kentleşme ve konut politikaları

KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
1. Ünite - Kentleşme Ve Kentleşmenin Nedenleri
1_Kent Bilim: Disiplinlerarası özelliğe sahip, kent ve kentleşme ile ilgili konuları araştıran ve analiz eden bilim dalıdır.
2_ Kent Bilim Hangi Bilim Dallarıyla İlgilidir? Kamu yönetimi, ekonomi, coğrafya, mimarlık, mühendislik, sosyoloji ve sosyal
psikoloji, tarih, sanat tarihi, kriminoloji ile yakından ilgilidir.
3_ Kentçilik Biliminin Kamu Yönetimiyle İlgisi Nedir? Yerleşme alanlarındaki mülkiyet hakkının kullanılması dolayısıyladır.
4_ Kent Biliminin Ekonomiyle İlgisi Nedir? Günümüzde kent bilimin kapsamına fiziki plan fikri yanında ekonomik plan fikrinin
de girmiş olması, bu iki bilim dalı arasındaki ilişkiye basit bir örnektir.
5_ Kentler Hangi Açıdan İncelenir? Siyasi, Fiziki Ve Fonksiyonel Açılardan İncelenebilirler
 Siyasi açıdan kentler, belirli idari sınırlar içerisinde görev yapan yönetimlere sahip birimlerdir.
 Fiziki açıdan kentler, değişik amaçlar için kullanılan çok sayıdaki binalar ile ulaşımı sağlayan yollardan oluşur.
 Fonksiyonel açıdan kentler ise, ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetlerin yapıldıkları yerleşme alanlarıdır.
6_ Kentin Tanımı İçin Kullanılan Kriterleri Başlıca Şu Noktalarda Toplayabiliriz:
 Kamu yönetimi açısından "yerleşme alanının idari statüsü";
 İstatistiki açıdan "nüfusun yoğunluğu ve nüfusun bileşimi" ve
 Sosyolojik açıdan "sosyolojik kurallara" dayanan kriterler kullanılmıştır.
7_ Kent Kriterini Kullanan Ülkeler Hangileridir? Türkiye yanında Japonya, İngiltere, Tunus, Çekoslavakya, Kanada ve
Yunanistan'dır
8_ İdari Birimlerin "Kent" Olarak Kabul Edebilmesi İçin Nüfus Ne Kadar Olmalı? Nüfusu iki binden aşağı olan yerleşme
birimlerine (köy), nüfusu iki bin ile yirmi bin arasında olanlara (kasaba-ilçe) ve yirmi binden çok nüfusu olanlara (kent-il) denir.
9_ Kent Nedir? İnsan ilişkileri açısından ancak belirli nüfusa sahip toplumlarda karşılanması mümkün olan fizyolojik,
ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaçların belirli düzeylerde karşılandığı; her ülkenin kendi özelliklerine göre kriterlerini
belirlediği fiziki yerleşme alanlarıdır.
10_ Kent Sınıflandırılması Nasıldır? Kentler; fonksiyonları, barındırdıkları nüfus, fiziki sınırları, yerleşme alanları ve geçirdikleri
kronolojik evreler açısından sınıflandırırlar
11_ Kentlerin Fonksiyonlarını Üç Grupta Toplayabiliriz,
 Ekonomik Fonksiyon;
 Kültürel Fonksiyon;
 İdari Ve Siyasi Fonksiyon
12 Kentlerin Ekonomik Fonksiyonları Sırasıyla Nedir? Ticaretle, ziraatle ve sanayi ile ilgili faaliyetlerin merkezi olmaları
halinde ortaya çıkar.
13_ Tarım Kentleri Nedir? Genellikle çevrelerindeki daha küçük yerleşme alanlarında üretilen ve üreticilerin ihtiyaçlarından
fazla olan mahsullerin getirilip yarı mamul hale getirildiği tesisleri de bünyesinde bulunduran kentlerdir.
14_ Sanayi Kentleri İki Büyük Grupta Toplanır: Üretim Kentleri, Madencilik Kentleri.
15_ Kentlerin Kültürel Fonksiyonu Çeşitli Şekillerde Ortaya Çıkar Bunlar Nedir? Genellikle kentte bulunan yükseköğretim
kurumları, edebiyat ve güzel sanat faaliyetleri, çeşitli kongre ve festival düzenleme imkanları, müzeler ve dini merkezler
buralara kültürel fonksiyon kazandırır.
16_ Yerleşme Alan Şekilleri (Morfolojik) Açısından Kentler Şu Gruplara Ayrılır:
 Dairevi şekle sahip kentler
 Şerit şekline sahip kentler
 Parçalı şekle sahip kentler
 Çok merkezli şekle sahip kentler.
17_ Kentleri, Kentleşmenin Kronolojik Evreleri Açısından Beş Gruba Ayırdıklarını Görürüz. Bunlar Sırasıyla:
 Tarih öncesi (Prehistorya) devir kentleri
 Klasik devir kentleri
 Roma kentleri
 Orta Çağ başındaki kentler
 Modern kentler
Sayfa 1 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
18_ Kentlerin Biyolojik Varlıklar Gibi Bir Gelişme Gösterdiğini Düşünen Araştırmacılarda Kendi Açılarından Şu
Gruplandırmayı Yaparlar.
 Eopolis. Kent topluluğu öncesi köy topluluğunun çeşitli üretim şekillerine dayanarak oluşması,
 Polis: Belirli bir sanayi kolunun hakim olduğu ve yine kamu hizmetlerini çevreye götürmek açısından belirli örgütlerin
bulunduğu yerleşme alanları
 Metropolis. Bazı küçük kentlerin ve diğer yerleşme alanlarının birleşmesiyle ortaya çıkan büyük kentler,
 Megalopolis. Metropolis şeklinde gelişen büyük kentin fiziki sınırlar açısından genişleyerek sosyo-ekonomik ve
kültürel etkilerini ülke sınırları dışına kadar götürebilen kentlerdir
 Tyrannopolis. Kentin ekonomik ve ticari hayatında gerileme başlamış olmakla birlikte büyümeye devam etmekte
olduğu dönemdir. Kentin sosyo-kültürel fonksiyonlarında da gerileme başlamıştır.
 Nelerepolis. Kent, her bakımdan çöküş içerisindedir ve harabe haline gelmiştir
19_ Kentleşmenin Özelliklerini Başlıca Üç Noktada Toplayabiliriz
 Kentleşme Bir Değişmedir
 Kentleşme Devletin Ödevlerinde Artışı Gerektirir
 Devletin Kentleşme Sebebiyle Karşılaşacağı Problemler ve Görevler Karmaşık ve Teknik Nitelikler Taşırlar
20_ Kentleşme Ne Zaman Hız Kazanmıştır? Sanayileşme sonrası kentleşme
21_ Kentleşme İlk Nerede Ortaya Çıkmıştır? Mezopotamya'daki ilk kentleşmeyi, tekerlekli taşıma araçları, karasaban, nehir
kayıkları, sulama kanalları ve madenleri işleme sanatının gelişmesi, toplumdaki ekonomik, sosyal ve fiziki değişiklikleri
meydana getirerek oluşturmuştur.
22_ Ortaçağ Avrupa'sında Kentleşme, Şu Üç İlke Çerçevesinde Şekillenmiştir
 Yayılan ve ticarete dayanan kapitalist ekonominin gelişmesi ilkesi,
 Ulusal devlet ilkesi,
 Fiziki bilimlerin esaslarını ortaya koyan fikir sisteminin doğması ilkesi.
23_ Sanayileşmeye Ne Zaman Başlamıştır? On sekizinci yüzyılın ikinci yarısında başlamış ve zamanımızın gelişmiş ülkeleri
arasında yer almış bulunan İngiltere, Fransa, Almanya, Amerika ve diğer gelişmiş devletlerdeki kentleşmenin hareketinde
kolaylıkla izlenebilir
24_ Avrupa'da, Gelişmiş Ülkeler Arasındaki Kentleşme Oranı En Yüksek Ülke Hangisidir? İngiltere'dir.
25_ Gelişmekte Olan Ülkelerin Özellikleri Nelerdir?
 Gelişmekte olan ülkelerin gelişme ve kalkınma yolunda karşılaştıkları sorunlar değişik olmasına karşılık, bazı ortak
özelliklere de sahiptirler. Her şeyden önce bu ülkeler de, kişi başına düşen milli gelir çok azdır.
 İkinci ortak özellikleri ise, tarıma dayalı bir insan gücü istihdamının söz konusu olmasıdır. Örneğin, Afrika ve Asya'daki
gelişmekte olan ülkelerde insan gücünün % 70, % 90 kadarının tarım alanında istihdam edilmesine karşılık, gelişmiş
ülkelerde bu oran sadece % 5 civarında kalmaktadır.
 Üçüncü ortak özellikleri, hızlı bir gelişme içerisinde olmalarına karşılık esas nüfus kent dışı yerleşme alanlarında
yaşamaktadır.
 Dördüncü ortak özellikleri, doğum oranının ölüm oranından fazla olması dolayısıyla, toplam nüfus içerisinde ve 15
yaşın altında üretici olmayan nüfusun büyük bir miktar oluşturmasıdır.
 Beşinci ortak özellikleri, kişi başına düşen milli gelirdeki düşüklüğün çeşitli beslenme bozukluklarına sebep olmasıdır.
 Altıncı ortak özellik olarak, salgın hastalıklar sebebiyle ölüm yüzdesinin yüksek düzeyde oluşmasını söyleyebiliriz. Gelişmekte olan ülkelerin, bir başka ortak özellikleri de, okuma yazma oranının buralarda düşük olmasıdır.
26_ Klasik Kentleşme Sebepleri Nedir? Tarım tekniklerinin gelişmesi, çalışma imkanları, ulaşım tekniklerinin gelişmesi, coğrafi
sebepler, hukuki ve siyasi sebepler ve göç etme eğilimi olarak sıralanabilir.
27_ Çağdaş Kentleşme Sebepleri Nedir? Ekonomik işbirliği toplulukları, yabancı işçiler ve kitle ulaşım imkanlarının artışıdır
28_ Tarımdaki Hangi Gelişmeler Kentleşmeyi Etkilemiştir? Tarım kesiminde yeni üretim tekniklerinin kullanılması
29- İngiltere 1946, 1965 Ve 1968 Senelerinde Yayınladığı "Yeni Kentler Kanunu" İle Kentleşmeyi Denetim Altında Tutmak
İstemiştir. Bu kanunlar İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda'da kentleşmeyle ilgili çeşitli bakanlıklara belirli bir arazi
üzerinde yerleşme alanları kurulmasına karar vermek için yetki verdiği gibi, kurulacak kentin planlama ve kuruluşundan
sorumlu olacak "Gelişme Komisyonları'nı" (Development Corporations) tayin etme yetkisini tanımıştır.
Sayfa 2 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
30_ Hangi Faktörler Kente Göçü Etkiler? Kentler ekonomik çekicilik yanında, sosyal açıdan insanları cezbeden özellikler taşıyabilir veya hiç değilse tercihlerini etkiler
31_ Çağdaş Kentleşme Nedir? Ekonomik işbirliği toplulukları, yabancı işçiler ve kitle ulaşım imkanlarının artışıdır.
