Broşür hakkında

Broşür hakkında
Lise eğitimi nedir ve günümüzde Norveç’te
bu sistem nasıl işlemektedir? Gençlerin ne
gibi seçim olanakları vardır, değişik eğitim
programları için hangi ön koşullar ve ön bilgiler aranmaktadır, ve gençlere, mümkün
olan en doğru seçimi yapabilmeleri için nasıl
yardımcı olunabilir?
Anne-babalar ve veliler, öğretmenler
ve eğitim ve meslek danışmanları, gençlerin eğitim ve meslek seçmeleri söz konusu
olduğunda, önemli destek kişilerdir. Ancak
gençlerin, yaptıkları seçimlerin sorumluluğunu
kendilerinin almaları çok önemlidir. Gençler
adına seçim yapmak, kendi geleceklerinin
sorumluluğunu onların elinden almak olacağı
için, risklidir.
Bu broşürün amacı, lise eğitimi seçimine hazırlanmalarında öğrencilere yardımcı
olmak, aynı zamanda anne-babalara ve velilere, gençler için iyi bir rehber ve destek olabilmeleri için bilgi ve yardım sağlamaktır.
Anne-babalara ve velilere
Sayfa 28 den itibaren size hitap eden bir
bölüm ayrılmıştır. Yine de, özellikle öğrenciler
için belirlenmiş bölüm de dahil olmak üzere,
bütün broşürü okumanızda yarar vardır.
Proje hakkında
Bu bilgi broşürü Norveççeden 15 dile
çevrilmiştir. Bu proje, Eğitim Müdürlüğü
[Utdanningsdirektorat] tarafından finanse
edilmiştir. Yazı işlerimiz, Akershus Ski
Lisesinden SMB projesinin başkanı Per
Svendsen’e ve Åse Øvstedal’a, Oslo Holmlia
Ortaokulundan Judith Melby ve Teddy
Kjendlie’ye, danışmanlar Toril Arntzen ve
Thorhild Vormedal Danielsen ve ayrıca
Okul Danışmanlığı Ekibi başkanı Liv-Marie
Bakka’ya, fikir ve öneriler yoluyla yaptıkları
katkılardan dolayı özel teşekkürlerini iletmektedir.
Oslo, 1 Ekim 2006
PEDLEX Norsk Skoleinformasjon
[Norveç Okul Enformasyonu]
İnternet adresi vilbli.no, lise eğitimi çerçevesindeki olanakların bir dökümünü
sunmaktadır.
Diğer yararlı internet adresleri:
www.nav.no
www.bip.no
www.elev.no
www.foreldrenettet.no
www.fug.no
www.globalgrant.com/nor
www.lanekassen.no
www.legathandboken.no
www.mifa.uio.no
www.odin.dep.no/kd
www.samordnaopptak.no
www.skolenettet.no/sprakmin
www.skoleporten.no
www.udir.no
www.utdanning.no
www.vigo.no
www.vox.no
İçerik
Başvuruda bulunacak olan sizlere
Geleceğe ilişkin düşler 4
Seçim yapma hakkında 4
Eğitim programı seçimi 4
Nasıl başvurabilirsiniz? 4
Yüksek öğrenime hazırlayan lise eğitimi veya
mesleki eğitim 4
Kayıt-kabul 4
Yüksek öğrenim için yeterlik 5
Mesleki yeterlik 6
Genel eğitim yeterliğine ek 6
Seçimlerinize, yetenekleriniz, yapınız ve ilgi
alanlarınız yön versin 6
12 eğitim programı size bir çok olanak
sunmaktadır 6
Üç adet, yüksek öğrenime hazırlayan lise ğitimi programı 6
Dokuz adet, mesleki eğitim programı 7
Doğru seçim yapabilmek için kendinizi tanıyın
8
Yetenek, yapı ve beceriler 9
Nitelikler 9
İlgi alanları 9
Sağlık 9
Başkalarının beklentileri 9
Olanaklar ve sınırlılıklar 10
Anne-babalarınıza
Bu, gençlerin seçimidir 12
Yasayla belirlenmiş hak 12
Azınlık kökenli başvuru sahipleri 12
Norveççeden başka bir anadil 12
Yabancı dil bilgisine ilişkin belge 12
Ekonomi – lise eğitimini kim ödüyor? 12
Destek uygulamaları 12
Yaygın genel eğitim 13
Yeterlik 13
Yüksek öğrenim için yeterlik 13
Mesleki yeterlik 13
Daha düşük düzeyde yeterlik 13
Yüksek öğrenim için genel yeterliğe ekleme
13
Anne-babaların karşılaştığı zorluk: kendilerinin sorumluluk almaları konusunda
gençlere yardımcı olmak 13
Kendi çocuklarınız için iyi bir rehber olabilmenin yolları 13
Enformasyon toplantıları 14
Başvuruda bulunacak olan sizlere
Geleceğe ilişkin düşler
Gelecekte ne olacaksınız? Geleceğe, meslek
seçimine, sevdiğiniz ve başarılı olduğunuz
uğraşlara ilişkin ne gibi düşleriniz var?
Lise eğitimi yıllarını ne için kullanacağına
karar vermesi gereken sizsiniz. O nedenle,
hangi tür eğitimi ağırlıkla istediğiniz ve böyle
bir seçimin sizin için doğuracağı sonuçlar
üzerinde dikkatle düşünmeniz doğru olur.
Yüksek öğrenime hazırlayan lise
eğitimi veya mesleki eğitim
1 Mart’tan önce eğitim programı seçmeniz
gerekiyor. Özel nedenlerle okula kayıt gereksiniminiz olması halinde, son başvuru tarihi
1 Şubat’tır. Tam size uygun bir seçim yapabilmeniz için, sizi kişisel olarak ilgilendiren
bazı şeyler üzerinde düşünmeniz gerekir. Bu,
kafanızda belirli bir meslek olsa da olmasa da
geçerlidir. Örneğin, derslerinde başarılı ve çok
okumayı seven bir insan mısınız, yoksa en çok
pratik işlerle uğraşmaktan mı hoşlanırsınız?
