NIOSH 3500 METODU İLE FORMALDEHİT TAYİNİ

NIOSH 3500 METODU İLE FORMALDEHİT TAYİNİ

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
NIOSH 3500 METODU İLE
FORMALDEHİT TAYİNİ
25.02.2015-ANKARA
 Metanal, Metil Aldehit, Metilen




oksit olarak da bilinir,
%37’lik sulu çözeltisi, Formalin
Renksiz,
Keskin kokulu,
Oda sıcaklığında gaz halde,
www.csgb.gov.tr
2
 Soluduğumuz havada,
 Meyveler, sebzeler ve diğer besin
maddelerinde,
 Otomobil egzoz gazları, Baca
gazları, Sigara dumanında,
 Vücudumuzda
bulunur.
www.csgb.gov.tr
3
Yonga Levha, Kontrplak ve Mobilya üretiminde
kullanılan tutkalın içinde,
Azot Gübrelerinin üretiminde,
Kumaş Boyalarında,
Lastik endüstrisinde; Lastiğin çeliğe
bağlanmasında,
www.csgb.gov.tr
4
 Deri endüstrisinde derinin tabaklanması ve
yapıştırılmasında,
 Boya endüstrisinde bağlayıcı ajan olarak,
 Kozmetik ürünlerinde anti bakteriyel
olarak,
 Tıp alanında koruyucu ve dezenfektan
olarak
www.csgb.gov.tr
5
www.csgb.gov.tr
6
 Solunum, sindirim veya deri yolu ile alınır.
 Nazofarenks (Geniz) Kanseri
 Lösemi
 Sinonasal Kanser (sinüsler ve burunla
ilgili)
 IARC’a göre,
Grup 1: insanlar için kanserojen (2012)
www.csgb.gov.tr
7
 OSHA
TWA: 0.75 ppm
STEL: 2 ppm
 NIOSH
TWA: 0.016 ppm
STEL: 0.1 ppm
 AGICH
C: 0.3 ppm
8
NIOSH 3500
www.csgb.gov.tr
9
METODUN KULLANIMI
NIOSH Metotları arasında;
 Formaldehit ölçümleri için en hassas metot
 Ortam analizleri için en uygun metot
METODUN UYGULANABİLİRLİĞİ
 80 L hava numunesi için; 0.02 ppm - 4 ppm
 1-5 L hava numunesi için; 0,1 ppm (Ceiling Level-Tavan
Değeri)
SAĞLIK VE GÜVENLİK UYARILARI
 Sülfirik Asit: Yüksek derecede aşındırıcıdır. Bu nedenle
aside karşı dayanıklı eldiven ve siperli ve tam yüz korumalı
gözlükler kullanılmalıdır.

Formaldehit kanserojendir.
www.csgb.gov.tr
10
GİRİŞİMLER
 Oksitlenebilen organik maddeler, pozitif
girişim verebilir.
 Etanol ve yüksek molekül ağırlıklı alkoller,
olefinler, aromatik hidrokarbonlar ve
siklohegzanon küçük negatif girişimler
oluşturabilir.
 Aldehitlerden kaynaklı küçük girişimler
oluşabilir.
www.csgb.gov.tr
11
ANALİZ CİHAZI:
 Visible Absorbtion Spectrometry (VIS): Görünür Işık Spektrofotometre
ÖRNEKLEYİCİ:
 Filtre: 37 mm'lik, 1 mikro metre gözenek çapında PTFE
(polytetrafluoroethylene) filtre.
 İmpinger: 20 ml, %1’lik sodyum bisülfit çözeltisi konmuş 2 adet cüce
impinger.
POMPA:
 Kişisel Örnekleme Pompası: 0,2-1 L/dak arasında örnekleme
yapabilecek.
NUMUNELERİN TAŞINMASI:
 Polyetilen şişelerde ve normal şartlarda taşınır.
NUMUNELERİN SAKLANMASI:
 25 0C 'de 30 gün
www.csgb.gov.tr
12
1-Akış hızı ölçer ile başlıkların bağlantıları hava kaçırmayacak
şekilde yapılmalıdır.
2- Dijital olmayan akış hızı ölçerlerin doğru okunması için
prosedür olmalıdır.
3- Numune alımından önce akış hızı ayarlanmalı ve
kaydedilmelidir.
4- Numune alımından sonra akış hızı ayarlanmalı ve
kaydedilmelidir.
5- Akış hızlarının ayarlandığı ortamların sıcaklık, basınç ve nem
değerleri ölçülerek kaydedilmeli ve sıcaklık basınç düzeltmesi
yapılmalıdır.
6- EN 482 (EN 1232 ve EN 12919)’ ye göre numune alma süresi
boyunca akış hızı belirlenen değerin ± %5’i aralığında
sabitlenmelidir.
www.csgb.gov.tr
13
NUMUNE ALMA
www.csgb.gov.tr
14
1. Akış Hızı Aralığı: 0,2 L/dak. ile 1 L/dak. arasındadır.
2. Hacim Aralığı: 1 L ile 100 L arasındadır.
3. Ekipmanlar:







