El Temizliği - e-Bug

El Temizliği
Bu bölüm öğrencilere kötü el
tenizliğinin nasıl mikropların ve
hastalıkların yayılmasına yol
açabileceğini öğretmeyi
amaçlamaktadır.
2.1 El Temizliğinde öğrenciler
deney yaparak mikropların insandan
insana sadece el sıkışmakla nasıl
geçtiğini gösteren deneyler
yapacaklardır. Öğrenciler aynı
zamanda el yıkamakta hangi
metodun kullanılmasının en iyisi
olduğuna karar vereceklerdir.
ÖĞRENME
SONUÇLARI
Tüm Öğrenciler:
 Bazen mikropların bizi hasta edebileceklerini
anlarlar
 Enfeksiyonların önlenmesinin, mümkün olduğu
zaman, tedavi etmekten daha iyi olduğunu
öğrenecekler
 Kendi zararlı mikroplarını başkalarına
nakletmemeyi öğrenecekler.
 Nasıl, ne zaman ve neden ellerini yıkamaları
gerektiğini öğrenecekler.
Eskerikya koli
ULUSAL MÜFREDAT
BAĞLANTILARI
Ana Aşama 3
Çalışma Programı
3. Aralığı ve İçeriği
3.3 Organizmalar, davranışlar ve sağlık
Yaklaşık Eğitim Süresi
50 dakika
2.1 Enfeksiyonların Yayılması
El Temizliği
Geçmiş Bilgiler
Anahtar
Kelimeler
Anti bakteriyel Sabun
Koloni
Bulaşıcı
Hijyen
Enfeksiyon
Yayılabilen
Transfer
Gerekli
Malzemeler
Her Öğrenci için
 SW 1 Kopyası
 SW 2 Kopyası
 3 Petri kabı agar
besinli
Her Grup için
 SH 1 Kopyası
 SH 2 Kopyası Havlu/el
kurutucu/kağıt havlular
 Sabit Marker kalem
 Sabun
 Ilık su
Okullar insandan insana dokunma yoluyla zararlı mikropların
yayılması için bir depodur. Ellerimizi yıkamak zararlı mikropların
yayılmasını engellemek için ve insanların hasta olmasını
engellemek için en iyi taktikdir.
Genellikle ellerimiz yağ salgılayarak cildimizin nemli olmasını ve
çok fazla kurumamasını sağlar. Bu yağ mikropların saklanması
çoğalması ve aynı zamanda cildimize tutunması için ideal bir
zemindir. Ellerimiz aynı zamanda iyi bakteriler tarafından da
çevrelenmiştir. – Stafilokokların yararlı türleri. Ellerimizin
muntazam olarak yıkanması çevreden aldığımız mikropların yok
edilmelerini sağlar (örneğin, evden, okuldan, bahçeden,
hayvanlardan, evcillerden, yiteceklerden). Bu mikroplardan
bazıları yutulduğu zaman bizlerin hasta olmasına yol açar.
Ellerimizi yalnızca su ile yıkamak veya soğuk su yalnızca kir ve
pislik temizlenir, ellerimizin yüzeyindeki mikropları koruyan yağ
tabakasını kırabilmemiz için sabuna ihtiyacımız vardır.
Eller aşağıdaki koşullarda yıkanmalıdır:
- Yemek hazırlamadan önce, özellikle çiğ et,
hazırlarken ve hazırladıktan sonra,
- Tuvaleti kullandıktan sonra,
- Hayvanlarla veya hayvan artıklarıyla temastan sonra,
- Öksürdükten, hapşırdıktan veya burnumuzu
sümkürdükten sonra,
- Hastaysanız veya hastalarla beraberseniz.
İlave Hazırlıklar
1. SW 1, SW 2, SH 1 ve SH 2 ‘yi her öğrenci için kopyalayın.
Sağlık ve
Güvenlik
 Mikropları incelerken
petri kapları kapalı
olmalıdır.
