlüne yerleşmiş olan sadık ve samimi müslüman hanım, kendisi için arzu ettiği şeyi kardeşi için de arzu eder. Bu sebeple kar‐ deşi için onun arkasından, onun gıyabında samimi kardeşlik hisle‐ riyle dolu, içten seven bir kimsenin kalbinden doğan ifadelerle dua da bulunur. Müslüman hanım ve bu duanın taşıdığı samimi niyaz, duygu sı‐ caklığı ve gaye yüceliği sebebiyle bu gibi duaların daha çabuk kabule layık olacağını gâyet iyi bilir. Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesse‐ lâm şu hadisi bu manayı vurgulamaktadır: “En süratli olarak kabul edilen dua bir gaibin yine yanında olma‐ yan bir kişi için yaptığı duasıdır.”343 MÜ’MİNE HANIMIN ÂDAB VE MUÂŞERETİ Mü’mine hanım ilahî mükellefiyet açısından erkek gibidir. O, ai‐ levî hayatta önemli bir mesajın sahibidir. Bundan dolayı hayatı ve aile yaşantısı imkân verdiği ölçüde o, sosyal, faal ve etkin olmak zo‐ rundadır. Çevresiyle olabildiğince birlikte olmalı ve onlara kendisini diğer kadınlardan farklı kılan İslâm’ın üstün ahlâkıyla muamele et‐ melidir. Mü’mine hanım işte bu şekilde, yaşadığı müddetçe hem sözleri hem de davranışlarıyla ışık saçan bir kandil, doğru yolu gösteren bir klavuz ve toplumu ayakta tutan bir temel gibidir. Hadis, Ebû Davud 343 18 İSLÂM’DA KADIN Nurunu Kur’an’dan, feyzini de Peygamber sünnetinden alan müslüman hanım, takdire şayan sosyal bir şahsiyet sahibidir. Hayâ Sahibidir Gâyet açıktır ki hayâ (utanma duygusu) kadının fıtratında var olan bir özelliktir. Haya sürekli olarak insanı çirkin şeyleri terk et‐ meye, hak sahiplerinin hakkında ihmalkâr olmaktan uzaklaşmaya sevk eden şerefli bir ahlâktır. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm haya noktasında en yük‐ sek örnek idi. Ebu Said el‐Hudrî, Efendimiz’i aleyhisselâtü vesselâmı şöyle vasfediyordu: “Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm örtüsü içindeki bakire bir kızdan daha çok haya sahibiydi. O hoşlanmadığı bir şey gördüğünde biz bu durumu hemen onun yüz hatlarından anladık.”344 Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm pek çok hadis‐i şerifle‐ rinde hayânın gerek sahibine gerekse içinde yaşadığı topluma büyük hayırlara vesile olacağını açıklayarak haya duygusunun önemine işa‐ ret buyurmuştur. Hazreti İmran bin Hüseyin’den rivâyet edildiğine göre Peygam‐ berimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur:” Hayâ sadece hayır getirir.”345 Müslim’in rivâyeti ise şöyledir: “Hayânın tamamı hayırdır.” Hazreti Ebu Hureyre’den rivâyet edildiğine göre Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdular: Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Buhârî, Müslim 344 345 İSLÂM’DA KADIN 19 “İman yetmiş küsur şubedir. En faziletlisi Lâilâhe illallah demek‐ tir. En alt tabakası ise yoldan geçenlere eza verici şeyi yoldan alıp atmaktır. Hayâ da imandan bir şubedir.”346 Takva sahibi dinine sadık müslüman kadın hayalıdır, terbiyelidir, yumuşaktır, ince duyguludur, ondan insanları rahatsız edecek, in‐ sanların saygınlığını zedeleyecek hiçbir söz ve davranış görülmez. Merhum Mehmed Âkif de bu meyanda: Ne irfandır veren ahlâka yükseklik ne vicdandır Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır Meğerki mevladan çekinme hissi kalplerde yer tutsun O yer tutmazsa hiç manası yoktur ar ve namusun demektedir. Zira onun tabiatına yerleşmiş ve aynı zamanda İslâm’ın haya kav‐ ramıyla güçlenmiş olan utanma duygusu, onu dine aykırı her çeşit davranıştan alıkoyar ve onu insanlarla olan muamelelerindeki her çeşit sapmadan korur. Bu sadece onlardan utandığı ve sakındığı için değil, Allah Teâlâ’dan hayâ ettiği ve imanının zulümle karışmasın‐ dan sakındığı içindir. Çünkü haya iman şubelerinden bir şubedir. İffetli ve Onurludur Dinin irşadlarıyla yetişen müslüman hanımın özelliklerinden biri de iffetli ve kanaatkâr olmasıdır. Müslüman hanım bir sıkıntıya düşünce, yoksullukla karşı karşıya kalınca sabra bağlanır, iffet ve onur duygusuna sarılır. Çekmekte ol‐ duğu yoksulluğu meşru yollarla ortadan kaldırmak için gayretli olur. Hiçbir zaman dilencilik ve el açma seviyesine düşmeyi düşünmez. Hadis, Buhârî, Müslim 346 18 İSLÂM’DA KADIN Çünkü İslâm, sadık müslüman hanımın kendini bu dereceye dü‐ şürmesine razı olmaz, onun iffetli olmasını, hiç kimseye muhtaç ol‐ mamasını ve sabretmesini ister. Sabır, kanaât ve iffet gibi vasıtaları sebebiyle Allah, sadık hanımları namerde muhtaç etmez. “Kim iffetli olmaya gayret ederse Allah onu iffetli kılar. Kim ihti‐ yacını gizlerse Allah celle celâlühu onu başkalarına muhtaç olmaktan korur. Kim sabretmeye çalışırsa Allah celle celâlühu onu sabırlı kılar. Hiçbir kimseye sabırdan daha hayırlı ve daha bereketli bir nimet ve‐ rilmemiştir.” Başkalarının Şerefini Çiğnemez, Kusur Araştırmaz Takva sahibi müslüman hanım, dilini insanların kusurlarını araş‐ tırmakta, onların ırz ve şereflerine dalmaktan korur. Bozguncu kadın ve erkekleri, müslümanların ırzlarını, namuslarını diline dolayan ka‐ dın ve erkekleri dünya ve ahirette şiddetli azapla tehdit eden Kur’an‐ ı Kerîm ve Sünnet‐i Seniyye’nin tavsiyeleriyle amel ederek İslâm toplumunda bu türden konuşmalarını yaygınlaşmasını hoş karşıla‐ maz. ب اَﻟِﻴ ٌﻢ ٌ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا َﻟ ُﻬ ْﻢ ﻋَﺬَا َ ﺸ ُﺔ ﻓِﻰ اﱠﻟﺬِﻳ َﺣ ِ ن ﺗَﺸِﻴﻊَ ا ْﻟﻔَﺎ ْ ن َا َ ﺤﺒﱡﻮ ِ ﻦ ُﻳ َ ن اﱠﻟﺬِﻳ ِا ﱠ ن َ ﺧ َﺮ ِة وَاﻟﱠﻠ ُﻪ َﻳ ْﻌَﻠ ُﻢ َوَا ْﻧ ُﺘ ْﻢ ﻟَﺎ َﺗ ْﻌَﻠﻤُﻮ ِ ﻓِﻰ اﻟ ﱡﺪ ْﻧﻴَﺎ وَا ْﻟَﺎ “İnananlar arasında çirkin şeylerin yayılmasını arzulayan kimse‐ ler için dünyada da ahirette de çetin bir ceza vardır. Allah bilir, siz bilmezsiniz.347 Zira insanların ırz ve namuslarını hakkında ileri geri konuşanlar ve toplumda fuhuş haberlerini yayanlar bizzat fuhuş işleyenlerle eşit durumdadırlar. Nitekim Hazreti Ali şöyle diyor: “Fuhuş söz söyleyen ve onu yayan kimse günahta eşittir.”348 Nur Sûresi, Âyet 19 347 İSLÂM’DA KADIN 19 Dinin emirlerini kavrayan müslüman hanım şu gerçeği gâyet iyi idrak eder: Bazı laubali ve ihmalkâr kadınlardaki beşerî zaafların te‐ davisi onların kusurlarını ve ayıplarını araştırmakla ve onları halkın diline düşürüp teşhir etmekle yapılmaz. Onlara ancak güzel öğütler vermek, Allah’a itaati sevdirmek, gönüllerini Allah’a isyandan nefret ettirmek, bunu yaparken de herhangi bir kişinin ismi verilmeden, yüzüne vurma ve karşılıklı atışma olmadan hareket etmek suretiyle mümkündür. Kalplerin kilidi, hakkı kulaklara iyi bir şekilde sunmak suretiyle açılır; gönüller o zaman teslim olur; bütün azalar o vakit hakka bo‐ yun eğer. Allah celle celâlühu başkalarını tecessüs etmeyi, müslüman erkek ve kadınların kusurlarını araştırmayı men etmektedir. ﻦ اِ ْﺛ ٌﻢ َوﻟَﺎ ﻈﱢ ﺾ اﻟ ﱠ َ ن َﺑ ْﻌ ﻦ ِا ﱠ ﻈﱢ ﻦ اﻟ ﱠ َ ﺟ َﺘ ِﻨﺒُﻮا َآﺜِﻴﺮًا ِﻣ ْ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ا َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ﺤ َﻢ َاﺧِﻴ ِﻪ ْ ﻞ َﻟ َ ن َﻳ ْﺎ ُآ ْ ﺣ ُﺪ ُآ ْﻢ َا َ ﺐ َا ﺤ ﱡ ِ ﻀ ُﻜ ْﻢ ﺑَ ْﻌﻀًﺎ َا ُﻳ ُ ﺐ َﺑ ْﻌ ْ ﺴﺴُﻮا وَﻟَﺎ َﻳ ْﻐ َﺘ ﺠﱠ َ َﺗ ب رَﺣِﻴ ٌﻢ ٌ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﺗَﻮﱠا َﻣ ْﻴﺘًﺎ َﻓ َﻜ ِﺮ ْه ُﺘﻤُﻮ ُﻩ وَاﺗﱠﻘُﻮا اﻟﱠﻠ َﻪ ِا ﱠ “Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Biriniz diğerinizi arkasından çekiştirmesin. Biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O halde Allahʹtan korkun. Şüp‐ hesiz Allah, tevbeyi çok kabul edendir, çok esirgeyicidir.”349 Suçlu ve kusurlu erkek ve kadınları teşhir etmek, onların gizli ayıplarını araştırmak, onların kusurlarını ortaya dökmek ve onlar hakkında ileri geri konuşmak sadece bu kimseleri üzmekle kalmaz, aynı zamanda içinde yaşadıkları topluma da rahatsızlık verir. Hadis, Buhârî Hucurat Sûresi, Âyet 12 348 349 18 İSLÂM’DA KADIN Abdullah bin Abbas başkalarının ırzlarına dil uzatan kadın ve er‐ keklere karşı Rasûl‐i Ekrem’in şiddetli tepkisini şöyle tasvir etmekte‐ dir: “Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm öyle bir hutbe irad etti ki bu hutbeyi perdelerin arkasındaki bekar kızlara bile duyurarak şöyle buyurdu: “Ey diliyle iman edip de kalbine iman girmemiş olan kimseler! Sakın, mü’minlere eza vermeyin. Onların kusurlarını araştırmayın. Kim müslüman kardeşinin kusurlarını araştırırsa Allah da onun per‐ desini yırtar. Kim kardeşinin kusurlarını açığa çıkarırsa Allah da onu evinin ortasında bile olsa rezil eder.” 350 Gösterişten Uzaktır Basiretli ve olgun müslüman hanım gösteriş, kendini beğenme ve övünmeden uzak durur. Çünkü dininin onu bundan koruyacak ve muhafaza edecek tavsiyeleri vardır. Şöyle ki o, bu dinin özünün söz ve fiillerinde Allah celle celâlühu için ihlâslı olmak olduğunu bilir. Az bir gösteriş bile onun sevabını yok eder, amelinin bereketini kaldırır, kıyamet gününde sahibini re‐ zil rüsvay eder. Müslüman kadının işine ve hizmetine ne zaman bir gösteriş le‐ kesi, üstünlük sevgisi, desinler duygusu, övgü ve şöhret karışırsa ameli boşa gider, sevabı yok olur. Bu amelin sahibi açık bir hüsrana uğrar. Bunun delili mallarını harcayıp da peşinden minnet ve eziyet ya‐ pan; bu halleriyle muhtaç kimselerin şeref ve itibarlarını zedeleyen kimseler için Kur’an’ın açık ve kesin uyarısıdır: Hadis, Ebû Davud 350 İSLÂM’DA KADIN 19 ﻖ ُ ﻦ وَا ْﻟَﺎذَى آَﺎﱠﻟﺬِى ُﻳ ْﻨ ِﻔ ﺻ َﺪﻗَﺎ ِﺗ ُﻜ ْﻢ ﺑِﺎ ْﻟ َﻤ ﱢ َ ﻄﻠُﻮا ِ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﻟَﺎ ُﺗ ْﺒ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ن ٍ ﺻ ْﻔﻮَا َ ﻞ ِ ﺧ ِﺮ َﻓ َﻤ َﺜُﻠ ُﻪ َآ َﻤ َﺜ ِ ﻦ ﺑِﺎﻟﱠﻠ ِﻪ وَا ْﻟ َﻴ ْﻮ ِم ا ْﻟَﺎ ُ س وَﻟَﺎ ُﻳ ْﺆ ِﻣ ِ ﻣَﺎَﻟ ُﻪ ِرﺋَﺎ َء اﻟﻨﱠﺎ ﻰ ٍء ِﻣﻤﱠﺎ ْ ﺷ َ ﻋﻠَﻰ َ ن َ ﺻ ْﻠﺪًا ﻟَﺎ َﻳ ْﻘ ِﺪرُو َ ﻞ َﻓ َﺘ َﺮ َآ ُﻪ ٌ ِب َﻓَﺎﺻَﺎ َﺑ ُﻪ وَاﺑ ٌ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ ُﺗﺮَا َ ﻦ َ ﺴﺒُﻮا وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ﻟَﺎﻳَ ْﻬﺪِى ا ْﻟ َﻘ ْﻮ َم ا ْﻟﻜَﺎ ِﻓﺮِﻳ َ َآ “Ey iman edenler! Allahʹa ve ahiret gününe inanmadığı halde malını gösteriş için harcayan kimse gibi, başa kakmak ve incitmek suretiyle, yaptığınız hayırlarınızı boşa çıkarmayın. Böylesinin du‐ rumu, üzerinde biraz toprak bulunan düz kayaya benzer ki, sağanak bir yağmur isabet etmiş de onu çıplak pürüzsüz kaya haline getiri‐ vermiştir. Bunlar kazandıklarından hiçbir şeye sahip olamazlar. Al‐ lah, kâfirleri doğru yola iletmez.”351 Bir kayanın üzerine dökülen su nasıl onun üzerindeki toprağı alıp götürüyorsa ihtiyaç sahiplerine yapılan iyiliğin başa kakılması da bu sadakaların sevabını öylece alıp götürür. Âyetin sonunda da bu gös‐ terişi seven kimselerin Allah’ın hidâyetine layık olamayacaklarını ve onların kafirler zümresinden sayılacaklarını beyan eden korkutucu ve dehşet verici bir ifade yer almaktadır. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm bu meselede gâyet geniş, ay‐ rıntılı açıklamada bulunmuş; mahşer âleminde hiçbir malın, evlâdın fayda vermediği, sadece selim bir kalple Allah’a gelen kimselerin kurtulacağı o günde gösterişçilerin karşılaşacakları içler acısı du‐ rumlarını beyan etmiştir. Bu durum Hazreti Ebû Hureyre’nin Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâmdan naklettiği hadis‐i şerifte şöyle anlatılmaktadır: “Kıyamet gününde hakkında ilk olarak hüküm verilecek kişi “şehid” olan kişidir.”352 Bakara Sûresi, Âyet 264 Hadis, Müslim 351 352 18 İSLÂM’DA KADIN Şehid getirilir. Allah nimetlerini kendisine tanıtır, o da bunları ta‐ nır. Allah Teâlâ ona: “Bu yolda ne amel işledin?” der, Şehid: “Senin uğrunda çarpıştım, nihâyet şehit oldum,” der. Cenâb‐ı Hak: “Yalan söyledin. Sen sadece: Ne cesur insan! Denilsin diye çarpış‐ tın. Nitekim böyle de denildi,” buyurur. Sonra da emreder, yüz üstü sürüklenir, nihâyet Cehennem’e atılır. Bir diğeri ilim öğrenmiş ve öğretmiştir, Kur’an okumuştur. Bu “alim” kişi getirilir. Allah nimetlerini ona da tanıtır. O da onları tanır. Sonra ona: “Bu yolda ne amel işledin?”der. O alim kişi: “İlim öğrendim ve öğrettim. Senin rızan için Kur’an okudum,” der. Cenâb‐ı Hak: “Yalan söyledin. Sen sadece “âlim” denilsin diye ilim öğrendin. “Ne güzel Kur’an okuyor” denilsin diye Kur’an okudun. Nitekim böyle de denildi,” buyurur. Sonra da emreder, yüz üstü sürüklenir, nihâyet Cehennem’e atılır. Bir diğer kimse de Allah’ın varlıklı kıldığı, kendisine çeşitli ni‐ metler verdiği “zengin” kimsedir. O da getirilir. Allah nimetlerini ona da tanıtır o da onları tanır. Sonra ona: “Bu yolda ne amel işledin?”der. O zengin kişi: “Senin infak edilmesini istediğin her hususta senin rızan için yar‐ dım da bulundum,” der. Cenâb‐ı Hak: İSLÂM’DA KADIN 19 “Yalan söyledin. Sen sadece “cömert” denilsin diye yaptın” buyu‐ rur. Sonra da emreder, yüz üstü sürüklenir, nihâyet Cehennem’e atı‐ lır. 353 Başkasının Üzüntüsüne Sevinmez İslâm’ın hidâyetiyle tatmin olmuş, İslâm’ın müsamahakâr nurlu ahlâkıyla ahlâklanmış, dinine sadık, takva sahibi müslüman bir ha‐ nım hiçbir insanın kötü durumu karşısında sevinmez. Zira başkası‐ nın başına gelenlere sevinmek, dininin emirlerini bilen takva sahibi hanımda bulunmayan, başkasına rahatsızlık veren, kardeşinin gön‐ lünü yaralayan düşük bir vasıftır. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Kardeşinin başına gelenlere karşı sevinç gösterme, olabilir ki, Allah onu rahmetine layık kılar da seni o sıkıntı ile müptela kılar.” buyurmuştur.354 İslâm’ın terbiyesiyle yetişen müslüman hanımın gönlünde başka‐ sının üzüntüsüyle sevinme duygusuna yer yoktur. Başkaları Hakkında Sû‐i zan Etmez Dinine sadık müslüman hanımın güzel ahlâkından biri, insanlara suizanda bulunmamasıdır. Cenâb‐ı Hak Kitab‐ı mübininde. ﻦ اِ ْﺛ ٌﻢ َوﻟَﺎ ﻈﱢ ﺾ اﻟ ﱠ َ ن َﺑ ْﻌ ﻦ ِا ﱠ ﻈﱢ ﻦ اﻟ ﱠ َ ﺟ َﺘ ِﻨﺒُﻮا َآﺜِﻴﺮًا ِﻣ ْ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ا َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ﺤ َﻢ َاﺧِﻴ ِﻪ ْ ﻞ َﻟ َ ن َﻳ ْﺎ ُآ ْ ﺣ ُﺪ ُآ ْﻢ َا َ ﺐ َا ﺤ ﱡ ِ ﻀ ُﻜ ْﻢ ﺑَ ْﻌﻀًﺎ َا ُﻳ ُ ﺐ َﺑ ْﻌ ْ ﺴﺴُﻮا وَﻟَﺎ َﻳ ْﻐ َﺘ ﺠﱠ َ َﺗ ب رَﺣِﻴ ٌﻢ ٌ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﺗَﻮﱠا َﻣ ْﻴﺘًﺎ َﻓ َﻜ ِﺮ ْه ُﺘﻤُﻮ ُﻩ وَاﺗﱠﻘُﻮا اﻟﱠﻠ َﻪ ِا ﱠ Hadis, Müslim Hadis, Tirmizî 353 354 18 İSLÂM’DA KADIN “Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Biriniz diğerinizi arkasından çekiştirmesin. Biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O halde Allahʹtan korkun. Şüp‐ hesiz Allah, tevbeyi çok kabul edendir, çok esirgeyicidir.” buyur‐ maktadır.355 İnsanlara zanla hükmetmek veya onların durumunu bilmeden hakkında yanlış düşünceye kapılmak veyahut ihtimaller üzerine on‐ lar hakkında yargılamadan bulunmakRabbimizin hepimizi sakındır‐ dığı tutumlardır. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm efendimiz de insanları gerçek‐ lerden ve kesin bilgiden uzak olarak itham etmek ve onlar hakkında suizanda bulunmaktan sakındırmışdır. Kalbe bir sıkıntı gelirse o işin asılsız olduğuna delildir. Takva sahibi müslüman hanım dilinden dökülecek her kelimeyi, kendisinden çıkan her hükmü tesbit etmekle görevli bir meleğin bu‐ lunduğunu daima hatırında tutar. Suizan ederek ithamda bulunma günahına düşmekten korkar ve çekinir. ﺐ ﻋَﺘِﻴ ٌﺪ ٌ ل اِﻟﱠﺎ َﻟ َﺪ ْﻳ ِﻪ رَﻗِﻴ ٍ ﻦ َﻗ ْﻮ ْ ﻆ ِﻣ ُ ﻣَﺎ َﻳ ْﻠ ِﻔ Peygamberimiz buyuruyor: “İnsan hiçbir söz söylemez ki, ya‐ nında gözetleyen yazmaya hazır bir melek bulunmasın.”356 Müslüman hanım telaffuz ettiği kelimenin sorumluluğunu gâyet iyi takdir eder. Çünkü o iyi bilir ki, kullandığı kelime onu Allah Teâlâ’nın razı olacağı makama da yükseltebilir, O’nun gazabına da dûçar edebilir. Hucurat Sûresi, Âyet 12 Kaf Sûresi, Âyet 18 355 356 İSLÂM’DA KADIN 19 Takva sahibi ve zeki müslüman hanım toplantılarda özellikle boş ve laubali kadınların toplantılarında dilden dile dolaşan dedikodu, yaygara, zan ve hayali ifadelerden uzak durur. Elinde doğruluğunu, sabit olduğunu ve kesinliğini gösterecek bir delil olmadıkça bu gibi sözlerden hiçbir şey nakletmez. İşittiği herhangi bir sözün doğru‐ luğu kesin olarak tesbit edilmeden nakledilmesini Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm şu hadis‐i şeriflerinde yalandan sayar: “Kişinin her duyduğunu anlatması, yalan olarak kendisine ye‐ ter.”357 Kur’an’ın hidâyet dolu âyetleri mü’min kişiyi diğer insanlarla eğlenmekten, onları küçümseme ve alay etmekten uzak tutar: ن َﻳﻜُﻮﻧُﻮا ﺧَ ْﻴﺮًا ْ ﻋﺴَﻰ َا َ ﻦ َﻗ ْﻮ ٍم ْ ﺨ ْﺮ ﻗَ ْﻮ ٌم ِﻣ َﺴ ْ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﻟَﺎ َﻳ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ن َﻳ ُﻜﻦﱠ ﺧَ ْﻴﺮًا ِﻣ ْﻨ ُﻬﻦﱠ وَﻟَﺎ َﺗ ْﻠ ِﻤﺰُوا ْ ﻋﺴَﻰ َا َ ﻦ ِﻧﺴَﺎ ٍء ْ ِﻣ ْﻨ ُﻬ ْﻢ وَﻟَﺎ ﻧِﺴَﺎ ٌء ِﻣ ﻦ ْ ن َو َﻣ ِ ق َﺑ ْﻌ َﺪ ا ْﻟﺎِﻳﻤَﺎ ُ ﺳ ُﻢ ا ْﻟ ُﻔﺴُﻮ ْ ﺲ اﻟِﺎ َ ب ِﺑ ْﺌ ِ ﺴ ُﻜ ْﻢ وَﻟَﺎ ﺗَﻨَﺎﺑَﺰُوا ﺑِﺎ ْﻟَﺎ ْﻟﻘَﺎ َ َا ْﻧ ُﻔ ن َ ﻚ ُه ُﻢ اﻟﻈﱠﺎِﻟﻤُﻮ َ ﺐ َﻓﺎُوَﻟ ِﺌ ْ َﻟ ْﻢ َﻳ ُﺘ “Ey mü’minler! Bir topluluk diğer bir topluluğu alaya almasın. Belki de onlar, kendilerinden daha iyidirler. Kadınlar da kadınları alaya almasınlar. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler. Kendi kendinizi ayıplamayın, birbirinizi kötü lakaplarla çağırmayın. İman‐ dan sonra fâsıklık ne kötü bir isimdir! Kim de tevbe etmezse işte on‐ lar zalimlerdir.”358 Yine müslüman hanım Peygamberimiz’in aleyhisselâtü vesselâm hidâyet dolu tavsiyelerinden tevazu ve alçak gönüllülük ahlâkın alır, kibir alay etme ve insanları hor görme duygusundan uzaklaşır. Müs‐ lim’in rivâyet ettiği hadis‐i şerifte müslümanları hor görmenin şer olduğu belirtilir: Hadis, Müslim Hucurat Sûresi, Âyet 11 357 358 18 İSLÂM’DA KADIN “Kişiye kötülük olarak müslüman kardeşini hor görmesi yeter.”359 Merhamet Sahibidir Gönlü müsamahakâr olan ve dininin hidâyetiyle huzur bulan müslüman kadın merhamet sahibidir. Bütün kalbinden merhamet ve şefkat pınarları kaynar. Çevresindeki insanlara merhametli oluşunun kendisine semadan rahmet yağmasına sebep olacağını ve insanlara merhamet etmeyen kimseye Allah celle celâlühu tarafından rahmet ulaşmayacağını, Allah’ın rahmeti bir insandan uzak kalırsa o insanın hayırdan mahrum olacağını gâyet iyi idrak eder. Nitekim Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyuruyor: “Yerdekilere merhamet et ki göktekiler de sana merhamet et‐ sin.”360 “İnsanlara merhamet etmeyen kimseye Allah rahmet etmez.”361 “Merhamet sadece katı kalpli kimsenin gönlünden çıkarılır.”362 Takva sahibi kadının merhameti sadece ailesiyle, yakın akrabala‐ rıyla sınırlı değildir. Onun gönlündeki merhamet dairesi çok geniş olup bütün insanları içine alır. Zira o merhametiyle bütün insanları kuşatan ve merhameti imanın şartlarından biri olarak kabul eden nebevî irşada kulak verir: Peygamberimiz şöyle buyurdu: “Birbirinize merhamet etmedikçe gerçek mü’min olamazsınız.”363 Bunun üzerine sahabe‐i kiram: Hadis, Müslim Hadis, Taberani 361 Hadis, Buhârî 362 Hadis, Tirmizî 363 Hadis, Müslim 359 360 İSLÂM’DA KADIN 19 “Ya Rasûlallah! Hepimiz merhamet sahibiyiz,” dediler. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Bu söylediğim sizden birinizin arkadaşına merhamet etmesi de‐ ğildir; bu bütün insanlara bütün herkese karşı olan merhamettir.”364 Rasûlullah (aleyhisselâm) en samimi ve en duygulu merhamet için eşsiz yegâne örnek idi. Hatta o insanlara namaz kıldırırken yav‐ runun ağlamasını işitince yavrusu için ciğeri parçalanan annenin duygusunu takdir ettiği için namazını kısa tutardı. Buharî ve Müslim Hazreti Enes rivâyet ediyorlar. Hazreti Pey‐ gamber aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur: “Ben namaza gi‐ rer ve namazı uzatmak isterim de bu sırada bir bebeğin ağlamasını duyarım. Hemen namazımı kısaltırım. Çünkü annesinin çocuğunun ağlamasından duyduğu sıkıntıyı bilirim. “ Bir bedevî Rasûlullah’ın yanına gelir de: “Siz çocuklarınızı öper misiniz, biz onları öpmeyiz” der. Bunun üzerine Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: “Allah, senin kalbinden merhameti çıkarıp aldıysa, ben senin için ne yapabilirim ki!” Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm, torunu Hazreti Ali’nin oğlu Hasan’ı öperdi. Yanında da Akra bin Habis bulunuyordu. Bunu gö‐ ren Akra şöyle dedi: “Benim on kadar çocuğum var, onlardan birini bile öpmüş değilim.” Bunun üzerine Rasûlullah aleyhisselâtü vesse‐ lâm kendisine baktı ve şöyle buyurdu: “Merhamet etmeyene mer‐ hamet edilmez.”365 Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Buhârî. Müslim 364 365 18 İSLÂM’DA KADIN Hz Ömer bir kimseyi müslümanların üzerine vali tayin etmek is‐ temişti. Onun Akra’ bin Habis’in söylediği gibi çocuklarını hiç öp‐ mediği şeklindeki sözünü duydu. Hazreti Ömer onu vali olarak tayin etmekten vazgeçti ve şöyle dedi: “Senin gönlün çocuklarına karşı rahmet duymuyorsa sen nasıl diğer insanlara karşı merhametli olur‐ sun? Vallahi seni asla vali tayin etmeyeceğim,” dedi. Onun tayini için hazırladığı yazıyı yırttı. Habîb‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm müslüman erkek ve ka‐ dınların gönüllerindeki merhamet dairesini çok geniş tutmuştur. Zira o merhameti insanla sınırlı tutmuyor, hayvana merhametli olmayı da içine alıyordu. Bu durum pek çok sahih hadiste anlatılmaktadır. Bunlardan biri Buhârî ve Müslim’in Ebu Hureyre’den rivâyet et‐ tiği şu hadistir. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyur‐ muşlardır: “Bir gün adamın biri yolda giderken susuzluktan adeta gücü ke‐ silir. Yolda bir kuyu görür, hemen kuyuya iner ve susuzluğunu gide‐ rir. Sonra kuyudan çıkar bir de görür ki, bir köpek susuzluktan dilini çıkarmış soluyor. Susuzluktan dolayı nemli toprağı yiyor. Adam: “Bu köpek de, tıpkı benim çektiğim gibi susuzluk çekmektedir.” dedi ve hemen tekrar kuyuya indi. Ayakkabısına su doldurdu, sonra da ağ‐ zıyla onu tutup, tırmanarak kuyudan çıktı, köpeği suladı. Bundan dolayı Allah onu takdir etti, onu bağışladı.” Sahabe: “Yâ Rasûlallah! Bize hayvanlar için de ecir var mı?” dediler. O: “Ciğer taşıyan her canlı için ecir vardır” buyurdu.366 Abdullah bin Ömer’den radıyallahu anh rivâyet edilen hadiste Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur: “Bir kadın ya‐ kalayıp hapis etmek suretiyle aç bıraktığı bir kedi sebebiyle azap olundu. O sebeple Cehennem’e girdi. En iyisini Allah bilir, ona de‐ Hadis, Buhârî, Müslim 366 İSLÂM’DA KADIN 19 nildi ki: “Sen, ona ne yedirdin, ne de içirdin. Hapsettiğinde aç susuz bıraktın. Onu serbestte bırakmadın ki, yerdeki şeylerden yesin.”367 Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm merhametin en üst derecele‐ rine ulaşmış biriydi. Kendisi bir yerde konaklamıştı. Bu sırada bir kuş gelip başının üzerinde uçtu durdu. Sanki ona yumurtalarını alıp, kendisine zulmeden birini şikâyet ediyor gibiydi. İşte bunun üzerine Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: “Hanginiz yumurtalarını alarak bu zavallı kuşa acı verdi?” dedi. Bir adam: “Ya Rasûlallah! Onun yumurtalarını ben aldım,”dedi. Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm “Ona merhamet olması için onun yumurtalarını geri ver”368 buyurdu.” Rasûl‐i Ekrem aleyhisselâtü vesselâm bu değerli tavsiyeleriyle müslüman erkek ve kadınların gönüllerinde umumî rahmet duygu‐ sunu aşılamak istemektedir. Böylece kelime‐i şahadet getiren herkes tabiatı ve fıtratıyla mahlûkata karşı merhametli olacaktır. Mü’minlerin katı kalpli olması zaten mümkün değildir. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm hem insanlara hem de hayvanlara karşı merhametliydi. O daima yüce tavsiyeleriyle insan‐ lar arasındaki merhameti teşvik eder ve mahlûkata merhamet etme‐ nin Allah’ın rahmetine vesile olacağını beyan ederdi. Müslim’in Sahih’inde Hazreti Ebû Hureyre, Rasûlullah’ın şöyle buyurduklarını rivâyet eder: “Susuzluktan ölmek üzere olan bir kö‐ pek, bir kuyunun çevresini dolanıp duruyordu. İsrâil oğulları’nın az‐ gınlarından bir azgın yol kesici, hayvan’ın bu halini gördü. Hemen ayağındaki ayakkabısını çıkardı. Onunla o hayvan için su çekti, ona verdi, bundan dolayı da bağışlandı.” Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Buhârî 367 368 18 İSLÂM’DA KADIN Ne büyük merhamet! İnsan için ne büyük berekete vesile bir olay! Ne büyük merhamet! İnsanın ahlâklanacağı ne güzel bir ahlâk! Bu ahlâka şeref, yüksek ve fazilet olarak aziz ve celil olan Allah’ın bu kelimeden kendisi için isim almış olmasıdır. Allah’ın, Rahman ve Rahim isminin bulunmasıdır. İnsanlara Faydalı Olmaya Çalışır Hak dinin terbiyesiyle yetişen dinine sadık müslüman hanım kendi nefsi için değil, bütün insanlara daima yapıcı, faydalı ve hayırlı bir insan olmaya gayret eder. O daima hayırlı amel fırsatlarını göze‐ tir. Elinden geldiği kadar şu âyetle amel ederek hayır işlere koşar. ﺨ ْﻴ َﺮ َ ﻋ ُﺒﺪُوا َر ﱠﺑ ُﻜ ْﻢ وَا ْﻓﻌَﻠُﻮا ا ْﻟ ْ ﺠﺪُوا وَا ُﺳ ْ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ا ْر َآﻌُﻮا وَا َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟ ِﺬﻳ ن َ َﻟ َﻌﱠﻠ ُﻜ ْﻢ ُﺗ ْﻔِﻠﺤُﻮ “Ey iman edenler! Rükû edin; secdeye kapanın; Rabbinize ibadet edin; hayır işleyin ki kurtuluşa eresiniz.”369 Müslüman hanım Allah Teâlâ’nın rızasını gözettiği müddetçe, in‐ sanlara iyilik yapmanın ibadet olduğunu gâyet iyi bilir. Hayır işleri‐ nin kapıları bütün müslümanların önünde açıktır. Ne zaman dilerse oraya iltica edebilirler. Allah’ın rahmetini ve rızasını kazanabilirler. İyilik ve hayır kapıları çok ve çeşitlidir. Hayır alanları geniş ve boldur. Allah yolunda çalışmaların tamamını içine alır. Allah için ve sevabını yalnız Allah’tan bekledikleri her bir amel sadaka olarak kaydedilir. Bundan dolayı Allah’ın rahmeti her müslüman kadın ve erkeği kapsayacak derecede geniştir. Yeter ki onlar niyetlerinde samimi, iş‐ lerinde ihlâslı olabilsinler. Eğer hayır işlerse, onu elde ederler. Hatta Hacc Sûresi, Âyet 77 369 İSLÂM’DA KADIN 19 hayır işlemeseler de, bununla şerden uzaklaşmayı gaye edinmiş ise‐ ler, bundan dolayı da istediğini Allah katında elde ederler. Ebu Musâ el‐Eşarî, Hazreti Peygamber’den rivâyet ediyor. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur: “Her Müslü‐ man’ın sadaka vermesi gerekir.” Sahabeler: “Eğer bulamazsa?” diye sormuşlar. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm: “Kendisi çalışır, elinin kazancıyla kendisine yararlı olur ve sadaka verir” buyurur. Yine: “Yâ Rasûlallah! Ya buna da gücü yetmezse?” diye sorar ashab… Rasûlu Kibriya şöyle buyurur: Yardım isteyen ihtiyar sahibinin yardımına koşar.” Bu defa: “Ya bunu da yapacak durumda değilse?” derler. Efendimiz karşılık olarak şöyle buyurur: “İyiliği yada hayırı emre‐ der.” Ashab yine: “Ya bunu da yapamazsa ne dersiniz?” Efendimiz şöyle buyurur: “O zaman kötülük yapmaktan uzak durur, bu da kendisi için bir sadakadır.370 Peygamberimiz şöyle buyurmuşlardır: “Kim bir mü’minden bir dünya sıkıntısı giderirse Allah da kıya‐ met gününde onun sıkıntılarından bir sıkıntısını yok eder. Kim de zor durumda bulunan bir kimseye kolaylık gösterirse Allah da dünya ve ahirette ona kolaylık sağlar.”371 Müslüman hanım gücü yettiği müddetçe hiçbir hayrı işlemekten geri kalmaz. Niye böyle olmasın ki? Zira o Rasûl‐i Ekrem’in sünne‐ tinden öğrendiğine göre gücü yettiği halde iyilik yapmaktan geri du‐ ran kimsenin, kendisine ihsan olunan nimetlerden mahrum kalabile‐ ceğine inanır. “Allah celle celâlühu bir kimseye bolca nimet verir de sonra da bu kimse üzerindeki nimetle halkın ihtiyaçlarını görme durumunda ka‐ Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Buhârî 370 371 18 İSLÂM’DA KADIN lırda bundan kaçınırsa bu nimeti yok olmaya mahkum etmiş demek‐ tir.” 372 Müslüman kadın, yapacağı iyilik ne kadar küçük olursa olsun samimi ve Allah için olduğu müddetçe hiçbir iyiliği küçümsemez. Bu iyilik bazen müslüman erkeklere ve müslüman kadınlara yapılan eziyetin önlenmesi olabilir. İşte bazı sahih hadislerin gâyet güzel bir şekilde tasvir ettikleri durum budur. Bunlardan biri Peygamberin aleyhisselâtü vesselâm’in şu hadisidir: “Bir adamın yolun ortasında duran ve gelip geçen müslümanlara rahatsızlık veren bir ağacı kesmesi sebebiyle cennette dolaştığını gördüm.” buyurmuştur. 373 Din kardeşinde alacağı varsa ve bunun vadesi yaklaşmışsa, borçlu kardeşi de güç durumda ise şu âyetle amel ederek borcunu kardeşi‐ nin güç durumdan kurtulacağı ve genişliğe kavuşacağı bir başka ta‐ rihe erteler. Cenâb‐ı Hak buyuruyor ki: ن ْ ﺼ ﱠﺪﻗُﻮا ﺧَ ْﻴ ٌﺮ َﻟ ُﻜ ْﻢ ِا َ ن َﺗ ْ ﺴ َﺮ ٍة َوَا َ ﻈ َﺮ ٌة ِاﻟَﻰ َﻣ ْﻴ ِ ﺴ َﺮ ٍة َﻓ َﻨ ْﻋ ُ ن ذُو َ ن آَﺎ ْ َوِا ن َ ُآ ْﻨ ُﺘ ْﻢ َﺗ ْﻌَﻠﻤُﻮ “Eğer (borçlu) darlık içinde ise, eli genişleyinceye kadar ona mühlet vermek (gerekir). Eğer (gerçekleri) anlarsanız bunu sadakaya (veya zekâta) saymak sizin için daha hayırlıdır.”374 Hadis, Taberanî el‐Evsat Hadis, Müslim 374 Bakara Sûresi, Âyet 280 372 373 İSLÂM’DA KADIN 19 Ebu Katade’den rivâyet ediliyor: Diyor ki, Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle söylerken işittim: “Kim, kıyamet günü sıkıntılardan kurtulmak ve sevinç duymak istiyorsa, mutlaka sıkıntı içinde bulunan borçluya rahat bir nefes aldırmalı, yada tamamen vazgeçip bağışlamalıdır.” 