32_ Ekonomik İşbirliği Topluluklarının Örnekleri Ne Zaman Görülmüştür? 17. yüzyıldan itibaren görülmüştür. Fransa'da
gümrük duvarlarının kaldırılması, İngiltere, İskoçya ve İzlanda arasındaki politik birleşme, Alman gümrük birliğinin kurulması
ekonomik işbirliği topluluklarının ilk örnekleridir.
33_1955 Yılında 6 Avrupa Ülkesi Dışişleri Bakanları Ekonomik Alanda Bir Avrupa Birliği Kurmak Fikrini Ortaya Atmışlardır.
Bu Fikir İleri Sürülürken Amaç Olarak Şu Hususlar Göz Önüne Alınmıştır:
 Ortak kuruluşları geliştirmek,
 Ulusal ekonomileri zaman içerisinde birleştirmek,
 Ortak bir piyasa oluşturmak,
 Sosyal politika alanındaki zaman içerisinde uyumu sağlamak,
 Birleşmiş bir Avrupa'nın gelişmesini sağlamak.
34_ Türkiye İle Avrupa Ekonomik Topluluğu Arasındaki İlişkiler Ne Zaman Olmuştur? Ankara'da 1963 senesinde imzalanan
ve 1964 senesi Aralık ayında yürürlüğe giren Ortaklık Anlaşmasıyla başlamıştır.
35_ Türkiye İle Avrupa Ekonomik Topluluğu Arasındaki Anlaşmanın Amacı Nedir?
 Gümrük birliğinin kademeli olarak oluşturulması,
 Tarafların ekonomik politikalarının üç aşamada birbirine yaklaştırılmasıydı
36_ Türkiye Birliği Sürecine Ne Zaman Dahil Oldu? Avrupa Parlementosunun kararıyla, 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren
Gümrük Birliği sürecine dahil olmuştur
37_Avrupa Birliği Ne Zaman Kuruldu? 25 Mart 1957'de Roma Anlaşması ile kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu geçen süreç
içerisinde ekonomik bir topluluk olmanın yanında siyasal bir nitelik de kazanarak büyük Avrupa projesine dönüşmüş
38_ Serbest Bölgeler: Kuruldukları ülkenin egemenlik sınırları içerisinde bulunmakla birlikte gümrük sınırları dışında kalan;
ülkenin ticari, mali ve iktisadi düzenlemelerinin buralarda ya tamamen yada resmen uygulandığı yerlerdir.
39_ Anadolu Da İlk Yerleşme Yeri Neresidir? Çatalhöyük, Anadolu'da M.Ö. 6800 yıllarında 9000 kişinin yaşadığı bir yerleşme
alanıydı
40_ Türklerin Anadolu'ya Hakim Olmalarından Sonra Buradaki Kentlerin Türkleşmesi Üç Şekilde Olmuştur.
 Eski kentlerin gelişerek yeni bir yapısının ortaya çıkması,
 Yeni kentlerin kurulması veya kendiliğinden oluşmaları,
 Göçebelerin kentlere yerleşmeleri
41_ Türkler İslamiyeti Kabul Etmeden Önce Kent Yerine Hangi Sözcüğü Kullanıyorlardı? Balık
2. Ünite - Kentleşmenin Etkileri Ve Kent Planlaması
42_ Kentleşmenin Gerek Çevre, Gerekse Sosyo-Ekonomik Hayat Üzerinde Bazı Olumsuz Etkileri De Olmaktadır. Bunları
Sırasıyla
 Kalabalıklaşma Maliyeti
 Kira ve Arsa Fiyatlarındaki Artış
 Gecekondulaşma
 Maliyetlerin Artışı
 Daha Fazla Yaşam Alanı Sağlaması
 Enerji Etkinliğinin Yükselmesi
 Etkili Katı Atık Yönetim Sistemleri
 Daha İyi Sosyal Olanaklar
43_ Kentleşmenin Çevre Üzerindeki Tahribatı Genellikle Üç Şekilde Meydana Gelmektedir. Bunları Sırasıyla
 Doğal Yaşam Alanlannın Yerleşim Alanlarına Dönüşmesi
 Aşırı Doğal Kaynak Çıkarımı ve Tüketimi
 Atıklarrtı Dünya Tabakalan Üzerindeki Etkisi
Sayfa 3 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
44_ Planlama Nedir? Gelecekte gerçekleşti ri lecek faaliyetlerle ilgili çeşitli alternatiflerin belirlen me si ve bu alternatifler
arasında seçim yapılmasını gerektiren bir kararlar sistemidir
45_ Kapsamlı Kent Planlaması Nedir? Kentin fiziki gelişmesini önemli ölçüde etkileyen faktörleri dikkat alarak gelecekte
ulaşılacak olan boyutlarla ilgili hedefleri tesbit eden planlama faaliyetidir.
46_ Klasik Kentçilik Görüşü Bu Planlamayı Kaç Evrelidir? Bilgi toplama; planı hazırlama ve uygulama şeklinde üç evreli olarak
kabul eder.
47_ Sistem Nedir? Düzenli olarak birbirlerini etkileyen ve birbirlerine bağımlı birimlerden oluşan grubun meydana getirdiği
uyumlu bir bütündür
48_ Kent Sistemi İçerisindeki Sistem Yaklaşımının İlgilendiği Alanlar Nedir? Nüfus, arazi kullanışı, ulaşım, enerji, alt yapı
sistemleri, sistem yaklaşımının özellikle ilgilendiği alanlardır
49_ Sistem Yaklaşımının, Kent Planlamasında Kullanılmasının Dayandığı Sebepler Başlıca Şu Noktalarda Toplanabilir
 Kentçilik, fiziki plan çizimi haricinde iktisadi, sosyal, kültürel ve siyasi değişkenlerin etkisindedir.
 Kent planlaması fonksiyonu, kentlerin uzun dönemler içerisindeki gelişmesi yerine kısa dönemli konuların
programlanmasını da kapsayacak şekle dönüşmektedirler.
 Gelişmekte olan ülkelerde, kentlerle ilgili gelişmeler, merkezi otorite tarafından yapılan yatırımlar ve verilen kararlara
dayandığı için sistem -alt sistem yaklaşımı en uygun çözüm şeklidir
 Sistem yaklaşımındaki sistem analizinin, diğer bir deyimle kentçilikle ilgili politika belirleme sorunlarında, yeni
çözümleme tekniklerinin geliştirilmesi kent planlamasına sistem kavramını dahil etmiştir
50_ Kent Planlaması, Başlıca Üç Evreye Ayrılır Bunlar Nedir? Bilgi toplama; planın formüle edilmesi; planın uygulanması ve
değerlendirilmesi gibi üç evreden meydana gelen bu kavramları sırasıyla inceleyelim
51_ Bilgi Toplama Evresi Beş Noktada Gruplandırılabiliriz.
 Fiziki: Kentin, coğrafi durumu, tabi at şartları, arazi durumu, yolları, binaları, mimari özellikleri fiziki açıdan bilgi
toplama konularıdır
 Ekonomik: Kentteki işyerleri, meslek grupları, gelir grupları, çalışma şartları, vergi kaynakları, enerji kaynakları
ekonomik açıdan bilgi toplama konulardır
 Sosyal: Kentin nüfus bileşimi, sağlık hizmetleri, konut ve kira durumu, kültürel hizmetler ve çeşitli suçluluk eğilimleri
sosyal açıdan bilgi toplama konularıdır
 Hukuki: Kentin bulunduğu coğrafi bölge dolayısıyla veya bizzat kentin kendisi için yürürlüğe konulan mevzuat, imar
mevzuatı gibi konular hukuki açıdan bilgi toplama konularıdır
 Mali: Kentteki taşınmaz malların vergi kaynağı olmak açısından çeşitli yönlerden incelemeleri veya kentlerin gelişme
şekillerinin mali yönden etkilenmeleri için gerekli bilgiler mali açıdan toplanırlar
52_ Planın Formüle Edilmesi Evresi planın içeriği ve bağlayıcılığı vasfını kazanması konuları bu evrede önemli olmaktadır.
Planın içeriği Çeşitli amaçlar için ayrılan imar bölgelerini Birinci, ikinci, üçüncü derecede ulaştırma sistemlerini kamuya ait
bina ve alanları, Alt yapı tesislerini Sosyal ve kültürel ihtiyaçların karşılanacağı yerleri, göstermelidir. Hazırlanmış olan
planların kesinleşmesi için genellikle "tasdik" edilmeleri gerekir
53_ Osmanlı İmparatorluğu'nun İlk İmar Mevzuatı Ne Zaman Çıkmıştır? 1848 tarihli "Ebrıiye Nizamnamesine" öncülük
etmesidir
54_ Osmanlı İmparatorluğunun İlk İmar Kanunu Ne Zaman Çıkmıştır? 1882 tarihli "Ebniye Kanunu" tarafından yürürlükten
kaldırılmıştır. Ebniye Kanunu, Osmanlı İmparatorluğunun ilk imar kanunu olup, belediyelerin imar faaliyetleriyle ilgili
düzenlemelere yer verdiği gibi imara yeni açılacak arazilerin sahiplerinin mükellefiyetlerini de belirtmekteydi. Osmanlı
İmparatorluğunun son döneminde yapılan kent imar planlamaları, daha çok harita mühendisliğinin gelişmesine yardımcı olan
bir özellik göstermiştir denilebilir
55_ Türkiye Planlama Yönünden Sekiz Bölgeye Ayrılmıştır.
 Marmara Bölgesi
 Ege bölgesi
 Orta Anadolu Bölgesi
 Antalya Bölgesi
 Çukurova Bölgesi
 Batı Karadeniz Bölgesi
Sayfa 4 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
 Doğu Karadeniz Bölgesi
 Doğu Anadolu Bölgesi
56_ İmar Planı Nedir? Yöre halkının sağlığını korumak, sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını, iyi yaşama düzenini ve çalışma şartlarını
sağlamak amacıyla, ülke, bölge ve kent verilerine göre oturma çalışma, dinlenme ve ulaşım gibi hizmetler arasında mevcut ve
sağlanabilecek olanaklar ölçüsünde en iyi çözüm yollarını bulmak için, varsa kadastro durumunda işlenmiş nazım plan ve
uygulama planı olarak düzenleyip onaylanmış planlara denir
57_ Nazım İmar Planı Nedir? Varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak mevcut haritalar üzerine, yine varsa
kadostral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin
gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme ve yön büyüklükleri ile
ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına
esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporda açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan planıdır
58_ Uygulama İmar Planı Nedir? Tasdikli mevcut haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı
esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar
uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plandır
59_ İmar Kanunu, Nüfusu (Son Nüfus Sayımında) Kaç Bini Kişiyi Aşan Yerlere Zorunludur? 10.000'i aşan yerleşmelerin imar
planlarını yaptırmalarını zorunlu kılmıştır.
3. Ünite - Büyükşehir Ve Büyükşehir Alan Planlaması
60_ Megalopolis Nedir? Metropolis şeklinde gelişen büyük kentin fiziki sınırlar açısından genişleyerek sosyo-ekonomik ve
kültürel etkilerini ülke sınırları dışına kadar götürebilen kentlerdir.