Lise eğitimini tamamladıktan sonra yüksek
okul veya üniversitede eğitimi-nize devam
etmek istiyor musunuz, yoksa çalışmaya mı
başlamak istiyorsunuz?
Lise eğitimini, yüksek öğrenime hazırlayan
lise eğitimi ve mesleki eğitim olarak ikiye
ayırıyoruz.
Yüksek öğrenime hazırlayan lise eğitimi,
teorik bilgi ağırlıklıdır ve öğrenim yeterliği
sağlar. Bu öğrenim 3 yıllıktır ve okulda sürer.
Üç adet, yüksek öğrenime hazırlayan lise
eğitim programı vardır.
Mesleki eğitim, bir meslek edinmeye
yöneliktir ve mesleki eğitim belgeli veya
kalfa belgeli veya belgesiz mesleki yeterlik
sağlar. Mesleki eğitim, teorik bilgi ve pratik
öğrenim birleşiminden meydana gelir. Dokuz
adet mesleki eğitim programı vardır. Mesleki
eğitim belgesi veya kalfalık belgesi getirmeden mesleki yeterlik sağlayan eğitim 3 yıllıktır
ve okulda sürer. Meslek derslerinin çoğunda
öğrenimin ilk iki yılı okulda sürdürülür. Bunu,
normal olarak, bir işyerinde iki yıllık öğrenim
süresi izler. Meslek sağlayan bir eğitim
programına başlayacak olursanız, üç yıl sonra,
gereği halinde dört yıl veya daha uzun bir
süre sonra, iş için başvuruda bulunabilirsiniz.
Mesleki eğitim programı seçmeniz halinde,
öğrenim borcu almak zorunda kalmadan
mesleki yeterlik sahibi olabilirsiniz. Ve her
zaman, mesleki eğitiminize ekleme yaparak
genel eğitim yeterliğine ulaşabilirsiniz.
Aşağıdaki model lise eğitiminde seçenekleri.
Renk kullanımından öğreniminin okulda
mı yoksa işyerinde mi sürdürüldüğü
anlaşılmaktadır.
Nasıl başvurabilirsiniz?
Kayıt-kabul
Seçim yapma hakkında
Ortaokul sıralarında, kişinin henüz ne olmak
istediğini bilmemesi olağandır. Ama yine de
pek çokları ne yapmayı sevdiklerini ve kendileri için nelerin en kolay olduğunu bilirler.
Lisedeki ilk yılınızda, 12 eğitim programı
arasında seçim yapacağınızda, ağırlık vermeniz gereken konu işte budur.
Eğitim programı seçimi
Olağan olarak başvurunuzu bağlı bulunduğunuz ildeki kayıt-kabul dairesine göndereceksiniz. İllerde, internet adresi www.vigo.no
aracılığıyla lise eğitimine başvuru uygulamaya
konmuş bulunmaktadır. İnternet üzerinden
başvuru için gereken kullanıcı kimliği ve
şifre size, son başvuru tarihinden çok önce,
gittiğiniz okulda verilecektir.
Bazı illerde ayrıca kağıt nüsha başvuru
formu kullanmak da mümkündür. Ve eğer
başvurunuza eklemeniz gereken belgeler
varsa, onları her zaman ilinizdeki kayıt-kabul
dairesine postayla gönderebilirsiniz.
En çok istediğiniz üç eğitim programından
birine girme hakkınız vardır. 10. sınıfta
aldığınız notlar, ilk isteğiniz olan programa girip giremeyeceğinizin belirlenmesinde etkili olacaktır. Bu tür notlara sahip
olmayan başvuru sahipleri, bireysel olarak
değerlendirilir.
Bunun dışında, lise 1 için seçtiğiniz programa ekleme olan bir lise 2 programına
girme hakkınız vardır ama, sizin için önceliği
olan bir program alanı almayı isteme hakkınız
yoktur.
Yüksek öğrenim için yeterlik
Yüksek öğrenime hazırlayan lise eğitimi
Genel eğitim yeterliği, yüksek okullar ve üniversitelerdeki eğitim dallarının çoğuna girme
olanağı sağlar. Aşağıda belirtilen eğitim
programlarında üç yıllık lise öğrenimini
tamamlayıp, başarılı olmanız halinde, genel
eğitim yeterliği edinebilirsiniz
- spor
- muzik, dans ve sahne oyunları
- bir eğitim dalında uzmanlaşma
- lise 3 medya ve iletişim programı ile yüksek
öğrenime hazırlık
- lise 3 doğanın idaresi programı ile yüksek
öğrenime hazırlık
Lise 1. sınıf,
okulda (Vg1)
Lise 2. sınıf,
okulda (Vg2)
Eğitim yeterliği kendi başına yüksek öğrenime
girme garantisi sağlamaz – ayrıca, yüksek
okul/üniversitenin koşul olarak getirdiği
düzeyde iyi notlara sahip olmanız gerekir.
Bazı yüksek öğrenim kurumlarında giriş
imtihanı vardır. Bazı yüksek öğrenim birimleri, özel eğitim yeterliği, yani özel ders, normal olarak da matematik gibi bir fen bilimleri
dersi koşulu aramaktadır. Böyle bir yeterliğe
en kolay şekilde, bir eğitim dalında uzmanlaşma programı ile ulaşılabilir.
Örneğin, tıp ve hukuk veya iktisat ve
mühendislik gibi bazı yüksek öğrenim
dallarına giriş son derece zordur. Girebilmek
için çok iyi notlara sahip olmanız gerekir.
İnternet adresi, www.samordnaopptak.no ’da
giriş koşullarına ilişkin bilgi bulabilirsiniz.