 Aktiviteye katılan tüm
öğrencilerin aktivite
sonrası ellerini
yıkadığından emin olun.
SONUÇLARI
Mevcut
Web Kaynakları



Bir film gösterimi
SH 1 ve SH 2
Sonuçların resimleri
 Alternatif Aktivite
2. El yıkama yerlerini hazırlayın, (sabun, ılık su, elleri
kurulamak için gerekenleri).
3. Her öğrenci için Agar besini olan 2/3 Petri kabı hazırlayın
Alternatif Öneriler
İnce Beyaz ekmek dilimleri BAĞLANTILARI
agar besinli petri kabları için
alternatif olarak kullanılabilir. Öğrenciler ekmek dilimleri üzerine
el izlerini bırakarak bir gıda koyma torbası içine birkaç damla su
ilave edilerek koyulur. Bu torbaları yukarıya doğru olarak petri
kablarında olduğu gibi karanlık bir yere yerleştirin.
NOT: Bu metot mantar kolonilerinin mikropların karşısında
ürediği petri kabları kullanımı kadar hassas değildir. Öğrenci
çalışma raporları düzeltilmelidir.
2.1 Enfeksiyonların Yayılması
El Temizliği
Giriş
1. Derse, öğrencilere şu soruyu sorarak başlayın ‘Eğer milyonlarca hastalığa yol açan mikroplar
dünyanın her yerinde her zaman bulunuyorsa, niçin sürekli olarak hasta olmuyoruz?’
Öğrencilere SH 1 (Enfeksiyon zinciri) ve SH 2 (Zinciri kırma) tablolarını verin. www.e-bug.eu
de bulunan MS PowerPoint sunumunu kullanarak bu sorunun cevabını açıklayın.
2. Mikropların insanlara bulaşması için çok çeşitli yollar bulunduğunu açıklayın. Öğrencilere
düşündükleri yolları sorun. Örneklere, yediğimiz yiyecekleri, içtiğimiz su ve soluduğumuz
havayı, dokunduğumuz şeyleri ve hapşırmalarınızı dahil edin.
3. Öğrencilere şunu sorun: Kaç taneniz bugün ellerinizi yıkadınız? Ellerini niçin yıkadıklarını
sorun (ellerinde bulunan mikropları yıkayıp atmak için), ve eğer elindeki mikropları
yıkamazlarsa ne olur (hasta olabilirler).
4. Öğrencilere elimizi sürekli olarak kullandığımızı bulunan bir kısmı zararlı ve çoğu zararsız
olan mikropları toplayabileceklerini anlatın.
5. Dokunma yoluyla arkadaşlarımıza ve diğerlerine nasıl mikropları bulaştırabileceğimizi anlatın
ve bu nedenle ellerimizi yıkamamız gerektiğini anlatın.
6. Öğrencilere ellerinde bulunması olası olan mikropları
uzaklaştıracaklarını gösteren bir aktivite yapacaklarını anlatın.
en
iyi
nasıl
yıkayarak
Ana Aktivite
NOT 1 Eğer süre tüm aktivitenin yapılmasına yetmezse, sonuçlar www.e-bug.eu web sitesinden
izlenebilir.
Bölüm A
1. Sınıftaki her öğrenciye SW 1 nin bir kopyasını ve bir agar besinli Petri Kabı temin edin.
Öğrencilere Petri Kabı tabanına bir çizgi çizerek ikiye bölmelerini söyleyin. Bir tarafını temiz
diğer tarafını kirli olarak işaretleyin. NOT 2 Öğrenciler kapağı işaretlememeliler.
NOT 3 Kirli ve temiz tarafların karıştırılmamasına özen gösterin. Bu
sonuçların karışmasına yol açacaktır. Aslında 2 kabın biri temiz el diğeri
kirli el için kullanılması bu sorunu çözecektir.
