TANGO ORKESTRASI irfanyuksel.com sitesinden alınmıştır Tipik Orkestra

GSM 175-ARJANTİN TANGO
TARİHİ
Dr. Hilal Türkoğlu Şaşmazel
TANGO ORKESTRASI
irfanyuksel.com sitesinden alınmıştır
Tipik Orkestra
Tango orkestraları için kullanılan terimdir, tüm tango orkestralarını kapsamamakla
birlikte en yaygın olan orkestra yapısıdır.
İlk dönem tango orkestralarında bulunan gitar flüt, akordeon gibi enstrümanların
orkestradan çıkıp yerlerine bandoneon ve kontrbasın gelmesi ile şekillenmiştir.
Piyano, keman, kontrbas ve bandoneondan oluşur.
Birden fazla keman ve bandoneonun bulunduğu orkestralara da büyük tipik orkestra
(grand tipica)denir.
Bu ifadeyi kullanan(1911) ilk kişi bandoneoncu Vicente Greco'dur.
Okotango Quartet Türkiye'de bulunan yegane tipik orkestradır.
TANGO ORKESTRASI
Bandoneon
Bandoneon; adını bir müzik dükkânı sahibi olan Heinrich Band’
dan almış, 19.yüzyıl ortalarında Almanya’da icat edilmiş, tuşlu
ve körüklü bir çalgıdır.
Dini törenlerde kullanılmak üzere, kilise orgunun taşınabilir,
küçük bir alternatifi olması için tasarlanmıştır.
TANGO ORKESTRASI
Bandoneon
Korintas adlı, iki tarafında 14 tuşu olan, küçük, kare bir çalgının
geliştirilmesiyle, tuş sayılarının arttırılmasıyla oluşmuş olan
Bandoneon’ un pek çok çeşidi olmasına rağmen Alman Alfred
Arnold tarafından üretilenler, günümüzde bile en beğenilen
örnekleridir.
(Premier marka bandoneonlarda aynı yerde üretilen, sadece
farklı marka konmuş ürünlerdir.)
TANGO ORKESTRASI
Bandoneon
19. Yüzyıl sonunda Kuzey Avrupalı göçmenler tarafından
Amerika kıtasına götürülen Bandoneon, kısa sürede Tango
müziğinin vazgeçilmez çalgısı haline gelmekle beraber ilginçtir
ki, Buenos Aires’ de hiç üretilmemiştir.
TANGO ORKESTRASI
Bandoneon
Arjantin bandoneonu olarak bilinen tür; AA (çift A) olarak anılan, 71 tuşlu ve
2 sesli bir çalgıdır.
Yani her körüğün açılması ve kapanması sırasında farklı ses çıkar (diatonik’
tir).
Sağ el tarafındaki tuşların tiz sesleri, sol el tarafındaki tuşların bas sesleri
çıkardığı Bandoneon; her tuş körüğün açılma ve kapanmasıyla farklı ses
çıkardığı için sanki 4 farklı klavyeye sahiptir ki, bu yüzden dünyanın en zor
çalgılarından biri olduğu kabul edilmektedir.
Tuşların açılıp kapanırken aynı sesi verdiği (kromatik) bandoneonlar da
üretilmekte ve kullanılmaktadır.
TANGO ORKESTRASI
Bandoneon
Bandoneon virtüözlerini düşünürsek; aklımıza önce dünyayı
yeni tango (tango nuevo) ile tanıştıran Astor Piazzolla,
öğrencisi diyebileceğimiz Pablo Zigler, ülkemizin ustası Orhan
Ayşar ve günümüzün ustası Okotango Quertet’ den Gustavo
Battistessa’ yı sayabiliriz.
TANGO ORKESTRASI
Selahattin Yazıcıoğlu'nun, "Kontrabas'ın Yapısı ve Tarihsel Gelişimi" adlı, Mimar Sinan Güzel
Sanatlar Üniversitesi'nde 2006 tarihli yüksek lisans tezinden alıntılanmıştır.
Kontrabas
Kontrabaslar bas viollerin evrimleşmiş halleridir.
Yani şaşırtıcı da olsa bugünkü keman ve viol ailesinin gerçek bir üyesi
değildir.
Bu enstrüman yaylı sazlar ailesinin en büyük ve en pes sesli üyesidir.
Genel kullanımı dört telli olmasına rağmen beş telli de olabilir ve dörtlü
aralıklarla akortlanır ve çellodan bir oktav daha pestir.
Orkestralarda yalnız armonik destek değil aynı zamanda temel ritmi koruma
görevini de üstlenir.
TANGO ORKESTRASI
Kontrabas
Ender olarak solo amaçlı da kullanılır.
