Türkmenistan Gysgaça maglumat

Türkmenistan
Aralyk Strategiýa Dokumenty (ASD)
(Strategiýa) FY13-14
Ýurduň çäginde geçirilen maslahatlar
Aşgabat,Türkmenistan
Awgust 2-8, 2012 ý
1
Gysgaça maglumat
Dünýä bankynyň ASD prosesi

Aralyk strategik dokumenta degişli syn

Türkmenistan – ýurda degişli maglumat.

Türkmenistanyň milli ösüş strategiýasy.



Dünýä bankynyň Türkmenistan bilen iş salyşmagy babatynda
taryhy maglumat.
Ösüş babatyndaTürkmenistanyň artykmaçlyklary we
kynçylyklary.
ASD – teklip edilen çemeleşme we nazarda tutulýan çäreler.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
2
1
Dünýä bankynyň Strategiýa prosesi


Aralyk Strategik Dokumenty (ASD): hyzmatdaşlyk ýola goýulýan
mahalynda ulanylýar.
2012-nji ýylyň 28-nji maýynda Türkmenistanyň Prezidentiniň Dünýä
bankynyň wise-prezidenti Philippe Le Houérou bilen duşuşygynda
ylalaşylan giň ýörelgeler.






Seljeriş we maslahat beriş boýunça ýardam bermekligi üns merkezinde
goýmak (SMÝ/AAA)
Durmuş-ykdysady ösüş babatyndaky milli strategiýa goldaw.
Giňişleýin strategik we seljeriş okuwlary (Dünýä banky tarapyndan
maliýeleşdirilýär).
Meseleleri çözüp, karar almak boýunça özboluşly maslahatlaryň
üpjünçiligi. (Töleg esasynda).
Seljerişleri amala aşyrmakda gerek bolan maglumatyň elýeterliligi.
Awgust aýynyň 2-8 aralygyndaky maslahatlaryň maksady


Gyzyklanma bildirýän taraplardan seslenme almak
2014-nji ýylyň iýun aýy üçin çäreler maksatnamasyny anyklamak
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
3
Iki taraplaýyn çemeleşme






Strategiýa we seljeriş nukdaý
nazaryndan okuwlar
Ösüşe degişlilikde mümkinçilikleri
anyklamak we üýtgedip gurmak
nukdaý nazaryndan
artykmaçlyklar.
Seljeriş okuwlaryň standart
görnüşlerini öz içine alýar.
Orta atylan meseleler giňişleýin
öwredilýär.
Dünýä bankynyň goýumlar
býujetiniň hasabyndan
maliýeleşdirilýär.
Mysal: Maýa goýumlar durumyna
baha bermek.






Meseleleri çözüp, karar
almak boýunça
maslahatlar.
Özboluşly reformalary “nähili edip”
işläp düzmeli.
Talapa laýyklyk.
Aýratyn üns merkezi.
Töleg esasyndaky hyzmatlar.
Mysal: Tölegler ulgamynyň
döwrebaplaşdyrylmagy.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
2
Dünýä banky Strategiýasynyň
barşy


ASD ýurduň çäginde hereket edýän orta ýa-da uzak
möhletleýin tutuş durmuş-ykdysady ösüş strategiýany
goldamak maksady bilen Dünýä banky tarapyndan
işlenilip düzülen biznes plany öz içine alýar.
Bu biznes plan dört sany esasy sütünden ybarat:




Ýurduň öz strategiýasy – orta möhletleýin meýilnamalarda we geljekki 3-5
ýylyň dowamynda gaýry goýulmsyz diýlip kesgitlenen başugry;
Bankyň hemme zady öz içine alýan wezipesi – ýaşaýyş derejesiniň has
gowylaşmagyna ýardam bermek, ortaça girdejili ýurtlarda bolsa deň ösüşe
aýratyn üns bermek, gurluş reformalarynyň oňaýsyz täsiriniň öňüni almakda,
daşky gurşawa bolup biläýjek täsiri gowşatmakda, şeýle hem institusional
mümkinçilikleri döretmekde ýardam bermek;
Ösüş babatynda beýleki hyzmatdaşlar bilen utgaşdyrmak – Bankyň özi üçin
bähbitliräk pudaklara üns bermegini we ösüş babatynda hyzmatdaşlarynyň
beýlekileriniň durmuşa geçirýän çärelerine goşant etmegini üpjün etmek; we
Esasy daşarky we içerki ösüşler – entek hem dowam edýär ýa-da
garaşylýar we ösüş strategiýasynyň hem maksatnamasynyň tizligine we
möçberine täsiri ýetmegi mümkin.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
5
Strategik resminamanyň mazmuny

Ýurduň ösüş babatyndaky strategiýasy

Ösüş babatyndaky artykmaçlyklaryň we
kynçylyklaryň seljerilşi

Bank Topary tarapyndan teklip edilen maksatnama

Gazanylan
netijelere
degişlilikde
geçirmegiň we baha bermegiň binýady.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
monitoring
6
3
Maslahatlar we Strategiýa
resminamany taýýarlamak


Strategiýa (ASD) Dünýä bankynyň resminamasydyr, ýöne ol
maslahat berijilik äheňde taýýarlanan.
Gyzyklanma bildiren taraplaryň esasylary bilen ara alynyp
maslahatlaşylan esasy elementler:
Taraplar strategiýalaryň maksatlary barasynda gysgaça tanyşdyrylýar
Bankyň işgärler topary gyzyklanýan taraplaryň seslenme bermegine şert
döredýär
 Bankyň
strategiýasy çeýe bolmak bilen wagtal-wagtal ara alyp
maslahatlaşmalaryň geçirilmegine we özgertmeleriň edilmegine mümkinçilik
döredýär
 Bankyň işgärler topary geçirilen maslahatlaşmalaryň dowamynda peýda bolan
seslenmeleri hasaba alýar we olary strategiýa babatyndaky resminamanyň
gutarnykly görnüşi taýýarlananda nazarda tutýar
 Seslenmeleriň gysga mazmuny köpçüligiň dykgatyna ýetirilýär
Soňra strategiýa (ASD) Dünýä bankyna tabşyrylýar we onuň müdirler geňeşi
tarapyndan ara alynyp maslahatlaşylýar.
Diňe Dünýä bankynyň müdirler Geňeşi tarapyndan resmi taýdan ara alynyp
maslahatlaşylyp, makul bilinenden soň strategiýa (ASD) gutarnykly diýlip
hasaplanýar.
Strategiýa (ASH/ ISN) ilat köpçüliginiň dykgatyna ýetirilýär.





World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
7
Geljekki ädimler/ Berjaý edilmeli
wagty
 Awgust aýynyň 2-8, 2012: Ýurduň çägindäki
maslahatlar
 Awgust-Sentýabr, 2012: gyzyklanma bildiren
taraplardan goşmaça seslenmeler almak we
olaryň ýurduň öz hünärmenleri tarapyndan
seljerilmegi
 Oktýabr 2012: ASD-yň Dünýä bankynyň ýerine
ýetiriji müdirleri tarapyndan kabul edilmegi
 Şol bir wagtyň özünde, ASD-nyň çäreler
maksatnamasy esasynda tölegli hyzmat
babatyndaky ylalaşygy taýýarlamak.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
8
4
Ýurduň durumy (1)



