İndirmek için Tıklayınız - Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Strateji

Transkript

GÜMRÜK VE TİCARET BAKANI SAYIN HAYATİ YAZICI’NIN
2014 MALİ YILI BAKANLIK BÜTÇESİ
TBMM PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU SUNUMU
07 KASIM 2013
İÇİNDEKİLER
I. GİRİŞ .............................................................................................................................. 6
A. EN KOLAY, EN GÜVENLİ TİCARET................................................................................. 6
B. BAKANLIK TEŞKİLAT YAPISI......................................................................................... 7
C. İNSAN KAYNAĞIMIZ..................................................................................................... 8
D. YENİ BİNAMIZDA HİZMETE BAŞLADIK........................................................................ 9
E. MEVZUAT ÇALIŞMALARIMIZ...................................................................................... 10
F. GÜMRÜK VE TİCARET KONSEYİ.................................................................................. 10
II. GÜMRÜKLER............................................................................................................... 11
A. GÜMRÜK KAPILARIMIZ.............................................................................................. 11
B. GÜMRÜKLERİMİZDE YENİ UYGULAMALAR.............................................................. 13
1. Yeni Özet Beyan Uygulaması................................................................................................................13
2. Ortak Transit ...............................................................................................................................................14
3. Hızlı Geçiş Hattı Uygulaması ................................................................................................................16
4. Onaylanmış Kişi Statüsü.........................................................................................................................17
5. Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü........................................................................................................18
6. Hızlı Kargo Taşımacılığı...........................................................................................................................19
C. GÜMRÜKLERDE DEVAM EDEN PROJELERİMİZ ........................................................ 19
1. Farklı Kurumlara Gitmeye Son; Tek Pencere Sistemine Geçiyoruz..........................................19
2. Gümrüklerde Kâğıtsız Beyan Dönemi...............................................................................................20
3. Tek Durak.....................................................................................................................................................20
4. Ortak Kapı ...................................................................................................................................................21
5. Yolcu İşlemlerinde Gelişmeler: “Varış Öncesi Yolcu Bildirimi”....................................................22
6. Gümrük ve Ticaret Veri Ambarı Sistemi ve Veri Değişimleri.......................................................22
En Kolay, En Güvenli Ticaret
D. GÜMRÜK İŞLEM SÜRELERİ VE HAT ORANLARI.................................................. 22
E. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ............................................................................... 25
F. ARAÇ ve YOLCU İSTATİSTİKLERİ.......................................................................... 30
G. BAKANLIĞIMIZ TARAFINDAN DIŞ TİCARET
İŞLEMLERİNDE TAHSİL EDİLEN VERGİLER...................................................................... 31
H. İKİLİ VE ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER.......................................................................... 32
1. İpek Yolu Girişimi .............................................................................................................................33
2. Kervansaray Projesi.........................................................................................................................33
İ- FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARINI KORUYORUZ.......................................... 34
J. GÜMRÜK LABORATUVARLARININ MODERNİZASYONU.................................... 35
K. UZLAŞMA MÜESSESESİ....................................................................................... 36
L. KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE ................................................................................ 36
1. Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı...................................................................................................37
2. Tütün ve Tütün Mamulleri ile Alkollü İçki Kaçakçılığı..........................................................39
3. Çay Kaçakçılığı..................................................................................................................................40
4. Akaryakıt Kaçakçılığı ......................................................................................................................40
5. Akaryakıt Kaçakçılığıyla Mücadele için Özel Ekip Kuruyoruz...........................................42
6. Kaçakçıları Kamuoyuna İlan Ediyoruz.......................................................................................42
7. Kaçakçılıkla Mücadelede İleri Teknoloji Kullanıyoruz.........................................................42
8. Nakit kontrolleri ile ilgili yapılan faaliyetler............................................................................46
9. Dedektör Köpekler..........................................................................................................................46
10. ALO 136.............................................................................................................................................47
M. TASFİYE HİZMETLERİ.......................................................................................... 47
III. TİCARET .............................................................................................................. 50
A. İÇ TİCARET ........................................................................................................... 50
1. Ticari Hayatı Yeniden Şekillendiriyoruz....................................................................................50
2. Hukuki Altyapıyı Tamamlıyoruz..................................................................................................52
3. Anonim Şirketlerin Tamamını Denetim Kapsamına Alıyoruz...........................................53
4. Gayrifaal Şirketlerin Kısa Yoldan Tasfiyesi Çalışmalarımız Devam Ediyor ....................53
5. Ticaret Sicil Kayıtlarını Elektronik Ortamda Tutuyoruz.......................................................54
6. Ticaret Sicilinde Edindiğimiz Tecrübeleri Diğer Ülkelerle Paylaşıyoruz........................55
7. Tarladan Sofraya Ticarette Güven ..............................................................................................56
8. Ürün Künyesi ile Sebze ve Meyveler Kimlik Kazanıyor.......................................................58
9. Depolara Lisans, Ürünlere Bereket Geliyor.............................................................................58
10. Yeni Bir Yatırım Aracı Doğuyor..................................................................................................60
11. Elektronik Ticaretin Hukuki Altyapısını Oluşturuyoruz....................................................60
12. Perakende Ticareti Bütüncül Bir Yaklaşımla Düzenliyoruz..............................................61
13. Ustalık Belgesi Sorununu Çözüyoruz. ...................................................................................62
14. Oda ve Borsalarımızın Seçim İşlemlerinde ve Üye Faaliyet
Kodlarında Önemli Yenilikleri Hayata Geçirdik..........................................................................63
15. KOBİ’lere Kredi Kolaylığı Getirdik.............................................................................................64
B. TÜKETİCİ HAKLARI............................................................................................... 64
1. Tüketicileri Daha İleri Seviyede Korumaya Yönelik Tedbirler Alıyoruz..........................64
2. Tüketici Hakem Heyetleri..............................................................................................................65
3. Piyasa Gözetimi ve Denetimi Faaliyetleri................................................................................69
4. Reklam Kurulu Faaliyetleri .........................................................................................................72
5. Belge Uygulaması............................................................................................................................76
6. Tüketici Bilgi Sistemi (TÜBİS)........................................................................................................78
7. Tüketici Konseyi................................................................................................................................78
8. Tüketici Ödülleri...............................................................................................................................78
9. Tüketicinin Korunmasıyla İlgili AB ve Diğer
Uluslararası Kurum ve Kuruluşlarla İlişkiler.................................................................................79
C. ESNAF VE SANATKÂRLARIMIZ............................................................................ 80
1. ESDEP Kazanımları...........................................................................................................................81
2. Esnaf ve sanatkârların AB programlarından
faydalanmasını kolaylaştırmaya yönelik çalışmalar yapıldı...................................................83
3. Esnaf ve sanatkârlarımıza yönelik yeni bir
teşvik ve destek sistemi (ESDES) kurulması çalışmalarımız devam ediyor......................83
4. Esnaf ve Sanatkârlar Bilgi Sistemi ESBİS...................................................................................83
5. Esnaf ve Sanatkârlar Şûrası...........................................................................................................84
D. KOOPERATİFLER.................................................................................................. 85
1. Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planını
(TÜKOSEP) Yürürlüğe Koyarak Uygulamasına Başladık..........................................................85
2.Kooperatiflerin Desteklenmesi Programını (KOOP-DES) Hayata Geçirdik ...................87
3. Kooperatif Bilgi ve Denetim Sistemi Projesi (KOOP-BİS)....................................................88
4. Tarım Satış Kooperatiflerinde Yeni Bir Dönem Başlattık.....................................................89
5. Kredi Kefalet Kooperatifleri ile Ekonominin Kılcal
Damarlarını Canlı Tutuyoruz.............................................................................................................89
6. Kooperatiflerin Kuruluş İşlemlerini Kolaylaştırdık................................................................91
7. Yeni Tür Kooperatifleri Hayata Geçiriyoruz.............................................................................92
IV. REKABET KURUMU............................................................................................. 92
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANI SAYIN HAYATİ YAZICI’NIN
2014 MALİ YILI BAKANLIK BÜTÇESİ
TBMM PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU SUNUMU
07 KASIM 2013
1. GİRİŞ
Sayın Başkan,
Plan ve Bütçe Komisyonu’nun Değerli Üyeleri,
Hepinizi saygıyla selamlıyorum.
2014 Mali Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı kapsamında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın bütçesini sunmak ve bu vesile ile Bakanlık faaliyetleri, hedefleri hakkında bilgi vermek üzere huzurlarınızda bulunmaktayım.
Gümrük idareleri; bir ülkenin diğer dünya ülkelerine karşı egemenlik haklarının tescil edildiği ve ticari faaliyetlere yön veren kurumlardır.
Bakanlığımız bünyesinde ticaret ile gümrüklerin birleşmesi; haksız rekabetin önlenmesi, maliyetlerin düşürülmesi, ticaretin etik kurallar çerçevesinde yapılması, tüketici haklarının korunması bakımından son derece verimli
çalışmalar ve uygulamalar yapmayı mümkün kılmıştır. Yurt dışından başlayarak ülkemizdeki nihai tüketiciye ulaşan arz zincirinin tüm halkaları, bu
yapılanma ile birbirine bağlanmıştır.
A. EN KOLAY, EN GÜVENLİ TİCARET
Bakanlık olarak hedefimiz; Türkiye’nin, “ticaretin en kolay ve en güvenli yapıldığı ülke” olmasını sağlamaktır. Ülkemizdeki 3 milyonu aşkın ticari işletme, 1
trilyon doların üzerinde mal ve hizmet üretmektedir. 400 milyar dolara yaklaşan dış ticaretimiz, gümrük kapılarımızdan gerçekleştirilmektedir. 76 milyon
tüketicimiz, bu mal ve hizmetlerden faydalanmaktadır. Sınırlarımızdan her yıl
milyonlarca insan ve araç, giriş ve çıkış yapmaktadır. Tüm bunlarla ilgili işlemler ve süreçler Bakanlığımızca takip edilmekte, güvenli ve kolay ticaretin yol
alacağı kanallar, hızla ve büyük bir titizlikle inşa edilmektedir.
6
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı aynı zamanda Hükümetimizin 2023 hedeflerini gerçekleştirmede kilit öneme sahiptir. Türkiye’nin küresel bir aktör olmasını sağlamak üzere ticaret erbabımızı güçlendiriyoruz. Ticaretin her alanda
daha kolay ve daha güvenli yapılması için yeni enstrümanlar geliştiriyoruz.
Sistemlerin işleyişini düzenliyor, varsa aksaklıkları ortadan kaldırıyoruz. Bürokrasiyi azaltacak yeni projeler geliştiriyor ve uyguluyoruz.
Bunları yaparken, dünyadaki en iyi uygulamaların Türkiye’de olması gerektiği anlayışıyla, küresel düzeyde rekabet eden iş dünyamızın rekabet gücünü artırmak üzere en iyi uygulamaları Türkiye’nin gümrük ve ticaret işlemlerine uyarlıyoruz. Hizmet ettiğimiz kesimlerle işbirliği yapıyor, istişarelerde
bulunuyoruz. Bilişim sistemlerini yönetişim sistemlerine entegre ediyoruz.
Böylece etkin, verimli ve değer odaklı bir sistem oluşturuyoruz. İnsan odaklı
ve insana güvenin esas olduğu bir düzeni yerleştiriyoruz.
B. BAKANLIK TEŞKİLAT YAPISI
Bakanlığımızın merkez teşkilatında; 9 Genel Müdürlük, 7 Başkanlık, 2 Müşavirlik ve 1 Özel Kalem Müdürlüğü olmak üzere toplam19 hizmet birimi yer
almaktadır.
Bakanlığımız taşra teşkilatında ise 16 Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü
bulunmaktadır.
Bölge Müdürlüklerine bağlı olarak;
• 43’ü deniz hudut kapısı, 26’sı kara hudut kapısı (3’ü aynı zamanda demiryolu hudut kapısıdır), 11’i hava hudut kapısı, 7’si demiryolu hudut
kapısı (3’ü aynı zamanda kara hudut kapısıdır), 9’u serbest bölge ve 62’si
iç gümrük olmak üzere 155 Gümrük Müdürlüğü,
• 29 Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğü,
• 23 Tasfiye İşletme Müdürlüğü,
• 6 Laboratuvar Müdürlüğü
• 81 ilimizde Ticaret İl Müdürlükleri bulunmaktadır.
7
Bakanlığımızın görevleri arasında;
üGümrük politikasını belirlemek ve uygulamak özellikle gümrük rejimleri, gümrük vergilerinin tahsili işlemlerini yürütmek,
üKaçakçılığı önlemek, izlemek ve soruşturmak, bu amaçla gümrüklü yer
ve sahalarda kamu düzenini korumak dâhil gerekli tüm tedbirleri almak,
üGümrük işlemleriyle ilgili verilerin risk analizine tabi tutulması ile sonradan kontrol işlemlerini yürütmek,
üGümrük Kanunu’na göre tasfiye işlemlerini gerçekleştirmek,
üİç ticaret politikalarını belirleyerek diğer kurumlar ile işbirliği içerisinde ticaret politikasının uygulanmasını temin etmek,
üDoğrudan tüketiciye sunulan ürünler ile ilgili piyasa gözetimi ve denetimi gerçekleştirmek,
üÜlke genelinde 81 il ve 892 ilçede bulunan toplam 975 Tüketici Sorunları
Hakem Heyeti’nin koordinasyonunu sağlamak,
üEsnaf ve sanatkârlar ile kooperatifçiliğe ilişkin politikaları ilke ve hedefleri belirleyerek ilgili hizmetleri yürütmek yer almaktadır.
C. İNSAN KAYNAĞIMIZ
Bakanlığımız istihdam politikası; değişim ve gelişime açık, nitelikli ve donanımlı, uzmanlık esasına dayalı, etik değerleri özümsemiş ve bilgi teknolojisinden yararlanan personel istihdam etmek ve yetiştirmektir.
Bakanlığımızda 4 Kasım 2013 Tarihi itibariyle (17 Sözleşmeli personel ve
158 işçi dâhil olmak üzere) 14 bin 876 personel görev yapmaktadır. Bunların 2.221’i merkezde istihdam edilmektedir.
Personelimizin 12 bin 447’si yani %85’i yükseköğrenim ve üstü eğitime sahiptir. %57’si 10 yıldan az hizmet süresine sahip, %41’i 30 yaş altı genç ve
dinamik personelden oluşmaktadır.
Geçen yıldan bu yana gümrük kapılarımızda görevli personelimiz ortak
bir üniformayla hizmet vermektedir. Böylece herkes gümrük görevlilerini
tanımakta ve vatandaşlarımız açısından iletişim daha kolay ve rahat olmaktadır.
8
Diğer ülkelerle ilişkilerin yoğunluğu ve dış ticaret hacmindeki artışa paralel olarak 15 Gümrük Müşaviri, 5 Gümrük Ataşesi olmak üzere 20 yurt
dışı kadro oluşturduk. Bakü, Berlin, Kahire, Moskova, Washington, Astana,
Brüksel (AB Nezdinde), Bükreş, Lefkoşe, Pekin, Seul ve Sofya’da Müşavirlik;
Batum, Erbil ve Urumiye’de Ataşelik kadrolarımız bulunmaktadır. Şu anda
Washington, Moskova, Berlin, Bakü ve Kahire’de Gümrük Müşavirlerimiz
görev yapmaktadır.
Gümrük Müşavirlerimiz; yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın, yurtdışında
bulunan Türk firmalarının ve Türkiye’ye gelecek yabancı ülke vatandaşlarının gümrük konularındaki soru ve sorunlarına cevap ve çözümler üretmek,
aynı zamanda bulundukları ülke ile Türk Gümrük mevzuat ve uygulamaları
hakkında ilgilileri bilgilendirmekle mükelleftirler.
D. YENİ BİNAMIZDA HİZMETE BAŞLADIK
Bakanlığımız, Haziran 2013 tarihi itibariyle Eskişehir Yolu’ndaki yeni hizmet
binamızda faaliyetlerini yürütmektedir.
Toplam 57 bin 737 metrekare kullanım alanına sahip binamızda; gelişmiş
bilgisayar, uydu ve telekonferans sistemleri bulunmaktadır. Daha önce 4
ayrı yerde ve 6 farklı binada hizmet veren Bakanlık birimlerinin yeni binaya
taşınması ile; evrak akışındaki zaman kaybı önlenmiş, birimler arasındaki
iletişim ve koordinasyon en üst düzeyde sağlanmış, verimlilik ve iş etkinliği
artmış, güvenliğin tesisi kolaylaşmıştır.
Yeni hizmet binamız içerisinde dünya standartlarında, TIER 3 sertifikasyonuna sahip bir veri merkezi inşa edilmiştir. Bu veri merkezi için yüksek standartlarda sunucular, veri depolama cihazları ve ağ iletişim cihazları alınarak
Bakanlığımız bilişim alt yapısı için sağlam bir temel atılmıştır.
Esenboğa Havalimanı yolu üzerinde yer alan Eğitim Hizmet Binamız da
2013 yılı içerisinde faaliyete başlamıştır. Eğitim merkezinde; 8 derslik, 2 bilgisayar sınıfı, 1 yabancı dil sınıfı, 3 kursiyer grup çalışma odası, 1 konferans
salonu, 1 kütüphane, açık ve kapalı spor salonları, 150 kişilik kafeterya ve
yemekhane bulunmaktadır. Yeni eğitim merkezimizin kapasitesi 500 kişidir
ve 200 kişilik yatakhanesi bulunmaktadır.
9
Bakanlığımızın sunduğu hizmetler konusunda vatandaşların soru ve şikâyetlerine cevap veren, 7 gün 24 saat çalışan bir çağrı merkezimiz vardır.
Bu merkeze Şubat 2012-Kasım 2013 tarihleri arasında gelen çağrı sayısı
304.280’dir.
E. MEVZUAT ÇALIŞMALARIMIZ
Gümrük ve Ticaret mevzuatında, günün değişen şartlarına ve Bakanlığımız
hizmetlerinden yararlananların ihtiyaçlarına uygun olarak gerekli değişiklikler yapılmaktadır. Ayrıca, Avrupa Birliği mevzuatına uyum yükümlülüğümüz çerçevesinde de Topluluk gümrük mevzuatında yapılan değişiklikler
ile uyumlu olarak mevzuatımız güncellenmektedir.
Bu bağlamda; Bakanlığımız tarafından 2013 yılı ilk 10 ayında 5 Kanun, 6
Bakanlar Kurulu Kararı, 34 Yönetmelik, 36 Genelge, 40 Tebliğ ve 56 yönerge
olmak üzere, toplam 177 mevzuat düzenlemesi yürürlüğe konmuştur.
F. GÜMRÜK VE TİCARET KONSEYİ
Bakanlığımıza gümrük ve iç ticaret politikalarının oluşturulması ve uygulanması ile ilgili olarak görüş bildirmek ve bu konularda araştırma ve çalışmalar yapmak, gümrük ve iç ticaret politikalarına ekonomik sistemdeki
tüm aktörlerin ortak katılımı ve işbirliği ile objektif esaslara göre yön vermek ve katkı sağlamak amacıyla bir danışma organı niteliğinde Gümrük ve
Ticaret Konseyi’ni kurduk.
Gümrük ve Ticaret Konseyi, çalışmalarında uluslararası gelişmeleri, dünya
ticaretindeki eğilimleri ve ülke koşullarını gözetecek, katılımcılığa ve ortak
akla dayanan uzlaşmayı esas alacak, değişimi ve yenilikleri öngörerek, sonuç odaklı, analizlere dayalı çalışma kültürünü benimseyecek bir yapı olacak.
Ülkemizin 2023 hedefleri doğrultusunda “yenilikçi yaklaşım ve uygulamalarla
ülkemizi, gümrük hizmetlerinin ve ticaretin en kolay ve en güvenli yapıldığı,
dünyanın sayılı ticaret merkezlerinden biri haline getirme” vizyonuyla yola
çıkan Bakanlığımız, Gümrük ve Ticaret Konseyi çatısı altında paydaşları ile
birlikte oluşturacağı sinerjiden güç alarak hedeflerine daha hızlı ulaşacaktır.
Genel Kurul, İcra Kurulu ve Çalışma Komisyonlarından oluşacak olan Gümrük ve Ticaret Konseyi’nin Genel Kurulu 2014 yılının ilk ayında toplanacak
olup, Çalışma Komisyonlarının şekillendirilmesine ilişkin ön hazırlık çalışmaları son aşamasına gelmiş bulunmaktadır.
10
2. GÜMRÜKLER
A. GÜMRÜK KAPILARIMIZ
Dünyada ticaretin değişen şartları, ülke olarak bizim de durmaksızın değişmemizi, gelişmemizi, idari ve fiziki yapımızı modernize etmemizi gerekli
kılmaktadır.
Gümrük hizmetlerini çok daha hızlı ve etkin bir şekilde sürdürmek için ihtiyaç duyulan yerlerde yeni gümrük kapıları açıyor ve mevcut kapılarımızı
yeniliyoruz.
Bu kapsamda; tüm sınır gümrük kapılarımız modernize edilmektedir. Avrupa’nın en büyük gümrük kapılarından biri olan Kapıkule başta olmak üzere,
Gürbulak, Habur, Sarp, Hamzabeyli, Cilvegözü, İpsala ve Nusaybin gümrük
kapıları, modern tesislere kavuşturulmuştur.
Çıldır/Aktaş, Dilucu, Esendere ve Kapıköy gümrük kapıları ile Halkalı Gümrük
İdaresinin yenilenmesi için uygulama sözleşmesi imzalanmıştır.
Dereköy, Karkamış, Akçakale, Yayladağı, Öncüpınar, Pazarkule, Türkgözü
Gümrük Kapılarının ise Yap-İşlet-Devret modeliyle yenileme çalışmaları devam etmektedir.
Son derece önemli olan ile Erenköy Lojistik Merkezi oluşturulması yolunda
arsa temini çalışmaları hızla devam ediyor.
Bu kapsamda, Halkalı Gümrük İdaresinin temel atma töreni 17 Eylül 2013
tarihinde yapılmış, Çıldır/Aktaş gümrük kapısının temel atma töreni de 16
Kasım 2013 tarihinde yapılacaktır. Halkalı Gümrük İdaresi ile Çıldır/Aktaş
gümrük kapısının 2014 yılı içinde hizmete açılması planlanmaktadır.
Halkalı Gümrüğü, yeni tesislerine taşınması ile bütün ithalat ve ihracat
gümrük hizmetlerinin topluca karşılanacağı bir lojistik üs haline gelecektir.
25 Ocak 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2013/4222 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile;
11
•
•
•
•
•
•
•
Hakkâri-Şemdinli’de Derecik Gümrük Müdürlüğü,
Hakkâri-Çukurca’da Üzümlü Gümrük Müdürlüğü,
Şırnak-Uludere’de Gülyazı Gümrük Müdürlüğü,
Şırnak’ta Aktepe Gümrük Müdürlüğü,
Niğde Gümrük Müdürlüğü,
Iğdır Gümrük Müdürlüğü,
Halkalı Gar Gümrük Müdürlüğü kurulmuştur.
Ayrıca, Gürcistan’la Muratlı’da (Artvin) hudut kapısı açılması konusunda anlaşma imzalanmış, 31 Ağustos 2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2013/5249
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Muratlı Gümrük Müdürlüğü kurulmuştur.
Açılması planlanan yeni kapılarımız, Bakanlığımız ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) işbirliğinde yap-işlet-devret modeliyle ve ülkemize mali
bir yük getirmeden, modern tesisler şeklinde inşa edilerek halkımızın hizmetine sunulacaktır.
Bu suretle modernize edilen ve faaliyete geçen 8 gümrük kapımızın toplam yatırım tutarı olan 265.266.871 Türk Lirası bütçe dışı finansman kaynağı
sağlayan Yap-İşlet-Devret modeli ile gerçekleştirilmiş ve hizmete açılmıştır.
Uygulama Sözleşmeleri imzalanan 4 gümrük kapımız ile 1 lojistik merkezimiz de, aynı finansman modeli kullanılarak bütçeye doğrudan bir yük getirmeksizin yaptırılmaktadır.
Bölge ekonomisine ve dış ticaret erbabına katkı ve kolaylık sağlanması amacıyla kurulan yeni gümrük müdürlüklerimizin mevcut durumları şöyledir:
Niğde Gümrük Müdürlüğü kurulmuş olup, hizmet binasının fiziki imkânları
tamamlandığında faaliyete başlayacaktır.
Kars Gümrük Müdürlüğü hizmet binası tespiti yapılmış bu yerin kiralaması
ve hizmete hazır hale getirilmesine ilişkin işlemler tamamlanmak üzeredir.
Iğdır Gümrük Müdürlüğü’nün hizmet vereceği arazisi için yer tespiti yapılmış, söz konusu yerin Bakanlığımıza tahsisi istenilmiştir.
Yüksekova Gümrük Müdürlüğü hizmet binası için yer tahsisi sağlanmış, hizmet binası yapımına ilişkin süreç devam etmektedir.
12
B. GÜMRÜKLERİMİZDE YENİ UYGULAMALAR
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı olarak önceliğimiz, yasal ticareti kolaylaştırmaktır. Yasal ticaretin kolaylaştırılması; yasadışı ticaretle daha etkin mücadele edilmesine, gümrük işlemlerinden kaynaklanan formalitelerin azaltılmasına, buna bağlı olarak da gümrük işlem maliyetlerinin minimum düzeye
indirilmesine imkân sağlamaktadır.
Bakanlık olarak hedefimiz; tüm gümrük işlemleri açısından maliyetleri düşürmek, kırtasiyeciliği bertaraf etmek ve işlem süresini azaltarak eşyanın bir
an önce nihai varış noktasına ulaşmasını sağlamaktır.
2023 vizyonundaki ekonomik hedefler ancak bu şekilde sağlanacağından
uluslararası platformda gümrük alanındaki Bakanlık çalışmalarının çoğunluğu, elektronik sistemleri esas alan ve sınır geçişlerini hızlandıran projeler
ve faaliyetler esas alınarak yürütülmektedir.