Lise 3. sınıf,
okulda (Vg3)
Yüksek öğrenim için yeterlik
Genel eğitim
yeterliğine
ekleme
Genel eğitim
yeterliğine
ekleme
Mesleki eğitim
Lise 1. sınıf,
okulda (Vg1)
Lise 2. sınıf,
okulda (Vg2)
Lise 3. sınıf,
okulda (Vg3)
Mesleki yeterlik
İşyerinde öğrenim
İşyerinde öğrenim
Özel seçenek
1. yıl
2. yıl
3. yıl
4. yıl
5. yıl
Mesleki yeterlik
Mesleki yeterlik sahibi olmak, bir mesleği
icra edebilmek için eğitim görmüş olmak
anlamına gelir. 9 adet mesleki eğitim programı arasından alınan öğrenimi tamamlayıp,
başarılı olmakla değişik şekillerde mesleki
yeterlik sahibi olabilirsiniz.
Meslek dersleri denilen derslerde öğrenim,
yapılan sınavlarda başarılı olduktan sonra,
meslek eğitimi belgesi veya kalfalık belgesi
alınmasını sağlar. Bu, kuyumculuk, inşaat
marangozluğu ve mobilya marangozluğu gibi
el işlerine dayalı derslerde kalfalık sınavı ve
kalfalık belgesi olarak adlandırılırken, ahçılık,
elektrikçilik ve uçak motoru tamirciliği gibi
diğer derslerde meslek okulu mezuniyet sınavı ve mesleki eğitim belgesi olarak
adlandırılır.
Bahçıvanlık ve bahçecilik, cilt bakımı ve sağlık
sekreterliği gibi, meslek dersleri içine girmeyen derslerde öğrenim, mesleki eğitim
belgesi ve kalfalık belgesi vermeyen mesleki
yeterlik sağlar.
Genel eğitim yeterliğine ek
Bir mesleki eğitim programında geçirilen iki
yıldan sonra veya mesleki yeterlik edindikten
sonra, yüksek eğitim yeterliği sağlayabilmek
üzere, genel eğitim yeterliğine ek için başvurabilirsiniz. Bu, okulda sürdürülen, çok zahmetli bir teorik
öğrenimdir.
Yetenekleriniz, yapınız ve ilgi
alanlarınız seçimlerinize yön versin
Eğitim seçimini kendi seçiminiz haline getirmeniz ve bu seçimi,
nistekleriniz
nyetenekleriniz, yapınız ve ilgi alanlarınız
nçeşitli eğitim olanakları ve meslekler konusunda en iyi bilgiler, üzerine inşa etmeniz
önemlidir.
Karar vermekte acele etmeyin. Son kararınızı
vermeden önce eğitim ve meslek danışmanı
ve anne-babanızla konuşun. Ne olacağınızı
düşünmekten çok, güçlü yanlarınızı ve hangi
alanda çalışmaktan hoşlandığınızı düşünün.
Aşağıdaki model, karar almadan önce
düşünülmesi yararlı olacak etkenleri göstermektedir. İnternet’te, yetenekleriniz, ilgi
alanlarınız ve yapınızı ölçebileceğiniz çeşitli
testler bulunmaktadır. Örneğin,
www.nav.no adresine bakınız.
12 adet eğitim programı
size bir çok olanak sunmaktadır
12 adet eğitim programının hepsinde, hem
kendi başına iş görebilmek ve hem de
başkalarıyla işbirliği yapabilmek gereklidir.
Bunun dışında, eğitim programları, sonraki
sayfalarda okuyabileceğiniz, değişik şartlar
aramaktadır. Eğitim ve meslek danışmanınız
ile hangi eğitim programının size en uygunu
olduğunu konuşarak, lise eğitimi hakkınızı,
yanlış bir eğitim programı seçimiyle boşa
harcamamanızda yarar vardır.
Üç adet yüksek öğrenime hazırlayan
eğitim programı
Bu eğitim programları direk olarak herhangi
bir meslek edindirmese de, 3 yıllık öğrenimi
tamamlayıp başarılı olduktan sonra yüksek
öğrenim için eğitim yeterliği vermektedir.
Spor hakkında eğitim programı
Bu eğitim programının amacı, spora ilgi
duyan öğrencilere çok yönlü bir spor eğitimi
vermek, aynı zamanda yetenekli sporculara,
eğitim ve yüksek düzey spor faaliyetlerini birleştirme imkanı sunmaktır. Eğitim programı,
spor ve açık hava faaliyetleri ve özellikle
çocuk sporları içinde antrenörlük işi alma
olanağı yaratmaktadır. Bu eğitim programı
genel eğitim yeterliği sağlamakta, ve örneğin,
spor yüksek okulları gibi yüksek okul ve üniversitelerdeki çeşitli eğitim dallarına başvurma hakkı vermektedir.
Bu eğitim programını seçmeniz halinde
sporu seviyor olmanız ve yapınızın spora
müsait olması gerekir, çünkü okul saatleri
içinde her gün idman yapılmaktadır. Buna ek
olarak, zorlu teorik derslerin de üstesinden
gelebilmeniz gerekir.
Müzik, dans ve sahne oyunları hakkında
eğitim programı
Bu, bir sanatsal ilgi alanında gelişim
göstermenize olanak tanıyacak bir eğitim
programıdır. Bu eğitim programı genel
eğitim yeterliği sağlamakta ve yüksek okul
ve üniversitelerdeki çeşitli eğitim dallarına
başvurma hakkı vermektedir. Belki sizin
için en güncel olan, müzik, dans ve sahne
oyunları alanında yüksek öğrenime başvurmak olacaktır. Öğrenim sürerken, bu program
alanlarından birinde derinleşmek için seçim
yapmanız gerekecektir.
Bu eğitim programı, seçtiğiniz program
alanında becerileriniz olması koşulu getir-
mektedir. O nedenle, lise öğrenimine başlamadan önce, söz konusu alanlardan birine
vakıf olmanızda yarar vardır. Bu öğrenim
ayrıca öğrencilerden, sanatsal yetenekler,
dayanıklılık ve prova yapma konularında
büyük çaba ister. Buna ek olarak, zorlu teorik
derslerin de üstesinden gelebilmeniz gerekir.
Bir eğitim dalında uzmanlaşma hakkında
eğitim programı
Bu eğitim programı, hangi program alanı ve
hangi program konusunu seçtiğinize bağlı
olarak, genel veya özel eğitim yeterliği sağlar.
