SK Rehberi - Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş

Transkript

HİZMETE ÖZEL
T.C.
GÜMRÜK ve TİCARET BAKANLIĞI
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı
SONRADAN KONTROL
DENETİM REHBERİ
Haziran 2015
HİZMETE ÖZEL
SONRADAN KONTROL DENETİM REHBERİ
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ .......................................................................................................................................... 4
1. AMAÇ, KAPSAM VE İLKELER ........................................................................................ 6
1.1. Sonradan Kontrolün Amacı ............................................................................. 6
1.2. Sonradan Kontrolün Kapsamı ..................................................... ................. 7
1.3. Sonradan Kontrolün İlkeleri .............................................................................................. 7
1.4. Sonradan Kontrol Denetim İş Akış Çizelgesi ................................................................... 8
2. GÖREV VE YETKİLERİN HUKUKİ DAYANAKLARI ............................................... 10
2.1. Sonradan Kontrol Denetim Yetkisi ................................................................... 10
2.1.1. Gümrük Kanunu Madde 73 ..................................................................... 10
2.1.2. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında 640 sayılı
KHK .............
10
2.1.3. Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği ........................................... 10
2.1.4. Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği ................ 10
2.2. Diğer Yetki Maddeleri: ........................................................................................ 11
2.2.1. Gümrük Kanunu Madde 3/13 .................................................................. 11
2.2.2. Gümrük Kanunu Madde 4 ................................................................... 11
2.2.3. Gümrük Kanunu Madde 10 ............................ ............................ 11
2.2.4. Gümrük Kanunu Madde 11 .............................................................................................. 11
2.2.5. Gümrük Kanunu Madde 13 .............................................................................................. 12
3. YASAL VE İDARİ ESASLAR ............................................................................................ 13
3.1. Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hak ve Yükümlülükleri ............................. 13
3.1.1. Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hakları ............................................... 13
3.1.2. Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Yükümlülükleri ....................... 13
3.2. Müfettişlerin Hak ve Yükümlülükleri ......................................... 14
3.2.1.Müfettişlerin Hakları ..................................................................... 14
3.2.2. Müfettişlerin Yükümlülükleri ........................ ........................... 15
4. HAZIRLIK AŞAMASI ........................................................................................................ 15
4.1. Bilgi Toplama ..................................
................................................................ 16
4.1.1. Bilgi Toplanacak Yerler ..................... ................................................. 16
4.1.2. GÜVAS, BİLGE ve Diğer Veri Bankalarından Yararlanılarak Bilgi
Toplama ........
....... 17
4.1.3. Diğer Kaynaklardan Yararlanılarak Bilgi Toplama ................................ 18
4.2. GÜVAS’tan Temin Olunan Verilerin Analizi ..................................................... 19
4.2.1. Genel Analiz ...................................................................................... 19
4.2.2. Derinlemesine Analiz (Sapma Analizleri): .................................... 21
4.3. Risk Analizi Yapılması ve Denetim Stratejisinin Belirlenmesi ........................ 26
4.4. Sonradan Kontrol Bildirimi .
........................................................................ 28
4.4.1. İçerik
................................................................................................... 28
-1-
4.4.2. Şekil ........................................................................................................ 29
4.4.3.Süre ................................................................................................ 29
4.4.4.İstisnalar ......... ................................................................................ 29
4.5. Hazırlık Aşamasının Sonunda Göz Önünde Bulundurulacak Hususlar ......... 30
5. UYGULAMA AŞAMASI ................................................................................. .................. 30
5.1. Sonradan Kontrol Kapsamında Denetime Başlama ......................................... 31
5.2. Sonradan Kontrole Tabi Kişi Temsilcileriyle Görüşme ve Tanıma Süreci ...... 31
5.2.1. Başlangıç Toplantısında Görüşme Teknikleri .......................................... 32
5.2.2. Sonradan Kontrole Tabi Kişinin Organizasyon Yapısını ve Genel İşleyişini
Tanıma .....
32
5.2.3. Sonradan Kontrole Tabi Kişi Yetkilisinin Belirlenmesi ......................... 33
5.3. Sonradan Kontrole Tabi Kişinin Denetimi Reddetmesi .................................... 34
5.4. Denetim Teknik ve Yöntemleri ..................................................................... 34
5.4.1. Tarama (Tüm Belgelerin İncelenmesi) ............................................................................. 34
5.4.2. Yoklama (Sondaj Usulüne Göre Seçim) .......................................................................... 34
5.4.3. Bağlı Belge İncelemesi (Faturadan veya Beyannameden Hareketle İnceleme) .. 35
5.4.4. Amaçla Sınırlı Denetim (Sadece Belirli Belgelerin İncelenmesi) ...................... 35
5.4.5. İthal Edilen Eşyanın Fiziki Kontrolü ................................................................. 35
5.4.6. Karşıt Belge İncelemeleri ................................................................................. 35
5.5. Denetimin Gerçekleştirilmesi .................................................................... 36
5.5.1. Dış Ticaret ve Muhasebe Departmanlarından Bilgi ve Belge Temini ............................. 36
5.5.1.1. Dış Ticarete İlişkin Bilgi ve Belgeler ............................................................ 36
5.5.1.2. Muhasebeye İlişkin Bilgi ve Belgeler ................................................................ 39
5.5.2. Bilişim Sistemleri Üzerinden Denetim................................................................. 46
5.5.3. Esasa İlişkin Belge Temini
........................................................................... 46
5.5.4. Tespitlerin Yaygınlaştırılmasında İşbirliği Talebi ............................................... 47
5.5.5. Gümrük Rejimleri İtibariyle Denetim .......... ..................................................... 47
5.5.5.1. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi .......... .............................................................. 47
5.5.5.2. Gümrük Antrepo Rejimi ................................................................................... 55
5.5.5.3. Dahilde İşleme Rejimi ......................................................................... 56
5.5.5.4. Hariçte İşleme Rejimi .................................................................................................... 58
5.5.5.5. Geçici İthalat Rejimi ..................................................................................................... 59
5.5.5.6. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ...................................................................... 60
5.5.5.7. Transit Rejimi ................................................................................................................ 61
5.5.5.8. İhracat Rejimi ................................................................................................................ 61
5.5.6. Soruşturma Önlemleri ...................................................................................................... 63
5.5.7. Nihai Görüşme .. .................................................................................................. 63
5.5.8. Uygulama Aşamasında Dikkat Edilecek Hususlar .............................................. 64
6. RAPORLAMA AŞAMASI .................................................................................................. 65
6.1. Raporlama Kuralları ............................................................................................ 65
6.2. Rapor Çeşitleri ................................................................................................ 66
6.2.1. Değerlendirme Raporu: ....................................................................................... 66
-2-
6.2.2. Sonradan Kontrol Raporu: ................................................................................... 67
6.3. Belgelendirme (Rapora Eklenecek Belgeler) ............................................ 68
6.4. Raporların Gönderilmesi ....................................................................... 69
EKLER .................... ....................................................................................... 70
EK - 1
Hazırlık Aşaması Kontrol Listesi ......................................................................... 71
EK - 2
Sonradan Kontrol Bildirim Yazısı ........................................................................ 73
EK - 3
Sonradan Kontrole Tabi kişi Hak ve Yükümlülüklerine İlişkin Bilgi Notu ..... 74
EK - 4
Talep Edilen Bilgi ve Belgeler Listesi ................................................................... 75
EK - 5
Başlama Tutanağı .................................................................................................. 76
EK - 6
Antrepo Denetim Tutanağı.................................................................................... 77
EK - 7
İncelenen Beyannameler Listesi............................................................................ 78
EK - 8
Son Görüşme Tutanağı .......................................................................................... 79
EK - 9
Değerlendirme Raporu .......................................................................................... 80
EK - 10
Sonradan Kontrol Raporu .................................................................................... 81
EK - A
Denetim Strateji Formu Örneği ............................................................................ 86
EK - B
Uygulama Kontrol Listesi ..................................................................................... 87
EK - C
Sonradan Kontrol Yönetmeliği ............................................................................. 93
-3-
GİRİŞ
Bu rehber, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 10. ve 73. maddelerine dayanılarak hazırlanan ve
27.10.2008 tarihli 27037 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sonradan Kontrol
ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde yürütülen sonradan kontrol işlemlerine
ilişkin görev, yetki, müfettişlerin ve denetime tabi kişilerin hak ve yükümlülükleri, sonradan
kontrol işlemleri öncesinde ve sonrasında düzenlenecek belge ve raporlar ile yapılacak olan
işlemlere dair uygulama birliğinin sağlanması amacıyla hazırlanmıştır.
Sonradan kontrolü; ithalat ve ihracat işlemlerinde beyan edilen bilgilerin doğruluğu ve işlemlerin
usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı da dahil eşyanın gümrük işlemlerine ve/veya sonraki
ticari işlemlere ilişkin ticari belge ve verilerin ya da riskli kişi veya işlemlerin ilgili kişilere ait
yerlerde kontrol edildiği bir denetim yöntemi olarak tanımlamak mümkündür.
Sonradan kontrolün aşamaları (safhaları) aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Tablo 1 – Sonradan Kontrolün Aşamaları
PROGRAMLAMA
DEĞERLENDİRME
HAZIRLIK
RAPORLAMA
UYGULAMA
Sonradan kontrol, kişilerin hesaplarının, kayıtlarının ve çalışma sistemlerinin incelenmesi yolu
ile kontrol edilmesini içeren bir denetim yöntemidir. Sonradan kontrol tüm aşamaları itibariyle,
önceki ve sonraki dönemler itibariyle döngüsel ve dinamik bir süreçtir.
• Programlama Aşaması
-4-
Sonradan kontrol programının hazırlanması ile programın Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına
intikal ettirilmesi ile ilgili hususları kapsayan aşamadır.
• Hazırlık Aşaması
Kişilerin gümrük vergileri karşısındaki durumu ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta
öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğini belirmek amacıyla müfettiş
tarafından gerçekleştirilen sonradan kontrol işleminin ilk safhasıdır. Sonradan kontrol işleminin
başarılı olması için bu safhada gereken hazırlıkların iyi bir şekilde yapılması gerekmektedir.
• Uygulama Aşaması
Sonradan Kontrolün bu aşaması; denetime başlanacağı bildirilen tarihte sonradan kontrole tabi
kişiye ait işyerine gidilmesinden başlayarak, denetim sonunda gerçekleştirilen nihai görüşme ile
sonlanan aşamadır.
• Raporlama Aşaması
Sonradan kontrol sonucunda gerekli raporların düzenlenmesi, rapora eklenmesi gereken
belgelerin hazırlanması ile ilgili işlemlerin gerçekleştirildiği aşamadır.
• Değerlendirme Aşaması
Sonradan kontrolün diğer süreçlerinin, müfettişlerin tespit ve gözlemlerinin ilgili tüm birimler
tarafından değerlendirmeye tabi tutulduğu aşamadır. Son aşama olarak belirtilmiş olsa da gözden
geçirme aşaması denetimin son aşaması değildir. Zira, sonradan kontrolün aşamaları döngüsel
bir seyir izlemektedir.
Bu rehber, başta Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemleri
Kontrolü Yönetmeliği olmak üzere Gümrük Mevzuatı ve ilgili mevzuat hükümleri ile Dünya
Gümrük Örgütü ve Avrupa Birliği standartları dikkate alınarak hazırlanmış olup, esas itibariyle
sonradan kontrolün “Hazırlık” “Uygulama” ve “Raporlama” aşamalarında müfettişlere yol
gösterici nitelikte denetim teknik ve yöntemleri ile tavsiyeler içermektedir.
Bu rehberin amaçları kısaca aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Teknikleri ve uzmanlıkları paylaşmak suretiyle müfettişlere sonradan kontrolde yardımcı
olmak,
Denetim sırasında uygulanması gereken önemli prosedürlere ve denetim tekniklerine
ilişkin ortak bir yaklaşım ortaya konulabilmesi için pratik temel oluşturmak,
Daha etkin ve uyumlu bir sonradan kontrol sistemi ile idari maliyetleri arttırmaksızın
gümrük denetimlerini geliştirmek.
-5-
Müfettişlerce gerçekleştirilecek denetimler ile ilgili standartların oluşturulmasına katkı
sağlamak.
1. AMAÇ, KAPSAM VE İLKELER
1.1. Sonradan Kontrolün Amacı
Sonradan kontrol ile;





Ödenmiş vergilerin doğruluğunun tespiti,  Usulsüzlüklerin tespit edilmesi,
Haksız rekabetin ve kayıt dışılığın önlenmesi,
Vergi adaletinin sağlanması,
Uluslararası ticaretin kolaylaştırılması,
Yükümlülere yol gösterici olunması,
Amaçlanmaktadır.
Başka bir şekilde sistematize edilecek olursa; hedeflere ulaşmak için kullanılacak işlevsel
denetim fonksiyonlarının aşağıda belirtildiği şekilde ortaya konulması mümkündür.
• Doğrulama
Beyan veya eşyaya ilişkin bilgi sunma zorunluluğunun usulüne uygun, tam ve zamanında yapılıp
yapılmadığını, gümrük işlemlerine ilişkin kuralların doğru olarak uygulanıp uygulanmadığını
ticari bilgi ve belgelerin, muhasebe kayıtlarını da dikkate alarak kontrol etmek.
• Tespit Etme
Gümrük yükümlülüğüne tabi herhangi bir kişi tarafından yapılan hataların ortaya konulması;
gümrük rejimleri ile ilgili düzenleme ve şartların ihlali ile ihlalin kasıtlı olup olmadığı ve hangi
aşamada olduğuna bağlı olarak gerekli işlemlerin yapılmasını sağlamak.
.
• Rehberlik Sunma
Sonradan kontrole tabi kişiler için gelecekteki gümrük işlemlerinde benzer ihlallerin azaltılması
amaçlanmaktadır. Risk yönetimi için dikkate alınması gereken risk kriterlerinin doğruluğunu
araştırmak ve değerlendirmek de bu amacın bir parçasıdır.
• Yardım
Sonradan kontrole tabi kişilerin denetim sırasında ortaya çıkan sistem hatalarının üstesinden
gelmelerini ve gümrük düzenlemelerine ilişkin zayıf oldukları noktaları görmelerini sağlamak.
Gizli olmamak kaydıyla gümrük idarelerinde mevcut olan bilgileri kişilere sunmak.
-6-
• Önleyici Olma
Gümrük yükümlülüğüne genel olarak uyumun sağlanması suretiyle etkin, etkili ve açık bir
yönetim sağlamak ve bu yolla denetimin önleyici etkisi sayesinde gelecekte ortaya çıkabilecek
uygunsuzlukların önüne geçebilmek. Bir başka ifadeyle, denetimin caydırıcılığı etkisi ile
gelecekte ortaya çıkması muhtemel mevzuat aykırılıklarının önüne geçmek.
1.2. Sonradan Kontrolün Kapsamı
Yukarıda belirtilen amaçlar doğrultusunda, risk analizine dayalı olarak gümrüğe yapılan
beyanların ve gümrük işlemlerinin doğruluğunun tespiti için beyan sahibine veya ilgili diğer
kişilere ait yerlerde yapılacak denetimlerdir. Bu denetimler, tüm gümrük rejimleri ile ilgili
işlemler üzerinde gerçekleştirilebilir.
1.3. Sonradan Kontrolün İlkeleri
• Makul Şüphe İlkesi
Sonradan kontrol denetimi eleştirel bir yaklaşım ile planlanmalı ve uygulanmalıdır. Müfettiş,
sonradan kontrole tabi kişinin belgelerinin yanlış bilgiler içerebileceği düşüncesinden yola
çıkarak çeşitli olumsuzluklar (hatalar, sahtecilikler veya diğer yasa ihlalleri) ile karşı karşıya
kalabileceğinin bilincinde olmalıdır.
Bir hata söz konusu olduğunda müfettiş ilave denetleme faaliyetlerinde bulunmalı ve denetlediği
belgeleri olası hatalar temelinde tekrar değerlendirmelidir. Bu eleştirel temel tutumu aşan bir
güvensizliğe sonradan kontrol denetimi çerçevesinde gerek bulunmamaktadır.
• Yerinde Denetim İlkesi
Sonradan kontrolün uygulama aşaması esas olarak denetime tabi tutulacak kişilere ait yerlerde
yapılır. Ancak bunun mümkün olmaması halinde sonradan kontrole tabi kişinin yerleşik olduğu
yerde varsa gümrük idaresi yoksa başka bir resmi dairede denetim yapılabilir.
• Risk Analizine Dayalı Olma İlkesi
Sonradan kontrol, risk analizi kriterlerine dayanılarak tespit edilecek kişi veya işlemler için
gerçekleştirilir.
• Planlı ve Sistematik Olma İlkesi
Sonradan kontrol, yıllık programlar çerçevesinde gerçekleştirilen planlı, sistematik ve mutat bir
denetim uygulamasıdır.
• Objektiflik İlkesi
-7-
Sonradan kontrol ile kişinin lehine ve aleyhine olan tüm hususlar incelenir ve objektif bir
değerlendirmeye tabi tutulur.
• Karşılıklı İyiniyet ve İşbirliği İlkesi
Sonradan kontrol uygulamasında denetlenen kişiler ile müfettiş arasında karşılıklı iyiniyet ve
yardımlaşma esastır.