2. Her öğrenci kirli yazan kaba parmak izini bırakmalıdır. Daha sonra öğrenciler ellerini iyice
yıkamalıdır ve sonra temiz yazan tarafa parmak izlerini bırakmalıdır.
3. Petri kablarını ılık karanlık bir yerde 48 saat süreyle dinlenmeye alın ve daha sonraki derste
Petri kaplarını inceleyin. Öğrenciler gözlemlediği sonuçlarını SW 1 tablosuna yazsınlar.
Petri kabının kirli yazılan tarafında öğrenciler farklı bakteriler ve mantar kolonilerini
gözlemlemelidir; her farklı koloni türü farklı bir bakteri veya küf türünü temsil eder – bunlar ya
vücut salgısında bulunan veya dokundukları kirli alanlardan gelen mikroplardan oluşmuşlardır.
Öğrenciler bunları dikkatlice incelemeli morfolojilerini ve her bir organizma çeşitlerinden kaçar
tane gördüklerini açıklamalıdır.
Petri kabının temiz tarafında, öğrenciler kabta oluşan farklı türlerdeki koloni sayısında önemli
ölçüde bir azalma olduğunu gözlemlemeleri gerekmektedir. Bunun nedeni, elle yıkamanın
öğrencilerin dokunma yoluyla topladıkları mikropların çoğunu götürmesindendir. Petri kabında
büyüyen organizmalar ise vücudun doğal salgısındaki organizmalardır. Bu kolonilerin sayısı
kirli taraftaki koloni sayılarından fazla olabilirler. Bu yıkamanın tüyler üzerindeki muhtemelen
tek bir çeşit zararlı mikrobun yıkanarak uzaklaştırılması anlamındadır. Faydalı ve zararlı
mikroplar arasındaki farkları anlatabilirsiniz Zararlı mikropların birçok çeşidi görülebilir.
2.1 Enfeksiyonların Yayılması
El temizliği
Ana Aktivite
Bölüm B
1. Sınıfı 4 eşit öğrenci grubuna ayırın (a, b, c, d).
2. Her gruba ellerini yıkamayacak olan bir lider seçmesini söyleyin. Gruptaki lider hariç
herkezden iyice bol bol sabunlayarak ellerini yıkamalarını isteyin. Öğrenciler ellerini ya bir
otomatik el kurutucusuyla veya temiz bir havlu kağıtla kurulamalıdır. Ellerini yıkamayan
öğrenci sınıfta birçok dokunabileceği yerlere kapı kollarına, lavoba kenarlarına, ayakkabılara
v.b. dokunmalıdır.
3. Öğrencileri 4 sırada tutun her biri diğerinin arkasında olacak şekilde ve şu şekilde
gruplandırın.
a. El yıkamayanlar
Kontrol grubu
b. Sıcak suda ellerini acele yıkayanlar
Ellerinizi suya daldırıp çabucak kurulayın
c. Ellerini sıcak suda iyice temizleyenler
d. Ellerini sıcak suda su ve sabunla iyice yıkayanlar
4. Sınıftaki her öğrenciye 2 agar besinli kap ve SW 2 kopyasını verin.
5. Her öğrenci el izini bir agar kabına bıraksın ve uygun şekilde işaretlendirsin.
6. Lider öğrenci (Öğrenci 1) ellerini bulunduğu grubun şekline uygun olarak yıkasın ve sonra
dönerek Öğrenci 2 ile mümkün olduğu kadar el teması olacak şekilde el sıkışsın. Öğrenci 2
sonra dönerek Öğrenci 3 ile aynı şekilde el sıkışsın. Bu şekilde sıra sonuna kadar devam
edilsin.
7. Her öğrenci el izlerini şimdi ikinci agar besinli kaba bıraksın ve uygun bir şekilde işaretlesin.
8. Agar besin kaplarını sıcak ve kuru bir yerde 48 saat bekletin. Öğrencilerden gördükleri
sonuçları SW 2 Kağıdına doldurmalarını isteyin.