1. Yeni Özet Beyan Uygulaması
Yasal ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik hedefimiz doğrultusunda 1 Ocak
2012’de başlattığımız Özet Beyan uygulaması beklenen sonuçları vermektedir.
Eşya ve taşıta ilişkin bilgilerin, eşyanın ülkemize gelmesinden önce elektronik ortamda alınmaya başlandığı “ Yeni Özet Beyan Uygulaması” kapsamında, hava ve deniz yolunda 2013 yılının ilk 10 ayında 348.572 adet özet
beyan, araç Türkiye Gümrük Bölgesine gelmeden önce verilmiştir.
Kâğıt maliyetinin tamamen ortadan kalktığı bu uygulama ile eşyanın gelişinden önce risk analizi yapılabilmekte ve işlem sürelerinin kısalmasıyla
lojistik gecikmelerden kaynaklı maliyetlerde azalma sağlanmaktadır.
ØHava ve denizyolunda 2013 yılında kullanılan 348.572 özet beyanın, kâğıt gerekmeksizin sadece elektronik ortamda düzenlenmesi, sektör açısından yıllık yaklaşık 700.000 TL’lik maliyet tasarrufu sağlanmıştır.
13
ØEmniyet ve güvenlik amaçlı risk analizi özet beyan aşamasında yapılacağından, beyanname aşamasında bu amaçla kırmızı hatta yönlendirmede azalma olması ve böylelikle ithalattaki %25 düzeyindeki kırmızı
hat oranını önemli oranda düşürmeyi hedeflemekteyiz.
Dolayısıyla, yeni özet beyan uygulamasıyla dış ticaret operasyon maliyetlerinde, elleçlenen konteyner sayısının sadece %1’i düşünüldüğünde, yıllık
olarak ilk etapta toplam 38 milyon TL maliyet azalması sağlanacaktır.
İlgili kurumlarla işbirliği içerisinde zamanla konteynerlerin %1’i yerine %5’inde
operasyon maliyetlerinin azalması durumunda 195 milyon TL; bu oranın zaman içerisinde %10’a çıkarılması halinde ise ticaret erbabının eşyasının alıcısına ulaştırılmasında 380 milyon TL maliyet azalması sağlanacaktır.
Øİşlemlerin hızlanmasından dolayı demuraj ve ardiye ücretlerinde meydana gelecek düşüş sayesinde girdi maliyetlerinde azalma olmaktadır.
Ayrıca, üretim sürecinde kullanılacak girdi, ekonomiye bir an önce kazandırılmak suretiyle yatırım ortamının iyileştirilmesine katkı sağlanmaktadır.
Şöyle ki; Türkiye limanlarında 2012 yılında elleçlenen 7,2 milyon konteynerin ilk etapta %1’inde dahi liman bekleme sürelerinde 1 günlük zaman tasarrufu sağlandığında ticaret erbabı için maliyetler 3,6 milyon TL tutarında
azalmış olacaktır.
2. Ortak Transit
1 Aralık 2012 tarihi itibarıyla Ülkemiz Ortak Transit Sözleşmesine taraf olmuş, taşımacılık sektörü açısından Avrupa Birliğine entegrasyonumuz sağlanmıştır.
“Ortak Transit Rejimi” sayesinde, Türkiye’den Avrupa Birliği (AB) ve EFTA ülkelerine, AB ve EFTA ülkelerinden ise Türkiye’ye yönelik taşımalarda tek beyan ve tek teminat ile işlem yapılabilmektedir.
14
Ülkemizin Sözleşmeye taraf olması; gerek gümrük idarelerine gerekse taşımacılara transit işlemlerinde maliyet, hız ve etkin kontrol alanlarında
önemli avantajlar sağlamaktadır. Türkiye, AB’ye tam üye olmamasına rağmen transit işlemleri açısından AB üyesi bir ülke gibi işlem yapabilmektedir.
Ülkemizin “Ortak Transit Sözleşmesi”ne taraf olması ile birlikte taşımacılarımız, AB ülkeleri ve EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Birliği) ülkelerine yönelik
taşımalarda, belge maliyeti olmaksızın ve alternatiflerine göre daha düşük
maliyetle, tek bir teminat kullanarak, daha kısa zamanda transit işlemini
gerçekleştirmektedir. Sistem, Türkiye ile birlikte 33 ülke tarafından kullanılmaktadır. Tüm işlemler elektronik sistem üzerinden yürütüldüğünden,
taşımacılık sektörü için önemli bir rekabet avantajı sağlanmakta ve iş dünyamızın yıllık 270 milyon TL civarında maliyet avantajı kazanması öngörülmektedir.
Ortak Transit Rejiminde nakliyecimiz, gerek Türk gümrük idarelerinde; gerekse AB ve EFTA ülkeleri gümrük geçişlerinde daha az bürokrasi ile karşılaşmakta, ayrıca taşımacı, elektronik beyanı her aşamasında izleyip taşımanın gerçekleşip gerçekleşmediğini takip edebilmektedir.
Bu bağlamda, 31 Ekim 2013 tarihi itibarıyla, ortak transit uygulaması kapsamında, AB ve EFTA ülkelerinden ülkemize yapılan taşımaların sayısı
40.000’e yaklaşırken, Ülkemizden AB ve EFTA ülkelerine yapılan taşıma sayısı 17.000’e ulaşmıştır ve bu rakamlar her geçen gün artmaktadır.
Ortak transit uygulaması kapsamında birden fazla ortak transit işleminde
kullanılabilen kapsamlı teminat sisteminden 31 Ekim 2013 tarihi itibarıyla,
48 firma yararlanmıştır. Bu kapsamda yaklaşık 550.000.000 TL tutarındaki
teminat mektubu ile kamu alacağı güvence altına alınmıştır.
Ortak Transit uygulamasıyla birlikte transit işlemlerinin elektronik ortama
taşınması ve NCTS’nin TIR karnesi kullanımının yerini alması sayesinde; taşımacılarımıza yıllık ortalama 57 milyon Avroluk bir tasarruf sağlanması
beklenmektedir. Bunun yanı sıra araç bekleme ve geçişlerde hızlanma nedeniyle de TIR’ların Avrupa ülkelerine gidiş-dönüş sürelerinde 3 günlük zaman tasarrufunun sağlanması öngörülmektedir.
15
“TIR Elektronik Ön Beyan Sistemi” (TIR-EPD) ile TIR karnesi kullanan taşıyıcılara araç henüz gümrük idaresine gelmeden beyanda bulunabilme imkânı
sağlanmıştır. 2 Nisan 2012 tarihi itibariyle sistem üzerindeki çalışmalar tamamlamış ve TIR-EPD, 5 Haziran 2012 tarihinde Cenevre’de protokol imzalanması ile öncelikle transit ve ithalat taşımaları için yürürlüğe girmiştir.
Sistemin “ihracat taşımalarını” da kapsayacak şekilde genişletilmesi çalışmaları 5 Haziran 2013 tarihi itibarıyla tamamlanmış, kullanımın teşvik edilmesi için sektöre gerekli bildirimler yapılmıştır.
Diğer taraftan, TIR Sistemi’nin güvenli ve etkin işleyişine katkı sağlayan TIREPD’nin hayata geçirilmesiyle, IRU Başkanlık Divanı ve TIR Sistemi sigortacılarının uygun bulmaları sonucunda, beher TIR Karnesi için azami teminat
miktarı 1 Temmuz 2013 tarihi itibarıyla 50.000 ABD Dolarından 60.000 Avroya çıkarılmıştır.
Bu sistem ile gümrük memurlarınca manuel olarak yapılan TIR Karnesi veri
girişleri ortadan kalkmakta, işlemlerin hızlanması nedeniyle sınırlardaki
bekleme süreleri azalmakta ve önemli bir zaman tasarrufu sağlanmaktadır.
2012 yılında 1.131.148 adet TIR Karnesinin işlem gördüğü hususu da göz
önüne alındığında; söz konusu sistemin nakliye sektörüne zaman tasarrufu
sağlamasının yanı sıra bekleme sürelerinden kaynaklanan maliyetlerde de
azalma sağlamaktadır.
Karayolu taşımacılığı açısından ele alındığında, Türkiye, TIR karnesi ve TIR
sisteminin en büyük kullanıcısıdır. Uluslararası kefalet sistemini yürüten IRU
tarafından açıklanan rakamlara göre her yıl kullanılan ortalama 3 milyon
TIR karnesinin, en az 655.000’i tek başına Türk firmaları tarafından kullanılmaktadır.
3. Hızlı Geçiş Hattı Uygulaması
Ticareti kolaylaştıran, sınırlardaki bekleme süreleri ve dolayısıyla nakliye
maliyetlerini azaltan en güncel uygulamalarımızdan biri de nakliyecilerimiz
için yürürlüğe konulan “Hızlı Geçiş Hattı Uygulaması”dır. Bu uygulamadan
TIR kullanan Elektronik Ön Bildirim Sistemini kullanarak ön bildirimde bulunan nakliyecilerimiz yararlanabilmektedir. Bu uygulama sayesinde, nak-
16
yürürlüğe konulan “Hızlı Geçiş Hattı Uygulaması”dır. Bu uygulamadan TIR
kullanan Elektronik Ön Bildirim Sistemini kullanarak ön bildirimde bulunan
liyecilerimiz tescil
işlemlerini, sınır kapılarında
kendileri
için ayrılmış
özel
nakliyecilerimiz
yararlanabilmektedir.
Bu uygulama
sayesinde,
nakliyecilerimiz
kullanarak,
veri girişi kendileri
ile süre kaybetmeden,
oranla en
az
tescilperonları
işlemlerini,
sınır kapılarında
için ayrılmış eskiye
özel peronları
kullanarak,
tamamlayabilmektedirler.
Sı- sürede
veri %50
girişidaha
ile kısa
süresürede
kaybetmeden,
eskiye oranla Bu
en uygulama
az %50 Kapıkule
daha kısa
nır Kapımızda aktif olarak yürütülmekte, belli bir program dâhilinde diğer
tamamlayabilmektedirler. Bu uygulama Kapıkule Sınır Kapımızda aktif olarak
önemli sınır kapılarımıza da yaygınlaştırılacaktır.
yürütülmekte, belli bir program dâhilinde diğer önemli sınır kapılarımıza da
yaygınlaştırılacaktır.
4. Onaylanmış Kişi Statüsü
4- Onaylanmış Kişi Statüsü
Onaylanmış kişi statüsü; gümrük işlemlerinde ciddi veya mükerrer gümrük
Onaylanmış kişi statüsü; gümrük işlemlerinde ciddi veya mükerrer gümrük
mevzuatı ihlali bulunmayan, belirli bir dış ticaret hacmine veya sabit sermamevzuatı
ihlali bulunmayan,
belirli bir
dışedilmiş
ticaretkişilere
hacmine
veya sabit
sermaye
ye yatırımına
sahip, mali yeterliliği
tasdik
gümrüklerde
bekyatırımına
sahip,
mali yeterliliği
tasdik
edilmiş kişilere
gümrüklerde
beklemenin
lemenin
azaltılması
ve işlemlerin
kolaylaştırılması
için gümrük
işlemlerinde
azaltılması
vekolaylıklardır.
işlemlerin kolaylaştırılması için gümrük işlemlerinde sağlanan
sağlanan
kolaylıklardır.
Eylül
itibarıyla;
güvenilirlik
şartlarını
sağlayan
1.784 ticaret
erbabına
Eylül2013
2013
itibarıyla;
güvenilirlik
şartlarını
sağlayan
1.784 ticaret
erbabına
“Onaylanmış Kişi Statüsü” verdik. Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi fir“Onaylanmış Kişi Statüsü” verdik. Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi firmalar,
malar, toplam ithalatın ve ihracatın %55,12’sini gerçekleştirmektedirler.
toplam ithalatın ve ihracatın %55,12’sini gerçekleştirmektedirler.
OKSB FİRMALARININ DIŞ TİCARETTEKİ
300.116
PAYI
300.000
Milyon $
350.000
250.000
187.623
200.000
150.000
165.426
112.493
111.501
100.000
53.925
50.000
0
OKSB
FİRMALAR
TÜM
FİRMALAR
İTHALAT
OKSB
FİRMALAR
TÜM
FİRMALAR
İHRACAT
OKSB
FİRMALAR
TÜM
FİRMALAR
TOPLAM
Kaynak: GÜVAS
Kaynak: GÜVAS
5- Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü
Yetkilendirilmiş Yükümlü; gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, düzenli
kayıt tutan, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunan, kendi
17
oto kontrolünü yapabilen firmalara gümrük
işlemlerinde birtakım kolaylık ve
imtiyazlar tanıyan uluslararası bir statüdür.
5. Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü
Yetkilendirilmiş Yükümlü; gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, düzenli
kayıt tutan, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunan, kendi oto kontrolünü yapabilen firmalara gümrük işlemlerinde birtakım kolaylık ve imtiyazlar tanıyan uluslararası bir statüdür.
10 Ocak 2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak aynı gün yürürlüğe giren Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği ile uygulamaya konmuştur.
Bu uygulama sayesinde ticaret erbabımıza; İhracatta Yerinde Gümrükleme,
İzinli Gönderici ile daha az ve öncelikli muayene kolaylıkları başta olmak
üzere pek çok basitleştirilmiş ve hızlandırılmış usullerle zaman ve maliyet
tasarrufu kazandırılmaktadır.
Ekim 2013 itibariyle, şartları sağlayan üçü taşıyıcı, üçü ihracatçı olmak üzere
toplamda 6 firmaya Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası verilmiştir.
Bu uygulamayla ithalatta da yeni bir dönemi başlatıyoruz: 2014 yılında Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü kapsamında İthalatta Yerinde Gümrükleme ve
İzinli Alıcı uygulamalarının hayata geçiriyoruz. Bu konuda “Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği Değişiklik Taslağı” hazırlanarak kamuoyuyla paylaşılmıştır. Mevzuat çalışmalarının tamamlanmasını müteakip
ilgili gümrük personeli ve firmalar için, bilgilendirme ve tanıtım faaliyetleri
yapılacaktır. Ayrıca bu uygulamalardan faydalanacak firmalar için gümrük
vergilerinin tahsilatının ertelenmesi yönünde de çalışmalar yapılmaktadır.
İthalatta yerinde gümrükleme; ithalat eşyasının gümrük işlemleri, firmanın
kendi tesislerinde yapılarak ithalat eşyası iç gümrüğe getirilmeden doğrudan firmanın tesislerine sevk edilebilmesidir. Eşya muayenesinin gerekli olduğu sınırlı durumlarda ise gümrük memuru firmanın tesislerinde denetim
yapacaktır.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Uygulaması çerçevesinde bir diğer yeni uygulama
“İzinli Gönderici”dir. İzinli gönderici yetkisi; taşıyıcı firmaların, taşıyacakları
18
eşyanın gümrükleme işlemlerinin gümrük sahasında değil, kendi tesislerinde yapılmasına imkân tanımaktadır. İthalat için izinli alıcı yetkisi ile ilgili
çalışmalar devam etmektedir.
Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahiplerinin gelecekte sahip olacağı bir
diğer kolaylık ise, İzinli Alıcı yetkisidir. Bu yetki ile birlikte ithalatta yerinde
gümrükleme iznine sahip ithalat eşyası varış gümrük müdürlüğüne sunulmaksızın, doğrudan yetki sahibi taşıyıcı tarafından kendi tesislerine veya
ithalatta yerinde gümrükleme yetkisine sahip kişinin tesislerine taşınabilecektir.
6. Hızlı Kargo Taşımacılığı
Hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen eşyanın gümrük işlemlerinin daha
hızlı ve güvenli yapılmasını ve vatandaşımıza eşyasının daha az maliyetle
ve daha kısa sürede teslim edilmesini mümkün kılmak üzere gerekli çalışmalar tamamlanmıştır. Bu amaca yönelik yeni düzenleme sonrasında, eşyanın kargo uçağının gelişi öncesinde elektronik beyanının verilmesi mümkün
hale getirilmiştir. Bu sayede eşyanın gümrük işlemleri çok daha kısa sürede
tamamlanmakta ve vatandaşa daha erken teslimi mümkün olmaktadır.
Hızlı kargo gönderilerinin firmalarca tasnifinde otomasyon zorunlu hale getirilmiştir. Eşyanın tasnifinden önce risk analizi yoluyla muayene hattı, elektronik olarak belirlenmekte, böylece, bir yandan hızlı kargo eşyasının gümrük
işlemleri hızlanırken, diğer taraftan gümrük kontrolünün etkinliği artmaktadır.
C. GÜMRÜKLERDE DEVAM EDEN PROJELERİMİZ
1. Farklı Kurumlara Gitmeye Son; Tek Pencere Sistemine Geçiyoruz
2012/6 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile sistemin kurulmasına ilişkin koordinasyon görevi Bakanlığımıza verilmiş ve bu kapsamda çalışmalara başlanmış, paydaş kurumlar ile görüşmeler yapılarak iş akışları hazırlanmıştır. Tek
Pencere Sistemi ile ithalat ve ihracat işlemleri için kamu kurumlarından izin
ve onay alma zorunluluğu bulunan yükümlülerin, bu yükümlülüklerini bir
19
noktadan başvuru yaparak ve başvurularının yanıtlarını bir noktadan alarak
yerine getirmeleri sağlanacaktır.
Tek Pencere sisteminde hedeflerimiz şöyledir:
•
•
•
•
•
•
•
•
Kaynakların daha etkin kullanımı,
Belge kontrollerinin sistem tarafından yapılarak, kontrollerde verimliliğinin ve etkinliğinin artırılması,
Verinin mükerrer sunulmasının ve kullanımının önüne geçilmesi,
Belgede sahteciliğin önlenmesi,
Gümrük işlemlerinin takip edilebilirliğinin artırılarak, daha şeffaf hale
getirilmesi,
İşlemlerin sadeleştirilmesi, kolaylaştırılması ve daha hızlı tamamlanması,
Beyanname kontrol süresinin azaltılması,
Ticaret erbabının zaman ve parasal maliyetlerinin azaltılmasıdır.
2. Gümrüklerde Kâğıtsız Beyan Dönemi
Gümrük idaresince güvenilirliği onaylanmış firmaların ihracat işlemlerinde,
yetkilendirilmiş yükümlü kapsamındaki mükelleflerin ise bütün işlemlerinde
gümrük idaresine kâğıt ortamında herhangi bir belge ibraz etmeksizin, gümrük beyannamesini elektronik ortamda gümrüğe göndermeleri ve gümrük
idarelerine gelmeksizin gümrük işlemlerini tamamlamaları sağlanmıştır.
Bu uygulama ile
•
•
•
•
•
•
Dış ticaret erbabının, gümrük işlemlerini gümrüğe gelmeksizin kendi
ofisinden yapabilmeleri imkânı sağlamış,
Gümrüklerde iş yoğunluğu ve beklemeler azalmış,
Gümrük işlemlerinin aracısız yapılması sağlanmış,
Kırtasiyecilik azaltılmış,
Gümrük işlem maliyetleri minimize edilmiş
Böylece firmalarımızın rekabet güçlerinin arttırılmasına destek sağlanmıştır.
20
3. Tek Durak
Tek Durak; gümrüklü sahada faaliyet gösteren tüm kurum ve kuruluşların
fiziki olarak tek bir noktada toplanmasını, ticaret erbaplarının muhatapları
ile kurum ve kuruluşları gümrüklü saha içerisinde farklı yerlerde değil tek
bir noktada buluşmasını sağlayan uygulamadır. Uygulama ile eşyaya ilişkin
gümrüklü saha içerisinde yapılan kontrollerin daha hızlı ve etkili yapılması
hedeflenmektedir. Özellikle kara kapılarındaki çok aşamalı kayıt ve kontrol sürecinin pasaport kontrolü ve vergi ve benzeri mali yükümlülüklerin
ödenmesi dahil- tek aşamaya indirilerek kara sınır kapılarındaki yoğunluğun azaltılması ve sınır geçişlerinin hızlandırılması amaçlanmaktadır.
Halihazırda projenin yürütülmesi çalışmaları kapsamında, Bakanlığımız
idari kayıtlarının tekleştirilmesi, UBAK kontrollerinin iç gümrüklere alınması, kantar bilgilerinin elektronik ortama alınması, TIR-EPD uygulamalarının
yaygınlaştırılması, GÜMKART’ın kullanımının mesai dışı sürede de kullanılması ve gümrüklü sahada faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlarca kullanılan sistemlerin Bakanlığımız elektronik sistemleri ile entegrasyonu çalışmaları yürütülmektedir.
4. Ortak Kapı
Ortak Kapı Projesi; ülkemiz ile komşu ülkenin kara gümrük kapılarında yapılan,
gümrük kontrollerinin tek aşamalı hale getirilmesidir. Öngörülen yapıda, çıkış ülkesi sınır gümrük idaresi tarafından gümrük kontrollerinin yapılmaması, kontrollerin giriş ülkesi sınır gümrük idaresince yapılarak çıkış ülkesi sınır gümrük
idaresine gönderilmesi ve çıkış sınır gümrük idaresince yapılacak kontrol sonucuna istinaden ihracat ve transit işleminin sonlandırılması hedeflenmektedir.
Genellikle ihraç eşyasının varış ülkesinde kontrolü ile yetinilmesi esasına
dayanmaktadır.
Bu kapsamda, Türkiye ile Gürcistan arasında Kara Hudut Kapılarının Ortak
Kullanımı Anlaşması 12.12.2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Anlaşmaya
uygun olarak, sınır kapılarının ortak kullanımı hedeflenmektedir. Projenin
2014 yılının ilk yarısında hayata geçirilmesi öngörülmektedir.
21
5. Yolcu İşlemlerinde Gelişmeler: “Varış Öncesi Yolcu Bildirimi”
Havayolu firmalarından yolcu bilgilerinin elektronik ortamda alınarak, ihbarlı ve riskli yolcuların takip ve denetiminin yapılmasına yönelik Varış Öncesi Yolcu Bildirimi Projesine ilişkin çalışmalarımız devam etmektedir. 2014
yılında bu projenin bitirilmesi ile yurtdışından gelen tüm yolcuların bilgilerine uçak alana inmeden erişilerek her türlü risk analizi ve değerlendirme
imkânına kavuşulmuş olacak, yolcu ve bagaj yüklerine ilişkin denetim ve
kontroller çok daha etkin ve seri bir şekilde yapılacaktır.
6. Gümrük ve Ticaret Veri Ambarı Sistemi ve Veri Değişimleri
Dış ve iç ticaret işlemlerine ilişkin tüm veriler, elektronik beyanlarla işlemlerin gerçekleştirilmesi sırasında gerçek zamanlı olarak üretilmekte ve Bakanlığımız sistemlerinde tutulmaktadır.
Bu verilerin ilgili kurum ve kuruluşlarla paylaşımına ilişkin son yıllarda onlarca protokol imzalanmış ve veri değişimleri hayata geçirilmiştir. Ayrıca
gerçek zamanlı verinin her düzeyde kullanıcı için raporlanabilmesi ve milletimizin hizmetinde kullanılabilmesinin altyapısı olan Veri Ambarı sistemlerinin kurulumu; karar destek sistemi konseptinde iş zekâsı, veri madenciliği ve raporlama araçları temin edilmektedir.
Veri Ambarı ve Karar Destek Sistemleri sayesinde Bakanlığımız sistemlerinde üretilen veriler ile diğer kurumlardan temin edilen dış ticaret ve iç ticaretle ilgili tüm veriler işlenerek değerli bilgiye dönüştürülebilecek ve aynı
zamanda bu sistemler ticaretin hızlandırılması ve suçla mücadelede önemli
katkılar sağlayacaktır.
D. GÜMRÜK İŞLEM SÜRELERİ VE HAT ORANLARI
Gümrük idarelerinin ithalat ve ihracat işlemlerinde riskli alanlara yoğunlaşmasıyla gümrük işlemlerinde seçicilik sağlanarak, yasal ticaret kolaylaştırılmakta yasadışı ticaret ise engellenmektedir.
Yapılan çalışmalar sonucunda fiziki kontrol oranları 2008 yılından itibaren
azaltılmış; buna karşın risk değerlendirmesi yapılan alanlar 2008 yılına göre
22
oldukça genişlemiştir. 2012 yılında özet beyan, NCTS, TIR-EPD ve hızlı kargo
uygulaması başlamış, bu uygulamaların yürürlüğe girmesine paralel olarak, bu alanlarda da risk analizi çalışmalarına başlanmıştır.
İthalat Hat Oranları
60,00%
53%
52%
48%
50,00%
52%
50%
54%
40,00%
31%
30,00%
21%
20,00%
28%
19%
28%
20%
Mavi hat
27%
26% 24% 25%
23%
Sarı hat
19%
Kırmızı hat
10,00%
0,00%
Kaynak.GÜVAS
İhracat Hat Oranları
89%
90%
90,00%
52%
80%
80,00%
67%
70,00%
63%
60,00%
Mavi hat
50,00%
Sarı hat
40,00%
26%
30,00%
20,00%
30%
11%
10,00%
10%
20%
11% 9%
7%
Kırmızı hat
7%
0,00%
Kaynak:GÜVAS
Gümrük İdarelerinin tamamında otomasyon sistemi mevcut olup, ithalat ve
ihracat işlemlerinin %100’ü elektronik23ortamda gerçekleştirilmektedir.
Bakanlığımızca gümrükler alanında yürütülen çalışmalar sonucunda gümrük
işlem süreleri 2010 yılından bu yana gözle görülür biçimde azalmaktadır.
Gümrük İdarelerinin tamamında otomasyon sistemi mevcut olup, ithalat
ve ihracat işlemlerinin %100’ü elektronik ortamda gerçekleştirilmektedir.
Bakanlığımızca gümrükler alanında yürütülen çalışmalar sonucunda gümrük işlem süreleri 2010 yılından bu yana gözle görülür biçimde azalmaktadır.