37 mm'lik filtre kaseti,
37 mm'lik, 1 ila 3 mikro metre gözenek çapında PTFE
(polytetrafluoroethylene) filtre,
Paslanmaz çelik tel destek veya O-ring,
2 adet cüce impinger,
İmpinger ve kaseti birbirine bağlamak için esnek boru,
Pompa,
50 ml'lik, düşük yoğunluklu ve vida kapaklı polyetilen
şişeler.
www.csgb.gov.tr
15
4. Numunenin Alınması:
 Her iki impinger'a (ön ve arka), 20 ml %1'lik sodyum
bisülfit çözeltisi koyulur.
 Filtre-impinger, daha sonra da impinger ve örnekleme
pompasının bağlantısı yapılır. (örnekleme sırasında
impingerdan sıvı sıçraması ihtimaline karşı, örnekleyici
ile örnekleme pompası arasına ikinci filtre/kaset düzneği
koyulur.)
 Örnekleme bittikten sonra, örnekleyicideki sıvılar, vida
kapaklı polyetilen şişelere boşaltılır ve numuneler bu
şekilde taşınır.
16
5. Numune alma sayısı ve numune alma süresi: TSE EN 689
standardına göre oluşturulmalı ve numune alma
prosedürüne yazılmalıdır.
6. Kör numune sayısı: Her set için 2 ila 10 arası kör
numune alınmalıdır.
www.csgb.gov.tr
17
Homojen Çalışma Periyodu için Gerekli Numune Sayısı
Numune Alma Süresi
Her bir vardiya için en az numune sayısı
10 saniye
30
1 dakika
20
5 dakika
12
15 dakika
4
30 dakika
3
1 saat
2
≥ 2 saat
1
www.csgb.gov.tr
18
Maruz Kalma Derişiminin Hesaplanması
www.csgb.gov.tr
19
 Kişisel Maruziyet Ölçümleri: Kişisel numuneler
solunum bölgesinden alınır.
 Sabit Nokta (Ortam) Ölçümleri: İşyerinde arka
planda bulunan gaz veya toz konsantrasyonunu
tespit etmek için kullanılabilir; ancak, elde
edilen sonucun sınır değerlerle karşılaştırılması
uygun değildir.
20
www.csgb.gov.tr
21
ANALİZ
www.csgb.gov.tr
22
 EN
AZ 6 KALİBRASYON STANDARDI ile günlük kalibrasyon
yapılır.
1. 1 ml'lik 1 mg/ml formaldehit stok çözeltisinin, 100 ml
%1'lik sodyum bisülfit çözeltisine seyreltilmesiyle
kalibrasyon stok çözeltileri hazırlanır.
2. Kalibrasyon stok çözeltisinden, 0.1, 0.3, 0.5, 0.7, 1 ve 2 ml
alınarak, 25-ml balon jojeye pipetlenir.
3. %1'lik sodyum bisülfit çözeltisi ile 4 ml'ye tamamlanır.
4. %1'lik, 0,1ml chromotropic asit eklenir ve karıştırılır.
5. 6 ml derişik H2SO4 eklenir ve yavaş bir şekilde karıştırılır.
6. 15 dakika boyunca 95 0C' lik su banyosunda bekletilir.
Ardından 2-3 saat oda sıcaklığında soğuması beklenir.
7. Her çözelti küvetlere aktarılır ve spektrofotometrede 580 nm
de absorbansları ölçülür, kalibrasyon eğrisi hazırlanır.
www.csgb.gov.tr
23
1. İmpingerlardaki numuneler, 25 ml'lik dereceli silindirlere, ön ve
arka ayrı olacak şekilde alınır.
2. Silindirdeki numunelerden 4ml'si 25 ml'lik balon jojeye alınır.
%1'lik, 0,1ml chromotropic asit eklenir ve karıştırılır.
3. 6 ml derişik sülfürik asit yavaşça ilave edilir ve karıştırılır.
4. 15 dakika boyunca 95 0C' lik su banyosunda bekletilir. Ardından
2-3 saat oda sıcaklığında soğuması beklenir.
5. Her çözelti küvetlere aktarılır ve spektrofotometrede 580 nm de
absorbansları ölçülür.
NOT: Numunenin absorbans sonucu kalibrasyon eğrisinin dışında
çıkarsa, kalan numuneden bir miktar alınır ve %1'lik sodyum
bisülfit çözeltisi ile 4 ml'ye tamamlanır ve tekrar analiz edilir.
www.csgb.gov.tr
24
KONSANTRASYONUN HESAPLANMASI
www.csgb.gov.tr
25
www.csgb.gov.tr
26
 2. impingerdaki formaldehit miktarı, 1.
impingerdaki formaldehit miktarının 1/3'ünden
fazla ise, numune iptal edilir.
 Hesaplama excell programı aracılığı ile
yapılıyorsa, bir kereye mahsus hesapların elle
doğrulanması yapılmalıdır.
www.csgb.gov.tr
27
KAYITLAR VE RAPORLAMA
www.csgb.gov.tr
28
a. Numune alınan kişinin adı ve yaptığı işler
b. Numune alınan işyeri bölümü
c. Numune alma tarihi ve saati (başlangıç ve bitiş saati)
d. Vardiya-mola süreleri
e. Yapılan iş esnasında kullanılan diğer kimyasallar
f. Çalışanın KKD kullanım durumu
g. Ölçüm öncesi ve sonrası akış hızları
h. Ortam sıcaklık ve basıncı (çevre şartları)
i. Kullanılan cihazların cihaz kodları veya seri numaraları
j. Numune alma sırasında görülen ekstra durumlar
(havalandırma sisteminin çalışıp çalışmadığı, atölye
kapılarının açık/kapalı olma durumu vb.)
www.csgb.gov.tr
29
a. Ölçüm/Deney Personelinin Adı
b. Numune alınan kişinin adı ve yaptığı işler
c. Numune alınan işyeri bölümü
d. Numune alma tarihi
e. Kullanılan metodun açık adı
f. Kullanılan cihazların cihaz kodları veya seri
numaraları.
g. Numune alma stratejisi (TWA/STEL
numunesi)
h. Sınır değerler
www.csgb.gov.tr
30
BAKIM VE KALİBRASYON
www.csgb.gov.tr
31