• Yazılı Olma İlkesi
Sonradan kontrolün tüm aşamaları yazılı olarak ve tespitlere ilişkin hususlar belgelendirilerek
gerçekleştirilir.
• Eğiticilik ve Yol Gösterici Olma İlkesi
Sonradan kontrol, önleyici, caydırıcı, yol gösterici ve eğitici bir denetim uygulamasıdır.
• Etkin ve Verimli Olma İlkesi
Sonradan kontrolün, gerektiği ölçüde en öz şekliyle planlanması ve en kısa süre içerisinde
tamamlanması suretiyle etkin ve verimli bir şekilde uygulanması esastır.
• Asgari Standart İlkesi
Sonradan kontrol, denetim kapsamında yer alan gümrük işlemlerinin tümü için gerçekleştirilmesi
zorunlu olmayıp risk değerlendirmesi çerçevesinde sınırlandırılabilir.
• Güvenilirlik İlkesi
Sonradan kontrol sonuçları, belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde denetim yapıldığı takdirde
kabul edilebilir bir güvenirliği ve doğruluğu hedefler.
• Gelişime ve Değişime Açıklık İlkesi
Sonradan kontrol, kalite kontrol, geri besleme, performans değerlendirmesi gibi yöntemlerle
sürekli gelişime ve değişime açık bir denetim şeklidir.
1.4. Sonradan Kontrol Denetimi İş Akış Çizelgesi
• Denetim programının Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına intikal ettirilmesi,
• Başkanlıkça müfettiş görevlendirilmesi,
-8-
• Müfettiş tarafından gerekli hazırlıkların yapılması,
• Veri bankalarından bilgilerin temin edilmesi,
• Risk değerlendirmesinin yapılması,
• Sonradan kontrole tabi kişiye bildirim yapılması,
• Denetimin gerçekleştirilmesi,
• Raporların hazırlanması,
• Raporların değerlendirmek ve gereği yapılmak üzere ilgili birim/birimlere intikali
• Denetim sürecinin değerlendirilmesi
• Belirlenen ihtiyaçlara göre eğitim ve bilgi paylaşımı
-9-
2. GÖREV VE YETKİLERİN HUKUKİ DAYANAKLARI
2.1. Sonradan Kontrol Denetim Yetkisi
2.1.1. Gümrük Kanunu Madde 73
4458 sayılı Gümrük Kanununun 73 üncü maddesi; “(1) Gümrük idareleri, eşyanın tesliminden
sonra ve beyannamedeki bilgilerin doğruluğunu saptamak amacıyla, eşyanın ithal veya ihraç
işlemlerini veya sonraki ticari işlemlere ilişkin ticari belge ve verileri kontrol edebilirler. Bu
kontroller beyan sahibine, söz konusu işlemler ile doğrudan ya da dolaylı olarak ticari yönden
ilgili diğer kişilere veya belge ve verileri ticari amaçla elinde bulunduran diğer kişilere ait
yerlerde yapılabilir. Mümkün olduğu takdirde eşya muayene de edilebilir.
(2)
Gümrük idareleri, kendi yetkileri doğrultusunda veya beyan sahibinin talebi üzerine,
yönetmelikle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, beyannamenin düzeltilmesini eşyanın
tesliminden sonra da yapabilirler.
(3)
Beyannamenin incelenmesi veya eşyanın tesliminden sonraki kontrolü sonucunda, ilgili
gümrük rejimine ilişkin hükümlerin yanlış veya eksik bilgilere dayanarak uygulandığının
saptanması halinde, gümrük idareleri, bu Kanunda yer alan ceza hükümleri saklı kalmak üzere,
beyanı yeni bulgulara göre düzeltmek için gerekli işlemleri yaparlar.” hükmüne amirdir.
2.1.2. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında 640 sayılı KHK
17.08.2011 tarih ve 28028 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 649 sayılı KHK ile değişikliğe
uğramış olan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında 640 sayılı KHK’nın
“Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı” başlıklı 16 ncı maddesinde 2 nci fıkrasının b(2) alt bendinde
yapılan düzenlemede sayılan görev ve yetkiler arasında “Ticarî işletmelerde gümrük ve dış
ticaret mevzuatı uygulamalarını incelemek, denetlemek, soruşturmak ve sonradan kontrole tabi
tutmak” hükmü de yer almaktadır.
2.1.3. Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliğinin 8 inci maddesinin
1 inci fıkrasının b(2) alt bendinde; “Ticarî işletmelerde gümrük ve dış ticaret mevzuatı
uygulamalarını incelemek, denetlemek, soruşturmak ve sonradan kontrole tabi tutmak” hükmü
bulunmakta,
Ayrıca, Yönetmeliğin 9/2-b, 39/6, 48-1/c, 55, 60 ve 72. maddelerinde sonradan kontrol ile ilgili
düzenlemeler yer almaktadır.
2.1.4. Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği
-10-
Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi hükümlerine göre; sonradan kontrolün Gümrük ve Ticaret
Bakanlığı müfettişleri tarafından yapılması öngörülmüştür.
2.2. Diğer Yetki Maddeleri:
2.2.1. Gümrük Kanunu Madde 3/13
4458 sayılı Gümrük Kanununun 3 üncü maddesinin 13 üncü fıkrasında Gümrük denetimi deyimi,
gümrük mevzuatına ve gereken hallerde gümrük gözetimi altındaki eşyaya uygulanacak diğer
hükümlere uyulmasını sağlamak üzere eşyanın muayenesini, belgelerin varlığının ve
gerçekliğinin kanıtlanmasını, Sonradan kontrole tabi kişi hesaplarının, defterlerinin ve diğer
yazılı belgelerin tetkikini, nakil araçlarının kontrolünü, bagajların ve kişilerin yanlarında ya da
üstlerinde taşıdıkları eşyanın kontrolünü, idari araştırmalar ve benzeri diğer işlemlerin yapılması
gibi özel işlemlerin yerine getirilmesini; ifade eder şeklinde tanımlanmıştır.
4458 sayılı Gümrük Kanununun 4 üncü maddesi hükmüne göre; gümrük idareleriyle muhatap
olan kişiler bu Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılan tüzük, kararname ve yönetmelik
hükümlerine uymak; gümrük idarelerinin gerek bu Kanunda gerek diğer kanun, tüzük ve
kararnamelerde yazılı hükümlere göre yapacağı gözetim ve denetimlere tabi olmak; bu idarelerin
kendi adına veya başka idareler nam veya hesabına tahsil edeceği her tür vergi, resim, harç ve
ücretleri ödemek veya bunları teminata bağlamak; kanun, tüzük, kararname ve yönetmelik
hükümlerinin uymayı zorunlu kıldığı her tür işlemleri yerine getirmekle yükümlüdürler.
4458 sayılı Gümrük Kanunun 10 uncu maddesinde yapılan düzenlemeye göre;
1.
Gümrük Müsteşarlığı, gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli
gördüğü bütün önlemleri alır.
2.
Gümrük mevzuatının öngördüğü uygulamaların, hangi hallerde ve hangi koşullar altında
basitleştirileceğine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
4458 sayılı Gümrük Kanunun 11inci maddesi hükmüne göre;
Gümrük işlemleriyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgili bulunan kişiler, Gümrük Müsteşarlığının
veya gümrük idarelerinin talebi üzerine gümrük işlemleri ile sınırlı olmak kaydıyla belirlenen
süreler içinde gerekli bütün belge ve bilgileri vermek ve her türlü yardımı sağlamakla
yükümlüdür.
-11-
Kendilerinden bu konularda bilgi istenilen kişiler, özel kanunlarda yazılı gizlilik hükümlerini
ileri sürerek bilgi vermekten kaçınamazlar.
4458 sayılı Gümrük Kanunun 13 üncü maddesi hükmüne göre;
İlgili kişiler, 11 inci maddede belirtilen belge ve bilgileri gümrük kontrolü amacıyla 5 yıl süre ile
saklamak zorundadırlar.
Belge saklama süresi;
a) (b) fıkrasında öngörülen haller dışında, serbest dolaşıma girmek veya ihraç edilmek üzere
beyan edilen eşya ile ilgili olarak, serbest dolaşıma giriş veya ihracat beyanlarına ilişkin
belgelerin tescil edildiği yılın;
b) Nihai kullanımları nedeniyle indirimli veya sıfır ithalat vergisi ile Türkiye’de serbest dolaşıma
giren eşya için, gümrük gözetimine tabi olmalarının sona erdiği yılın;
c) Başka bir gümrük rejimine tabi tutulan eşya için, söz konusu gümrük rejiminin sona erdiği
yılın;
d) Serbest bölgeye konulan eşya için, buralardan çıktıkları yılın;
Sonundan itibaren işlemeye başlar.
-12-
3. YASAL VE İDARİ ESASLAR
3.1. Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hak ve Yükümlülükleri
3.1.1. Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hakları
• Tebligat tarihinden itibaren bir hafta içinde yazılı olarak geçerli ve kabul edilebilir bir neden
ileri sürülerek sonradan kontrolün başlama tarihinin ertelenmesini talep etmek (SKY 10/2).
• Sonradan kontrolün amacı ve süreci olumsuz yönde etkilenmemek şartıyla, sonradan kontrol
sırasında tespit edilen konular ve hukuki sonuçları hakkında bilgi talep etmek (SKY 12/2).
• Sonradan kontrolün sonradan kontrole tabi kişinin çalışma saatleri içinde gerçekleştirilmesini
talep etmek (SKY 14/4).
• SKY’nin 14/5 inci maddesi çerçevesinde kontrole tabi kişilere ait işyerlerinde yapılan
denetimlerde bizzat bulunmak veya vekil bulundurmak (SKY 14/5).
• Sonradan kontrol sonucunda nihai görüşme yapılmasını veya yapılmamasını talep etmek
(SKY 15/1).
• Değerlendirme raporunun, kendilerine verilmesini veya gönderilmesini talep etmek ve söz
konusu rapor hakkında süresi içinde görüşlerini bildirmek (SKY 16/2).
3.1.2. Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Yükümlülükleri
• Sonradan kontrol amacıyla müfettişlerin, kişilere ait işyerlerinin her yerine girme ve denetim
yapmasına müsaade etmek (SKY 14/5).
• Sonradan kontrol için esas oluşturacak gerekli her türlü bilgi, veri, kayıt, defter, belge ve diğer
evrakı vermek ve her türlü yardımı sağlamak (SKY 14/1).
• Müfettiş tarafından istenilen bilgi, belge ve verileri en kısa süre içerisinde sağlamak (SKY
14/1).
• Yabancı dilde düzenlenmiş belgelerin ücretsiz olarak tercümesini temin etmek (SKY 14/1).
• Elektronik verileri ücretsiz olarak okunabilir hale getirmek (SKY 14/1).
• Denetimle ilgili olarak bilgi sahibi olan bir sonradan kontrole tabi kişi yetkilisini
görevlendirmek (SKY 14/2).
-13-
• Müfettişe gerekli belgeler ile bilgi işlem sistemi vasıtasıyla tanzim edilmiş bilgi, belge ve
verilere doğrudan veya dolaylı erişimde yardımcı olmak (SKY 14/1).
• SKY’nin 14/5 inci maddesi çerçevesinde işyerinde yapılan denetimde bizzat bulunmak veya
vekil bulundurmak (SKY 14/5).
• Ticari bilgi, belge ve verileri yasal süresi boyunca saklamak (TTK 82, VUK 253, GK 13/1).
• Sonradan kontrolün yapılabilmesi için uygun bir çalışma ortamı ve gerekli yardımcı
maddeleri bedelsiz olarak sağlamak (SKY 14/3).
3.2. Müfettişlerin Hak ve Yükümlülükleri
3.2.1.Müfettişlerin Hakları
• Sonradan kontrolün amacını tehlikeye düşürecek olması durumunda önceden tebligatta
bulunmamak (SKY 10/3).
• Sonradan kontrole ilişkin programda ekleme yapılması veya kapsamının genişletilmesi için
öneride bulunmak (SKY 10/4).
• Sonradan kontrolün amacı ve sürecinin olumsuz yönde etkilenmesi hallerinde denetime tabi
tutulan yükümlüye bilgi vermeme tercihinde bulunmak (SKY 12/2).
• Sonradan kontrol amacıyla, kişilere ait işyerlerinin tüm alanlarına girmek ve denetim yapmak
(SKY 6/2, 14/5).
• Sonradan kontrole esas oluşturacak her türlü bilgi, veri, kayıt, defter, belge ve diğer evrakı
istemek ve sonradan kontrole tabi kişinin bilgi işlem sistemine doğrudan veya dolaylı erişim
için yardımcı olunmasını talep etmek (SKY 14/1).
• Denetimle ilgili olarak bilgi sahibi olan bir sonradan kontrole tabi kişi yetkilisinin
görevlendirilmesini talep etmek (SKY 14/2).
• Sonradan kontrole tabi kişinin gerekli yardım ve işbirliğinde bulunmaması durumunda ceza
uygulanmasını ve gümrük idaresince kişiye çeşitli izin ve belgelerin verilmesinde bu durumun
göz önünde bulundurulmasını talep etmek (GK 241/1, GY 14/3).
• Sonradan kontrolün yapılabilmesi için çalışma ortamı ve gerekli yardımcı maddelerin bedelsiz
olarak sağlanmasını istemek (SKY 14/3).
• Gümrük işlemlerine konu eşyayı kontrol etmek ve gerektiği takdirde numune almak (GK 73/1,
GY 207/1).
-14-
• Denetimle ilgili olarak her türlü yardımda bulunulmasını talep etmek (GY 14/1, SKY14/1).
3.2.2. Müfettişlerin Yükümlülükleri
• Sonradan kontrole başlama tarihinden en az 15 gün önce sonradan kontrole başlanacağını
ilgilisine bildirmek (SKY 10/1).
• Denetim mahalline gidildiğinde kimlik göstermek suretiyle kendisini tanıtmak (SKY 11/1).
• Sonradan kontrolün başlangıcına ilişkin tutanağı düzenlemek (SKY 11/2).
• Gümrük vergileri ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen sonradan kontrole
tabi kişinin lehine ve aleyhine olan tüm hususların objektif bir şekilde denetimini yapmak,
denetim sırasında iş akışını aksatmamak, denetimi mevzuata uygun şekilde yerine getirmek
(SKY 12/1, GK).
• Sonradan kontrolün amacı ve süreci olumsuz yönde etkilenmemek şartıyla, kişilerin talebi
halinde sonradan kontrole tabi kişiye sonradan kontrol sırasında tespit edilen konular ve
hukuki sonuçları hakkında bilgi vermek (SKY 12/2).
• Sonradan kontrole tabi kişiyle ilgili sırlar ve gizli olarak kalması gereken hususları
açıklamamak ve kendilerinin veya üçüncü kişilerin yararına kullanmamak (GK 12/1, GY
15/2).
• Yapılan kontrol sırasında soruşturmayı gerektirir bir fiilin tespit edilmesi hâlinde,
müfettişlerin çalışma usul ve esaslarını düzenleyen mevzuat ve ilgili mevzuat çerçevesinde
hareket etmek ve gerekli tedbirleri almak (SKY 13/1-2).
• Gerekli belgeleri incelemek, gümrük işlemlerine konu eşyaları kontrol etmek ve gerektiği
takdirde numune almak (GK, GY).
• Belirlenen usul ve esaslara uygun olarak değerlendirme raporu ve sonradan kontrol raporu
düzenlemek (RTBY, SKY 16)
4. HAZIRLIK AŞAMASI
Sonradan kontrol programının hazırlanarak Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına intikal ettirilmesini
müteakiben Başkanlıkça görevlendirme yapılır.
Sonradan kontrol programı kapsamında denetime konu kişinin gümrük vergileri karşısındaki
durumu ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen yükümlülüklerin yerine
getirilip getirilmediğini belirlemek amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’nca görevlendirilen
müfettişler tarafından gerçekleştirilecek sonradan kontrol işleminin ilk aşaması hazırlık
-15-
aşamasıdır. Sonradan kontrol işleminin başarılı olması için bu aşamada gereken hazırlıkların iyi
bir şekilde yapılması önemlidir.
Bu aşama ile ilgili esaslar şunlardır:
1- Hazırlık esas olarak sonradan kontrole tabi kişi dışında gerçekleştirilir.
2- Denetim kapsamına ilişkin bilgi ve belgeler derlenir.
3- Sonradan kontrole tabi kişinin yapısı ve işleyişine ilişkin bilgiler derlenir.
4- Risk faktörlerinin değerlendirilmesi yapılır, buna göre denetim stratejisi oluşturulur.
5- Üçüncü kişiler nezdinde yapılacak denetim konusunda öngörüde bulunulur.
6- Sonradan kontrolün ne kadar zaman alacağı konusunda öngörüde bulunulur.
7- Her aşamada temin olunan bilgilere ilişkin notlar alınır.
4.1. Bilgi Toplama
Sonradan kontrole tabi kişi ile ilgili olarak hazırlık aşamasında çeşitli kaynaklardan bilgi
toplanması mümkündür. Bu aşamada gerçekleştirilecek araştırmaların iyi bir şekilde yapılması
durumunda daha etkin ve verimli bir denetim yapılabilecektir.