2008 yılında ihracat beyannamelerinin %73’ünün işlemleri ilk yarım saatte, %90’ının işlemleri ise ilk dört saatte sonuçlandırılırken; 2013 yılında
(Ocak-Eylül) %77’sinin işlemleri ilk yarım saatte, %94’ünün işlemleri ise ilk
dört saatte sonuçlandırılmıştır.
2013 yılının ilk 9 aylık verileri ile 2008 yılına ilişkin veriler kıyaslandığında,
bir ihracat beyannamesinin ortalama işlem süresi önemli ölçüde kısalmıştır.
2013 yılında 2 milyon 320 bin 786 ihracat beyannamesinin %60’ını oluşturan işlemler, ilk bir dakikada gerçekleştirilmiştir.
2013 yılının ilk 6 ayına ait veriler ile 2010 yılındaki veriler karşılaştırıldığı
zaman, ilk 1 dakikalık zaman diliminde işlemleri tamamlanan beyanname
sayısı %43, ilk yarım saatlik zaman diliminde işlemleri tamamlanan beyanname sayısı ise %10 artmıştır.
2013 yılının ilk 9 ayına ait veriler ile 2010 yılındaki veriler karşılaştırıldığı zaman, ilk yarım saatlik zaman diliminde işlemleri tamamlanan beyanname
sayısı %5, ilk sekiz saatlik zaman diliminde işlemleri tamamlanan beyanname sayısı ise %6 oranında artmıştır.
2013 yılının ilk 9 aylık verileri ile 2010 yılına ilişkin veriler kıyaslandığında,
bir ithalat beyannamesinin ortalama işlem süresinin kısaldığı ve ithalat işlemlerinin %8,5 oranında hızlandığı görülmektedir.
Gümrük idarelerinde ihracat işlemlerinin tamamlanma sürelerine bakıldığında, 2002 yılında ilk 1 dakikada tamamlanan işlemlerin oranı %3 iken,
2012 yılında bu oran yaklaşık yirmi kat artarak %57’ye, 2013 yılının ilk yarısında ise %60’a çıkmıştır.
İlk yarım saatte tamamlanan işlemlere bakıldığında ise 2002 yılında %35 olan
oranın 2013 yılının ilk yarısı itibariyle %77’ye ulaştığı görülmektedir.
24
Güvenilir ticaret erbabınca gerçekleştirilen gümrük işlemlerinde kolaylıklar
sonucunda, mükellefin ihracat beyannamesinin işlem süresi “anında” gerçekleşir hale gelmiş, ortalama işlem süreleri 2002 yılında 10 saatin üzerinde iken,
2013 yılının ilk yarısı itibariyle 5 saatin altına (4 saat 46 dakika) indirilmiştir.
E. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ
Bakanlığımız ve TÜİK’in birlikte hazırladığı verilere göre 2013 Ocak-Eylül döneminde;
Øİhracatımız, 112 milyar 493 milyon dolar,
Øİthalatımız, 187 milyar 622 milyon dolar,
Øİhracatın ithalatı karşılama oranı %60 olduğu görülmektedir.
ØDış Ticaret Hacmimiz, 300 milyar 116 milyon dolar olmuştur.
Son 12 aylık dönem (1 Ekim 2012-30 Eylül 2013), yani son 1 yıllık itibarla
baktığımızda; ihracatımız bir önceki 12 aylık döneme (1 Ekim 2011-30Eylül
2012) göre %2,5 artarak 152 milyar 41 milyon dolar, ithalatımız %4,7 artış
ile 247 milyar 185 milyon dolar, dış ticaret hacmi %3,8 artış ile 399 milyar
227 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Bakanlığımız verilerine göre Ekim 2013 döneminde, ihracat 12 milyar 404
milyon dolar, ithalat ise 21 milyar 174 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
01-04 Kasım döneminde ise, ihracat 1 Milyar 580 milyon dolar, ithalat ise 2
milyar 396 milyon dolar seviyesinde olduğu görülmüştür.
25
YILLIK BAZDA DIŞ TİCARET HACMİ
Değer: Milyon ABD Doları
Rapor Tarihi: 01.11.2013
İhracat
Dönem
Tutar
İthalat
Bir Önceki
Dış TicaYıla Göre
ret İçinDeğişim Oranı deki Payı
(%)
(%)
Dış Ticaret Hacmi
Tutar
Bir Önceki
Yıla Göre
Değişim
Oranı (%)
Dış Ticaret
İçindeki Payı
(%)
Tutar
İhr.-İth.
Karşılama
Oranı (%)
Dış
Ticaret
Dengesi
51.554
-
58,8
87.613
54,1
-15.495
2002
36.059
-
41,2
2005
73.476
16,3
38,6
116.774
19,7
61,4
190.251
62,9
-43.298
2006
85.535
16,4
38,0
139.576
19,5
62,0
225.111
61,3
-54.041
2007
107.272
25,4
38,7
170.063
21,8
61,3
277.334
63,1
-62.791
2008
132.027
23,1
39,5
201.964
18,8
60,5
333.991
65,4
-69.936
2009
102.143
-22,6
42,0
140.928
-30,2
58,0
243.071
72,5
-38.786
2010
113.883
11,5
38,0
185.544
31,7
62,0
299.428
61,4
-71.661
2011
134.907
18,5
35,9
240.842
29,8
64,1
375.749
56,0
-105.935
2012
152.462
13,0
39,2
236.545
-1,8
60,8
389.007
64,5
-84.083
2012
(OcakEylül)
112.912
-
38,9
176.983
-
61,1
289.895
63,8
-64.071
2013
(OcakEylül)
112.493
-0,4
37,5
187.623
6,0
62,5
300.116
60,0
-75.130
2012
(Eylül)
12.953
-
39,4
19.924
-
60,6
32.877
65,0
-6.972
2013
(Eylül)
13.121
1,3
38,9
20.623
3,5
61,1
33.744
63,6
-7.502
Kaynak.GTB-TÜİK
İHRACAT, İTHALAT VE TOPLAM DIŞ TİCARET
450.000
MİLYON ABD DOLARI
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
-50.000
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
-100.000
-150.000
YIL
İhr.
İth.
Dış Tic. Hacmi
Dış Tic. Dengesi
YILLARA GÖRE BEYANNAME
SAYILARI
26
YIL
İhracat
İthalat
Antrepo Transit
Toplam
YILLARA GÖRE BEYANNAME SAYILARI
YIL
İhracat
İthalat
Antrepo
Transit
Toplam
2009
2.220.400
1.709.495
200.321
210.531
4.340.747
2010
2.503.654
1.994.203
669.742
251.386
5.418.985
2011
2.686.642
2.210.613
735.151
289.425
5.921.831
2012
2.921.600
2.239.695
752.201
1.509.423
7.422.919
2013(Ocak-Ekim)
2.567.167
1.930.996
643.609
1.445.768
6.587.540
Kaynak:GÜVAS
Dış ticaret hacmindeki artış, işlem gören beyanname sayılarına da yansımaktadır. 2012 yılında 5.161.295 adet beyannamenin işlemleri tamamlanmıştır.
İhracat ve ithalat rakamlarındaki artış; beyanname sayılarından ziyade, kıymetlerindeki artıştan kaynaklanmaktadır.
2012 yılında toplam 389 milyar 7 milyon tutarındaki dış ticaret hacmi, gümrük idareleri tarafından işlemi tamamlanan 5.161.295 adet beyanname
kapsamında gerçekleştirilmiştir.
Ocak-Ekim 2013 döneminde ise, 333 milyar 695 milyon tutarındaki dış ticaret hacmi, 4.498.163 adet beyanname kapsamında gerçekleştirilmiştir.
27
EN FAZLA İHRACAT YAPILAN 10 GÜMRÜK İDARESİ
Sıra
No
Gümrük Adı
2008
2009
2010
2011
2012
2012
(OcakEylül)
2013
(OcakEylül)
1
Halkalı Gümrük Müdürlüğü
18.927
15.234
17.875
20.868
20.923
15.644
16.102
2
Ambarlı Gümrük Müdürlüğü
8.738
7.086
8.318
9.644
10.920
8.021
8.280
3
Aliağa Gümrük Müdürlüğü
7.371
3.103
6.776
9.581
10.633
7.857
7.359
4
A.H.L. Yolcu Salonu Gümrük Müd.
1.038
745
1.021
1.259
10.086
8.818
2.477
5
Gemlik Gümrük Müdürlüğü
7.973
7.813
8.740
9.851
9.529
6.798
7.443
6
Erenköy Gümrük Müdürlüğü
8.559
7.004
8.167
9.712
9.491
6.987
7.874
7
İzmir Gümrük Müdürlüğü
13.299
10.557
9.194
9.327
9.442
6.856
7.317
8
A.H.L. Kargo Gümrük Müdürlüğü
8.038
7.975
5.448
5.579
8.070
5.327
4.769
9
Derince Gümrük Müdürlüğü
10.869
5.801
6.932
7.101
7.070
5.293
6.060
10
Mersin Gümrük Müdürlüğü
4.596
4.072
5.163
6.141
6.776
4.917
5.191
Liste Toplamı
89.408
69.389
77.633
89.065 102.939
76.518
72.872
67,7
67,9
68,2
66,0
67,5
67,8
42.619
32.753
36.250
45.841
49.523
36.394
39.621
132.027 102.143 113.883 134.907 152.462
112.912
112.493
Genel İhracat İçindeki Payı (%)
Diğer
GENEL TOPLAM
64,8
Kaynak.GTB-TÜİK
En fazla ihracat yapılan 10 gümrük idaresine bakıldığında, toplam ihracatın
yaklaşık %67’sinin bu gümrük idarelerince gerçekleştirildiği, bu idarelerin
de İstanbul’da ve limanlarda yoğunlaştığı görülmektedir.
28
EN FAZLA İTHALAT YAPILAN 10 GÜMRÜK İDARESİ
Sıra No
Gümrük Adı
2008
2009
2010
2011
2012
2012
2013
(Ocak-Eylül) (Ocak-Eylül)
1
A.H.L. Kargo Gümrük Müd.
15.373
9.397
12.663
17.647
19.152
15.150
21.219
2
Halkalı Gümrük Müdürlüğü
15.960
13.159
16.463
19.234
16.722
12.382
13.096
3
Ambarlı Gümrük Müdürlüğü
14.248
9.952
14.261
17.529
16.197
12.210
13.462
4
Aliağa Gümrük Müdürlüğü
8.706
5.825
8.198
10.636
11.754
8.812
8.432
5
Derince Gümrük Müdürlüğü
7.430
4.342
5.365
7.471
11.721
8.291
10.749
6
Dilovası Gümrük Müdürlüğü
12.388
8.280
12.454
13.377
11.441
8.659
9.236
7
Erenköy Gümrük Müd.
9.336
7.559
9.061
11.786
11.186
8.257
8.994
8
Mersin Gümrük Md.
6.570
5.205
7.346
10.245
9.729
7.408
8.017
9
İzmir Gümrük Müdürlüğü
8.458
6.475
7.742
9.881
9.194
6.840
7.174
10
Körfez Petrokimya Gümrük
Md. (Kocaeli Petrokimya
Ürünleri İhtisas Gümrük Md.)
3.985
2.826
5.191
8.538
8.619
6.593
5.985
Liste Toplamı
102.454
73.019
98.744
126.344
125.715
94.602
106.364
Genel İthalat İçindeki Payı (%)
50,7
51,8
53,2
52,5
53,1
53,5
56,7
Diğer
201.861
140.855
185.446
240.715
236.419
82.381
81.259
GENEL TOPLAM
201.964
140.928
185.544
240.842
236.545
176.983
187.623
Kaynak:GTB-TÜİK
İthalat rakamlarına bakıldığında ise, ihracattaki kadar yüksek oranda olmasa
bile en fazla ithalat yapılan 10 gümrük idaresinin, toplam ithalat işlemlerinin
kıymet bazında yarıdan fazlasını gerçekleştirdiği görülmektedir. En fazla işlem
yapılan ilk 3 sıradaki gümrük idaresi de İstanbul’da bulunmaktadır.
29
F. ARAÇ ve YOLCU İSTATİSTİKLERİ
Ø2012 yılında tüm sınır kapılarımızdan 3 milyon 866 158 araç girişi, 3 milyon 857 bin 635 araç çıkış olmuştur.
2012’de 46 milyon 17 bin 852 yolcu girişi 45 milyon 793 bin 904 yolcu çıkışı
olmuştur.
Ø2012 yılının ilk 10 ayında ise; 3 milyon 245 bin 298 araç girişi, 3 milyon
234 bin 233 araç çıkış olmuştur.
Aynı dönemde 40 milyon 813 bin 723 yolcu girişi, 40 milyon 217 bin 985
yolcu çıkışı olmuştur.
Ø2013 yılının ilk 10 ayında; tüm sınır kapılarımızdan 3 milyon 491 bin 842
araç girişi, 3 milyon 477 bin 75 araç çıkış olmuştur.
Yine aynı dönem içinde 45 milyon 26 bin 250 yolcu girişi, 44 milyon 203 bin
577 yolcu çıkışı olmuştur.
Ø2012 ve 2013 yılı ilk 10 ayını karşılaştırdığımızda; araç giriş ve çıkışlarında %8’lik; yolcu giriş ve çıkışlarında %10’luk bir artış meydana geldiği
görülmektedir.
Araç - Yolcu İstatistikleri (2012-2013 İlk 10 Aylık)
YOLCU
TIR - ÇEKİCİ-DORSE-RÖMORK
TANKER
KAMYON
KAMYONET
YÖN
2012 (10 aylık)
2013 (10 aylık)
% ARTIŞ
GİRİŞ
40.813.723
45.026.250
10
ÇIKIŞ
40.217.985
44.203.577
10
GİRİŞ
1.145.857
1.252.193
9
ÇIKIŞ
1.144.750
1.253.133
9
GİRİŞ
1063
1.996
88
ÇIKIŞ
924
2.478
168
GİRİŞ
376.781
362.986
-4
ÇIKIŞ
373.581
360.075
-4
30
GİRİŞ
OTOBÜS
OTOMOBİL
GEMİ
RO-RO
YAT
UÇAK
TREN
DİĞER ARAÇ
TOPLAM ARAÇ
102305
115.096
13
ÇIKIŞ
105735
118.255
12
GİRİŞ
1.314.738
1.444.546
10
ÇIKIŞ
1.305.228
1.432.734
10
GİRİŞ
39240
37.979
-3
ÇIKIŞ
39335
36.591
-7
GİRİŞ
2.934
2.562
-13
ÇIKIŞ
2.874
2.531
-12
GİRİŞ
9959
9.802
-2
ÇIKIŞ
8231
8.396
2
GİRİŞ
226.791
238.939
5
ÇIKIŞ
228.664
238.456
4
GİRİŞ
1948
2.510
29
ÇIKIŞ
1842
1.757
-5
GİRİŞ
23.682
23.233
-2
ÇIKIŞ
23.069
22.669
-2
GİRİŞ
3.245.298
3.491.842
8
ÇIKIŞ
3.234.233
3.477.075
8
6.479.531
6.968.917
8
TOPLAM GELEN-GİDEN
ARAÇ-YOLCU SAYISI
G. BAKANLIĞIMIZ TARAFINDAN DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE TAHSİL
EDİLEN VERGİLER
GÜMRÜK VERGİLERİNİN TOPLAM VERGİ GELİRLERİNE ORANI
Değer : Bin (TL)
YIL
GTB VERGİ TOPLAMLARI
TOPLAM VERGİ
GELİRLERİ
PAY (%)
2007
2008
2009
2010
2011
2012
30.304.492
34.068.952
30.181.889
41.281.454
56.323.852
57.700.153
152.835.111
168.108.960
172.440.423
210.560.388
253.809.179
278.780.848
19,83
20,27
17,50
19,61
22,19
20,70
2012 (Ocak-Ağustos)
37.935.545
182.177.334
20,82
2013 (Ocak-Ağustos)
42.637.306
216.046.764
19,74
Kaynak:GÜVAS-MB
31
Bakanlığımız tarafından dış ticaret işlemlerinden tahsil edilen vergilerin
2012 yılı itibariyle toplam vergi gelirleri içinde %20,82’lik bir paya sahip olduğunu görüyoruz.
H. İKİLİ VE ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER
Kasım 2013 itibariyle bir tanesi çok taraflı olmak üzere 61 ülke ile Gümrük
Alanında İşbirliği ve Karşılıklı İdari Yardım Anlaşması (KİYA) imzaladık.
Filistin Gümrük ve Gelir İdaresinin modernizasyon çabalarına destek olmak
amacıyla, 24 Kasım 2009’da imzalanan mutabakat zaptı çerçevesinde, Filistin’e verilen eğitim ve teknik yardımlar sürdürülmektedir. Yine, Filistin
Gümrük İdaresi ile 15.04.2013 tarihinde Ankara’da Gümrük Alanında Karşılıklı İdari Yardım Anlaşması imzalanmıştır.
Filistin’in yanı sıra Türki Cumhuriyetleri, Balkan Ülkeleri ve Afrika Ülkeleri’ne
yönelik teknik yardım faaliyetlerimiz bulunmaktadır.
Bakanlığımızın bir diğer faaliyeti ise “Akdeniz İşbirliği Girişimi”dir. Fas, Tunus, Cezayir, Libya, Mısır, Lübnan ve Ürdün’e yönelik olarak yürütülecek
bölgesel işbirliği projesine ülkemiz İtalya ile birlikte “kurucu ortak” olarak
dâhil olmayı kabul etmiştir. 2013 yılı içinde, Girişim kapsamında ülkemizde
eğitim ve inceleme faaliyetleri gerçekleştirilerek ilgili ülkelerle birlikte en
iyi gümrük uygulamalarının ortaya konması için ortak çalışmalar yapılmış,
2014 yılında da söz konusu çalışmalara devam edilecektir.
Gürcistan ile kara hudut kapılarının ortak kullanımına ilişkin çalışmalarda iç
onay süreçleri tamamlanmış ve tüm hukuki metinler yürürlüğe girmiş olup,
testler yapılmakta ve 2014 yılı ilk yarısında uygulamaya tam olarak geçilmesi planlanmaktadır. İran ile kara hudut kapılarının ortak kullanımına ilişkin
çalışmalarımız da devam etmektedir. Artan dış ticaret hacmimize, yoğun
yolcu ve araç trafiğine cevap verecek biçimde Gürcistan, İran ve Irak ile yeni
gümrük sınır kapılarının açılması için çalışmalarımız devam etmektedir.
32
1. İpek Yolu Girişimi
İpek Yolu Girişimi, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından 2008 yılında başlatılmıştır. Projenin temel amacı, tarihi İpek Yolu’nun
canlandırılmasıdır.
Bu itibarla, Gümrük İdareleri’nin ticaretin kolaylaştırılmasındaki kilit
rolü dikkate alınarak, hudut kapılarında gümrük işlemlerinin işbirliği içerisinde yürütülmesi ve tarihi İpek Yolu’nun ticaret erbabı için tercih edilir
olması hedeflenmektedir.
Bu çerçevede;
A- Gümrük formalitelerinin daha şeffaf ve düzgün bir şekilde yerine getirilmesinin sağlanması,
B- Komşu ülkeler arasında sınır işbirliği projeleri uygulanması,
C- Gümrük- Özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi,
D- Ticaret ve Taşımacılığın kolaylaştırılmasına yönelik uluslararası sözleşmelerin uygulanması,
E- Nihai olarak da, bölgesel ve küresel ticaretin kolaylaştırılması amaçlanmaktadır.
Bu kapsamda, 2008 yılından bu yana yıllık olarak uluslararası İpek Yolu Forumları düzenlenmektedir.
2. Kervansaray Projesi
Ülkemizin önerisi ile hayata geçirilen “Kervansaray Projesi” ise, katılımcı ülkelerin doğu-batı ekseninde yer alan gümrük kapılarının modernizasyonu ve sınır
geçişlerinin kolaylaştırılmasına yönelik ilkeleri içermektedir. Proje aynı zamanda, İpek Yolu Girişiminin somutlaşmış halidir, yol haritasıdır.
İpek Yolu üzerinde bir rota ve bu rota üzerinde çalışma yapılacak sınır kapılarının belirlenmesi ve sonrasında sınır geçişlerine engel teşkil eden unsurları
bertaraf etmeye yönelik eylem veya proje tesisini içermektedir.
33
Pilot Projesi 2012 yılında tamamlanmış olan Kervansaray Projesi, 2013
yılı dikkate alındığında Kuzey rotasında devam etmektedir. Sonuçta, Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan ve Kırgizistan’ın belirlenmiş sınır
kapılarındaki çalışmalar tamamlanmıştır.
Bu aşamada Kuzey rotasındaki ilerleme ile nihai hedef olan Avrupa-Asya
trafiğini tarihi İpek Yolu rotaları üzerinden yeniden canlandırma açısından
en önemli unsur olan gümrük geçiş noktaları ihtiyaç analizi de tamamlanmıştır. Projeye, Kırgızistan-Çin sınır kapılarının da dâhil edilmesi halinde
Kervansaray Kuzey Rotası tamamlanarak Avrupa-Çin karayolu bağlantısı
multimodal taşımacılığı da içerek şekilde yeniden tesis edilecektir.
Beşincisi 29-30 Kasım 2012 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen İpek Yolu
Forumu’nda büyük ivme kazanan İpek Yolu Girişimi’nin altıncısı 14-15 Kasım 2013 tarihinde Gebele/Azerbaycan’da gerçekleşecek önemli bir ticari
kolaylaştırma hareketi olarak başarısını kanıtlamıştır.
İ. FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARINI KORUYORUZ
Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının Korunması ile ilgili yaptığımız yasal düzenlemelerle ülkemizin gümrük mevzuatını Avrupa Birliği gümrük mevzuatı ile uyumlu hale getirdik.
Bu kapsamda sahte ve korsan ürünlerin yasadışı ticaretinin önlenmesinde
giderek artan sorunların tartışılması ve politika önerileri üretilmesi amacıyla, Sahtecilikle ve Korsanla Mücadele 7. Global Kongresi 24-26 Nisan
2013 tarihlerinde Sayın Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın himayesinde ve Bakanlığımız ev sahipliğinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.
Bu toplantı; DGÖ, INTERPOL ve WIPO bünyesinde ve özel sektör kuruluşları işbirliğinde gerçekleştirilmiş önemli yankıları olan bir etkinlik olmuştur.
Sahtecilik ve telif hakkı ihlallerinin sosyal refah ve ekonomik kalkınmaya
yönelik olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılması, dünya çapında önemli artış ivmesinde olan sahte mal ticareti ile mücadele edilmesi, kayıt dışılığın
azaltılması hedefiyle Sahtecilik ve Korsan ile mücadelemiz de devam etmektedir.
34
Fikri ve sınai hakların gümrüklerde korunmasına yönelik olarak kâğıt ortamında işleme alınan başvurular, 1 Nisan 2013 tarihinden itibaren Bakanlığımız resmi internet sitesinde elektronik ortamda yapılmaya başlanmıştır.
J. GÜMRÜK LABORATUVARLARININ MODERNİZASYONU
Gümrük laboratuvarlarının modernizasyonu çalışmaları kapsamında, 23
gümrük laboratuvarının iş hacimleri, eşya gruplarına göre fiziki yapıları, personel sayıları, teknik donanım durumları değerlendirilmiş ve laboratuvar sayısı Ankara, İstanbul, İzmir, İzmit, Bursa, Mersin illerinde olmak üzere 6’ya
indirilmiştir.
Bu çerçevede, 6 gümrük laboratuvarına 24 milyon TL’si bütçeden, 6 milyon
TL’si ise Avrupa Birliği bütçesinden olmak üzere yaklaşık 30 milyon TL tutarında yatırım yapılmıştır.
Gümrük laboratuvarlarında Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunun (G.T.İ.P)
belirlenmesine yönelik analizlerin yanı sıra LPG’nin kalitesine yönelik analizler de yapılmaktadır. Ayrıca 2013 yılı Ocak ayından itibaren piyasa gözetim ve denetimine tabii bazı kırtasiye ürünlerinde, azo boyar maddeler,
fitalatlar ve ağır metallerin analizleri yapılmaya başlanmıştır.
Laboratuvarlarımız gümrük idarelerinin ihtiyaçlarının yanı sıra kalite, piyasa
gözetimi analizleri ve buna benzer tüm analizleri hızlı ve doğru bir şekilde yapacak seviyeye gelmiştir.
Ankara Laboratuvar Müdürlüğü, ISO EN 17025 standardının gerekliliklerini
tamamlayarak 22 Ocak 2013 tarihi itibarıyla; İzmir Laboratuvar Müdürlüğü
ise 6 Eylül 2013 tarihi itibarıyla akredite olmuştur. Diğer gümrük laboratuvarlarının akreditasyon çalışmaları ise devam etmekte ve laboratuvarlar tarafından yeterlilik testlerine katılım sağlanmaktadır.
Akreditasyon, uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilen çalışmaların ve dolayısıyla bu çalışmalar sonucunda düzenlenen uygunluk
teyit belgelerinin güvenilirliğini ve geçerliliğini desteklemek amacıyla oluşturulmuş bir kalite altyapısı olup, teknik yeterliliğin güvenilir bir göstergesi
35
olarak hem ulusal hem de uluslararası platformda yüksek saygınlığın ifadesidir. Dolayısıyla, akredite edilen laboratuvarlarca düzenlenen belgeler,
uluslararası düzeyde geçerli olacaktır.
K. UZLAŞMA MÜESSESESİ
Uzlaşma müessesesi; ticaret erbabı ile gümrük idaresi arasındaki vergi ve
buna bağlı cezai ihtilafların yargıya gidilmeden hızla çözümlenmesi amacıyla kurulmuştur.