61_ Büyükşehir Nedir? Genel anlamda nüfusun yoğun olduğu ve ekonomik, sosyal ve yönetim açısından o bölgenin merkezi
durumunda bulunan merkezi kent veya kentlerin oluşturdukları birimdir.
62_ Megalopolls Kim Kullandı? Kent plancısı Patrick Geddes'in yarattığı "Conurbation" terimini, Fransız coğrafyacı Jean
Gottmann tarafından kullanılmaya başlanan "Megalopolls" terimi yerine kullanmaktadır
63_Büyükşehir Alanını Tanımlama Çabaları Ne Zaman Olmuştur? 1949 senesinde Amerika Birleşik Devletleri Sayım
Bürosunun "Standart Metropolitan Alan" (Standart Metropolitan AreaSMA) için birtakım kıstaslar belirlemesiyle başlamıştır
64_ Büyükşehir Alanı Olma Özelliklerinin Ayrıntıları Şöyle Belirlenmiştir: County'de
 Tarım dışı alanlarda çalışan 10.000 işçinin bulunması veya
 Tarım dışı alanlarda çalışan işçilerin % 10'unun standart büyükşehir alanında çalışması veya
 Merkezi kente bitişik olan ve nüfus yoğunluğu her mil kare başına 150 kişinin yaşadığı daha küçük yerleşme
alanlarında (County) nüfusunun yarısının yaşaması.
65_ County Nedir? Standart büyükşehir alanı idari birimi, merkezi bir kent veya kentlerden oluşan alandır.
66_ Amerika Birleşik Devletleri Sayım Bürosu'nun Tarifine Göre, Standart Büyükşehir Alanının Kaç Bin Olmalı? 50 bin kişilik
nüfusa sahip olan en az bir "merkezi kent"i kapsaması gerekmektedir.
67_ Merkezi "County" İle Bitişik "County"Lerin Sosyal Ve Ekonomik Yönden Bütünlük Arzetmelerinin Derecesi Aşağıdaki
Hususlara Göre Belirlenmektedir.
 Bitişik "County"de yerleşmiş olan işçilerin %15 veya daha fazlasının Standart Büyükşehir alanındaki "county"
içerisinde bulunan en büyük kentte çalışması veya;
 Standart Büyükşehir alanı içerisindeki en büyükşehirde yaşayan işçilerin %25 veya daha fazlasının bitişik
"county"de çalışması veya;
 Bitişik "county"nin Standart Büyükşehir Alanı içerisinde en büyük kent ile aylık telefon görüşmelerinin, aynı
"county"de abone sayısından, dört kat veya daha fazla sayıda olması gerekir.
68_ Bugün Amerika Birleşik Devletleri'nde Yalnızca İki Tane Standart Birleşik Alan Vardır. Bunlardan birisi
 "New York-Northeastern New Jersey Bölgesi" diğeri de
 "Chicago-Northwestern Indiana Bölgesi"dir.
69_ Büyükşehir Alanları, İngiltere'de İki Kavram Altında Tanımlanmaktadır.
 Standart Metropolitan Çalışma Alanı (Standart Metropolitan Labour Area SMLA)
 Metropolitan Ekonomik Çalışma Alanı (Metropolitan Economic Area-MELA)
Sayfa 5 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
70_ Standart Metropolitan Çalışma Alanı-SMLA- Şu Unsurlardan Meydana Gelir.
 Bir SMLA Merkezi, 20.000 veya daha fazla işçinin yaşadığı tek bir idari bölgeden veya bir acre'de beş veya
daha fazla işçinin yaşadığı bitişik idari bölgelerden meydana gelir.
 Bir SMLA çemberi ise SMLA merkezine bitişik olan ve sınırları içerisinde yaşayan çalışan nüfusun % 15'ini
merkeze çalışmak üzere gönderen bölgelerden oluşur.
71_ Metropolitan Ekonomik Çalışma Alanının (MELA) Kapsamı Şu Unsurlardan Oluşur;
 SMLA merkezi
 SMLA çemberi
72_ Metropolitan Ekonomik Çalışma Alanı - SMLA merkez ve çemberine ilaveten, bunlara bitişik olan ve SMLA
merkezinin sınırları içerisinde yaşayan işçilerin çoğunluğunu gönderen diğer idare alanlarını kapsar. Burada önemli
olan, idari alan sınırları içerisinde yaşayan herhangi bir kimsenin SMLA merkezine çalışmak için sabah gidip akşam
geri dönmesi ve böyle gidenlerin çoğunluğunun da SMLA merkezini tercih etmeleridir.
73_ Büyükşehir Alanlarının Gelişmesini Etkileyen Önemli Faktörler Nedir?
 Coğrafi Faktörler
 Demografik Faktörler
 Kentlerdeki Kamu Hizmetleri
 Ekonomik Faktörler
 Hukuki Faktörler
74_ Kentlerdeki Kamu Hizmetleri Nedir? Konut, ulaşım, sağlığı koruma ve diğer sosyal hizmetlerdir.
75_ Kentleşme Yürütülen Sağlıkla İlgili Hizmetlerin Kapsamına içecek suyun temini, kanalizasyon şebekesinin yapımı,
çöplerin toplanıp yok edilmesi, caddelerin temizliği ve gıda maddesi üretim ve satış yerlerinin denetimi girer.
76_ Kentlerde Yürütülen Diğer Hizmet Çeşitlerinden Ne Anlaşılır? İş hayatıyla, eğitimle, kültür ve eğlenceyle ilgili gündelik
ihtiyaçların giderilmesini amaçlayan hizmetler anlaşılır. Çeşitli düzeydeki eğitim kurumlarının eğitimlerini sürdürmesi,
hastanelerin sağlıkla ilgili çabaları, toptan ve perakende satışlar, eğlence yerlerinin açılması, parklar ve spor tesisleri bu
hizmetlere örnek teşkil ederler.
77_ Büyükşehir Alan Planlaması Çeşitli Yönlerden Yarar Sağlar. Bunları Şöyle Sıralayabiliriz:
 Büyükşehir alan planlamasıyla, megalopolis içerisinde yürütülen farklı kamu hizmetlerinin ve coğrafi bölgenin geniş
ölçüde koordinasyonu sağlanır. Bu koordinasyon şu yollarla gerçekleşebilir. Her şeyden önce mahalli otoritenin
uğraşacağı işlerle ilgili ekonomik ve sosyal gerçekler arasındaki ilişkiyi araştırarak, izlenecek yol (politika) konusundaki
kararsızlık oranını azaltır. Genel bir politika izlenmesi gereken konularda, çeşitli otoriteler arasında görüş alış verişini
kolaylaştırır.
 Büyükşehir alan planlaması, izlenecek politikadaki zaman ölçüsünü, bu politikanın ilgili olduğu olaydaki zaman
ölçüsüne uygun duruma getirir. Örneğin, belirli bir kamu hizmetinin yürütülmesi için yapılacak yatırıma uygulanacak
"teşvik tedbirleri" kısa dönemde uygun olmasına karşılık, uzun dönemde geçerli olmayabilir. Çevrekentleşme ile
birlikte, kendisini hissettiren ulaşım sorununun çözümü için, sadece yol yapımına yatırım önceliğinin tanınması, kısa
dönemdeki talebi karşılamış olabilir. Fakat sonradan, kent merkezlerinde mevcut boş alanların, yol ve araba park yeri
olarak yapılmaması, geçmişte yapılan planların uzun dönemi kapsamadığını gösterebilir.
 Büyükşehir alan planlaması, çeşitli olayların değişik etkilerini ayırmak suretiyle, karar verilirken kullanılan bilgilerle
ilgili alanı genişletir. Büyükşehir alan planını hazırlayan kurumlar dinamik oldukları ölçüde çeşitli sorunlara yeni
çözümler getirebilirler.
78_ Planlama, Genellikle Dört Evrede Gerçekleşen Bir Yapıya Sahiptir. Bunlar:
 Araştırma: Planlanacak konunun mevcut durumu nedir?
 Amaç belirlenmesi: Planlama ile ulaşmak istenen noktalar nelerdir?
 Planın hazırlanması: Planlanan amaçlara nasıl ulaşabiliriz?
 Uygulama: planı gerçekleştirmek için ne gibi araç ve kaynaklar kullanılmalıdır?
Sayfa 6 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
79_ "Bölgeleme Sınırlandırmaları" Diyebileceğimiz Bu Kısıtlamaların, İlgili Oldukları Alanları Şöyle Sıralayabiliriz:
 Binanın; yüksekliği, kat adedi, büyüklüğü ve eklentileri
 Binanın ve eklentilerinin yapılacağı arazi parçasının en fazla miktarı;
 Bahçe, arsa ve diğer alanların miktarı;
 Cadde ve diğer binalarla arada bırakılacak mesafenin miktarı;
 Yapılan binanın kullanılış ve amacı dolayısıyla belirli alanlarda yapılması
80_ Belirli Bir Alanın Nitelik Değiştirmesi Halinde, Orada Yaşayanların Veya Çeşitli Faaliyetlerde Bulunanların Kendilerine
Uygun Bölgelere Geçmeleri Çeşitli Şekillerde Olur:
 Belirli bir zaman süresi sonunda, o bölgenin niteliğine aykırı düşen faaliyetlere son vermek;
 Bölgenin niteliğine aykırı düşen faaliyetlerin yangın, su basması, v.s. gibi tabii afetlere uğraması ile son bulacağını
kabul etmek
 Yeniden bölgeleme alanında, bölgenin niteliğine aykırı düşen faaliyetleri sınırlamak, yasaklamak veya yenilerinin
kurulmasına izin vermemek;
 Faaliyetin devam ettiği işyerinin onarılmasına ve genişletilmesine izin vermemek;
 İşyeri binalarını, belirli bir amortisman süresi sonunda terk etmeyi, buralarda faaliyette bulunanlara kabul ettirmek.
81_ Sosyal Planlama Nedir? Planlamanın yapıldığı bölgede yaşayanların eğitim, iş, sağlık ve sosyal yönlerden ortaya çıkan
çeşitli sorunlarına çözüm bulmak amacı güdülen planlardır.
82_ Büyükşehir Alanı Planlaması Da Diğer Planlama İşlemleri Gibi, Çeşitli Evrelere Bölünebilir. Bu Evreler Sırasıyla:
 Bilgi Toplama Evresi,
 Amaç Belirlenmesi Evresi,
 Planın Formüle Edilmesi Evresi,
 Planın Uygulanması Evresi Ve
 Planın Değerlendirilmesi Evresi Olmak Üzere Beş Ayrı Evredir.
83_ Büyükşehir Alan Planlarının, Amacı Nedir? Büyük ölçüde ülke çapında hazırlanan planların bir parçası olmaları
nedeniyle, mahalli düzeyde toplum kalkınmasını gerçekleştirmektir
84_ Büyükşehir Alan Planlamasının Amaç Belirleme Evresinde Şu Noktalar Göz Önünde Bulundurulmalıdır
 İdari ve siyasi örgütlenme yapısı;
 Sanayinin yerleşme alanları;
 Kentleşme eğilimine göre yeni yerleşme alanlarının seçilmesi
 Bölgenin kültür, ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde uygun kent merkezlerinin belirlenmesi;
 Kent alanlarına başka yerleşim alanlarından göç eden insan gücünün kentteki iş türlerine göre eğitilmesi;
 Büyükşehir alanları arasında mali kaynak açısından eşitlik sağlanması;
 Belirli temel kamu hizmetlerinin yürütülmesi;
 Büyükşehir alanına göçler ve nüfus ile ilgili konularda önlemler alınması;
 Yapılan diğer planlar ile büyükşehir alan planı arasında koordinasyon sağlanması.
