The Concept of Norms (Toury 1995, DTS)

The Concept of Norms (Toury 1995, Descriptive Translation Studies and Beyond)
Hazırlayan Yrd.Doç.Dr. Cemal Demircioğlu
Looking at translation as a norm-governed activity
(Normların yönettiği bir etkinlik olarak çeviri)
İki dilin ve iki kültürün normları söz konusu. Çeviri eser, hem erek dil ve kültür
dizgesinde bir eseri hem de kaynak dil ve kültür dizgesindeki bir eseri temsil ediyor.
Çeviri, iki ayrı dil ve kültürün buluştuğu, aralarındaki gerilime rağmen uzlaşmaya
çalıştığı bir alan. Bu buluşma ve uzlaşmayı da sağlayan “norm” dediğimiz düzenli
davranışlar. Bu nedenle normlar hem erek hem kaynak dil ve kültür bağlamında
düşünülmeli.
Initial Norms (Öncül Normlar)
Yeterlilik mi (adequacy)? Kabuledilebilirlik mi (acceptability)?
Çevirmen, KM ve içerdiği normlara mı, yoksa erek dizgede etkin olan normlara mı
bağlı kalmış?
!!! Yeterlilik ve kabuledilebilirlik kavramsal karşıtlıklardır. Çeviriyi incelerken
genellikle bu karşıtlık arasında bir denge kurulduğunu görürüz. Ancak kuramsal
düzeyde bunları karşıt kavramlar olarak düşünmeliyiz ki uzlaşma noktalarını farkedip,
açıklayabilelim.
Çeviride, özellikle dil alanında gördüğümüz zorunlu kaymalar (obligatory shifts),
yeterliliğe örnek.
Öncül normun kronolojik bir önceliği yok. Çeviriyi açıklarken kullandığımız bir araç
niteliğinde.
Preliminary (süreç-öncesi) and operational (süreç-içi) norms
Bunlar da birbirlerine karşıt olarak düşünülüyor.
Preliminary (süreç-öncesi) norms:
►Çevrilecek metinlerin seçilmesi, hangi kaynak(lar)dan? Hangi tür
metinler? Hangi dönemlerden?
►Çevirinin doğrudan özgün dilden mi ara dilden mi yapıldığına ilişkin
normlar.
Operational (süreç-içi) norms:
Çevirmenin çeviri sırasında verdiği kararları yöneten normlar.
►Matricial norms (ana normlar): EMnin en geniş anlamıyla varlığını,
gerçekleşmesini sağlayan normlar. Metnin bütünlüğüne, eksikliğine,
fazlalığına, içeriğin metnin içindeki dağılımına, metnin bölümlenmesine
egemen olan normlar.
!!! Bir çevirmenin matricial normlarını “gerçekte” bilemeyiz ama
çeviriyi betimleyerek açıklayıcı hipotezler (explanatory hypothesis) öne
sürebiliriz.
►Textual-linguistic norms (metinsel-dilsel normlar): Çevirinin diline
egemen olan normlar. Çeviride kullanılan dil, Ed‟in geneline mi özeline
mi uygun?
1
The Concept of Norms (Toury 1995, Descriptive Translation Studies and Beyond)
♣ It is norms that determine the type and extent of equivalence manifested by actual
translations. The study of norms thus constitutes a vital step towards establishing just
how the functional-relational postulate of equivalence has been realized.
(Çeviri eserlerde eşdeğerliğin türünü ve derecesini tayin eden normlardır. İşlevsel-ilişkisel
eşdeğerliğin nasıl gerçekleşmiş olduğunu tesbit edebilmek için mutlaka normları incelememiz
gerekir.)
Question: How do we reconstruct translational norms?
(Normlar nasıl incelenir, meselesi. İki ana kaynak var)
1. ► Textual (metinsel)
the translated texts themselves (Çeviri metinlerin kendisi)
2. ► Extratextual (metin-dışı)
semi-theoretical or critical formulations, such as prescriptive „theories‟ of
translation, statements made by translators, editors, publishers and other persons
involved in or connected with the activity, critical appraisals of individual
translations, or the activity of a translator or „school‟ of translators, and so forth
(Çeviri üzerine eleştiriler, kuralcı
çevirmenlerin/yayıncıların önsözleri vs.)
yaklaşımları
sergileyen
yazılar,
!!! Bu iki kaynak arasındaki farklar çok önemli.
Normların incelenmesinde çeviri metnin kendisi esas alınır. Metin-dışı kaynaklar
yanıltıcı olabilir, dikkatle incelenmelidir.
2