Gümrük uzlaşma uygulamasının başladığı 2011 yılı Ağustos ayından 2013
yılı Eylül ayı sonuna kadar geçen süre zarfında toplam 5478 adet uzlaşma
başvurusunda bulunulmuştur. 5478 adet başvurudan 251’i uzlaşmaya konu
edilmemesi gerektiği için görüşülmeden, 231’i ise görüşmeler neticesinde
reddedilmiş; 4696 adet başvuru uzlaşmayla sonuçlanırken, 300 uzlaşma
başvurusuna ilişkin incelemeler ise devam etmektedir. Dolayısıyla, başvuru
adedi ve uzlaşılan dosya sayıları baz alındığında uzlaşma müessesesinde
Bakanlığımız %95’lik bir başarı payı yakalayarak 52.967.436 TL’lik alacak
miktarını hazineye kazandırmıştır.
Bu sayede aynı süre zarfında 73 bin 172 adet dosyanın işlemleri, idari itiraz
ve davaya konu edilmeden uzlaşma müessesesi sayesinde tamamlanmıştır.
L. KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE
Bakanlığımızın önemli görevlerinden biri de Kaçakçılıkla mücadeledir. Bakanlığımız bünyesindeki Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü ülkemizdeki
4 adli kolluk biriminden biridir.
Kaçakçılıkla mücadelede etkinliği artırmak amacıyla, özellikle son yıllarda
hem insan kaynağını, hem teknik ve idari yapıyı hem de mevzuat altyapısını güçlendirmek adına önemli adımlar atılmıştır.
2012 yılında uyuşturucu madde ve ticari eşya olmak üzere toplamda
743 milyon 732 bin TL değerinde kaçak yakalaması gerçekleştirilmiştir. Kaçakçılıkla mücadele konusundaki kararlılığımız ve başarımız 2013 yılında da artarak devam etmektedir.
36
2013 Ekim ayı itibariyle kaçak yakalamaları şöyledir:
Ø232 milyon TL değerinde araç,
Ø129 milyon TL değerinde akaryakıt,
Ø127 milyon TL değerinde uyuşturucu,
Ø126 milyon TL değerinde gıda,
Ø89 milyon TL değerinde elektronik eşya,
Ø157 milyon TL değerinde ağaç ve ağaç ürünleri, inşaat, kozmetik, kırtasiye malzemeleri, mobilya gibi diğer çeşitli eşyalar.
Toplam yakalama değeri, 2012 yılının aynı dönemi ile karşılaştırıldığında
2013 yılı ilk 10 ayında %32’lık artış kaydedilmiş ve 861 milyon 113 bin TL
değerinde ticari eşya ve uyuşturucu madde yakalanmıştır.
Yıllar İtibariyle Ticari ve Uyuşturucu Yakalamaları Olay/Değer Bazında
UYUŞTURUTOPLAM TOPLAM
UYUŞTURUCU
CU OLAY
OLAY
DEĞER
DEĞER (TL)
SAYISI
SAYISI
(TL)
TOPLAM
DEĞER
DEĞİŞİM
%
TİCARİ
OLAY
SAYISI
TİCARİ EŞYA
DEĞER (TL)
2008
1.541
329.227.647
96
179.352.632
1.637
508.580.278
2009
1.378
292.054.505
76
158.322.775
1.454
450.377.280
-11
2010
3.260
392.231.576
62
43.803.296
3.322
436.034.872
-3
2011
2.645
557.140.510
148
60.942.391
2.793
618.082.901
42
2012
2.564
592.014.926
131
151.717.233
2.695
743.732.159
20
2013*
2.603
734.189.428
90
126.923.788
2.693
861.113.216
16
2013* Ekim sonu itibariyle
1. Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı
Gerek terör ve organize suç örgütlerine finans kaynağı sağlaması gerekse
insan ve toplum sağlığını tehdit etmesi nedeniyle, uyuşturucu ile mücadele
Bakanlık olarak üzerinde önemle durduğumuz bir konudur.
37
Uyuşturucu ile mücadelede uluslararası düzeyde örnek teşkil edecek ölçüde çok başarılı sonuçlar elde ettik. Türkiye dünyadaki eroin yakalamalarının
%20’sini gerçekleştirmektedir. Bu rakamla Türkiye, dünya eroin yakalamasında dünyada 2’nci sıradadır.
Güneydoğu Avrupa Bölgesinde 2012’de yakalanan 14 ton eroinin 13,3 tonu
(%94 ü)Türkiye tarafından ele geçirilmiştir. Eroinin Afganistan’da üretilerek Klasik Balkan Rotası diye bilinen rotada İran’dan sonra ülkemize gelerek
Bulgaristan ve Yunanistan’dan Avrupa’ya girdiği bilinmektedir. 2012 yılında
gümrük ve emniyet birimleri dahil Bulgaristan 195 kg, Yunanistan ise 331
kg olmak üzere toplam 526 kg eroin ele geçirmiştir. Avrupa’ya girişteki söz
konusu ülkelerin toplam eroin yakalaması ülkemizde sadece gümrük idaremizce gerçekleştirilen 1 ton 400 kg yakalamanın yarısının da altındadır.
Konuya gösterdiğimiz hassasiyet ve özverili çalışmalarımız sonucunda, 2013
yılında bir önceki yıla oranla yaklaşık %18’lik artışla 1 ton 651 kg eroin, %176’lık artış ile 651 bin 84 adet ecstasy yakalaması gerçekleştirilmiştir. Genç nüfusumuzu hedefleyen ve sinir sistemi üzerinde tek kullanımda bile
kalıcı tahribat bırakan günümüzün en tehlikeli uyuşturucularından olan
Ecstasy, Avrupa’da üretilerek ülkemize girmektedir. 2012 yılı içerisinde Güneydoğu Avrupa Bölgesi toplam ecstasy yakalaması 2 milyon 982 bin 411
adet olup, bunun 1 milyon 314 bin 759 adedi Gümrük idaremizce ele geçirilmiştir.
Yine 2013 yılı Ağustos ayı içerisinde bu güne kadar sınır kapılarımızda tek
seferde ele geçirilen en yüksek miktar olan 717 kg. eroin yakalaması Hamzabeyli Sınır Kapısında gerçekleştirilmiş, bu yakalamadan bir hafta
sonra ise Kapıkule Sınır Kapısında 393 kg eroin daha ele geçirilerek uyuşturucu tacirlerine büyük darbe vurulmuştur. Her iki yakalamada ele geçirilen eroinin yaklaşık piyasa değeri 64 Milyon TL’dir.
38
2. Tütün ve Tütün Mamulleri ile Alkollü İçki Kaçakçılığı
4733 sayılı Kanundaki sigara ve alkollü içki kaçakçılığına ilişkin fiiller, cezalardaki alt sınır artırılarak Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na aktarılmıştır.
Yapılan yasal düzenleme ile tütün mamulleri ve alkollü içkilerin el koyan
idarece derhal imha edilmesi sağlanarak tasfiye süreci hızlandırılmıştır.
2013 yılının ilk 10 ayı itibariyle; 9 milyon 850 bin TL değerinde sigara, 8 milyon 621 bin TL değerinde sigara filtresi, 2 milyon 668 bin TL değerinde tütün ve 4 milyon 612 TL değerinde alkollü içki yakalaması yapılmıştır.
SİGARA YAKALAMALARI
OLAY SAYISI
MİKTAR (PAKET)
DEĞER (TL)
2008
2009
2010
272
346
1696
490.089
2.001.336
2.501.285
2.725.168
8.997.334
11.598.613
2011
961
4.572.308
20.931.139
2012
659
4.588.930
26.384.505
2013*
761
1.894.155
9.849.214
TOPLAM
4.695
16.048.103
80.485.973
39
3. Çay Kaçakçılığı
Gümrük Muhafaza Personelinin yaptığı çalışmalar sonucunda; 2003-2013
yılları arasında 52 milyon 361 bin TL değerinde, 4.243 ton kaçak çay ele geçirilmiştir.
2008-2013 yılları arasında toplam yakalanan çay miktarı ise 2.163 tondur ve
parasal değeri 27 milyon 11 bin TL’dir.
4. Akaryakıt Kaçakçılığı
Akaryakıt kaçakçılığı ile mücadele faaliyetleri kapsamında, denetim, kontrol ve operasyonel faaliyetler yapılmaktadır. 2013 yılı ilk 10 aylık döneminde Gümrük Muhafaza Birimlerince 129 milyon 438 bin TL değerinde ve
29,5 bin ton akaryakıt kaçakçılığı olayı ortaya çıkartılmıştır.
Akaryakıt kaçakçılığı ile mücadele çalışmaları Başbakanlık Genelgesiyle, Bakanlığımız koordinasyonunda yürütülmektedir.
Bakanlığımız koordinasyonunda hazırlanan Akaryakıt Kaçakçılığıyla Mücadele Eylem Planı ve Başbakanlığın “Akaryakıt Kaçakçılığıyla Mücadele” konulu 2012/19 sayılı Genelgesi ile yürütülecek mücadelenin çerçevesi çizilmiştir.
6455 Sayılı Kanunla Yasal Altyapı Güçlendirildi.
Ø5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunundaki akaryakıt kaçakçılığı fiilleri, tasfiye ve ikramiyeye ilişkin hükümler 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele
Kanununa aktarılmıştır.
ØKaçakçılık fiillerinden dolayı kesinleşmiş mahkûmiyet kararı olanlara lisans verilmeyeceği hususu getirilmiştir.
ØLisans sahiplerinin istasyonlarda yasal olmayan gizli tank ve benzeri düzenek bulundurmalarının önüne geçmek amacıyla, kaçak akaryakıt satışının gizli düzenek ve ekipman kullanılarak yapılması halinde cezanın
iki kat olarak uygulanması sağlanmıştır.
ØUlusal marker ekleme işlemlerinin bağımsız gözetim firmaları nezaretinde yapılacağı hususu düzenlenmiştir.
40
Øİdari para cezaları miktar olarak arttırılmıştır.
ØKaçakçılık faaliyetlerine karışan tesisler için, yapılan soruşturma tamamlanıncaya ve/veya mahkeme kararı kesinleşinceye kadar sadece satış
yapılan tabancanın değil, tesisin lisansa tabi tüm faaliyetlerinin geçici
olarak durdurulmasına yönelik düzenleme yapılmıştır.
ØKaçak akaryakıttan teknik düzenlemelere uygun olanların İl Özel İdareleri veya Defterdarlıklar tarafından kamu kurumları ve mahalli idarelere
tahsisi, teknik düzenlemelere uygun olmayanların ise rafinerilere satışı
sağlanarak daha etkin bir tasfiye mekanizması oluşturulmuştur.
Mevzuat Alanındaki Düzenlemelere İlave Olarak;
ØAkaryakıtın giriş noktasından başlayarak tüketiciye ulaşmasına kadar
olan süreci izleyebilecek on-line bir sistem kurularak anlık takibin sağlanması konusunda TÜBİTAK ile çalışma başlatılmıştır.
ØKaçak akaryakıtın topluma, çevreye ve ekonomiye verdiği zararlar konusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi amacıyla kamu spotu hazırlanarak medya organlarında yayınlanması sağlanmıştır.
ØAkaryakıt harici petrol ürünlerinin amacı dışında, akaryakıt olarak kullanılmasının önüne geçilebilmesi için, tecil-terkin uygulaması kaldırılarak yerine verginin tahsili ve iadesi sistemi getirilmiş ve böylelikle
gerçek sanayicilerin korunması yanında söz konusu ürünlerdeki suiistimallerin önlenmesi hedeflenmiştir.
ØAkaryakıt haricinde kalan petrol ürünlerinin ithalinde uygunluk yazısı
uygulamasının 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren başlatılması kararlaştırılmıştır.
ØAkaryakıt kaçakçılığıyla mücadele çalışmalarının belirli bir sistem dâhilinde yürütülmesi amacıyla “Akaryakıt Kaçakçılığı ile Mücadele Komisyonlarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönerge” uygulamaya konulmuştur.
ØYine bu kapsamda, akaryakıt kaçakçılığı ile mücadelede denetim yapılan istasyon ve tesisler, ele geçirilen akaryakıt türleri, miktarı, zanlılar
ve taşıtlara ait bilgiler, piyasaya sunulan ve tüketilen petrol ürünleri
miktarının tespitine yönelik dönemsel üretim ve tüketim rakamlarının
tutulacağı bir veri tabanı hazırlanmaktadır. Program, tamamlanmasını
müteakip Akaryakıt Kaçakçılığıyla Mücadelede yetkili kurumların kullanımına açılacaktır.
41
5. Akaryakıt Kaçakçılığıyla Mücadele için Özel Ekip Kuruyoruz
Akaryakıt Kaçakçılığıyla Mücadele Konulu Başbakanlık Genelgesi’ne istinaden; akaryakıt kaçakçılığıyla daha etkin mücadele etmek amacıyla, Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı personelinden oluşan özel bir ekip kurulmasına
yönelik çalışmalarda son aşamaya gelinmiştir.
6. Kaçakçıları Kamuoyuna İlan Ediyoruz
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda yapılan değişiklikle, kaçakçılıkla mücadelede caydırıcı bir etki sağlanması için, Tütün ve tütün mamulleri, alkollü içkiler, akaryakıt, uyuşturucu, silah ve mühimmat, elektronik eşya, canlı
hayvan, et, çay kaçakçılığı davalarında mahkûmiyeti kesinleşenler kamuoyuna ilan edilecektir.
7. Kaçakçılıkla Mücadelede İleri Teknoloji Kullanıyoruz
Teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek, gümrük kapılarımızda kaçakçılıkla mücadelede kullanılan araç gereç sayısını ve teknik cihaz kapasitesini sürekli artırıyoruz.
42
Yarı-Sabit X-Ray
Bu kapsamda; 2013 yılında, 5’i AB projeleri kapsamında, 5’i de Bakanlığımız
bütçe kaynakları kullanılarak toplam 10 adet Mobil Araç ve Konteyner Tarama Sistemi (X-Ray) , 6 adet Kargo ve 9 adet Bagaj Tarama Sistemi, transit
eşya taşıyan araçların uydu üzerinden takibini sağlayan 1000 adet Araç Takip Sistemi ünitesi başta olmak üzere kaçak eşya tespit ve teşhisine yarayan
çok sayıda teknik cihaz alımı gerçekleştirilmiştir.
Kara sınır kapılarımız ile deniz limanlarımızda kurulu bulunan 19 tarama
sistemine ilaveten, tren tarama sistemi de dahil olmak üzere, 2013 yılı sonu
itibariyle araç ve konteyner tarama sistemi kapasitemizi 31’ e yükseltmiş
olacağız.
Ülkemizde ilk defa Van Kapıköy’de bu yıl içerisinde faaliyete geçirilen
Tren Tarama Sistemi
Gümrük idarelerinin modernizasyonu konulu AB projesi kapsamında denizlerde kaçakçılıkla mücadelede etkinliği artırmak amacıyla 10 adet devriye
botu ve 25 adet kara devriye aracı idareye kazandırılmıştır. Böylece, deniz
gümrük idarelerinde kullanılan motorbotların toplam sayısı 2007 yılında 15
iken söz konusu botların teslimiyle 25’e ulaşmış olacaktır.
43
Yine bu dönem içerisinde, Akçakale, Öncüpınar, Yayladağı, Karkamış, Türkgözü, Dereköy ve Pazarkule kara sınır kapılarında kapalı devre televizyon
sistemi kurulmuş, Cilvegözü kara sınır kapısının kapalı devre televizyon sistemi ise modernize edilmiştir.
YILLAR İTİBARİYLE MEVCUT TEKNİK CİHAZ, SİSTEM VE DEDEKTÖR KÖPEKLER
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
ARTIŞ %
Araç Ve Konteyner Tarama Sistemleri
4
13
14
14
18
19
31
675
Tren Tarama Sistemi
0
0
0
0
0
0
1
100
Bagaj Tarama Cihazları
20
20
28
37
43
50
60
200
Kargo Tarama Cihazları
0
0
0
0
0
4
10
100
Mobil Ekip Aracı
2
2
7
21
21
21
21
950
Dedektör Köpek Aracı
9
9
14
20
25
25
25
178
Devriye Aracı
2
5
5
5
5
25
30
1400
Ani Müdahale Botu
7
7
7
7
7
7
7
0
Devriye Botu
0
0
0
0
0
0
10
100
Hizmet Botu
10
10
10
10
10
7
6
-40
Cctv Kamera Sistemleri
5
8
8
8
9
19
25
500
Ats (Mobil Ünitesi)
500
500
0
1250
1250
2250
2250
350
Dedektör Köpekler
25
28
29
33
39
44
58
232
Gümrük Muhafaza personelinin kullandığı görev silahlarının yenilenmesi
amacıyla son 2 yılda 3.500 yeni silah alımı gerçekleştirilmiştir.
44
Komuta Kontrol Merkezi
Bakanlığımız yeni hizmet binasında, son teknoloji kullanılarak aynı anda 16
operatörün görev yapacağı Komuta Kontrol Merkezi inşa edilmiştir. Bu merkezden 24 saat gümrük kapı ve limanlarımızda bulunan kamera sistemlerine aracılığıyla gümrük süreçleri ile güvenlik ve kaçakçılık risk unsurları takip edilmektedir. Aynı zamanda karasularımızdaki seyir halindeki gemilerin
hareketleri izlenmekte, transit yükü taşıyan araçların uydu üzerinden takibi
yapılabilmekte, her türlü radyoaktif ve nükleer maddelerin izinsiz girişini
engellemek üzere sınır kapılarımızdaki radyasyon erken uyarı dedektörleri
on-line olarak kontrol edilebilmektedir.
Gümrük kapı ve limanlarımızda bulunan tüm x-ray araç ve konteyner tarama sistemlerinden anlık olarak alınan tarama görüntüleri gerektiğinde bu
merkezde yeniden analiz edilebilmektedir.
Transit araçların ülkemiz üzerinden geçişleri esnasında izlenmesini sağlayan Araç Takip Sisteminin yazılım güncellemeleri yapılarak, 2250 adet geliştirilmiş yeni nesil mobil ünite alınmıştır.
45
8. Nakit kontrolleri ile ilgili yapılan faaliyetler
Suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi, gümrük giriş çıkış noktalarından
geçirilen nakit paranın elektronik ortamda kontrolü ve takibi amacıyla yolcu
beraberi Nakit Kontrol Programı kurulmuştur. Programın diğer mücadeleci
kurumların da kullanımına açılmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.
9. Dedektör Köpekler
Teşkilatımızda ilk kez 1998 yılında kullanılmaya başlanan; uyuşturucu madde, silah ve çay-tütün kaçakçılığının engellenmesi için önemli bir araç olan
Dedektör Köpek sayısı 2007 yılında 28 iken 2013 yılında 58’e çıkardık. Bunların 39’u narkotik, 14’ü çay-tütün, 5’i patlayıcı-silah-mühimmat köpeğidir.
Kaçakçılıkla mücadele amacıyla kullandığımız Dedektör Köpeklerimizin,
Gümrükler Muhafaza ekiplerimizin gerçekleştirdiği başarılı operasyonlarda
büyük katkıları olmaktadır.
Ülkemizde ilk kez ele geçirilen ve yüksek miktardaki Likit Eroin (331 kg) maddesi yakalamasında Narkotik Dedektör Köpeği Maço’nun, Gümrük Muhafaza
tarafından ele geçirilen en yüksek miktarlı (90kg/302 bin 28 adet) Ecstasy
yakalamasında Narkotik Dedektör Köpeği Bonny’nin katkısı çok büyüktür.
Tina isimli Narkotik Dedektör Köpeğimizin katkısıyla İpsala Sınır Kapısı’nda 5 Kasım
2012’de söz konusu sınır kapısının en yüksek
miktarlı (78 kg / 268.288 adet) ecstasy yakalaması gerçekleşmiştir. Yine Tina, 29 Aralık
2012’de geçen yılın en yüksek miktarlı (165
kg.) eroin yakalamasının gerçekleşmesini
sağlamıştır.
5 Ağustos 2012’de Kapıkule Sınır Kapısı’nda gerçekleştirilen ve basında “Minibüsten
Cephanelik Çıktı” şeklinde yer alan yakalamada, Silah-Mühimmat- Patlayıcı Dedektör Köpeği Senta’nın katkıları büyüktür.
46
Dedektör Köpeklerin elde ettiği bu başarılar sonucu, Dedektör Köpek çeşitliliği ve sayısının artırılması amacıyla Bakanlığımız bünyesinde modern
bir köpek eğitim merkezinin kurulması çalışmalarını başlattık. Bakanlığımız
Köpek Eğitim Merkezi inşaatı büyük oranda tamamlanmış olup 2014 yılında hizmete açılacaktır.
10. ALO 136
Bakanlığımız hizmet binasında kaçakçılıkla ilgili ihbarları alan Ücretsiz Alo
136 Kaçak İhbar hattını dijital kayıt sistemiyle merkezi hale getirdik. ALO
136 Hattı, 7 gün 24 saat hizmet vermektedir. Daha önce taşra birimleri tarafından alınan ihbarlar 7 Ocak 2013 tarihi itibarı ile merkezileştirilmiştir. Bu
tarihten itibaren 30.656 çağrı cevaplanmış, bunlardan ihbar niteliği taşıyan
1.345 çağrı değerlendirilmeye alınmıştır.
M. TASFİYE HİZMETLERİ
Kaçakçılıkla mücadelede eşyanın yakalanması için yürütülen kolluk tedbirlerinin yanı sıra kaçak eşyanın muhafazası ve tasfiyesine yönelik işlemler de
kaçakçılıkla etkin mücadelede önemlidir.
47
Tasfiyenin hızlandırılması ve kaçakçılıkla etkin mücadele kapsamında hukuki altyapı eksiklikleri giderilerek kapasitenin arttırılması ve tasfiye sürecinin hızlandırılması amaçlanmıştır.
Bu çerçevede, Tasfiye İşletme Müdürlüklerince sunulan hizmetlerin basitleştirilmesi ve kolaylaştırılmasını hedefleyen Tasfiye Sürecinin Hızlandırılması Projesi çerçevesinde hazırlanan Yeni Tasfiye Yönetmeliğimiz 25 Haziran 2013 tarihli Resmi Gazetede yayınlanmıştır.
80
70
68,3
61,9
Milyon TL
60
50
43,8
40
34,5
30
27,4
24,5
20
10
0
2012
2013-Eylül
Gelirler
68,3
61,9
Giderler
43,8
34,5
Net Gelir
24,5
27,4
E-ihale
projesiyle,
kısıtlar ortadan kaldırılara
yerlerdeki ihalelere internet ü
teklif verilmesini sağlamak
rekabet ortamının daha da ar
ihalelere
katılımın
a
eşya/araçların daha yüksek fi
alıcı
bulmasının
sa
amaçlanmaktadır. Bu projey
bilgisayar yazılım çalışmalar
etmekte olup, en kısa süred
geçirilmesi planlanmaktadır.
Halen Bakanlığımıza
olarak tasfiyelik eşyaları
vatandaşımıza satışının yapıldığı 2’si İstanbul’da, biri Ankara’da bir d
E-ihale projesiyle, coğrafi kısıtlar ortadan kaldırılarak farklı yerlerdeki ihaleEdirne’de bulunan 4 mağazamıza ilaveten 5. Satış mağazamız Kocaeli’nde
lere internet üzerinden teklif verilmesini sağlamak suretiyle rekabet orta2013 tarihinde
açılmıştır.
mının daha da artırılması,
ihalelere
katılımın arttırılarak eşya/araçların daha
yılında 118
milyon paket
sigara, 303 bin Bu
şişeproalkollü içki, 843
yüksek fiyatlardan alıcı2012
bulmasının
sağlanması
amaçlanmaktadır.
imhası
olmak
üzere toplamda
milyonolup,
TL, 2013
yılında
ise Eylül ayı itib
jeyle ilgili bilgisayar
yazılım
çalışmaları
devam294
etmekte
en kısa
sürede
hayata geçirilmesi
planlanmaktadır.
milyon
paket sigara, 363 bin şişe alkollü içki, 464 ton çay imhası olmak üzer
414 milyon TL değerinde eşyanın imhası gerçekleştirilmiştir.
Halen Bakanlığımıza bağlı
olarak tasfiyelik eşyaların direk vatandaşımıza sa2012 yılında döner sermaye faaliyetlerinden 24,5 milyon TL net g
tışının yapıldığı 2’si İstanbul’da, biri Ankara’da bir diğeri de Edirne’de bulunan 4
edilmiş, 2013 yılı Eylül ayı itibariyle elde edilen net gelir ise 27,4 milyona ul
mağazamıza ilaveten 5. Satış mağazamız Kocaeli’nde 29 Mart 2013 tarihinde
2012 yılında eşya ve araç satışı, laboratuvar tahlilleri, ardiye ve
açılmıştır.
hizmetleri, basılı evrak satışı başta olmak üzere döner sermaye faaliye
toplam 68,3 milyon TL gelir elde edilirken, 2013 Eylül ayı itibariyle toplam
61,9 milyon TL olarak48gerçekleşmiştir.
2012 yılında 118 milyon paket sigara, 303 bin şişe alkollü içki, 843 ton çay
imhası olmak üzere toplamda 294 milyon TL, 2013 yılında ise Eylül ayı itibariyle 76 milyon paket sigara, 363 bin şişe alkollü içki, 464 ton çay imhası
olmak üzere toplam 414 milyon TL değerinde eşyanın imhası gerçekleştirilmiştir.
2012 yılında döner sermaye faaliyetlerinden 24,5 milyon TL net gelir elde
edilmiş, 2013 yılı Eylül ayı itibariyle elde edilen net gelir ise 27,4 milyona
ulaşmıştır.
2012 yılında eşya ve araç satışı, laboratuvar tahlilleri, ardiye ve terminal
hizmetleri, basılı evrak satışı başta olmak üzere döner sermaye faaliyetlerinden toplam 68,3 milyon TL gelir elde edilirken, 2013 Eylül ayı itibariyle
toplam gelirimiz 61,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.