Yüksek okullar ve üniversitelerdeki çeşitli
eğitim dallarına başvurabilmeniz için olanak yaratır. Öğrenim sürerken, fen bilimleri,
toplum bilimleri ve ekonomi, dil bilimleri
veya tasarımcılıktan olusan dört program
alanından birinde derinleşmek için seçim
yapmanız gerekir. Eğitimin devamı, hemşire,
öğretmen, psikolog, doktor, mühendis, rahip,
gazeteci, iktisatçı, hukukçu v.b gibi meslekler
veya sanat ve desen alanındaki mesleklere
girme olanağı yaratabilir.
Bu eğitim programını seçmeniz halinde,
zorlu teorik dersler üzerinde çalışmayı
sevmenizde yarar vardır. Ayrıca iyi Norveççe
bilmeniz gerekir.
Dokuz adet mesleki eğitim
programı
Bu eğitim programları, 3-5 yıllık öğrenimi
tamamlayıp başarılı olduktan sonra, direk
olarak bir meslek edindirir.
Her ne kadar öğrenim teori ve pratiğin
birleşiminden meydana geliyorsa da, bu
eğitim programlarında da, ana kural olarak,
üstesinden gelinmesi ve başarılı olunması
gereken bir takım teorik dersler vardır.
İnşaat ve yapı tekniği hakkında eğitim
programı
Bu eğitim programı, inşaat ve yapı iş kolunda
pek çok meslek alanına açılım sağlar. Örneğin
yapı işçisi olup, yol çalışmaları, yapı ve temel
çalışmaları, asfalt çalışmaları veya ray döşeme
alanlarında uzmanlaşabilirsiniz. Diğer
olanaklar ise, boyacı, duvarcı, inşaat marangozu, tesisatçı, inşaat iskelesi kurucusu, dam
tamircisi, oluk ustası ve benzeri alanlarda
eğitim almaktır.
Bu meslekler için ortak yan, pratik işlere
eğilimli ve iyi el becerisi sahibi olmanız
gereğidir. Ayrıca, bir çok inşaat projesi
değişik meslek grupları arasında yakın
işbirliği gerektirdiğinden, takım çalışması
yapabilmelisiniz.
Desen ve el sanatları hakkında eğitim
programı
Bu eğitim programı geniş bir birliktelikten
oluşup, çok çeşitli el sanatları mesleklerinde
iş olanakları sağlar. Örneğin, sağlık ve sosyal
etkinlik görevlisi, çiçek dekoratörü, kürkçü,
halk giysileri terzi yardımcısı, kuaför, kuyumcu, şişe-cam ustası, mobilya marangozu,
org montajcısı, piyano akortçusu, çömlekçi,
ayakkabıcı, terzi, demirci, tahta oymacısı,
saatçi ve bunun gibi bir çok meslek sahibi
olabilirsiniz.
Bu eğitim programını seçmek için, yaratıcı
ve dakik olmalı ve el işlerini sevmelisiniz.
Elektronik hakkında eğitim programı
Bu eğitim programını seçtiğinizde, örneğin,
elektrikçi, elektronik tamircisi, asansör
tesisatçısı veya otomatik sistem uzmanı olabilirsiniz. Diğer söz konusu iş yerleri ise,
bilgisayar iş kolu, proses sanayi, elektronik
sanayi, makina sanayi, enerji iş kolu veya
demiryolları işletmesi olabilir. Ancak, uçak iş
kolunda uçak elektroniği ustası veya makina
ustası olarak, veya petrol iş kolunda uzaktan
kumandalı su altı çalışmalarında da kendinize
iş bulabilirsiniz.
Elektronik içindeki mesleklerin ortak
yanı, dakik, güvenli ve sistematik bir şekilde
çalışabilmeniz gereğidir. Renkleri iyi görüp
ayırdedebilmek aranan bir koşul olabilir.
Ayrıca pratik el işlerine yatkın olmanız gerekir.
Sağlık ve sosyal işler eğitim programı
İnsanların bakım veya himayesi ile ilgili bir
işte çalışmak istiyorsanız, bu sizin için geçerli
bir eğitim programı olabilir. Örneğin, ayak
bakım uzmanı, doktor sekreteri, diş doktoru sekreteri veya eczacılık teknisyeni olmak
üzere eğitim görebilirsiniz. Ama ayrıca,
çocuk ve gençlik işleri görevlisi, sağlık işleri
görevlisi, ambulans görevlisi veya ortopedi
teknisyeni de olabilirsiniz. Söz konusu olabilecek iş yerleri, hastahaneler, evlerde verilen
hizmetler, çocuk yuvaları veya boş zamanları
değerlendirme klüpleri, diş doktoru muayenehaneleri, doktor muayenehaneleri veya
eczanelerdir.
Bu programı seçmek için, diğer insanlara
ilgi duymanız, onlara şefkat ve özen gösterebilmeniz önemlidir.
Medyalar ve iletişim hakkında eğitim
programı
Bu programı seçtiğinizde, fotoğrafçı olabilir
veya medya grafikçisi olarak, örneğin basım
malzemesi üretimi, web tasarımı, mültimedya üretimi, dijital iletişim için tv grafiği veya
tasarımı alanlarında çalışabilirsiniz. Diğer olanaklar ise, bir yayınevinde veya reklam bürosunda, reklamcılık veya resimleme işlerinde
çalışmaktır. Lise 3 yüksek öğrenime hazırlık
programı seçecek olursanız, genel eğitim
yeterliği edinebilir ve yüksek okul ve üniversitelerde eğitiminizi sürdürebilirsiniz.
Bu iş kollarında, renkleri iyi görüp
ayırdedebilmeli ve yaratıcı yetenek sahibi
olmalısınız. Başkalarıyla hem yazılı ve hem de
sözlü olarak iletişim kurabilmeli ve ek olarak
bilişim teknolojisine ilgi duymalısınız.
Doğanın değerlendirilmesi hakkında eğitim
programı
Bu programı seçtiğiniz taktirde, daha sonra,
doğanın ve doğal kaynakların kullanımı ve
değerlendirilmesi alanlarında çalışabilirsiniz.