85_ Büyükşehir Alan Planlarının Uygulanması, Genellikle İki Şekilde Gerçekleşir:
 Planlanan projelerin yerine getirilmesi
 Planın öngördüğü hedefler doğrultusunda arazi kullanımının düzenlenmesi
86_ Büyükşehir Alan Planlarının Uygulanması Uygulamaları Kaç Yıllık Yapılır? Genellikle dört veya beş yıllık süreleri
kapsamak üzere yapılan bu planlar, uygulamada hedeflere ulaşmayı kolaylaştırmak açısından birer yıllık programlara bölünürler.
4. Ünite - Büyükşehir Yönetimi Ve Hizmetleri
87_ Büyükşehir Alanı İçerisinde Yürütülen Kamu Hizmetlerinin Başlıcaları Nedir? Ulaşım, konut, eğitim, sağlık ve sosyal
yardım hizmetleridir.
88_ Tek Kademeli Yönetim Yaklaşımının Nasıl Olur? Katılma, yerel otoritenin fiziki hizmet sınırının genişletilmesiyle ve
görevlerin birleştirilmesi ile gerçekleştiği görülmektedir
Sayfa 7 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
89_ Katılma Nedir? Özellikle merkezi kentin, kendi belediye sınırları dışında kalan, daha geniş ve ucuz arazi bulabilmek
amacıyla yerleşen, sanayi, ticaret ve konutları sınırları içerisine almak arzusu "katılma" olarak nitelendirilir.
90_ Özel Amaçlı Büyükşehir Alanlarının Kurulmasına Sebep Olan Başlıca Kamu Hizmetleri: Kente içme suyu temini,
kanalizasyon şebekesi, rıhtım veya karayolunun yapımı gibi çeşitli hizmetler olabilir
91_ Özel Amaçlı Büyükşehir Alan Kuruluşlarının Önemli Özelliklerini Şu Şekilde Sıralayabiliriz:
 Coğrafi ve fonksiyonel açılardan geniş bir alanı kapsamaları
 ilke olarak tek amacı gerçekleştirmek için kurulmuş olmaları
 Kapsadığı fiziki alanın geniş ve değişebilir olması.
92_ Büyükşehir Alan Federasyonlarının Özelliklerini Şu Noktalarda Toplayabiliriz
 Büyükşehir alan federasyonlarının kurulabilmesi, ilgili ülke mevzuatının yetki vermesini gerektirir.
 Büyükşehir alan federasyonları, mahalli halkın bu yolda bir düzenleme yapılmasını istemelerine bağlıdır.
 Büyükşehir alan federasyonunun, yönetim organlarının, doğrudan doğruya seçilmesi büyük ölçüde uygulama bulan
bir özelliktir.
93_ İsteğe Bağlı Büyükşehir Alan Birlikleri Görevleri Önemli Olanlarını Kısaca Şöyle Sıralayabiliriz.
 Devlet daireleri ile olan haberleşme kanallarının, etkili bir biçimde, işlemesine yardımcı olurlar. Birlik toplantıları,
çeşitli konulardaki bilgi alışverişini sağlayan önemli bir forum niteliğindedir.
 Kurulduğu alan ile ilgili olarak araştırma yapmak, yine birliğin önemli görevleri arasında yer alır. Genellikle birliğin
araştırma uzmanları, kuruldukları alanla ilgili çeşitli konularda bilgi toplayıp araştırma yaparlar.
 Birliğin kurulduğu bölgede mevcut olan mahalli yönetim birimlerinin "sözcüsü" olma görevi de vardır.
94_ Büyükşehir Alanında Yürütülen Hizmetler Nedir?
 "koruyucu hizmetler",
 "ortak hizmetler" ve
 "ticari hizmetler" şeklinde sınıflandırabiliriz.
95_ Megalopolis Nedir? Metropolis şeklinde gelişen büyük kentin fiziki sınırlar açısından genişleyerek sosyo-ekonomik ve
kültürel etkilerini ülke sınırları dışına kadar götürebilen kentlerdir
5. Ünite - Türkiye'de Büyükşehir Yönetimi
96_ Osmanlı İmparatorluğunda İlk Büyükşehir Uygulaması Nerede Olmuştur? İstanbul'da 1855 yılında kurulan ilk belediye
örgütünden sonra Galata ve Beyoğlu semtlerinde yaşayanlara kamu hizmeti götürmek amacıyla bir tür ilçe belediyesi
kurulmuştur.
97_ Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Hangi Bölgeyle İlgilidir? Metropolitan alan planlamasıyla ilgili olduğu kabul edilen
bölgesel planlama projesi, Doğu Marmara Bölgesiyle ilgilidir
98_Doğu Marmara Bölgesi Projesi Nedir? İstanbul büyükşehir bölgesi n i n (metropolitan alanının) ekonomik ve sosyal
sorunlarına çözüm yolu bulmak, yeni gelişme merkezleri belirleyerek aşırı kentleşme ve merkezleşmenin yükünü azaltmak
amacını taşır
99_ İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Konunun İncelenmesi Nedir? "Bölgesel gelişme, Kentleşme ve Yerleşme"
100_Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Hedefleri Ve Stratejisinde Hangi İlkeler Benimsendi? "Kademeli ve Fonksiyonel
Kentleşme" ilkesi benimsenmiştir
101_ Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planında Metropolitan Alanlarla İlgili Olarak Yer Alan Görüş Ve Öneriler Şunlardır
 Özellikle büyük kent alanlarına ve 100.000 - 500.000 nüfus grubundaki kentlere yapılacak yatırımlar; fonksiyon,
zaman ve mekan tutarlılığını sağlamak üzere birbirini tamamlayıcı ve destekleyici demet projeler halinde hazırlanacaktır
 "Büyükşehir alanları için ekonomik yönü ağır basan metropolitan planlama teknikleri kullanılırken; daha küçük
kentlerde fiziksel yönü ağır basan imar planları yoluyla alan düzenlemesi yapılacaktır"
 "Büyükşehir alanlarından etkin bir yönetim sağlamak üzere mevcut mahalli yönetim sistemini yeniden düzenleyen
mevzuat çalışmaları tamamlanacaktır
102_ Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Nedir? Metropolitan alan olabilecek 500.000 den çok nüfuslu kentler grubunun, en
yüksek gelişme gösteren kentler olduğu belirtilmektedir
Sayfa 8 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
103_ Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Nedir? Metropolitan alanlardaki yerleşme düzeniyle ilgili şu görüşe yer verilmiştir
Gelişmiş bölgelerde yer alan metropolitan merkezlerdeki fazla yığılmayı önlemek amacı, belirlenecek yerinden yönetim
politikalarına uyumlu olarak hizmet ve donatım fonksiyonlarının geliştirilmesi sağlanacaktır
104_ Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planında Metropolitan Alanlarla İlgili Olarak Şu İlke Ve Politikalar Geliştirilmiştir.
"Büyükşehirlerin, metropollerin ve metropolleşen yörelerin nüfuslarının artacağı, ekonomik ve sosyal etkilerinin
genişleyeceği dikkate alınacaktır. Bu yerlerde, fiziki plan, arsa, altyapı, ulaşım, istihdam, konut, eğitim, sağlık gibi alanlarda
ağırlaşacağı anlaşılan sorunların hafifletilmesine çalışılacaktır."
105_ Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Nedir? 1996-2000 Yıllarını kapsayan Yedinci Beş yıllık Kalkınma Planında metropol
alanlardaki yerleşme düzeni ile ilgili şu görüşlere yer verilmiştir
 Metropollerin ve çevre illerin sorunların çözmek ve sosyo-ekonomik orta vadeli gelişme desenini belirlemek için
gerektiğinde bölgesel gelişme planları yapılacaktır. Bu çerçevede, geliştirilecek ticaret, sanayi ve konut politikaları ile
çevre ve mekan kaliteleri korunacak ve kentsel büyüme denetim altına alınacaktır. Bu amaçla, metropollerde ve
komşu illerde imar planlarının entegre bir şekilde hazırlanması sağlanacağı karar altına alınmıştır
 Buna bağlı olarak mevcut yönetim sistemi, dinamik bölge yapısı içerisinde metropollerdeki gereksinmelerini
karşılayamadığından, kamu yönetiminde yeni düzenlenmelere gidilecek, yerel yönetimlerin verimliliğinin artırılması
sağlanacaktır. Bu çerçevede il özel idarelerine daha fazla etkinlik sağlanacaktır
 İstanbul'un erişmiş olduğu mekansal büyüklük, kentiçi güvenliğine ilişkin hizmetlerin diğer illerden farklı bir biçimde
yürütülmesini gerektirdiğinden, güvenlik bakımından teşkilatlanmanın yeniden yapılanması sağlanacaktır.
 Metropollerde yapılacak yatırım ve hizmetlerin finansmanında mahalli kaynakların payı artırılacaktır
106_ Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Nedir? Sekizinci Beş yıllık Kalkınma Planında önceki planlardan farklı olarak metropol
alanla ilgili özet biçiminde bir kısım düzenlemeler yapılmıştır.
 Merkezi idare ile mahalli idareler, üniter yapı içinde idarenin bütünlüğü ilkesine uygun olarak, iş bölümü ve
koordinasyona dayalı yapıya kavuşturulacak; merkezi ve mahalli idareler arasında görev, yetki sorumluluk ve kaynak
paylaşımı ile mahalli idarelerin teşkilat, mali ve personel yapısı yeniden düzenlenecektir.
 Mahalli idarelerin düzenli gelir kaynaklarına sahip olması gerekli yasal düzenlemeler yapılacaktır.
 Belediye ve Büyükşehir Belediyesi modeli yeniden düzenlenecektir.
107_ 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu Kaç Yılında Yürürlüğe Girmiştir 10.07.2004
108_1580 Sayılı Belediye Kanunu Kaç Yılında Yürürlüğe Girmiştir? 1930
109_ Büyükşehir Belediye Meclisi Ne Zaman Toplanır? Her ayın ikinci haftası önceden meclis tarafından belirlenen günde
mutat toplantı yerinde toplanır. Kasım ayı toplantısı dönem başı toplantısıdır. Bütçe görüşmesine rastlayan toplantı süresi en
çok yirmi, diğer toplantıların süresi en çok beş gündür.
110_ Büyükşehir Belediye Başkanının Görev Ve Yetkileri Şunlardır:







Belediye teşkilatının en üst amiri olarak belediye teşkilatını sevk ve idare etmek, beldenin ve belediyenin hak ve
menfaatlerini korumak.
Belediyeyi stratejik plana uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu
stratejilere uygun olarak bütçeyi hazırlamak ve uygulamak, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini belirlemek, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak.
Büyükşehir belediye meclisi ve encümenine başkanlık etmek, bu organların kararlarını uygulamak.