Türlerine Göre Gelirler
Türlerine Göre Gelirler
80
2012 Yılı
70
68,3
61,9
60
50
40
30
31,2
26,5
20
13,210,9
10
11,9
8,9
10 12
3,4 4,3
1,4 0,7
Diğer
Gelirler
Satıştan
İadeler (-)
0
Satış
Gelirleri
Hizmet
Gelirleri
Tahlil
Gelirleri
Basılı Evrak
Satış Geliri
Toplam
Gelirler
6455 sayılı Kanunla yapılan düzenlemelerle, imha dışında bir tasfiye yöntemi
6455 sayılı Kanunla yapılan düzenlemelerle, imha dışında bir tasfiye yönbulunmayan
ve tütün
mamulleri
alkollüileiçkilerin
imhası imhası
hızlandırılmış
ve
temitütün
bulunmayan
tütün
ve tütün ile
mamulleri
alkollü içkilerin
hızanılan eşyanın
gereksiz
depolanması
nedeniyle
ortaya çıkan
çevreortaya
ve insan
landırılmış
ve anılan
eşyanın gereksiz
depolanması
nedeniyle
çıkansağlığına
çevre ve insan
sağlığına zararlı
durumlar
tasfiyelik
hale gelen
zararlı durumlar
engellenmiş,
tasfiyelik
haleengellenmiş,
gelen taşıtın
ekonomik
değerlerini
taşıtın
ekonomik
değerlerini
yitirmeden
bir
an
önce
ekonomiye
kazandırılyitirmeden bir an önce ekonomiye kazandırılması sağlanarak taşıtı alan kişinin taşıt
ması sağlanarak taşıtı alan kişinin taşıt üzerindeki tasarruf hakkını kısıtlayan
üzerindeki tasarruf hakkını kısıtlayan unsurlar giderilmiş; kaçak şüphesiyle el konulan
eşyanın tasfiyelik hale gelme süresi ve 49
koşulları yeniden belirlenmiş, bu eşyanın
ekonomik değerini daha fazla yitirmeden bir an önce satışa sunulması, hızlı bir şekilde
satılarak daha fazla gelir elde edilmesi sağlanmıştır.
unsurlar giderilmiş; kaçak şüphesiyle el konulan eşyanın tasfiyelik hale gelme süresi ve koşulları yeniden belirlenmiş, bu eşyanın ekonomik değerini
daha fazla yitirmeden bir an önce satışa sunulması, hızlı bir şekilde satılarak
daha fazla gelir elde edilmesi sağlanmıştır.
Diğer taraftan, 2.700 adet 86.000 TL değerinde muhtelif giyim ve ev eşyası Suriye Arap Cumhuriyetinde yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle ülkemize
gelmeye başlayan Suriye vatandaşlarının kullanımı amacıyla AFAD Çadır
Kent Konaklama Tesisi ve AFAD Konteyner Kent Konaklama Tesisine intikal
ettirilmek üzere Şanlıurfa Valiliğine bedelsiz olarak verilmiştir.
3. TİCARET
A. İÇ TİCARET
1. Ticari Hayatı Yeniden Şekillendiriyoruz
1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
özellikle “ticaret şirketleri” açısından çağdaş açılımlar getirmekte ve reformcu yaklaşımlar öngörmektedir. Yeni Türk Ticaret Kanunumuz ülkemizin
ticaretin en kolay ve en güvenli yapıldığı bir ülke haline gelmesinde önemli
bir rol üstlenecektir.
Yeni Türk Ticaret Kanunu ile şirketlerimiz için beş temel hedef söz konusudur:
•
•
•
•
•
Kurumsal yönetim,
Şirketlerin uzun ömürlü olması,
Rekabet gücünün artırılması,
Kamu güveninin oluşturulması ve
Şeffaflığın sağlanmasıdır.
Kanunun uygulanması ile birlikte önümüzdeki dönemde,
• Ticari hayatta güven ortamı tesis edilecek,
• Tüm yatırımcılar için uygun yatırım ortamı oluşturulacak,
• Kayıt dışılık en aza indirilecek,
50
 Şirketlerin uzun ömürlü olması,
 Rekabet gücünün artırılması,
 Kamu güveninin oluşturulması ve
 Şeffaflığın sağlanmasıdır.
Kanunun uygulanması ile birlikte önümüzdeki dönemde,
 Ticari hayatta güven ortamı tesis edilecek,
 • Tüm
uygun
ortamı
oluşturulacak,
Bilgiyatırımcılar
toplumununiçin
gereği
olanyatırım
hizmetler
yaygınlaşacak
Ve girişimciliğin
önüindirilecek,
açılacaktır.
 • Kayıt
dışılık en aza
 Bilgi toplumunun gereği olan hizmetler yaygınlaşacak
Ülkemizde, ticaret sicili kayıtlarına göre 30 Eylül 2013 tarihi itibariyle;
 Ve girişimciliğin önü açılacaktır.
• 105.728ticaret
Anonim
Şirket,
Ülkemizde,
sicili
kayıtlarına göre 30 Eylül 2013 tarihi itibariyle;
786.668Anonim
Limited Şirket,
Şirket,
 • 105.728
 olmak
786.668
üzereLimited
toplam Şirket,
892.396 sermaye şirketi, ayrıca,
olmak üzere toplam 892.396 sermaye şirketi, ayrıca,
15.933Kolektif
Kolektif Şirket,
Şirket,
 • 15.933
• 2.350 Komandit Şirket,
 • 2.350
Komandit
Şirket, faaliyet göstermektedir.
562.880
Şahıs İşletmesi
 562.880 Şahıs İşletmesi faaliyet göstermektedir.
Komandit
2.350
Kollektif
15.933
Anonim
Şirket
105.728
Şahıs
İşletmesi
Şirket ve Şahış
İşletmesi
Sayıları
562.880
786.668
Limited Şirket
0
200.000
400.000
600.000
800.000
Şekil 1: 30.09.2013 tarihi itibariyle Şirket ve Şahıs işletmesi Sayıları
Şekil 1: 30.09.2013 tarihi itibariyle Şirket ve Şahıs işletmesi Sayıları
2- Hukuki Altyapıyı Tamamlıyoruz
Bakanlığımızca, Türk Ticaret Kanununun uygulanmasına yönelik olarak
bugüne kadar 6 adet yönetmelik ve 10 adet tebliğ yürürlüğe konulmuştur. Bu
düzenlemelerle, ticari hayatın işleyişinde önemli bir role sahip olan başta ticaret
51
38
2. Hukuki Altyapıyı Tamamlıyoruz
Bakanlığımızca, Türk Ticaret Kanununun uygulanmasına yönelik olarak bugüne kadar 6 adet yönetmelik ve 10 adet tebliğ yürürlüğe konulmuştur. Bu
düzenlemelerle, ticari hayatın işleyişinde önemli bir role sahip olan başta
ticaret şirketlerimiz olmak üzere işletmelerimizin kurumsal yapılarının güçlendirilmesi ve rekabet edebilirliklerinin artırılması hedeflenmiştir.
6102 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği yıl içinde çıkarılan ikincil düzenlemelerle;
• Şirketlerin yıllık faaliyet raporunun asgari içeriğine,
• Anonim şirketlerin genel kurul toplantılarına ve bu toplantılarda yer
alacak Bakanlık temsilcilerine,
• Ticaret şirketlerinin denetimine,
• Anonim şirketlerde elektronik ortamda yapılacak genel kurullar ile bu
genel kurullar dışında elektronik ortamda yapılacak diğer kurullara,
• Elektronik genel kurul sisteminin uygulanmasına,
• Kar payı avansı dağıtımına,
• Halka açık olmayan anonim şirketlerin genel kurullarında birikimli oy
kullanımına ve kayıtlı sermaye sistemine,
• Şirketlerde yapı değişikliği ve ayni sermaye konulmasında siciller arası işbirliğine,
• Ticari defterlere,
• Kuruluşu ve esas sözleşme değişikliği Bakanlığımız iznine tabi anonim
şirketlerin belirlenmesine,
• Münfesih olmasına veya sayılmasına rağmen tasfiye edilmemiş anonim
ve limited şirketler ile kooperatiflerin tasfiyelerine ve ticaret sicili kayıtlarının silinmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
2013 yılı içinde yürürlüğe konulan;
ØTicaret Sicili Yönetmeliği ile; ticaret sicili müdürlüklerinin kurulması ve
işleyişi ile sicil defter ve kayıtlarının tutulmasına, tescil, tadil ve terkin
işlemlerine,
ØSermaye Şirketlerinin Açacakları İnternet Sitelerine Dair Yönetmelik ile
ise; bağımsız denetime tabi sermaye şirketleri tarafından açılacak inter-
52
net sitelerinde ilan edilecek ve erişime açık tutulacak asgari içeriğine ve
bu şirketler ile bunlara hizmet verecek Merkezi Veri Tabanı Hizmet Sağlayıcıların yapacakları işlemlere ilişkin usul ve esaslar da belirlenmiştir.
Ayrıca, anonim ve limited şirketlerin sözleşmelerinin Türk Ticaret Kanununa
uyumlu hale getirilmesi için öngörülen süre, gelen talepler doğrultusunda
çıkardığımız bir Tebliğ ile 1 Temmuz 2014 tarihine kadar uzatılmıştır.
3. Anonim Şirketlerin Tamamını Denetim Kapsamına Alıyoruz
Üçüncü şahıslar ile özellikle ortakların haklarının güvence altına alınmasını
teminen, bağımsız denetim dışında kalan anonim şirketlerin de denetim
kapsamına dâhil edilmesine yönelik olarak, 6455 sayılı Kanun ile Türk Ticaret Kanununun 397’nci maddesinde değişiklik yapılmıştır. Yapılan bu değişiklikte, 4572 sayılı Kanun kapsamındaki kooperatifler ve bunların bağımsız
denetime tabi olmayan üst kuruluşlarının da denetimi öngörülmüştür.
Söz konusu şirket ve kooperatiflerin denetimine ilişkin usul ve esaslar ile
bu denetimi yapacak denetçilerin niteliklerine, uyacakları etik ilkelere, görev ve yetkilerine, seçilmelerine, görevden alınmalarına veya ayrılmalarına;
denetimin ve denetim raporlarının içeriğine ve raporun genel kurula sunulmasına ilişkin hususların düzenlendiği yönetmelik taslağı hazırlanmış,
Bakanlar Kurulu’na sunulma aşamasına gelmiştir.
4. Gayrifaal Şirketlerin Kısa Yoldan Tasfiyesi Çalışmalarımız Devam Ediyor
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile fiilen ticari hayatta olmayan, bir diğer ifade ile bitkisel hayatta bulunan kooperatifler dâhil ticaret şirketlerinin tespit
edilerek, bunların kolaylaştırılmış bazı usullerle tasfiye edilmesi ve ticaret
sicili kayıtlarından silinmesine olanak sağlanmıştır. Kanunda öngörülen iki
yıllık sürenin biteceği 1 Temmuz 2014 tarihine kadar yaklaşık 250.000
şirket ve kooperatifin kısa yoldan tasfiye edilmesi beklenmektedir.
Şu ana kadar, ticaret sicili müdürlükleri tarafından Kanun uyarınca yapılan
tespitler sonucunda münfesih durumda oldukları anlaşılan ve ihtarda bulunulan şirket ve kooperatif sayısı 156.789’a ulaşmıştır.
53
30.09.2013 tarihi itibariyle münfesih durumda oldukları anlaşılan 15.548
Anonim Şirket, 53.061 Limited Şirket ve 10.726 Kooperatif olmak üzere toplam
79.335 şirket ve kooperatifin ticaret sicili kaydı silinmiştir.
5. Ticaret Sicil Kayıtlarını Elektronik Ortamda Tutuyoruz
Gerçek ve tüzel kişilerle ilgili ticaret sicili kayıtları ile tescil ve ilan edilmesi
gereken içeriklerin düzenli olarak depolanması, bunlara yönelik işlemlerin
elektronik ortamda gerçekleştirilmesi, sunulması ve erişime açılması amacıyla Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) oluşturulmuştur. MERSİS nezdinde
tutulan bilgiler, gerek Bakanlığımız, gerekse diğer kurum ve kuruluşlar açısından önemli bir veri kaynağı niteliğinde bulunmaktadır.
Şu ana kadar toplam 238 ticaret sicili müdürlüğünden 232’sinin veri aktarım
ve yaygınlaştırma çalışmaları tamamlanmış ve bu ticaret sicili müdürlüklerinde MERSİS üzerinden hizmet verilmeye başlanmıştır. Tüm veri aktarım ve
yaygınlaştırma çalışmalarının 2013 yılı sonuna kadar tamamlanması hedeflenmektedir.
Sistemin ülke genelinde uygulanması ile birlikte, ticari alanda faaliyet gösterecek gerçek ve tüzel kişilere tekil ve benzersiz bir anahtar numara verilecek, yeni şirket kuruluşları elektronik ortamda yapılabilecek ve sicil işlemleri elektronik ortama taşınabilecektir. Mevcut işletme bilgilerinin elektronik
ortama aktarılmasının ardından sözleşme değişikliği ve sermaye artırımı
gibi değişiklik işlemleri de Sistem üzerinden gerçekleştirilebilecektir.
İkinci aşamada; esnaf, serbest meslek erbabı, meslek kuruluşları (sendikalar,
odalar, birlikler ve bunların üst kuruluşları), kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişileri (apartman yöneticiliği gibi) kapsayacak şekilde ülke
düzeyindeki tüm ekonomik birimler sisteme dâhil edilecektir.
Bugüne kadar MERSİS üzerinden 43.240 kuruluş, 22.820 ana sözleşme değişikliği, 900 tasfiye, 2.820 terkin, 274 tür değişikliği olmak üzere toplam
70.054 işlem gerçekleştirilmiştir.
54
odalar, birlikler ve bunların üst kuruluşları), kamu kurum ve kuruluşları ile diğer
gerçek ve tüzel kişileri (apartman yöneticiliği gibi) kapsayacak şekilde ülke
düzeyindeki tüm ekonomik birimler sisteme dâhil edilecektir.
Bugüne kadar MERSİS üzerinden 43.240 kuruluş, 22.820 ana sözleşme
değişikliği, 900 tasfiye, 2.820 terkin, 274 tür değişikliği olmak üzere toplam 70.054
işlem gerçekleştirilmiştir.
İşlem Sayıları
50.000
45.000
43.240
40.000
35.000
30.000
22.820
25.000
İşlem Sayıları
20.000
15.000
10.000
5.000
0
Kuruluş
Ana
sözleşme
Değişikliği
274
900
Tür
Değişikliği
Tasfiye
2.820
Terkin
Şekil 2: MERSİS üzerinden gerçekleştirilen İşlem Sayıları
Şekil
2: MERSİS
üzerinden
gerçekleştirilen
İşlem
Sayıları Hizmetlerin MERSİS
MERSİS’e
kayıtlı
kullanıcı
sayısı 73.136’ya
ulaşmıştır.
üzerinden elektronik ortamda yürütülmesiyle; Bilgi toplumuna uyumun sağlanması,
MERSİS’e kayıtlı kullanıcı sayısı 73.136’ya ulaşmıştır. Hizmetlerin MERSİS
üzerinden elektronik ortamda yürütülmesiyle; Bilgi toplumuna uyumun 41
sağlanması, kamu bilişim hizmetlerinin yaygınlaştırılması, bilgilere hızlı,
kolay ve güvenli bir şekilde erişilmesi, güncel verilerle güncel analiz ve raporlamanın yapılabilmesi mümkün olacak, Bakanlığımızın denetim etkisi
arttırılacak, kırtasiye, haberleşme, insan kaynağı ve benzeri giderlerden de
büyük oranda tasarruf edilmesi sağlanacaktır.
6. Ticaret Sicilinde Edindiğimiz Tecrübeleri Diğer Ülkelerle Paylaşıyoruz
Ülkemiz ve diğer ülkeler arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesine yönelik olarak, ülkemizin dört büyük veri tabanından birini teşkil eden MERSİS
Projesi ile edindiğimiz bilgi ve tecrübeleri diğer ülkelerle paylaşıyoruz. Bu
kapsamda, ülkemizin üyesi olduğu uluslararası kuruluşlarla işbirliği içinde
çeşitli çalışmalar yürütüyoruz.
55
Bu çalışmalar kapsamında, söz konusu kuruluşlar arasında yer alan İslam İşbirliği Teşkilatı (İSEDAK) ile bu yıl içinde “İslam İşbirliği Teşkilatı Üyesi Ülkeler
Ticaret ve Sicil Teşkilatları Arasında İşbirliği ve Tecrübe Paylaşımı” temalı bir
çalıştay düzenlenmiştir. Bu çalıştaya, 29 ülkeden ve Dünya Bankası, OECD ile
AB Türkiye Delegasyonu’ndan temsilciler katılmıştır.
7. Tarladan Sofraya Ticarette Güven
Ülkemiz, özellikle sebze ve meyve üretimi bakımından dünyada sayılı ülkeler
arasında yer almaktadır. TÜİK verilerine göre 2013 yılında ülkemizde; toplam
sebze ve meyve üretimi yaklaşık 46 milyon tondur.
Kamuoyunda Hal Kanunu olarak bilinen 5957 sayılı Kanun, 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Kanuna istinaden Bakanlığımızca hazırlanan
4 yönetmelik ile 1 Tebliğ aynı yıl Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Böylece,
sebze ve meyve ticaretinin hukuki alt yapısı tamamlanmıştır.
Yapılan düzenlemelerle;
•
•
•
•
Sebze ve meyve ticaretinin toptan olarak yapıldığı temel alanlar olan
toptancı hallerimizin sahip olması gereken asgari standartlar belirlenmiştir. Böylece hallerimizin belirli bir geçiş dönemi sonunda daha modern ve çağdaş bir alt yapıya kavuşturulması hedeflenmiştir.
Pazar yerleri ilk defa merkezi bir düzenlemeye konu edilerek, ülke genelinde uygulama birliğini sağlamaya yönelik önemli bir adım atılmıştır.
Vatandaşlarımızın günlük ihtiyaçlarının büyük bölümünü tedarik ettiği
geleneksel semt pazarlarımız, öngörülen standartlar ile alışverişin daha
güvenli ve sağlıklı bir şekilde yapılacağı modern alanlar haline gelecektir.
Sektörde yaşanan anlaşmazlıkların kolay, hızlı ve düşük maliyetle çözülmesi amacıyla il nezdinde hal hakem heyetleri oluşturulmuştur.
Üretici örgütlerinin kurulmasına ve faaliyetlerine ilişkin usul ve esaslar
belirlenmiştir. Böylelikle, üreticilerimizin bir araya gelerek Kanunda öngörülen ayrıcalıklardan faydalanmaları hedeflenmiştir.
Bunun yanında, Hal Kanunu ile ilk kez ‘bildirim” modeli öngörülmüştür.
Böylece, sebze ve meyve ticaretine serbestlik getirilmesi, alternatif pazarla-
56
En Kolay, En
Güvenli
Ticaret
- Üretici örgütlerinin kurulmasına ve faaliyetlerine
ilişkin
usul
ve esaslar
belirlenmiştir. Böylelikle, üreticilerimizin bir araya gelerek Kanunda öngörülen
ayrıcalıklardan faydalanmaları hedeflenmiştir.
Bunun yanında, Hal Kanunu ile ilk kez ‘bildirim” modeli öngörülmüştür.
ma
kanallarının
oluşturulması ve zaman kayıplarının giderilerek maliyetleBöylece, sebze ve meyve ticaretine serbestlik getirilmesi, alternatif pazarlama
rin azaltılması mümkün hale gelecektir.
kanallarının oluşturulması ve zaman kayıplarının giderilerek maliyetlerin azaltılması
mümkün
gelecektir.
Bu
modelhale
ile artık
bildirimde bulunmak kaydıyla hal dışında da toptan alım
1.028.649
1.190.044
2013 Eylül
2013 Ekim
1.451.323
1.150.523
2013 Ağustos
2013 Temmuz
1.824.089
1.618.698
2013 Haziran
1.824.089
2013 Mayıs
1.393.569
1.545.513
2013 Mart
2013 Şubat
888.748
843.774
2013 Ocak
1.266.721
2012 Aralık
1.027.547
2012 Ekim
2012 Kasım
889.561
2012 Eylül
878.735
808.890
2012 Ağustos
2012 Temmuz
724.126
833.181
2012 Mayıs
2012 Haziran
490.123
595.866
2012 Nisan
2012 Mart
2012 Şubat
2.000.000
1.800.000
1.600.000
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
600.000
400.000
200.000
0
133.020
Bildirim Sayıları
2013 Nisan
Buyapılabilmektedir.
model ile artık bildirimde
bulunmak
kaydıyla
hal dışında da
toptan
ve satım
Örneğin,
nihai tüketim
noktalarından
birini
teş-alım ve
kil
eden
semt pazarlarında
faaliyet
gösteren
pazarcılarımız,
satım
yapılabilmektedir.
Örneğin,
nihai
tüketim
noktalarındanüreticiden
birini teşkildoğeden semt
rudan
mal temin
ederek
tüketicilerimize
ulaştırabilmektedir.
pazarlarında
faaliyet
gösteren
pazarcılarımız,
üreticiden doğrudan mal temin ederek
tüketicilerimize ulaştırabilmektedir.
Meslek mensuplarımız bildirim işlemlerini, Bakanlığımız bünyesinde kurdubildirim
işlemlerini,
Bakanlığımız
ğumuzMeslek
Hal Kayıtmensuplarımız
Sistemi üzerinden
yapmaktadır.
Sistemin
resmi olarakbünyesinde
faakurduğumuz
Hal
Kayıt
Sistemi
üzerinden
yapmaktadır.
Sistemin
resmi
liyete alındığı günden bu yana toplam 21.829.276 adet bildirim yapılmıştır. olarak
faaliyete alındığı günden bu yana toplam 21.829.276 adet bildirim yapılmıştır.
Şekil 3: HKS'ye yapılan aylık bildirim sayıları
Şekil 3:Hal
HKS’ye
sayıları
Kayıtyapılan
Sistemi,aylık
sebzebildirim
ve meyve
ticaretinin merkezi olarak izlenebilmesi,
sektördeki işlemlerin ve meslek mensuplarının kayıt altına alınması ve sektöre
yönelik
veriler
elde
amaçlamaktadır.
Hal
Kayıtsağlıklı
Sistemi,
sebze
veedilmesini
meyve ticaretinin
merkezi olarak izlenebilmesi,
sektördeki
işlemlerin
kayıt
altına alınması ve sek8-Ürün
Künyesi ve
ile meslek
Sebze vemensuplarının
Meyveler Kimlik
Kazanıyor
töre yönelik sağlıklı veriler elde edilmesini amaçlamaktadır.
5957 sayılı Hal Kanunu ve ilgili mevzuatı uyarınca, Hal Kayıt Sistemi’ne
yapılan bildirimler sonucunda ürün künyeleri oluşmaktadır. Bu künyelerde, sebze ve
meyvelerin üretim yeri, cinsi, miktarı, hangi üretici ya da işletmeciye ait olduğu ve
43
57
8. Ürün Künyesi ile Sebze ve Meyveler Kimlik Kazanıyor
5957 sayılı Hal Kanunu ve ilgili mevzuatı uyarınca, Hal Kayıt Sistemi’ne yapılan bildirimler sonucunda ürün künyeleri oluşmaktadır. Bu künyelerde,
sebze ve meyvelerin üretim yeri, cinsi, miktarı, hangi üretici ya da işletmeciye ait olduğu ve varsa sertifika bilgileri yer almaktadır. Ürün künyeleri
sayesinde, sebze ve meyvelerin tarladan sofraya kadarki bütün aşamaları
izlenebilmektedir.
Hal Kayıt Sisteminin 2014 yılında bütün unsurlarıyla uygulamaya alınmasıyla birlikte, bu künyelerin etiket olarak malların üzerinde veya kap ya da
ambalajlarının herkes tarafından kolaylıkla görülebilecek bir yerinde bulundurulması sağlanacaktır. Böylelikle, hem gıda güvenliği açısından etkin
bir takip mekanizması oluşacak hem de tüketicilerimiz satın aldıkları sebze
ve meyvenin nerede ve ne zaman üretildiğini öğrenebilecektir.
9. Depolara Lisans, Ürünlere Bereket Geliyor
Lisanslı depoculuk ve ürün ihtisas borsacılığı; depolamaya uygun nitelikte
olan ve standardize edilebilen hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk,
fındık, zeytin, zeytinyağı ve kuru kayısı gibi tarım ürünlerinin;
•
•
•
Sınıf, kalite ve standartlarının laboratuvarlarca belirlenmesini,
Modern altyapıya sahip sağlıklı ortamlarda depolanmasını ve
Ticaretinin ürünün mülkiyetini temsil eden ürün senetleri vasıtasıyla
Ürün İhtisas Borsasında yapılmasını öngören bir sistemdir.
Bugün itibariyle, Bakanlığımızdan lisanslı depo işletmesi kuruluş izni alan
14 adet şirket bulunmaktadır. Bunlardan 4 tanesi lisans alarak faaliyetine
başlamıştır. Hâlihazırda, Ülkemizde lisanslı depo kapasitesi hububat alanında 180 bin tona, fındık alanında 30 bin tona, pamuk alanında 15 bin tona
ve toplamda ise 225 bin tona ulaşmıştır. Kuruluş izni verilen tüm şirketlerin
lisans alması halinde toplam kapasite ise 603.500 tona ulaşacaktır.