Genel
1. Sonuçları öğrencilerle tartışın. En sürprizli sonuç olarak hangisi buldular? Mikropların
cildinizde bulunan doğal yağlara yapıştığını anlatın. Yalnız suyla yıkama bu yağın üstünü
yıkar ama yağı götürmez. Sabunla yıkamak bu yağ tabakasını kırar ve altındaki mikropları da
temizler.
2. Ellerindeki mikropların nereden geldiklerini tartışın. Öğrencilere ellerindeki mikropların tümüyle
kötü olmadıklarını vücutta bulunan yararlı mikropların bu nedenle eller yıkandıktan sonra
arttığını anlatın.
İlave aktivite
Öğrencilerden anti-bakteriyel sabunları kullanmanın olumlu ve olumsuz yönlerini araştırmalarını
isteyin. Öğrencileri 4 kişilik gruplara bölmek ve her bir gruba bir konu seçmelerini ve sınıfta
araştırma sonuçlarını tartışmalarını istemek iyi bir fikir olabilir. Alternatif olarak öğrencilerden kısa
bir makale yazıp tezlerini sınıfta tartışmalarını ve kendi çıkardıkları sonuçları savunmalarını
isteyebilirsiniz.
2.1 Enfeksiyonların Yayılması
2.1 Enfeksiyonların Yayılması
El temizliği
El Temizliği
Aktivite
1. Bu aktivite 2-4 kişilik öğrenci gruplarında veya tüm sınıfta tartışılmalıdır.
2. Öğrencilere hiç midelerinin bozulup bozulmadığını sorun. SH 1 ve SH 2, yardımıyla,
öğrencilere gastroenteritis (mide bozulması) nin nasıl bir tek enfeksiyonlu öğrenciden tüm
sınıfa nasıl yayılabileceğini anlatın.
3. Sınıfa, sınıftaki günlük yaşamı göz önüne alarak karşılaşılan durumları özetleyin ( tuvaletlerde
ellerin yıkanmaması veya sabun kullanılmadan temizlenilmesi, okul kantininde yemek yeme,
kalem veya başka araçları ödünç alma, tokalaşma, ortak kompüter kullanımı)..
4. Grup veya sınıftan hangi yollarda sınıflarında veya okullarında enfeksiyonun yayılabileceğini
ve hangi hızda yayılabileceğini rapor halinde belirtmelerini isteyin.
5. Okulda, El hijyeninde karşılaşılabilecek sorunlar hakkında düşünmelerini ve mevcut imkanları
daha iyi nasıl kullanabilecekleri konusundaki önerilerini tartışmalarını isteyin
Enfeksiyon
riskindeki insanlar
Enfeksiyon Kaynağı
Mikropların
Giriş Yolları
Mikropların
Çıkış Yolları
Enfeksiyon Geçişi
2.1 Enfeksiyonların
Yayılması
2.1 Enfeksiyonların
Yayılması
El Temizliği
temizliği
El
Sonuçlar
Petri kabında ne gözlemlediğinizi çizin ve tarif edin
Kirli Bölüm
Koloni 1 Beyaz merkezli geniş yuvarlak krem renkli
Koloni 2 Küçük sarı koloniler
Koloni 3 Düzensiz çok küçük krem renkli koloniler
Koloni 4 Yuvarlak oval küçük krem renkli koloniler
Koloni 5 küçük yuvarlak beyaz koloniler
Temiz bölüm
Koloni 1 küçük yuvarlak beyaz koloniler
Koloni 2 Yuvarlak oval küçük krem renkli koloniler
Gözlemler
1. Petri kabının hangi tarafında
daha çok sayıda koloni var?
Temiz
2. Petri kabının hangi tarafında
çok farklı koloniler oluştu?