Bu Kanunla büyükşehir belediyesine verilen görev ve hizmetlerin etkin ve verimli bir şekilde uygulanabilmesi için
gerekli önlemleri almak.
Büyükşehir belediyesinin ve bağlı kuruluşları ile işletmelerinin etkin ve verimli yönetilmesini sağlamak, büyükşehir
belediyesi ve bağlı kuruluşları ile işletmelerinin bütçe tasarılarını, bütçe üzerindeki değişiklik önerilerini ve bütçe kesin
hesap cetvellerini hazırlamak.
Büyükşehir belediyesinin hak ve menfaatlerini izlemek, alacak ve gelirlerinin tahsilini sağlamak.
Yetkili organların kararını almak şartıyla, büyükşehir belediyesi adına sözleşme yapmak, karşılıksız bağışları kabul
etmek ve gerekli tasarruflarda bulunmak.
Sayfa 9 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI






Mahkemelerde davacı veya davalı sıfatıyla ve resmi mercilerde büyükşehir belediyesini temsil etmek, belediye ve
bağlı kuruluş avukatlarına veya özel avukatlara temsil ettirmek.
Belediye personelini atamak, belediye ve bağlı kuruluşlarını denetlemek.
Gerektiğinde bizzat nikah kıymak.
Diğer kanunların belediye başkanlarına verdiği görev ve yetkilerden büyükşehir belediyesi görevlerine ilişkin olan
hizmetleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak.
Gerektiğinde görev ve yetkilerinden bir veya birkaçını ilçe veya ilk kademe belediye başkanına devretmek.
Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, özürlülerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere özürlü
merkezleri oluşturmak.
111_ Büyükşehir Belediyelerinde Kaç Tane Genel Sekreter Yardımcısı Olabilir? Büyükşehir belediyesinde başkan yardımcısı
bulunmaz. Hizmetlerin etkili ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi için, genel sekretere yardımcı olmak üzere, nüfusu üç milyonun
üzerindeki büyükşehir belediyelerinde en fazla beş, diğerlerinde en fazla üç genel sekreter yardımcısı atanabilir.
112_Büyükşehir Belediyesinin Gelirleri Şunlardır:
 Genel bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamı üzerinden ilçe ve ilk kademe belediyelerine verilen paylardan
Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek oranlar içinde ayrılarak İller Bankası tarafından gönderilecek pay.
 Büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamı üzerinden Maliye
Bakanlığı tarafından hesaplanıp, ertesi ayın sonuna kadar ilgili büyükşehir belediyesine yatırılacak % 5 pay.
 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda yer alan oran ve esaslara göre büyükşehir belediyesince tahsil
olunacak at yarışları dahil müşterek bahisler den elde edilen Eğlence Vergisinin % 20'si müşterek bahislere
konu olan yarışların yapıldığı yerin belediyesine, % 30'u nüfuslarına göre dağıtılmak üzere diğer ilçe ve ilk
kademe belediyelerine ayrıldıktan sonra kalan % 50'si.
 Büyükşehir belediyesine bırakılan sosyal ve kültürel tesisler, spor, eğlence ve dinlenme yerleri ile yeşil
sahalar içinde tahsil edilecek her türlü belediye vergi, resim ve harçları.
 7. maddenin birinci fıkrasının Cg) bendinde belirtilen alanlar ile bu alanlara cephesi bulunan binalar
üzerindeki her türlü ilan ve reklamların vergileri ile asma, tahsis ve bakım ücretleri.
 7. maddenin (f) bendine göre tespit edilen park yerlerinin işletilmesinden elde edilen gelirin ilçe ve ilk
kademe belediyelerine, nüfuslarına göre dağıtılacak %50'sinden sonra kalacak %50'si.
 Hizmetlerin büyükşehir belediyesi tarafından yapılması şartıyla 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda
belirtilen oran ve esaslara göre alınacak yol, su ve kanalizasyon harcamalarına katılma payları.
 Kira, faiz ve ceza gelirleri.
 Kamu idare ve müesseselerinin yardımları.
 Bağlı kuruluşların kesin hesaplarındaki gelirleri ile giderleri arasında oluşan fazlalık sonucu aktarılacak
gelirler.
 Büyükşehir belediyesi iktisadi' teşebbüslerinin safi hasılatından büyükşehir belediye meclisi tarafından
belirlenecek oranda alınan hisseler.
 Büyükşehir belediyesinin taşınır ve taşınmaz mal gelirleri.
 Yapılacak hizmetler karşılığı alınacak ücretler.
 Şartlı ve şartsız bağışlar.
 Diğer gelirler.
113_ Son Yapılan Düzenlemelerle Büyükşehir Belediye Bütçesi Kanunun 25. Maddesinde Düzenlenmiş Olup Kapsamlı
Değişiklikler Getirmiştir. Yapılan Düzenlemeleri Genel Olarak Şu Başlıklar Altında Toplayabiliriz.
 Büyükşehir belediye bütçesi ile ilçe ve ilk kademe belediyelerinden gelen bütçeler büyükşehir belediye meclisine
sunulur ve büyükşehir belediye meclisince yatırım ve hizmetler arasında bütünlük sağlayacak biçimde aynen veya
değiştirilerek kabul edilir.
 Büyükşehir, ilçe ve ilk kademe belediye bütçeleri, büyükşehir belediye meclisinde aynı toplantı döneminde ve birlikte
görüşülerek karara bağlanır ve tek bütçe halinde bastırılır.
 Büyükşehir belediye meclisi, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin bütçelerini kabul ederken;
Sayfa 10 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI




Bütçe metnindeki kanun, tüzük ve yönetmeliklere aykırı madde ve ibareleri çıkarmaya veya değiştirmeye,
Belediyenin tahsile yetkili olmadığı gelirleri çıkarmaya, kanuni sınırlar üzerinde veya altında belirlenmiş olan vergi ve
harçların oran ve miktarlarını kanunda öngörülen sınırlarına çekmeye,
Kesinleşmiş belediye borçları için bütçeye konulması gerekip de konulmamış ödeneği eklemeye,
Ortak yatırım programına alınan yatırımlar için gerekli ödeneği eklemeye, Yetkilidir.
114_ Osmanlı döneminde mevcut belediye uygulamalarına son veren oluşum hangisi olmuştur? Belediye Kanunu
115_ Vali Tarafından Yapılacak Değişikliklere Karşı Belediye Başkanı Ne Kadar Zaman İçinde İdari Yargı Mercilerine İtiraz
Edebilir? 10 gün
6. Ünite – Çevre Kentleşme
116_ Çevre Kent Nedir? Esas kentin veya yönetim sınırının dış tarafına bitişik bulunan ve tamamı bir arada bütün meydana
getiren yerleşme alanları, çevre kent olarak tanımlanmaktadır.
117_ Kent Merkezi Nedir? Genellikle çevre kentlerde yaşaya nihara oranla daha düşük gelir düzeyini oluşturanların
çoğunluğunu ve az oranda da üst gelir düzeyini oluşturanları barındıran alandır.
118_ Çevrekentlerin Geniş Anlamlı Bir Tanımını Yapmadan Önce, Bunların Kent Merkezleriyle Olan Farklılıklarına Kısaca
Değinmekte Yarar Vardır:
 Kent merkezi, genellikle çevrekentlerde yaşayanlara oranla daha düşük gelir düzeyini oluşturanların çoğunluğunu ve
az oranda da üst gelir düzeyini oluşturanları barındırır. Bununla beraber, çevrekentlerde de düşük gelir düzeyinde
kimselerin yaşadığını görmek mümkündür.
 Çevrekentler, kent merkezine oranla, genellikle yeni binalardan oluşur.
 Çevrekentlerde yaşayanların çoğunluğunu, kendi evlerinde oturanlar meydana getirir.
 Genellikle hem ev sahipleri hem de kiracılar için, çevrekentlerde yaşamak, kent merkezinde yaşamaya oranla daha
maliyetlidir.
 Kent merkezi, çevrekentlere oranla nüfus bakımından daha yoğundur. Ancak kent merkezinin işyeri olarak kullanılan
bölgelerinde nüfus yoğunluğu az ala bilir.
 Kent merkezi ile çevrekentler arasındaki diğer bir fark da, kent merkezinin, genellikle yaşlı kimselerin yaşamayı arzu
ettikleri yerler olmasıdır.
 Kent merkezindeki mahalli otorite, çevrekent otoritesine oranla bütçesinin daha fazlasını kamu hizmetlerini
yürütmek için ayırır.
119_ Çevrekentin Hemen Hemen Bütün Özelliklerini Kapsayan Tanım, Kurtz Eicher Tarafından Yapılmıştır. Buna Göre
Çevrekentlerin Özellikleri Şunlardır:
 İlke olarak kent sınırlarına bitişik olan ve çiftçilik ve tarım yapma amacını taşımayan özel yerleşme alanı bulunmalıdır.
 Buralarda yaşayanlar genellikle kent merkezindeki bir işte çalışan orta gelirlilerdir.
 Bu alan kente ister bitişik olsun, ister olmasın belediye hizmetlerinden yararlanabilmelidir.
 Nüfus artışına, çevrekent olarak kabul edilen kuşak üzerinde rastlanabilir ve buranın nüfus yoğunluk oranı, kent ile
kentin dış sınırının nüfus yoğunluk oranı arasında yer alır.
120_ Çevrekentin Tanımıyla İlgili Açıklamalarımıza Son Vermeden Önce, Gecekondu Bölgeleriyle Aralarındaki Farkları
Belirtmekte Fayda Vardır.
 Gecekondular, plansız şekilde genellikle hazine arazisi üzerine izinsiz yapılan binaların toplandıkları bölgelerdir.
Çevrekentler ise, belirli bir yerleşme alanı üzerinde yine belirli bir amacı gerçekleştirmek için kurulurlar. Gelişmeleri
bu amaçlar doğrultusunda olur.
 Gecekondu bölgelerinin idari yönden kendi kendilerine yetebilecekleri şüphelidir. Halbuki çevrekentler kuruluşlarını
tamamlamalarından sonra kendi mahalli idare birimlerine de kavuşurlar.
 Gecekondular, iş sahası açısından kent merkeziyle bağımlılık içerisindedir. Buna karşılık çevrekentlerin böyle bir
bağımlılıkları genellikle görülmez. Zaman zaman sanayi çevrekentlerinde olduğu gibi kendileri iş sahası dahi olabilir.
Sayfa 11 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
121_ Çevre Kentlere Yerleşmeyi Etkileyen Ekonomik Sebepler Şunlardır:
 Kişilerin gelir düzeyi,
 Vergi oranının düşük olması,
 Konut satış fiyatının ve kiralarının düşük olması,
 Ulaşımın kolaylaşması ve hızlanması,
 Çalışma şekillerinin değişmesi
122_ Çevrekentlere Yerleşmeye Sebep Olan Sosyal Ve Demografik Etkenler Sırasıyla Şunlardır:
 Çocuk sayısındaki artış dolayısıyla genişleyen ailenin daha büyük bir eve olan ihtiyacı,
 Okul çağına gelen çocuklarına yeni açılan çevrekent okullarında daha iyi okuma imkanı bulma düşüncesi,
 Çevrekentlerde, kent merkezinden farklı alışkanlıkların bulunması.
