Geredeli Şeyh Hacı Halil Efendi

Geredeli Şeyh Hacı Halil Efendi
Geredeli Aziz lakabıyla tasavvuf tarihine geçmiş olan Şeyh Halîl Efendi 1785 (H. 1200)
senesinde Gerede de dünyaya gelmiş ve 1843 (H: 1259) yılında Gerede de hakkın rahmetine
vasıl olmuştur.
[Ali Rıza Ünlü’nün Gerede kitabında Balcılar (Ali Fakih) Köyü’nden Emir Oğullarından
Abdullah’ın oğlu olduğu ve (1163 H / 1747 M) tarihinde doğduğu yazılıdır. Yine bu kitaba
göre Şeyh Halil Efendi, ilk tahsilini köydeki mektepte yapmış ve Tarikât-ı Nakşiyye’ye intisab
etmiştir.
Bir arkadaşı ile seyahate çıkan Halil Efendi, Ankara’nın Çubuk kazasında arkadaşından ayrılıp
Çankırı’nın Çerkeş kazasına gitmiştir. Çerkeş’te Tarikat-ı Şabaniyye’nin (Tarikat-ı
Halvetiyye’nin Şabaniyye kolu) ikinci pîrî olan meşhur ve ma’ruf (arif- bilge) şeyh Mustafa
Efendi’yi ziyaret ederek kendisine intisab etmiştir. Bir müddet sonra hilâfet alarak irşâda
devam etmiştir.]
Şeyh Halil Efendi, bu gün Seviller Mahallesi Aşağı Tekke Camii’nin bulunduğu yerdeki
dergâhında ömrünün 36 yılını irşâd vazifesini yerine getirerek tamamlamıştır.
Çok kâmil bir insan olan Şeyh Halil Efendi, saraya davet edilen şeyhler arasında idi. Şöhretini
duyan Osmanlı Padişahı Sultan II. Mahmud, kendisini İstanbul’a davet etmiş, kendisi de bu
davete icabet etmiştir.
Sarayda defalarca yapılan saray sohbetlerinde kerâmet ve kemâlâtı fark edilmiş; saraya
davet edilen diğer şeyhlerden üstün olduğu görülmüştür. “Ameller niyetlere göredir.” Hadis-i
Şerifine verdiği arîf cevapları, kerametleri ve hikmetleri hem Sultanı hem de İstanbul uleması
(âlimleri)’nı hayrete düşürmüş ve bundan dolayı onların takdir ve hürmetine nail olmuştur.
Buna mukabil Sultan II. Mahmud tarafından kendisine Habibe hanım adında bir cariye, bir
saat ve bazı güzel hediyeler takdim edilerek memleketine dönmesine müsaade edilmiştir.
Padişah tarafından sevilip takdir edilen ve saray çevresinde itibar gören Şeyh Halil Efendi,
ölünceye kadar da sarayla irtibatını devam ettirmiştir.
Şeyh Hacı Halil Efendi’nin şeyhi açık kerâmetli yüce bir zât olan Şeyh Hacı Mustafa Efendi’dir.
Çerkeş’te ümmeti irşâd ile meşgul olan Mustafa Efendi, irşâd halkasında 13 halife
yetiştirmiştir. Şeyh Hacı Mustafa Efendi’nin en güzidesi (seçkini), feyz ve kemâl/olgunluk
yönü ile halifelerinin en başta geleni “Geredeli Aziz” diye nâm almış olan Şeyh Hacı Halil
Efendi ile Beypazarlı Şeyh Ali Efendi’dir.
Şeyh Halil Efendi, Halvetîlik’in Cemaliyye ana kolundan şubelenmiş Şeyh Şaban Veli
Hazretleri’nin kurmuş olduğu Şa’baniyye kolunun Nasuhiyye ve Çerkeşiyye silsilesinden
yetişerek, adıyla anılan “Halîliyye” kolunu kurmuştur. Eldeki kayıtlara göre 18 halife
yetiştirmiştir. Şeyh Halil Efendi’nin Hacı Osman, Mustafa, Mes’ud adında üç büyük oğlu ve bir
de Habibe hanımdan doğma Hacı Hamdi Efendi adında dört oğlu olmuştur. İşte bu dört
oğlundan biri olan Osman Efendi, ardından Fuad-ı Sani ve yine oğullarında divan sahibi Şeyh
Mustafa Rûmî Efendi halife olmuştur. Feyz ve kemâline binaen Hacı Halil Efendi’den gelen
silsileye/kol Şabaniler tarafından da “Ortakol” denilmiş ve kendisi bir şube kurucusu gibi
yüceltilmiştir. Bu gün Şeyh Hacı Halil Efendi’den teselsül eden tarikat kolu halen devam
edegelmektedir.
1843 tarihinde Hakkın rahmetine kavuşan Şeyh Hacı Halil Efendi, dergâh ve cami
müştemilatının avlusuna defnedilmiştir. Bilahere padişahın emriyle maliye nazırı Gazi Ahmet
Muhtar Paşa tarafından şu anki türbesi yaptırılmıştır. Bunun yanı sıra iki ocaklı bir su
değirmeni de vakfedilmiştir.
Kaynaklar:
Abdülkerim Abdülkadiroğlu, M. Taşçı, Dîvân /Mustafa Rûmî Efendi (Şeyh- Geredeli); Ankara
1998, Anıl Matbaa ve Ciltevi; Takdim s.III-IV, Geçmişten Günümüze Gerede, Emin ajans,
2000 s. 72-73; Ali Rıza Ünlü, Tarih Boyunca Gerede; İstanbul 2000, Yenigüven Matbaacılık, s.
130-136.
Hazırlayan:Murat Ergüven