Kirli
3. Kaç çeşit farklı koloni çeşidi
bulunmaktadır:
Temiz 2
Kirli 5
Sonuçlar
1. Bazı insanlar Petri kabının temiz tarafında kirli
tarafına nazaran daha çok mikroplar görebilirler.
Neden?
Kirli tarafa nazaran temiz tarafta daha fazla mikroplar
olabilir ancak ellerini doğru olarak yıkadılarsa mikrop
çeşidi sayıları daha az çıkmalıdır. Mikrop sayılarındaki
artışın nedeni sudaki mikroplardan veya ellerini
kurulamak için kullanılan kağıt havludaki mikroplardandır.
2. Hangi kolonileri dost mikroplar olarak düşünürsünüz
neden?
Ellerimizde bulunan dost mikroplar genelde temiz tarafta
toplanan mikroplardır.
Sonuçlar
1. Hangi el yıkama metodunda daha fazla mikrop yok edilmiştir?
Sabun ve sıcak su kullanarak el yıkama.
2. Neden sabun yalnızca su ile yıkamaya nazaran daha çok mikrobun yok edilmesini
sağlamaktadır?
Sabun cildimizdeki doğal yağları parçalayarak ona yapışan mikroplarında ölmesini sağlar.
3. El yıkarken anti-bakteriyel sabun kullanmanın avantajları ve dezavantajları nelerdir?
Avantajlar: istenilmeyen mikropları öldürürler
Dezavantajları: Doğal cilt mikropları da ölür
4. Mikropların elle taşındığına dair ne tür kanıtlarınız var?
İlk kapta bulunan mikrop çeşitleri diğer kaplarda azalan bir trend de görülmektedir.
5. Ellerin hangi alanlarının en çok mikrobu bulundurduğunu tahmin ediyorsunuz neden?
Tırnakların altı, parmak aralıkları daha az yıkandıkları için veya iyi yıkanmadıkları için.
6. Ellerinizi yıkamanın önemli olduğu 5 zamanı belirtiniz.
a. Yemek pişirmekten önce b. Evcil hayvanlara dokunduktan sonra
c. Tuvaletten sonra
d. Yemekten Önce e. Ellerimize hapşırdıktan sonra
El Temizliği
Enfeksiyon Zinciri
Enfeksiyon riskinde
olan insanlar
Hepimiz enfeksiyon
riskindeyiz . Yüksek riskteki
insanlar
 Halen tıbbi tedavide
bulunanlar
 Çocuklar
 Yaşlılar
Mikropların giriş yolları
Zararlı mikroplar hastalığa
neden olmadan önce vücuda
girmenin bir yolunu
bulmalıdırlar. Bu aşağıdaki
yollarda olabilir:
 Yediğimiz yiyecekler
 Havadaki zerrelerin
solunması
 Açık yaralar
 Ağzımıza soktuğumuz
şeylerden
Enfeksiyon kaynağı
Zararlı mikropları taşıyan birisi veya
başka bir şey enfeksiyonun
yayılmasına neden olurlar. Çok
çeşitli enfeksiyon kaynakları vardır,
bunlar;
 Halen hasta olan insanlar
 Evcil veya diğer hayvanlar
 Temiz olmayan yüzeyler ( Kapı
kolları, klavyeler, tuvaletler v.b.)
Mikropların Çıkış Yolları
Zararlı mikroplar hasta bir insandan
veya bir kaynaktan çıkabilmek ve
başka birine enfeksiyon
geçirebilmek için bir yol bulmalıdır.
Bu yollar;
 Hapşırma ve öksürme
 Vücut sıvısı yollarıdır.