Bahçıvan, balıkçı veya at nalı ustası olabilir, veya bahçecilik, su ürünleri, ren geyiği
işletmeciliği, spor tesisleri, tarım veya
ormancılık alanlarında iş bulabilirsiniz. Lise 3
yüksek öğrenime hazırlık programı seçerseniz, genel eğitim yeterliği edinebilir ve yüksek
okul ve üniversitelerde eğitiminize devam
hakkı elde edebilirsiniz.
Bu eğitim programını seçmek için, doğaya
ilgi duymanız, pratik el işlerine yatkın
olmanız ve mekan dışında çalışmayı seviyor
olmanız gerekir.
Lokantacılık ve gıda hakkında eğitim
programı
Bu eğitim programı, diğer konuların yanısıra,
otelcilik ve lokantacılık ve gıda sanayi iş kolu
ve aynı zamanda, et, balık, içecek, hamur işi
ve yiyecek ürünleri üreten diğer işyerleri ile
ilgili öğrenim vermektedir. Bu eğitim, fırıncılık,
pastacılık, balıkçılık, sosis imalatçılığı,
kasaplık, garsonluk ve ahçılık gibi meslekler
edinilmesini sağlar.
Bu meslekler iyi el becerisi, dakiklik ve
temizlik gerektirir. Müşterilerle direk temasta
olduğunuz yerlerde, hizmet verme anlayışında
da olmanız gerekir.
Hizmet ve ulaşım hakkında eğitim
programı
Bu eğitim programı, bürolarda, güvenlik
firmalarında, seyahat acentelerinde, otellerin resepsiyonlarında veya satış iş kolunda,
ve ayrıca Enformasyon-İletişim Teknolojisi
[IKT] hizmetlerinde iş için temel oluşturur.
Buna ek olarak, ulaşım iş kolunda meslekten
şoför olarak veya mal nakliyatı ve malların
taşınması ve depolanmasının planlamasını
içeren lojistik alanlarda iş bulabilirsiniz.
Hizmet sektöründe çalışan bir kişi işyerini
dışarda temsil edendir, o nedenle nazik, dışa
dönük ve hizmet verme anlayışında olmanız
ve başka insanlarla çalışmaktan hoşlanmanız
gerekir.
Teknik ve sanayi üretimi hakkında eğitim
programı
Bu eğitim programı, teknik ve elektro makina sanayi, gemi yapım sanayi, tekstil sanayi,
oto sanayi, kimyasal proses sanayi ve petrol
sanayi iş kollarında çeşitli 50 den fazla
meslek arasında seçim için temel oluşturur.
Alüminyum konstrüktörü, kaynakçı ve iş aletleri yapımcısı, ciltçi, grafik baskıcı ve çilingir,
tayfa ve gemi makinisti, trikotaj sanayisinde sanayi dikişçisi ve usta, vinç ve kaldırma
çalışmalarında yapı makinaları ustası ve vinç
operatörü, kaporta hasar ustası ve oto tamircisi, kimyasal proses veya metalürjik proses
sanayisinde usta ve laborant, ve burgulama
veya kuyu açma operatörü olabilirsiniz.
Pratik anlayışınız ve iyi el yatkınlığınız olmalı,
kendi başınıza ve dakik olarak çalışabilmeli ve
yeni teknolojiye ilgi duymalısınız.
Doğru seçim yapmak için kendinizi
tanıyın
Eğitim ve meslek seçeceğinizde, kendinizi
tanımanız gereklidir.
Her şeyden önce güçlü yanlarınızın neler
olduğunu bulmanızda yarar vardır. Bu size, iyi
bir seçim yapacağınızda önemli olan özgüveni
sağlar. Kendinize şunları sorun:
n Kendimi ne kadar iyi tanıyorum?
n Kendimi daha iyi tanımayı nasıl
öğrenebilirim, ve bu konuda bana kim
yardımcı olabilir?
n Nelerde becerikliyim?
n Nelere ilgi duyuyorum?
n Ne yapmayı seviyorum?
Bu broşür üzerinde çalışmaya devam ederek,
olası en iyi seçimi yapma konusunda yardım
almış olursunuz.
önemli olabilir. O nedenle hal ve gidiş notları
önemlidir!
Yetenek, yapı ve beceriler
İlgi ve istek duyduğunuz bir şey ile
uğraşmanız halinde, başarılı olma şansınız
artar. Fakat her zaman, ilgi alanlarınızın
belirli bir eğitime veya özel bir mesleğe
denk düşebileceği kadar talihli olmayı hesaba katamazsınız. Yine de, bir çok eğitim
programı içinde, ilgi alanı bulabilirsiniz.
İlk gençlik yıllarında, ilgi alanları hızlı bir
değişim gösterir. Önceden var olan ilgilerinize yeni ilgi alanları eklenebilir. Çeşitli eğitim
olanakları ve meslek seçenekleri hakkında,
anne-babanız ve okulun eğitim ve meslek
danışmanı ile konuşun.
Büyük olasılıkla okulda, hangi derslerin
size kolay geldiği ve hangi derslerde zorluk
çektiğinizin farkına varmışsınızdır. Bu da sizin
için, yeteneklerinizin nereye yöneldiği konusunda gösterge olabilir.
n Teorik derslerde becerikli misiniz? En çok
neden hoşlanıyorsunuz, dil ve edebiyat mı,
yoksa matematik mi?
n Sanatsal yetenekleriniz var mı, resim
çizmeyi veya bir müzik aleti çalmayı seviyor musunuz?
n Yetenekleriniz pratik uğraşlara mı yönelik?
Yemek yapmak, dikiş dikmek veya marangozluk, onarım yapmak veya kendi kendinize tamir işlerinden hoşlanır mısınız?
n Veya belki de beden eğitimi derslerinde mi
kendinizi en iyi gösterebiliyorsunuz?