58
15.000
30.000
Mevcut
Kapasite
180.000
225.000
17.500
35.000
30.000
Potansiy
el
Kapasite
521.000
603.500
0
100.000 200.000 300.000 400.000 500.000 600.000 700.000
Zeytin
Pamuk
Fındık
Hububat
Toplam Kapasite
Şekil 4: Lisanslı Depo Mevcut ve Potansiyel Kapasiteleri
Şekil 4: Lisanslı Depo Mevcut ve Potansiyel Kapasiteleri
Sistemin en önemli ayaklarından birisi, lisanslı depolara konulan ürünleri
temsilen çıkarılan ürün senetlerinin işlem göreceği ürün ihtisas borsasıdır. Ürün
Sistemin en
önemli ayaklarından
lisanslı
depolara
konulantemsil
ürünleri
ihtisas borsasının
kurulmasıyla
birlikte, birisi,
lisanslı
depodaki
ürünleri
eden ürün
temsilen çıkarılan ürün senetlerinin işlem göreceği ürün ihtisas borsasıdır.
senetleri,Ürün
ulusal
ve uluslararası
düzeyde alınıp
borsanın
ihtisas
borsasının kurulmasıyla
birlikte,satılabilecektir.
lisanslı depodakiBu
ürünleri
tem- kurulup
eden ürün
senetleri,ilgili
ulusalkurum
ve uluslararası
düzeydebirlikte
alınıp satılabilecektir.
faaliyete sil
başlaması
amacıyla
ve kuruluşlarla
yürütülen çalışmalar
Bu borsanın kurulup faaliyete başlaması amacıyla ilgili kurum ve kuruluşdevam etmektedir.
larla birlikte yürütülen çalışmalar devam etmektedir.
Ürün ihtisas borsası faaliyete geçinceye kadar ürün senetleri, kurumsal, mali ve
ihtisas borsası
faaliyete
kadar
ürün senetleri, kurumsal,
mali ticaret
teknik altÜrün
yapısının
yeterliliği
tespitgeçinceye
edilen ve
Bakanlığımızca
yetkilendirilen
ve teknik alt yapısının yeterliliği tespit edilen ve Bakanlığımızca yetkilendirilen
borsalarında işlem görmektedir. Bugün itibarıyla yetkilendirilen Ticaret Borsası
ticaret borsalarında işlem görmektedir. Bugün itibarıyla yetkilendirilen Ticaret
sayısı 9’aBorsası
ulaşmıştır.
sayısı 9’a ulaşmıştır.
10-Yeni Bir Yatırım Aracı Doğuyor
Ürün senetlerinin elektronik ortamda oluşturulması ve borsalarda işlem
görmesi uygulamasına bu yılın Mart ayında başlanmıştır.
Elektronik ürün senedi uygulamasının 2014 yılı içinde lisans verilen diğer
59
lisanslı depo işletmeleri nezdinde de hayata
geçirilmesini ve sistemin tamamen
elektronik ürün senetleri vasıtasıyla işlemesini hedeflemekteyiz.
10. Yeni Bir Yatırım Aracı Doğuyor
Ürün senetlerinin elektronik ortamda oluşturulması ve borsalarda işlem görmesi uygulamasına bu yılın Mart ayında başlanmıştır.
Elektronik ürün senedi uygulamasının 2014 yılı içinde lisans verilen diğer
lisanslı depo işletmeleri nezdinde de hayata geçirilmesini ve sistemin tamamen elektronik ürün senetleri vasıtasıyla işlemesini hedeflemekteyiz.
Elektronik ürün senetleri karşılığında verilecek krediler sayesinde tarım
sektörünün finansal kaynaklara daha kolay erişmesi mümkün olabilecektir. Ayrıca bu senetler, hisse senedi, döviz, altın gibi bir yatırım aracı olarak
kullanılabilecek ve böylelikle tarım sektörü ile finansal piyasalar entegre
olabilecektir.
11. Elektronik Ticaretin Hukuki Altyapısını Oluşturuyoruz
Dünyada olduğu gibi Ülkemizde de bilgisayar ve internet kullanımının artmasıyla birlikte geleneksel ticaret dönüşüme uğrayarak sanal ortama taşınmaktadır.
Ülkemizde 2007 yılında yüzde 30,1 olan internet kullanan bireylerin oranı 2012
yılı sonunda yüzde 47,4’e, sabit geniş bant internet abone sayısı ise 4,5 milyondan 7,8 milyona çıkmıştır. 2009 yılında sunulmaya başlanan 3G mobil internet hizmeti abone sayısı ise 12 milyonu aşmıştır. Artan internet ve mobil
iletişim teknolojilerinin kullanımı, Ülkemizde elektronik ticareti olumlu yönde etkilemiştir. Bu kapsamda, internet üzerinden gerçekleşen kartlı işlemler
2012 yılsonu itibariyle 30,6 Milyar TL’ye ulaşarak 2005 yılına göre yaklaşık 17
kat artış kaydetmiştir. Oransal olarak ise son 5 yılda ortalama yüzde 42,4 oranında büyüme kaydeden e-ticaretin, ulusal ve uluslararası anlamda ülkemize
yönelik yatırımların artmasında da kayda değer bir katkısı olmaktadır.
Elektronik ticaret bugünün koşullarında en hızlı ticaret yapma biçimidir.
Ticaretin hızlı bir şekilde yapılması ise daha yüksek ticaret hacmi ve buna
bağlı olarak daha yüksek yatırım hacmi, daha yüksek istihdam ve büyüme
oranı anlamına gelmesi bakımından önemlidir.
60
İnternet ekonomisinin ülkemize katkı sağlamasının yolu da e-ticaretin kurallarını belirleyen hukuki altyapının oluşturulmasından geçmektedir. Biz de bu
noktada Bakanlık olarak bu altyapının oluşturulmasına yönelik gerekli adımları atmaktayız.
Bu doğrultuda, 24. Yasama Döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisine arz
edilen Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısına ilişkin
Komisyon süreci iktidar ve muhalefet partisine mensup komisyon üyesi
milletvekillerimizin katkıları ile tamamlanmıştır.
Bakanlığımızın uygulayıcı Bakanlık olarak yer aldığı Tasarıda; özetle elektronik ticaretin yaygınlaştırılması, tüketiciler ile elektronik ortamda işlem
yapan diğer kişilerin korunması ve istenmeyen ticari elektronik iletilerin
önüne geçilmesi hedeflenmiştir.
Çalışmalardaki temel prensibimiz, konunun öneminin ve dinamik yapısının
farkında olarak, e-ticarete yönelik yönlendirici ve destekleyici düzenlemeler
yapmak, e-ticareti kuralların belirli olduğu, yatırımcılara hukuki güvencenin
sağlandığı, haksız rekabet ortamının engellendiği bir ticaret yapma biçimi haline getirmektir.
12. Perakende Ticareti Bütüncül Bir Yaklaşımla Düzenliyoruz
Ülkemizde siyasi istikrarın yerleşmesi ekonomik istikrar ortamını da beraberinde getirmiştir. Bu sürecin perakende ticaret sektörüne de olumlu yansımaları
olmuştur. 2002 yılında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 58 milyar TL olan perakende ticaret cirosunun 2010 yılsonu itibariyle 278 milyar TL’ye
ulaşması bunun somut bir göstergesidir. Yaklaşık 5 kata ulaşan bu büyümeyle
birlikte sektöre atfedilen önem artmış ve sektörde ciddi bir değişim ve dönüşüm başlamıştır.
Ekonomik gelişmenin sonucu olarak kişisel gelir düzeyi ve refah seviyesinde yaşanan artışta, perakende ticaret sektöründeki bu hızlı büyüme de etkili olmuştur. Bu gelişmeler ışığında Ülkemiz ticari hayatı için çok önemli
olan perakende ticaretin yönlendirici ve destekleyici bir şekilde düzenlenmesi gerekliliği doğmuştur.
61
Perakende sektörünü yasal bir çerçeveye kavuşturmak amacıyla Bakanlığımız, ilgili tüm tarafları düzenlenen geniş kapsamlı toplantılarla bir araya
getirmiş, sektörde faaliyet gösterenlerin yanı sıra sektörle doğrudan ya da
dolaylı bir şekilde ilgili bulunan kamu kurum ve kuruluşları, meslek örgütleri ve sivil toplum kuruluşlarının görüşleri alınmıştır. Yapılan bu çalışmalar
neticesinde Bakanlığımızca, “Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında
Kanun Tasarısı Taslağı” hazırlanarak kamuoyunun görüşüne açılmıştır.
Bu Tasarıda, hem organize hem de geleneksel perakende ticarete yönelik
düzenlemelere yer verilmiştir. Böylece, sektörde yaşanan sorunların bütüncül bir bakışla çözüme kavuşturulması amaçlanmıştır.
Tasarıyla şu yenilikler getirilmektedir;
• Perakende sektörüne yol gösterecek Stratejik Ticari Planlar yürürlüğe
konulacak.
• Perakende sektöründe iş yeri açılışları “TEK KAPI” dan gerçekleşecek.
Bakanlığımız bünyesinde kurulan Perakende Bilgi Sistemi (PERBİS)
ile işyeri açılış işlemlerinin bu sistem üzerinden gerçekleştirilmesi sağlanarak bürokratik işlemler azaltılacak.
• Esnaf ve sanatkârlarımıza ve özellikle kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere AVM’lerde belli oranda yer ayrılacak.
• Düşük maliyetli ve etkin mal tedarikinin sağlanması amacıyla, esnaf ve
sanatkârlarımız meslek kuruluşları eliyle Bakanlığımızın gözetim ve denetiminde tedarik ve dağıtım şirketleri kurabilecek ve böylece esnaf ve
sanatkârlarımızın rekabet gücü artacak.
13. Ustalık Belgesi Sorununu Çözüyoruz
Ustalık belgesine ilişkin olarak 3308, 5174 ve 5362 sayılı Kanunlarda yer
alan hükümlerin yanlış değerlendirilmesi uygulamada birtakım sorunlara
yol açmıştır. İşyeri açılışlarında esnaf ve sanatkâr işletmelerinden ustalık
belgesi talep edilirken, bu belge ticari işletmelerden talep edilmemektedir.
Söz konusu uygulama farklılığını gidermek ve ustalık belgesinin işyerlerine
değil işi yapacak kişinin niteliklerine özgü olmasını sağlamak üzere, Pera-
62
kende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı ile anılan
kanunlarda değişiklik yapılması öngörülmektedir. Böylece hem ustalık gerektiren işler ehil kişilerce yapılmış olacak, hem de sektörde yer alan işletmeler arasında bu konuda eşitlik sağlanacaktır.
14. Oda ve Borsalarımızın Seçim İşlemlerinde ve Üye Faaliyet Kodlarında Önemli Yenilikleri Hayata Geçirdik
Ülkemizde 181 ticaret ve sanayi odası, 57 ticaret odası, 12 sanayi odası, 2 deniz ticaret odası ve 113 ticaret borsası olmak üzere toplam 365 oda ve borsa
faaliyet göstermektedir. Bu kuruluşlar üyesi olan yaklaşık 1,5 milyon tacir ve
sanayiciye hizmet vermektedir.
Bilindiği üzere, odalar ve borsalar; üyelerinin müşterek ihtiyaçlarını karşılamak ve meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak amacıyla kurulan kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır. Bu kuruluşlara kayıt olan tacir ve
sanayiciler faaliyet konularına göre meslek gruplarına ayrılmaktadır. Her
meslek mensubu kendi meslek grubuna kaydedilmektedir. Tacir ve sanayicilerin meslek gruplarının doğru belirlenmesi; bunların organlarda eşit olarak temsil edilmesi ve yürütülen görev ve hizmetlerin tam anlamıyla yerine
getirilmesi bakımından ehemmiyet arz etmektedir.
Mesleklerin gruplandırılmasına dair esasların standart olarak uygulanamaması, ticari ve sınaî hayattaki gelişmeler karşısında yetersiz kalması ve
ayrıca uluslararası uygulamalar ile uyumlu olmaması nedenleriyle güncellenmesi gerekliliği hâsıl olmuştur.
Bu bağlamda, gerekli mevzuat değişiklikleri yapılarak Bakanlığımız koordinasyonunda yürütülen çalışmalar kapsamında;
•
•
Oda ve borsalara kayıtlı tacir ve sanayicilerin tamamına, “Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistikî Sınıflaması” (NACE) sistemi ile
uyumlu bir faaliyet kodu verilmiştir.
Faaliyet kodlarının belirlenmesini müteakip, aynı konuda faaliyette bulunan tacir ve sanayicilerin aynı meslek grubunda yer almalarına yönelik çalışmalar tamamlanmıştır.
63
Ayrıca, geçtiğimiz dönemlerde seçimler öncesinde Ticaret Sicil Müdürlüklerinde yaşanan yoğunluk ve bürokratik işlemlerin neden olduğu olumsuzluklar yapılan bir yasal değişiklikle giderilmiş, tüzel kişilerin gerçek kişi
temsilcilerinin oy kullanabilmesi için oy kullanma sırasında ibraz edilmesi
zorunlu olan yetki belgelerinden alınan harçlar kaldırılmış ve bu belgeye
bir alternatif olarak imza sirküleri ile de oy kullanma imkânı getirilmiştir.
Oda ve borsa organ seçimleri, yapılan bu düzenlemelerin ardından, 2013
yılının Mayıs-Haziran aylarında, TOBB organ seçimleri ise Ağustos ayında
tamamlanmıştır. Yapılan mevzuat değişiklikleri, seçimlerde bugüne kadar
hiç olmadığı ölçüde yüksek katılım oranlarına ulaşılmasını sağlamış ve bu
kuruluşların demokratik yapısını daha da güçlendirmiştir.
15. KOBİ’lere Kredi Kolaylığı Getirdik
Bakanlık olarak, ekonomimizin lokomotifi konumundaki KOBİ’lere yönelik
çalışmalarımızı da sürdürmekteyiz. Türkiye’nin çoğunlukla az gelişmiş bölgelerinde faaliyet gösteren mikro işletmeler ve KOBİ’lerin finansmana erişimini kolaylaştırmak amacıyla ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde
Büyüyen Anadolu’ya Kredi Kolaylıkları (BAKK) Projesi başlatılmıştır.
2 yıl içinde 4.000 işletmeye toplamda 500 milyon avro tutarında bir kredi
kullandırılmasının hedeflendiği projede 1 Ağustos 2013 tarihi itibarıyla
hedefe ulaşılmış ve 4,788 KOBİ’ye 390 milyon avronun üzerinde kredi
sağlanmıştır. Proje için ilave kaynak sağlanması konusunda da çalışmalar
yürütülmüş ve bu çerçevede, Proje genişletilerek, kredi hacmi 537 milyon
avrodan 930 milyon avroya ulaşmıştır.
B. TÜKETİCİ HAKLARI
1. Tüketicileri Daha İleri Seviyede Korumaya Yönelik Tedbirler Alıyoruz
Gelişmiş ekonomilerin en temel özelliklerinden biri de tüketici haklarına
gösterilen saygı ve duyarlılıktır. Tüketicilerimizin gelişmiş ülkelerde yaşayan
tüketicilerle aynı haklara sahip olmaları, bilgilendirilmeleri, yasal haklarını
kullanmaları ve kendilerini temsil etme konusunda özendirilmeleri hususlarına büyük önem vermekte ve çalışmalarımızı bu anlayışla yürütmekteyiz.
64
Tüketicinin korunması alanındaki ilk büyük adım 1995 yılında Tüketicinin
Korunması hakkında Kanun’un yürürlüğe girmesiyle atılmıştır. Ancak geçen
zaman içinde tüketici ihtiyaçlarının değişmesi, dünyada yaşanan ekonomik
ve teknolojik gelişmeler nedeniyle 2003 yılında iktidarımız döneminde Tüketici Kanununda kapsamlı bir değişiklik yapılmıştır.
Tüketicinin korunması alanının çok dinamik bir konu olması nedeniyle tüketiciler yeni imkânlarla birlikte yeni sorunlarla da karşılaşmaktadırlar. Yaşanan gelişmeler ve Avrupa Birliğiyle yapılan tam üyelik müzakereleri çerçevesinde tüketicinin korunması mevzuatında tekrar kapsamlı bir değişiklik
yapma ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Bu çerçevede tüketicileri daha ileri seviyede korumaya yönelik tedbirlerin
alınması, tüketicilerin hak arama yollarının kolaylaştırılması, tüketicinin bilgilendirilmesine ağırlık verilmesi, bürokrasinin azaltılması ve hakkaniyete
uygun bir ceza sisteminin oluşturulması amacıyla Bakanlığımız tarafından
hazırlanan “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı” TBMM Sanayi,
Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda kabul edilerek TBMM Genel Kurulu’na sevk edilmiştir.
Tüketicilerimiz lehine birçok yenilik getiren 4077 Sayılı “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı” TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda kabul edilerek TBMM Genel Kurulu’na
sevk edilmiştir.
2. Tüketici Hakem Heyetleri
Diğer taraftan tüketici şikâyetlerinin değerlendirilmesi, belgelendirme, eğitim ve denetim çalışmaları başlıkları altında, gerek bakanlık gerekse 81 il ve
892 ilçede en az bir adet, bazı ilçelerde nüfusa ve şikâyet yoğunluğuna göre
iki ve ikiden fazla olmak üzere kurulan toplam 975 Tüketici Sorunları Hakem Heyeti ile tüketici haklarının korunması ve uyuşmazlıkların çözümüne
yönelik çalışmalarımız devam etmektedir.
Tüketici bilincinin artırılması amacıyla yaptığımız çalışmalar sonucu, bakanlığımız merkez ve taşra teşkilatına yapılan başvuruların her geçen gün
artış göstermektedir.
65
Bakanlığımıza, 31 Ekim 2013 tarihi itibariyle devre tatil, paket tur, kampanyalı satış, kapıdan satış, mesafeli satışlar, tüketici kredisi, konut finansman
kredisi, kredi kartları, süreli yayın, abonelik, ayıplı mal ve hizmet vb. konularında BİMER, Bilgi Edinme ve yazılı olarak toplam 10.541 tüketici şikâyeti
başvurusu yapılmıştır.
2012 yılında ilk sekiz aylık Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerine yapılan
toplam tüketici şikâyeti başvuru sayısı 132.386 iken 2013 yılı aynı döneminde bu sayı 363.715’e ulaşmıştır. Dolayısıyla 2013 yılı sonunda hakem heyetlerine yapılan başvurularda önemli bir artış olduğu görülmektedir.
66
Ayrıca, 2002 yılından günümüze kadar gelen süreçte hakem heyetlerine
ulaşan şikâyetlere bakacak olursak;
Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerine 2002-2013 Yılları Arasında Ulaşan ve Tüketicinin
Lehinde veya Aleyhinde Olmak Üzere Sonuçlanan Başvuruların Dağılımı
YILLAR
Tüketicinin
Lehine
Tüketicinin
Aleyhine
Bilirkişi
İncelemesi
Yaptırılanlar
Başka Bir
Kuruma Sevk
Edilenler
Toplam
2002
16.842
2.100
1.741
12.692
33.375
2003
16.646
2.690
4.742
7.504
31.582
2004
22.034
4.173
4.054
8.215
38.476
2005
34.721
6.888
5.455
846
47.910
2006
45.909
12.030
9.671
1.245
68.855
2007
54.075
14.388
10.904
3.506
82.873
2008
66.612
22.864
10.065
5.529
105.070
2009
104.574
20.476
14.148
4.612
143.810
2010
135.062
22.482
17.658
4.064
179.266
2011
120.971
22.132
18.015
4.100
165.218
2012
352.591
56.591
31.825
5.047
446.054
2013
298.401
41.562
20.239
3.513
363.715
Toplam
1.268.438
228.376
148.517
60.873
1.706.204
Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerine 2013 yılının ilk 8 ayında yapılan
363.715 şikâyetin 298.401’i tüketici lehine, 41.562’si tüketici aleyhine sonuçlanmış, dolayısıyla lehte ve aleyhte olmak üzere karara bağlanan tüketici şikâyetlerinin %87,7’si tüketicinin lehine sonuçlanmıştır. Başvuruların
20.239’u tüm giderleri bakanlığımız bütçesinden karşılanmak üzere bilirkişi
incelemesine tabi tutulmuş ve 3.513’ü ilgisi nedeniyle başka kurum ve kuruluşlara sevk edilmiştir.
67
Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerine yapılan başvuruların konularına göre
dağılımı ise aşağıdaki grafikte görüldüğü gibi olup, 2013 yılında yapılan
başvuruların %69’unu bankacılık sektörüne ilişkin şikâyetler oluşturmaktadır.
Toplumu bilgilendirme çalışmaları çerçevesinde değişik konularda bakanlığımızca pek çok yayın hazırlanmakta, broşür, afiş, kitapçık ve benzerleri
kamuoyunun bilgisine sunulmakta ve “Alo 175 Tüketici Danışma Hattı”
ile tüketicilerimize hizmet sunulmaktadır. 2013 yılında Türkiye genelinde
toplam 304.280 çağrı alınmıştır.
68
3. Piyasa Gözetimi ve Denetimi Faaliyetleri
Tüketicinin korunması kavramı, tüketicinin ekonomik menfaatinin korunmasının yanı sıra sağlık ve güvenliğinin korunmasını da kapsamaktadır.
Bakanlığımız tarafından yürütülen piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri
tekstil, ayakkabı, kırtasiye, mobilya, çocuk bakım ürünleri gibi doğrudan tüketiciye arz edilen ürünlere yönelik olup, sorumlu olduğumuz alan doğrudan nihai tüketicileri ilgilendirmektedir. Bu nedenle, özel bir önem ve hassasiyet gerektirmektedir.
Hedefimiz; hem iç piyasadaki hem de ithalat aşamasındaki tüm tüketici
ürünlerinin; insan sağlığı, can ve mal güvenliği ile tüketicinin korunması
açısından güvenlik gereklerini karşılaması ve yüzde yüz güvenli olmasını
sağlamaktır.
Bu hedefe ulaşmak için, Bakanlığımızda tek görevleri piyasa gözetimi ve
denetimi yapmak olan Gümrük ve Ticaret Denetmeni kadrosu ihdas edilmiştir. Önümüzdeki yıllarda sayıları daha da artacak olan, 109 Gümrük ve
Ticaret Denetmeni Bakanlığımızda (23 Ticaret İl Müdürlüğünde) göreve
başlamıştır. Söz konusu denetim personeline tüm bu bilgi ve becerilere sahip olabilmeleri için profesyonelce planlanmış eğitim programı uygulanmış ve en kısa zamanda piyasada aktif denetime çıkacak konuma gelmeleri
sağlanmıştır.
2013 yılında Bakanlığımızca “Tüketici Ürünlerinin Güvenlik Risklerinin Belirlenmesine İlişkin Tebliğ” kapsamında çocuk giysileri, bebek ürünleri ve kırtasiye ürünleri ile ilgili denetimler yapılmıştır. Ayrıca gümrüklerde de 2013
yılı başından itibaren sorumlu olduğumuz ürün gruplarında ürün güvenliği
denetimlerine başlanmış ve söz konusu denetimler yoğun bir şekilde devam etmektedir.
Bakanlığımız, ülkemizde tüketicinin korunmasından sorumlu otorite olması nedeni ile ürün güvenliği konusunda daha fazla inisiyatif almakta olup,
tüketicilerin günlük hayatta sıklıkla kullandıkları tekstil, ayakkabı, kırtasiye,
mobilya, çocuk bakım ürünleri ve bunların yanı sıra oyuncak, deterjan, emzik, biberon, havuz kimyasalları, kuvvetli asit bazlar, diş fırçaları ve hijyenik
69
kağıt gibi doğrudan tüketiciye arz edilen ürünlere yönelik piyasa gözetimi
ve denetimi sorumluluğunu üstlenmektedir.
Söz konusu ürünlerin (oyuncak, deterjan vs.) denetimi daha önce Sağlık
Bakanlığı’nda idi. Bu ürünlerden oyuncakların iç piyasa denetimleri, diğerlerinin ise hem iç piyasa hem de ithalat aşamasındaki uygunluk denetimleri
Bakanlığımızca yerine getirilecektir. Buna ilişkin olarak dokuz tebliğ ve bir
yönetmelik 31 Ekim 2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir.
Bakanlığımız kurulduğu 2011 yılı Haziran ayından bu yana sorumlu olduğu
ürün gruplarında denetim yapmaktadır. Bu alanlarda ilk uygulama 2011 yılında yapılmış; 44.423 adet ürün denetlenmiş ve 13.872 adet ürün güvensiz
bulunmuştur.
Tüm ürünlerdeki güvensizlik oranı 2011 yılında %38,64; 2012 yılında %8,73;
2013 yılında ise %5’e gerilemiştir. 2011 yılında kırtasiye ürünlerinde %53
olan güvensizlik oranı; 2012 yılında %24’e, 2013 yılında ise %17,5’e düşmüştür.
70
Bakanlık olarak üç yıllık piyasa gözetimi uygulamamız sonunda ürünleri
güvensiz bulunan üretici/ithalatçılara 1.245.039 TL idari para cezası, ayrıca
güvensiz ürünlerin ilanı, toplatılması ve imhası cezası uygulanmıştır.
Bakanlığımız sorumluluk alanına giren yeni ürünler için hem piyasaya arzdan önce bildirim, hem de piyasada iken denetim mekanizmasını işletecek
olup, piyasada dolaşan kayıtlı veya kayıtsız bütün ürünlerin güvenliğini temin etmeyi amaçlamaktadır.
71
4. Reklam Kurulu Faaliyetleri
Ekonomik taraflardan daha zayıf halkayı oluşturan tüketicilerin aldatılıp yanıltılmasının, bilgi ve tecrübe eksikliğinin istismar edilmesinin önlenmesi
ve böylece tüketicilerin ekonomik çıkarlarının korunması açısından ticari
reklam ve ilanların denetimi bir gereklilik haline gelmiştir.
Mevcut düzenlemelere göre reklamların tüketiciyi aldatıcı, yanıltıcı veya
onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici, genel ahlaka aykırı,
kamu sağlığını bozucu, hastaları, yaşlıları, çocukları ve özürlüleri istismar
edici olmaması gerekir.
Bu denetim görevi 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile
kurulan ve Bakanlığımız, Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel
Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Reklam Kurulu’na verilmiştir.