375 Ebu Hureyre anlatıyor. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmuştur: “Bir adam halka borç verir ve hizmetçisine şöyle derdi: ”Eğer, sana sıkıntı çeken bir borçlu gelirse, onun borcunu sil. Olur ki, bu sa‐ yede Allah da bizi bağışlar. Adam Allah’a kavuştu, Allah da onu ba‐ ğışladı.”376 Ebu Mesud el‐Bedrî’den rivâyet ediliyor: Diyor ki, Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurdular: “Sizden önce gelen ümmetlerden bir adam halkla alım satım işi yapardı. Varlıklıydı. Sıkıntı ve darlık çeken kimseden “vazgeçin bir şey almayın” diye emrederdi. Aziz ve Celil olan Allah da meleklerine şöyle buyurdu: “Biz bağışlamaya ondan daha yakınız. Ondan vazge‐ çin, onu bağışlayın.”377 Hazreti Huzeyfe’den rivâyet ediliyor: Diyor ki: “Allah’ın kulla‐ rından, Allah’ın kendisine mal verdiği bir kul Allah’a getirilir. Ona: “Sen dünyada ne yaptın?” der. O da der ki: “Rabbim! Sen bana ma‐ lından verdin. Ben halk ile alış veriş yapıyordum. Ahlâkım gereği, zorluk çekeni bağışlardım. Durumu kötü olana kolaylık tanırdım. Sı‐ kıntı içinde bulunan kimseye de mühlet verirdim. Şanı yüce Allah şöyle buyurur: “Ben bu hususta senden daha çok bunu yapmaya layıkım. Kulumdan vazgeçin, onu bağışlayın.” Hadis, Müslim Hadis, Buhârî, Müslim 377 Hadis, Müslim 375 376 18 İSLÂM’DA KADIN Ukbe bin Amir ve Ebu Mesud el‐Ensarî diyorlar ki: ”Biz bunu bizzat Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm mübarek ağzından ay‐ nen böyle duyduk.” 378 Cömerttir Müslüman kadın takdim ettiği hayrın Allah celle celâlühu katında asla zâyi olmayacağını, bilakis onun her işinde hikmet sahibi olan ve her şeyi en iyi bilen Allah’ın nezdinde mahfuz kalacağından son de‐ rece emindir. ﺿ ْﺮﺑًﺎ ﻓِﻰ َ ن َ ﺴ َﺘﻄِﻴﻌُﻮ ْ ﺼﺮُوا ﻓِﻰ ﺳَﺒِﻴﻞِ اﻟﱠﻠ ِﻪ ﻟَﺎ َﻳ ِ ﺣ ْ ﻦ ُا َ ِﻟ ْﻠ ُﻔ َﻘﺮَا ِء اﱠﻟﺬِﻳ ﻒ َﺗ ْﻌ ِﺮ ُﻓ ُﻬ ْﻢ ِﺑﺴِﻴﻤَﻴ ُﻬ ْﻢ ﻟَﺎ ِ ﻦ اﻟ ﱠﺘ َﻌ ﱡﻔ َ ﻏ ِﻨﻴَﺎ َء ِﻣ ْ ﻞ َا ُ ﺴ ُﺒ ُﻬ ُﻢ ا ْﻟﺠَﺎ ِه َﺤ ْ ض َﻳ ِ ا ْﻟَﺎ ْر ن اﻟﱠﻠ َﻪ ِﺑ ِﻪ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ﺧ ْﻴ ٍﺮ َﻓِﺎ ﱠ َ ﻦ ْ س اِ ْﻟﺤَﺎﻓًﺎ َوﻣَﺎ ُﺗ ْﻨ ِﻔﻘُﻮا ِﻣ َ ن اﻟﻨﱠﺎ َ ﺴ َﺌﻠُﻮ ْ َﻳ “(Yapacağınız hayırlar,) kendilerini Allah yoluna adamış, bu se‐ beple yeryüzünde kazanç için dolaşamayan fakirler için olsun. Bil‐ meyen kimseler, iffetlerinden dolayı onları zengin zanneder. Sen on‐ ları simalarından tanırsın. Çünkü onlar yüzsüzlük ederek istemezler. Yaptığınız her hayrı muhakkak Allah bilir.”379 Müslüman kadın tam manasıyla inanır ki Allah celle celâlühu yolunda harcayacağı her şeyi Allah ona kat kat fazlasıyla geri vere‐ cektir. Hem dünyada büyük bir şeref kazanacak hem de ahirette çok büyük bir sevap elde edecektir. Müslüman kadın nefsinin açgözlülüğünden kendini korumazsa ve mal toplayıp biriktirme hırsı ona galip gelirse malının telef olması, eksilmesi ve yok olması imtihanıyla karşı karşıya gelecektir. Nitekim Peygamberimiz bu konuda şöyle buyuruyor: Hadis, Müslim Bakara Sûresi, Âyet 273 378 379 İSLÂM’DA KADIN 19 ﻞ َ ﺳﻨَﺎ ِﺑ َ ﺳ ْﺒ َﻊ َ ﺖ ْ ﺣ ﱠﺒ ٍﺔ َا ْﻧ َﺒ َﺘ َ ﻞ ِ ﻞ اﻟﱠﻠ ِﻪ َآ َﻤ َﺜ ِ ﺳﺒِﻴ َ ن َا ْﻣﻮَاَﻟ ُﻬ ْﻢ ﻓِﻰ َ ﻦ ُﻳ ْﻨ ِﻔﻘُﻮ َ ﻞ اﱠﻟﺬِﻳ ُ َﻣ َﺜ ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء وَاﻟﱠﻠ ُﻪ وَاﺳِ ٌﻊ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ْ ﻒ ِﻟ َﻤ ُ ﻋ ِ ﺣ ﱠﺒ ٍﺔ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ُﻳﻀَﺎ َ ﺳ ْﻨ ُﺒَﻠ ٍﺔ ﻣِﺎ َﺋ ُﺔ ُ ﻓِﻰ ُآﻞﱢ “Allah yolunda mallarını harcayanların örneği, yedi başak bitiren bir dane gibidir ki, her başakta yüz dane vardır. Allah dilediğine kat kat fazlasını verir. Allahʹın lütfu geniştir, O herşeyi bilir.”380 ﻋﺒَﺎ ِد ِﻩ َو َﻳ ْﻘ ِﺪ ُر َﻟ ُﻪ َوﻣَﺎ َا ْﻧ َﻔ ْﻘُﺘ ْﻢ ِ ﻦ ْ ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء ِﻣ ْ ق ِﻟ َﻤ َ ﻂ اﻟ ﱢﺮ ْز ُﺴ ُ ن َرﺑﱢﻰ َﻳ ْﺒ ﻞ ِا ﱠ ْ ُﻗ ﻦ َ ﺧ ْﻴ ُﺮ اﻟﺮﱠا ِزﻗِﻴ َ ﺨِﻠ ُﻔ ُﻪ َو ُه َﻮ ْ ﻰ ٍء َﻓ ُﻬ َﻮ ُﻳ ْ ﺷ َ ﻦ ْ ِﻣ “De ki: Rabbim, kullarından dilediğine bol rızık verir ve (diledi‐ ğinden de) kısar. Siz hayıra ne harcarsanız, Allah onun yerine başka‐ sını verir. O, rızık verenlerin en hayırlısıdır.”381 ﺧ ْﻴ ٍﺮ َ ﻦ ْ ﻦ َﻳﺸَﺎ ُء َوﻣَﺎ ُﺗ ْﻨ ِﻔﻘُﻮا ِﻣ ْ ﻦ اﻟﱠﻠ َﻪ َﻳ ْﻬﺪِى َﻣ ﻚ ُهﺪَﻳ ُﻬ ْﻢ َوَﻟ ِﻜ ﱠ َ ﻋَﻠ ْﻴ َ ﺲ َ َﻟ ْﻴ ﺧ ْﻴ ٍﺮ ُﻳ َﻮفﱠ َ ﻦ ْ ﺟ ِﻪ اﻟﱠﻠ ِﻪ َوﻣَﺎ ُﺗ ْﻨ ِﻔﻘُﻮا ِﻣ ْ ن ِاﻟﱠﺎا ْﺑ ِﺘﻐَﺎ َء َو َ ﺴ ُﻜ ْﻢ َوﻣَﺎ ُﺗ ْﻨ ِﻔﻘُﻮ ِ َﻓِﻠَﺎ ْﻧ ُﻔ ن َ ﻈَﻠﻤُﻮ ْ ِاَﻟ ْﻴ ُﻜ ْﻢ َوَا ْﻧ ُﺘ ْﻢ ﻟَﺎ ُﺗ “(Yâ Muhammed!) Onları doğru yola iletmek sana ait değildir. Lâkin Allah dilediğini doğru yola iletir. Hayır olarak harcadıklarınız kendi iyiliğiniz içindir. Yapacağınız hayırları ancak Allahʹın rızasını kazanmak için yapmalısınız. Hayır olarak verdiğiniz ne varsa; karşı‐ lığı size tam olarak verilir ve asla haksızlığa uğratılmazsınız.”382 “Kulların içinde sabahladıkları hiçbir gün yoktur ki, o günde iki melek inmemiş olsun. Bu iki melek inince şöyle seslenirler (dua ederler): “Allah’ım! İnfakta bulunan ve harcayan kimseye bunun ye‐ rine daha iyisini ver.” (Meleklerden biri böyle derken) diğeri de şöyle der: “Allah’ım infakta bulunmayan kimseye de, yok oluş ver.”383 Bakara Sûresi, Âyet 261 Sebe Sûresi, Âyet 39 382 Bakara Sûresi, Âyet 272 383 Hadis, Buhârî, Müslim 380 381 18 İSLÂM’DA KADIN Samimi müslüman hanım yakinen bilir ki Allah yolunda mal in‐ fak etmesiyle malından hiçbir şey eksilmeyecek, bilakis bu durum onun malını arttıracak, temizleyecek ve bereketlendirecektir. Zira Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm bunu şu hadisiyle vurgulamıştır: “Sadaka maldan eksiltmez.”384 O inanır ki Allah yolunda harcadığı mal gerçekten geriye kalacak maldır. Çünkü onun amel defterine kaydedilen mal sadece budur. Bunun dışındakiler ise yok olmaya mahkumdur. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm Hazreti Âişe validemize kesilen kurban hakkında: “Ondan ne kaldı?” diye sorunca Hazreti Âişe: “Sadece ön ayakları kaldı” diye cevap vermiş. Efendimiz sallallahu aleyhi vesselâm: “Ön ayaklan dışında hepsi kaldı,” buyurmuş. Bununla da cömertlik, ikram severlik hususundaki bu manaya müslüman erkek ve kadınların dikkatini çekmişti. İmam Buharî’den rivâyet de şöyledir: İbn‐i Abbas anlatıyor: “Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm bayram günü iki rekat namaz kıldı. Ancak bu namaz öncesinde ve sonrasında başka bir namaz kılmadı. Sonra yanında Bilal olduğu halde kadınların bulunduğu yere geldi, sadaka vermelerini emretti. Kadınlar da küpelerini at‐ maya başladılar.” Başka bir rivâyette Abdullah bin Zübeyr, Hazreti Âişe’ye yüzbin dirhem tutarında iki çuval mal göndermişti. Hemen bir tabak getirtti. Bununla gelen malı halka bölüştürdü. Akşam olunca cariyesine: “Ey Hadis, Müslim 384 İSLÂM’DA KADIN 19 cariyem, iftar yemeğimi getir,” dedi. Zira Hazreti Âişe annemiz gün‐ düzleri devamlı oruç tutardı. Cariyesi kendisine: “Ey Mü’minlerin annesi, bize bir dirhemlik et alsaydın olmazmıydı?” deyince. Hazreti Âişe: “Beni suçlama, keşke hatırlatsaydın, dediğini yapardım.” dedi. Hazreti Âişe’nin kız kardeşi Esma cömertlikte ondan geri kal‐ mazdı. Abdullah bin Zübeyr anlatıyor: “Teyzem Âişe geleni toplar, birikince, onları fakir fukaraya bölüştürürdü. Halbuki validem Esma ise hemen infak edip dağıtırdı. Zeyneb binti Cahş validemiz el işi yapar, kazandıklarını hemen sadaka olarak dağıtırdı. O Sadaka vermede, cömertlikte, hayır işle‐ mede mü’minlerin anneleri içinde eli en açık olan hanımdı… Onunla ilgili olarak Hazreti Peygamber aleyhisselâtü vesselâm Müslim’in Hazreti Âişe’den rivâyet ettiği hadiste şöyle buyurmuştur: “Sizden bana en erken ulaşacak olanınız, kolu en uzun olanınız‐ dır.”385 Hazreti Âişe diyor ki: “Hepsi kollarını uzattılar, hangisi daha kolu uzun diye baktılar. İslâm müslüman erkek ve kadından toplumlarında yapıcı, hayırlı, yardımcı unsur olmalarını, kudretleri ve imkânları nispetinde sürekli muhtaçlara ve yoksullara hayır yapmalarını istemiş, her hayırlı iş yapmayı da sadaka kabul etmiştir. Nitekim Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurur: “Her Müslümanın üzerinde sadaka verme borcu vardır.” Sahabe‐i Kiram: İbn Saʹd et‐Tabakat 385 18 İSLÂM’DA KADIN “Ey Allah’ın Peygamberi! Ya bulamayanlar?” diye sordular. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Eliyle çalışır, böylece hem kendine faydası dokunur, hem de sa‐ daka verir,” dedi. Sahabe: “Ya bulamazsa?” dediler. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm: “Acil ihtiyaç sahibine yardım eder,” buyurdu. Sahabe: “Ya bulamazsa?” dediler. Efendimiz aleyhisselâtü vesselâm: “İyilik yapsın. Kötülükten de elini çeksin. Bu onun için sadaka‐ dır,” buyurdu.386 Rasûlullah efendimiz: “Yoksul kişi halk içinde dolaşıp kendisine bir iki lokma, bir iki hurma verdiğin kimse değildir. Aslında yoksul kişi ihtiyacını karşı‐ lamayan, hiç kimsenin dikkat edip de sadaka vermediği, kalkıp in‐ sanlardan dilencilik yapmayan kimsedir.”387 buyurur. Müslüman hanım imkân sahibi ise fırsat buldukça yetime özel olarak yardımda bulunur. Yetimin terbiyesini, nafakasını ve bakımını üstlenir. Bunu yaparken de yetime kefil olan ve onunla ilgilenen kimse için Allah’ın hazırladığı yüce mertebe, değerli makam ve bü‐ yük şeref gibi Allah nezdindeki kıymetli nafakayı düşünür. Nitekim Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm bu durumu şu hadisi şerifiyle bildirmektedir: Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî, Müslim 386 387 İSLÂM’DA KADIN 19 “Ben ve yetime kefil olan (Yetimin bakımını, nafakasını üstlenen kişi) cennette işte böyle beraber olacağız,” buyurdu ve şahadet par‐ mağı ile orta parmağının arasını açarak işaret etti.”388 Yine takva sahibi, hayırsever müslüman kadın dul ve yoksulları özellikle gözetir. Dinimiz bu gibi kimselere iyilikte bulunmaya teşvik etmiş ve iyilikte bulunanlara devamlı oruç tutup namaz kılanın ya‐ hut Allah celle celâlühu yolunda cihad eden kimsenin sevabına denk sevap vaat etmiştir. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm, bu sevabı şöyle belirt‐ miştir: “Dul ve yetim için yardıma koşan Allah yolunda cihad eden gibidir.” Zannederim (râvi söylüyor) şöyle de demişti: “Hiç ara ver‐ meden devamlı oruç tutan gibidir.” Hadis, Buhârî 388 18 İSLÂM’DA KADIN Yardım Ettiği Kimselere Minnette Bulunmaz, Başa Kakmaz Eğer Allah cömert olan müslüman hanımı bir gün Allah yolunda iyilik ve hizmete muvaffak kılmışsa, o asla minnet ve başa kakma hatasına düşmez. Bilakis bu yaptığı iyiliğin Allah rızası için halisâne olmasına ve haklarında Cenâb‐ı Hakkın şu âyetinin gerçekleştiği kimselerden olmasına gayret eder: ﺎ وَﻟَﺎن ﻣَﺎ َا ْﻧ َﻔﻘُﻮا َﻣﻨ َ ن اَ ْﻣﻮَاﻟَ ُﻬ ْﻢ ﻓِﻰ ﺳَﺒِﻴﻞِ اﻟﱠﻠ ِﻪ ُﺛﻢﱠ ﻟَﺎ ُﻳ ْﺘ ِﺒﻌُﻮ َ ﻦ ُﻳ ْﻨ ِﻔﻘُﻮ َ َاﱠﻟﺬِﻳ ٌن َ ﺤ َﺰﻧُﻮ ْ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ْﻢ وَﻟَﺎ ُه ْﻢ َﻳ َ ف ٌ ﻋ ْﻨ َﺪ َر ﱢﺑ ِﻬ ْﻢ وَﻟَﺎ ﺧَ ْﻮ ِ ﺟ ُﺮ ُه ْﻢ ْ َاذًى َﻟ ُﻬ ْﻢ َا “Mallarını Allah yolunda harcayıp da arkasından başa kakmayan, fakirlerin gönlünü kırmayan kimseler var ya, onların Allah katında has mükâfatları vardır. Onlar için korku yoktur, üzüntü de çekmeye‐ ceklerdir.”389 Cenâb‐ı Hak şöyle buyuruyor: ﻖ ُ ﻦ وَا ْﻟَﺎذَى آَﺎﱠﻟﺬِى ُﻳ ْﻨ ِﻔ ﺻ َﺪﻗَﺎ ِﺗ ُﻜ ْﻢ ﺑِﺎ ْﻟ َﻤ ﱢ َ ﻄﻠُﻮا ِ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﻟَﺎ ُﺗ ْﺒ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ن ٍ ﺻ ْﻔﻮَا َ ﻞ ِ ﺧ ِﺮ َﻓ َﻤ َﺜُﻠ ُﻪ َآ َﻤ َﺜ ِ ﻦ ﺑِﺎﻟﱠﻠ ِﻪ وَا ْﻟ َﻴ ْﻮ ِم ا ْﻟَﺎ ُ س وَﻟَﺎ ُﻳ ْﺆ ِﻣ ِ ﻣَﺎَﻟ ُﻪ ِرﺋَﺎ َء اﻟﻨﱠﺎ ﻰ ٍء ِﻣﻤﱠﺎ ْ ﺷ َ ﻋﻠَﻰ َ ن َ ﺻ ْﻠﺪًا ﻟَﺎ َﻳ ْﻘ ِﺪرُو َ ﻞ َﻓ َﺘ َﺮ َآ ُﻪ ٌ ِب َﻓَﺎﺻَﺎ َﺑ ُﻪ وَاﺑ ٌ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻪ ُﺗﺮَا َ ﻦ َ ﺴﺒُﻮا وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ﻟَﺎﻳَ ْﻬﺪِى ا ْﻟ َﻘ ْﻮ َم ا ْﻟﻜَﺎ ِﻓﺮِﻳ َ َآ “Ey iman edenler! Allahʹa ve ahiret gününe inanmadığı halde malını gösteriş için harcayan kimse gibi, başa kakmak ve incitmek suretiyle, yaptığınız hayırlarınızı boşa çıkarmayın. Böylesinin du‐ rumu, üzerinde biraz toprak bulunan düz kayaya benzer ki, sağanak bir yağmur isabet etmiş de onu çıplak pürüzsüz kaya haline getiri‐ vermiştir. Bunlar kazandıklarından hiçbir şeye sahip olamazlar. Al‐ lah, kâfirleri doğru yola iletmez.”390 Bakara Sûresi, Âyet 262 Bakara Sûresi, Âyet 264 389 390 İSLÂM’DA KADIN 19 Kıskançlık Yapmaz Günümüzde kadın güzellikte, bilgide, düşüncede kendisinden düşük olan kadınların bolluk, nimet ve imkân içinde olduklarını gö‐ rüp de kendisinin onların hayatında ve elinde bulunanlardan pek azına bile sahip olmadığını düşününce kıskançlığa kapılabilir. Fakat hikmetli ve basiretli müslüman hanım, hak dininin hü‐ kümlerinden bu düşüncelerin zemmedilmiş olduğunu bilir. Dini ona öğretmiştir ki, bu hayattaki her şey ilâhî kaza ve kaderle meydana gelmektedir. Dünya hayatındaki mal mülk ne kadar olursa olsun Allah’ın takdirine razı olan kanaatkâr mü’minler için ahirette kat be kat fazlası hazırlanmıştır. İnananların gerçek kıymeti takva ve amel‐i salih kefesinin ağırlığından bilinir. Bütün bu akide müslüman kadının gönlünde kuvvetlenince gönlü daha saf, daha temiz ve huzurlu olacaktır; onun ibadeti çok olmasa da Allah’ın rızasını kazanabilmek, cennetlik hanımlardan olabilecek‐ tir Enes bin Malik anlatıyor: “Bir gün Rasûlullah ile oturuyorduk. Şöyle buyurdu. Şu anda cennetlik olan biri yanınıza geliyor. Tam bu sırada ensardan biri çı‐ kageldi sakalından abdest suyu damlıyordu. Sol eline de nalinlerini almıştı. Ertesi gün yine Rasûlullah aynı şekilde söyledi. Aynı adam tıpkı bir önceki günkü haliyle çıkageldi. Nihâyet üçüncü gün olunca Rasûlullah yine aynı şekilde buyurdu. Yine aynı şahış ilk iki gündeki durumu gibi çıkageldi. Rasûlullah kalkınca Abdullah bin Amr bin As onun hangi hayırlı ameller işlediğini bilmek için Ey Kardeşim: “Misafir kabul eder misin ?” diye sordu. Adam: “Evet” dedi. 18 İSLÂM’DA KADIN Hazreti Enes diyor ki: Abdullah anlatıyor: “Gidip adamın evinde onunla birlikte üç gün kaldım. Fakat üç gece zarfında adamın gecele‐ yin kalkıp herhangi bir ibadet yaptığını görmedim. Ancak adam uy‐ kudan uyanınca yada yatağından sağ veya sola dönünce Allah’ı zik‐ reder ve tekbir getirirdi. Sabah ezanı okununcaya kadar durum böyle devam etti. Nihâyet üç günlük misafirliğim bitince, neredeyse onun yaptığı ameli küçümseyecek oldum. Kendisine dedim ki: “Ey Allah’ın kulu Rasûlullah senin için cennet ehlinden biri geliyor diye buyurdu. Ben istedim ki seninle evinde kalayım, cenneti kazanmak için hangi hayırlı amel yaptığını göreyim. Fakat, ben senin fazla bir nafile ibadet yaptığını görmedim. Rasûlullahın senin hakkında böyle şehadet etmesinin sebebi nedir?” Adam: “O gördüğünden fazlası de‐ ğil.” dedi. Tam gideceğim sırada beni çağırdı ve dedi ki: “Senin de gördüğünün dışında nafile bir amel yapıyor değilim. Ancak ben hiç‐ bir müslüman için içimde asla kin, haset ve kötülük beslemem. Al‐ lah’ın verdiği hayır sebebiyle kimseyi kıskanmam ve kimseye haset etmem.” dedi. Abdullah diyor ki: “İşte o zaman seni bu dereceye ulaştıran amel budur.” Övünmekten ve Şöhretten Uzaktır Dininin emirlerini kavrayan, dininin güzel ahlâkıyla ahlâklanan müslüman hanımın sıfatlarından biri alçakgönüllü, ve doğru sözlü olmasıdır. O böbürlenme, gurur ve yalan nedir bilmez. Elinde olma‐ yan şeyler kendi elinde varmış gibi davranmaz, kendisine ait olma‐ yan şeyin kendisinin olduğunu da iddia etmez. Kendi yaşıtları ve ar‐ kadaşları arasında batıl şeylerle övünmeye kalkışmaz. O, çirkin ve kötü huydan kaçınır. Çünkü bu huy İslâm’ın değerlerinin ve pren‐ siplerinin yoğurduğu ruhî hayatıyla bağdaşmaz. Bir kadın Peygamberimiz’e gelmiş ve kocasının övünme, böbür‐ lenme ve kibirlenme gösterdiğini söylemişti. Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm bunun üzerine o kadına: İSLÂM’DA KADIN 19 “Kendisine verilmeyen şey ile (kendisinden olmayan vasıflarla) böbürlenen kimse tıpkı (tek elbise giydiği halde) iki elbise giymiş gibi davranan gibidir” 391 buyurmuştur. İslâm doğruluk, gönül temizliği, tevazu üzerine kurulan, yalan, hile, üstünlük taslama, kibirlenme, böbürlenme ve olmayan şeyi id‐ dia etmeyi çirkin gören bir dindir. Bu itibarla İslâm batıl şeylerle övünmeyi, Allah’ın, kullarına karşı üstünlük taslamayı, mal çokluğuyla kibirlenmeyi ve şöhret sevgisini çirkin görmektedir. Tek elbise giydiği halde iki elbise giymiş gibi davranan kimse kınandığı gibi bu çeşit huyları taşıyan insan da şid‐ detle kınanmıştır. Cenâb‐ı Hak kadiri mutlak Teâla ve Tekaddes hazretleri: ب ٍ ﻋﻨَﺎ ْ ﻦ َا ْ ﻦ ِﻣ ِ ﺟ ﱠﻨ َﺘ ْﻴ َ ﺣ ِﺪ ِهﻤَﺎ َ ﺟ َﻌ ْﻠﻨَﺎ ِﻟَﺎ َ ﻦ ِ ﺟَﻠ ْﻴ ُ ب َﻟ ُﻬ ْﻢ َﻣ َﺜﻠًﺎ َر ْ ﺿ ِﺮ ْ وَا َ ﻞ َو ٍﺨ ْ ﺣ َﻔ ْﻔﻨَﺎ ُهﻤَﺎ ِﺑ َﻨ َ َو ﺖ ُا ُآَﻠﻬَﺎ ْ ﻦ َا َﺗ ِ ﺠ ﱠﻨ َﺘ ْﻴ َ ﺟ َﻌ ْﻠﻨَﺎ َﺑ ْﻴ َﻨ ُﻬﻤَﺎ َز ْرﻋًﺎ ⎯ ِآ ْﻠﺘَﺎ ا ْﻟ ِ ﺷ ْﻴﺌًﺎ وَﻓَﺠﱠ ْﺮﻧَﺎ َ ﻈِﻠ ْﻢ ِﻣ ْﻨ ُﻪ ْ َوَﻟ ْﻢ َﺗ ل َ ن َﻟ ُﻪ َﺛ َﻤ ٌﺮ َﻓﻘَﺎ َ ﺧﻠَﺎَﻟ ُﻬﻤَﺎ ﻧَﻬَﺮًا ⎯ َوآَﺎ َ ﻚ ﻣَﺎﻟًﺎ َوَا َ ﺣ ِﺒ ِﻪ َو ُه َﻮ ُﻳﺤَﺎ ِو ُر ُﻩ َاﻧَﺎ َا ْآ َﺜ ُﺮ ِﻣ ْﻨ ِ ِﻟﺼَﺎ ﺟ ﱠﻨ َﺘ ُﻪ َ ﻞ َﺧ َ ﻋ ﱡﺰ َﻧ َﻔﺮًا ⎯ َو َد ْ ﻇﻦﱡ َا ُ ل ﻣَﺎ َا َ ﺴ ِﻪ ﻗَﺎ ِ َو ُه َﻮ ﻇَﺎﻟِ ٌﻢ ِﻟ َﻨ ْﻔ ﻋ َﺔ َ ﻇﻦﱡ اﻟﺴﱠﺎ ُ ن ﺗَﺒِﻴﺪَ َه ِﺬ ِﻩ َا َﺑﺪًا ⎯ َوﻣَﺎ َا ﺟ َﺪ ﱠ ِ ت ِاﻟَﻰ َرﺑﱢﻰ َﻟَﺎ ُ ﻦ ُر ِد ْد ْ ﻗَﺎ ِﺋ َﻤ ًﺔ َوَﻟ ِﺌ ل َﻟ ُﻪ َ ن ﺧَ ْﻴﺮًا ِﻣ ْﻨﻬَﺎ ُﻣ ْﻨ َﻘَﻠﺒًﺎ ⎯ ﻗَﺎ ﻄ َﻔ ٍﺔ ْ ﻦ ُﻧ ْ ب ُﺛﻢﱠ ِﻣ ٍ ﻦ ُﺗﺮَا ْ ﻚ ِﻣ َ ﺧَﻠ َﻘ َ ت ﺑِﺎﱠﻟﺬِى َ ﺣ ُﺒ ُﻪ َو ُه َﻮ ُﻳﺤَﺎ ِو ُر ُﻩ َا َآ َﻔ ْﺮ ِ ﺻَﺎ ُ َﻚ ر َ ﺳﻮﱠﻳ َ ُﺛﻢﱠ ﺣﺪًا ⎯ َوَﻟ ْﻮ ﻟَﺎ َ ك ِﺑ َﺮﺑﱢﻰ َا ُ ﺷ ِﺮ ْ ﺟﻠًﺎ ⎯ َﻟ ِﻜﻨﱠﺎ ُه َﻮ اﻟﱠﻠ ُﻪ َرﺑﱢﻰ وَﻟَﺎ ُا ﻞ ن َاﻧَﺎ َا َﻗ ﱠ ِ ن َﺗ َﺮ ْ ﺖ ﻣَﺎ ﺷَﺎ َء اﻟﱠﻠ ُﻪ ﻟَﺎ ُﻗ ﱠﻮ َة اِﻟﱠﺎ ﺑِﺎﻟﱠﻠ ِﻪ ِا َ ﻚ ُﻗ ْﻠ َ ﺟ ﱠﻨ َﺘ َ ﺖ َ ﺧ ْﻠ َ ِا ْذ َد َ ِﻣ ْﻨ ﻞ َﺳ ِ ﻚ َو ُﻳ ْﺮ َ ﺟ ﱠﻨ ِﺘ َ ﻦ ْ ﻦ ﺧَ ْﻴﺮًا ِﻣ ِ ن ُﻳ ْﺆ ِﺗ َﻴ ْ ﻚ ﻣَﺎﻟًﺎ َو َوَﻟﺪًا ⎯ ﻓَﻌَﺴَﻰ َرﺑﱢﻰ َا َ ﺢ َ ﺼ ِﺒ ْ ﺴﻤَﺎ ِء َﻓ ُﺘ ﻦ اﻟ ﱠ َ ﺴﺒَﺎﻧًﺎ ِﻣ ْﺣ ُ ﻋَﻠ ْﻴﻬَﺎ َ ﺢ ﻣَﺎ ُؤهَﺎ َ ﺼ ِﺒ ْ ﺻﻌِﻴﺪًا زَﻟَﻘًﺎ ⎯ َا ْو ُﻳ ﻋﻠَﻰ َ ﺐ َآ ﱠﻔ ْﻴ ِﻪ ُ ﺢ ُﻳ َﻘﻠﱢ َ ﺻ َﺒ ْ ﻂ ِﺑ َﺜ َﻤ ِﺮ ِﻩ َﻓَﺎ َ ﻃَﻠﺒًﺎ ⎯ َوُاﺣِﻴ َ ﺴ َﺘﻄِﻴ َﻊ َﻟ ُﻪ ْ ﻦ َﺗ ْ ﻏ ْﻮرًا َﻓَﻠ َ Buhârî, Müslim 391 18 İSLÂM’DA KADIN ك ْ ﺷ ِﺮ ْ ل ﻳَﺎ َﻟ ْﻴ َﺘﻨِﻰ َﻟ ْﻢ ُا ُ ﺷﻬَﺎ َو َﻳﻘُﻮ ِ ﻋﺮُو ُ ﻋﻠَﻰ َ ﻰ ﺧَﺎ ِو َﻳ ٌﺔ َ ﻖ ﻓِﻴﻬَﺎ َو ِه َ ﻣَﺎ َا ْﻧ َﻔ َ ِﺑ َﺮﺑﱢﻰ َا ⎯ ﺣﺪًا “Onlara, şu iki adamı misal olarak anlat: Bunlardan birine iki üzüm bağı vermiş, her ikisinin de etrafını hurmalarla donatmış, ara‐ larında da ekinler bitirmiştik. İki bağın ikisi de yemişlerini vermiş, hiçbirini eksik bırakmamıştı. İkisinin arasından bir de ırmak fışkırt‐ mıştık. Bu adamın başka geliri de vardı. Bu yüzden arkadaşıyla ko‐ nuşurken ona şöyle dedi: ʺBen, servetçe senden daha zenginim; insan sayısı bakımından da senden daha güçlüyüm.ʺ (Böyle gurur ve ki‐ birle) kendisine zulmederek bağına girdi. Şöyle dedi: ʺBunun, hiçbir zaman yok olacağını sanmam.ʺ ʺKıyametin kopacağını da sanmıyo‐ rum. Şâyet Rabbimin huzuruna götürülürsem, hiç şüphem yok ki, (orada) bundan daha hayırlı bir akıbet bulurum.ʺ Karşılıklı konuşan arkadaşı ona hitaben: ʺSen, dedi, seni topraktan, sonra nutfeden (spermadan) yaratan, daha sonra seni bir adam biçimine sokan Al‐ lahʹı inkâr mı ettin?ʺ ʺFakat O Allah benim Rabbimdir ve ben Rab‐ bime hiçbir şeyi ortak koşmam.ʺ ʺBağına girdiğinde: Mâşâallah! Kuvvet yalnız Allahʹındır, deseydin ya! Eğer malca ve evlâtça beni kendinden güçsüz görüyorsan (şunu bil ki):ʺ ʺBelki Rabbim bana, se‐ nin bağından daha iyisini verir; senin bağına ise gökten yıldırımlar gönderir de bağ kupkuru bir toprak haline gelir.ʺ ʺYahut, bağının suyu dibe çekilir de bir daha onu arayıp bulamazsın.ʺ Derken onun serveti kuşatılıp yok edildi. Böylece, bağı uğruna yaptığı masraflar‐ dan ötürü ellerini oğuşturup kaldı. Bağın çardakları yere çökmüştü. ʺAh, diyordu, keşke ben Rabbime hiçbir ortak koşmamış olsay‐ dım!ʺ392 buyuruyor. Sır Saklar Kehf Sûresi, Âyet 32‐42 392 İSLÂM’DA KADIN 19 Olgun ve şuurlu müslüman hanım sır saklamanın kadın olsun er‐ kek olsun insanın sahip olacağı en güzel seciyye ve ahlâkî özellikle‐ rinden biri olduğunu hiç aklından çıkarmaz. Sırları ifşa etmek insanın mübtela olduğu en kötü âdetlerden biri olunca sırları ifşa etme çeşitlerinin en çirkini de aile hayatına ait olanlarıdır. Bu çirkin âdetle mübtela olanlar kıyamet günü insanların mertebesi en kötü olanlardan olacaklardır. Nitekim Peygamberimiz bu durumu şu ifadeleriyle beyan etmiş‐ lerdir: “Kıyamet gününde Allah katında insanlar içinde en kötü merte‐ bede olanlardan biri, hanımıyla baş başa kalıp sonra da hanımının sırrını yayan kimsedir.”393 Çünkü bu gibi özel durumlar çok gizli ve çok saklı kalması gere‐ ken şeylerdir. Kılık ve Kıyafet Konusunda Mutedildir Dininden öğrendiklerinin şuurunda olan müslüman kadın her şeyde vasat olmaya dikkat eder. Özellikle de elbisesi ve görüntüsüne. İsraf, aşırılık ve kibre kaçmadan görümünün güzel olmasına özen gösterir! İsrafa düşmez, cahil kadınların yaptığı gibi durup bitmek bilmeyen moda akımlarının ardına da takılmaz. Müslüman hanım bu konuda da Kur’an’ın açıklamalarına uyar. ﻚ َﻗﻮَاﻣًﺎ َ ﻦ َذِﻟ َ ن َﺑ ْﻴ َ ﺴ ِﺮﻓُﻮا َوَﻟ ْﻢ َﻳ ْﻘ ُﺘﺮُوا َوآَﺎ ْ ﻦ ِاذَا َا ْﻧ َﻔﻘُﻮا َﻟ ْﻢ ُﻳ َ وَاﱠﻟﺬِﻳ “(O kullar), harcadıklarında ne israf ne de cimrilik ederler; ikisi arasında orta bir yol tutarlar.”394 Hadis, Müslim Furkan Sûresi, Âyet 67 393 394 18 İSLÂM’DA KADIN Müslüman kadın, modaya, kul olma tuzağına düşmemeye çalışır. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm uyardığı ve rezilce bir yaşantının kaynağı olarak gösterdiği bu köleliğe dikkat eder: “Dinar ve dirhemin, kadife ve nakışlı elbisenin kölesi aldanmıştır; verilirse razı olur, verilmezse razı olmaz.”395 Müslüman hanım kendisini, kibir, gurur, övünme ve diğer helak edici şeylerden korumalıdır. Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm: “Bir adam kendini beğenmiş iki yakası arasında kibirli yürü‐ yordu. Allah celle celâlühu onu yere batırdı; o kıyamete kadar bat‐ maya devam edecektir.” buyurur. 396 Müslüman kadına helal olan ziynet ve meşru olan giyinme yasak değildir. Tesettüre riâyet ederek vücud hatlarını göstermemek kaydı şartıyla giyinebilir. Aşırılık, israf ve savurganlıktan kaçınır. İsrafa yol açmamak şartıyla, bunlar Allah’ın ona helal ettiği şeylerdendir. İs‐ lâm’ın davet ettiği ve teşvik ettiği ölçülülük de budur. Hikmet sahibi, ölçülü ve ağırbaşlı olan kadın ile boş, düşük, müsrif ve hayatı mana‐ sız kadın arasında büyük fark vardır. Güzel elbiseleri yakınlarına karşı kibir ve gösteriş için giyinen ka‐ dın günahkârdır. Çünkü Allah, böbürlenen, kibirlenen kimseyi sev‐ mez. Allaha kulluk maksadıyla bu nimetten istifade ederse, Rabbin‐ den sevap alır. Gösteriş kastı ile mubahları kendisine yasaklamakla Rabbine kulluk yaptığını zanneden de, günahkârdır. Hadis, Buhârî Hadis, Müslim 395 396 İSLÂM’DA KADIN 19 Dünya ve ahiret saadetinin anahtarı, samimi niyet ve vasat sahibi olmaktır. Dinini kavramış ve onun yüce ve hoşgörülü hükümlerine sarılmış şuurlu müslüman kadına düşen de budur. Giysisi temiz, gü‐ zel, düzenli ve emsaline uyumludur. İsraf, övünme ve aşırılığa kaç‐ madan Allah’ın kendi üzerindeki nimetini gösterir. Âdetlerini İslâmî Ölçülere Göre Değerlendirir Müslüman hanım her âdete boyun eğmez. Cahiliye döneminin kalıntılarını veya yeni ortaya çıkan İslâm’ın reddettiği âdetleri kabul etmez. Müslüman hanım evini heykellerle, fotoğraflarla süslemez. Evini koruma gayesi dışında köpek beslemez. Zira Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm bunu yasaklamıştır. Bu konuda herhangi bir esneklik ve ruhsata yol vermeyecek derecede kesin sahih hadisler vardır. İbn‐i Ömer Peygamberimiz (aleyhisselâm)’ın şöyle buyurduğunu söylüyor. “Şu resim yapanlara kıyamet günü azap edilecek; onlara “Haydi, diriltin yarattıklarınızı!” denilecektir.397 Hazreti Âişe rivâyet ediyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm bir yolculuktan dönmüştü. Ben de pencereme üzerinde canlı resim bu‐ lunan bir örtü örtmüştüm. Onu görünce yüzünün rengi değişti, bu‐ yurdu ki: “Âişe! kıyamet günü en şiddetli azap görenler Allah’ın ya‐ ratmasına benzetmeye kalkışanlardır.” Âişe dedi ki: “Onu kestim de bir veya iki adet yastık yaptım.”398 İbn‐i Abbas rivâyet ediyor: Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyururken duydum: Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Buhârî, Müslim 397 398 18 İSLÂM’DA KADIN “Her resim yapan cehennemdedir. Yaptığı her resim için ona bir can verilir ve onunla Cehennem’de azap görür. İbn‐i Abbas hadisi ri‐ vâyet ettikten sonra dedi ki: “İlla yapacaksan ağaç ve cansızların re‐ simlerini yap.”399 Ebu Talha Rasûlullah’tan aleyhisselâtü vesselâm rivâyet ediyor: “Köpek ve resmin bulunduğu eve melek girmez.”400 Yer ve İçerken Edebe Riâyet Eder Şerefli müslüman kadın yer ve içerken İslâm ahlâkına gösterdiği titizliği ile ayırt edilir. Onu sofraya hazırlarken, sofrada yemek yer‐ ken benimsediği güzel ahlâkla hemen tanırsın. Allah’ın adını anmadan yemeye başlamaz. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm sözü ile amel ederek sağ eliyle ve önünden yer: “Allah’ın adını an. Sağınla ve önünden ye.”401 Yemeğin başında Allah’ın adını anmayı unutursa, hatırladığında, Âişe’nin hadisinde olduğu gibi hemen tekrar eder: “ Bismillahi evvelehu ve ahirehu.” İkinci meseleye gelince o da sağ eliyle yemesidir. İslâm ahlâkı ile ahlâklanmış müslüman kadın sağıyla yer, soluyla yemez. Sağ el ile yeme emri ve sol ile yeme yasağı pek çok hadiste açık olarak gelmiş‐ tir. Bu hadis de onlardan biridir. “Sizden biriniz soluyla yemesin, soluyla asla içmesin. Şeytan so‐ luyla yer, soluyla içer.” Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Buhârî, Müslim 401 Hadis, Buhârî, Müslim 399 400 İSLÂM’DA KADIN 19 Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm soluyla yiyen birini gördü‐ ğünde, onu ikaz eder, nasihat eder hatta azarlardı. Bu hadise, bir kere vuku buldu. Seleme bin Ekvâ’dan: Bir adam Rasûlullah aleyhisselâtü vesse‐ lâm’ın yanında soluyla yedi. Ona: “Sağınla ye!” buyurdu. Adam: “Yapamıyorum” dedi. “Yapamayasın!” buyurdu. O adamı bunu yapmaktan engelleyen kibri idi. Bir daha o elini ağzına kaldıra‐ madı.402 Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm her şeyde sağdan başlamayı sever ve onu teşvik ederdi. Rasûlullah’a aleyhisselâtü vesselâm kuyu suyu karşılaştırılmış bir süt getirildi. Sağında bir bedevi, solunda da Ebu Bekir vardı. Kendisi içti sonrada Bedevi’ye verdi ve: “Önce sağdan”, buyurdu. Bir defasında da bir içecek verildi kendisine. Sağında bir çocuk, solunda da yaşlı kimseler vardı. Kendisi içip çocuğa: “Sıra senindir ama şu yaşlılara sıranı verirmisin?” diye sordu. Ço‐ cuk: “Hayır. Vallahi, yâ Rasûlallah! Senin artığını kimseye bırakmam,” dedi. Bu konudaki Süheyl bin Sâd’dan rivâyet edilmiştir ve metni şu şekildedir: “Rasûlullah’a bir içecek getirildi. Ondan içti sağında bir çocuk, solunda da yaşlı kimseler vardı. Çocuğa dedi ki: “Şunlara vermeme izin verirmisin?” Çocuk: “Hayır, vallahi senden olan nasibimi kimseye vermem.” dedi. Hadis, Müslim 402 18 İSLÂM’DA KADIN Rasûlullah da aleyhisselâtü vesselâm içeceği ona verdi.403 Başkasının Evine İzinsiz Girmez Müslüman hanım, izin istemeden ve halkına selam vermeden başkasının evine girmez. Bu izin isteme rabbânî bir emir olduğundan dolayı bu hususta gevşek davranmak caiz değildir. Rabbimiz şöyle buyuruyor: ﺴ َﺘ ْﺎ ِﻧﺴُﻮا ْ ﺣﺘﱠﻰ َﺗ َ ﻏ ْﻴ َﺮ ُﺑﻴُﻮ ِﺗ ُﻜ ْﻢ َ ﺧﻠُﻮا ُﺑﻴُﻮﺗًﺎ ُ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﻟَﺎ َﺗ ْﺪ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ َ ﺴﻠﱢﻤُﻮا َ َو ُﺗ ﺠﺪُوا ِ ن َﻟ ْﻢ َﺗ ْ ﻋﻠَﻰ َا ْهِﻠﻬَﺎ َذِﻟ ُﻜ ْﻢ ﺧَ ْﻴ ٌﺮ َﻟ ُﻜ ْﻢ َﻟ َﻌﱠﻠ ُﻜ ْﻢ ﺗَﺬَ ﱠآﺮُونَ ⎯ َﻓِﺎ ﺟﻌُﻮا ِ ﻞ َﻟ ُﻜ ُﻢ ا ْر َ ن ﻗِﻴ ْ ن َﻟ ُﻜ ْﻢ َوِا َ ﺣﺘﱠﻰ ُﻳ ْﺆ َذ َ ﺧﻠُﻮ َهﺎ ُ ﺣﺪًا َﻓﻠَﺎ َﺗ ْﺪ َ ﻓِﻴﻬَﺎ َا ن ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ َ ﺟﻌُﻮا ُه َﻮ َا ْزآَﻰ َﻟ ُﻜ ْﻢ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ِﺑﻤَﺎ َﺗ ْﻌ َﻤﻠُﻮ ِ ﻓَﺎ ْر “Ey iman edenler! Kendi evinizden başka evlere, geldiğinizi farkettirip (izin alıp) ev halkına selâm vermedikçe girmeyin. Bu sizin için daha iyidir; herhalde (bunu) düşünüp anlarsınız. Orada hiçbir kimse bulamadınızsa, size izin verilinceye kadar oraya girmeyin. Eğer size, ʺGeri dönün!