123_Fiziki Gelişme Açısından Çevrekentler Nedir? Çeyrekentler fiziki gelişmeleri açısından "Planlanmış Çeyrekentler",
"Planlanmamış Çeyrekentler" diye ayrılabilecekleri gibi; "Ortak Merkezli Çemberler Teorisine Göre Gelişmiş Çeyrekentler",
"Dilim Teorisine Göre Gelişmiş Çeyrekentler" Ye "Çok Merkezli Gelişme Teorisine Göre Ortaya Çıkan Çeyrekentler" olmak
üzere de çeşitlere ayrılabilirler
124_Tek Bir Merkez Yerine Birçok Merkez Tarafından Kentleşmenin Olacağını Ve Çevrekentlerin De Buna Göre Dağılma
Göstereceğini Kabul Eder.
 Merkezi iş ve ticaret alanı,
 Basit el sanatlarının yapıldığı alan,
 Düşük gelirlilerin yaşadıkları alan,
 Orta gelirlilerin yaşadıkları alan,
 Yüksek gelirlilerin yaşadıkları alan,
 Ağır sanayi alanı,
 Kentin dış sınırındaki iş ve ticaret alanı,
 Sanayi çevrekentler
125_ Kuruluş Amaçları Açısından Çevrekentler Hangilerdir? Çevrekentleri, kuruluşlarında güdülen amaçları açısından
çeşitlerine ayırmadaki ölçü, buralarda hangi faaliyetin egemen olduğu esasına dayanır. Bu ölçüye göre, kimi çevrekentler
sadece "sanayi ve ticaret çevrekentleri", kimileri "yatakhane (residential-dermitory) çevrekentleri", kimileri "sanayiyatakhane çevrekentleri", kimileri de "eğitim çevrekentleri" özelliğini taşırlar.
126_Yeni Kuruluşların Çevrekentleri Tercih Etmelerinin Çeşitli Sebepleri Vardır:
 Kuruluşların binalarının yapılacağı alanların, kent içerisindeki gibi olmayışı.
 Genellikle, üretimin fazlalaşması ve üretimde etkinliğin sağlanması, kuruluş binalarının çok katlı olması yerine tek kat
ve yaygın olmasına bağlıdır. Aynı zamanda çok katlı binaların yapım maliyeti de yüksektir. Dolayısıyla tek katlı ve
yaygın büyük binaların yapımı ancak çevrekentlerde mümkündür.
 Üretilen malların dağıtım işi daha kolaylıkla sağlanır.
 Üretim için gerekli olan enerjinin sağlanması çevrekentlerde daha kolaydır.
 Kent dışı yerleşme alanlarında daha kolaylıkla sağlanabilen işgücünün barınma ihtiyacı da kolaylıkla çözümlenir.
 İşverenler, çevrekentlerde daha vasıflı eleman bulacaklarına inanırlar. Ayrıca işverenler, işyeri çevresinde yaşayan
işçilerin daha nitelikli ve çalışkan olduklarına dair düşünceye de sahiptir
127_ Yatakhane Çevre Kentleri, Çeşitli Şekiller Gösterirler. Bunları Genellikle Üç Tip İçerisinde Sınıflandırabiliriz.



Birinci tipi, çok iyi malzemeyle inşa edilmiş ve gerek binaların yerleşme ve gerekse yapıldıkları alanların büyük olduğu
evlerin bulunduğu çevrekentler meydana getirir.
İkinci tip yatakhane çevre kentleri, inşaat alanları daha küçük ve birincilere oranla ikinci sınıf malzemeyle yapılmış
konutların bulunduğu çevrekentlerden oluşur.
Üçüncü tip yatakhane çevrekentler ise, çok düşük gelir düzeyine sahip kimselerin yaşadıkları yerlerdir. Buralardaki
binalar ve kapladıkları alanlar küçük olduğu gibi, kalitesiz inşaat malzemesiyle yapılmışlardır. Yatakhane çevre
kentlerinde, sanayi eğer hiç mevcut değilse bile çok azdır.
Sayfa 12 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
128_ Yatakhane Çevrekentlerine Örnek Verin? Londra'da on dokuzuncu yüzyılda bölük pörçük ve rastgele bir şekilde gelişen
West Ham Çevrekenti, bu tür sanayi yatakhane çevrekentlerinin bir örneğidir On dokuz ve yirminci yüzyılda gelişen
Londra'nın Camberwell ve Paddington çevrekentlerini gösterebiliriz.
129_ Megalopolis Nedir? Metropolis şeklinde gelişen büyük kentin fiziki sınırlar açısından genişleyerek sosyo-ekonomik ve
kültürel etkilerini ülke sınırları dışına kadar götürebilen kentlerdir
130_ Çevrekentleşmenin Doğuracağı Sonuçlar Nedir? Mahalli idare, ekonomik ve kültürel açılardan inceleyebiliriz
131_ Çevrekentin Bütün Özelliklerini Taşıyan Tanımını Hangi Kişi Yapmıştır? Kurtz Eicher
7. Ünite - Gecekondu
132_ Hukuki' Açıdan Gecekondunun Tarifini 775 Sayılı Gecekondu Kanunu Yapmıştır. Buna göre gecekondu: İmar ve yapı
işlerini düzenleyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalmaksızın kendisine ait olmayan arazi veya arsalar üzerinde sahibinin rızası alınmaksızın izinsiz yapılardır
133_ Kanundaki Bu Tanımını Unsurlarına Ayıracak Olursak Şu Nitelikleri Taşıyan Binalar Gecekondu Kabul Edilecektir.
 Bina; imar ve yapı işlerini düzenleyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalınmaksızın yapılmış olacaktır,
 Bina; mülkiyeti kendisine ait olmayan arazi ve arsalar üzerinde yapılmış olacaktır.
 Bina; mülkiyeti başkasına ait olan arazi ve arsalar üzerinde sahibinin rızası alınmadan ve izinsiz yapılmış olacaktır.
134_Bir Gecekondu Ailesinin Temel Özelliği köy ailesiyle kent ailesi arasında bir geçiş aşamasında olmasıdır. Konut ve
beslenme açısından köy özelliklerini sürdürmesine rağmen, giyim kuşam ve sağlık gibi açılardan kentin etkisinde kalmıştır
135_ Türkiye'de Gecekonduların Ortaya Çıkışı 1945 yıllarına kadar uzanır
136_ Gece Kondu Yapılan Konutların Ucuzluğu Şu Noktalarda Ortaya Çıkmaktadır:
 Konut inşaatında insan gücüne ödenen ücretin hiç olmaması veya çok az olması,
 İnşaatta ucuz ve düşük kaliteli malzeme kullanılması,
 Üzerinde inşaat yapılacak arsa için hiç para ödememek veya az bir para ödemek.
137_ Gecekondularla İlgili Sorunlar ekonomik, sosyal, kentbilim ve kültürle ilgili sorunlardır.
138_ Gecekondu Kanunu, Kentbilim Açısından Gecekondu Sorunlarının Çözümünün Üç Şekilde Olabileceğini Kabul
Eder.
 İmar ve ıslah önlemleri: Alınacak önlemlerle yaşama şartları açısından düzeltilebilecek gecekondular bu grubu
oluşturur. Kanuna göre: ıı Islaha muhtaç gecekondu bölgelerinin seçimi, haritaların hazırlanması imar ve ıslah
planlarının düzenlenmesi İmar ve İskan Bakanlığı'nın denetimi altında ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır" (md.
19). Kanun, ıslaha muhtaç gecekondu bölgeleri ve sınırlarının belediyeler tarafından bu kanunun yürürlüğe
girmesinden 6 ay sonra belirleneceğini de kabul etmiştir (md. 16).
 Tasfiye önlemleri: Alınacak önlemlerle yaşama şartları açısından düzeltilmesi mümkün olmayan gecekondular veya
bölgeleri için düşünülen önlemlerdir. Tasfiye önlemlerinin uygulanacağı bölgelerin seçimini de ıslah önlemlerinde
olduğu gibi, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın denetimi altında Belediyeler yapacaktır.
 Caydıncı önlemler: Bu önlemler, daha çok gecekonduların yapılmasının önlenmesiyle ilgilidir. Caydıncı önlemler
konusunda Gecekondu Kanunu şu düzenlemeyi getirmiştir:
139_ Kentleşmeye Etkisi Şüphesiz Olan Tarım Sektörü Ve Köy Yerleşme Alanları İle Kentler Arasındaki Ekonomik, Sosyal Ve
Demografik Dengeyi Devam Ettirebilmek İçin Düşünülecek Önlemler Sırasıyla Şunlardır:
 Toprak ve tarım reformu,
 Kooperatifleşme,
 Merkez köylerdir.
140_ Tarım Ve Toprak Reformu Önlemlerin Neler Olması Gerektiği Konusunda Birleşmiş Milletler Gıda Ve Tarım Teşkilatıyla
Milletlerarası Çalışma Teşkilatı'nın Ortaklaşa Hazırladıkları Bir Raporda Özellikle Şu Noktalar Konumuz Açısından Önem Taşımaktadır:


Tarımla uğraşan nüfusun göçebelik ve işsizlik gibi sebepler dolayısıyla "Hareketlerine" son verilmesi ve belirli tarım
alanlarına yerleştirilerek güvenliklerinin sağlanması.
Gıda, konut, sağlık, eğitim, eğlence, ulaşım, kültür ve diğer asgari hayat seviyesi elemanlarına göre bir seviyenin
tespiti ve tarım toplumunun bu seviyenin üzerine çıkartılmasının hedef alınması.
Sayfa 13 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
141_ Kent Yenileme Programının Ekonomik Açıdan Önemli Yönleri Şu Noktalarda Toplanabilir:
 Kent yenilemesiyle ilgili olarak fiziki düzenleme içerisinde ne gibi tesisler yapılacak ve yenilenecek; bunlar nerelere
yerleştirilecek,
 Kent yenilemesinin "maliyeti" ne olacaktır. Kent yenilemesine bir başka yaklaşım da şu noktalardan olabilir:
 Kent yenileme planıyla diğer toplum kalkınma planları ve bölge planları arasında nasıl bir ilişki vardır?
8. Ünite - Konut Politikaları
142_ Konutla İlgili Sorunlar Çeşitli Açılardan Gruplandırılabilir:
 Kentler çevresinde oluşan gecekondular, yetersiz alt yapı ve standarttan yoksun inşaat tekniğiyle yapılan konut
kuşakları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu gecekondu kuşakları her yıl ortalama %5- %6 oranında artış göstererek
çoğalmaktadırlar. Katlanarak büyüyen bu problem çözüm beklemektedir.
 Konut politikasının, sağlıklı bir kentleşmeyle sonuçlanacak yönde uygulamasını sağlayacak olan ve çeşitli gelir
gruplarına hitap eden konut planlamaları yapılamamaktadır. Bunun sebeplerinden bir tanesi de, arsa- konut politikası
içerisinde yer alan konut standardının, gerçekleri yansıtmayan ölçülerde tesbit edilmesidir.