Bu kapsamda, tüketicilerin doğru bir şekilde bilgilendirilmesini ve hür iradesiyle seçim yapabilmesini sağlamak, işletmeler ile tüketiciler arasında
köprü vazifesi gören, mal ve hizmetlerin tanıtımını sağlayan reklamlar vasıtasıyla tüketicilerin temel çıkarlarının zedelenmesini ve dolayısıyla da rakip
firmaların zarar görmesini engellemek Reklam Kurulu’nun temel hedefleri
arasında yer almaktadır.
Reklamlar, kanunlara, Reklam Kurulunca belirlenen ilkelere, genel ahlaka,
kamu düzenine, kişilik haklarına uygun, doğru ve dürüst olmalıdır.
Reklam Kurulu, tüketicilerin can ve mal güvenliği ile ekonomik çıkarlarını
önemli derecede bozan reklamlar hakkında 3 aya kadar tedbiren durdurma
cezası verebilmektedir. Diğer taraftan durdurma, düzeltme ve idari para cezalarını da birlikte veya ayrı ayrı verebilmektedir.
Reklam Kurulu tarafından verilen idari para cezası 2013 yılı için yerel mecrada yayınlanan reklamlar hakkında 8.788-TL, ulusal mecrada yayınlanan
reklamlar hakkında 87.915-TL’dir.
72
Reklam Kurulu kurulduğu yıl olan 1995’ten bu yana aldatıcı ve yanıltıcı reklamlarla mücadele etmektedir. Kurulduğu günden bu yana sadece ceza
vermek için değil, yol göstermek ve bilgilendirmek için çalışmıştır.
Reklam Kurulu’na 2011 yılında yapılan başvuru sayısı 3039’dur. Bu sayı 2012
yılında 2041, 2013 yılında (31 Ekim itibariyle) ise 1363’tür.
Reklam Kurulu tarafından dosyalar 13 farklı sektör başlığı altında incelenmektedir. Bu sektörler şunlardır; sağlık, kozmetik ve temizlik ürünleri, gıda,
iletişim hizmetleri, dayanıklı tüketim malları, turizm, bankacılık ve sigortacılık hizmetleri, tütün ve alkol, teknoloji, eğitim, enerji, örtülü reklam ve diğer sektörler.
2013 yılında Reklam Kuruluna yapılan başvuruların sektörel dağılımına bakıldığında, 379 başvuru ile gıda sektörünün ilk sırada yer aldığı, onu takiben 266 başvuru ile sağlık sektörü, 139 başvuru ile diğer sektörlere ilişkin
başvuruların, 125 başvuru ile iletişim sektörü ve 94 başvuru ile teknoloji
sektörünün yer aldığı görülmektedir.
73
Reklam Kurulu gündeminde görüşülen dosya sayısı 2012 yılında 1035 olup,
gündemde görüşülen dosya sayısı 31 Ekim 2013 itibariyle 884’tür.
Reklam Kurulu 2013 yılının ilk 10 ayında toplam 1827 adet dosyayı karara
bağlamıştır. Kurul tarafından karara bağlanan dosyaların 937’si yapılan ayrıntılı ön inceleme aşamasında mevzuata aykırı olmadığı için incelemeye
alınmamış, 884 dosya Kurulda görüşülüp karara bağlanmış ve 6 dosya hakkında tedbiren durdurma cezası uygulanmasına karar verilmiştir.
74
Reklam Kurulu tarafından 2013’te incelemeye alınan 884 dosyanın 837’si
mevzuata aykırı bulunmuş, 47’si mevzuata aykırı bulunmamıştır.
Reklam Kurulu tarafından uygulanan idari yaptırım türlerine bakıldığında
837 dosyadan 523’üne sadece durdurma cezası verildiği görülmektedir.
Reklam Kurulunun ağırlıklı olarak sadece durdurma cezası vermesi Kurulun
salt ceza verme mantığıyla hareket etmediğini, durdurma cezaları ile sektörleri bilgilendirmeye ve disiplin altına almaya çalıştığını göstermektedir.
2013 yılında Reklam Kurulunda görüşülen dosyaların sektörel bazda aykırılık durumlarına bakıldığında gıda sektörünün 320 dosyayla birinci sırada
olduğu görülmektedir. Sıralamada gıda sektörünün ilk sırada yer almasının en önemli sebebi, son zamanlarda oldukça artan ve hastalıkları tedavi
ettiğini belirten gıda takviyelerinin aldatıcı tanıtımının yapılmasıdır. Sağlık
sektörünün 99 dosya ile 2’nci sırada yer almasının nedeni ise sağlık mevzuatının reklamlar konusunda getirdiği ciddi sınırlamalar ve kısıtlamalardır.
Reklam Kurulu başvuruların %39’u tüketiciler tarafından yapılmışken %35’i
kurum ve kuruluşlar tarafından yapılmıştır. Re’sen başlatılan incelemelerin
oranı %13, rakip firmalar tarafından yapılan başvuruların oranı ise %13’tür.
75
2013 yılında Reklam Kurulu 21.316.001 TL idari para cezası uygulamıştır.
2013 yılında gıda sektörüne uygulanan idari para cezası miktarı yaklaşık 6
milyon TL’dir. Bu sektörde verilen idari para cezasının bu denli yüksek olmasındaki sebep başvuru sayısında olduğu gibi hastalıkları tedavi ettiğini
belirten gıda takviyeleridir.
5. Belge Uygulaması
Piyasaya sunulan mallarla ilgili olarak, “Garanti Belgesi” ve “Satış Sonrası
Hizmetleri Yeterlilik Belgesi” işlemleri hiçbir evrak alınmadan, internet ortamında elektronik imza ile yürütülmektedir. Bu proje e-devlet kapsamındaki
elektronik belge uygulamalarından biridir.
Bu uygulama ile kâğıt, posta, yol ve benzeri giderlerin yanı sıra, noter masrafları ve aracı firmalar için iş sahiplerinin cebinden çıkan ve maliyet olarak
tüketicilere yansıtılan milyonlarca lira tasarruf edilmektedir.
76
Ayrıca bürokratik işlemler son derece kısaltılarak, müteşebbislerin zaman
ve mekâna bağlı kalmaksızın masrafsız olarak belge müracaatında bulunabilmesine imkân sağlanmaktadır.
01.01.2013 – 31.10.2013 tarihleri arasında belgelendirme faaliyetlerine yönelik işlemler aşağıdaki şekilde gerçekleşmiştir.
Garanti Belgesi 31.10.2013 Tarihi İtibariyle Başvuru Sayısı: 31.043’tür.
Garanti belgesi başvuru sayısı
Yapılan İşlemler
İşlem Adedi
Garanti Belgesi Onayı
Garanti Belgesi Yenileme
Model İlavesi Onayı
Eksiklik İşlemleri
Toplam İşlem
7.586
2.836
12.314
8.307
31.043
Satış Sonrası Hizmet Yeterlilik Belgesi 31.10.2013 Tarihi İtibariyle Başvuru
Sayısı: 5.588 adet
Satış Sonrası Hizmet Yeterlilik Belgesi(SSHYB)
Yapılan İşlemler
İşlem Adedi
SSHYB Onayı
Servis Değişiklik Onayı
SSHYB Eksiklik İşlemleri
Toplam İşlem
2.818
339
2.431
5.588
77
6. Tüketici Bilgi Sistemi (TÜBİS)
Tüketici şikâyetlerinin tüketici sorunları hakem heyetlerine doğrudan aktarılmasını, şikâyetlerin inceleme ve değerlendirme aşamalarının internet
üzerinden takip edilmesini ve sonuçlarının sorgulanmasını sağlamak amacıyla 2010 yılı Nisan ayında Tüketici Bilgi Sistemi (TÜBİS) tüketicilerimizin
kullanımına açılmıştır. TÜBİS üzerinden 31 Ekim 2013 tarihi itibariyle
218.836 başvuru yapılmıştır.
Bu uygulamalara ek olarak mobil tüketici (m-tüketici) uygulaması ile de
başvuru yapma ve bilgi alma imkânı tanınmaktadır. Sosyal medya üzerinden tüketicilerimizin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi çalışmaları yürütülmektedir.
7. Tüketici Konseyi
Tüketici Konseyi, tüketicilerin ihtiyaçlarının ve çıkarlarının korunması ile tüketici sorunlarının evrensel tüketici hakları doğrultusunda çözümlenmesi
için alınması gereken tedbirlerin araştırılması amacıyla Bakanlığımız koordinatörlüğünde oluşturulmakta ve yılda en az bir kere toplanmaktadır. Tüketici Konseyi bugüne kadar 17 kez toplanmış ve gerek Bakanlığımız görev
ve yetki alanlarını kapsayan gerekse de diğer kurum ve kuruluşların uygulama alanlarına giren konularda tüketicilerin haklarını geliştirici ve uygulamada yaşanan tüketici sorunlarını giderilmesine ışık tutacak birçok karar
almıştır. Tüketici Konseyi bu yıl 30 Mayıs 2013 tarihinde 17’nci kez çeşitli
kurum, kuruluş ve sivil toplum örgütü temsilcilerinden oluşan 78 delegenin katılımıyla toplanmıştır.
8. Tüketici Ödülleri
Tüketici bilincini geliştirmek ve bu yönde hak arama alışkanlıklarını yaygınlaştırmak, tüketici haklarına saygılı kişi, kurum ve kuruluşları teşvik etmek, tüketicinin korunması ve bilinçlendirilmesi ile ilgili bilimsel çalışmaları
özendirmek amacıyla 7 dalda ödül verilmektedir.
78
Bu yıl 16’ncısı düzenlenen Geleneksel Tüketici Ödülleri Töreni 28 Mart 2013
tarihinde Ankara’da gerçekleştirilerek ödül almaya hak kazanan kişi, kurum
ve kuruluşlara ödülleri verilmiştir.
9. Tüketicinin Korunmasıyla İlgili AB ve Diğer Uluslararası Kurum ve
Kuruluşlarla İlişkiler
AB müktesebatının 28 inci faslı, ‘Tüketicinin ve Sağlığın Korunmasıdır.
Söz konusu fasıla ait tanıtıcı tarama toplantısı 8-9 Haziran 2006; ayrıntılı tarama toplantısı ise 6-7 Temmuz 2006 tarihlerinde gerçekleştirilmiş olup bu
fasılda, Bakanlığımız koordinatör kurum olarak görev yapmıştır. Tüketicinin
ve Sağlığın Korunması Faslı, AB Konseyinde onaylanmış ve 19 Aralık 2007
‘de herhangi bir açılış kriteri olmaksızın müzakerelere açılmıştır.
Faslın kapanışına ilişkin ise, 6 adet kapanış kriteri öngörülmüştür. Bunlardan
birisi, Türk tüketicinin korunması mevzuatının AB mevzuatı ile tam uyumunun sağlanmasıdır. Avrupa Birliği-Türkiye Katılım Müzakereleri kapsamında,
müzakerelere açılan ‘Tüketicinin ve Sağlığın Korunması’ faslının kapanabilmesi için öngörülen kriterlerden biri olan mevzuat uyumunu tamamlamak
amacıyla, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda değişiklik
çalışmaları halen devam etmektedir. Mevzuat değişikliği çalışmalarında, AB
tüketicinin korunması mevzuatına uyuma azami ölçüde dikkat gösterilmiştir.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütünün (OECD) Bilim, Teknoloji ve Sanayi Direktörlüğü altında oluşturulan Tüketici Politikaları Komitesi nezdinde Ulusal Eşgüdüm Birimi görevi Bakanlığımızca yürütülmektedir. Bu çerçevede, anılan komite nezdinde yılda iki kez düzenlenen toplantılara iştirak
sağlanarak, bu toplantılar neticesinde oluşturulan belgelere gerektiğinde
ilgili kurumların görüşü de alınarak katkı sağlanmaktadır.
Ayrıca, tüketici çıkarlarını etkileyen sınır ötesi ticari faaliyetler hakkında bilgi paylaşımı ve kanun uygulayıcı kurumlar arasında uluslararası işbirliğini
sağlamayı hedefleyen ve hâlihazırda 49 ülkenin üye olduğu Uluslararası
Tüketicinin Korunması ve Uygulama Ağı (ICPEN)’e yaptığımız üyelik başvurusu 2010 yılında onaylanmış ve ülkemizde ICPEN’in tam üyesi olmuştur.
Bakanlığımız tarafından tüketicinin korunması alanında çeşitli ülkelerle iş-
79
birliğine yönelik çalışmalar da yapılmaktadır. Bu bağlamda, 17 Kasım 2012
tarihinde Kahire’de Bakanlığımız ile Mısır Ticaret ve Sanayi Bakanlığı arasında “Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi ve Denetimi Alanlarında
İşbirliği Anlaşması” imzalanmıştır.
Diğer taraftan, Macaristan ve Cezayir Ticaret Bakanlığı Ekonomik Kontrol
ve Kaçakçılıkla Mücadele Genel Müdürlüğü’nden gelen teklifle Bakanlığımız ve söz konusu kurumlar ile tüketiciyi koruma, mal ve hizmetlerde kalite
kontrolü alanlarına ilişkin bir işbirliği anlaşması yapılması amacıyla çalışmalarımız halen devam etmektedir.
Bakanlığımızca tüketicinin korunması alanında AB kaynaklı proje çalışmaları da yürütülmektedir. Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) 1. Bileşeninin
2012 yılı programlaması sürecinde Bakanlığımızca sunulan “Tüketicinin
Daha İleri Korunması” “Further Alignment in Consumer Protection”
isimli proje teklifinin programlama paketine dâhil edilmesi öngörülmüştür.
Programlama aşamasında hazırlanan proje fişine ilişkin Avrupa Komisyonu
ile Merkezi Finans ve İhale Birimi’nin yorumları doğrultusunda proje fişinde
değişiklikler yapılmış olup 15.10.2013 tarihi itibariyle son hali verilerek AB
Bakanlığına iletilmiştir.
Projenin amacı, tüketicinin korunması mevzuatında AB ile teknik, kurumsal
ve yasal açıdan tam uyum sağlamak ve Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri
ile tüketici mahkemelerinin kapasitesini arttırmaktır. Bu doğrultuda Adalet
Bakanlığı, Türkiye Adalet Akademisi ve Yargıtay Başkanlığı projenin ortak
faydalanıcıları olması planlanmaktadır.
C. ESNAF VE SANATKÂRLARIMIZ
Esnaf ve sanatkârlarımız; toplumun tüm kesimlerine yönelik üretimleriyle
ekonomik büyümeye ve sosyal sisteme katkı sağlayan, ekonomik dinamizmin ve canlılığın kaynağını oluşturan, refahı tabana yayan, istihdama
önemli bir düzeyde katkı veren, bunların yanında istikrarın da temel mekanizması olarak kabul gören bir kesimdir.
80
Esnaf ve sanatkârlarımız, en önemli kültürel miraslarımızdan biri olan Ahilik
Kültürünün yegâne taşıyıcısıdırlar.
Ahilik Kültürü’nü tanıtmak, yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak üzere
Ahilik Haftası Kutlamalarını tüm yurtta geniş katılımlı etkinliklerle gerçekleştiriyoruz.
Ahiliği gelecek nesillere aktarmak ve kalıcı bir eser meydana getirmek amacıyla; her yönüyle Ahiliği kuşatan ve başvuru kaynağı niteliği taşıyan bir
“Ahilik Ansiklopedisi” hazırlıyoruz.
Esnaf ve sanatkârlarımızın dünyadaki değişim ve dönüşüme intibakları amacıyla hazırlanan “Esnaf ve Sanatkârlar Değişim, Dönüşüm, Destek (3D) Strateji Belgesi” kapsamında, esnaf ve sanatkârlarımızın vergiden muaf tutulmasından, kullandığı kredi miktarlarının artırılmasına kadar birçok tedbir
hayata geçirilmiştir.
1. ESDEP Kazanımları
ESDEP kapsamında iki yıl boyunca yapılan çalışmalar meyvesini vermeye
devam etmektedir. Bu çalışmalardan bazılarına aşağıda yer verilmiştir.
• Esnafımızın Kredi ve finansman şartlarını iyileştirdik.
Esnaf ve sanatkârlara 2002 yılında Halk Bankası’ndan Esnaf ve Sanatkârlar
Kredi ve Kefalet Kooperatifleri (ESKKK) kefaletiyle kullandırılan kredilerin
tutarı 154 Milyon iken, bu tutar Eylül 2013 sonu itibarıyla 9 Milyar TL’ye çıkarılmıştır.
• Bu dönem içerisinde verilen krediler yaklaşık 58 kat artmıştır.
2002 yılında faiz sübvansiyonu %20,6 iken, 2013 yılı Mayıs Ayı’nda kredi faiz
oranlarında limit ayrımı yapılmaksızın bu sübvansiyon oranı %50’ye çıkartılmıştır.
81
Vadesi 1 yıla kadar olan kredilerde faiz oranı %4’e indirilmiş, bu oran 1 yıldan uzun vadeli kredilerde %5 olarak belirlenmiştir.
2002-2012 döneminde yaklaşık 850.000 esnaf ve sanatkârımız Kredi ve Kefalet Kooperatifleri (ESKKK) aracılığıyla kredi kullanmıştır.
• Esnaf ve sanatkârlarımız lehine vergi mevzuatında değişiklikler
yaptık.
Yapılan düzenlemelerde esnaf ve sanatkârları doğrudan etkileyen Gelir
Vergisi Kanununda bazı değişiklikler yapılmıştır.
Hâlihazırda gerçek usulde vergilendirilen mükellef, hiç bir şeklide basit
usulden yararlanamazken kabul edilen bu Kanunun ilgili maddelerine göre
gerekli şartlara haiz olunması durumunda gerçek usulden basit usule geçiş
imkânı getirilmiştir.
Geleneksel, kültürel ve sanatsal değeri olan ve kaybolmaya yüz tutan mesleklerin vergiden muaf olarak destekleneceği bir sistem oluşturulmuştur.
Esnaf muaflığı kapsamındaki meslek kolları için, “Vergiden muaf esnaf belgesi” uygulaması getirilmiştir.
• Modern toplu taşımacılık ve esnaf ve sanatkârların faaliyet gösterdikleri fiziki mekânların iyileştirilmesine yönelik projeler gerçekleştirildi.
ESDEP kapsamında, esnaf ve sanatkârların faaliyet gösterdiği mekânların
fiziki şartlarının iyileştirilmesi ve yeni alışveriş mekânlarının oluşturulması
alanında gerçekleştirilen çalışmalar sonrasında mekân yenileme üzerine 77
proje yapılmıştır. Buna ek olarak esnaf ve sanatkârların bulundukları bölgelerde 92 otopark projesi gerçekleştirilmiştir.
82
2. Esnaf ve sanatkârların AB programlarından faydalanmasını kolaylaştırmaya yönelik çalışmalar yapıldı
Esnaf ve sanatkârların AB programlarından faydalanmasının sağlanması
amacıyla Bakanlığımızın da girişimleri sonrasında 35 ilde 3586 meslek kuruluşları personelinin katılımıyla AB Programları ve Kalkınma Ajansı Destekleri hakkında bilgilendirme toplantıları düzenlenmiştir. Esnaf ve sanatkârlar
ile meslek kuruluşlarının AB fonlarından yararlanmasına yönelik proje üretme kapasitelerinin artırılması kapsamında ise 39 ilde toplam 1482 genel
sekretere proje hazırlama eğitimleri verilmiştir.
3. Esnaf ve sanatkârlarımıza yönelik yeni bir teşvik ve destek sistemi
(ESDES) kurulması çalışmalarımız devam ediyor
Esnaf ve sanatkârlara özel olarak oluşturmaya çalıştığımız destek sistemiyle
esnaf ve sanatkârların rekabet gücünü artırmak için esnafımızın yeterince
desteklenmediği alanlarda etkili olabilecek bir mekanizma oluşturmaya çalışıyoruz. Bu çalışmaları üç adımda yürütmekteyiz. İlk adım olarak ülkemizdeki mevcut durumun tespit edilmesi ve ihtiyaçların belirlenmesi çalışmaları yapılmaktadır. Bu konuda Çankaya Üniversitesi ile işbirliği içerisinde bir
çalışma yürütmekteyiz. Bu adımın akabinde yurt dışındaki iyi uygulama örneklerini inceleyip, çalışmalarımızın üçüncü ve son adımında ise destek sisteminin modelleme ve mevzuat çalışmalarını gerçekleştirmeyi planlamaktayız.
4. Esnaf ve Sanatkârlar Bilgi Sistemi ESBİS
Esnaf ve Sanatkârlar Bilgi Sistemi (ESBİS) ile 81 ilde kurulu esnaf ve sanatkârlar sicil müdürlükleri;
• Ticari faaliyete başlayan esnaf ve sanatkârların (Tescil),
• Durumunda değişiklik olan esnaf ve sanatkârların (Tadil),
• Ticari faaliyetini bırakan esnaf ve sanatkârların (Terkin),
işlemlerini elektronik ortamda gerçekleştirmektedir. Yine, esnaf ve sanatkârların sicil müdürlüklerinde gerçekleştirilen işlemler, işlemin yapılmasını
takiben ESBİS üzerinden Türkiye Esnaf ve Sanatkâr Sicil Gazetesi yolu ile
elektronik ortamda yayımlanmaktadır.
83
Bununla birlikte; ESBİS 29 Haziran 2012 tarihinde tekrar revize edilerek günümüz bilişim standartlarına kavuşturulmuş ve tüm esnaf ve sanatkârların
kullanımına açılmış bu sayede;
vMaliye Bakanlığı, MERNİS, Halk Bankası, TSE bilgi sistemleri ile entegrasyonlar sağlanmış,
vTüm esnaf ve sanatkârların sisteme giriş yapıp kendilerine ve bağlı oldukları meslek kuruluşlarına ait bilgilere erişebildikleri, bir yapı ESBİS’e
kazandırılmıştır.
ESBİS, Günlük ortalama;
• 6.000 kişi tarafından sistem kullanılmakta,
• 5.700 adet ödemeli işlem ESBİS üzerinden yapılmakta (Belge verme,
tescil, tadil, terkin ve vize işlemleri.),
• 80.000 adet işlem ESBİS üzerinden yürütülmektedir (Bilgi ekleme ve
güncelleme işlemleri).
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Sicil Müdürlükleri, Meslek Kuruluşları
(Odalar, Birlikler, Federasyonlar ve Konfederasyon), Esnaf ve sanatkârlar,
Halk Bankası, TSE tarafından kullanılan ESBİS’in; Belediyeler, KOSGEB,
TESKOMB, SGK tarafından kullanımı planlanmaktadır.
5. Esnaf ve Sanatkârlar Şûrası
Bakanlıkların, üniversitelerin, meslek kuruluşlarının ve ilgili gerçek ve tüzel
kişilerin bilgi ve tecrübelerinden yararlanılarak çözüm yollarının aranması
ile alınacak yasal ve idari önlemlerin tespiti, ülke düzeyinde izlenecek politikaların oluşturulması açısından Esnaf ve Sanatkârlar Şurasının toplanması
önem arz etmektedir. Bu çerçevede; Esnaf ve Sanatkârlar Şurasını 2014 yılı
içerisinde gerçekleştireceğiz.
84
D. KOOPERATİFLER
Bakanlığımız; Türk Hukuk sistemi içinde özel önem verilen ve düzenleme
yapılan bir ortaklık modeli olan kooperatifler aracılığıyla toplumun geniş
kesimlerine, 84 binden fazla kooperatife, sekiz milyondan fazla kooperatif
ortağına yönelik önemli hizmetler sunmaktadır.
Temelinde dayanışma ve topluma hizmet anlayışı olan kooperatif ortaklık
modeli, bireylerin ve toplumun ekonomik ve sosyal kalkınması açısından
büyük önem taşımaktadır. Sosyal sermayenin artırılması, gelirin adil dağıtılması ve yoksulluğun azaltılmasında kooperatiflerin önemli bir katkısı
olduğu bilinmektedir. Bunun içindir ki, üretimden tüketime, eğitimden finansmana kadar ekonominin her sektörüne faaliyet gösteren kooperatifler
kurulmuştur.
Bakanlığımız; görev ve yetki alanındaki kooperatif ve üst kuruluşlarının kuruluş, işleyiş, eğitim ve denetim, bilgi işlem, destekleme hizmetlerinin yanında kooperatifçiliğe yönelik genel politika ve stratejinin belirlenmesine
yönelik çalışmaları yürütmektedir.
1. Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planını (TÜKOSEP) Yürürlüğe Koyarak Uygulamasına Başladık
Ülkemiz kooperatifçiliğine bir yol haritası oluşturan “Türkiye Kooperatifçilik
Stratejisi ve Eylem Planı”17 Ekim 2012 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir. Eylem Planı, aynı gün geniş katılımlı bir toplantıda Sayın Başbakanımız tarafından kamuoyuna tanıtılmıştır.
Kooperatifçilik sisteminin genel ve yapısal sorunlarını ele alarak çözüm
önerileri getiren “Kooperatifçilik Stratejisi”nin belirlenen takvim içinde uygulamasıyla hedeflerimiz şöyledir:
ØKooperatifçiliğe daha elverişli bir ortam oluşturulması, kooperatifçilik
sektörüne güvenin artırılması,
ØVerimli ve etkin uygulamaların ortaya çıkartılması, kooperatiflerin; sürdürülebilirlik, rekabet edebilirlik ve yenilikçilik yapılarının güçlendirilmesi,
85
ØKooperatif işletmelerin, ekonomik kalkınmaya ve gelirin daha adil paylaşımına olan katkılarının arttırılmasıdır.
TÜKOSEP’de 7 stratejik hedef altında yer alan 36 eylemle ilgili çalışmalarımızı belirlenen takvim çerçevesinde gerçekleştirmekteyiz.
Bu kapsamda;
• Üretimi artırmak amacıyla verilen kamusal desteklerin kooperatifçiliği
özendirmeye yönelik uygulanması için “Kooperatifçiliği Destekleme Programı’nın hayata geçirilmesi sağlanacaktır.” eylemi ile ilgili olarak yasal alt
yapı çalışmaları tamamlanmıştır.