ʺ denilirse, hemen dönün. Çünkü bu, sizin için daha nezih bir davranıştır. Allah, yaptığınızı bilir.”404 Bir diğer âyette ise şöyle ferman ediliyor: ﻦ َﻗ ْﺒِﻠ ِﻬ ْﻢ ْ ﻦ ِﻣ َ ن اﱠﻟﺬِﻳ َ ﺳ َﺘ ْﺎ َذ ْ ﺴ َﺘ ْﺎ ِذﻧُﻮا َآﻤَﺎ ا ْ ﺤُﻠ َﻢ َﻓ ْﻠ َﻴ ُ ل ِﻣ ْﻨ ُﻜ ُﻢ ا ْﻟ ُ ﻃﻔَﺎ ْ َوِاذَا َﺑَﻠ َﻎ ا ْﻟ َﺎ ﻦ اﻟﱠﻠ ُﻪ َﻟ ُﻜ ْﻢ َاﻳَﺎ ِﺗ ِﻪ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ ﺣَﻜِﻴ ٌﻢ ُ ﻚ ُﻳ َﺒﻴﱢ َ َآ َﺬِﻟ “Çocuklarınız ergenlik çağına girdiklerinde, kendilerinden önce‐ kiler (büyükleri) izin istedikleri gibi onlar da izin istesinler. İşte Al‐ lah, âyetlerini size böyle açıklar. Allah alîmdir, hakîmdir.”405 Hadis, Buhârî ve Müslim. Nur Sûresi, Âyet 27‐28 405 Nur Sûresi, Âyet 59 403 404 İSLÂM’DA KADIN 19 Müslüman hanım, girilmesi caiz olmayan bir yere girmeyi kal‐ binden dahi geçirmez. Kadınların yada görüşmesi caiz olan erkekle‐ rin bulunduğu veya girmek zorunda olduğu yerlere Allah ve Rasûlünün emirlerini tatbik ederek girmek için izin ister. İslâm’da izin istemenin de bir adabı vardır. Erkek veya kadın ol‐ sun bu adap değişmez. Ziyaret etmek istediği yerleri ziyaret ederken İslâm’ın emirlerine uyulması emredilmiştir. Birincisi: İzin isteyenin kapının önünde durmaması, bilakis sağ veya sol çekilmesidir. Rasûlullahın aleyhisselâtü vesselâm uygula‐ ması buydu. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm sahabelerinde Ab‐ dullah bin Yusr şöyle rivâyette bulunmuştur. Peygamber (aleyhisselâm) izin istemek için geldiği bir kapının önünde dur‐ mazdı, sağda veya solda dururdu. İzin verilirse girer, yoksa gi‐ derdi.406 Çünkü izin şartı göz için konmuştur. Sehl bin Sad Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurduğunu rivâyet etmektedir: “İzin gözden dolayı (görünmesi istenmeyen bir durumun görülmesinin engellenmesi için) konmuştur.” 407 Dolayısıyla erkek olsun kadın olsun izin isteyene kapı açıldı‐ ğında içerinin görüneceği şekilde kapının önünde durmak caiz de‐ ğildir. İkincisi: Önce selam sonra izin. Bunun aksi yani önce izin sonra selam doğru olmaz. Peygamberimizin sünnetinde böyledir: “Pey‐ gamber bir evde iken adamın biri girmek için izin istedi. “Gireyim mi?” dedi. Rasûlullah’da aleyhisselâtü vesselâm hiz‐ metçisine: Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî, Müslim 406 407 18 İSLÂM’DA KADIN “Git şuna izin istemeyi öğret ve ona: Esselâmu aleyküm, gireyim mi” demesini söyle,” dedi. adam bunu duyunca: “Esselamu aleyküm, gireyim mi?” dedi. Peygamber (aleyhisselâm) ona izin verdi ve girdi.”408 Üçüncüsü: “Kimsin” dendiğinde bilinen ismini veya künyesini söyleyerek kendisini tanıtmalı, ben ve benzeri kapalı ifadeler kul‐ lanmamalıdır. Peygamber (aleyhisselâm) kapıyı vuranın, kimliği tam göstermeyen “Ben” gibi bir ifadenin kullanılmasını çirkin görmüş ve sorulduğunda açık isim kullanılmasını emretmiştir. Cabir anlatıyor: dedi ki: Peygambere aleyhisselâtü vesselâm gelip kapıyı tıkladım. “Kim o?” dedi. “Ben” dedim. “Ben! ben!...” Dedi; sanki o sözü be‐ ğenmemişti.409 Böylece yüce Peygamber aleyhisselâtü vesselâm bize izin iste‐ mede sünnetin açık isim zikretmek olduğunu öğretmiştir. Kendisi‐ nin, kadın ve erkek sahabelerinin uygulaması bu idi. Ebu Zerr’in şöyle dediği rivâyet edilmektedir: Bir gece dışarı çıktım. Baktım ki Rasûlullah aleyhisselâtü vesse‐ lâm tek başına yürüyor. Ben de ay ışığında yürümeye başladım. Döndü ve beni gördü. “Kim o?” dedi. “Ebu Zerr” dedim. 410 ﻞ َﻟ ُﻜ ُﻢ َ ن ﻗِﻴ ْ ن َﻟ ُﻜ ْﻢ َوِا َ ﺣﺘﱠﻰ ُﻳ ْﺆ َذ َ ﺧﻠُﻮهَﺎ ُ ﺣﺪًا ﻓَﻠَﺎ َﺗ ْﺪ َ ﺠﺪُوا ﻓِﻴﻬَﺎ َا ِ ن َﻟ ْﻢ َﺗ ْ َﻓِﺎ ن ﻋَﻠِﻴ ٌﻢ َ ﺟﻌُﻮا ُه َﻮ َا ْزآَﻰ َﻟ ُﻜ ْﻢ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ِﺑﻤَﺎ َﺗ ْﻌ َﻤﻠُﻮ ِ ﺟﻌُﻮا ﻓَﺎ ْر ِ ا ْر “Orada hiçbir kimse bulamadınızsa, size izin verilinceye kadar oraya girmeyin. Eğer size, ʺGeri dönün!ʺ denilirse, hemen dönün. Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî, Müslim 410 Hadis, Buhârî, Müslim 408 409 İSLÂM’DA KADIN 19 Çünkü bu, sizin için daha nezih bir davranıştır. Allah, yaptığınızı bi‐ lir” 411 Yüce Nebevî sünnetin gösterdikleri de böyledir: İzin isteme üç de‐ fadır. İzin verilirse girer, verilmezse döner. Ebu Musa el‐Eş’arî’nin hadisinde Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmaktadır: “İzin istemek üç defadır; izin verilirse girersin, verilmezse döner‐ sin.”412 Üç Kişi Olduklarında, İki Kadın Gizli Konuşmaz İslâm’ın ilkeleri insanı, üstün ve yüksek hisleri olan, ince düşün‐ celi ve başkalarının durumunu takdir edebilen bir kalıba koyması içindir. Dini gönderen Yüce Allah bu ahlâk kuralarını ve ictimai prensiplerini koymuş, onları da dinin özünden saymıştır. Hayat ger‐ çeğinde değerlendirip uygulanmalarını emretmiştir. Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm ölçülerini koyduğu kaide ve prensiplerinden birisi de üçüncü birisi varken iki kişinin fısıldaşmamalıdır: “Üç kişi olduğunuzda başkalarının arasına karışıncaya kadar‐ iki kişi diğerini bırakıp konuşmasın. Bu onun üzülmemesi içindir.”413 Başkasının Ev Düzenini Araştırmaz Müslüman hanımın güzel ahlâkından birisi de başkasının evine, içinde neler olduğuna bakıp araştırmamasıdır. Zira başkasının evinin düzenini ve ailevî ilişkilerini araştırmak kötü bir davranıştır. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm bu tip insanları aşağıdaki şekilde sert bir dille uyararak bu tehlikeli davranışa dikkat çekmiştir: Nur Sûresi, Âyet 28 Hadis, Buhârî, Müslim 413 Hadis, Buhârî, Müslim 411 412 18 İSLÂM’DA KADIN “Kim bir kavmin evini onların izni olmadan gözetlerse, onlara onun gözünü oymaları helal olur.”414 Aksırırken Adabına Uyar Dinin hükümlerine vâkıf olan müslüman hanım, mecliste esne‐ meye bir usul getiren İslâm’ın kurallarına uyar. Dinimiz Müslüman‐ lara aksırma esnasında ne yapacaklarını, ne diyeceklerini ve onlara dua olarak ne deneceğini öğretmiştir. Buna “teşmit” denmektedir. Ebu Hureyre Peygamber aleyhisselâtü vesselâmın şöyle buyur‐ duğunu rivâyet eder: “Allah aksırmadan hoşlanır, esnemeyi kerih görür. Sizden biriniz aksırıp Allah Teâlâ’ya hamd ettiğinde, onu duyan her müslümanın aksırana “Yerhamukellah” demesi hak olur. Esneme ise şeytandan‐ dır. Sizden biriniz esneyince, mümkün olduğunca, onu engellesin. Muhakkak biriniz esnerken şeytan güler.”415 Bu basit olay bile müslümanın hayatında belli kurallarla belir‐ lenmiştir. İşte bu ölçü ve kurallarla kişi, dininin hayatındaki bütün işleri düzenlendiğini hiçbir şeyi ihmal etmediğini, her fırsatta kendisi ile Rabbi arasında bir iletişim kurduğunu benliğinin derinliklerinde hisseder. Müslüman hanım aksırınca: “Elhamdülillah” der. Bu hamdi du‐ yan da: “Yerhamukellah” der. Kadın ise şu dua ile cevap verir: “Yehdina ve yehdikümullah.” (Allah bizi ve sizi hidâyetinden ayır‐ masın) Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm şöyle buyurmaktadır: Hadis, Müslim Hadis, Buhârî 414 415 İSLÂM’DA KADIN 19 “Aksıran kişi “elhamdülillah” desin. Yanında bulunan da ona “yerhamükellah” desin. Aksıran da bunu “Yehdina ve yehdikümullah ” diye cevap versin.”416 “Yerhamukellah” (Allah sana rahmet etsin) şeklindeki bu dua “teşmit” diye adlandırılır. Allah Teâlâ’ya hamdeden aksırmış müslümana bir güzellik dileği olarak söylenir; hamd etmezse “teşmit” yapılmaz. Peygamber aleyhisselâtü vesselâm buyuruyor ki: “Biriniz aksırıp hamd ederse ona teşmit yapınız; hamd etmezse teşmit yapmayınız.”417 Hazreti Enes rivâyet ediyor: “İki kişi Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm yanında aksırdılar; birisine teşmit yaptı diğerine yapmadı. Teşmit yapmadığı kişi: “Falanı teşmit ettin, beni etmedin” dedi. bu‐ yurdular ki: “Bu Allah’a hamd etti, sen etmedin.”418 Uygun Bir İş Seçer İslâm, kendi ihtiyacını gidermesi için çalışma yükünü kadının uhdesinden kaldırmış, babası, kardeşi, eşi veya akrabalarından biri‐ sini ona bakmakla yükümlü kılmıştır. Bunun için şuurlu müslüman hanım, mecbur kalmazsa evinin dışında çalışmaz. Bununla birlikte; onurlu bir yaşamı ona temin edecek bir bakanı olmaması duru‐ munda kendi kadınlığına münasip, dinine ve ahlâkına olumsuz etkisi olmayacak işlerde, toplumun kendisine ihtiyaç duyduğu ortamlarda çalışabilir. İslâm erkeğe aileye bakma mükellefiyeti getirmiştir. Kadının eş ve anne olmaya yönelmesi için geçim sağlamanın zor şartlarını erkeğe yüklemiştir. Böylece kadın evin çiçeği, tesellisi, güzelliği, kokusu, Hadis, Buhârî Hadis, Müslim 418 Hadis, Buhârî, Müslim 416 417 18 İSLÂM’DA KADIN gülen yüzü, ev işlerinin idarecisi ve çocuklarının şefkat sığınağı olur. İslâm’ın kadına ve aileye bakışı budur. Erkeklere Benzemeye Çalışmaz İslâmî kişiliği ile onur duyan kadın asla erkeklere benzemeye ça‐ lışmaz. Zira o İslâm dininde kadının erkeğe, erkeğinde kadına ben‐ zemesinin haram olduğunu bilir. Zira Allah’ın hikmeti ve mahlukat‐ taki değişmez kanunu erkek ile kadının birbirinden farklı kişiliklere sahip olmasını gerektirmiştir. İslâmî deliller kadınlara benzemeye çalışan erkekleri, erkeklere benzemeye çalışan kadınları şiddetle uyararak tehdit etmiştir: İbn‐i Abbas rivâyet ediyor: “Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm erkeklerden kadınlara ben‐ zemeye çalışanlara, kadınlardan da, erkeklere benzemeye çalışanlara lanet etmiştir. Onları evlerinizden çıkarın” 419 buyurmuştur. Hz Ebu Hureyre dedi ki: “Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm ka‐ dın giysisi giyinen erkeğe, erkek giyisisi giyinen kadına lanet etmiş‐ tir.420 Hastaları Ziyaret Eder Hastaların ziyaret edilmesi, Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm temellerini attığı ve erkek kadın bütün Müslümanların görevi oldu‐ ğunu bildirdiği hoş görülen amellerdendir. Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm beyan ettiği gibi, kişi bu konuda ihmalkâr davranırsa kendisine zulüm etmiş bir günahkâr olur. Bir rivâyette de şöyle buyurmuştur: Hadis, Buhârî Hadis, Ebû Davud 419 420 İSLÂM’DA KADIN 19 “Müslümanın müslüman üzerindeki hakkı beştir.” Nedir onlar, dendi. Buyurdu ki: “Karşılaşınca selam ver, davet edince icabet et, senden öğüt isteyince ona öğüt ver, aksırıp hamdederse teşmid yap, hastalanınca ziyaret et ve ölünce onunla (cenazesiyle) ilgilen.”421 Olgun bir müslüman hanım, hasta ziyaretinin sadece bir iltifat ve mücamele olmadığını bunu yaparken aynı zamanda Rasûlullah (aleyhisselâm) emri ile teşvik ettiği dinî bir görevi yaptığını bilir: “Hastayı ziyaret edin, açı doyurun, esiri kurtarın.”422 Yine Bera bin Azib’in rivâyet ettiği şu söz de onundur: “Rasûlullah (aleyhisselâm) bize hastayı ziyareti, cenazeyi izle‐ meyi, aksırına teşmidi, yemin edenin ibrasını, mazluma yardımı, da‐ vete icabeti ve selamı yaymayı emretti.”423 Ölünün Ardından Ağıt Yakmaz Cenazelere Katılmaz Dinin hükümlerini öğrenmiş, onun nuruyla aydınlanmış hanım metindir; sevdiklerinin ölüm haberiyle yıkılmaz, kendisine hakim olmasını bilir. Cahiliye dönemi kadınlarının yaptığı gibi yanlış hare‐ ketlere düşmez. Sabreder, Allah’tan bu musibet ve imtihan karşı‐ sında mükafat umar ve zor anlarında da İslâmın koyduğu usul ve sı‐ nırları aşmaz. Müslüman hanım ölünün ardından ağıt yakıp üstünü başını par‐ çalamaz. Zira bu gibi davranışlar müslümana yakışmayan, kafirlerin cahiliye döneminin âdetlerindendir. Bu gibi davranışları yasaklayan pek çok delil vardır. Hatta bu davranışların küfre düşmeye sebep ol‐ duğu bildirilmektedir. Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî 423 Hadis, Buhârî, Müslim 421 422 18 İSLÂM’DA KADIN “İnsanlarda bulunan iki şey küfürdür. Nesebe sövmek ve yüksek sesle ölüye ağlamak.”424 Peygamberimiz (aleyhisselâm) ölü ardından ağıt yakan, üst baş parçalayan ve dövünen kimseleri de İslâm dairesi dışında mütalaa etmiştir: Ve yine: “Yüzünü gözünü parçalayan, bağrını yırtan ve cahiliye davası güden kimse bizden değildir.”425 buyurmuştur. Müslüman hanım ölümün hak olduğuna inanır. Dünya ve dün‐ yadaki her şey fanidir. Ebedilik ancak Allah celle celâlühu için söz konusudur. Hayat ahirete doğru uzanan bir yoldur. O halde insanın ölüm karşısında kendisini kaybetmesinin, feryatlar koparmasının, dövünmesinin neye yararı var. Ebu Bürde bin Ebi Musa rivâyet ediyor: Ebu Musa’nın ağrısı şid‐ detlendi ve bayıldı. Başı hanımlarının birisinin dizine indi. Kadınlar‐ dan biri bağırarak feryat etmeye başladı. Ona cevap verecek du‐ rumda değildi. Kendisine gelince. “Rasûlullah’ın aleyhisselâtü ves‐ selâm uzak olduğu şeyden ben de uzağım. O bir musibet zamanında bağırıp çağıranlar, saçını kesenden, üstünü başını paralayandan uzaktı (bunları hoşgörmez reddederdi).” dedi. İslâm cahiliye dönemine ait ölünün ardından yapılan yukarıda zikrettiğimiz hususları yasaklamış; fakat insan olmanın gereği ve hassas duygular neticesi bir dostun kaybı dolayısıyla duyulan sa‐ mimi bir hüzün ile gözden boşalan yaşları meşru görmüştür. Hadis, Müslim Hadis, Buhârî 424 425 İSLÂM’DA KADIN 19 Üsame bin Zeyd anlatıyor: Rasûlullah’ın aleyhisselâtü vesselâm yanında idik. Kerîmlerinin Kerîmlerinden biri haber göndererek ço‐ cuğunun (veya oğlunun) ölmek üzere olduğunu bildirdi. Rasûlullah aleyhisselâtü vesselâm haberi getirene: “Ona dönüp aldığı da verdiği de Allah’ındır. Her şey O’nun katında bir hesab‐ecel iledir, de ve sab‐ retmesini bu sabrı karşısında Allah’tan sevap ummasını söyle.” bu‐ yurdu. Abdullah bin Ömer rivâyet ediyor: Sad bin Muaz hastalanmış yatağa düşmüştü. Resûlullah aleyhisselâtü vesselâm, Abdurrahman bin Avf, Sad bin Ebi Vakkas, Abdullah bin Mesud beraberinde ol‐ duğu halde ziyaretine gitti. Onu ölmek üzere buldular. Peygamberi‐ miz aleyhisselâm: “Öldü mü?” dedi. Onlar: “Hayır, Yâ Rasûlallah, dediler. Rasûlullah ağladı. Bunun üzerine oradakilerde ağladılar. Buyurdu ki: “Allah celle celâlühu gözyaşı veya gönlün duyduğu üzüntüden dolayı cezalandırmaz. Ama (dilini işaret ederek) bundan dolayı azap veya merhamet eder.”426 Enes anlatıyor: Rasûlullah canını teslim etmek üzere olan oğlu İb‐ rahim’in yanına girdi. Gözlerinden yaşlar boşandı. Abdurrahman bin Avf: “Sende mi Yâ Rasûlallah?” dedi. Peygamberimiz (aleyhisselâm) şöyle buyurdu: “Ey İbn‐i Avf. Bu bir merhamet hissidir.” Yine ağladı ve şöyle dedi: “Göz yaşarır, kalp de hüzünlenir. Sadece Rabbimizin razı ol‐ duğu şeyi söyleriz. Ey İbrahim! Biz senin ayrılığınla gerçekten pek üzgünüz.” 