200 den fazla konçertonun bulunduğu oldukça geniş bir repertuvara sahiptir.
Kontrabas, çeşitli boylarda olabilir fakat orkestralarda genel olarak tam boy
kontrabaslar yerine 3/4 boy kontrabaslar tercih edilir.
Caz ve popüler müzik formlarında kontrabas 19. yy'ın sonunda kullanılmaya
başlanmış ve 20 yy'ın ikinci yarısından itibaren bireysel virtiyözitenin
sergilendiği bir enstrüman haline gelmiştir.
TANGO ORKESTRALARI
Gaspar Astarita (Çeviren: Başak Kaplan)
Sexteto Mayor
Sexteto Mayor zaman geçmesine rağmen hiç eskimiyor...
Tüm sanatsal çalışmalar, kalıcı olabilmek ve tutunabilmek için, kaçınılmaz olarak
ticari bir çaba ile birlikte yürütülür.
Sexteto Mayor’un liderleri ve kâşifleri de (José Libertella ve Luis Stazo) bu gerçeği,
grupla daha ilk ortaya çıktıkları zamanlarda anlamışlardı. Onlar görmüşlerdi ki; bu
tutum sanatsal tarafı dışlamadan, uyumlu ve sabit bir girişim tavrı ile
desteklenmeliydi.
Profesyonel müzisyenler olarak öncelikle enstrümancının güvenliğinin
sağlanmasının, en azından kendisinin ve ailesinin belli bir seviyenin üzerinde
yaşamasını sağlayacak bir gelire sahip olması gerektiğini, ardından kendini sanatsal
tarafına adaması gerektiğini biliyorlardı.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Kısaca, hane halkıyla ilgili problemlerini unutmak ve uzaklaşabilmek için, yeterince
zaman ve dertsiz bir zihin ile gerçekleştirilen provalar, performanslar, turlar gerekliydi
ve tüm anlaşmaların gerçekleştirilmesi için tüm akrabalardan geçici bir süreliğine
uzaklaşmak da gerekiyordu.
Libertella ve Stazo, çeyrek yüzyıl önce grubu oluşturdukları zaman ilerleyebilmek için
-neredeyse istemeyerek- bunu ne şekilde yorumlamaları gerektiğini biliyorlardı. Bir
orkestrayı bir araya getirmekle ilgili en önemsiz detayları bile göz ardı etmeden kendi
stillerini oluşturarak kendi operalarının yöneticileri oluyorlardı.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Bunu sağlam ticari bir bütün olarak garantilemek adına kendi enstrümanlarını
çalmayı bırakmış olan De Caro, D’Arienzo veya Canaro olarak yapmadılar (tesadüf
eseri üçü de keman çalıyordu).
Aksine bu iki sıra dışı bandoneonist, iki şey üzerinde sözleşmişlerdi: müzik ve gelir.
Ve hayran olunacak bir şekilde bunu yaptılar; eğer yapmamış olsalardı, bugün
Sexteto Mayor 25 yaşında ve dünyayı dolaşıyor olmaz, sanatsal seviyesi en yüksek
derecede olan şovlarda performanslarını sergilemeleri istenmez, elçiliklerde
çalmaları talep edilmez ya da onlarla kişisel kontratlar imzalanmazdı.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Kendi promosyonlarını yapmak için kendi albümlerini aldıkları ya da konserlerden
sonra kendileri sattıkları o eski günlerden bu yana, onlar için uygunsuz hiç bir şey
olmadı. Bu müthiş altılının tangonun ve kendi ülkelerinin iftiharı olarak hala ayakta
olmasının sebebi budur.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Belki de girişteki yorumlar, onların müzisyen kimliklerinden orkestra şefliği
kimliklerinin ön plana çıkmasını sağlamıştır.
Sexteto Mayor, daha ilk başlarda, iki orijinal özelliğe sahipti; birincisi altılının daha ilk
ve öncü sayılabilecek orkestra projesine sahip olmasıydı -2 bandoneon, 2 keman,
piyano ve doublebass
Bu, grubun 1924’te Julie De Caro tarafından, meşhur altılıyı oluşturduğu zaman
kurulmuş tangonun devrimci akımını yansıtan bir karakteristiğiydi.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
İkincisi ise bir solistin olmayışıydı. Grubun tüm kariyeri saf enstrümantal tangoylaydı
(bazı sebepler ve koşullardan ötürü birkaç şarkıcıyla paylaştıkları şovlar hariç).
Ve kendilerine tangoyu tamamen enstrümantal bir anlatımla icra etme ve albüm
yapma konusunda izin verdiler. Böylelikle “Nostalgias”, “Trenzas”, “El Día Que Me
Quieras”, “La Casita de Mis Viejos” gibi antolojik örnekleri bırakmış oldular.