Hazırlık aşamasında; toplanabilecek bilgiler ve kaynaklarına ilişkin olarak rehber ekinde yer alan
Hazırlık Kontrol Listesindeki araştırmaların yapılarak gerekli bilgi ve verilerin toplanması
denetimin etkinliği artıracaktır. Hazırlık kontrol listesi adım adım hazırlıkların yapılabilmesi için
yol gösterici mahiyette olmak üzere rehbere eklenmiştir. Müfettişler bu kapsamdaki
çalışmalarını kendi belirleyecekleri yöntemlerle de gerçekleştirebilirler. Hazırlık kontrol listesi
veya benzeri çalışmalar düzenlenecek sonradan kontrol raporuna eklenmez (EK - 1).
4.1.1. Bilgi Toplanacak Yerler
- Gümrük işlemleri ile ilgili belgeler,
- Veri bankaları / GÜVAS, BİLGE, CKTP (Ceza Kararları Takip Programı), KBB (Kaçakçılık
Bilgi Bankası), FDTP (Firma Dosyaları Takip Programı), DİİB (Dahilde İşleme İzin Belgesi
Sorgulama), vb.
- Gerek görülmesi halinde gümrük idareleri,
- İlgili sivil toplum kuruluşlarının (Sanayi ve/veya ticaret odaları, dernekler vb.) web sayfaları
ile düzenlenmiş sektör raporları,
-16-
- Daha önceki dönemlerde denetim yapan müfettiş/müfettişler,
- Daha önceki denetim raporları,
- Denetlenecek kişi,
- İnternet, denetime tabi kişiye ait web sitesi, medya vb.,
- Bankalar (Gerek duyulması halinde),
- Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünce gönderilen risk analizi bilgi formları,
- Ticaret ve sanayi odaları (örneğin: ito.org.tr),
- Sektörel sivil toplum örgütlerinin web siteleri
Gibi kaynaklardan bilgi toplanabilir. Ayrıca gerek duyulması halinde ilgili gümrük idareleri ile
bankalar, vergi daireleri vb. kurum ve kuruluşlardan bilgi temin edilebilir.
4.1.2. GÜVAS, BİLGE ve Diğer Veri Bankalarından Yararlanılarak Bilgi Toplama
Sonradan kontrole tabi kişi hakkında GÜVAS ve BİLGE sistemlerinden aşağıda yer alan bilgiler
temin edilebilmektedir:
1- Dış ticaret verilerine http://portal.gumruk.gov.tr adresindeki GÜVAS SORGULAMA
bölümünden GÜVAS şifreleri ile,
2- Kaçakçılık Bilgi Bankası verilerine, http://portal.gumruk.gov.tr adresindeki Merkezi Bilge V2
programı içinde yer alan KBB (Kaçakçılık Bilgi Bankası) bölümünden, intranet şifresi ile,
3- Ek tahakkuk ve idari para cezalarına ait verilere, http://portal.gumruk.gov.tr adresindeki
Merkezi Bilge V2 programından Ek Tahakkuk/Ceza Kararı/Geri Verme Sorgu bölümünden
intranet şifresi ile,
4- Ortaklık yapısı, gümrük müşavirleri ile ilgili bilgilere, http://portal.gumruk.gov.tr adresindeki
BİLGE İŞLEMLERİ-Bilge İşlemleri bölümündeki E-Belge/Firma Dosya Takip Sorgulama
Ekranı Programından intranet şifres ile,
5- İletişim adresleri ile ilgili bilgilere, http://portal.gumruk.gov.tr adresindeki BİLGE
İŞLEMLERİ-Bilge İşlemleri bölümündeki Vergi Numarası Sorgulama ve Transfer
Programından intranet şifresi ile,
Ulaşılabilmektedir.
-17-
4.1.3. Diğer Kaynaklardan Yararlanılarak Bilgi Toplama
Sonradan Kontrol Programının İncelenmesi: Program incelenerek denetimin içeriği ve
zamanının belirlenmesi ile ilgili çalışmalar yapılır.
Daha önceki denetim raporları: Sonradan kontrole tabi kişi hakkında varsa daha önceki
yıllarda yapılmış denetim/soruşturmaya konu yazılan denetim/soruşturma raporlarından gerekli
tespitler yapılır.
Risk analiz verileri: Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünce gönderilen risk analizi
bilgi formlarında yer alan veriler ile veri bankalarından elde olunan istatistiki veriler analiz
edilerek gümrük rejimi, GTİP, menşe, gönderici/alıcı ülke, vergi yükü, gümrük müşaviri vb.
hususlarda tüm risk alanları tespit edilir.
Daha önceki müfettiş: Sonradan kontrole tabi kişi hakkında daha önce denetim yapan
müfettişten tespitleri ve dikkat çekici unsurlar şifahen öğrenilebilir.
Mevzuat araştırması: GÜVAS’tan temin olunan istatistiki veriler dikkate alınarak kullanılan
gümrük rejimleri, anti-damping vergi uygulamaları, ek vergi uygulamaları, gözetim ve koruma
önlemleri, vb. ilgili mevzuat hükümleri incelenir.
Arşiv denetimi: Gerekli görülmesi halinde sonradan kontrole tabi kişi ile ilgili bilgilerin yer
aldığı belgeler duruma göre ilgili idarelerin arşivlerinden temin edilip incelenebilir.
Vergi daireleri: Gerek duyulması halinde sonradan kontrole tabi kişinin faal olup olmadığı, mali
durumu ile ilgili bilgiler ilgili vergi dairelerinden yazılı veya şifahi olarak alınabilir.
Gümrük idareleri: Sonradan kontrole tabi kişinin gümrük işlemlerini gerçekleştirdiği gümrük
müdürlükleri ile iletişime geçilerek gerekli bilgiler alınabilir.
Ani denetim sonuçları: Ekonomik etkili gümrük rejimleriyle ilgili olarak sadece belirli bir
konuda baskın niteliğinde yapılan denetimlerle ilgili bilgiler alınabilir. (Örnek: antrepo denetimi)
Ticaret sicil gazetesi: Sonradan kontrole tabi kişinin ortaklık yapısı, örgütlenmesi, adresi,
şubeleri, kuruluşu gibi tüm ticaret sicil kaydına ilişkin bilgi ve belgeler incelenip değerlendirilir
(www.ticaretsicil.gov.tr).
Ticaret ve sanayi odaları: Gerektiği takdirde ticaret sicil kaydına ilişkin sair bilgi ve belgeler
de temin edilebilir (Örneğin; www.ito.org.tr).
Çeşitli örgüt ve kurumlar: İhracatçı birlikleri, dernekler, sektörel birlik ve odalar gibi çeşitli
kurum ve örgütler ile bunlarca hazırlanmış olan sektör raporlarından sonradan kontrole tabi kişi
ve iştigal sahası hakkında bilgiler elde edilebilir.
-18-
İnternet: Sonradan kontrole tabi kişi, kamu kurumları, üniversiteler ve sair kuruluşların web
sitelerinden sonradan kontrole tabi kişi ve denetim konularına ilişkin bilgiler alınabilir.
4.2. GÜVAS’tan Temin Olunan Verilerin Analizi
4.2.1. Genel Analiz
Denetleme dönemi içerisinde sonradan kontrole tabi kişinin hangi rejimler kapsamında kaç
beyanname ile işlem gerçekleştirdiği ve bunların toplam tutarlarının ne kadar olduğu gibi
istatistiki sonuçların çıkarılması denetim stratejisi açısından önemlidir.
İthalat verilerinin çeşitli yönlerden analiz edilerek genel bir bakış açısının ortaya konulması
denetimlerde faydalı olacaktır. Bu analiz GÜVAS’tan alınan Excel ortamındaki verilerin Pivot
Table (Pivot Tablo) özelliği ile kolaylıkla gerçekleştirilebilecektir. Excel programında “Ekle”
sekmesinin altında yer alan Pivot Table (Pivot Tablo) özelliğinin kullanılması ile sayısal verileri
ayrıntılı olarak çözümlemek ve verilerle ilgili özet bilgiler edinmek kolaylıkla mümkün
olmaktadır. Bu yöntem çok miktarda veriyi hızlı şekilde özetleme olanağı sağlayan etkin bir
yoldur.
GÜVAS’tan temin edilen veriler üzerinden, pivot tablo kullanılmak suretiyle yapılabilecek kimi
temel analizlere ilişkin örneklere aşağıda yer verilmektedir.
• Gümrük işlemlerinin rejimlere göre dağılımı:
GÜVAS verileri detaylı beyan bilgileri ile sınırlı olarak alınmış ise “TCGB Rejim Kodu” Satır
Etiketi olarak alınarak, “Toplam Fatura Tutarı USD Değeri” ∑ Değerler bölümüne taşınarak
firmanın rejimler itibariyle gümrük işlemlerinin dağılımı tespit edilebilecektir. GÜVAS
verilerinin kalem bilgilerini içerecek şekilde alınmış olması durumunda “Kalem Rejim Kodu”
ile “Hesaplanmış Kalem Kıymeti USD Değeri” verilerinin kullanılması uygun olacaktır.
• İthalatların Eşya GTİP’lerine göre dağılımı:
Bu şekilde analizin yapılabilmesi için GÜVAS verilerinin kalem bilgilerine içerecek şekilde
alınmış olması gerekir. Satır Etiketi hanesine “GTİP Kodu” alınarak ve “Hesaplanmış Kalem
Kıymeti USD Değeri” ∑ Değerler bölümüne taşınarak firmanın her bir GTİP’ten gerçekleştirdiği
gümrük işlemlerinin dağılımı tespit edilebilecektir.
Daha sonra Büyükten Küçüğe Doğru Sıralama seçeneği ile en çok işlem yapılan GTİP’lerin ve
bu GTİP’lerden yapılan işlemlerin toplam değerleri belirlenebilecektir. Keza, GTİP’lere göre
sıralama yapılarak aynı fasıl içerisinde farklı GTİP’ler arasındaki dağılımının görülmesi de
mümkündür.
-19-
Bu şekilde analizin rejimler itibariyle yapılması durumunda öncelikle Satır Etiketi hanesine
“TCGB Rejim Kodunun” alınması gerekir. Veyahut özet tabloya geçmeden önce GÜVAS
verilerinin kopyalanarak sadece ithalata ilişkin rejim kodları kalacak şekilde diğer rejim
kodlarına ilişkin satırların silinmesi suretiyle verilerin daraltılması gerekmektedir.
• İthalatların Uluslararası Anlaşma Koduna göre dağılımı:
Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalara dayanarak gerçekleştirilen ithalatlara ilişkin
durumu GÜVAS’tan alınan verilerde “Uluslararası Anlaşma Kodu” hanesinde görebiliyoruz.
Gümrük birliği kapsamında gerçekleştirilen ithalatlar (Avrupa Topluluğu Anlaşması), EFTA
kapsamında gerçekleştirilen ithalatlar (EFTA Anlaşması), Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi
kapsamında gerçekleştirilen ithalatlar (Gelişme Yolundaki Ülkeler, EAGÜ) ve Türkiye’nin taraf
olduğu STA’lar kapsamında gerçekleştirilen ithalatlar (İsrail Anlaşması, Suriye Anlaşması vb.)
bu hanede belirtilmektedir. Satır Etiketi hanesine “Uluslararası Anlaşma Kodu” alınarak ve
“Hesaplanmış Kalem Kıymeti USD Değeri” ∑ Değerler bölümüne taşınarak firmanın
ithalatlarının bu neviden dağılımı tespit edilebilecektir.
Bu analiz firmanın vergisel yükümlülüğü bakımından risk alanlarının belirlenmesi için
önemlidir. Firmanın ithalatlarının tamamına yakınının AT, EFTA, GYÜ, STA kapsamında
gerçekleştirilmiş olması durumunda gümrük vergisi bakımından ithalatların kıymet unsurları
önemli bir risk alanı olmayacaktır. Elbette damping, kota, gözetim ve ek mali yükümlülük gibi
ticaret politikası uygulamaları bu yönden yapılan analizlerde göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu analizin GTİP itibariyle özelleştirilmesi de mümkündür. Satır etiketine GTİP ve Uluslararası
Anlaşma Kodunun alınması ve Değerler kısmına Hesaplanmış Kalem Kıymetinin taşınması ve
sonrasında da Hesaplanmış Kalem Kıymetine göre büyükten küçüğe doğru sıralama yapılması
halinde firmanın en çok ithal ettiği eşyalar itibariyle uluslararası anlaşmalardan istifade edip
etmediği görülebilecektir.
• İthalatların Ödeme Şekline göre dağılımı:
“Ödeme Şekli Açıklaması”nın Satır Etiketi olarak alınarak, sadece Detaylı Beyan verileri alınmış
ise “Toplam Fatura Tutarı USD Değeri”nin, kalem bilgilerini içerecek şekilde GÜVAS verileri
alınmış ise “Hesaplanmış Kalem Kıymeti USD Değeri”nin ∑ Değerler bölümüne taşınması
suretiyle ithalat işlemlerinde kullanılan ödeme şekilleri ve bu ödeme şekillerinden yapılan
ithalatların toplam tutarı özet olarak izlenebilecektir.
Bu analizin göndericiler bazında özelleştirilmesi de mümkündür. Bunun için “Gönderen Adı”nın
ve “Ödeme Şekli Açıklaması”nın Satır Etiketi olarak alınması ve ∑ Değerler bölümüne duruma
göre Toplam Fatura Tutarı veya Hesaplanmış Kalem Kıymetinin taşınması gerekmektedir.
Böylelikle, her bir gönderici firma itibariyle ithalatta ödeme şeklinin ne şekilde beyan edildiği
görülebilecektir.
• İthalatların Eşya Menşelerine göre dağılımı:
-20-
“Menşe Ülke Adı”nın Satır Etiketi olarak alınması, sadece Detaylı Beyan verileri alınmış ise
“Toplam Fatura Tutarı USD Değeri”nin, kalem bilgilerini içerecek şekilde GÜVAS verileri
alınmış ise “Hesaplanmış Kalem Kıymeti USD Değeri”nin ∑ Değerler bölümüne taşınması
suretiyle ithal konusu eşyaların menşe ülkelerine göre dağılımı özet olarak izlenebilecektir. Bu
analizin gönderici firmalar ve/veya GTİP’ler bazında özelleştirilmesi de mümkündür. Bunun için
“Gönderen Adı” ve/veya “GTİP Kodu” ile birlikte “Menşe Ülke Adı”nın Satır Etiketi olarak
alınması gerekmektedir. Böylelikle, her bir gönderici firma ve/veya GTİP itibariyle menşe ülke
dağılımı görülebilecektir.
• İthalatlarda Beyan Edilen Alt Rejim Kodlarının Analizi:
Uluslararası anlaşmalarla tanınan tercihli tarife dışında kalan çeşitli kanuni düzenlemeler ile
tanınan muafiyet ve vergi indirimleri BİLGE sisteminde muhtelif kodlar kullanılarak beyan
edilmekte ve GÜVAS üzerinden yapılan sorgularda bu yöndeki beyan bilgileri Alt Rejim Kodu
hanelerinde görülebilmektedir. 4458 sayılı Gümrük Kanununa göre tanınan muafiyet ve
istisnalar ile 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun muhtelif maddelerine dayanan
muafiyet ve istisnalar yanında diğer birçok kanuni düzenleme çerçevesinde tanınan muafiyet ve
istisnalar bu hanede görülmektedir.
Dolayısıyla bu muafiyet ve istisna şartlarının mevcut olup olmadığı, muafiyet ve istisnanın
tanınabilmesi için gerekli belgelerin mevcut olup olmadığı yönlerinden yapılacak incelemede bu
hanede yapılan beyanların dikkate alınarak nokta tespitlerin yapılması mümkün olabilecektir.
Bu noktada belirtmek gerekir ki, BİLGE sistemi üzerinden yapılan beyanlarda; gerek DİR ve
geçici ithalat gibi ekonomik etkili gümrük rejimlerinde, gerekse geri gelen eşya, yatırım teşvik
ve nihai kullanım gibi özel düzenlemelere tabi gümrük işlemlerinde tanınan muafiyet ve
istisnaların uygulanabilmesi için mutlak suretle bu hanede gerekli beyanın yapılmış (muafiyet
kodunun seçilmiş) olması gerekmektedir.
Yine Excel üzerinden pivot tablo kullanılarak yapılabilecek benzer temel analizlere yine aşağıda
yer verilmektedir.
• İthalatların teslim şekline göre dağılımı
• İthalatların dönemsel değişimleri
• İthalatların beyan sahibine (Gümrük Müşaviri) göre dağılımı
• Havale ve Muayene hatlarına göre ithalatların dağılımı
4.2.2. Derinlemesine Analiz (Sapma Analizleri):
-21-
GÜVAS verileri üzerinden yapılan genel analizler ile esas olarak firmanın ithalatlarının belirli
beyan unsurları temelinde ana hatlarıyla görünümü hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir.