Nitelikler
Nitelikler derken, nasıl bir kişi olduğunuzu
kastediyoruz.
n Sosyal bir insan mısınız? Başka insanlarla
birarada olmayı sever misiniz? Başkalarıyla
kolayca tanışıklık kurabilir misiniz, yoksa
en çok az sayıda iyi arkadaşla birlikte
olmaktan mı hoşlanırsınız?
n İşbirliği yapabilir misiniz, yoksa daha çok
kendi başınıza mı hareket etmek istersiniz?
n Başkalarının düşünce ve görüşlerini dinlemekte becerikli misiniz?
n Güvenilir bir kişi misiniz?
n Etrafınızın düzenli olmasını sever misiniz,
yoksa dağınık bir kişi misiniz?
n Girişimci misiniz, yoksa en çok
başkalarının karar verip halletmesinden mi
hoşlanırsınız?
Nasıl bir kişi olduğunuzun, gelecekteki
mesleğinizi seçiminiz açısından önemi vardır.
Eğer dışa dönük bir kişiyseniz, önceden
tanımadığınız bir çok kişiyle karşılaşacağınız
bir meslek için uygun olabilirsiniz.
Gelecekte bir gün işe başvurduğunuzda,
işveren, ne gibi kişisel nitelikleriniz olduğu
konusuna büyük ağırlık verecektir. Güvenilir
misiniz, devamsızlığınız az mı, işbirliği yapabilir misiniz ve kendi başınıza çalışabilir
misiniz gibi konular çok önem arzedebilir.
İşe ve beraber çalışacağınız kişilere karşı olan
tutumunuz, okulda alacağınız iyi notlar kadar
İlgi alanları
Sağlık
Eğitim ve meslek seçerken, insanın kendi
sağlığını dikkate alması gerekli olabilir.
n Bazı mesleklerde, diğerlerine göre, daha
fazla bedensel güç aranır.
n Alerji, seçim olanaklarınızı kısıtlayabilir.
n Görme ve duyma konusunda belirli koşullar aranabilir, veya bazı mesleklerde başka
özel koşullar aranabilir.
Bunlar, eğitim seçimi yapmadan önce
araştırmanız gereken durumlardır.
Kuşkudaysanız, eğitim ve meslek
danışmanına sorun. Danışmanın, meslek
seçimi ve ne olabileceğiniz hakkında, güven
duyarak konuşabileceğiniz bir kişi olduğunu
unutmayın.
Başkalarının beklentileri
Anne-babanız, kardeş, akraba ve
arkadaşlarınızın, ne olmanız gerektiği
konusunda, belirli görüşlere sahip olması
olağandır. Bir çok anne-babanın, çocukların
eğitim ve mesleklerine ilişkin büyük beklentileri vardır. Size yapılacak tavsiyeleri dinleyin.
Ayrıca, okulun eğitim ve meslek danışmanı
ve diğer güvendiğiniz kişilerin tavsiyelerini sorun. Anne-babanız ile birlikte çeşitli
seçenek ve olanakları konuşma konusuna
çok zaman ayırmakta yarar vardır. Ama son
seçimi siz kendiniz yapmalısınız. Etki altında
kalıp, sırf başkaları bu sizin için en doğrusu
diyorlar diye, istemediğiniz bir şey seçmeyin.
Olanaklar ve sınırlılıklar
Bundan sonraki sayfalarda, seçimlerinize
etki edebilecek bazı şeylerin listesini yaptık.
Burada siz de kendi notlarınızı
tutabilirsiniz.
– Evde yaşamak veya taşınmak?
Yaşadığınız yerde, en çok isteğiniz eğitim
programını bulma olanağı var mı? Eğer
yoksa, zamanınızın büyük bir kısmını uzun
yolculuklar için harcamayı mı istediğinizi
veya, evden taşınmayı mı düşünebileceğinizi,
değerlendirmelisiniz.
Bazı okullarda yatılı kalma olanağı vardır.
Evle okul arası yolculuk süresi günde en az
üç saat tutuyorsa veya mesafe en az 40 kilometreyse, Devlet eğitim burs ve kredi kurumundan [Statens lånekasse], evinden uzakta
yaşayanlar için burs alabilirsiniz.
– Girebilmek için hangi koşullar aranıyor?
Bazı eğitim programlarına girmek zor olabilir.
Not koşulları, başvurunun büyüklüğüne bağlı
olarak yıldan yıla değişiklik göstermektedir.O
nedenle, sizin istediğiniz eğitim programına
girebilmek için kaç puan koşulu arandığını
araştırın ama, puan tutarının yıldan yıla
değişebileceğini unutmayın.
– İşe girmek ne kadar zaman alır?
Üç yıl sonra yüksek öğrenim yeterliği
sağlayan bir eğitim programı seçmek isterseniz, teorik eğitime devam etmeye istekli olup
olmadığınızı iyi düşünmekte yarar vardır,
çünkü bu programlar direk olarak bir meslek
edindirmemektedir.
– Erkekler ve kızlar için aynı olanaklar?
Erkek ve kadınlara özgü geleneksel toplumsal
rollerden bağımsız olarak eğitim programı
seçmeniz önemlidir. Birçokları ”tipik erkek
meslekleri” ve ”tipik kadın meslekleri” olduğu
kanısındadır. İş hayatının çeşitliliğe ihtiyacı
vardır. Ne istediğinizi iyice düşünün! Bazı
mesleklerin erkeklere göre, bazılarının ise
kadınlara göre olduğu yolundaki fikirler sizi
yönlendirmesin.
Tecrübelerimiz, erkek ve kadınlara özgü
geleneksel toplumsal rollerin tersine seçim
yapanların, okullarında ve mesleklerinde
memnun olduklarını göstermektedir.
– Eğitimi bitirdikten sonra iş bulmak kolay
mıdır?
Çeşitli mesleklerdeki iş gücü ihtiyacı yıldan
yıla değişmektedir. O nedenle, sadece
bugün iş bulmanın kolay olduğu yerlerden
yola çıkarak meslek seçmemelisiniz. Aynı
zamanda, sizi işsiz bırakacak bir eğitim
almamanızda önemlidir. İhtiyaç olan meslekler hakkında mümkün olduğunca iyi bilgi
edinin.
–Mesleki kariyer, maaş ve iş ortamı ile ilgili
ne gibi beklentilerim olabilir?