 Özellikle düşük gelir gruplarının konut sahibi olması, kendilerine kredi verecek kaynakların çeşitli riskler sebebiyle
istedikleri "güçlü teminat" ve sadece kısa vadeli borç vermeye razı olmaları yüzünden zorlaşmaktadır. Diğer taraftan
gelir grubu içerisindeki devamlı nüfus artışı konut sorununu da giderek karmaşık hale sokmaktadır.
 Konut politikası ve uygulamasıyla ilgili bir diğer konu da, alt yapı tesisleri ve konutlara götürülen kamu hizmetleridir.
Gerçekten de konut yapımı için ihtiyaç duyulan toprak; konutunu kendisi yapanın karşılaştığı mali ve idari'
problemler; konutlara götürülen kamu hizmetleri (içme suyu, kanalizasyon, drenaj, elektrik, gaz, ulaştırma gibi);
sağlık, sosyal ve kültürel hizmetler konut konusundaki soru odaklarından bir kaçı olarak karşımıza çıkmaktadırlar.
143_ Arsa Ofisi Kanununun Amacı
 Konut inşasına veya sanayi ve turizm tesisleri kurmaya elverişli bulunan yerlerde arazi ve arsalar almak, arsa stoku
yapmak;
 Satın alınan arazi ve arsalar gerekli görülenlerin amaca uygun bir şekilde kullanılabilmesi için gerekli harita, imar
planı, yol, su, kanalizasyon, elektrik, havagazı gibi kamu hizmet ve tesislerini yapmak suretiyle bu yerleri inşaata hazır
bir duruma getirmek;
 Arsaların aşırı fiyat artışlarını önlemek üzere, belli nitelikte konut yapacaklarla, sanayi ve turizm tesisleri kuracaklara,
arsa tanzim satışları yapmak, kiralamak veya irtifak hakkı tanımak;
 Hazinenin ve belediyelerin mülkiyetinde bulunan arazi ve arsalardan toplu konut yapmaya veya sanayi ve turizm
tesisleri kurmaya yararlı yerleri önceden tespit ederek bu idarelerden devir almak ve gerekenlerin haritasını, imar
planını ve kamu tesisleri yapmak suretiyle inşaata elverişli arsalar haline getirmek;
 Satılmak, kiralanmak veya irtifak hakkı tanımak suretiyle üçüncü şahıslara verilecek arsalar üzerinde; satış, kira veya
irtifak hakkı tesisi şartlarına uygun konut veya tesisler yapılmasını sağlamak;
 Belediye, özel idare ve vakıf teşkilatı tarafından satışa çıkarılacak arazi ve arsaların önceden satış şartlarını öğrenerek
toplu konut yapımına, sanayi ve turizm tesisleri kurmaya elverişli olduğu tesbit edileceklerin satış ihalelerine
katılmak; gibi hususlardır.
144_ Sosyal Konut Politikası Nedir? Sosyal konut politikası; gelir seviyesine, konut standardına ve devletin korunmasını
gerektiren belirli bir sosyal gruba öncelik tanıyan, kent, bölge ve kalkınma planları içerisinde yer alan ilke ve önlemler
bütünüdür.
145_ Sosyal Konutun Tanımı Da Şu Şekilde Yapılmaktadır: "Toplumun yaşama şartlarına, sosyal yapısına, örf ve adetlerine
uygun, düşük maliyeti ve brüt inşaat alanı yüz metrekareyi geçmeyen konutlardır".
146_ Sosyal Konut Politikasında Belirli Bir Sosyal Gruba Da Öncelik Tanınabilir. Memurlar, işçiler, yaşlılar, emekliler, çok
çocuklu aileler gibi çeşitli sosyal gruplar konut politikası uygulamasında öncelik hakkına sahip olabilirler.
Sayfa 14 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
147_ Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Konut Konusundaki "Ana İlkeler" Şu Şekilde Belirlenmiştir.
 Konutlarla ilgili olarak yatırımlara yapılan harcamaları, toplam yatırımın %20'sinden daha fazla artırmadan tedbirler
alarak, aynı yatırım miktarıyla daha çok konut yapılmasını sağlamak,
 Lüks konut yapımı yerine, daha çok sayıda kimsenin barınmasını sağlayacak konut şeklinin gerçekleşmesini sağlamak,
 Düşük kiralı konut yapımını gerçekleştirerek dar gelirlileri belirli ölçülerde rahatlatmak,
 Gecekonduda yaşayanlara konut temin etmeden oturdukları yeri yıkmamak; ayrıca gecekonduların altyapı ve arsa
sorunlarını halletmek.
 Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında, konut konusundaki "sorunlar" şu şekilde belirtilmiştir.
 Konutlarla ilgili olarak yapılan inceleme ve araştırmaların yetersizliği,
 Konutlarla ilgili standartların olmayışı,
 Arsa, kira, yapım ve barındırma politikasının yetersiz kalması,
 Lüks konut yapımına yönelen yatırımların önlenemeyiş sebepleri, konut ihtiyaçlarının hiçbir zaman karşılanamaması
sonucunu doğuracaktır. Bu sonuç, kentlerdeki gecekondu sayısını arttıracak, aile gelirlerinin önemli bir kısmı kira
gideri olacaktır.
148_Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planının, Konut Konusunda Getirdiği Tedbirler De Şu Noktalarda Toplanmaktadır:
 Toplam yatırım hacmi içerisinde bulunacak konut yatırımlarının miktarı %20'yi geçmeyecektir. Bu sonuca ulaşmak için
özel sektör yatırımlarına, vergi politikasıyla yön verilmesi kabul edilmiştir. Kamu kaynak ve kredileri de "halk konutu"
yapımına tahsis edilecektir.
 Her bölgenin özelliklerine göre konut çeşidinin belirlenmesine çalışılacaktır. Kamu sektörü konut yatırımları, vergi
muafiyeti ve konut kredileri bu belirlenecek konut çeşidi için kullanılacaktır. Lüks konut yapımına kredi verilemeyeceği gibi ek vergiler konacaktır.
 Konut konusunda hazırlanacak kanun, konut politikasını ortaya koyacağı gibi uygulamanın da denetlenmesini
sağlayacaktır. Konut kredisi verilirken, kredi alanlara arsa temini konusunda da yardımcı tedbirler alınacaktır. Konut
kredisi verilmesinde kooperatiflere öncelik tanınması kabul edilmiştir
 Konut politikasına esas olacak araştırmaları yürütecek örgütün bu alandaki her türlü araştırmaları yapması gerektiği
ayrıca belirtilmiştir.
 Arsa konusuyla ilgili olarak yapılacak düzenlemelerin büyük ölçüde belediyelere bırakıldığını ilgili bölümlerde
görmekteyiz.
 Gecekondu konusunda öncelikle bunların mülkiyet sorununun çözümü, kamu hizmetlerinden faydalanmaları ve
yaşanır düzeye getirilmelerinin sağlanması gerektiği kabul edilmiştir. Yine bu arada kentlerdeki gecekondu yapımının
önlenmesi açısından çeşitli yatırım tedbirleri düşünülmüştür.
149_ Kalkınma Planı: Ülkenin kalkınmasını sağlamak için, kamu için emredici, özel kesim için özendirici ve yol gösterici olan
belgedir.
150_ Iı. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Konutlarla İlgili "İlkeler" Olarak Şu Noktaları Tesbit Etmiştir:
 Kent nüfusunun hızlı artışı dikkate alınarak, kıt kaynaklar öncelikle gelişen kentler için kullanılacaktır.
 Devlet, konut yapımında ve finansmanında düzenleyici bir roloynayacaktır.
 Kendi evini yapana karşı da destekleyici roloynayacaktır.
 Gecekondu sorunu, konut sektörünün bütünü içerisinde ele alınarak ve kendi evini yapma "gücünden" yararlanılarak
çözülecektir.
 Konut mahiyetine etkisi dolayısıyla kentlerin gelişme alanlarındaki arsalar üzerindeki kamu kontrolü artırılacaktır.
151_Iı. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Konut Konusundaki "Durumu" Da Şu Şekilde Belirlemiştir:
 Konut kredisi veren kurumlar kaynaklarının, tek elden kullanılmasına olanak verecek şekilde örgütlendirilmelidir.
 Konut kredileri, toplu konut yapımını destekleyecek yönde kullanılacak ve toplu konut yapmak amacını taşıyan
kuruluşlara, oluşturulacak fonlardan kısa vade ve düşük faizli kredi verilecektir.
 Konut kooperatiflerinin özelliklerine uygun bir statüye bağlanmaları ve güçlenmeleri için yeni bir mevzuat içerisinde
İmar ve İskan Bakanlığı'nın denetimi altına alınmalarına çalışılacaktır. Bunun için de "Konut Kanunu Tasarısı" Planın
ilke ve politikasına uygun olarak çıkarılacaktır. Gecekondu kanunu da bu Konut Kanunu'na göre yeniden
düzenlenecektir.
Sayfa 15 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI

Alt yapı tesisleri, uzun vadeli olarak planlanacak ve kentlerin istenilen yönde gelişmesini sağlamak üzere bu alt yapı
inşaatı teşvik ve yöneltme unsuru olarak kullanılacaktır.
 Kent planları, yerleşme ve konut politikasına uygun olarak ve büyük kentlere öncelik verilmek suretiyle
tamamlanacaktır.
 Vergi ve kredi kolaylıkları, küçük alanlı konutlara tanınacağı gibi, aile gelirleri ve büyüklükleri de kredinin verilmesinde
esas olacaktır.
 Konut pazarlamasındaki arz ve talep dengesini bozmamak için kira miktarı sınırlamasından kaçınılacaktır.
 Konut yapımında kullanılan malzemenin standartlarının belirlenmesi ve bunların kalite kontrolü sağlanacaktır.
 Konut yapımının istihdam yaratıcı ve mevsimlik iş sizliği emici özelliği dikkate alınarak, inşaat teknolojisine yön
verilecektir. Ayrıca, üst standartlardaki inşaatlar için vasıflı işçi yetiştirilmesine çalışılacaktır.
152_ Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planının Konut Konusundaki Değerlendirmelerini Başlıca "hedefler", "ilkeler" ve "tedbirler"
başlıklarında toplayabiliriz.
153_ Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, özellikle gecekondu önleme ve tasfiye çalışmalarında bir araç olarak "rüve konut"
kavramını getirmiştir.
154_ Kalkınma Planı 1979-1983 Dönemi İçerisinde Konut Konusunda Başlıca Şu "İlke" Ve "Politikaları" Benimsemiştir
 Kamuya ait taşınmaz mallar üzerinde devlet veya izniyle kamu tüzel kişilerince yapılacak iş galler ve tahsis işlemleri
dışında "zilyetlik", "kazandırıcı zaman aşımı", "imar", ve "işgal" yoluyla mülkiyet hakkı edinilemeyeceği ilkesinin
devamı amacıyla kanunlarda zorunlu tedbirler alınacaktır.
 Kamuya ait arazi ve arsalar, imar planları uyarınca, sosyal konut yapımı için konut üretiminde görevalacak kamu kredi
kurum ve kuruluşlarına ve mahalli yönetim birimlerine devren tahsis edilecek; ipotek engelinin ortadan kaldırılması
yolunda kanuni düzenlemeler yapılacaktır.