GÜVAS verilerinin detaylı beyan bilgileri ve kalem bilgileri ile vergi oranlarını da içeren şekilde
alınması durumunda, bu veriler üzerinden bir takım derinlemesine analizler yaparak bazı ön
tespitler yapma imkanı da bulunabilmektedir. Özellikle firmanın ithalatlarının genel
görünümünden ayrılan çeşitli durumlar belirlenerek, bu hususların gerçek durumu yansıtıp
yansıtmadığı uygulama aşamasında kontrol edilmek üzere not alınabilecektir.
Derinlemesine analiz yapmak için de, Excel üzerinden pivot tablonun kullanılması önemli
oranda kolaylıklar sağlamaktadır. Tespit edilmesi muhtemel kimi sapmalara ilişkin olarak
yapılabilecek analiz yöntemlerine aşağıda yer verilmektedir.
• Döviz Türü ile ilgili sapma analizi:
Toplam Fatura tutarının hatalı olarak yüksek bir döviz türü yerine (Örneğin EUR) daha düşük
kura tekabül eden bir döviz türü (Örneğin USD) olarak beyan edilmesi, bunun sonucunda da
gümrük beyannamesinde CIF kıymetin TL cinsinden düşük beyan edilmesi zaman zaman söz
konusu olabilmektedir. Bu mahiyette bir hatalı beyanın olup olmadığının tespiti için pivot tablo
özelliğinden yararlanarak hızlı bir analiz yapılabilmektedir. Bunun için “Gönderen Adı”nın ve
“Toplam Fatura Tutarı Döviz Türü Kodu”nun Satır Etiketi olarak alınması gerekmektedir. Aynı
göndericiden farklı döviz türü üzerinden beyan yapıldığının görülmesi durumunda söz konusu
beyanların uygulama aşamasında belgeler üzerinden kontrol edilmesi uygun olacaktır.
Bu analiz aşamasında eşyanın çıkış ülkesi ve eşyanın GTİP’i ile ağırlığı ve birim tutarı itibariyle
analizin derinleştirilmesi de mümkündür. Örneğin, firmanın ithalat yaptığı Almanya’da yerleşik
XYZ GmbH firmasından yaptığı ithalatların tamamına yakınının döviz türü olarak EURO
şeklinde beyan edildiğini sadece iki adedinde USD olarak beyan edildiğini varsayalım. Bu
durumda eşyaların GTİP’i ve çıkış ülkesi ile ağırlığı ve miktarına göre birim kıymeti üzerinden
derinlemesine kıyas yapılarak USD olarak beyan edilen ithalat işlemlerinde döviz türünün hatalı
beyan edilip edilmediği belirlenebilecektir. Ancak, nihayetinde uygulama aşamasında söz
konusu beyannameler üzerinden beyanın doğru olup olmadığının kontrol edilmesi
gerekmektedir.
• Eşya için belirlenen KDV oranları ile ilgili sapma analizi:
Aynı GTİP’te yer alan eşyaların kimi zaman farklı KDV oranlarına tabi tutulmuş olması
mümkündür. Bu açıdan derinlemesine bir analiz yapılması için, GÜVAS’tan vergi oranlarını da
içeren sorgunun alınmış olması gerekir. Analiz için Pivot tablo üzerinde “GTİP Kodu”, “Kalem
Vergisi Açıklaması” ve “Kalem Vergi Yüzdesi” verilerinin Satır Etiketi olarak alınması
gerekmektedir.
Daha sonra “Kalem Vergisi Açıklaması” kısmından sadece KDV seçilerek süz işlemi
yapılmalıdır. Böylece herhangi bir GTİP’ten eşyaların bir kısmının farklı vergi oranlarından
beyan edilip edilmediği görülebilecektir. Satır etiketine eşyanın “Ticari Tanımı”nın da eklenerek
farklı vergi oranlarında beyan edilen eşyaların ne tür eşyalar olduğu hakkında bir fikir
-22-
edinilebilmesi de mümkündür. Bununla birlikte, farklı KDV oranları üzerinden beyan edilen
eşyalara uygulanması gereken doğru vergi oranlarının tespiti için denetimin uygulama
aşamasında beyanname eki faturada kayıtlı bilgiler ve eşyanın spesifikasyonlarına göre karar
verilmesi gerekecektir.
• Ödeme Şekilleri ile ilgili sapma analizi:
Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi kapsamında gerçekleştirilen ve ödeme şekli vadeli olan (Mal
Mukabili, Vadeli Akreditif ve Kabul Kredili) ödeme şekillerinde KKDF kesintisi
uygulanmaktadır. Bugün itibariyle yüzde 6 gibi oldukça yüksek tutarda uygulanan bu fon
kesintisini ödememek için bir eğilimin oluştuğu gözlenmektedir.
Bu kapsamda bir analiz yapılabilmesi için pivot tablo üzerinden “Gönderen Adı”nın ve “Ödeme
Şekli”nin Satır Etiketi olarak alınması gerekmektedir. “Hesaplanmış Kalem Kıymeti
USD Değeri”nin ∑ Değerler bölümüne taşınması suretiyle de her bir gönderici firma itibariyle
ithalatta ödeme şeklinin ne olarak beyan edildiği ve bu ödeme şekillerinden toplam hangi tutarda
ithalat gerçekleştirildiği görülebilecektir. Satır etiketine “TCGB Tescil Tarihi”nin ilave edilmesi
ile de göndericiler bazında yapılan ödeme şekli beyanının tarihsel akış içerisindeki
değişimlerinin izlenmesi olanaklı olacaktır.
• Teslim Şekilleri ile ilgili sapma analizi:
Ödeme şekilleri ile ilgili olarak yapılan analizin teslim şekilleri itibariyle de yapılması
mümkündür. “Gönderen Adı” ile “Teslim Şekli Kodu”nun Satır Etiketi olarak alınması ve
“Hesaplanmış Kalem Kıymeti USD Değeri”nin ∑ Değerler bölümüne taşınması suretiyle her bir
gönderici firma itibariyle teslim şeklinin ne olarak beyan edildiği ve bu teslim şekillerinden
toplam hangi tutarda ithalat gerçekleştirildiği görülebilecektir.
Böylelikle aynı gönderici firmadan yapılan ithalatların bir kısmında FOB-EXW gibi navlunun
alıcı tarafından ödendiği teslim şekilleri yanında CİF-CFR-DDP gibi navlunun gönderici firma
tarafından ödendiği teslim şekillerinin beyan edilip edilmediğine bakılabilecektir. “Hesaplanmış
Kalem Kıymeti USD Değeri”nin ∑ Değerler bölümüne taşınması suretiyle de her bir gönderici
firma ve teslim şekli itibariyle toplam hangi tutarda ithalat gerçekleştirildiği görülebilecektir.
Aynı gönderici firmalar itibariyle sapmalar olup olmadığına böylelikle bakılabilecektir. Yine
satır etiketine “TCGB Tescil Tarihi”nin ilave edilmesi ile göndericiler bazında yapılan teslim
şekli beyanının tarihsel gelişim içerisindeki değişimlerinin izlenmesi olanaklı olabilecektir.
• GTİP ve Ticari Tanımların mukayesesine dayanan analiz:
Aynı ticari tanımda belirtilen eşyaların kimi zaman farklı GTİP’lerde beyan edilebildiği
bilinmektedir. Aynı ticari tanımda belirtilen bu eşyaların kimi zaman gerçekten farklı GTİP’lerde
sınıflandırılması gereken eşyalar olduğu görülebildiği gibi, zaman zaman yapılan
tarifelendirmenin yanlış olması da söz konusu olabilmektedir.
-23-
Aynı ticari tanım altında beyan edilen eşyaların hangi GTİP’lerde beyan edildiğine yönelik
analizin de pivot tablo ile yapılması mümkündür. Bunun için “31. Ticari Tanım” ile “GTİP
Kodu”nun Satır Etiketi olarak alınması ve “Hesaplanmış Kalem Kıymeti USD Değeri”nin ∑
Değerler bölümüne taşınması suretiyle aynı ticari tanım altında beyan edilen eşyaların hangi
GTİP’lerden beyan edildiği ve bu GTİP’lerde beyan edilen eşyaların toplam hangi kıymetlerde
olduğu görülebilecektir. Aynı ticari tanım ile ancak farklı GTİP’lerde beyan edilen eşyalarda bir
tarife sapması olup olmadığına yönelik daha ayrıntılı inceleme uygulama aşamasında beyanname
eki fatura ve diğer belgelerde kayıtlı eşya tanımlamalarına ve eşyanın spesifikasyonlarına
bakarak belirlenebilecektir.
• Demonte Vaziyette Eşya ile Kullanılmış Eşya İthalatları bakımından yapılabilecek
analizler:
Denetime konu firma tarafından demonte vaziyette eşya ithalatı gerçekleştirildiği yönünde bir
şüphenin var olması durumunda, buna yönelik çeşitli analizlerin yapılması mümkün
olabilecektir. İthalat sonrasındaki basit montaj işlemleriyle birleştirilerek mamul haline getirilen
eşyaya ait demonte parçaların tabi olabileceği çeşitli GTİP’lerin miktarları itibariyle
karşılaştırılması gibi yöntemler ile bir sonuç alınabilmesi olasıdır. Bunun için pivot tablo
üzerinden “Gönderen Adı”, “Ölçü (Eşya) Miktarı”, “GTİP Kodu” “31. Ticari Tanım”, “TCGB
Tescil Tarihi” ve “TCGB Tescil Sayısı” gibi verilerin farklı işlevsel sıralamalarla Satır Etiketi
olarak alınması uygun olacaktır. Böylelikle şüphe duyulan GTİP’ler arasında gönderen bazında
ve miktarsal olarak bir bağlantının bulunup bulunmadığı analiz edilebilecektir.
Öte yandan BİLGE sistemi üzerinde kullanılmış eşya ithalatı ile ilgili olarak yapılan gümrük
beyanı GÜVAS üzerinden “Kullanılmış Eşya Belirteci Açıklaması” öğesinde görülebilmektedir.
Bu itibarla, gerek hariçte işleme rejimi kapsamında geçici olarak ihraç edilen eşyanın
karşılığında kullanılmış eşya yerine yeni eşya getirilip getirilmediği veya Serbest Dolaşıma Giriş
Rejimi kapsamında yeni eşya nitelemesi ile kullanılmış eşya getirilip getirilmediği yönünden
yapılacak denetimlerde “Kullanılmış Eşya Belirteci Açıklaması”nda yapılan beyanın göz önünde
bulundurulması mümkündür.
• İthalatta zaman içerisinde vergilendirme unsurlarında meydana gelen değişimlerin
analizi:
Eşyalara uygulanan tarife ve tarife dışı önlem uygulamalarında vuku bulan değişiklikler
sonrasında, kimi ithalatçılar tarafından bu yüksek vergi ve tarife dışı önlemlerden kaçınmak
amacıyla vergilendirme unsurlarında farklı beyanlarda bulunulabildiği bilinen bir gerçektir.
Örneğin X tarifesinde bulunan Çin menşeli eşyaya yüksek bir ADV uygulanması sonrasında
kimi ithalatçılarda, aynı eşyayı farklı GTİP’lerden ve/veya farklı menşeli olarak beyan etme
temayülünün gelişmesi mümkündür. Zamana bağlı olarak gelişen bu tür beyan farklılıklarının
pivot tablo üzerinden analizi mümkün olabilmektedir.
Pivot tablo üzerinden “Gönderen Adı”, “GTİP Kodu” “31. Ticari Tanım”, “Menşe Ülke”, “Çıkış
Ülkesi” “TCGB Tescil Tarihi” gibi verilerin farklı işlevsel sıralamalarla Satır Etiketi olarak
-24-
alınması yoluyla böyle bir durumun mevcudiyeti araştırılabilecektir. Yukarıda verilen örnekteki
X GTİP’indeki eşyanın önlem uygulandığı tarihe kadar Çin menşeli olarak beyan edilmesine
karşın, önlem uygulanmasından sonra aynı eşyanın yine X GTİP’inde ancak Malezya menşeli
olarak beyan edildiğini bu şekilde görmek mümkün olacaktır. Dolayısıyla, önlem uygulaması
sonrasında Malezya menşeli olarak beyan edilmiş bulunan ithalat işlemleri menşe yönünden risk
düzeyi yüksek bir denetim alanı olarak belirlenebilecektir.
• Beyan Edilen Vergiler ile BİLGE Sistem Tarafından Hesaplanan Vergilerin
karşılaştırılmasına dayanan analiz:
BİLGE sistemi üzerinden yapılan beyana istinaden gerçekleştirilen tarh ve tahakkuk işleminde
2011 yılının başı itibariyle köklü bir değişikliğe gidilmiştir. Beyan edilen vergilendirme unsurları
ve diğer tüm veriler esas alınarak BİLGE sistemi tarafından vergi oranları ve vergiler ile ticaret
politikası önlemleri otomatik olarak belirlenmekte iken; 2011 yılının başından itibaren artık
sistem referans mahiyetinde bu bilgileri getirmektedir. Yükümlü tarafından, sistemin referans
olarak getirdiği bu vergiler onaylanarak aynen beyana dönüştürülebildiği gibi, farklı tutar ve
oranlar da beyan edilebilmektedir. Sistemin referans olarak getirdiği tutar ve oranlar dışında
beyanda bulunulması halinde Muayene Memuruna uyarı mesajı gitmektedir. Gerçekleştirilen
denetimlerde bu uygulama sonrasında kimi vergi kayıplarının oluştuğu görülmüştür. GÜVAS
üzerinden sistemin referans olarak getirdiği vergilerden farklı vergi oran ve tutarlarının yükümlü
tarafından beyan edildiği beyannamelerin tespitine yönelik bir hazır sorgu paketi bulunmaktadır.
“TCGB & Kalem & Belge – Vergi Farklılıkları Sorgulama” hazır sorgu paketi altında bulunan
“Beyan Edilen – Tarifede Belirtilen Vergi Farklılıkları” sorgusu bu amaçla kullanılabilmektedir.
Ancak söz konusu sorgu gümrük idareleri bazında hazırlanmış olduğu için, sorguya yeni koşul
olarak “Gönderici/Alıcı Vergi No” öğesinin eklenmesi, mevcut “Gümrük Kodu” koşulunun da
çıkarılması gerekir. Böylelikle sonradan kontrol denetimine konu firma özelinde bu sorgunun
yapılması mümkün hale gelecektir. Ayrıca sorguda “Tescil Bitiş Tarihi” kısmına da sorgunun
yapıldığı tarihin girilmesi gerekmektedir. Başlangıç tarihi olarak sorgu otomatik olarak,
uygulamanın başladığı 01.01.2011 tarihini esas almaktadır. Sorgu neticesinde sonradan kontrol
denetimine konu firma tarafından 01.01.2011 tarihi ile sorgunun yapıldığı tarih arasında kalan
dönemde, gerçekleştirilmiş bulunan tüm gümrük beyanlarında, sistem tarafından referans olarak
getirilen vergi oran ve tutarlarından farklı beyanda bulunulan beyannamelere ilişkin bilgilere
ulaşılmış olunacaktır. Böylelikle denetimin uygulama aşamasında söz konusu veriler esas
alınarak beyannameler üzerinden gerçekleştirilen beyanın doğruluğu kontrol edilebilecektir.
Çoğu zaman tutar bakımından kuruş farkı gibi önemsiz farklılıklar söz konusu olabilmekle
birlikte, kimi zaman büyük vergi farklılıklarının bu sorgu vasıtasıyla tespit edilebilmesi de
mümkündür.
• Beyan Edilen GTİP, Menşe Ülke, Eşya Miktarı ve Rejime bağlı olarak beyanname
ekinde bulunması gereken belgelerin analizi:
GÜVAS üzerinden yapılabilecek ve sonradan kontrol denetiminde kullanılabilecek bir diğer
sorgu da beyan edilen GTİP, Menşe Ülke, Eşya Miktarı ve Rejime bağlı olarak beyanname
-25-
ekinde bulunması gereken belgelerin mevcudiyetinin beyan esnasında ne şekilde (Var, Yok veya
Sonradan) beyan edildiğine yöneliktir. Bunun için “TCGB Detaylı Beyan” ve “TCGB Kalem”
öğeleri yanında “Kalem Dokümanı” öğelerinin de seçilmesi gerekmektedir. Böylelikle sonradan
kontrol denetimine konu firmanın denetim dönemi içerisinde yaptığı tüm gümrük beyanlarında,
beyan edilen GTİP, menşe ülke, eşya miktarı, rejim ve diğer unsurlar itibariyle beyanname
ekinde bulunması gereken belgelerin, beyannamenin tescil tarihi itibariyle var olup olmadığı
görülebilecektir.
Sorgu alındıktan sonra, son kısımlarda yer alan “Kalem Dökümanı Varlığı” sütunundan “Y”
(Yok) ve “S” (Sonradan) olarak belirtilmiş bulunanlar süzülerek bu belgelerin beyan esnasında
bulunmama durumlarının veya sonradan ibraz edilecek olarak belirtilmiş olmasının mevzuat
karşısındaki durumlarına bakılabilecektir.
• İthalat verileri ile firma muhasebesi üzerinden tespit edilen nakit hareketlerinin
karşılaştırılması:
Sonradan kontrol denetiminde firmanın ithalatları ile firma muhasebesinden temin edilen banka
hareketlerinin karşılaştırılması önemli ve etkin bir yöntemdir. Bu şekilde bir karşılaştırma
yapılabilmesi için 102 Bankalar hesabının döviz cinsinden muavininin alınması gerekmektedir.