427 Hadis, Buhârî, Müslim Hadis, Buhârî, Müslim 426 427 18 İSLÂM’DA KADIN Rasûlullah aleyhisselâm gözyaşlarının hüznün bir belirtisi oldu‐ ğunu dile getirmiştir. Bir musibet anında insanın gözyaşlarına engel olması zordur. Ama Peygamberimiz aleyhisselâm insanın gönlüne düşen üzüntü ateşini daha da alevlendirecek söz ve davranışları ya‐ saklamıştır. Gözyaşının yavaşca süzülmesi gönüldeki üzüntü ateşi‐ nin sönmesini en azından hafiflemesine, musibete dayanmaya yar‐ dım eder. Ama cahiliye dönemi âdetleri olan ağıtlar yakma, feryatlar figanlar koparma sadece üzüntü ve kederi daha da artırır. Dinin emirlerini bilen hanım Rasûlullah’ın aleyhisselâm Ümmü Atiyye’nin haber verdiği emrine uyarak cenazelere katılmaz. “Bize cenazelere katılmak yasaklandı. Cenazeye katılma ile so‐ rumlu tutulmadık.”428 Müslüman kadın bu konuda erkekten farklı bir durumdadır. İs‐ lâm cenazelerde bulunmasını, defnoluncaya kadar cenazeyle ilgi‐ lenmesini erkekten istemiştir. Kadınların cenazeye katılmaları duru‐ munda ölüye ve ölüm haline yakışmayan şeyler zuhur edebilir. Ce‐ nazenin defne kadar katılanlara verdiği ibret ve öğüt, ölü için istiğfar ve her canlıyı yakalayacak olan ölüm hakkında tefekkür gibi neticeler elde etmek için kadının orada bulunmaması daha münasiptir. DİN VE ÖNEMİ “Din, akıl sahiplerini kendi hür iradeleriyle en iyiye, en doğruya ve en güzele ulaştıran ilâhî bir kanundur.” Dinin gayesi insanı, ruh ve ahlâk yönünden kemâle eriştirip dünya ve ahirette mutlu etmek‐ tedir. Hadis, Buhârî, Müslim 428 İSLÂM’DA KADIN 19 İnsanın ruh ve beden olmak üzere iki yönü vardır. Bunlar, nitelik itibariyle ayrı iseler de öyle bir bütünlük içindedirler ki, ruh olmadan beden bir işe yaramayacağı gibi, bedensiz ruhun da bir anlamı yok‐ tur. Aynı zamanda her ikisinin pek çok arzu ve istekleri vardır. İnsan, bedenî ve ruhî ihtiyaç ve arzularını ihmal edemez. İnsan beden itiba‐ riyle yaşamak için her şeyden önce gıdaya ve tehlikelerden korun‐ mak için de barınacak bir yere ne kadar muhtaç ise, ruhî yönden de manevî bir kuvvete ve korunmaya o kadar muhtaçtır. İnsan ruhu için madde aleminde böyle bir dayanak bulamayacağı gibi akıl da onun bu ihtiyacını karşılamak için yeterli değildir. Din, sonradan ortaya çıkmış değil, insanlıkla birlikte varola gel‐ miştir. Her devirde insanoğlu dine önem vermiştir. Ancak, insanda doğuştan varolan bu duygunun gelişmesi için bir mürebbiye ihtiyaç vardır. İşte Allah’ın gönderdiği peygamberler işte bu ihtiyacı gidermek üzere görevlerini yerine getirmişler ve insan varlığının ayrılmaz özelliği olan Allah ve din düşüncesinin gelişme‐ sini sağlamışlardır. Peygamberlerin vahye dayalı tebligatı, insanların yolunu aydınlatmış ve peygamberlere uyanların dinî duyguları ol‐ gunlaşmıştır. Peygamberlere kulak vermeyenlerin ise, bu duyguları körelerek sapıklığa düşmüşlerdir. Bu itibarla din, akıl gibi insanın yaratılışında varolan bir duygu‐ dur. Ancak dinî hükümlerin kaynağı, peygamberlerin ilâhî vahye dayanan mesajlarıdır. ALLAH SEVGİSİ Sevgilerin en yücesi Allah celle celâlühu sevgisidir. Annemizi‐babamızı severiz. Çünkü onlardan ilgi ve sevgi gör‐ müş, şefkat ve merhamet kanatları arasında büyümüşüz. Bizi bü‐ 18 İSLÂM’DA KADIN yütmede ve hayata hazırlamada hiçbir fedakârlığı esirgememişlerdir. Bunun için onları severiz. Şimdi düşünelim: Bizi yaratan ve sayısız nimetler veren kimdir? Bizi akıl ve düşünce gibi üstün yeteneklerle donatan ve diğer varlık‐ ları hizmetimize veren kimdir? Hiç şüphe yok ki, Allah Teâlâ’dır. O halde, en çok sevgiye lâyık olan da O’dur. Bunun için O’nu her şey‐ den daha çok sevmeliyiz. Allah’ı sevmek, O’nu bilmeye ve tanımaya bağlıdır. Çünkü insan, ancak bildiğini ve tanıdığını sever. Allah’ı sevenler ancak O’na ina‐ nanlardır. Nitekim Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyurulmuştur: ﺤﺐﱢ اﻟﱠﻠ ِﻪ ُ ﺤﺒﱡﻮ َﻧ ُﻬ ْﻢ َآ ِ ن اﻟﱠﻠ ِﻪ َا ْﻧﺪَادًا ُﻳ ِ ﻦ دُو ْ ﺨ ُﺬ ِﻣ ِ ﻦ َﻳ ﱠﺘ ْ س َﻣ ِ ﻦ اﻟﻨﱠﺎ َ َو ِﻣ ب َ ن ا ْﻟ َﻌﺬَا َ ﻇَﻠﻤُﻮا ِا ْذ َﻳ َﺮ ْو َ ﻦ َ ﺎ ِﻟﱠﻠ ِﻪ َوَﻟ ْﻮ ﻳَﺮَى اﱠﻟﺬِﻳﺣﺒ ُ ﺷ ﱡﺪ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا َا َ وَاﱠﻟﺬِﻳ ب ِ ﺷﺪِﻳ ُﺪ ا ْﻟ َﻌﺬَا َ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﺟﻤِﻴﻌًﺎ َوَا ﱠ َ ن ا ْﻟ ُﻘ ﱠﻮ َة ِﻟﱠﻠ ِﻪ َا ﱠ “İnsanlardan bazıları Allahʹtan başkasını Allahʹa denk tanrılar edinir de onları Allahʹı sever gibi severler. İman edenlerin Allahʹa olan sevgileri ise (onlarınkinden) çok daha fazladır. Keşke zalimler azabı gördükleri zaman (anlayacakları gibi) bütün kuvvetin Allahʹa ait olduğunu ve Allahʹın azabının çok şiddetli olduğunu önceden anlayabilselerdi.”429 Allah’ı seviyoruz demek yeterli değildir. Bunun bir belirtisi olma‐ lıdır. O da, gönderdiği ve görevlendirdiği son peygamber Hazreti Muhammed aleyhisselâtu vesselâm’a uymaktır. Onun izinden git‐ mek ve güzel ahlâkı ile ahlâklanmaktır. Bu aynı zamanda Allah’ın emirlerine uyup, yasaklarından da sakınmak demektir. Bu konuda Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyuruluyor: Bakara Sûresi, Âyet 165 429 İSLÂM’DA KADIN 19 ﺤ ِﺒ ْﺒ ُﻜ ُﻢ اﻟﻠﱠ ُﻪ َو َﻳ ْﻐ ِﻔ ْﺮ َﻟ ُﻜ ْﻢ ْ ن اﻟﱠﻠ َﻪ ﻓَﺎ ﱠﺗ ِﺒﻌُﻮﻧِﻰ ُﻳ َ ﺤﺒﱡﻮ ِ ن ُآ ْﻨ ُﺘ ْﻢ ُﺗ ْ ﻞ ِا ْ ُﻗ ُذﻧُﻮ َﺑ ُﻜ ْﻢ وَاﻟﱠﻠ ُﻪ ﻏَﻔُﻮ ٌر رَﺣِﻴ ٌﻢ “(Rasûlüm!) De ki: Eğer Allahʹı seviyorsanız bana uyunuz ki Al‐ lah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah son derece ba‐ ğışlayıcı ve esirgeyicidir.”430 İnsan, sevdiğini unutmaz. Allah’ı sevenler de O’nu unutmaz, daima onu zikrederler. Bir insanın sevdiğini sık sık anması ve O’nun memnun olacağı davranışlarda bulunması kadar tabii ne olabilir ki? Allah’ı zikredenleri Allah da zikreder. Çünkü Allah, kendisi için yapılan hiçbir şeyi karşılıksız bırakmaz. O’nu seveni O’da sever. O’ndan isteyeni boş çevirmez. O’na güveneni korur ve yüceltir. Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyuruluyor: ن ِ ﺷ ُﻜﺮُواﻟِﻰ وَﻟَﺎ َﺗ ْﻜ ُﻔﺮُو ْ ﻓَﺎ ْذ ُآﺮُوﻧِﻰ َا ْذ ُآ ْﺮ ُآ ْﻢ وَا “Öyle ise siz beni (ibadetle) anın ki ben de sizi anayım. Bana şük‐ redin; sakın bana nankörlük etmeyin!” 431 ALLAH KORKUSU Allah celle celâlühu bize şahdamarımızdan daha yakındır. Bizi her zaman her yerde görüp gözetmekte, yaptıklarımızı bilmektedir. Yerde ve göklerde O’na hiç bir şey saklı değildir. Hiç kimsenin göremiyeceği kapalı ve tenha yerlerde yaptıklarımızı görür, söyle‐ diklerimizi işitir, içimizden geçenleri bilir. Bir gün yaptıklarımızdan bizi hesaba çekecektir. İyi iş yapanları mükafatlandıracak, kötülük Al‐i İmran Sûresi, Âyet 31 Bakara Sûresi, Âyet 152 430 431 18 İSLÂM’DA KADIN işleyenleri ise cezalandıracaktır. O’nun katında, dünyada yaptıkları‐ mızın hesabını verirken hiçbir şeyi gizlemememiz mümkün olmaya‐ caktır. Allah’a böyle inanan kimse, elbette O’ndan korkar ve O’na derin bir haşyet duyar. Allah’tan korkmak demek, O’nun emirlerine uyup yasaklarından sakınmak demektir. Allah celle celâlühu korkusu dünya ve ahiret mutluluğunun temelidir. Allah’tan korkan ölçülü hareket eder. Her işinde dürüst olmaya ve herkese iyi davranmaya çalışır. Günah işle‐ memeye ve herkesle iyi ilişkiler içinde olmaya çaba harcar. Yalnız in‐ sanlara değil, tüm canlılara merhamet eder. Çünkü, yaptığı her işi Allah’ın gördüğünü ve bir gün bunları kendisinden soracağını bilir. Allah celle celâlühu korkusu insanı Allah’a yaklaştırır, O’nun rı‐ zasını kazanmasına ve cennetine girmesine vesile olur. Mü’minin korkusu, dolayısıyla, Rabbinin rızasını erememekten doğar. Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyurulmaktadır: ≅ ﻦ ا ْﻟ َﻬﻮَى ِﻋ َ ﺲ َ ف َﻣﻘَﺎ َم َر ﱢﺑ ِﻪ وَﻧَﻬَﻰ اﻟ ﱠﻨ ْﻔ َ ﻦ ﺧَﺎ ْ َوَاﻣﱠﺎ َﻣ ﻰ ا ْﻟ َﻤ ْﺎوَى َ ﺠ ﱠﻨ َﺔ ِه َ ن ا ْﻟ َﻓِﺎ ﱠ “Rabbinin makamından korkan ve nefsini kötü arzulardan uzak‐ laştırmış kimse için, Şüphesiz cennet (onun) yegâne barınağıdır.” 432 TEVEKKÜL VE ÇALIŞMA Tevekkül insanın, Allah’a itimad etmesi ve O’na bağlanmasıdır. Bu, insan için mutlak gereklidir. Nâzi’ât Sûresi, Âyet 40‐41 432 İSLÂM’DA KADIN 19 İnsanı yaratan ve ona pek çok nimetler veren Allah’tır. İnsan, her işinde O’na güvenmek ve kendisine düşeni yaptıktan sonra neticeyi O’ndan beklemek durumundadır. Bunun en güzel örneği çiftçidir. O, vaktinde usûlüne göre tarlasını eker, sonra Allah’a tevekkül eder. Böyle yaptığı takdirde Allah, o kimseyi rızıklandırır. Nitekim Pey‐ gamberimiz: “Sizler Allah’a gereği gibi tevekkül etseydiniz (sabahleyin) aç ola‐ rak gidip (akşamleyin) tok olarak dönen kuşları rızıklandırdığı gibi sizi de rızıklandırırdı.” 433 buyurmuştur. İBÂDET İbadet, Allah’a saygı ile boyun eğmek ve emirlerine itaat etmek demektir. İbadetin ruhu niyettir. Niyet ise kalbin bütünüyle Allah’a yönel‐ mesi ve bağlanmasıdır. Ruhsuz beden bir işe yaramadığı gibi, niyet‐ siz ibadetin de değeri yoktur. Bu sebeple; ibadetin, hem beden, hem de ruhla yani bütün varlı‐ ğımızla şuurlu olarak, samimi bir niyetle yapılması esastır. Esasen yaratılışımızın hikmeti, dünyaya gelişimizin gayesi, Al‐ lah’ı tanımak ve O’na ibadet etmektir. Bu konuda Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyurulmuştur: ن ِ ﺲ اِﻟﱠﺎ ِﻟ َﻴ ْﻌ ُﺒﺪُو َ ﻦ وَا ْﻟِﺎ ْﻧ ﺠﱠ ِ ﺖ ا ْﻟ ُ ﺧَﻠ ْﻘ َ َوﻣَﺎ “Ben cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler diye yarat‐ tım.” 434 Hadis, Tirmizî Zâriyât Sûresi, Âyet 56 433 434 18 İSLÂM’DA KADIN Mükemmel bir düzen içinde işleyen kâinatta hiçbir şeyin başıboş olmadığını, her şeyin bir gayeye yönelik olarak görevini yaptığını gö‐ rüyoruz. Bütün varlıklar, şanı yüce yaratıcı tarafından kendilerine verilen görevleri yerine getirirken, en güzel bir sûrette yaratılan, yerde ve göklerde bir çok varlıklar hizmetine sunulan insanın ibadet görevini en iyi bir şekilde yapması gerekmez mi? Allah’ın emri olan ibadet, dinî bir görevdir ve Allah’ın kulları üzerindeki hakkıdır. İbadet, Allah’ın emrettiği ve peygamberimizin öğrettiği şekilde yapılması gerekir. Bu sebeple farz ibadetlerde azaltma veya çoğaltma olamayacağı gibi herhangi bir değişiklik de söz konusu olamaz. İbadetlerin Faydaları Allah celle celâlühu katında makbul olan ibadet, samimi bir niyet ve ihlâsla yapılan ibadettir. Bununla beraber, ibadette bizim için maddî ve manevî pek çok faydalar olduğu da bir gerçektir. Allah Teâlâ bizim ibadetimize muhtaç değildir, fakat bizim ibadete ihtiyacımız vardır. İbadet, insanı Allah’a yaklaştıran en güzel vasıta, bir kulun dün‐ yada erişebileceği makamların en yücesidir. Hayatımızın en değerli zamanları, ibadetle geçirdiğimiz vakitlerdir. İbadet, ruhumuzu yüceltir, kalbimizi kötü düşüncelerden, or‐ ganlarımızı günah kirlerinden arındırır. Davranışlarımızı düzelterek bizi ahlâken olgunlaştırır. İbadet, ebedî saadet yurdu cennetin anahtarı olan imanımızı ko‐ rur. İbadetsiz iman, açıkta yanan kandil gibi korumasız kalır, günün İSLÂM’DA KADIN 19 birinde sönebilir. Bu sebeple ibadetlerin en kıymetli varlığımız olan imanımızın korunmasında çok önemli yeri vardır. İnsan, hayatta çeşitli sıkıntılarla karşılaşır. Bazen ümitsizliğe ve bunalıma düşer. Böyle durumlarda ibadetle bunalımlardan kurtulur. Çünkü ibadet sayesinde Allah’a yönelir, bütün ümitlerin azaldığı anda O’nun sonsuz rahmetine sığınır ve böylece huzura kavuşur. İbadet, mü’minlere Allah celle celâlühu katında değer kazandırır. Kulluk görevlerini yerine getirmeyenler bu nimetten mahrum kalır. Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyurulmaktadır: ن ِﻟﺰَاﻣًﺎ ُ ف َﻳﻜُﻮ َ ﺴ ْﻮ َ ﻞ ﻣَﺎ َﻳ ْﻌ َﺒﺆُا ِﺑ ُﻜ ْﻢ َرﺑﱢﻰ َﻟ ْﻮﻟَﺎ ُدﻋَﺎ ُؤ ُآ ْﻢ َﻓ َﻘ ْﺪ َآ ﱠﺬ ْﺑ ُﺘ ْﻢ َﻓ ْ ُﻗ “(Rasûlüm!) De ki: (Kulluk ve) yalvarmanız olmasa, Rabbim size ne diye değer versin? (Ey inkârcılar! Siz Rasûlʹün bildirdiklerini) ke‐ sinkes yalan saydınız; onun için azap yakanızı bırakmayacaktır!”435 İbadetin Çeşitleri İbadetler; bedenî, malî, hem malî ve hem de bedenî olmak üzere üç çeşittir: 1. Bedenî İbadetler: Bedenle yapılan ibadetlerdir. Namaz kılmak, oruç tutmak gibi. Beden ile yapılan ibadetler her müslümanın bizzat kendisinin yapması gerekir, başkasını vekil edemez. Yani bir kimse, başkasının yerine namaz kılamaz, oruç tutamaz. Malî İbadetler: Bunlar, mal ile yapılan ibadetlerdir. Zekât, fıtır sadakası vermek ve kurban kesmek gibi. Furkan Sûresi, Âyet 77 435 18 İSLÂM’DA KADIN Mal ile yapılan ibadetlerde başkasını vekil ederek bu ibadeti ye‐ rine getirmek caizdir. Zengin bir müslüman, zekâtını kendi eliyle fa‐ kire verebileceği gibi, vekil ettiği birisi vasıtasıyla da verebilir. Bedenî ve Malî İbadetler: Hem beden hem de mal ile birlikte yapılan ibadetlerdir. Hac, böyle bir ibadettir. Hac kendisine farz olan kimsenin, bu ibadeti bizzat yapması lâ‐ zımdır, başkasını vekil edemez. Ancak, zengin olduğu halde hacca gidemeyecek derecede hasta, sakat, çok yaşlı veya gitmesine mani başka bir özür bulunan kimse, kendi yerine bir başkasını göndererek haccını yaptırabilir. BÜYÜK GÜNAHLAR Allah’ın emrine aykırı olan her iş ve söz günah olmakla beraber, Kur’an‐ı Kerîm’de ve Peygamberimizin hadislerinde günahlar, bü‐ yük ve küçük olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır: Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyurulmuştur: ﺧ ْﻠ ُﻜ ْﻢ ِ ﺳ ﱢﻴﺌَﺎ ِﺗ ُﻜ ْﻢ َو ُﻧ ْﺪ َ ﻋ ْﻨ ُﻜ ْﻢ َ ﻋ ْﻨ ُﻪ ُﻧ َﻜ ﱢﻔ ْﺮ َ ن َ ﺠ َﺘ ِﻨﺒُﻮا َآﺒَﺎ ِﺋ َﺮ ﻣَﺎ ُﺗ ْﻨ َﻬ ْﻮ ْ ن َﺗ ْ ِا ﺧﻠًﺎ َآﺮِﻳﻤًﺎ َ ُﻣ ْﺪ “Eğer yasaklandığınız büyük günahlardan kaçınırsanız, sizin kü‐ çük günahlarınızı örteriz ve sizi şerefli bir yere sokarız.”436 Bir başka âyet‐i kerîme’de ise: Nisa Sûresi, Âyet 31 436 İSLÂM’DA KADIN 19 ﺳ ُﻊ ِ ﻚ وَا َ ن َر ﱠﺑ ن َآﺒَﺎ ِﺋ َﺮ ا ْﻟِﺎ ْﺛ ِﻢ وَا ْﻟﻔَﻮَاﺣِﺶَ اِﻟﱠﺎ اﻟﱠﻠ َﻤ َﻢ ِا ﱠ َ ﺠ َﺘ ِﻨﺒُﻮ ْ ﻦ َﻳ َ َاﱠﻟﺬِﻳ ﺟ ﱠﻨ ٌﺔ ﻓِﻰ ِ ض َوِا ْذ َا ْﻧ ُﺘ ْﻢ َا ِ ﻦ ا ْﻟَﺎ ْر َ ﺸَﺎ ُآ ْﻢ ِﻣ َ ﻋَﻠ ُﻢ ِﺑ ُﻜ ْﻢ ِا ْذ َا ْﻧ ْ ا ْﻟ َﻤ ْﻐ ِﻔ َﺮ ِة ُه َﻮ َا ﻦ ا ﱠﺗﻘَﻰ ِ ﻋَﻠ ُﻢ ِﺑ َﻤ ْ ﺴ ُﻜ ْﻢ ُه َﻮ َا َ ن ُا ﱠﻣﻬَﺎ ِﺗ ُﻜ ْﻢ ﻓَﻠَﺎ ُﺗ َﺰآﱡﻮا َا ْﻧ ُﻔ ِ ُﺑﻄُﻮ “Ufak tefek kusurları dışında, büyük günahlardan ve edepsizlik‐ lerden kaçınanlara gelince, bil ki Rabbin, affı bol olandır. O, sizi daha topraktan yarattığı zaman ve siz annelerinizin karınlarında bulundu‐ ğunuz sırada (bile), sizi en iyi bilendir. Bunun için kendinizi temize çıkarmayın. Çünkü O, kötülükten sakınanı daha iyi bilir.”437 buyurulmuştur. Abdullah bin Abbas tevbe edilince büyük günah kalmayacağını, günahda ısrar etmekle de küçük günahın büyük günaha dönüşece‐ ğini söylemiştir. 