VIS Cihazı: Kalibrasyon periyotları, kullanım kılavuzundan ve
tedarikçiden alınan bilgilere uygun şekilde belirlenmeli ve
periyodik kalibrasyon ve bakımları yaptırılmalıdır.
Birincil akış hızı ölçerler: Kalibrasyon periyotları, kullanım
kılavuzundan ve tedarikçiden alınan bilgilere uygun şekilde
belirlenmeli ve periyodik kalibrasyon ve bakımları yaptırılmalıdır.
İkincil Akış Hızı Ölçerler: Laboratuvarda birincil akış hızı ölçer
varsa, ikincil ölçerlerin doğrulaması birincil ölçer ile yapılmalıdır.
Birincil ölçerler yoksa, ikinci ölçerlerin kalibrasyonu
yaptırılmalıdır.
Hava Örnekleme Pompası: Kalibre ettirilmelerine gerek yoktur.
Bakımları düzenli yaptırılmalıdır.
Terazi: Terazi kalibrasyonu en az yılda 1 defa yaptırılmalıdır.
Bakımları düzenli yaptırılmalıdır.
Etalon Setleri: Etalon setlerinin kalibrasyonları en az yılda 2 kere
yaptırılmalıdır.
www.csgb.gov.tr
32
 pH metre,
 Otomatik Pipet,
 Balon Joje,
 Mezur vb.
kalibrasyonları ve ara doğrulamaları,
kalibrasyon prosedüründe belirtilen aralıklara
uygun yapılmalıdır.
www.csgb.gov.tr
33
METODUN DOĞRULANMASI
(VERİFİKASYON)
www.csgb.gov.tr
34


DOĞRULUK (ACCURACY): Elde edilen değer ile gerçek değer arasındaki yakınlık.
KESİNLİK (PRECİSİON): Kesinlik ölçüm sonuçlarının birbirine yakınlığının
ifadesidir. Bağımsız analiz sonuçları arasındaki tutarlılığı gösterir.
a. Tekrarlanabilirlik (Repeatibility)
b. Tekrarüretilebilirlik (Reproducibility)
 Operatörler arasında F TESTİ, T TESTİ veya ANOVA gibi istatistiksel araçlarla
karşılaştırma yapılmalıdır.