GÜVAS’tan alınan ithalat verilerinin, beyanname tarih ve sayısı, ödeme şekli, gönderen adı,
fatura tutarı, döviz türü kısımlarının alınması ile muhasebeden alınan bankalar muavin hesabının
alacak kaydı yapılan satırlarının seçilmesi ile aynı Excel sayfasına kopyalanarak tutar olarak
sıraya dizilmesi durumunda ithalat işlemleri ile transferlerin eşleştirilmesi mümkün
olabilmektedir. Böylelikle ithalat işlemleri ile ilişkilendirilemeyen yurtdışı transferlerin neye
istinaden gerçekleştirildiği ve bu transferlerin gümrük mevzuatı karşısındaki durumu üzerinde
durulabilecektir.
• İthalat verileri ile Gelir İdaresi Başkanlığına yapılmış bulunan BA bildirimlerinin
karşılaştırılması:
Bilindiği üzere, bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin belirli bir haddi aşan mal ve
hizmet alımlarını Ba-Bs formları ile Maliye Bakanlığına bildirmeleri gerekmektedir. Halihazırda
bildirime konu alt had 5.000 TL olarak uygulanmaktadır. Buna göre, katma değer vergisi hariç
5.000 TL ve üzerindeki mal ve/veya hizmet alış ve satışları Ba Bs bildirimine konu olmakta,
ithalat ve ihracat kapsamındaki alış ve satışlar da bu form kapsamında bildirilmektedir. Bildirim
formlarında alıcı veya satıcının vergi kimlik numarası, ithalat işlemlerinde “1111111111”,
ihracat işlemlerinde ise “2222222222” olarak kodlanmaktadır.
Söz konusu bildirimlerin elektronik ortamda firmadan alınarak ithalat işlemleri ile
karşılaştırılması mümkündür. Ancak, bildirimlerde kimi yükümlülerce KDV matrahlarının esas
alınması, kimilerince de mal bedellerinin esas alınması nedeniyle sağlıklı bir karşılaştırma
olanağı da vermediği gözlemlenmektedir.
4.3. Risk Analizi Yapılması ve Denetim Stratejisinin Belirlenmesi
-26-
Risk analizi olmadan, verimli bir denetim yapılması mümkün değildir. Özellikle de işlem hacmi
yüksek olan sonradan kontrole tabi kişilerde risk analizinin eksikliği durumunda, yüzeysel bir
denetim yapılması sonucu ile karşı karşıya kalınabilinecektir.
Yoklama yöntemine göre yapılacak denetimin sağlıklı sonuç verebilmesi için risk analizinin
yapılması gerekmektedir.
Risk analizi ile müfettişin daha derinlemesine inceleyebilmesi için belirli riskler tanımlanır.
Bunlar, uygulama aşamasında incelenecek olan işlemlerin, gümrük beyannamelerinin, muhasebe
kayıtlarının rasyonel bir şekilde belirlenmesini olanaklı kılar.
İncelemenin yoğunluğu, uygulama aşamasının başlamasından önce belirlenmiş olan riskler ile
ilgili bilgilerin toplanması sonucunda belirlenir. Bu amaçla, müfettişin denetim öncesinde,
gümrük işlemleri ve sonradan kontrole tabi kişi ile ilgili olan bütün denetim alanlarına vakıf
olması gerekmektedir.
Veri bankalarından temin olunan bilgiler incelenerek sonradan kontrole tabi kişinin dış ticaret
işlemlerinin analizi yapılmalıdır. Bu aşamada, denetime tabi kişinin gerçekleştirmiş olduğu
gümrük işlemlerinin tümü incelenerek denetim alanları belirlenir Bunun için kullanılan gümrük
rejimleri, eşya kıymeti, GTİP, vergi yükü, tarife dışı önlemlere tabi olma, tedarikçiler, menşei,
eşyanın geldiği ülke gibi bilgiler dikkate alınır. Denetim alanlarının belirlenmesinde işlem hacmi
ve çeşitliliğine göre makul ve kabul edilebilir bir yaklaşım ortaya konulmalıdır.
Müfettişin, mevcut bilgiler çerçevesinde ortaya çıkabilecek sorunlar ve bunların boyutları
konusunda öngörüde bulunması gerekmektedir. Belirlenen denetim alanları ile ilgili olarak
gerekli görülmesi halinde her bir alan için ayrı bir denetim strateji formu hazırlanabilir. Bu
formda denetim alanı, risk konuları, risk düzeyleri (ağırlıkları), değerlendirme gerekçesi ve
denetim yöntemi bilgilerine yer verilebilir. Yol gösterici mahiyette olan ve bir örneği rehbere
ekli denetim strateji formunun rapora eklenmesi gerekli değildir (EK - A).
Burada önemli olan etkin ve verimli denetim için bir stratejinin belirlenebilmesidir. Müfettişler
sonradan kontrole tabi kişiye ilişkin risk analizi ve denetim stratejisini kendi geliştirecekleri
yöntem ve dokümanlarla da (kağıt veya elektronik ortamda) belirleyip kayda alabilirler. Örneğin;
müfettiş GÜVAS’tan aldığı veriler üzerinde çalışmak suretiyle risk analizlerini yaparak
incelenecek beyannameler listesini oluşturmak suretiyle de bir denetim stratejisi belirleyebilir.
Denetime başladıktan sonra belirlediği tespitler doğrultusunda riskli alanları değiştirebilir ve
güncelleyebilir. Başka beyannameleri de incelenecek beyannameler listesine ilave edebilir.
Bununla birlikte, uygulama aşamasında yeni risklerin veya usulsüzlüklerin tespit edilmesi
mümkündür. Bu durumda gerçekleştirilecek denetim yeni tespitlere göre derinleştirilir. Hatta
uygulama aşamasında gümrük müşaviri, taşımacı gibi diğer kişiler nezdinde de araştırma yapma
gerekliliği ortaya çıkabilir.
-27-
Denetim alanı: Gümrük işlemlerinin hacim ve çeşitliliğine göre müfettiş tarafından objektif
olarak belirlenen, somut olarak ifade edilebilen konulardır. İşlem hacminin çok fazla olması
durumunda daha genel denetim alanları da belirlenebilir. Faaliyet alanının tekdüze olması
durumunda tespit edilen alanlar da daha özel şekilde belirlenebilecektir.
Örneğin;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Uzakdoğu ülkelerinden gerçekleştirilen ithalatlar,
Çin Halk Cumhuriyetinden gerçekleştirilen ithalatlar,
Elektronik eşya ithalatları,
Belirli bir fasıl ve/veya GTİP’lu eşya ithalatları,
Dokuma kumaş ithalatları,
Örme kumaştan mamul tekstil ürünü ithalatları,
Dahilde işleme izin belgeleri,
LCD televizyon ithalatları,
Belirli bir markalı ürün ithalatları,
Belirli ülke menşeli ürün ithalatları,
Kişinin tüm ithalatları (İthalat hacmi düşük ise),
Gibi konular denetim alanı olarak sıralanabilir.
Risk konusu: Denetimin gerçekleştirilmesine ilişkin risk konuları gümrük mevzuatı, kıymet,
tarife, vergi oranı, miktar ve diğer (Dış ticaret mevzuatı vb.) şeklinde belirlenmiştir.
Risk düzeyi: Belirlenen denetim alanlarının risk konuları çerçevesinde değerlendirilmesi
sonucunda ulaşılan kanaate göre yüksek-orta-düşük şeklinde belirlenen düzeydir.
Gerekçe: Denetim alanlarına ilişkin olarak gerçekleştirilen risk analizi sonucu belirlenen düzeyin
gerekçesi belirtilir. Gerekçenin açık ve net bir şekilde ortaya konulmasına özen gösterilmesi
esastır.
Denetim yöntemi: Belirlenen risk düzeyine göre gerçekleştirilecek denetimin yöntemi bu alanda
gösterilecektir. Denetimde tarama (tam) ve yoklama (kısmi) yöntemleri kullanılabilir. Yoklama
yönteminin tercih edilmesi durumunda incelenecek belge sayısı belirtilebileceği gibi, yüzde
şeklinde de gösterilebilir. Ayrıca özel durumlarda (Örneğin belirli bir tarihte yürürlükte olan bir
vergi ve uygulama için bu tarihlerdeki belgelerin incelenmesi de mümkündür.) yoklama
yöntemine ilişkin farklı yaklaşımlar da ortaya koymak müfettişin takdirindedir.
4.4. Sonradan Kontrol Bildirimi
Sonradan kontrol bildirimi, denetimi gerçekleştirecek müfettiş tarafından hazırlanan ve denetime
tabi tutulacak kişiye gönderilen şekli ve içeriği belirlenmiş olan yazılı belgedir.
4.4.1. İçerik
-28-
Sonradan kontrol bildirimi aşağıdaki bilgileri içerir.
•
•
•
•
•
•
•
•
Denetim konusu
Yasal dayanak
Sonradan kontrole tabi tutulacak kişi ve iletişim bilgileri
Müfettişe ilişkin bilgiler
Denetimin kapsamı ve dönemi
Öngörülen başlama tarihi
Haklar ve Yükümlülükler
Müfettişin imzası
4.4.2. Şekil
Sonradan kontrol bildirimi, rehberin 2 no.lu ekinde yer alan yazı örneği ilgiliye gönderilmek
suretiyle gerçekleştirilir (EK - 2).
Denetime tabi tutulacak kişinin hak ve yükümlülüklerine ilişkin bilgilerin yer aldığı metin
rehberin 3 no.lu ekinde yer almaktadır. Bu ek, sonradan kontrol bildirimi ile birlikte ilgilisine
gönderilir (EK - 3).
Denetimlerin sağlıklı olarak yürütülebilmesi ve zaman kaybının en aza indirilebilmesi için
hazırlanması gereken bilgi ve belgelerin listesi de bildirim yazısı ekinde gönderilebilir. Talep
edilen belgeler denetlenen kişi, sektör, işlem hacmi, risk durumu, muhasebe kayıt düzeni gibi
faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Bu konuda her müfettiş kendine özgü bir liste hazırlayarak
gerektiğinde sektör, işlem hacmi, risk düzeyi gibi faktörlere göre bu listeyi farklı olarak
kullanabilir (EK - 4).
4.4.3. Süre
Sonradan kontrolü yapacak müfettiş, sonradan kontrole başlama tarihinden en az 15 gün önce,
sonradan kontrole başlanacağını ilgilisine bildirir.
Sonradan kontrole başlama tarihinde değişiklik olması durumunda ilgilisine en kısa sürede
bildirilir.
4.4.4. İstisnalar
Sonradan kontrolün amacını tehlikeye düşürecek olması durumunda önceden bildirimde
bulunulmaz. Bu durumda, sonradan kontrol mahalline gidildiğinde, müfettiş tarafından sonradan
kontrole tabi tutulacak kişilere bildirim yazısı ve ekleri elden verilerek kişi bilgilendirilir.
-29-
Sonradan kontrole tabi kişilerce, bildirim/tebligat tarihinden itibaren bir hafta içinde yazılı olarak
geçerli ve kabul edilebilir bir neden (mücbir sebep ve olağanüstü haller) ileri sürülmesi hâlinde,
sonradan kontrolün başlama tarihi istisnai olarak ertelenebilir.
Erteleme talebi kişi tarafından ilgili müfettişe yapılır. Müfettiş tarafından erteleme talebi
değerlendirilerek sonuçlandırılır.
Sonradan kontrolün amacını tehlikeye düşürecek olması nedeniyle önceden tebligatta
bulunulmaması halinde, buna hangi gerekçelerle ihtiyaç duyulduğu hususlarının düzenlenecek
sonradan kontrol raporunda belirtilmesi yararlı olacaktır.
Sonradan kontrolü yapan müfettişin önerisi ve Bakanın onayı ile sonradan kontrole ilişkin
programda ekleme yapılması veya programın kapsamının genişletilmesi halinde bu husus ilgiliye
tebliğ edilir.
4.5. Hazırlık Aşamasının Sonunda Göz Önünde Bulundurulacak Hususlar
Hazırlık aşamasında yapılması mümkün bulunan kimi araştırma ve veri teminlerinin bir
kısmının, mevcut iş planlamasına da bağlı olarak sonradan kontrole tabi kişiye yapılan bildirim
sonrasına bırakılması da söz konusu olabilmektedir. Ancak denetime başlama tarihi olarak
bildirilen güne kadar aşağıda belirtilen hususların belirli ölçekte derlenmiş ve üzerinde çalışılmış
olması, optimal sürede etkin ve verimli bir denetim için önemlidir.
Bu itibarla denetime başlama tarihi itibariyle;
1Denetimin nasıl yapılacağına dair, denetim alanları itibariyle bir denetim stratejisinin
belirlenmiş olması;
2Denetimin tüm bilgi ve belgelerin taranması suretiyle yapılmaktan ziyade seçici bir
yöntemle yapılmasını sağlamak üzere gerekli analizlerin yapılmış olması;
3Sonradan kontrole tabi kişinin gümrük işlemleri esas alınarak yapılan analizler
çerçevesinde riskli alanların belirlenmiş olması;
4Sonradan kontrole tabi kişinin faaliyet alanı göz önünde bulundurularak, sektör raporları,
faaliyet raporları ve pazar araştırmaları gibi kaynaklardan yararlanmak suretiyle yeterli bir bilgi
birikimi oluşturulmuş olması; üretim yapan firmaların ürün gamları ile üretim proseslerine ilişkin
olabildiğince bilgi sahibi olunması;
Gerekir.
5. UYGULAMA AŞAMASI
-30-
Sonradan kontrolün bu aşaması; denetime başlanacağı bildirilen tarihte sonradan kontrole tabi
kişiye ait işyerine gidilmesinden başlayarak, gerekmemesi ve/veya kişinin talep etmemesi halleri
hariç olmak üzere sonradan kontrole tabi kişi ile gerçekleştirilen nihai görüşme ile sonlanan
aşamadır.
5.1. Sonradan Kontrol Kapsamında Denetime Başlama
Sonradan kontrol kapsamında denetim yapacak müfettişler, kontrol mahalline gittiklerinde
kimliklerini gösterir ve kendilerini tanıtırlar (SKY Madde 11/1).
Denetimin başlangıç tarihi ve saati bu amaçla oluşturulan dosyaya kaydedilir veya durum
tutanakla tespit edilir (SKY Madde 11/2).
Bu tutanakta aşağıdaki bilgilere yer verilir.
•
•
•
•
•
•
Sonradan kontrole tabi kişi
Müfettiş
Müfettiş imzası
Başlangıç tarihi
Başlangıç saati Yetkili kişi
Diğer tespitler
Yetkili kişi imzası
Denetimin başlangıcına ilişkin tutanak, rehberin ekinde yer alan örnek doldurularak düzenlenir
(EK - 5).
Tutanakta belirtilen yetkili kişinin, şirketi temsil ve ilzama yetkili olmasına dikkat etmek gerekir.
5.2. Sonradan Kontrole Tabi Kişinin Temsilcileriyle Görüşme ve Tanıma Süreci
Sonradan kontrol kapsamında yapılacak denetimin birinci adımı başlangıç toplantısıdır.
Müfettişler, ilk olarak, denetimi kolaylaştıracak ve en üst seviyede işbirliğini sağlamak için
sonradan kontrole tabi kişiyi en üst seviyede temsil eden kişiyle toplantı yapmalıdırlar. Sonradan
kontrol kapsamında denetlenecek kişinin genel bir resminin çekilebilmesini teminen bu kişinin
temsilcileriyle görüşme yapmak çok yararlı olacaktır.
Sonradan kontrole tabi kişinin merkezine varıldığında Müfettişlerce yapılması gerekenler:
• Kendilerini tanıtarak kimliklerini göstermelidirler.
• Gerçekleştirilecek denetimin hukuki dayanakları hakkında yetkililere gereken bilgiler verilir,
sonradan kontrol denetiminin ne şekilde icra edileceği ile ilgili olarak yetkililer temel olarak
bilgilendirilir.
• Tahmini denetim süresi belirtilmelidir (Sürenin yalnızca bir tahmin olduğu ve eğer engel,
uyuşmazlık ya da düzensizlik belirlenirse sürenin değişeceği belirtilmelidir).
-31-
• Denetimin kolaylaştırılması için resmi olarak talep edilecek her türlü belgenin hazır halde
bulundurulması istenmelidir.
• Sonradan kontrole tabi kişinin genel işleyişi ve organizasyon yapısı, üretim ve faaliyet
alanları, dış ticaret faaliyetlerinin genel yapısı, ticaret yaptıkları kişiler ile ilişkileri, kullanılan
muhasebe programları gibi konularda bilgiler alınabilir.
• Finans, muhasebe, lojistik ve dış ticaret departmanları yönetici ve çalışanlarının denetim
sürecinde sorulara cevap vermelerinin gerekeceği dile getirilmelidir.
• Yerinde denetim yapılmasını sağlayacak uygun çalışma koşullarının hazırlanması talep
edilmelidir.
5.2.1. Başlangıç Toplantısında Görüşme Teknikleri
Aşağıdaki güzel örnekler başarılı bir görüşme için tavsiye edilmektedir:
•
•
•
•
•
•
•
•
Görüşme esnasında kontrol elde tutulmalıdır.