438 Buna göre, küçük günah devamlı olarak yapılacak olursa küçük olmaktan çıkar ve büyük günah olur. Bunun için mü’min, büyük olsun, küçük olsun, günahı kime karşı yaptığını düşünerek bütün günahlardan sakınmalıdır. Kim olursa olsun, peygamberlerden başka hiç kimse mâsum yani günah işlemekten korunmuş değildir; herkes günah işleyebilir. Peygamberlerde bulunan sıfatlardan birisi de “ismet” sıfatıdır ki, günah işlemekten korunmuş demektir. Büyük günah da olsa günah işleyen kimse günahkâr olur, yoksa dinden çıkmış olmaz. Çünkü âyet ve hadisler, büyük günah sahiple‐ rinin de mü’min olduğunu göstermektedir. Bu konuda Ehl‐i sünnet alimleri arasında görüş ayrılığı yoktur. Necm Sûresi, Âyet 32 İbn‐i Kesir Tefsiri 437 438 18 İSLÂM’DA KADIN Namuslu ve İffetli Kimselere İftira Etmek Toplumu rahatsız eden hastalıkların en çirkin olanlarından birisi de iftiradır. İftira, bir kimsenin yapmadığı bir şeyi yaptı demek, söy‐ lemediği bir sözü söyledi diyerek ona isnad etmek etmektir. Dinimiz insanın şerefine ve iffetine büyük önem vermiş, toplum içinde saygınlığının korunmasını emretmiştir. Bunun içindir ki, iftirada bulunmayı büyük günah saymıştır. Esasen dinimiz kesin bilgimizin olmadığı konular hakkında dik‐ katli olmamızı öğütlemiştir. Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyuruluyor: ﻚ َ ﺼ َﺮ وَا ْﻟ ُﻔﺆَا َد ُآﻞﱡ اُوَﻟ ِﺌ َ ﺴ ْﻤ َﻊ وَا ْﻟ َﺒ ن اﻟ ﱠ ﻚ ِﺑ ِﻪ ﻋِ ْﻠ ٌﻢ ِا ﱠ َ ﺲ َﻟ َ ﻒ ﻣَﺎَﻟ ْﻴ ُ وَﻟَﺎ َﺗ ْﻘ ﺴ ُﺆﻟًﺎ ْ َﻋ ْﻨ ُﻪ ﻣ َ ن َ آَﺎ “Hakkında bilgin bulunmayan şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve gönül, bunların hepsi ondan sorumludur.”439 İnsan, her duyduğu söze, hakkında araştırma yapmadan inan‐ mamalı ve onu yaymamalıdır. Sonunda duyduğu o sözün yalan ol‐ duğu anlaşılırsa bundan üzülür. Cenâb‐ı Hak bizi uyararak şöyle bu‐ yuruyor: ن ُﺗﺼِﻴﺒُﻮا َﻗ ْﻮﻣًﺎ ْ ﻖ ِﺑ َﻨ َﺒٍﺄ َﻓ َﺘ َﺒ ﱠﻴﻨُﻮا َا ٌ ِن ﺟَﺎ َء ُآ ْﻢ ﻓَﺎﺳ ْ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ِا َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ﻦ َ ﻋﻠَﻰ ﻣَﺎ َﻓ َﻌ ْﻠ ُﺘ ْﻢ ﻧَﺎ ِدﻣِﻴ َ ﺼ ِﺒﺤُﻮا ْ ﺠﻬَﺎَﻟ ٍﺔ َﻓ ُﺘ َ ِﺑ “Ey iman edenler! Eğer bir fâsık size bir haber getirirse onun doğ‐ ruluğunu araştırın. Yoksa bilmeden bir topluluğa kötülük edersiniz de sonra yaptığınıza pişman olursunuz.”440 İsra Sûresi, Âyet 36 439 İSLÂM’DA KADIN 19 Peygamberimiz de şöyle buyurmuştur: “Kişiye, her duyduğunu konuşması, yalan (günah) olarak ye‐ ter.”441 İftiranın çeşitleri vardır, en kötüsü ve en çirkini iffetle, ırz ve na‐ musla ilgili olanıdır. İffetli bir kadına iftira etmek onun şerefini altüst eder, yuvasını yıkar ve ailesini perişan hale getirir. Günahsız yere ölünceye kadar üzüntü çekmesine sebeb olur. Bunun içindir ki Peygamberimiz, iffetli kadınlara iftira etmeyi, insanı helâk edici günahlardan saymış, şöyle buyurmuştur: “İnsanı mahveden yedi şeyden kaçının”442. “Ey Allah’ın Rasûlü, bu yedi şey nedir?” diye sorduklarında, Peygamberimiz: “Allah’a ortak koşmak, Sihir (büyü) yapmak, Bir kimseyi haksız yere öldürmek, Faiz yemek, Yetim malı yemek, Savaştan kaçmak, Namuslu kadınlara zina iftirası yapmaktır.”443 Hucurat Sûresi, Âyet 6 Hadis, Müslim 442 Hadis, Buhârî, Müslim 443 Hadis, Buhârî, Müslim 440 441 18 İSLÂM’DA KADIN İftiraya uğrayan kimse çoğu zaman kendisini savunamaz ve üze‐ rine atılan pisliği temizleyemez. Bu durumda olan kimsenin Allah’a sığınmaktan başka çaresi kalmaz. Bu çaresizlik içerisinde Allah’a yö‐ nelen ve O’na yalvaran kimsenin duasını Allah Teâlâ’nın kabul ede‐ ceği Peygamberimiz tarafından bildirilmiştir. Bir gün Allah’ın huzurunda yaptıklarının hesabını bizzat Allah’a vereceğine inanan kimse hiçbir zaman başkasına iftira etmez, kesin bilmediği bir şeyi konuşmaz. Sihir Sihir de büyük günahlardandır. Sihir, sözlükte, sebebi gizli ve ince olan şey demektir. Din örfünde ise, sebebi gizli olan ve gerçek olmadığı kabul edilen şeye denir ki, göz bağcılık ve hilekârlık şeklinde cereyan eder. Türkçe’de buna “Büyü” ve “Efsun” da denir. Bunu sanat edinene de “Sihirbaz yada Büyücü” adı verilir. Sihrin bütün niteliği; hayali, hakikat zannettirecek şekilde insan ruhu üzerinde aldatıcı bir tesir meydana getirmekten ibaret olduğu halde, bunun bir kısmı tamamiyle hayal, diğer bir kısmı da bazı ger‐ çeklerle karışıktır. Sihrin en büyük tesiri ruhlar üzerindedir. Düşünceleri bozar, gö‐ nülleri çeler, ahlâkı perişan eder. Karı ile kocanın arasını ayırır, aile yuvasını yıkar. Komşuları birbirine düşürür, toplumu büyük fitne‐ lerle karşı karşıya bırakır. İşte bunun içindir ki dinimiz sihri yasaklamış, sihirle uğraşanların kötü ruhlu insanlar olduklarını, dünyada da, ahirette de perişan ola‐ caklarını bildirmiştir. Nitekim Kur’an‐ı Kerîm’de: İSLÂM’DA KADIN 19 ﺣ ٍﺮ وَﻟَﺎ ِ ﺻ َﻨﻌُﻮا َآ ْﻴ ُﺪ ﺳَﺎ َ ﺻ َﻨﻌُﻮا ِا ﱠﻧﻤَﺎ َ ﻒ ﻣَﺎ ْ ﻚ َﺗ ْﻠ َﻘ َ ﻖ ﻣَﺎ ﻓِﻰ َﻳﻤِﻴ ِﻨ ِ َوَا ْﻟ ﺚ َاﺗَﻰ ُ ﺣ ْﻴ َ ﺣ ُﺮ ِ ﺴﺎ ﺢ اﻟ ﱠ ُ ُﻳ ْﻔِﻠ “Sağ elindekini at da, onların yaptıklarını yutsun. Yaptıkları, sa‐ dece bir büyücü hilesidir. Büyücü ise, nereye varsa (ne yapsa) iflah olmaz.ʺ444 buyurulmuştur. Buharî ve Müslim’in rivâyet ettikleri metni yukarıda geçen hadis‐i şerifte ferd ve toplumları mahveden yedi günah sayılırken bunlardan bir tanesinin de büyü olduğu bildirilmiştir. Sihirle uğraşanın sihir yapması günah olduğu gibi bir müslümanın herhangi bir müşkilinin çözümü için sihirle uğraşanın birine gitmesi de aynı şekilde günahtır. Çünkü bu, onu tasvip ve ona inanma anlamı taşır. Peygamberimiz: “Bazı şeyleri uğursuzluğa yoran ve başka birine bu tür yorumlar yaptıran, fala bakan veya baktıran, sihir yapan veya yaptıran bizden değildir. Kim bir falcıya gider de onun söylediğini doğrularsa o kimse Muhammed’e aleyhisselâtü vesselâm indirileni inkâr etmiş olur.” buyurmuştur. 445 Kehanet ve Falcılık Kehanet, istikbalde olacak bir olayı önceden haber vermek de‐ mektir. Bu işle uğraşana yani gelecekten haber verdiğine inanılan kimseye de “kâhin” denir. Taha Sûresi, Âyet 69 Et‐Tergib ve’terhib 444 445 18 İSLÂM’DA KADIN İnsan, tarihin her devrinde ve hemen her toplumda geleceğe ait olayları önceden öğrenmek istemiştir. Kehanet ve falcılık ise bu is‐ teğe bir cevap olarak ortaya çıkmıştır. Dinimizin her çeşit hurafe ile mücadele ederken, kehanetle ve fal‐ cılıkla da mücadeleyi ihmal etmemiştir. Çünkü kahin ve falcı, gele‐ cekte olup bitecek olaylardan haber vermek üzere ortaya çıkan bir takım çıkarcı yalancı kimselerdir. Gaybı Allah’tan başka hiç kimse bilemez. Nitekim Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyurulmuştur: ﺤ ِﺮ وَﻣَﺎ ْ ﺐ ﻟَﺎ َﻳ ْﻌَﻠ ُﻤﻬَﺎ اِﻟﱠﺎ ُه َﻮ َو َﻳ ْﻌَﻠ ُﻢ ﻣَﺎ ﻓِﻰ ا ْﻟ َﺒ ﱢﺮ وَا ْﻟ َﺒ ِ ﺢ ا ْﻟ َﻐ ْﻴ ُ ﻋ ْﻨ َﺪ ُﻩ َﻣﻔَﺎ ِﺗ ِ َو ﺐ ٍ ﻃ ْ ض وَﻟَﺎ َر ِ ت ا ْﻟَﺎ ْر ِ ﻇُﻠﻤَﺎ ُ ﺣ ﱠﺒ ٍﺔ ﻓِﻰ َ ﻦ َو َر َﻗ ٍﺔ اِﻟﱠﺎ َﻳ ْﻌَﻠ ُﻤﻬَﺎ وَﻟَﺎ ْ ﻂ ِﻣ ُ ﺴ ُﻘ ْ َﺗ ٍب ُﻣﺒِﻴﻦ ٍ ﺲ اِﻟﱠﺎ ﻓِﻰ ِآﺘَﺎ ٍ وَﻟَﺎ ﻳَﺎ ِﺑ “Gaybın anahtarları Allahʹın yanındadır; onları Oʹndan başkası bilmez. O, karada ve denizde ne varsa bilir; Oʹnun ilmi dışında bir yaprak bile düşmez. O yerin karanlıkları içindeki tek bir taneyi dahi bilir. Yaş ve kuru ne varsa hepsi apaçık bir kitaptadır.”446 َﺸ ُﻌﺮُون ْ َﺐ اِﻟﱠﺎ اﻟﱠﻠ ُﻪ َوﻣَﺎ ﻳ َ ض ا ْﻟ َﻐ ْﻴ ِ ت وَا ْﻟَﺎ ْر ِ ﺴ َﻤﻮَا ﻦ ﻓِﻰ اﻟ ﱠ ْ ﻞ ﻟَﺎ َﻳ ْﻌَﻠ ُﻢ َﻣ ْ ُﻗ َن ُﻳ ْﺒﻌَﺜُﻮن َ َاﻳﱠﺎ “De ki: Göklerde ve yerde, Allahʹtan başka kimse gaybı bilmez. Ve onlar ne zaman diriltileceklerini de bilmezler.” 447 ل َﻟ ُﻜ ْﻢ ُ ﺐ وَﻟَﺎ َاﻗُﻮ َ ﻋَﻠ ُﻢ ا ْﻟ َﻐ ْﻴ ْ ﻦ اﻟﱠﻠ ِﻪ وَﻟَﺎ َا ُ ﺧﺰَا ِﺋ َ ﻋ ْﻨﺪِى ِ ل َﻟ ُﻜ ْﻢ ُ ﻞ ﻟَﺎ َاﻗُﻮ ْ ُﻗ ﻋﻤَﻰ ْ ﺴ َﺘﻮِى ا ْﻟَﺎ ْ ﻞ َﻳ ْ ﻞ َه ْ ﻰ ُﻗ ن َا ﱠﺗ ِﺒ ُﻊ اِﻟﱠﺎ ﻣَﺎ ﻳُﻮﺣَﻰ ِاَﻟ ﱠ ْ ﻚ ِا ٌ ِاﻧﱢﻰ َﻣَﻠ ن َ وَا ْﻟ َﺒﺼِﻴ ُﺮ َا َﻓﻠَﺎ َﺗ َﺘ َﻔ ﱠﻜﺮُو “De ki: Ben size, Allahʹın hazineleri benim yanımdadır, demiyo‐ rum. Ben gaybı da bilmem. Size, ben bir meleğim de demiyorum. En’am Sûresi, Âyet 59 Neml Sûresi, Âyet 65 446 447 İSLÂM’DA KADIN 19 Ben, sadece bana vahyolunana uyarım. De ki: Kör ile gören hiç bir olur mu? Hiç düşünmez misiniz?”448 Kıyametin ne zaman kopacağı sorusuna Peygamberimiz: “Bu konuda sorulan, sorandan daha bilgili değildir.” 449 diye ce‐ vap vermiştir. Bütün bunlar gösteriyor ki, kâhinlerin bildiklerini iddia ettikleri geleceğe ait bilgileri Allah’tan başka kimse bilmez. Bunun için kâhine gidip ondan geleceğe ait bilgi istemeyi dinimiz yasaklamıştır. Peygamberimiz bu konuda şöyle buyurmuştur: “Kim kâhine veya arrafa (yitiğin veya çalınan malın yerini haber verdiğine inanılan kimse)’ye gider ve onun söylediğini tasdik ederse, o kimse Muhammed aleyhisselâtü vesselâm’e indirileni inkâr etmiş olur.” 450 “Her kim arrafa (çalınan bir şeyin veya yitiğin yerini haber veren kimse ye) gelip ondan bir şey sorar da onu tasdik ederse, o kimsenin kırk gün namazı kabul olmaz.” 451 Falcılık da kehanet gibi gelecekten haber vermektir ki, dinimizce yasaktır ve haramdır. İslâmiyetten önce Arapların “Ezlâm” denilen fal okları ile yap‐ tıkları falcılık çok yaygın idi. Bu oklar üç parça idi. Bunlardan birinde “yap”, öbüründe “yapma” yazılı idi. Üçüncüsü de boştu. Bir iş yapmak isteyen veya En’am Sûresi, Âyet 50 Hadis, Buharî 450 Hadis, Et‐Tergib, ve’t‐Terhib 451 Hadis, Müslim 448 449 18 İSLÂM’DA KADIN yola çıkmayı düşünen kimse bu işin ve bu yolculuğun yararlı olup olmadığını bu oklarla anlamak isterdi. “Yap” yazılı ok çıkarsa yap‐ mak istediği işi yapar veya yola çıkardı.”Yapma” yazılı ok çıktığında da o işi yapmaz veya yola çıkmazdı. Boş olan okun çıkması halinde de yazılı ok çıkıncaya kadar fala devam ederdi. ﺲ ٌ ﺟ ْ ِب وَا ْﻟَﺎ ْزﻟَﺎ ُم ر ُ ﺴ ُﺮ وَا ْﻟﺎَ ْﻧﺼَﺎ ِ ﺨ ْﻤ ُﺮ وَا ْﻟ َﻤ ْﻴ َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ِا ﱠﻧﻤَﺎ ا ْﻟ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ ن َ ﺟﺘَﻨِﺒُﻮ ُﻩ َﻟ َﻌﱠﻠ ُﻜ ْﻢ ُﺗ ْﻔِﻠﺤُﻮ ْ ن ﻓَﺎ ِ ﺸ ْﻴﻄَﺎ ﻞ اﻟ ﱠ ِ ﻋ َﻤ َ ﻦ ْ ِﻣ “Ey iman edenler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar), fal ve şans okları birer şeytan işi pisliktir; bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz.”452 Yasak olan sadece “Ezlâm” denilen oklarla fala bakmak değil, bu gün yıldız, kahve, bakla, iskambil kâğıdı gibi araçlarla yapılan falcılık günah olduğu gibi, bunlara inanmak da günahtır. Gıybet Büyük günahlardan birisi de gıybettir. Ebû Hureyre’nin rivâye‐ tine göre, Peygamberimiz: “Gıybet nedir bilir misiniz?” diye sordu. Ashab: “Allah ve Peygamberi daha iyi bilir,” dediler. Bunun üzerine Peygamberimiz: “Kardeşini gıyabında (arkasından) onun hoşlanmadığı bir şey ile anmandır,” buyurdu. Ashab: “Kardeşim de dediğim varsa ne buyurursunuz?” dediler Pey‐ gamberimiz: Maide Sûresi, Âyet 90 452 İSLÂM’DA KADIN 19 “Eğer dediğin ayıp, kardeşinde varsa o zaman gıybet olur. Yoksa, ona bühtan ve iftira etmiş olursun,” buyurdu.453 TEVBE Tevbe, sözlükte rucû etmek, dönmek demektir. Din örfünde ise, işlenmiş bir günaha pişman olup, bir daha işlemeyeceğini dâir Al‐ lah’a söz vermek ve O’ndan af dilemektir. Tevbe, Cenâb‐ı Hakk’ın biz kullarına bir lütfudur. İşlediğimiz gü‐ nahlardan kurtulmanın yoludur. İnsanın yaptığı günah için tevbe kapısı açık tutulmuştur. Peygamberlerden başka hiç kimse masûm değildir, günah işleye‐ bilir. Nitekim Peygamberimiz: “Ademoğlunun hepsi günah işler. Günah işleyenlerin en hayırlısı ise tevbe edenlerdir.” 454 buyurmuş, insanın hatasız olamayacağını bildirmiştir. İnsanın, hatasının çokluğu onu ümitsizliğe düşürmemeli, yaptığı hatalardan pişmanlık duyarak Allah’a yönelmesi halinde Cenâb‐ı Hakk’ın tevbesini kabul etmek suretiyle kendisini bağışlayacağını bilmelidir. Nitekim Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyurulmuştur: ن َ ت َو َﻳ ْﻌَﻠ ُﻢ ﻣَﺎ َﺗ ْﻔ َﻌﻠُﻮ ِ ﺴ ﱢﻴﺌَﺎ ﻦ اﻟ ﱠ ِﻋ َ ﻋﺒَﺎ ِد ِﻩ َو َﻳ ْﻌﻔُﻮا ِ ﻦ ْﻋ َ ﻞ اﻟ ﱠﺘ ْﻮ َﺑ َﺔ ُ َو ُهﻮَاﱠﻟﺬِى َﻳ ْﻘ َﺒ “O, kullarının tevbesini kabul eden, kötülükleri bağışlayan ve yaptıklarınızı bilendir.455 Hadis, Müslim, Ebû Davud Hadis, İbn Mâce 455 Şûrâ Sûresi, Âyet 25 453 454 18 İSLÂM’DA KADIN Tevbe Allah’ın emridir. İşlediğimiz günahlar için tevbe etmemizi Cenâb‐ı Hak emrediyor. Kur’an‐ı Kerîm’de şöyle buyuruluyor: ﻦ َ ت ﺑِﺎﻟﱠﻠ ِﻪ ِاﻧﱠ ُﻪ َﻟ ِﻤ ٍ ﺷﻬَﺎدَا َ ﺸ َﻬ َﺪ َا ْر َﺑ َﻊ ْ ن َﺗ ْ ب َا َ ﻋ ْﻨﻬَﺎ ا ْﻟ َﻌﺬَا َ وَﻳَ ْﺪرَؤُا ﻦ َ ا ْﻟﻜَﺎ ِذﺑِﻴ “Kadının, kocasının yalan söyleyenlerden olduğuna dair dört defa Allah adına yemin ve şahitlik etmesi,kendisinden cezayı kaldı‐ rır.” “Ey mü’minler, hepiniz Allah’a tevbe ediniz ki felâh bulasınız.” 456 ن ْ ﻋﺴَﻰ َر ﱡﺑ ُﻜ ْﻢ َا َ ﻦ َا َﻣﻨُﻮا ﺗُﻮﺑُﻮا ِاﻟَﻰ اﻟﱠﻠ ِﻪ َﺗ ْﻮ َﺑ ًﺔ َﻧﺼُﻮﺣًﺎ َ ﻳَﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ َ ُﻳ َﻜ ﱢﻔ َﺮ ﺤ ِﺘﻬَﺎ ا ْﻟَﺎ ْﻧﻬَﺎ ُر َﻳ ْﻮ َم ْ ﻦ َﺗ ْ ﺠﺮِى ِﻣ ْ َت ﺗ ٍ ﺟﻨﱠﺎ َ ﺧَﻠ ُﻜ ْﻢ ِ ﺳ ﱢﻴَﺄ ِﺗ ُﻜ ْﻢ َو ُﻳ ْﺪ َ ﻋ ْﻨ ُﻜ ْﻢ ﻦ اَ ْﻳﺪِﻳﻬِ ْﻢ َ ﺴﻌَﻰ َﺑ ْﻴ ْ َﻦ َا َﻣﻨُﻮا َﻣ َﻌ ُﻪ ﻧُﻮ ُر ُه ْﻢ ﻳ َ ﻰ وَاﱠﻟﺬِﻳ ﺨﺰِى اﻟﻠﱠ ُﻪ اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱠ ْ ﻟَﺎ ُﻳ ﻰ ٍء ْ ﺷ َ ﻋﻠَﻰ ُآﻞﱢ َ ﻚ َ ﻏ ِﻔ ْﺮَﻟﻨَﺎ ِا ﱠﻧ ْ ن َر ﱠﺑﻨَﺎ َا ْﺗ ِﻤ ْﻢ َﻟﻨَﺎ ﻧُﻮ َرﻧَﺎ وَا َ َو ِﺑَﺎ ْﻳﻤَﺎ ِﻧ ِﻬ ْﻢ َﻳﻘُﻮﻟُﻮ ﻗَﺪِﻳ ٌﺮ “Ey iman edenler! Samimi bir tevbe ile Allahʹa dönün. Umulur ki Rabbiniz sizin kötülüklerinizi örter. Peygamberi ve Onunla birlikte iman edenleri utandırmayacağı günde Allah sizi, içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokar. Onların önlerinden ve sağlarından (amelleri‐ nin) nûrları aydınlatıp gider de, ʺEy Rabbimiz! Nûrumuzu bizim için tamamla, bizi bağışla; çünkü sen her şeye kadirsinʺ derler.”457 Peygamberimiz de: “Ey insanlar! Allah’a tevbe edin ve O’ndan mağfiret dileyin, ben günde yüz kere tevbe ediyorum.” 458 buyurmuştur. Nûr Sûresi, Âyet 8 Tahrîm Sûresi, Âyet 8 458 Hadis, Müslim 456 457 İSLÂM’DA KADIN 19 Mü’minin son nefesindeki tevbesinin de geçerli olacağı umulursa da tevbeyi bu kadar geciktirmek hiç doğru değildir. Hatanın hemen peşinden tevbe etmeli, Cenâb‐ı Hakk’ın sonsuz rahmet ve mağfire‐ tine sığınmalıdır. Nitekim Kur’an‐ı Kerîm’de: ﻦ ْ ن ِﻣ َ ﺠﻬَﺎَﻟ ٍﺔ ُﺛﻢﱠ َﻳﺘُﻮﺑُﻮ َ ن اﻟﺴﱡﻮ َء ِﺑ َ ﻦ َﻳ ْﻌ َﻤﻠُﻮ َ ﻋﻠَﻰ اﻟﱠﻠ ِﻪ ِﻟﱠﻠﺬِﻳ َ ِا ﱠﻧﻤَﺎ اﻟﺘﱠ ْﻮ َﺑ ُﺔ َ ﻋﻠِﻴﻤًﺎ َ ن اﻟﱠﻠ ُﻪ َ ﻋَﻠ ْﻴ ِﻬ ْﻢ َوآَﺎ َ ب اﻟﻠﱠ ُﻪ ُ ﻚ َﻳﺘُﻮ َ ﺐ َﻓﺎُوَﻟ ِﺌ ٍ َﻗﺮِﻳ ﺖ ِ ﺴ َ ﺣﻜِﻴﻤًﺎ ≅ َوَﻟ ْﻴ َ ﺣ َ ت ﺣَﺘﱠﻰ ِاذَا ِ ﺴ ﱢﻴَﺄ ن اﻟ ﱠ َ ﻦ َﻳ ْﻌ َﻤﻠُﻮ َ اﻟﺘﱠ ْﻮ َﺑ ُﺔ ِﻟﱠﻠﺬِﻳ ل ِاﻧﱢﻰ َ ت ﻗَﺎ ُ ﺣ َﺪ ُه ُﻢ ا ْﻟ َﻤ ْﻮ َ ﻀ َﺮ َا ﻋﺬَاﺑًﺎ َاﻟِﻴﻤًﺎ َ ﻋ َﺘ ْﺪﻧَﺎ َﻟ ُﻬ ْﻢ ْ ﻚ َا َ ن َو ُه ْﻢ ُآﻔﱠﺎ ٌر اُوَﻟ ِﺌ َ ﻦ َﻳﻤُﻮﺗُﻮ َ ﻦ َوﻟَﺎاﱠﻟﺬِﻳ َ ﺖ ا ْﻟ ُ ُﺗ ْﺒ “Allahʹın kabul edeceği tevbe, ancak bilmeden kötülük edip de sonra tez elden tevbe edenlerin tevbesidir; işte Allah bunların tevbesini kabul eder; Allah her şeyi bilendir, hikmet sahibidir. Yoksa kötülükleri yapıp yapıp da içlerinden birine ölüm gelip çatınca ʺBen şimdi tevbe ettimʺ diyenler ile kâfir olarak ölenler için (kabul edile‐ cek) tevbe yoktur. Onlar için acı bir azap hazırlamışızdır.” 