BELİRLEME SINIRI (TESPİT LİMİTİ) LOD: Kör ve sıfır dışında tespit edilebilen
en küçük miktar ya da konsantrasyon.
TAYİN SINIRI (RAPORLAMA LİMİTİ) LOQ: Aranan analitin maksimum bağıl
kesinlik olmadan belirsizlikle analiz edilebilen minimum konsantrasyonudur.
LİNEERLİK (LİNEARİTY): Çalışma aralığının doğrusallıktan saptığı kons.
belirlenmesi.
GERÇEKLİK (TRUENESS) : Gerçeklik, bir ölçüm metodunun gerçek sonucu
verebilme kabiliyetini gösterir. Gerçeklik için sistematik hata (bias)
hesaplanmalıdır.
İÇ VE DIŞ KALİTE KONTROL
35
EUROCEM’e göre
 Tekrarlanabilirlik, Tekrarüretilebilirlik çalışmaları: 10
tekrar
 Bias çalışması: en az 6 tekrar
 Tekrarlanabilirlik, Tekrarüretilebilirlik ve Bias
çalışmaları, ölçüm aralığına göre birkaç
konsantrasyonda yapılmalı

Çalışılan parametrenin referans değeri (mevzuat)
Örnek: Formaldehit için: 0,016 ppm (0,0196 mg/m3)

Çalışılan parametrenin LOD-LOQ değeri

Lineer çalışma aralığının en yüksek konsantrasyon değeri
www.csgb.gov.tr
36
Numune Almadan Gelen Belirsizlik
1-Numune alma pompasından belirsizlik,
2-Akış hızı ölçerden gelen belirsizlik,
3-Zaman ölçümünden gelen belirsizlik,
(uzun süreli ölçümlerde ihmal edilebilir.)
4-Numune taşımadan ve depolamadan gelen belirsizlik,
(metoda tam uyum varsa ihmal edilebilir.)
5-Sıcaklık-basınç düzeltmesinden gelen belirsizlik
www.csgb.gov.tr
37
Analizden Gelen Belirsizlik
1- Tekrarlanabilirlik belirsizliği,
2- Tekrarüretilebilirlik belirsizliği,
3- Geri kazanımdan gelen belirsizlik
4-Kalibrasyon eğrisi belirsizliği,
5- Tartım belirsizliği,
6-Stok standart safsızlık belirsizliği,
7- Hacim belirsizliği,
8- Analiz cihazından gelen belirsizlik
(instrument reponse drift-cihazın tepki sapması)
www.csgb.gov.tr
38
VALİDASYON RAPORUNDA OLMASI GEREKEN BİLGİLER
1-Metodun uygulama amacı ve kapsamı
2-Kullanılan cihazlar, özellikleri
3-Validasyon parametreleri
4-Validasyon planı
5-Validasyon sonuçları
6-Validasyon çalışmasını yapan personelin isimleri
7-Tekrar validasyon kriterleri
8-Kalite kontrol parametreleri ve kriterleri
9-Genişletilmiş ölçüm belirsizliği hesabı (Ayrı rapor da
düzenlenebilir.)
www.csgb.gov.tr
39
Tekrar Validasyon Kriterleri
1- Kalite kontrol izleme sonucunda analiz sonucunu
etkileyen bir sapma çıktığında,
2-Analiz metodunda ölçüm sonucunu etkileyecek bir
değişiklik yapıldığında,
3-Deney personeli değişikliğinde,
4-Laboratuvar ortam şartlarında ölçüm sonuçlarını
etkileyecek bir değişiklik yapıldığında,
5-Cihaz değişikliği yapıldığında,
6-Cihaz veya ölçüm sisteminde parça değişikliği, bakım
onarım, kalibrasyon/performans kontrolü yapıldıktan
sonra kalite kontrol (QC) standardı ile yapılan kontrollerde
farklı sonuçlar elde edildiğinde,
 Sadece değişen parametreleri kapsayacak şekilde tekrar
bir validasyon çalışması yapılır ve validasyon raporu bu
çalışmaya göre güncellenir.
www.csgb.gov.tr
40
İÇ KALİTE KONTROL ÇALIŞMASI
Kalite Kontrol Grafiği
DIŞ KALİTE KONTROL ÇALIŞMASI
En az 2 yılda 1 yeterlilik testi
www.csgb.gov.tr
41
TEŞEKKÜR EDERİM
[email protected]
www.csgb.gov.tr
42