 Kentlerdeki arsa kullanımının, kamu yararı gözetilecek biçimde bir kanun düzenlenmesi ve denetimi altında olması
sağlanacak kamu arazilerinin harita kadastro ve tapu işlerinin en kısa zamanda sonuçlandırılmasına öncelik verilecek
ve kent gelişme alanlarında uzun dönemde konut ihtiyacını karşılamak üzere arsa üretimine öncelik verilecektir.
Artan konut ihtiyacını karşılamak ve ailelerin ucuz nitelikli ve sağlıklı konuta kavuşturulmasını sağlamak için gerekli
kurum ve kanuni düzenlemeler gerçekleştirilecektir.
 Konut üretimi öncelikle dar gelirli grupların ihtiyaçlarını karşılamaya dönük olarak, kamu destek ve denetimi altında
bu grupların sosyo-ekonomik özelliklerine uygun olarak gerçekleştirilecektir.
 ihtiyacın ulaştığı ölçeğin büyüklüğü karşısında bir konut çevresinin geleneksel tek tek üretim metoduyla
gerçekleştirilmesi mümkün değildir.
 Özellikle kentlerde sosyal ve teknik alt yapısıyla birlikte bir anda çok sayıda konutun üretilmesine olanak veren
teknoloji ve örgütlenmeye gerek vardır. Öncelikle kentlerde tek tek üretim yerine, toplu konut üretim metoduyla üretim gerçekleştirilecektir. Kamu kredilerinin kullanılması ve değerlendirilmesi bir politika bütünlüğü içinde ve gerekli
yeni kurumsal düzenlemeler çerçevesinde yapılacaktır.
 Sınırlı bir ödeme gücü olan ihtiyaç sahiplerinin kooperatif yoluyla konut edinmeleri desteklenecektir. Mahalli idareler
toplu konut kooperatifleşmesine öncülük yapma yolunda özendirilecektir.
 Konut üretiminin endüstrileşmesi ve teknoloji seçiminde geleneksel üretimle yarışabilecek maliyet, büyük ön
yatırımlar gerektirmeme, ülke kaynaklarının kullanma şartları dikkate alınarak özendirilecektir.
 Sosyal güvenlik kurumlarının ve kamu yardımlaşma kuruluşlarının konuta ayırdıkları fonların artırılması sağlanacak,
TC. Emekli Sandığı'nın da konut üretiminde bulunması bu fonlardan yararlananların sayısında artış meydana
getirecektir.
 Kamu lojman politikası öncelikle gelişmekte olan yörelerde çalışan kamu görevlilerini barındırına politikası olarak
yeniden düzenlenecektir.
 Mahalli yönetimlerin ve ilgili kamu kuruluşlarının desteği ile, gecekondu, yörelerinde altyapı tesislerinin geliştirilmesi
ve gecekondu yapılarının standartlarının yükseltilmesi programlanacaktır.
 Hızlı kentleşme sürecinin büyük şehirlerde yarattığı konut sorununun gelişen ve büyüyen öteki kentlerde ortaya
çıkmaması için, büyümeye aday konutların arsaları kısa zamanda kamunun ve mahalli yöneticilerin denetimine
alınacaktır.
Sayfa 16 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI

Bir yandan kanuni kira denetimi yolları geliştirilirken, bir yandan da kentlerdeki arsa üretimi ve konut yapımı hızla
artırılarak, kiraların düşük düzeyde tutulması sağlanacaktır.
 imar ve Gecekondu Kanunları yeniden düzenlenerek, yalnız belediye sınırları içinde değil, bütün ülke ölçeğinde
uygulanacak ve özellikle kamu arazilerine yapılan kaçak yapılar hakkında hükümlerin kanunlarda yer alması
sağlanacaktır
155_Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nın -İ.Bölümü Olan Sosyal Hedefler Ve Politikalar Başlığı Altında Ele Alınan Konut
Sektörü İçin, Öncelikle Şu Hedeflere Varılması İstenmekte Ve Aşağıdaki Tahminler Sıralanmaktadır:
 Plan döneminde nüfus artışından ve yenileme ihtiyacından doğan yeni konut ihtiyacının her yıl %3.17 oranında ve
Plan dönemi sonunda bu artışın yılda 318.000 birim seviyesine ulaşacağı tahmin edilmektedir.
 Bu sayıdaki konut ihtiyacına karşılık, yeni konut inşaatlarının plan döneminde yıllık ortalama %12 oranında bir
büyüme ile dönem sonunda yılda 291.000 birim seviyesine ulaşabileceği hesaplanmaktadır.
 Konut inşaatlarında öngörülen bu artışın gerçekleşmesinde temel unsur ise, Plan dönemi boyunca Toplu Konut Fonu
kredilerinin, özel konut tasarruflarının genişlemesine doğrudan ve dolaylı olarak katkıda bulunacağıdır. Böylece özel
konut yatırımlarının Plan döneminde yılda ortalama %12.4'lük bir hızla büyüyeceği, bu hızın 1985'te %10.9'dan,
1989'da 13.5'e doğru giderek artacağı hesaplanmıştır.
 Konut sektöründe Plan dönemi başında (1985) öngörülen 280.000 konut ihtiyacının özel kaynaklar ile 119.000'i, toplu
Konut Fonu ile 51.000'i, 13.000'in ise kamunun kendi kaynakları ile toplam 183.000 olarak gerçekleşeceği; bu oranın
Plan dönemi sonunda (1989) ise, 318.000'e varacak olan konut ihtiyacının 143.000'nin özel kaynaklardan,
131.000'nin Toplu Konut Fonu kaynaklarından, 17.000'in ise kamu konutları olacak şekilde toplam 291.000 meskenin
inşa edileceği öngörülmektedir.
 Buna göre Plan dönemi boyunca toplam 1.161.000 birim konut inşa edileceği, inşa kapasitesinin her yıl artarak,
1989'da yıllık yeni konut ihtiyacını büyük ölçüde karşılayacak bir seviyeye ulaşması beklenmektedir. Böylece ihtiyacın
düşük nitelikli veya ruhsatsız konut inşası yoluyla karşılanması eğilimi düşecektir.
156_ Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nda Konut Sektörü İçin Ayrıca Şu İlke Ve Politikalar Tespit Edilmiştir:
 Konut piyasasında potansiyel arz eden bütün unsurların değerlendirilmesi yanında, konut sektörünün ekonomiyi
canlandırıcı ve istihdam yaratıcı özelliğinden de azami faydanın temin edilebilmesi için, ihtiyaç sahipleri bankalar
aracılığıyla tasarrufa yönlendirilecektir. Bu amaçla kooperatif, toplu konut, müteahhit ve ferdi inşaat sistemlerine
göre farklı kredilendirme şartları geliştirilerek, bu şartla yapıcı ve alıcıların durumlarına uygun şekilde çeşitlendirilecektir.
 Toplu Konut Fonu: Banka sistemi yoluyla konuta yönlendirilecek kaynakların desteklenmesi ve kredilerin faiz, vade ve
miktar bakımından alıcılar için makul seviyelerde tutulmasını temin edecek tarzda kullanılacaktır.
 Özellikle ıv. Plan döneminde konut sektöründe kanunun etkisinin fazla olmaması ve piyasada efektif talebin genellikle
üst gelir grubuna mensup ailelerden gelmesi sebebiyle büyüyen konut ortalama alanlarının: Türk aile yapısına ve
hayat tarzına uygun, fonksiyonellik ve iktisadiyat prensiplerini bağdaştıran makul seviyelere düşürülmesi teşvik
edilecektir.
 Kamu kaynaklarının planlama, altyapı götürme ve arsa temininde kullanılması sağlanacaktır.
 Yeni toplu konut projelerinde altyapı, üstyapı ve çevre düzenlemesinde bütünlük, uyum ve tasarruf sağlama ilkeleri
gözetilecektir.
 Toplu konut alanlarının eğitim, güvenlik gibi sosyal altyapılarının teknik altyapı ve üstyapı inşaatlarıyla birlikte
bitirilmesine önem verilecektir.
 Konutların inşaat ve kullanımında tasarruf sağlamak amacıyla, mahalli malzemeleri değerlendiren, iklim şartlarını
dikkate alan, israfı azaltan proje ve teknolojiler teşvik edilecektir.
 Birinci derecede afete maruz bölgelerde yer alan köylere öncelik verilerek, köy konutlarının ıslahına yönelik eğitim,
uygulama ve teşvik faaliyetleri hızlandırılarak yürütülecektir. Köy hayat tarzına uygun ve gelişmelere açık köy konutu
çeşitleri geliştirilecektir.
 Kamu inşaatlarında maliyet azaltıcı uygulamalar geliştirilerek, "Kamu Lojman Planı" inşaatları on yıl içinde
tamamlanacaktır.
 Toplu Konut Fonu'ndan arsa ve altyapı için ayrılacak pay ile yeni yerleşme alanlarının açılması bu alanlarda kredili
arsa tahsisi yapılması ve ruhsatsız konut inşaatını ruhsatlı hale çevirebilmek için tedbirler alınacaktır.
Sayfa 17 / 18
KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI
157_ Konut Kredisi Veren Diğer Kurumlar, Sosyal Sigortalar Kurumu ile Ordu Yardımlaşma Kurumu'dur
158_ Ülkemizde Konut Kooperatiflerinin Teftiş Ve Denetimi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ve
Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından yapılabilmektedir.
159_1984 Yılında Yapılan Değişiklikle 2.3.1984 Tarih Ve 2985 Sayılı Toplu Konut Kanunu Yürürlüğe Girmiştir. Kanun Amacı
İlgili Düzenlemede Şu Şekilde Sıralanmıştır:
 Konut ihtiyacını karşılamak,
 Konut inşaatını yapanların tabi olacağı usul ve esasların düzenlenmek,
 Türkiye şartlarına uygun malzeme, inşaat teknikleri ile araç ve gereçlerini geliştirmek,
160_ Toplu Konut İdaresinin Gelirleri Nelerdir:
 İdare tarafından sayışı yapılacak konut, işyeri, arsa ve arazilerin satış ve kira gelirleri
 İdare tarafından açılacak kredilerin geri ödemeleri,
 Hazine arsaları üzerine yapılan konut ve işyerlerinin arsa maliyet bedellerinden alınacak katılım payı,
 Yurt dışından sağlanacak krediler,
 Faiz gelirleri,
 Bütçe kanunları ile tahsis edilen ödenek,
 İdareye yapılacak bağış ve yardımlardan meydana gelir
161_ Toplu Konut İdaresinin Kaynaklan Nerelerde Kullanılır:
 Ferdi ve toplu konut kredisi vermek,
 Köy mimarisinin geliştirilmesine, gecekondu alanlarının dönüşümüne, tarihi doku ve yöresel mimarinin korunup
yenilenmesine yönelik projelere kredi vermek,
 Toplu konut alanlarına arsa temin etmek,
 Değişik alanlarda yatırım ve işletme kredisi vermek,
 İş ve istihdam yaratmak üzere esnaf ve sanatkarlar ile küçük sanayi işletmelerine kredi yoluyla desteklenmesin
sağlamak,
 Toplu konut idaresinin gelir ve giderleri Yüksek Denetleme Kurulu denetimine tabidir.
Sayfa 18 / 18