459 Âyet‐i kerîmelerden anlaşılan şudur: Can çekişme durumundan önce henüz yaşamaktan ümidini kesmeden küfürden tevbe ederek iman etmek geçerlidir. Fakat can çekişme halinde yaşamaktan ümi‐ dini kesmiş olan kimsenin küfürden tevbe ederek iman etmesi geçerli değildir. iman ettikten sonra iyi amel yapabilecek bir zaman bulun‐ malıdır. Fakat günahkâr mü’minin son nefesindeki tevbesi de geçerli ola‐ bilir. Çünkü Allah’ın rahmetinden ümit kesilmez. Günahların bir kısmı, içki gibi yalnız Allah’a karşı olup, kul hak‐ kıyla ilgisi olmayan günahlardır. Bu gibi günahlardan tevbe etmesinin üç şartı vardır: Günahı terk etmek. Yaptığına pişman olmak. Nisa Sûresi, Âyet 17‐18 459 18 İSLÂM’DA KADIN Bir daha yapmamaya karar vermek. Diğer bir kısmı da, rüşvet almak, iftira etmek gibi, insan hakkıyla ilgili olan günahlardır. Bu gibi günahlardan tevbe etmenin, yukarıdaki şartlara ilaveten bir şartı daha vardır ki, o da, hak sahibine hakkını vermek, yahut onunla helalleşmektir. Böylece şartlarına uyarak günahlarına tevbe eden kimsenin tevbesi makbul olur ve Cenâb‐ı Hak o kimseyi bağışlar, hem de tevbe ettiği için ondan razı olur. Nitekim Peygamberimiz: “Kulunun tevbesinden dolayı Allah’ın sevinci, sizden birinizin ıssız çölde devesini kaybedip de tekrar bulduğundaki sevincinden daha fazladır.”460 Allah celle celâlühu tevbesini kabul buyurduğu kimsenin günah‐ larını bağışlar, kötülüklerini de iyiliklere tebdil eder çevirir. İslâm, güzel ahlâk olduğuna göre, müslümanın da güzel ahlâk sahibi olması gerekir. Esasen, müslümanın değeri ahlâkının güzelliği ile ölçülür. İmanın meyvesi güzel ahlâktır. İyi ve güzel ahlâk sahibi olmayan kimse meyvesiz ağaç gibidir. Müslüman, Allah’ın ve Pey‐ gamberin sevgisini iyi davranışları ve güzel ahlâk sayesinde kazanır. Peygamberimize soruldu: “Allah celle celâlühu katında en sevgili kullar kimlerdir?” “Ahlâkı en güzel olanlardır.” buyurdu.461 Başka bir hadis‐i şerifinde de: “Sizin bana en sevimliniz ve kıyamet gününde bana en yakınınız, ahlâkı en güzel olanınızdır.” buyurmuştur.462 Hadis, Buhârî , Müslim Hadis, Et‐Tergib ve’terhib 460 461 İSLÂM’DA KADIN 19 Görülüyor ki, merhameti sonsuz olan Yüce Allah’ın rızasına er‐ mek; alemlere rahmet olarak gönderilen Peygamberimizin sevgisini kazanarak onun yakınında bulunmak, iyi ahlâk sahibi olmakla mümkündür. Kişinin güzel ahlâklı oluşu, kalbindeki olgun imanının alametidir, yani sağlam ve olgun bir imana sahip olan kimsenin ahlâkî davra‐ nışları iyi olur, böyle kimseden kötü davranışlar meydana gelmez. Peygamberimizin şu hadis‐i şerifi bunun ifadesidir. Buyuruyor ki: “Mü’minlerin iman yönünde en olgunu, ahlâkı en güzel olanı‐ dır.”463 Müslümanı, Allah’ın sevdiği kulları mertebesine yükselten ve Peygamberimize yaklaştıran güzel ahlâk, sonuç olarak; mü’minin cennete girmesine ve ebedî saadete kavuşmasına vesile olur. Bir kere Ashabtan üç kişi, Peygamberimizin ibadetini sorup öğ‐ renmek maksadıyla onun hanımlarının evlerine gitmişlerdi. Pey‐ gamberimizin (nasıl ve ne kadar) ibadet ettiği kendilerine bildirilince, onlar sanki bunu azımsayarak: “Biz nerede, Rasûlullah nerede? Şüphesiz ki Allah, onun geçmiş olan ve gelecekte işlenmesi muhtemel bulunan günahlarını bağışla‐ mıştır.” dediler. İçlerinden biri: “Ben geceleri devamlı namaz kılacağım” dedi. Öbürü: “Ben de, her zaman (her gün) oruç tutacağım” söyledi. Üçüncüsü de: “Ben de kadınlardan ayrı yaşıyacağım, hiç evlenmeyeceğim” dedi. Hadis, Tirmizî Hadis, Tirmizî, Ebû Davud 462 463 18 İSLÂM’DA KADIN Onlar bu sözleri söylerken peygamberimiz çıkageldi ve onlara şöyle buyurdu: “Siz, şöyle şöyle söyleyen kimselersiniz değil mi?” Fakat şunu iyi biliniz ki: Ben sizin Allah’tan en çok korkanınız ve korunanız bulunuyorum. Öyle iken ben, bazen nafile oruç tutarım, bazen tutmam. Gecenin bir kısmında nafile namaz kılarım, bir kıs‐ mında uyurum. Kadınlarla da evlenirim. İşte benim Sünnetim budur. “Her kim benim yolumdan gitmez de ondan yüz çevirirse benden değildir.” buyurdu. Peygamberimizin şu uyarısına dikkat edelim, buyuruyor ki: “Beş şey gelmeden önce beş şeyin Ölüm gelmeden önce hayatın, Hasta olmadan önce sağlığın, Meşguliyetten önce boş vaktin, İhtiyarlamadan önce gençliğin, Yoksulluğa düşmeden önce zenginliğin, kıymetini bil.” 464 Sağlığımızı korumak ve hastalanmamak için her türlü tedbiri al‐ mak görevimiz olduğu gibi, hastalanınca da tedâvi olmak, yeniden sağlığımıza kavuşmak için her türlü çareye başvurmak da görevi‐ mizdir. Peygamberimizin: “Allah celle celâlühu verdiği her hastalığın şifasını da vermiş‐ tir.”465 sözleri ile her hastalığın bir ilacı olduğunu ve tedavisi bulunduğunu bildirmiş; diğer bir hadis‐i şerifinde de: Keşfu’l – hafa Hadis, Buhârî 464 465 İSLÂM’DA KADIN 19 “Allah yarattığı her hastalığın ilacını da yaratmıştır. Tedavî olu‐ nuz!” buyurarak, hastalıktan kurtulmanın yolunu göstermiştir.466 Özetle; müslüman helâl ve temiz gıdalarla beslenmeli, zararlı olan şeylerden sakınarak sağlını korumalı, hastalandığı takdirde de tedavi yollarına başvurmak suretiyle sağlığına kavuşmak için üzerine dü‐ şeni yapmalıdır. KIYMETİNİ BİL Beş şey gelmeden önce, ganimet bil hayatı. Düşün inceden ince; ahireti, sıratı İhtiyarlık gelmeden, gençliği heba etme; Ömür sana emanet, davran eli boş gitme. Sağlık çok büyük nimet, onsuz ibadet olmaz; Hastalık ise külfet, zinde insan yorulmaz. Zenginlik Allahtandır, o hem verir hem alır; Şayet fakirlik gelirse, elin koynunda kalır. Zaman gibi hazine, var iken boş oturma; Abesle iştigal erbâbıyla, ahbablık kurma. Ölüm gelmeden önce, hep huzurlu yaşa; Faniyi fenaya verme, sonra çıkar kargaşa. Hasenatsız gitmekten, sığınalım Allah’a; Bize iman nasip et, erdir bizi rızana. Kün maallah velâ tübali hayatımız olsun Allah ümmeti muhammed’i cennetine koysun Beş şey gelmeden, kıymetini bil beş şeyin Sonra geç kalırsın kapını çalmadan ecelin Hadis, Buhârî 466 18 İSLÂM’DA KADIN VASAT DİN VE VASAT İNSAN İnsan beden ile ruhun birleşmesinden meydana gelen bir varlıktır. Bu sebeple dinimiz, onun hem bedeni hem de ruhi ihtiyaçlarını dik‐ kate almış, madde ile mana arasında ahenkli bir denge kurmuştur. İslâm, insanın yaratılışına uygun hükümleri ihtiva ettiği için dini konularda itidalı emretmiş, bu çizginin altına düşmeyi istemediği gibi bu çizginin üstünde aşırı gitmeyi de uygun görmemiştir. Dinimiz, meşru olmak şartıyla insanı hiçbir zevkten mahrum et‐ mediği gibi kendisini büsbütün ibadete vererek vücudunu ezmeyi de uygun görmemiş, insana gücünün yetmeyeceği görevleri yükleme‐ miştir. Nitekim Kur’an‐ı Kerîm’de: ﺳ َﻌﻬَﺎ ْ ﻒ اﻟﱠﻠ ُﻪ ﻧَ ْﻔﺴًﺎ اِﻟﱠﺎ ُو ُ ﻟَﺎ ُﻳ َﻜﻠﱢ “Allah, hiç kimseye gücünün üstünde bir şey yüklemez” buyurulmuştur. 467 İslâm’da kolaylık esastır. Bu husus, Kur’an‐ı Kerîm’de ve Pey‐ gamberimizin hadislerinde açıkça görülür. Bu konudaki âyetlerden bazıları şunlardır: ﻄ ﱢﻬ َﺮ ُآ ْﻢ َوِﻟ ُﻴ ِﺘ ﱠﻢ ِﻧ ْﻌ َﻤ َﺘ ُﻪ َ ﻦ ُﻳﺮِﻳ ُﺪ ِﻟ ُﻴ ْ ج َوَﻟ ِﻜ ٍ ﺣ َﺮ َ ﻦ ْ ﻋَﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ ِﻣ َ ﻞ َ ﺠ َﻌ ْ ُﻳﺮِﻳ ُﺪ اﻟﱠﻠ ُﻪ ِﻟ َﻴ َﺸ ُﻜﺮُون ْ َﻋَﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ َﻟ َﻌﱠﻠ ُﻜ ْﻢ ﺗ َ “Allah size sıkıntı vermek istemez, ama sizi tertemiz yapmak ve şükredesiniz diye üzerinize nimetini tamamlamak ister”468 Peygamberimiz de şöyle buyuruyor: Bakara Sûresi, Âyet 286 Maide Sûresi, Âyet 6 467 468 İSLÂM’DA KADIN 19 “Şüphesiz bu din kolaydır. Bir kimse din hususunda kendini zorlarsa din ona galip gelir. (yani o kimse ezilip büsbütün amel ede‐ mez hale gelir) Öyle ise itidalden ayrılmayın.”469 Diğer bir hadis‐i şerifin anlamı da şöyledir: “Vasat yolu tutunuz. Amellerinizi kemale yaklaştırınız. Sabahle‐ yin zeval ile akşam arasında ve bir parça da gece çalışınız. İtidalden ayrılmayınız, maksada erişirsiniz.”470 Peygamberimize, hangi amel Allah’a daha sevimlidir diye soru‐ lunca O: “Az da olsa devamlı olanıdır.” buyurdu. 471 Anlamlarını sunduğumuz âyet ve hadislerden anlaşılıyor ki, di‐ nimizde zorluk yoktur. Aşırı giderek güçlük çıkarmak ve kendine eziyet etmek uygun görülmemiş, vasat yol tavsiye edilmiştir. Peygamber Efendimiz: “Dinî işlerde aşırı gidenler yok oldu”472 buyurmuş ve bu sözünü üç defa tekrarlamıştır. Diğer bir hadis‐i şerifleri ile de aşırılıktan sakınmamızı isteyerek şu uyarıda bulunmuştur: “Dinde aşırı gitmekten sakının. Sizden öncekiler dindeki aşırılı‐ lıkları yüzünden helâk oldu”473 Hazreti Enes diyor ki: Peygamberimiz câmiye girince iki direk arasına gerilmiş bir ip gördü. “Bu ip nedir?” diye sordu. Dediler ki: “Zeyneb’indir, yorulduğu zaman ona tutunur.” Bunun üzerine Peygamberimiz: Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî 471 Hadis, Buhârî 472 Hadis, Müslim 473 Hadis, Ahmed b. Hanbel, Müsned 469 470 18 İSLÂM’DA KADIN “O ipi çözünüz, sizin herhangi biriniz istekli olduğu sürece nafile namaz kılsın, yorulunca yatsın ve uyusun” buyurdu. 474 İbn‐i Abbas’dan rivâyete göre şöyle demiştir: Peygamber Efendimiz Ashaba hitap ederken, ayakta duran bir adam gördü ve kim olduğunu sordu. Dediler ki: “Ebu İsrail’dir, güneşte durmayı, oturmamayı, gölge‐ lenmemeyi, konuşmamayı ve oruç tutmayı adamıştır.” Bunun üzerine Peygamberimiz aleyhisselâtü vesselâm: Söyleyiniz ona, “konuşsun, gölgelensin, otursun, ama orucunu tamamlasın” buyurdu. 475 Peygamber Efendimiz ashabtan Selman ile Ebu’d‐Derda’yı kardeş yapmıştı. Bundan dolayı Selman Ebu’d‐Derda’yı ziyaret etti. Ebu’d‐ Derda’nın eşini eski elbise içerisinde görünce: “Bu hal nedir?” Ebu’d‐Derda’nın eşi: “Kardeşin Ebu’d‐Derda’nın dünya ile bir işi yok” diye cevap verdi. Daha sonra Ebu’d‐Derda geldi. Selman için yemek hazırladı ve: “Ben oruçluyum, siz buyurun,” dedi. Selman: “Sen yemezsen ben de yemem,” dedi. Bunun üzerine Ebu’d‐ Derda da yedi. Gece olunca Ebu’d‐Derda, ibadete hazırlandı. Selman ona: “Uyu” dedi. Ebu’d‐Derda da uyudu ve bir müddet sonra yine kalkacak oldu. Selman yine: “Uyu!” dedi. Gecenin sonu olunca, Selman Ebu’d‐Derda’ya: “İşte şimdi kalk” dedi ve her ikisi de kalkıp birlikte namaz kıldı‐ lar. Sonra Selman Ebu’d‐Derda’ya şöyle dedi: “Senin üzerinde Rabbinin hakkı vardır.” Hadis, Buhârî Hadis, Buhârî 474 475 İSLÂM’DA KADIN 19 “Nefsinin hakkı vardır.” “Ailenin hakkı vardır.” “Her hak sahibine hakkını ver.” Ebu’d‐Derda bu olayı gidip peygamberimize anlattı. Peygamberimiz: “Selman bu dini bilir doğru söylemiş” buyurdu. 476 Sadece ibadette değil harcamalarımızda da orta yolu takip etme‐ miz emredilmiştir. Para hangi yollardan nasıl kazanılır, nasıl harca‐ nır, insanca nasıl yaşanır? İşte dinimiz bu hususta da takip edilecek vasat yolu göstermiştir. Parayı istif edip yeri gelince harcamayan cimriler elleri boğazla‐ rına bağlanmış esirler gibidir. Elindeki parasını aile fertlerine, fakir ve yoksullara ve hayır kuruluşlarına harcamayanların esirden ne farkı vardır? Para niçin kazanılır? İnsanca yaşamak, ihtiyaç sahiplerine yardımda bulunarak dün‐ yada insanların sevgisini, Allah’ın rızasını, ahirette de ebedî saadeti kazanmak için değil mi? Böyle değerlendirilmeyen servetin, paranın ne kıymeti olabilir? İşte, değerlendirilmesi gereken yerde parayı harcamamak cimri‐ liktir. Bir de bunu aksini düşünelim. Elini tamamen açmış gereksiz yere harcama yapıyor, saçıp savuruyor, nesi var nesi yok elinden çıkarı‐ yor. Zengin iken fakir, veren el olmaktan alan el durumuna düşü‐ yor.Bu da israftır. Her ikisi de yanlıştır. İslâm’ın getirdiği ahlâk anlayışına uygun değildir. Doğrusu, bu ikisi arasında ortalama hareket etmektir. Hadis, Buhârî 476 18 İSLÂM’DA KADIN Cimri değil tutumlu olmaktır, aile fertleri ve ihtiyaç sahiplerine ihtiyaçları ölçüsünde harcama yapmak, gerekli yardımda bulunmak‐ tır. Harcama yaparken müsrif değil, cömert olmaktır. Harcama ve yardımları yerli yerine ve hayırlı işlere yapmaktır. Harcama yaparken cimrilik ve israftan sakınarak vasat ve dengeli bir yol takip edilmesini emir ve tavsiye eden âyetler şöyle: ﻞ وَﻟَﺎ ُﺗ َﺒ ﱢﺬ ْر َﺗ ْﺒﺬِﻳﺮًا ِ ﺴﺒِﻴ ﻦ اﻟ ﱠ َ ﻦ وَا ْﺑ َ ﺴﻜِﻴ ْ ﺣﻘﱠ ُﻪ وَا ْﻟ ِﻤ َ ت ذَا ا ْﻟ ُﻘ ْﺮﺑَﻰ ِ َوَا “Bir de akrabaya, yoksula, yolcuya hakkını ver. Gereksiz yere de saçıp savurma.”477 ﻂ ِﺴ ْ ﻄﻬَﺎ ُآﻞﱠ ا ْﻟ َﺒ ْ ﺴ ُ ﻚ وَﻟَﺎ ﺗَ ْﺒ َ ﻋ ُﻨ ِﻘ ُ ك َﻣ ْﻐﻠُﻮَﻟ ًﺔ ِاﻟَﻰ َ ﻞ َﻳ َﺪ ْ ﺠ َﻌ ْ وَﻟَﺎ َﺗ ﺤﺴُﻮرًا ْ ََﻓ َﺘ ْﻘ ُﻌ َﺪ ﻣَﻠُﻮﻣًﺎ ﻣ “Eli sıkı olma; büsbütün eli açık da olma. Sonra kınanır, (kaybet‐ tiklerinin) hasretini çeker durursun.”478 ﻚ َﻗﻮَاﻣًﺎ َ ﻦ َذِﻟ َ ن َﺑ ْﻴ َ ﺴ ِﺮﻓُﻮا َوَﻟ ْﻢ َﻳ ْﻘ ُﺘﺮُوا َوآَﺎ ْ ﻦ ِاذَا َا ْﻧ َﻔﻘُﻮا َﻟ ْﻢ ُﻳ َ وَاﱠﻟﺬِﻳ “(O kullar), harcadıklarında ne israf ne de cimrilik ederler; ikisi arasında orta bir yol tutarlar.”479 Peygamberimiz de bu konuda: “Tutumlu olmak, harcamada vasat yolu takip etmek geçimin yarısıdır” buyurmuştur. 480 İsrâ Sûresi, Âyet 26 İsrâ Sûresi, Âyet 29 479 Furkan Sûresi, Âyet 67 480 El‐ Fethü’l – Kebîr 477 478 MÜ’MİN AİLE Asırlık çınar gibi baba evin direği Cennet hurisi gibi anne evin meleği Bülbül gibi çocuklar onlar evin neşesi Her taraf pürnur olur huzur dolar köşesi Salih evlat yetiştirir huzurlu aileler Haneleri mamur eder saliha anneler Korur kollar gözetir babalar aileyi Babalar merhametli, annenin gözbebeği Her zaman hamdererek şanı yüce Allaha Nurlu bir yüzle varalım o ulu dergaha Bilâsual vela azab cennete koysun bizi İsmi âzam hürmetine affetsin cümlemizi Tecelli eyler Hak korursan kalbi masivadan Padişah konmaz saraya hane mamur olmadan İsmi âzamı bilir tende canı pâk olan Arşı âlaya ulaşır bakabillahı bulan Arifibillah olan masivaya bağlanmaz Herdem Allah iledir onu bir an unutmaz Tarikatla başladık söz mârifete geldi Kün maallah velâ tübâli bin ömre bedeldi