Muhakkak ki, bir işte bir süre çalıştıktan
sonra, ”basamak atlamanın” mümkün olup
olmadığını düşünüyorsunuzdur. Bu konuda,
seçmeyi düşünebileceğiniz meslekte ne gibi
olanaklar olduğunu bulmaya çalışın.
Maaş önemlidir. Herkes tabi ki iyi kazanç
sağlamak ister ama, memnuniyet, iş ortamı
ve değerli bir şey yaptığınızı görmek de
meslek hayatında ne kadar hoşnut olacağınız
açısından aynı oranda önem arzeder.
– Ya mesai saatleri?
Mesai saatlerinin nasıl olduğunu
araştırmanızda yarar vardır. Çok se-yahat
etmek gerekiyor mu? Seçmeyi
düşünebileceğiniz meslekte vardiya işi olağan
mıdır? Buna hazır mısınız, sizce böyle bir iş
aile hayatıyla bağdaşabilir mi?
Statü sağlayan meslekler ve moda meslekler – bazı meslekler diğerlerine göre daha
mı zevklidir?
Bazı bağlamlarda, bazı mesleklerin,
diğerlerine göre ”daha iyi” olduğu ve daha
yüksek statü sağladığı izlenimi edinebiliriz. Uzun öğrenim gerektiren meslekler
veya geleneksel olarak yüksek gelir getiren
meslekler olabilir. Bazı meslekler son derece
heyecan verici veya zevkli görünebilir. Belki
de, şöhretli bir avukat, cerrah veya eğlence
hayatında popüler bir sanatçı olmayı düşünür
müydünüz? Bu meslekler hakkındaki izleniminiz medya tarafından yaratılmış olabilir.
İnsan kolayca etkilenebilir, o nedenle hayallerinizdeki mesleğin sizin kendi isteğiniz
ve kendi yetenek, yapı ve ilgi alanlarınız ile
üstesinden gelebileceklerinizin bir sonucu
olup olmadığını iyi düşünün.
10
– Yanlış seçim yaparsam yeniden seçebilir
miyim?
Belki de, yapmanız gereken seçimler size
korkutucu geliyor olabilir. Ama, yanlış seçim
yaptığınız ortaya çıkacak olursa, lisede bir
yıldan sonra yeni bir eğitim programı seçmek
mümkündür.
11
Anne-babalarınıza
Bu, gençlerin seçimidir
Oğlunuz veya kızınız önemli bir yol
ayrımında, lise öğrenimi seçimiyle karşı
karşıya bulunuyor. Bu broşürde öğrenciler için
yazılmış olan sayfaları okuyun. Çocuğunuzun
yaptığı kontrol listelerini gözden geçirin.
Çocuklarının ne olacağı konusunda annebabaların hayalleri olabilir ama, gençler seçimi kendileri yapmalıdır.
Yasayla belirlenmiş hak
Lise, sadece başarılı öğrenciler için seçme
bir okul değil, herkes için bir okuldur. Eğitim
yasası, ortaokulu bitiren gençlere şu hakları
tanımaktadır
n üç yıllık lise öğrenimi
n müfredat programına göre üç yıldan fazla
süren öğrenimi tamamlamak
n öğrenim sırasında iki yıl ara verme hakkı
Kişinin, 24 yaşını doldurduğu yılın sonuna
kadar öğrenimini tamamlamış olması gerekmektedir.
Azınlık kökenli başvuru sahipleri
Yabancı dilli bir azınlığa bağlı gençlerin, şu
durumlarda, Norveçli gençlerle aynı hakları
vardır
n eğer kişi Norveç ortaokulu veya dengi bir
okulu bitirmişse
n Norveç’te, geçerli oturma izni varsa
Oturma izni hakkında karar beklerken
Norveç’te yaşayan başvuru sahiplerinin, yine
de lise öğrenimi için kayıt yaptırma hakkı
yoktur. Reşit olmayan ilticacılar, oturma izni
için karar beklerken, lise öğrenimine kaydedilebilirler ama, başvurularına ret cevabı alacak olurlarsa, ders yılını tamamlama hakları
yoktur.
Norveççe’den başka bir anadil
Eğer kişinin Norveççe, Laponca, Danimarkaca
veya İsveççeden başka bir anadili varsa,
müfredat programını, azınlık kökenliler için
Norveççe ile izlemek isteyip istemediğine
karar verebilir. O durumda, kişi yan dil
[örneğin yeni Norveççe] öğrenimi görmez.
Kişi, Norveççe sürdürülen olağan eğitim
programını tercih edecek olursa da, Norveççe
yan dil değerlendirmesinden muaf tutulabilir. Bu, eğer kişi Norveç temel eğitim sistemi
içinde ortaokula gitmemiş veya temel eğitim
görürken yan dilden muaf tutulmuşsa, geçerlidir.
Eğer öğrenci, İngilizce’nin yanısıra
bir yabancı dil alması gereken bir eğitim
programındaysa, bunu kendi ana dilinde
sınava girerek yerine getirebilir. Bu konuda
okulun eğitim ve meslek danışmanı daha
fazla bilgi verebilir.
Yabancı dil bilgisine ilişkin belge
Eğer kişi, ya anadili durumundaki dile veya
başka bir yabancı dile hakimse, pek çok
durumda, o dilde sınava girerek bilgisini belgelemesi mümkündür.
Ekonomi – lise eğitimini kim ödüyor?
Kamu okullarında öğrenim ücretsizdir.
Okul malzemesi ve ders kitaplarını, bir çok
durumda, kişinin kendisinin ödemesi gerekir.
Bu masraflar, eğitim programından eğitim
programına göre farklılık gösterir.
Destek uygulamaları
Lise öğrenimi gören öğrenciler, çıraklar ve
çırak adayları, Devlet borç ve burs kurumuna [Lånekassen] borç ve burs için başvuruda
bulunabilirler. İnternet adresi
www.lanekassen.no, da daha fazla bilgi bulunabilir. Ayrıca eğitim, ileri eğitim, kültür ve
bilimsel araştırma alanlarında bir dizi burs
ve vakıflara ve sosyal yardıma başvurmak
mümkündür. www.legathandboken.no,
adresine bakınız veya kütüphane veya
kitapçılarda Vakıflar el kitabını
[Legathåndboken] arayınız.