Önceden belirlen soru sorma yöntemi takip edilmeli, fakat gerektiği yerde esnek olunmalıdır.
Sorular anlaşılır şekilde sorulmalı ve karşı tarafın anladığından emin olunmalıdır.
Cevaplanmadık veya bitirilmedik soru bırakılmamalıdır.
Yetkili tarafından verilen cevaplar dikkatlice dinlenmeli ve hareketleri gözlemlenmelidir.
Karşıdaki kişi bilerek konuyu değiştirmeye çalışmadıkça araya girilmemelidir.
Belirsizliğe izin verilmemeli ve soru sorma liderliği Müfettişte olmalıdır.
Güven izlenimi verilmeli ve denetlenen kişinin rahat bir konumda olması sağlanmalıdır.
Görüşmenin sonunda özetle ve gerektiği yerde anlaşılır şekilde açıklama yapılmalıdır.
Müfettiş, bu görüşme esnasında yararlı ve konuyla alakalı bilgiler elde edebilir. Olağan
konuşmalarda, yetkili kişi gümrük beyanı ve işlemleri ilgili önemli ayrıntıları ve bilgileri açığa
çıkabilir. Mesela; bu görüşme esnasında, alıcı ile satıcı arasında bir ilişki bulunup bulunmadığı,
royalti ödemesinin bulunup bulunmadığı, ithalat işleminin vadeli olup olmadığı, vade farkı ve
faiz gibi ödemelerde bulunulup bulunulmadığı, iskonto uygulamasının olup olmadığı,
yurtdışından sağlanan muhtelif hizmetler karşılığı bir ödemede bulunulup bulunulmadığı gibi
muhtelif veriler elde edilmesi olanaklıdır.
Tabi bu verilerin elde edilmesi halinde konuya doğrudan bir girişin yapılmaması, muhasebe ve
dış ticaret departmanlarında yapılan incelemeler sırasında, daha önce verilen bilgiler
çerçevesindeki dokümanların istenilmesi yoluna gidilmelidir.
Yetkili kişi soruları direkt olarak cevaplamaktan kaçınırsa, Müfettiş gerekli bilgileri elde etme
konusunda ısrarcı davranmalıdır.
5.2.2. Sonradan Kontrole Tabi Kişinin Organizasyon Yapısını ve Genel İşleyişini Tanıma
Sonradan kontrole tabi kişilerin büyüklüğü ve statüleri, faaliyet gösterdikleri sektörler ve
yönetim anlayışı gibi unsurlara bağlı olarak değişiklik gösterebilen organizasyon yapısının
bilinmesi denetimin başarısı için büyük önem arzedecektir.
-32-
Bu itibarla; sonradan kontrole tabi kişinin organizasyonel yapısının detaylı olarak gösterildiği
tabloların ibraz edilmesini, departmanların görev alanlarının belirtilmesini, departmanlar arası
veri ve belge akış sistemleri hakkında bilgi verilmesini istemek mümkün olacaktır.
Keza, departmanlar arası veri ve belge akışının kurumsal firmalarda bilgisayar programları
üzerinden gerçekleştirilmesi mümkün olabilmekte; bu tür programlar kullanılmakta ise, denetim
aşamasında değerlendirilebilir olup olmadığı bakımından işleyişleri ve kapsamı hakkında bilgi
alınması mümkün olacaktır. Bu bağlamda sonradan kontrole tabi kişinin belge arşivleme
sistemleri hakkında da bilgi verilmesini istemek gerekmektedir. Dış ticaret faaliyetinde
bulundukları kişiler ile nakliyeciler ve bankalar gibi kurumlarla gerçekleştirilen yazışmaların
nasıl yürütülmekte ve arşivlenmekte olduğunu bilmek gerekecektir.
Yine bazı kurumsal firmalarda iç denetim birimlerinin faaliyet gösteriyor olması mümkündür.
Ayrı bir departman olarak organizasyon şemasında yer almasa da iç denetim faaliyetinin
gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğinin belirlenmesi de yararlı olacaktır. Denetim süreçlerinde
yürütülen denetimlerde elde edilen bulgular ve neticede düzenlenen raporlarda yer verilen
hususların da, gerçekleştirilecek sonradan kontrol denetiminde değerlendirilmesi mümkün
olabilecektir.
Yine bu görüşmelerde, hazırlık aşamasında gerçekleştirilen risk analizleri neticesinde belirlenen
risklere istinaden oluşturulmuş bulunan denetim strateji formunda (ya da müfettiş tarafından
yapılan risk değerlendirme çalışmasında) yer verilen hususların teyidi bakımından, derine
inmeden çeşitli bilgiler temin edilmesi mümkün olabilecektir.
Gerek bu ilk görüşmede gerekse takip eden ilgili departman yetkilileri ile yapılacak
görüşmelerde; alıcı ile satıcı arasında bir ilişki bulunup bulunmadığı, royalti-lisans ödemelerinin
bulunup bulunmadığı, ithalat işleminin vadeli olup olmadığı, vade farkı ve faiz gibi ödemelerde
bulunulup bulunulmadığı, iskonto uygulamasının olup olmadığı, yurtdışından sağlanan muhtelif
hizmetler karşılığı bir ödemede bulunulup bulunulmadığı gibi çeşitli verilerin de elde
edilebilmesi olanaklıdır.
5.2.3. Sonradan Kontrole Tabi Kişi Yetkilisinin Belirlenmesi
Gerçekleştirilecek denetim aşamasında, sonradan kontrole tabi kişinin farklı departmanlarından
muhtelif bilgi ve belge istenebileceği dikkate alınarak; denetim süresince gerçekleşecek bu
iletişimi yönlendirecek bir yetkilinin görevlendirilmesi istenmelidir.
Dış ticaret, lojistik, muhasebe ve finansman departmanları üzerinde yetki sahibi bulunan bir
kişinin bu bakımdan görevlendirilmesini istemek mümkün olduğu gibi; sonradan kontrole tabi
kişinin organizasyon yapısı ve çalışma şekli de dikkate alınarak ilgili departmanlardan iletişim
kuralabilecek yetkililerin bildirilmesini istemek de mümkün olabilecektir.
-33-
Bu görüşme sonrasında, gerek sonradan kontrole tabi kişinin idari birimlerinin bulunduğu alanlar
gerekse üretim alanları hakkında daha somut bilgiler oluşturulabilmesini teminen bu alanların
gezdirilmesini talep etmek mümkündür.
5.3. Sonradan Kontrole Tabi Kişinin Denetimi Reddetmesi
Sonradan kontrole tabi kişinin denetimi reddetmesi, bu yönde tutum ve davranışların
sergilenmesi durumunda; ilgili yasal prosedürü açıklamak üzere iş yerindeki üst düzey bir yetkili
ile iletişim kurulur, Müfettişlerin hakları ve yetkileri ile sonradan kontrole tabi kişinin
yükümlülükleri konusunda bilgi verilir.
İşbirliğini reddetmesinin belirli bir sebebinin olup olmadığı sorgulanır ve ortaya çıkan sorunlar
dialog ile çözülmeye çalışılır.
Engelleme devam ederse, işbirliğinden ısrarla kaçınılmasının hileli işlemlerin varlığını akla
getireceğinden derhal yazı ile Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı mevcut durumdan haberdar edilir.
5.4. Denetim Teknik ve Yöntemleri
Yapılacak sonradan kontrol denetiminde, denetim teknik ve yönteminin belirlenmesi çok
önemlidir. Burada müfettiş bir risk değerlendirmesi yaparak, hangi belgeleri inceleyeceğine,
hangi tür işlemleri denetleyeceğine ve/veya hangi oranda inceleyeceğine doğru bir şekilde karar
vermelidir. Bu konuda yapılacak iyi bir risk değerlendirmesi hem doğru sonuçlar almasına katkı
sağlayacak, hem de olası ve gereksiz zaman ve işgücü kayıplarına engel olacaktır.
Genel olarak denetimde kullanılabilecek denetim teknik ve yöntemlerine aşağıda yer verilmiştir.
5.4.1. Tarama (Tüm Belgelerin İncelenmesi)
Bu yöntemde; incelenen kişinin konuya ilişkin tüm belgeleri taranmak suretiyle tetkik edilir.
Ancak sonradan kontrole tabi kişinin büyüklüğü de dikkate alınmalıdır. Zira bu tür bir denetim
çok uzun zaman alabilecektir.
Genel olarak denetimlerde tam denetim yöntemini kullanmak oldukça güçtür. Onun için
çoğunlukla kısmi denetim yöntemi tercih edilmek durumunda kalınabilir. Aslında bu konudaki
deneyimler iyi bir kısmi denetimin aslında tam denetim ile yakın sonuçlara ulaşılabildiğini de
göstermektedir. Kısmi denetim bir takım sorunların tespiti halinde, bu tür hususların diğer
işlemlerde de olduğu şüphesi uyanırsa; bu hususlarla sınırlı olmak üzere tam denetim yapılması
mümkün olabilecektir. Kısmi denetimde seçim kriterlerine özellikle dikkat edilmesi gerekir.
5.4.2. Yoklama (Sondaj Usulüne Göre Seçim)
Bu yöntemde; seçilen belgelerin genel profili yansıtması hususuna dikkat edilmelidir. Somuta
indirgeyecek olursak; 12 aylık bir dönem inceleniyorsa her aya ait belgelerin belirli bir mantık
-34-
ile seçimi gerekir. Ancak bazı sonradan kontrole tabi kişilerde ve sektörlerde ithalat işlemleri
sadece belirli aylarda yapılıyor olabilir. Örneğin; kırtasiye malzemeleri ithalatı okulların
açılmasından önceki dönemlerde gerçekleştirilmekte; tarımsal ürün ithalatları ise hasat dönemine
bağlı olarak kimi aylarda yoğunlaşabilmektedir. Onun için belge seçiminde bu hususun gözden
kaçırılmaması önem arz eder.
Keza; çok sayıda fasılda ithalat yapan yükümlünün ithalatlarının, hazırlık aşamasında denetim
stratejisinin oluşturulması sürecinde yapılan risk analizleri çerçevesinde hangi alt pozisyonların
yüksek riskli olarak değerlendirildiğine de bağlı olarak; denetimin hangi yöntem kullanılarak
yürütüleceğinin belirlenmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.
Risk analizlerine dayalı olarak belirlenen riskli konuları kapsayacak ölçüde olmak kaydıyla;
yoklama yöntemi ile gerçekleştirilen bir denetimde eğer istenilen belge ve kayıtlar üzerinden
yürütülen denetimlerde bir sorun tespit edilmemişse, denetimin daha da derinleştirilerek
sürdürülmesi yerine denetimin sonuçlandırılması şeklinde bir anlayışın benimsenmesi gerektiği
düşünülmektedir.
5.4.3. Bağlı Belge İncelemesi (Faturadan veya Beyannameden Hareketle İnceleme)
Bu denetim yönteminde belirli bir belgeden hareketle o belgeye ilişkin tüm belgelerin
incelenmesi söz konusudur. İthalat işlemi için siparişin alınması aşamasından ithalatın yapılıp
vergilerin ödenmesi aşaması da dahil hatta gerekirse iç piyasada eşyanın satışına ilişkin işlem ve
belgeler de dahil olmak üzere denetim gerçekleştirilir.
5.4.4. Amaçla Sınırlı Denetim (Sadece Belirli Belgelerin İncelenmesi)
Bu yöntemde sadece belirli bir belge veya konuya ilişkin denetimlerin yapılarak sonradan
kontrolün bitirilmesi söz konusudur. Burada sonradan kontrolün sadece belirli işlemlerle ilgili
olması durumunda sadece o belgelerin incelenmesi esastır. Ancak incelenen belgelerde sorun
çıkması durumunda ve eğer diğer işlemlerde de benzeri durumların bulunduğu şüphesi varsa
denetimin kapsamı genişletilebilecektir.
5.4.5. İthal Edilen Eşyanın Fiziki Kontrolü
Sonradan kontrol kapsamında gerçekleştirilen denetim süreci içerisinde, stoklarda mevcut olması
ve vergilendirme bakımından önem teşkil etmesi halinde (örneğin tarife sınıflandırmasında)
eşyanın fiziki kontrolünün yapılması, gerek duyulması halinde de kimyevi tahlil yaptırılması
mümkün olabilecektir.
Yine aynı şartların mevcut olmasına karşın, eşyanın stoklarda mevcut olmaması durumunda,
eşyaya ilişkin katalog, broşür, kullanım kılavuzu, prospektüs gibi belgelerinin temin edilerek
incelenmesi de olanaklıdır.
5.4.6. Karşıt Belge İncelemeleri
-35-
Sonradan kontrol sürecinin gerçekleştirilmesi aşamasında mutlak kullanılacak yöntemlerden
birisi olmadığı değerlendirilmekle birlikte; risk alanlarına dayalı olarak incelenmesi gereken
hususların yükümlü kayıtları temelinde açıklığa kavuşturulamaması halinde ve firma yetkilileri
ile yapılan görüşmeler neticesinde de tatminkar bir sonuca ulaşılamaması durumunda, üçüncü
kişiler nezdinde bulunan bilgi ve belgelere müracaat edilmesi gerektiği takdirde kullanılacak bir
yöntemdir.
Yurtiçinde mukim bir sonradan kontrole tabi kişiye gerçekleştirilmiş bulunan komisyon
ödemeleri ile ilgili olarak, ödemelerin niteliği ve kapsamı hakkında tatminkar bir açıklamanın
elde edilememiş olması halinde ödemenin yapıldığı kişiden bilgi ve belge temin edilmesi;
eşyanın sevkiyat seyri ve yükleme limanı ile teslim şekli gibi konularda sonradan kontrole tabi
kişi kayıtları üzerinden açıklığa kavuşturulamayan hususların tespiti amacıyla nakliyeciden bilgi
ve belge temin edilebilmesi bu yönteme örnek olarak gösterilebilecek durumlardır.
Ancak; vergilendirme bakımından ve/veya gümrük ve dış ticaret mevzuatının uygulanmasında
yüksek risk içermesi halinde ve sonradan kontrole tabi kişi nezdinde gerçekleştirilen
denetimlerde konunun açıklığa kavuşturulamaması durumunda veya temin edilen yüksek öneme
haiz bilgi ve belgelerin teyidi amacıyla uygulanması gereken bu yöntemin, sonradan kontrol
süreci içerisinde tamamlanmasının esas olduğu değerlendirilmektedir.
Sonradan Kontrol Yönetmeliğinin 14’üncü maddesinin 2’inci fıkrasında; kişilerin veya
belirlediği kişilerin bilgi veremeyecek durumda olmaları veya verilen bilgilerin açıklayıcı veya
yeterli olmaması hâlinde sonradan kontrolü yapan müfettişlerin gümrük işlemleriyle doğrudan
ya da dolaylı olarak ilgili bütün kişilerden de bilgi talep edebileceği belirtilmiş; ilgili kişilerin
işlemlerle ilgili bütün bilgi ve belgeleri sunmakla yükümlü oldukları hüküm altına alınmıştır.
5.5. Denetimin Gerçekleştirilmesi
Sonradan kontrolün hazırlık aşamasında derlenen bilgi ve verilerin değerlendirilmesi yoluyla
gerçekleştirilmiş bulunan risk analizleri neticesinde oluşturulan denetim stratejisinde risk
seviyesi yüksek olarak belirtilen alanlardan başlayarak riskin daha az olduğu düşünülen denetim
alanlarına doğru gerçekleştirilecek olan denetimde kullanılmak üzere, yol gösterici mahiyette
teknik ve yöntemlere bu bölümde yer verilmiştir.
5.5.1. Dış Ticaret ve Muhasebe Departmanlarından Bilgi ve Belge Temini
5.5.1.1. Dış Ticarete İlişkin Bilgi ve Belgeler
Sonradan kontrole tabi kişiler, dış ticaret veya ithalat departmanlarında, her bir parti ithalat
işlemine ilişkin olarak bir ithalat dosyası oluştururlar. Bu dosyalarda akreditifin açılmasından
veya ithalat öncesinde söz konusu ithalat işlemine ilişkin olarak yapılan yazışmalardan
başlayarak ithalatın tamamlanmasından sonra eşyanın gümrükten çekilmesinden stoklara
alınmasına kadar yapılan bütün giderlere ilişkin belgeler bulunur. Belge asıllarının muhasebe
-36-
departmanında olması halinde bu dosyalara çoğunlukla belgelerin fotokopileri konulmaktadır.
Bu dosyalar üzerinde yapılacak incelemelerde vergilendirme unsurlarına rastlanılabileceği gibi
firmalar arasındaki yazışmalar ve benzeri belgelerden gümrüğe beyan edilen bilgilerden farklı
bilgilere ulaşmak da mümkündür. Hatta farklı faturalara, ilave açıktan ödemelere ilişkin bilgilere
dahi ulaşılabilecektir
İthalat Dosyaları
İthalat dosyalarında genel olarak bulunmakta olan belgeler aşağıdaki gibi sıralanabilir
1- Eşya faturası (Orijinal fatura ve kimi zaman proforma faturalar)
2- Gümrük beyannamesi ve eki belgeler (Gümrüğe sunulmuş olanların fotokopileri veya
nüshaları)
3- Ödeme şekline göre değişen banka ödeme belgeleri (Akreditif mektubu, Swiftler, Banka
Yazıları, Döviz Alım/Satım Belgeleri, KKDF Makbuzları v.b.)