JIÖ-niň ösüşi – 2010-njy ýylda 9.2%, 2011-nji ýylda
bolsa14.7%.
Ykdysadyýetde nebit we gaz pudagy agdyklyk etdi ( 2011-nji
ýylda JIÖ-niň 55% tebigy gazyň paýyna düşmek bilen şol
ýylky ösüşiň deň ýarysyny düzdi).
2007-nji ýyldan bäri JIÖ iki esse artan bolsa, 2005-nji ýyldan
bäri JIÖ her adam başyna düşýän paýy üç esse artdy – 2012nji ýylyň aýagyna çenli bu görkeziji ortaça girdejili ilatyň
ýokarky statusy üçin kesgitlenen $5,000 derejesinden geçer
we soňky döwürde ösüş nukdaý nazaryndan ýagdaý şeýle
bolmaklygyny dowam etdirse, 2016-njy ýyla çenli bu görkeziji
ýene-de iki esse çemesi artyp, $11,000 ýeter diýlip
garaşylýar.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
9
Ýurduň durumy (2)




Salgytdan gelýän girdeji, eksportdan bolýan düşewüntler, galyberse-de
tutuş ösüş nukdaý nazaryndan ykdysadyýet we hökümet uglewodorodlara
bagly bolup durýar — diýmek ykdysadyýeti we ösüş çeşmelerini
diwersifikasiýalaşdyrmak zerurlygy bar.
Orta möhletleýin ykdysadyýet nukdaý nazaryndan ýagdaý gowy görünýär,
emma ýurduň nebitine we gazyna ýurduň çäginden daşda bildirilýän talapa
we, öz gezeginde dünýä derejesinde ýüz berýän garaşylmadyk ýagdaýlara,
hususan-da tebigy gazyň we işlenilmedik nebitiň nyrhlarynyň üýtgäp
durmagyna bagly bolup durýar.
Uly önümçilik we maliýe pudaklarynyň aglabasy entek hem döwlet
eýeçiliginde bolmaklykda galýar, muňa garamazdan häzirki wagtda hususy
eýeçilikdäki pudagyň uglewodorodlara bagly bolmadyk JIÖ-däki paýy ≥ 55%
ybaratdyr.
Ýurduň çäginde hojalyk hyzmatlary nukdaý nazaryndan tutuş ilata berilýän
ýeňillikler döwlet býujetinden goýberilýän serişdeleriň hasabyna üpjün
edilýär.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
10
5
Ýurduň durumy (3)

Türkmenistanda hemmetaraplaýyn durnukly ösüňe ýetmek üçin aşakda sanalyp
geçilenler zerurdyr:
 Maliýe-býujet syýasaty – döwlet maliýe dolanşygyny pugtalandyrmak,
döwlet tarapyndan edilýän maýagoýulmlaryň we hyzmatlar üçin edilýän
çykdajylaryň netijeliligini artdyrmak we hilini gowylandyrmak .
 Maliýe pudagy – merkzi bank tarapyndan maksadalaýyk karz pul
goýbermegi ýatyrmak, maliýe hasabatynyň halkara standartlaryny
(MHHS/IFRS) girizmek, bank barlaglaryny pugtalandyrmak, karzlaryň
hususy eýeçilikdäki pudaga elýeterliligini barha ýaýbaňlandyrmak.
 Ösüşiň barha artmagyna alyp barýan strukturalaýyn reformalar – işewirlik
gurşawyny kämilleşdirmek (hususan hem kiçi we orta göwrümli şereketlerdir
kärhanalar üçin), içerki we daşarky söwda ýardam bermek, hususy
eýeçilikdäki pudagyň ösüşini çaltlaşdyrmak maksady bilen nyrhlar bilen
kesgitlenilýän göterim derejesiniň arasyndaky tapawudy azaltmak
 Maglumat we hasabat – milli hasabaty halkara standartlaryna laýyk getirmek
we hasabatlylygy we açyklykdyr mälimligi artdyrmak maksady bilen
maglumat ýaýratmak.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
11
Türkmenistanyň ösüş Strategiýasy, 2011-30