12
Yaygın genel eğitim
Arasından seçim yapılabilecek 12 adet eğitim
programı vardır. Bunların hepsi öğrencilere
yaygın bir genel eğitim sağlayacaktır. İki ana
yön vardır: Mesleki eğitim programı veya
yüksek öğrenime hazırlayan eğitim programı.
Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için 6. sayfaya
bakınız.
Yeterlik
Lise öğreniminin temel amacı, bütün gençlere
yüksek öğrenim için yeterlik, mesleki yeterlik
veya daha düşük düzeyde yeterlik sağlayacak
bir eğitim vermektir. Mesleki eğitim programı
seçen öğrenciler için bu, geçmişe kıyasla
çok daha fazla kişinin tamamlanmış mesleki eğitim alacağı anlamına gelmektedir.
Gençlerin bir çoğu öğrenimlerini iş yerlerinde
tamamladığından, bu da gençler arasında
işsizliğin azalmasına katkıda bulunabilir.
Yüksek öğrenim için yeterlik
Eğer kişi, lise öğreniminden sonra yüksek
eğitim alacaksa, yüksek öğrenime hazırlayan
üç eğitim programından birini seçmesi
doğaldır. Bakınız sayfa 5.
Mesleki yeterlik
Öğrenci, dokuz mesleki eğitim programından
birini tamamlarsa, mesleki yeterlik edinir ve
lise öğreniminden sonra iş hayatına atılabilir.
Ancak, mesleki eğitim sırasında veya sonunda, genel eğitim yeterliğine ekleme imkanı
olduğuna dikkat etmekte de önem vardır.
Bu konuda daha fazla bilgi için 6. sayfaya
bakınız.
Daha düşük düzeyde yeterlik
Eğer öğrenci, lise öğrenimini bitirdikten
sonra, çeşitili nedenlerle, tam mesleki yeterlik
veya yüksek öğrenim yeterliği edinememişse,
kendisine öğrenim sırasında edindiği yeterliği
belgeleyen bir yeterlik belgesi verilir. Eğer
lise öğreniminin başından itibaren öğrencinin
yüksek öğrenim yeterliği veya mesleki yeterlik
edinmekte zorluk çekeceği biliniyorsa, okul,
öğrenim sürecini planlamak ve öğrenciye
uyarlamakta yardımcı olabilir.
Yüksek öğrenim için genel yeterliğe
ekleme
Öğrenimlerine hangi eğitim programında
başlamış olurlarsa olsunlar, liseye giden
bütün öğrencilerin yüksek öğrenim yeterliği
edinme imkanı vardır. Sorularınızı okulun
eğitim ve meslek danışmanına yöneltebilir,
ayrıca bu konuda daha fazla bilgi için 6.
sayfaya bakabilirsiniz.
Anne-babaların karşılaştığı zorluk:
kendilerinin sorumluluk almaları
konusunda gençlere yardımcı olmak
Anne-babalar, eğitim ve meslek seçimi
konusunda, gençler için önemli birer sohbet arkadaşı ve yol göstericidirler. Her şeyden önce sizlerin kendi deneyimleriniz var.
Ayrıca gençlerin yetenek, yapı, beceri ve ilgi
alanlarını kimse sizden iyi tanıyamaz. Ancak
yine de kendi çocuklarınız için seçimi siz
yapamazsınız. Yaparsanız, bu talihsiz durumlara yol açabilir. O nedenle, yapabileceğiniz
yardım konusunda alçakgönüllü olmanızda
yarar vardır.
Kendi çocuklarınız için iyi bir rehber
olabilmenin yolları
Kendi çocuklarınıza iyi birer yol gösterici olabilmek için
n onları odak noktası yapmalı
n onlara dikkatinizi vermeli
n eğitim ve meslek hakkındaki düşünce ve
isteklerini dinlemeli
n çocukların kendi durumları hakkındaki
düşüncelerine kulak vermeli
n onların görüşlerine saygı göstermeli
n onlara zaman tanımalı
n onları sorumlu ve bağımsız insanlar olarak
gördüğünüzü ifade etmeli
n kendi beklentilerinizi geri plana atmalı
n onlarla bir an önce konuşmaya başlayarak,
yapılacak seçimin yavaşça olgunlaşmasını
sağlamalı
n süreç işlerken yeni seçim yapabilmelerine
olanak tanımalı
n onları tartışmaya yönelten sorular sormalı
n onların yaptıkları seçimin gerekçelerini
dinlemeli
n son kararı ferdin kendi sorumluluğuna
bırakmalısınız
Gelecekteki eğitimin seçimi önemli bir seçimdir. Bir çok öğrenci ve anne-baba bu seçimi
zor, nerdeyse korkutucu bir seçim olarak
görürler. Eğer ilk seçimin yanlış olduğu ortaya
çıkacak olursa, yeni bir eğitim programı
seçmenin mümkün olduğunu bilmek teselli
olabilir.
13
Enformasyon toplantıları
İyi bir rehber olabilmek için, günümüzün
okul sistemini ve eğitim olanaklarını
tanımanız gereklidir. Bu konulardaki güncel
bilgileri çeşitli şekillerde elde edebilirsiniz.
Ortaokulları, eğitim ve gelecekteki meslek
seçimi hakkında çeşitli enformasyon toplantıları düzenler ve öğrencilere, okuldan evlerine götürmek üzere enformasyon malzemesi
verilir. Sizler de, liseler tarafından düzenlenen
”kamuya açık gün” toplantılarına gelebilir
veya eğitim ve meslek fuarlarını ziyaret edebilirsiniz. İnternet adresi, www.vilbli.no, da
lise öğrenimi hakkında bilgi verilmektedir.
Normal olarak, veliler için enformasyon toplantıları düzenlenmektedir. Ek olarak, siz de,
eğitim seçimi konusunu konuşmak üzere
eğitim ve meslek danışmanından özel bir
görüşme talep edebilirsiniz.
14