Yaptıkları düzenleme ve yorum ile ulaştıkları sonuç gerçekten hayranlık vericidir.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Diğer gruplardan aşina olduğumuz altılılar her zaman 6 müzik aletinin oluşturduğu,
daha yumuşak bir sese sahip olurdu.
Fakat Sexteto Mayor, bize dinlediğimiz zaman daha kalabalık bir takımmış hayalini
kurdurabilecek yoğunlukta bir gruptur.
Bunun sebebi, yoğun ve kuvvetli bir tango derecesi elde etmek için, tangoya bütün
bilgilerini ve teknik ve duygusal kombinasyonları nasıl uygulayacaklarını bilmeleridir.
Bu da orkestra alanında birleştirmenin oldukça güç olduğu bir noktayı yakalamalarını
mümkün kılmıştır; sanatçı kişilik.
Buna ulaşabilmek için, kendileri çok iyi birer bandoneonist ve düzenleyici olan
Libertella ve Stazo, kendilerini hep birici seviye enstrümancılarla çevrelemeye çaba
göstermişlerdir.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Altılı, tüm kariyerleri boyunca fire verdiği durumlarda, çok dikkatli ve katı seçimler
yapmıştır.
Bugün, grupta kurucu bandoneon ekibinin yanı sıra iki kemancıyı, Mario Abramovich
ve Eduardo Walczak, bir mit haline gelen Kicho Díaz’ın yerini alma sorumluluğunu
üstlenen Eduardo Aulicino ve yaylı çalgılarda Omar Murtagh ve Armando Cupo ve
Juan Mazzadi’nin yerini alan dikkate değer piyanist Oscar Palermo’yu görmekteyiz.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Sırasıyla Mauricio Mise, Fernando Suárez Paz, Reynaldo Nichele ve Hugo Baralis
de kemancılar olarak grupta yerlerini aldılar.
Hepsi de altılının grup için gerekli olan kişisel vitrin imkânını verdiği ve empoze ettiği
profesyonellerdi.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Grubun yaratıcıları ve destekçileri Libertella ve Stazo olsa da yukarıda bahsi geçen
müzisyenler gruba ayrı ayrı prestij getirdiler ve Sexteto Mayor’un varlığını sağladılar.
Grubun kazandığı ünde ve şöhrette, alkışlanmasında rol oynayan diğer bir faktör de
grubun repertuar seçimidir.
Geleneksel ve modern parçalar, şehir müziğinin zengin mahzeninden akıllıca
seçilmiş ve parçanın orijinal hali ve tınısı, melodik çizgisi hiçbir şekilde tahrip
edilmeden bir düzenlenme aşamasından geçtikten sonra icra edilmiştir.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Sorumluluk sahibi insanlar bilirler ki özellikle yurtdışındaki seyirciler tangoyla ve diğer
dans çeşitleriyle ilgilenen birçok insanı kapsamaktadır.
Tek kelimeyle bir “şov” havası vardır. Bu durumlarda, bir “sahne tangosu”
düzenlerler. Ani çıkışları, hareketleri ve bağırmaları ile bir drama havası yaratan
bandoneoncular, daha çok yorumlama çalışırlar.
TANGO ORKESTRALARI
Sexteto Mayor
Diğer taraftan kayıt stüdyosu ve daha rafineri bir tango-hayranı kulağı için, onlar bir
kez daha bizim sevdiğimiz ve hayranlık duyduğumuz altılılar.
Onlar bizim kulağımıza ve duygularımıza hitap eden Plate Irmağı’ndan gelen zarif
müziğin yorumlayıcıları, kendi çizgilerinde çalışmaya devam ediyorlar.
Avangart anlamı ve amacıyla gelişmiş, ama özünü de kaybetmemiş bir tango müziği
yapıyorlar.
Bu gelişme süreci ile kendilerinin de sınır olarak algılayacağı bir seviyeye ulaşmış
olduklarını düşünüyoruz.
TANGO ŞARKILARI
En Esta Tarde Gris/Bu Gri Akşamüstünde... , Tango: 1941,
Müzik: Mariano Mores, Söz: Jose Maria Contursi,
Adiós Corazón/Elveda Kalbim,
Müzik: Lalo Etchegoncelay, Söz: Héctor Sapelli,
Alma de Bandoneon/Bandoneon Ruhu,
Müzik: Enrique Santos Discepolo, Söz: Enrique Santos Discepolo/Luis César
Amadori,
Madame Yvonne/Madam Ivonne,
Müzik: Eduardo Pereyra, Söz: Enrique Cadicamo (1933),
Mi Noche Triste/ Kederli Gecem,
Müzik: Samuel Castriota, Söz: Pascual Contursi.