Ýakynda tassyklanan 2011-2030 ýyllar aralygynda durmuş-ykdysady ösüş
boýunça Milli Maksatnamanyň (DYMM) esasy wezipeleri:
uglewodorodlara bagly bolmadyk hususy eýeçilikdäki pudagyň ösmegini
üpjün edýän ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmak;
•
bazar gatnaşyklaryna esaslanan has kämil ykdysadyýete assa assadan
geçmegi üpjün etmek; we
•
hemmetaraplaýyn durnukly ösüşe ýetmek.
DYMM maliýe ulgamynyň ösmegini üpjün edýär, bu bolsa öz gezeginde hususy
eýeçilikdäki pudagyň ösmegi üçin şertdir – netijede maksat hususy eýeçilikdäki
pudagyň uglewodorodlara bagly bolmadyk JIÖ-däki paýynyň 2020-nji ýyla çenli
70 % barabar bolmagyny gazanmakdyr.
Ilatyň durmuş ýagdaýy ykdysady we durmuş başugurlaryň utgaşdyrylyp
durmuşa
geçirilmegi
netijesinde
gowylaşar.
Durmuş
ýagdaýyny
gowylaşdyrmaklyga niýetlenen başugry artdyrlan hemaýat we maksadalaýyk
gönükdirilmek arkaly ilatyň orta synpynyň döredilmegini we ilatyň durmuş taýdan
ynjyk gatlagynyň azalmagyny maksat ediner.
Ýakynda tassyklanan Klimatyň üýtgemegi babatyndaky Milli Strategiýa milli
başugurlaryň durmuňa geçirilmeginiň binýadyny üpjün edýär.
•



World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
12
6
DBT-yň geçen ýyllardaky
hyzmatdaşlygy





1992-nji ýyldan bäri iki MAS (1997-nji ýylyň maý aýynda we 2001-nji ýylyň ýanwar aýynda),
emma welin diňe üç sany karz – hukuk gatnaşyklary ýola goýmak/tehniki ýardam üpjün
etmek, şäher transporty, suw üpjünçilik we lagym suwlar ulgamy üçin.
1998-2003 ýyllar aralygynda seljeriş we maslahat berijilik çäreleriniň 12 çemesi amala
aşyryldy – bergileri dolandyrmak, oba hojalyk reformasy, nebit we gaz pudagynyň
meseleleri (geçirijiler, üýtdedip abatlaşdyrmak, salgyt ulgamy), daşky gurşaw babatynda
milli hereket meýilnamasy.
Bankyň ýolbaşçy wezipesindäki resmileri 2006-njy ýylda Türkmenistana sapar bilen
geldiler we möçber taýdan kiçiräk bir tehniki ýardam maksatnama boýunça ylalaşyga
geldiler. Bu karz serişdeler esasynda maliýeleşdirilýän maksadalaýyk maksatnama bolmak
bilen, guş dümewi (FY08), tölegler ulgamynyň döwrebaplaşdyrylmagy (FY08), bilim
pudagyna baha bermek (FY09), bank pudagyna syn (FY09), statistik hasabat
mümkinçiliklerini kämilleşdirmek(FY09) şeýle hem garaşsyz gaznalara, hasabatlylyga we
audite (ROSC) degişli syýasat boýunça maslahat bermek, gidrometi döwrebaplaşdyrmak ,
AML/CFT hukuk binýady we logistika ýaly komponentleri öz içine alýar.
Şu çäreler kanagatlanarly geçirildi.
2012-nji ýylda bankyň ýolbaşçylarynyň Aşgabada resmi sapary mahalynda,
Turkmenistanyň ygtyýarly wezipedäki resmileri DBT-y bilen hyzmatgaşlygyny
ýaýbaňlandyrmaga gyzyklanma bildirýändiklerini ýene-de bir gezek nygtap aýtdylar.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
13
Indiki hereketler…


Türkmenistanyň ösüş strategiýalary we
meseleler.
ASD: teklip edilen çemeleşme we
geçirilmegi mümkin bolan çäreler.
World Bank Group
Partnership Strategy Consultations
14
7