Enfeksiyonun Yayılması
Zararlı mikroplar insandan insana
transfer edebilmek için bir yol
bulmalıdırlar. Bu şu şekilde olabilir;
 Dokunma
 Cinsel temas
El Temizliği
Enfeksiyon Zincirinin Kırılması
Enfeksiyon riskinde
olan insanlar
Herkez
 Uygun aşılama yapmalıdır
Yüksek Riskteki Kişiler
 Bulaştırıcı hastalardan uzak
durmalı
 Temizlik için özel önem
göstermeli
 Pişirirken ve yiyecek
hazırlarken özel önem
göstermelidir.
Mikropların giriş yolları
 Kesikleri ve açık yaraları su
geçirmez sargıyla kapatın
 Yemekleri iyi pişirin
 Yalnız temiz su içmekte
özenli olun.




Enfeksiyon Kaynakları
Hasta insanları izole edin
Çiğ gıdalarda dikkatli olun
Evcil hayvanları sıklıkla
yıkayın
Kirli bezleri dikkatice ve
uygun olduğu şekilde atın
Mikropların Çıkış Yolları
 Öksürük ve hapşırıkların
 Dışkıların
 Kusmaların
 Vücut sıvılarının
Yüzeylere ve ellere bulaşmasını
engelleyin.
Enfeksiyonun yayılması



Ellerinizi muntazam olarak
tamamıyla yıkayın
Kesikleri ve açık yaraları
kapatın
Seks aktivitesi esnasında
gerekli tedbirleri alın.
El Temizliği
Sonuçlar
Petri kabında ne gözlemlediğinizi anlatın ve çizin
Kirli Bölüm
TEMİZ
KİRLİ
Koloni 1
_________________________
Koloni 2
_________________________
Koloni 3
_________________________
Koloni 4
_________________________
Koloni 5
_________________________
Koloni 1
_________________________
Koloni 2
_________________________
Koloni 3
_________________________
Koloni 4
_________________________
Koloni 5
_________________________
Temiz Bölüm
Gözlemler
1. Petri kabının hangi tarafında
daha çok sayıda koloni var?
______________________
Sonuçlar
1. Bazı insanlar Petri kabının temiz tarafında kirli
tarafına nazaran daha çok mikroplar görebilirler.
Neden?
2. Petri kabının hangi tarafında
çok farklı koloniler oluştu?
______________________
______________________________________
3. Kaç çeşit farklı koloni çeşidi
bulunmaktadır?
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
Temiz Bölüm ____________
______________________________________
2. Hangi kolonileri dost mikroplar olarak
düşünürsünüz neden?
Kirli Bölüm
____________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
El Temizliği
Kurallar
1. Öğretmenin tariflerine göre deneyi gerçekleştirin.
2. Aşağıdaki tabloda, Petri kabınızda kaç tane farklı çeşitte koloni saydığınızı belirtin ve sonuçları bir
grafik ile gösterin.
Sonuçlar
Yıkamadan (veya yıkamadan) ve el sıkışmadan sonra
Öğrenci 1
Öğrenci 2
Öğrenci 3
Öğrenci 4
Öğrenci 5
Öğrenci 6
Yıkama yok (kontrol)
Acele Yıkama
İyice yıkama
Sabunla çok iyi yıkama
Sonuçlar
1. Hangi el yıkama metodunda daha fazla mikrop yok edilmiştir?
______________________________________________________________________
2. Neden sabun yalnızca su ile yıkamaya nazaran daha çok mikrobun yok edilmesini
sağlamaktadır?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
3. El yıkarken anti-bakteriyel sabun kullanmanın avantajları ve dezavantajları nelerdir?
Avantajlar:
________________________________________________________
________________________________________________________
Dezavantajlar:
________________________________________________________
________________________________________________________
4. Mikropların elle taşındığına dair ne tür kanıtlarınız var?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
5. Ellerin hangi alanlarının en çok mikrobu bulundurduğunu tahmin ediyorsunuz neden?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
6. Ellerinizi yıkamanın önemli olduğu 5 zamanı belirtiniz.
a. ________________________
b. ________________________
c.
________________________
e.
________________________
d. ________________________