4- Taşıma belgeleri (Konşimento, CMR v.b.)
5- Gümrük müşaviri gider dekontu ve ekinde yer alan belgeler (İthalat esnasında ordino için
yapılan masraflar, yükleme boşaltma ve elleçleme gibi muhtelif giderlere ilişkin belgeler ile
ödenen vergilere ilişkin makbuz Müşavir tarafından bu dekont ekinde ithalatçıya ibraz edilir.)
6- Nakliyeci ile yapılan elektronik yazışmalar (Varış ihbar yazısı v.s.)
7- İthale konu ürün ile ilgili olarak ardiye, yükleme, boşaltma, yurtiçi nakliye gibi işlemler
neticesinde yapılan ödemeler ile gözetim şirketine, TSE’ye veya muhtelif yerlere yapılan
ödemeleri gösterir makbuzlar ile buna ilişkin fatura v.b. belgeler
Bu dosyalar üzerinde yapılacak denetimlerde vergilendirme unsurlarına rastlanılabileceği gibi
sonradan kontrole tabi kişiler arasındaki yazışmalar ve benzeri belgelerden gümrüğe beyan
edilen bilgilerden farklı bilgilere ulaşılması da olası olabilir.
Tekrar belirtmek gerekir ki; kimi büyük firmalarda ithalat ve/veya dış ticaret departmanında
oluşturulmuş bulunan ithalat dosyasının yanında, sonradan kontrole tabi kişinin muhasebe
departmanında da bir dosyanın oluşturulmuş olması mümkün olabilmektedir. Bu durumda
yukarıda belirtilen belgelerin bir kısmının ithalat dosyasında arşivlenmesi bir kısmının da
muhasebe departmanında dosyalanması söz konusu olabilmektedir.
• Banka Kayıtları ve İthalat Listesi
Sonradan kontrole tabi kişilerden alınacak yurtdışına gerçekleştirilen döviz transferleri listesi ve
ithalat listesi ile GÜVAS’tan alınan verilerin mukayese edilmesi oldukça önemli sonuçlar ortaya
-37-
çıkarabilmektedir. Sonradan kontrole tabi kişinin gerçekleştirdiği transferlerle ithalat listelerinin
karşılaştırılmasında ilave ödemelerin tespiti mümkün olabilmekte, transfer tarihleri ile gümrük
beyannamesi tescil tarihlerinin karşılaştırılması ile ödeme şeklinin doğru beyan edilip edilmediği
kontrol edilebilmektedir.
Bu suretle gümrük kıymetine ilave edilebilecek unsurlar ile KKDF ödenmesi gereken durumların
olup olmadığı tespit edilebilmektedir.
Rehberin ekinde yer alan “Talep Edilen Bilgi ve Belgeler” listesinde yer alan ithalat ve döviz
transfer tablosu bu amaçla kullanılmaya yöneliktir (EK - 4).
• Çeşitli Yazışma Dosyaları (Manuel ve/veya elektronik ortamda)
Sonradan kontrole tabi kişilerin, yaptıkları ticaretin genel akışı içerisinde temasta bulundukları
taraflarla yaptıkları yazışma ve haberleşmeye ilişkin bilgilerin, yükümlülerin arşivleme
sistemlerine bağlı olarak dosyalandıkları ortamlar mevcuttur. Bir kısım yükümlüler bunları
elektronik ortamda depolarken, bazılarının bunların çıktılarını ayrı bir dosya içerisinde
saklamaları da söz konusu olabilmektedir. Nakliyecilerle ve bankalarla yapılan yazışmaların
büyük ölçekli firmalarda çoğunlukla elektronik ortamda muhafaza edilmekte olduğu
gözlemlenmektedir.
Bu yazışma dosyalarının asıl önemlisi yükümlünün satıcılarla yapmış olduğu yazışmalardır. Bu
yazışmalar içerisinde vergilendirme unsurlarına ilişkin açıklayıcı ve önem teşkil eden bilgilere
ulaşılabilmesi mümkün olabilmektedir.
Keza; nakliyecilerle yapılan yazışmalardan yükümlünün ithalatını yaptığı ürünlerin yükleme
limanları hakkında fikir sahibi olunabilmesi, bankalarla yapılan yazışmalardan ve transfer
talimatlarından da ödeme detaylarına ilişkin verilerin elde edilebilmesi söz konusu
olabilmektedir.
• Sözleşme ve Anlaşmalar
Denetime tabi kişilerin yurtdışındaki satıcılarla yaptıkları alım satım sözleşmeleri, üçüncü
taraflarla yaptıkları komisyonculuk sözleşmeleri, finansman anlaşmaları, royalti-lisans
anlaşmaları ve gümrük kıymetinin belirlenmesinde önem teşkil edebilecek herhangi bir
mal/hizmet satın alımına ilişkin anlaşmalar (Araştırma-geliştirme faaliyetleri, bedelsiz veya
düşük bedelle mal ve hizmet sağlanması, ithal eşyasından doğan hasılanın doğrudan veya dolaylı
olarak satıcıya intikal ettirilmesi) mevcutsa her birinin gümrük kıymeti açısından anlaşmanın
niteliğine bağlı olarak ayrı ayrı tetkik edilerek gereken değerlendirmelerin yapılması
gerekecektir.
• Diğer Belgeler
-38-
Denetimlerde yukarıdaki bölümlerde yer alan belgelerin yanında ayrıca Yeminli Mali
Müşavirlerce, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirlerince, Bağımsız Denetim Şirketlerince,
Uluslararası Gözetim Şirketlerince gümrük işlemlerine ilişkin olarak düzenlenen tam tasdik,
transfer fiyatlandırması, üretim tasdik, tespit, sayım, ölçüm raporları gibi raporlar da
incelenebilir.
5.5.1.2. Muhasebeye İlişkin Bilgi ve Belgeler
Sonradan kontrol kapsamında yapılacak denetimlerde, gümrük beyanının doğruluğu ilgili
muhasebe kayıtları üzrinden teyit edilebilmektedir. Sonradan kontrole tabi kişi denetimini,
gümrük müdürlüğü bazında yapılan denetiminden farklılaştıran unsurlardan biri de gümrük
beyanı ile ilgili muhasebe kayıtlarının incelenebilme imkanının bulunmasıdır. Bu itibarla,
sonradan kontrol kapsamında yapılacak denetimlerde etkinliğin artırılmasında muhasebe bilgisi
ve denetim tecrübesi büyük önem taşımaktadır.
Bugün gelinen noktada; büyük ve orta ölçekli sonradan kontrole tabi kişilerin tamamında artık
muhasebe kayıtlarının bilgisayar üzerinden muhasebe kayıtları kullanılarak tutulduğu bilinen bir
durumdur. Yaygın olarak kullanılmakta olan paket muhasebe programlarının belli başlıları Logo,
Eta, Mikro, Vega, Netsis, Likom, Luca’dır.
Denetim dönemine ilişkin ilgili hesapların ya da tüm hesapların Excel çalışma dosyası (veya
dosyaları) olarak denetime tabi kişiden alınması ve verilerin Excel programının çeşitli özellikleri
kullanılarak (Sırala, filtrele, toplama, pivot tablo -özet tablo- gibi özellikler) analiz edilmesi
denetimde kolaylık sağlayacaktır.
Yükümlülerin muhasebe sisteminden bilgi ve belge temin edilebilecek veri kaynakları aşağıda
kısaca açıklanmaktadır.
• Hesap Planı
Hesap Planı, yükümlülerin iktisadi işlemlerini kaydederken kullanacakları ana hesapları
tanımlayan, kapsamlarını çizen ve işleyişini açıklayan bir yönergedir.
Hesap Planı, işletmelerin aynı özellikteki aynı nitelikteki işlemlerinin aynı hesaplara
kaydedilmesini ve aynı hesaplarda izlenmesini sağlar.
Hesap planı istendiğinde; belirli bir hesap dönemi içerisinde kayıt yapılmış bulunan hesaplar
görülebilecektir.
• Mizan
Hesap Planındaki bütün hesapları, belirli bir dönem sonu itibariyle borç toplamları alacak
toplamları ve hesap kalanları ile birlikte gösteren bir cetveldir.
-39-
Hesap Planında belirli bir dönemde kayıt yapılmayan hesapların da görünebileceği varsayımı
karşısında mizanının istenilmesi daha doğru olacaktır. Böylelikle o dönem içerisinde kullanılmış
bütün hesaplar ve bu hesapların borç ve alacak tutarları ile kalanları görülebilecektir.
Mizan bize ne sağlayacaktır? İşletmenin yapmış olabileceği olası yurtdışı giderlerini,
komisyonlarını, faiz ve vade farkı gibi ödemelerini doğrudan gider yazmış olabileceği varsayımı
karşısında belirli gider hesaplarının kullanılıp kullanılmadığının tespitini sağlayacaktır. Daha
sonra yalnızca bu hesapların muavin dökümleri istenebilir.
Sonradan kontrole tabi kişinin muhasebe departmanından, ilk olarak tüm muhasebe sisteminin
bir arada görülebilmesi için ayrıntılı genel mizan ya da hesap planı temin edilir.
Ayrıntılı genel mizan üzerinde yapılacak inceleme ile, sonradan kontrole tabi kişinin genel
faaliyeti, hesap düzeni, dış ticaret işlemlerinin seyri ve dış ticaret işlemlerini genel
muhasebeleştirme yöntemi hakkında ilk genel bilgiler edinilir.
Örneğin; ayrıntılı genel mizanda -yalnız gümrük işlemlerine ilişkin alt hesapların kullanılış şekli
ve kapsamı açıkça anlaşılabilecek, aynı zamanda yükümlünün hangi şirketlerle hangi büyüklükte
ticari ilişkisi bulunduğu görülebilecektir.
Bilindiği üzere; yükümlüler kayda alınacak konularla ilgili, mevzuata aykırı olmamak kaydıyla
alternatif hesap tutma yöntemlerinden dilediğini kullanmak, alt hesaplara hesap kodu ve isim
vermek konusunda serbesttirler. Bununla birlikte belirli bir ölçeğin üzerindeki firmalarda sık
görülen kayıt tutma yöntemi: 320 no.lu Satıcılar Hesabının yurtdışı satıcılara ayrılmış alt
hesaplardan birinde (Örn: 320.02.001 Lamb SPA.),
İthalata ilişkin işlemleri beyanname bazında (akreditif, parti vb farklı ölçütler de
kullanılabilmektedir) 159 no.lu Verilen Sipariş Avansları Hesabının beyanname için açılmış alt
hesabında (Örneğin: 159.01.001 xxxx sayılı gümrük beyannamesi xxx USD), ya da Sonradan
kontrole tabi kişinin kayıt tutma yöntemine bağlı olarak 150 no.lu İlk Madde ve Malzeme hesabı
ya da 153 no.lu Ticari Mallar hesabına ilişkin alt hesaplardan birinde,
Satıcılara yapılan ödemelerin banka kanalıyla gerçekleştirilmesinde 102 no.lu Bankalar
hesabının döviz alt hesaplarından birinde (Örneğin: 102.03.001 İş Bankası Çankaya Şb USD),
ya da nakit ödemelerde 100 Kasa, vadeli işlemlerde 320 no.lu Satıcılar Hesabının alt hesabı
olarak Yurtdışı Satıcılar Hesabında,
Göstermesi şeklindedir.
• Dış Ticaretle İlgili Önemli Hesapların Muavin Dökümleri
Bir ana hesaba veya yardımcı hesaba belirli bir dönemde yapılan kayıtların liste üzerinde
izlenmesini sağlayan bu çıktı, denetimin gerçekleştirilmesi için büyük bir kolaylık sağlar. Tabi
unutulmamalıdır ki, çok büyük ölçekli sonradan kontrole tabi kişilerde istenecek bu muavin
-40-
dökümler çok fazla sayfaya tekabül edebilecektir, bu nedenle bu denetimlerin muhasebe
programına doğrudan erişerek bilgisayar üzerinden yapılması gerekebilecektir.
Sonradan kontrole tabi kişinin işlem hacmine göre tüm hesapların muavin dökümlerinin
elektronik (Excel) ortamda alınması da mümkündür. Ancak muhasebe kayıtlarında işleme ilişkin
yeterli açıklamanın olmayabileceği de unutulmamalıdır. Örneğin navlun ücretinin “ithalat
navlun ücreti” şeklinde kaydedildiği durumlar olabileceği gibi “XXX no.lu fatura ödemesi”
şeklinde açıklama olabilmektedir. Bu gibi durumlar denetimlerde göz ardı edilmemelidir.
Genel olarak muavin dökümü istenebilecek hesaplar ve bu hesaplarda nelerin görülebileceği
hususlarına aşağıda yer verilmektedir.
• 159 no.lu Verilen Yurt Dışı Sipariş Avansları Hesabı:
Sonradan kontrole tabi kişinin yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe
bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Yapılan ödemeler
bu hesaba borç, malın sonradan kontrole tabi kişi stokuna girmesi üzerine de, hesapta oluşan
bakiye 150 veya 153 no.lu hesabına aktarılmak suretiyle alacak kaydedilerek hesap kapatılır.
Sonradan kontrole tabi kişinin her bir ithalat işlemi ile ilgili olarak bütün bir süreçte yaptığı bütün
harcamaları görmeyi sağlayacaktır. Bu harcamaların bir kısmı gümrük idaresinde bulunan
gümrük beyannamesinin üzerinde de görülebilmekle birlikte bir kısmı tamamen gümrükleme
sürecinin dışında olduğundan idarede bulunan beyanname ve eklerinde görülemeyecektir.
Buradan hareketle bu hesabın muavin dökümünden bir ithalat işlemi ile ilgili muhtelif giderlerin
Gümrük Vergisinin ve/veya Katma Değer Vergisinin matrahına dahil edilmesi gerektiği halde
edilmediği tespit edilebilecektir.
Yurt içinden veya yurt dışından satın alınmak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili
olarak yapılan avans ödemeleri ise 259 no.lu hesapta izlenmekte olduğundan, özellikle üretimde
kullanılan makine tesis ve cihaz ithalatı ile ilgili olarak bu hesabın incelenmesi gerekecektir.
• 153 no.lu Ticari Mallar Hesabı:
Bir ithalat işlemi ile ilgili olarak yapılan bütün harcamaların toplandığı 159 no.lu hesaptaki
bakiye, ithalat işleminin gerçekleştirilmesi üzerine 153 no.lu hesaba aktarılmaktadır. Ancak
ithalat tamamlandıktan sonra yapılan giderlerin hiç 159 no.lu hesap ile ilişkilendirilmeden 153
no.lu hesaba yani malın maliyetine atılması da mümkün olabilmektedir. Özellikle dönemsel
nitelikteki ödemelerin (royalti lisans, bütün ithalat işlemlerine ilişkin satış komisyonları, faiz
transferleri gibi) doğrudan 153’e atılması olasılığına karşın bu hesabın muavin dökümünün
istenilmesi yararlı olacaktır. Özellikle dönem sonlarında çeşitli gider hesapları üzerinden bu
hesaba atılan unsurların dikkatle incelenmesi faydalı olacaktır.
Üretim faaliyetinde bulunan yükümlülerin ithal ettikleri hammadde ve/veya yarı mamul
durumundaki girdileri 150 İlk madde ve malzeme hesabında muhasebeleştireceği dikkate
-41-
alınarak, diğer taraftan üretim sürecine göre de 151-Yarı mamuller üretim 152- Mamuller
hesaplarının işlerlik kazanacağı göz önünde bulundurularak bu hesapların da değerlendirilmesi
mümkündür.
• 320 no.lu Yurt Dışı Satıcılar Hesabı:
Mal bedelinin ithalattan sonra ödenmesi esasına dayanan ödeme şekilli ithalat işlemlerinde
kullanılan bu hesabın muavin dökümünden de kimi verilerin elde edilmesi olanağı
bulunmaktadır. Her şeyden önce, gerçekte ödemenin ithalat öncesinde mi ithalat sonrasında mı
yapıldığı hususu, 102 no.lu Bankalar Hesabının muavininden ithalat bedellerinin hangi tarihlerde
transfer edildiğinin tespiti ile birlikte değerlendirilebilecektir.
Vade farkı ve faiz gibi durumlarda alacaklandırılabilecek bu hesapta bu durumların görülmesi de
mümkün olabilir. Keza ithalat işlemi ile ilişkilendirilemeyen kayıtların ne olduğunun tevsiki
istenmelidir.
• 102 no.lu Bankalar Hesabı:
Bu hesabın muavin dökümünden banka üzerinden yapılan bütün işlemlerin izlenmesi mümkün
olduğu için yurtdışına yapılan transferlerin görülmesi olanaklı olacaktır. Gümrük kıymetinden
fazla transfer, ilave transfer, ödeme şeklinin gerçeğe aykırı beyan edilmesi gibi durumların tespiti
bu hesabın incelenmesi ile ortaya çıkarılabilecek durumlardandır.