• “Tarım Satış Kooperatif ve Birliklerinin sürdürülebilir mali ve idari yapılara sahip olmaları amacıyla, 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve
Birlikleri Kanununda Değişiklik Yapılması” eylemindeki söz konusu değişikliğe yönelik mevzuat yürürlüğe girmiştir.
• “Gayri faal kooperatiflerin kısa sürede tasfiyesinin sağlanmasına yönelik yasal düzenleme yapılacaktır.” eylemi ile ilgili olarak Bakanlığımızca
hazırlanan Tebliğ yürürlüğe girmiş ve Ticaret Sicil Müdürlüklerimiz tarafından uygulanmaya başlanmıştır.
• Ayrıca, “Kooperatiflere yönelik gözetim, denetim ve uygulama hizmetlerinin etkinleştirilmesi ve sağlıklı istatistiki verilerin üretilmesini sağlamak üzere bir veri tabanı (e-kooperatif ) oluşturulması” eylemiyle ilgili
olarak hazırlanan KOOP-BİS veri tabanı projesinin yılsonunda tamamlanması öngörülmektedir.
• “Kooperatif Girişimciliği Eğitim Projesi” eylemi kapsamında iki ilimizde
Alman Kooperatifler Konfederasyonu (DGRV) ile işbirliği yapılarak eğitimler düzenlenmiş, takvim çerçevesinde belirlenen diğer illerimizde
de eğitim çalışmasına devam edilecektir.
• “Kooperatifçilik konusunda bilgilendirme toplantıları düzenlenmesi”
eylemiyle ilgili olarak altı ilimizde kooperatif yönetici ve ortaklarına yönelik bilgilendirme toplantıları yapılmış, yine belirlenen takvim çerçevesinde diğer illerimizde de bilgilendirme toplantılarına devam edeceğiz.
• “Kooperatifçilik potansiyeli yüksek alanlar tespit edilip, girişimcilerin bu
alanlara yönlendirilmesi” eylemiyle ilgili olarak eğitim, sağlık, gayrimenkul işletme ve sigorta gibi kooperatif türleri hayata geçirilmiştir.
86
• “Türkiye’deki Kooperatiflerin Dünyadaki Başarılı Kooperatiflerle İşbirliğinin Geliştirilmesi Sağlanacaktır” eylemi kapsamında Uluslararası Kooperatifler Örgütü (ICA) Avrupa Bölgesi Genel Kurul’u ülkemiz ev sahipliğinde kooperatif sektör temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir.
• “Uluslararası Fonlar ile Avrupa Birliği Programlarından ve Kaynaklarından
Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Faydalanabilmeleri Amacıyla Proje Üretme Kapasitelerinin Arttırılması” eylemi kapsamında Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri, Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Birliği, Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Merkez Birliği ve Tüketim Kooperatifleri
Merkez Birliği yöneticilerine “Proje Döngüsü Yönetimi” eğitimi verilmiştir.
• Öte yandan “1163 sayılı Kooperatifler Kanununda değişiklik yapılması” eylemiyle ilgili çalışmalara son hızla devam edilmekte olup, Kanun değişikliği
çalışmaları sonuçlandığında stratejide yer alan diğer 15 adet eylem de tamamlanmış olacaktır.
2. Kooperatiflerin Desteklenmesi Programını (KOOP-DES) Hayata Geçirdik
Bu kapsamda gerçekleştirdiğimiz önemli çalışmaların başında Kooperatiflerin Desteklenmesi Programı hazırlıkları oluşturmaktadır.
Kooperatiflerin Desteklenmesi Programı (KOOP-DES) ile kooperatiflerin
üretim ve istihdama katkısı olacak projelerini desteklemeyi hedefliyoruz.
Kooperatiflerin mali imkânsızlıklar ile gerçekleştiremedikleri, üretim ve istihdama katkısı olacak projelerinin Bakanlığımızca desteklenmesi amacıyla
Kooperatiflerin Desteklenmesi Programını ve hukuki alt yapı çalışmalarını
(KOOP-DES) tamamladık.
Gerçekleştirilen etüt çalışmaları sonrasında kooperatifleri sürekli olarak kamusal desteğe bağımlı hale getirmeden; onlara başlangıç sermayesi niteliğinde,
üretim ve istihdamı artıracak pazarlama faaliyetlerini kolaylaştıracak projelerine hibe desteği verilebilmesi amacıyla hazırlamış olduğumuz Kooperatifçilik
Proje Destek Yönetmeliği 30 Temmuz 2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
87
Destek Programının uygulanmasıyla;
ØKooperatiflerin ve üst kuruluşlarının kendi öz kaynakları ile yapamadıkları projelerinin hayata geçirilmesine katkıda bulunularak, faaliyetlerinde etkinlik ve verimlilik sağlanması,
ØKadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifleri gibi işgücüne katılamamış kadınların kurduğu kooperatiflerin örgütlenmelerinin teşvik edilerek, bu kooperatiflerin etkinliklerini artırılması,
ØKooperatif ortaklarının gelir düzeyi artırılarak, bireysel tasarrufların uygun kooperatif girişimcilik modelleri ile ekonomiye kazandırılmasının
sağlanması,
ØKooperatiflerin ve üst kuruluşlarının teknolojiyi takip etmeleri ve yeni üretim teknikleri geliştirmelerine katkıda bulunulması, hedeflenmektedir.
2014 yılında bütçeden tahsis edilecek ödenekler çerçevesinde destek programının uygulanmasına başlanacaktır.
3. Kooperatif Bilgi ve Denetim Sistemi Projesi (KOOP-BİS)
Yine Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planında yer alan bir diğer önemli faaliyetimiz ise, Kooperatif Bilgi ve Denetim Sistemi (KOOP-BİS) Projesidir.
Bu proje çerçevesinde; Bakanlığımız merkez birimleri ve il müdürlüklerince
kooperatiflere sunulan kuruluş, işleyiş, denetim, yasal altyapı, bilgilendirme
faaliyetlerinde etkinlik ve verimlilik sağlamak amacıyla elektronik ortamda
hizmet verilmesini hedeflemekteyiz. Böylece kooperatifçilik alanında ilgili kurum ve kuruluşlara rehberlik edecek bir veri bankası oluşturularak bu
alanla ilgili sağlıklı politikaların oluşturulması mümkün olacaktır.
İçişleri Bakanlığı’nın MERNİS, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın
Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS),Emniyet Genel Müdürlüğü Bilgi Sistemleri,
Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Bilgi Sistemleri ve ayrıca
Bakanlığımızca oluşturulan Merkezi Sicil Sistemi(MERSİS) ve Esnaf Bilgi Sistemi (ESBİS)gibi bilgi sistemleri ile KOOP-BİS arasında entegrasyon
sağlanarak, çok yönlü ve işlevsel bir yazılım programı kooperatifçiliğin hizmetine sunulacaktır.
88
4. Tarım Satış Kooperatiflerinde Yeni Bir Dönem Başlattık
Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında Kanunda yaptığımız köklü
değişiklikler ile bu kooperatifleri daha güçlü bir yapıya kavuşturduk.
Bu kapsamda yürürlüğe konulan düzenleme ile Birliklerin kullandıkları Destekleme Fiyat İstikrar Fonu(DFİF)kaynaklı kredileri yeniden yapılandırılarak;
bu kredilerin faiz, cezai faiz, gecikme faizi, gecikme zammı gibi fer’i alacaklarının tamamının tahsilinden vazgeçilmiştir. Böylece Birlikler yaklaşık 670
milyon TL borç yükünden kurtulmuştur.
Kalan kredi borçlarının ise 2014 yılından başlanmak üzere 15 yıl vadeli eşit
taksitler halinde ödenmesi imkânı getirilerek önemli bir rahatlama sağlanmıştır.
Yine aynı düzenleme içinde kooperatiflere ve birliklere profesyonel yönetim anlayışı getirilmiştir.
Etkin olmayan denetim kurulu sistemi kaldırılarak belli büyüklükteki birlikler için bağımsız denetim sistemi getirilmiş olup buna yönelik tebliğ çalışması Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Küçük birlikler ve
kooperatiflerin daha etkin denetimi amacıyla yönetmelik çalışması devam
etmektedir.
5. Kredi Kefalet Kooperatifleri ile Ekonominin Kılcal Damarlarını Canlı
Tutuyoruz
Bakanlığımız kooperatifler aracılığıyla sekiz milyondan fazla kooperatif ortağına yönelik önemli hizmetler sunmaktadır. Bu hizmetlerimizden biri de
Hükümetimizin belirlediği politikalar çerçevesinde kooperatifler aracılıyla
yürüttüğümüz önemli hizmetlerden biri de Kredi ve Kefalet Kooperatifleri
aracılığı ile küçük işletmelerin, iki milyona yakın esnaf ve sanatkârların kredi
ihtiyaçlarını karşılanmasıdır.
Bakanlığımız, kredi kefalet kooperatifleri aracılığıyla kullandırdığı bu kredilerle ekonominin kılcal damarları olan küçük işletmelerin çarkları döndürülmektedir. Bugün itibariyle Türkiye’nin 81 ilinde kurduğumuz bine yakın
89
ile küçük işletmelerin, iki milyona yakın esnaf ve sanatkârların kredi ihtiyaç
karşılanmasıdır.
Bakanlığımız, kredi kefalet kooperatifleri aracılığıyla kullandırdığ
kredilerle ekonominin kılcal damarları olan küçük işletmelerin ça
döndürülmektedir. Bugün itibariyle Türkiye’nin 81 ilinde kurduğumuz bine
Kredi ve Kefalet Kooperatifleri ile bu hizmetler sunulmaktadır.
Kredi ve Kefalet Kooperatifleri ile bu hizmetler sunulmaktadır.
Bu kapsamda kooperatif kefaletiyle kullandırılan krediler 2002 yılınd
kapsamda kooperatif kefaletiyle kullandırılan krediler 2002 yılında 154
MilyonBu
TL
iken 30 Eylül 2013 itibariyle kredi kullanan ortak sayısı 277 bini a
Milyon TL iken 30 Eylül 2013 itibariyle kredi kullanan ortak sayısı 277 bini
kullandırılan
kredi hacmi
isehacmi
9 milyar
ulaşmıştır.
aşmış, kullandırılan
kredi
ise 9 TL’ye
milyar TL’ye
ulaşmıştır.
Kredi Hacmi Değişimi TL
10.000.000.000
8.000.000.000
6.000.000.000
4.000.000.000
Kredi Hacmi Değişimi
TL
2.000.000.000
31.12.2002
31.12.2003
31.12.2004
31.12.2005
31.12.2006
31.12.2007
31.12.2008
31.12.2009
31.12.2010
31.12.2011
31.12.2012
30.09.2013
0
2013 yılı
bu kredilere
yönelikyönelik
destek miktarı
artırılıp,
faizlerinde
ve faizlerin
2013
yılıiçinde
içinde
bu kredilere
destek
miktarı
artırılıp,
kesintilerinde indirime gidilerek maliyetler önemli ölçüde düşürülmüştür.
kesintilerinde indirime gidilerek maliyetler önemli ölçüde düşürülmüştür.
Küçük işletmelere,
esnafesnaf
ve sanatkâra
verdiğimizverdiğimiz
önem doğrultusunda,
bu
Küçük
işletmelere,
ve sanatkâra
önem doğrultusund
kesime tahsis ettiğimiz kaynakları sürekli artırarak 2013 Yılı Bütçesine bu
kesimeamaçla
tahsis513
ettiğimiz
kaynakları
sürekli
artırarak
YılıBuBütçesine
bu a
milyon 901
bin TL’lik rekor
bir kaynak
tahsis2013
edilmiştir.
ödeneğin 901
tamamının
2013 yılı
içerisinde
kullanılması
halinde,
küçük işletmele513 milyon
bin TL’lik
rekor
bir kaynak
tahsis
edilmiştir.
Bu ödeneğin tama
rin, esnaf ve sanatkârın 2013 yılında kullanabileceği toplam kredi hacminin
2013 yılı
içerisinde
kullanılması
küçük işletmelerin, esnaf ve sana
ortalama
10,3 milyar
lirayı aşması halinde,
beklenmektedir.
2013 yılında kullanabileceği toplam kredi hacminin ortalama 10,3 milyar
kefalet kooperatifleri aracılığıyla kullandırılan Hazine destekli kreaşması Kredi
beklenmektedir.
dilerde; 2002 yılında 5 bin TL olan kredi üst limitleri 125 bin TL’ye, yatırım
kredilerinde
300 binkooperatifleri
TL’ye çıkartılmıştır.aracılığıyla
Kredilerden kooperatifler
adına yaKredi
kefalet
kullandırılan
Hazine de
pılan kesintiler 2002 yılında %9 iken 2013 yılında %3’e kadar indirilmiş ve
kredilerde;
2002 yılında 5 bin TL olan kredi üst limitleri 125 bin TL’ye, y
kredi faizleri ise yine aynı dönemde %47’den %4’e kadar düşürülerek kredi
maliyetlerinde iyileştirmeler yapılmıştır.
90
KARŞILAŞTIRMA TABLOSU
Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Aracılığıyla
Halkbankası’ndan Kullandırılan Kredilere İliş- 2002
kin Güncel Veriler
2013
(30.09.2013)
Kullandırılan Kredi Tutarı
153.882.318
8.997.859.578
Kredi Kullanan Esnaf ve Sanatkâr Sayısı
63.520
277.415
Cari Faiz Oranı
%59
%8-%10
Cari Faiz Oranının Hazine’ce Karşılanan Kısmı
(%)
%20
%50
Faiz Oranı
%47
%4-%5
Kooperatif Kredisi Şahıs Üst Limiti
5.000
40.000-125.000
Kefalet Verebilen Kooperatif Sayısı
402
833
2002 yıl sonu itibariyle 402 kooperatif kredi kullandırabilirken, bugün 833
kooperatif kredi kullandırabilecek durumdadır.
6. Kooperatiflerin Kuruluş İşlemlerini Kolaylaştırdık
Bakanlık olarak yeni kooperatifçilik politikalarımız çerçevesinde, yeni tür
kooperatiflerle, kooperatifçiliğin ekonominin tüm alanlarında yaygınlaşmasını hedefliyoruz.
Bu amaçla yaptığımız çalışmalardan biri de faaliyet konularına göre farklılaştırılmış “Örnek Anasözleşmeler” hazırlamaktır.
Bakanlığımızca yapılan çalışmalar sonucunda, 15 tür kooperatif için Örnek
Anasözleşmeler hazırlanarak yürürlüğe konularak, web sayfamızda yayınlanmış ve sektörde faaliyet göstermek isteyen girişimcilerimizin hizmetine
sunulmuştur.
Bu kooperatiflerin kuruluşlarına izin verme yetkisini Ticaret İl Müdürlüklerimize devrederek, bürokrasi azalttık, hizmetin yerinde ve hızlı bir şekilde
verilmesine imkân sağladık.
91
7. Yeni Tür Kooperatifleri Hayata Geçiriyoruz
Yeni kooperatifçilik politikalarımız çerçevesinde, ülkemiz kooperatifçiliğinin kalkınmada daha etkin bir konuma getirilmesi ve kooperatiflerin ekonominin farklı sektörlerinde faaliyet göstermesi yönündeki çalışmalarımız
devam etmektedir.
Bu amaçla, kooperatif ortaklık modeli ile sigorta, eğitim, sağlık, gayrimenkul işletme gibi yeni sektörlerde faaliyet gösterecek kooperatifler için gerekli hukuki altyapı çalışmalarını tamamlayarak kooperatifçiliğe yeni açılımlar sağladık.
4. REKABET KURUMU
Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri;
Bilindiği üzere Bakanlığımızın ilişkili kurumlarından olan ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u uygulamakla yükümlü Rekabet Kurumu, yaklaşık 16 yıldır ülkemiz ekonomisi açısından önemli görevler ifa
etmektedir.
Tüm mal ve hizmet piyasalarında rekabetin sağlanması, korunması ve geliştirilmesi amacıyla faaliyet gösteren Rekabet Kurumu, kendisine intikal
eden başvurular üzerine ya da kendiliğinden harekete geçmek suretiyle,
çeşitli sektörlerde faaliyette bulunan teşebbüsler hakkında inceleme, araştırma ve soruşturmalar yaparak kararlar almakta ve gerektiği durumlarda
Kanun’da öngörülen cezaları uygulamaktadır.
Kurumun 2013 yılı faaliyetlerini özetlemek gerekirse şu hususlara değinmek yerinde olacaktır:
1. Rekabet Kurulu, 2013 yılının ilk 10 aylık döneminde toplam 410 nihai
karar almıştır. Bunların 162’si birleşme-devralma-ortak girişim kararıdır.
Bu kararlar ile 124 başvuruya izin verilmiş, 38 başvuru kapsam dışı/izne
tabi olmayan olarak değerlendirilmiştir. Rekabet Kurulu’nca alınan nihai
kararlardan 49’u ise menfi tespit-muafiyet başvurularına ilişkindir.
92
Bu kapsamda rekabet ihlallerine ilişkin 154 karar alınmıştır. Diğer bir ifadeyle bu kararlar, teşebbüslerin 4054 sayılı Kanun’un esasa ilişkin maddeleri
olan 4’üncü ve 6’ncı maddelerinde öngörülen yasaklama kapsamına giren
davranışları nedeniyle alınan kararlardır. Bu yöndeki kararların 113’ü ret,
31’i 4054 sayılı Kanun’un 9. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca görüş bildirilmesi, 10’u ise ihlal bulunup ceza verilmesine ilişkindir. Rekabet Kurulu
özelleştirme kapsamındaki işlemlerle ilgili olarak 7 adet görüş bildirmiştir.
Toplam 173 başvuru ise 4054 sayılı Kanun’un 42’nci maddesinin ikinci fıkrası bağlamında kapsam dışı olarak değerlendirilmiştir.
2. Bu dönemde bilgi ve iletişim teknolojileri, eğitim, gıda-tarım, inşaat,
mesleki faaliyetler ve ulaştırma alanlarında toplam 15 konuda soruşturma açılmıştır. Aynı dönemde bilgi ve iletişim teknolojileri, çevre, eğitim, gıda-tarım, inşaat, kimyasal ürünler, medya, mücevherat, sermaye
piyasası-finans ve ulaştırma alanlarında toplam 15 soruşturma tamamlanmıştır. Halihazırda bilgi ve iletişim teknolojileri, eğitim, gıda-tarım,
inşaat, kültür-sanat-eğlence, mesleki faaliyetler, petrol-petrol ürünleri
ve ulaştırma alanlarda yürütülen 21 soruşturma bulunmaktadır.
3. Rekabet Kurulu’nca yine aynı dönemde, 4054 sayılı Kanun’un 4’ncü ve
6’ncı maddelerinde yazılı rekabet ihlalleri nedeniyle yaklaşık 1,145 milyon TL ve yerinde incelemenin engellenmesi/zorlaştırılması nedeniyle
15,5 milyon TL idari para cezası verilmiştir. Danıştay tarafından iptal edilen kararların yeniden değerlendirilmesiyle, rekabet ihlali içinde olan
teşebbüslere yaklaşık olarak 94,7 milyon TL idari para cezası verilmiştir.
Böylece Rekabet Kurulu yukarıda sayılan sebeplerden ötürü yaklaşık
olarak toplam 1,255 milyon TL idari para cezası vermiştir. Teşebbüslerin rekabete aykırı eylemleriyle ilgili olarak Rekabet Kurulu’nca verilen
para cezalarının tahsili 6183 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde Maliye Bakanlığı tarafından yapılmakta ve genel bütçeye gelir olarak kaydedilmekte, bu tahsilât nedeniyle Rekabet Kurumuna herhangi bir gelir
aktarımı yapılmamaktadır.
4. Diğer yandan, 4054 sayılı Kanun’un daha açık ve anlaşılır hale getirilmesi, teşebbüsler açısından hukuki belirliliğin artırılması, bürokrasinin
azaltılması ve Kurum kaynaklarının ciddi rekabet ihlallerine yönlendi-
93
rilmesi hedefleri doğrultusunda daha etkili bir rekabet hukuku sistemi
yerleştirme çalışmaları devam etmektedir. Bu kapsamda daha önceki
yıllarda hazırlanan kanun tasarısının güncellenerek tekrar gündeme
getirilmesine yönelik çalışmalara hız verilmiş olup ilgili metin yakın zamanda Başbakanlığa sunulmuştur. Tasarının yasalaşması halinde, AB ve
gelişmiş ülke uygulamalarına paralel olarak, ülkemizdeki rekabet kurallarının çok daha etkin bir şekilde uygulanması imkânı doğacaktır.
Rekabet hukuku ve politikası alanındaki en son gelişmelerin uygulamaya
yansıtılması ve etkili, hukuki belirliliği yüksek uygulamalara imkân vermek
amacıyla ikincil düzenleme niteliğindeki tebliğ, yönetmelik ve kılavuzlara
ilişkin çalışmalara hız verilmiştir. Bu çalışmaların önümüzdeki dönemde de
aynı yoğunlukta devam etmesi öngörülmektedir. 2013 yılında bu kapsamda; özelleştirme ve uzmanlaşma anlaşmalarıyla ilgili iki tebliğ Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Aynı yıl içerisinde farklı konularda
beş kılavuz yayımlanmıştır. Bunun yanı sıra; muafiyet ve hâkim durum konularıyla ilgili kılavuzlar gibi ikincil düzenlemelerin yayımlanması planlanmaktadır. Ayrıca 2014 yılında Ceza Yönetmeliği başta olmak üzere mevcut
bazı yönetmelik ve tebliğlerin gözden geçirilerek yenilenmesi öngörülmektedir.
5. Rekabet savunuculuğu görevi çerçevesinde ülkemizde rekabet kültürünün oluşturulması ve yerleştirilmesi amacıyla kurum içi ve kurum dışı
olmak üzere tanıtıcı ve bilgilendirici eğitim programları düzenlenmektedir. Aynı kapsamda, özelleştirme sonrası ilgili pazar yapısında rekabetçi
bir piyasanın muhafazası veya oluşabilmesi gayesi ile devletin özelleştirme işlemlerine görüşler oluşturulmaktadır. Diğer yandan, devletin diğer
kurum ve kuruluşları tarafından gerçekleştirilmesi öngörülen düzenleme,
eylem ve işlemlere yönelik görüş ve tavsiyeler gönderilerek rekabet üzerindeki olumsuz etkinin en aza indirilmesi ve bu yolla aynı zamanda söz konusu kamu kurum ve kuruluşlarında var olan rekabet bilincinin artırılması
yönünde gösterilen çaba devam ettirilmektedir.
“Rekabet Politikası Perspektifinden Kamu Müdahaleleri” başlıklı 2013 Rekabet Raporu 16. Kuruluş Yıldönümü toplantısında kamuoyu ile paylaşılmıştır. Rapor ile ağırlıklı olarak serbest piyasaların oluşumu ve işleyişi ile kamu
94
otoritesi/kamu yönetimi arasındaki ilişkilere dair genel görünümün ortaya
konması amaçlanmıştır. Diğer yandan, 2009 yılından itibaren geleneksel
hale getirilen Rekabet Mektuplarının beşincisi olan ve ana teması “Rekabet
Politikası ve Tüketicinin Korunması İlişkisi “olarak belirlenen 2013 Rekabet
Mektubu kamuoyuyla paylaşılmıştır.
6. Kurumun görev alanıyla ilgili olarak uluslararası gelişmeleri takip edebilmek amacıyla 2013 yılında da yurt dışında çok sayıda etkinliğe katılım sağlanmış olup, özellikle İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD),
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) ve Uluslararası Rekabet Ağı (ICN) gibi çeşitli uluslararası platformların yanı sıra
bölgesel ve ikili platformlarda da ülkemiz aktif olarak temsil edilmiştir.
Ayrıca 9-10 Aralık 2013 tarihlerinde İstanbul’da İslam İşbirliği Teşkilatı
(İİT) üye ülkelerine yönelik bir çalıştayın gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Bahse konu faaliyetlerin 2014 yılı içerisinde de daha etkin bir şekilde
sürdürülmesi öngörülmektedir.
7. Son olarak, Rekabet Kurumunun bütçesine ilişkin rakamları sizlerle
paylaşmak isterim. Kurumun 2012 yılı kesin hesabına göre, bütçe gideri 51.103.025,92 TL olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılı bütçesi 2013 yılı
bütçesine göre %2,38 oranında artış öngörülerek 58.800.000 TL olarak
hesaplanmıştır.
95
Sayın Başkan, Plan ve Bütçe Komisyonunun Değerli Üyeleri,
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın 2014 Mali Yılı Bütçesi Toplam 644 Milyon
667 Bin Liradır.
364.998.000 Personel Giderlerine,
76.041.000 Sosyal Güvenlik Kurumu ve Devlet Primi Giderlerine,
73.368.000 Mal ve Hizmet Alımı Giderlerine,
5.510.000 Cari Transferlere,
124.750.000 Sermaye Giderlerine,
Tahsis edilmiştir.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın 2014 Yılı Bütçesinin değerli katkılarınızla
en iyi şekilde olacağına inanıyorum.
Bütçenin ve yapılan çalışmaların ülkemiz için hayırlı olmasını diliyorum.
Bütçemiz üzerinde çalışan tüm mesai arkadaşlarıma ve ilgili kurumların çalışmalarına teşekkür ediyorum.
Yüce milletimizi temsil eden Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni ve siz saygıdeğer komisyon üyesi milletvekillerimizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum.
96

İndirmek için Tıklayınız - Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Strateji

Transkript

Benzer belgeler

Fas Bilgi Notu

Gümrükler Genel Müdürlüğü

TC GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Gümrükler Genel

T.C. BAŞBAKANLIK GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI Gümrükler Genel

Silah Bilgisi ve Atış E - Eğitim Dairesi Başkanlığı

Sunum Dosyası

TC GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Gümrükler Genel Müdürlüğü

BANKA VE TİCARET HUKUKU DERGİSİ M a k a l e l e r