• 700’lü Maliyet Hesapları:
Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan
giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. Bu bölümde
yer alan gider hesapları uygulamada esneklik sağlamak üzere iki seçenek halinde 7/A ve 7/B
olarak sunulmuştur. 7/A seçeneğinde giderler defter-i kebirde fonksiyon esasına göre, 7/B
seçeneğinde ise çeşit esasına göre belirlenmiştir.
Maliyet hesaplarından ithalat işlemleriyle ilgili olarak ortaya çıkan ve gümrük kıymetine ilave
edilmesi gereken ya da ithalatta ortaya çıkan çeşitli vergilerin matrahını oluşturan bir çok giderin
tespiti de dahil olmak üzere Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı açısından önemli tespitler yapmak
mümkündür.
• Maddi Olmayan Duran Varlıklara İlişkin Hesaplar
Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve firmanın belli bir şekilde yararlandığı veya
yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören
haklar ve şerefiyelerin izlendiği hesap grubudur.
Bu kapsamda önemli hesaplar;
-42-
260 no.lu Haklar
263 no.lu Araştırma ve Geliştirme Giderleri
Hesaplarıdır.
260 no.lu Haklar hesabı; İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel ödenerek
elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin firmaya belirli alanlarda tanıdığı
kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamaları kapsar. Edinilen haklar,
maliyet bedelleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Yararlanma süreleri içerisinde, yararlanma
sürelerinin belli olmaması durumunda, 5 yıllık sürede eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir.
263- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı; Sonradan kontrole tabi kişide yeni ürün ve
teknolojiler oluşturulması mevcutların geliştirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan her türlü
harcamalardan, aktifleştirilen kısmının izlendiği hesaptır. Maliyet değerleri ile bu hesaba borç
kaydedilir. 5 yıl içinde eşit taksitlerle itfa edilerek yok edilir.
Belirtilen hesaplar; royalti-lisans anlaşmaları kapsamında ve gümrük kıymetinin belirlenmesinde
önem teşkil edebilecek araştırma-geliştirme faaliyetleri gibi hususlarda değerlendirilmesi
gereken hesaplar olarak görünmektedir.
Diğer Muhtelif Hesaplar
Hesap Planı veya mizanın incelenmesinde dikkate değer hesapların tespit edilmesi halinde bu
hesaplara ilişkin muavin dökümler de istenebilir.
İşletmenin yapmış olabileceği yurtdışı giderlerini, komisyonlarını, faiz ve vade farkı gibi
ödemelerini doğrudan gider yazmış olabileceği varsayımı karşısında belirli gider hesaplarının
kullanılıp kullanılmadığına bakarak bu hesapların muavin dökümleri de istenilebilir (Örneğin
araştırma ve geliştirme giderlerine ilişkin olarak 750- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı,
760- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı ile maliyetlere yansıtılmamış bulunan faiz ve
benzeri giderlere ilişkin olarak 780- Finansman Giderleri Hesabı).
Denetim alanı ve kapsamına da bağlı olarak çeşitli maliyet hesaplarının incelenmesi de bu
kapsamda mümkün olabilecektir.
Ayrıca;
-253 no.lu Tesis, Makina ve Cihazlar Hesabı da kullanılabilmektedir.
Üretimde kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla
kullanılan taşıma gereçlerinin (Konveyör, Forklift vb.) izlendiği hesaptır. Bu hesap kullanım
amaçlarına ve makine çeşitlerine göre bölümlenebilir. Kalıp, makine parçası vb. aktifler bu
hesapta gösterilmektedir.
-43-
• Muhasebe Fişleri ve Eki Belgeler
Muavin dökümlerden bir veri elde edildiğinde söz konusu kayda dair muhasebe fişinin ve bu fiş
ekindeki belgelerin istenilmesi yoluna gidilmelidir. Örneğin; 153 no.lu Ticari Mallar hesabının
31.12.2013 tarihi itibariyle borçlandırıldığı görülmüş ve bunun firma stokuna giren bir mal
olmadığı tespit edildiğinde; bu kayda dair fişin istenilmesi gerekir. Söz konusu fiş ekinde yer
alan belgeden söz konusu kaydın niçin yapıldığı zaten anlaşılacaktır. Kaldı ki; muavin
kayıtlardan elde edilen bilgiler sonradan kontrole tabi kişinin hukuki sorumluluğunun tespitinde
tek başına yeterli olamayabilecektir. Bunun için yapılan incelemelerde ulaşılan bütün bulgulara
ilişkin asıl belgelerin mutlaka tedarik edilmesi gerekir.
• Diğer Mali Tablolar
Sonradan kontrole tabi kişilerin bilançoları ve gelir tabloları gibi temel mali tabloları ile
Satışların Maliyeti Tablosu gibi ek mali tablolarından da bazı bilgilerin elde edilmesi mümkün
olabilmektedir.
• İhracat İşlemleri İle İlgili Temel Hesaplar
İhracat İşlemleri ile ilgili olarak kullanılan temel hesaplar ise; 601 no.lu Yurtdışı Satışlar
Hesabı, 102 no.lu Bankalar Hesabı, 120 no.lu Alıcılar Hesabı ve 153 no.lu Ticari Mallar
Hesabı’dır.
• KDV Beyannamesi (2 Numaralı); Muhtasar Beyanname
Sonradan kontrole tabi kişilerin KDV’ye konu bir hizmet ithal etmeleri ve bu hizmetten
yurtiçinde yararlanmaları halinde KDV doğar.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 4’üncü maddesinde; Hizmetin, teslim ve teslim
sayılan haller ile mal ithalatı dışında kalan işlemler olduğu; bu işlemlerin, bir şeyi yapmak,
işlemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, hazırlamak,
değerlendirmek, kiralamak, bir şeyi yapmayı taahhüt etmek gibi şekillerde gerçekleşebileceği;
Bir hizmetin karşılığının bir mal teslimi veya diğer bir hizmet olması halinde bunların her biri
ayrı işlem olup, hizmet veya teslim hükümlerine göre ayrı ayrı vergilendirileceği hüküm altına
alınmıştır.
Ancak Türkiye’de yapılan işlemlerin KDV’ye konu olması nedeniyle Kanunun 6’ncı
maddesinde işlemlerin Türkiye’de yapılması ifadesinden ne anlaşılması gerektiği açıklanmış; bu
ibarenin; hizmetin Türkiye’de yapılmasını veya hizmetten Türkiye’de faydalanılmasını ifade
ettiği belirtilmiştir.
Kanunun 8’inci maddesinde; mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde bu işleri yapanların Katma
Değer Vergisinin mükellefi oldukları, ithalatta ise mal ve hizmet ithal edenlerin Katma Değer
-44-
Vergisinin mükellefi oldukları hüküm altına alınmış; 9’uncu maddesinde de; mükellefin Türkiye
içinde ikametgahının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve
gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığının, vergi alacağının emniyet altına alınması
amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabileceği
belirtilmiştir.
Bu açıklamalar ışığında; firmaların Türkiye’de yararlandıkları ancak yurtdışından ithal ettikleri
ve gerçekte KDV’nin mükellefi hizmeti sunan yurtdışındaki firma olmasına karşılık sorumlu
sıfatıyla KDV’sini ödemek üzere Vergi Dairesine verdikleri beyanname 2 numaralı Katma Değer
Vergisi Beyannamesidir.
Benzeri durumlarda sorumlu sıfatıyla Gelir Vergisinin ödenmesini teminen firmalar tarafından
Vergi Dairesine ibraz edilen Muhtasar Beyannamelerinin istenilmesi de söz konusu olabilir.
Bu beyannameler sonradan kontrole tabi kişinin ithalat departmanında değil finansman veya
muhasebe departmanında bulunur.
Denetlenen döneme ilişkin 2 no.lu KDV beyannamelerinin taranarak incelenmesi sonucunda
matrah unsuru olabilecek tespitler yapmak mümkün olabilecektir.
Ba-Bs Formları ve İndirilecek KDV Listeleri
Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun ilgili maddelerine dayanarak Maliye
Bakanlığınca yayımlanan 350, 362, 381 ve 396 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliğleriyle, bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin belirli bir haddi aşan mal ve hizmet
alımlarını “Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Ba)” ile; mal ve hizmet
satışlarını ise “Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Bs)” ile bildirmeleri
yükümlülüğü getirilmiştir. Halihazırda bildirime konu alt had 5.000 TL olarak uygulanmaktadır.
Buna göre, katma değer vergisi hariç 5.000 TL ve üzerindeki mal ve/veya hizmet alış ve satışları
Ba Bs bildirimine konu olmaktadır. Bildirimlerdeki alış/satış bedelleri, Türk Lirası olarak
doldurulmaktadır ve kuruş bilgileri gösterilmemektedir. İthalat işlemlerinin form Ba ile
bildirilmesinde Gümrük Beyannamesi giriş tarihi, ihracat işlemlerinin form Bs ile
bildirilmesinde ise, fiili ihracatın gerçekleştiği tarih dikkate alınacaktır. Ayrıca serbest bölgelerde
faaliyette bulunan mükelleflerin yurt içine yaptıkları satış işlemlerinin form Bs ile
bildirilmesinde serbest bölge işlem formu tarihi ve tutarı dikkate alınacaktır. Bildirim
formlarında alıcı veya satıcının vergi kimlik numarası, ithalat işlemlerinde “1111111111”,
ihracat işlemlerinde ise “2222222222” olarak kodlanmaktadır.
Söz konusu bildirimlerin elektronik ortamda firmadan alınarak ithalat işlemleri ile
karşılaştırılması mümkündür. Ancak, bildirimlerde kimi yükümlülerce KDV matrahlarının esas
alınması, kimilerince de mal bedellerinin esas alınması nedeniyle sağlıklı bir karşılaştırma
olanağı da vermediği gözlemlenmektedir.
-45-
Öte yandan; firmalardan her bir beyan dönemine ilişkin olarak İndirilecek KDV listelerinin de
Excel formatında temin edilmesi mümkündür. Buradan da, ilgili beyan dönemi içerisinde indirim
konusu yapılan KDV tutarlarına ilişkin işlemler görülebilecek, vergi kimlik numarası
“1111111111” olarak belirtilmiş bulunan işlemlerin ithalatlar ile karşılaştırılması
yapılabilecektir. Böylelikle, beyannameler kapsamı ithalatlar ile ilişkilendirilemeyen işlemlerin
detaylarına bakmak olanağına sahip olunacaktır.
5.5.2. Bilişim Sistemleri Üzerinden Denetim
Günümüzde kurumsallaşmayı hedefleyen firmaların büyük bir kısmında kurumsal kaynak
planlaması ya da işletme kaynak planlaması (Enterprise Resource Planning - ERP) olarak
adlandırılan bilişim sistemleri kullanılmaktadır.
ERP (KKP); İşletmelerde mal ve hizmet üretimi için gereken işgücü, makine, malzeme gibi
kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasını sağlayan bütünleşik yönetim sistemlerine verilen
genel addır.
Bu programların denetimde kullanılması ile zamandan tasarruf sağlanacağı gibi daha etkin bir
denetimin temininde tüm taraflar açısından çok önemli katkıları olacaktır.
Kurumsal kaynak planlaması (KKP) sistemleri, bir işletmenin tüm veri ve işlemlerini bir araya
getirmeye veya bir araya getirilmesine yardımcı olmaya çalışan ve genelde kullanımı kolay olan
sistemlerdir. Klasik bir KKP yazılımı işlem yapabilmek için bilgisayarın çeşitli yazılım ve
donanımlarını kullanır.
KKP sistemleri temel olarak değişik verilerin saklanabildiği bütünleşik bir veritabanı kullanırlar.
En yaygın ERP Programları: SAP, IFS, LOGO (Tiger), Mikro, Navision, Canias, Netsis,
Microsoft Dynamics, Workcube, LUCA, … olarak sıralanabilir.
Denetim sırasında bu programlara erişim sağlayarak verilerin doğrudan temini mümkündür. Bu
tür sistemlerin temel bir kurgusu vardır ve çoğunlukla birbirine benzer hatta aynı mantıkla
çalışmaktadır. Bu programlarda farklı modüller söz konusu olabilmektedir. Satış, pazarlama,
muhasebe, finans, maliyet, müşteri hizmetleri gibi.
Özellikle muhasebe modülü denetimlerde kolaylıkla kullanılabilecektir. Örneğin maliyet modülü
kullanılarak ithal ürünün maliyet unsurları rahatlıkla tespit edilerek, bu maliyeti oluşturan
unsurların vergiler karşısındaki durumu değerlendirilebilecektir. Bu konuda kısa bir tanıtım
talebi ile rahatlıkla kullanılması ve denetimin sistem üzerinde gerçekleştirilmesi mümkündür.
Ayrıca, bilindiği üzere muhasebe kayıtları elektronik sistemler vasıtasıyla tutulmaktadır.
Muhasebe kayıtlarının bu sistemler üzerinde denetlenmesi de mümkündür.
5.5.3. Esasa İlişkin Belge Temini
-46-
Denetimde, vergilendirme ve gümrük mevzuatının uygulanmasına etki edecek hususların tespit
edilmesi halinde, buna ilişkin belge örneklerinin yükümlülere tasdik ettirilmek suretiyle alınması
uygun olacaktır. Alınacak örneklerin, sonradan kontrole tabi kişi kaşesi tatbik edilmek ve üzerine
yetkili kişi imzasının konulması suretiyle tasdik ettirilmesi yerinde olacaktır.
Diğer taraftan söz konusu belgelerin yapılan tespitin mahiyet ve önemine göre tutanak ile teslim
alınmasına müfettişçe karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
5.5.4. Tespitlerin Yaygınlaştırılmasında İşbirliği Talebi
Yükümlüye ait belgelerde herhangi bir mevzuata aykırı durum tespit edilmesi halinde; kişilerden
tespit edilen duruma benzer durumların belirlenerek buna ilişkin bilgi ve belgelerin verilmesi
talep edilebilir. Bu tür durumlarda firma yetkililerinin gereken işbirliğini göstererek, hatalı
uygulamaya konu işlemler üzerinde gereken çalışmaları yapmaları ve tüm bilgi ve belgeleri ibraz
etmeleri gerekmektedir.
Örneğin tespit edilen royalti ve lisans ödemesinin hangi ithalatlar ile ilgili olduğu hususunda
firma yetkililerinden çalışma yapmasını istemek ve yetkili kişi tarafından imzalanmış bir yazı
veya tutanak ile alınan bu verileri ilgili belgelerle karşılaştırarak kontrol etmek mümkündür.
5.5.5. Gümrük Rejimleri İtibariyle Denetim
Sonradan Kontrol Programında; sonradan kontrole tabi kişiler için hangi alanlarda denetim
yapılacağı belirtilmişse bu alanlarda denetimin gerçekleştirilmesi esastır. Ancak bir kabahat veya
suç unsuruna rastlanılması durumunda diğer alanların da denetimi söz konusu olabilecektir.
Yoklama yöntemiyle denetim yapılmış ise incelenen beyannameler listesi de sonradan kontrol
raporuna eklenir (EK - 6).
Rehberde gümrük rejimleri ile ilgili kısa bilgiler verilerek özellikle dikkat edilmesi gereken
hususların altı çizilmeye çalışılacaktır.
5.5.5.1. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi
Türkiye Gümrük Bölgesine gelen eşyaya, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın
ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin
tahsili ve diğer mali yükümlülüklerin yerine getirilmesidir. Serbest dolaşımda bulunmayan
eşyaya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerinin uygulanması halinde, eşya serbest dolaşımda
bulunan eşya statüsünü kazanır.
Bu rejimle ilgili denetimde mevzuat, tarife, kıymet, menşe, miktar ve ticaret politikası önlemleri,
varsa nihai kullanım yönünden denetimlerin yapılması gerekmektedir. Bu bölümde serbest
dolaşıma konu eşyanın gümrük kıymeti, tarife ve menşeine ilişkin denetim teknik ve
yöntemlerine yer verilmiştir.
-47-
Bu rejim konusu işlemlerinin denetimi için hazırlık aşamasında yapılan risk analizi ile denetim
alanları ve stratejilerinin belirlenmesi çalışmalarının doğrultusunda yüksek riski olandan düşük
riskli olana doğru yoklama yöntemi ile belirlenmiş (işlem hacmi düşük ise tüm gümrük
beyannameleri) gümrük beyannamelerine ilişkin ithalat dosyaları incelenmek üzere talep edilir.
Bu dosyalar beyanname ve eki belgeler gümrük ve dış ticaret mevzuatı ile diğer ilgili mevzuata
açısından;
• Tarife, menşe, kıymet ve miktar açısından beyanın doğru yapılıp yapılmadığı,
• İthalat vergileri ve ticaret politikası önlemlerinin doğru uygulanıp uygulanmadığı,
• Beyannameye eklenmesi zorunlu belgelerden ve izinlerden eksik evrak ve belge bulunup
bulunmadığı,
• İthalat dosyasında bulunan beyanname ve beyannameye ekli belgelerde tahrifat ya da şüphe
uyandırıcı bir husus olup olmadığı,
• Muhasebe kayıtları ve yurt içi gider belgeleri de dikkate alınarak KDV, ÖTV ve diğer ithalat
vergileri matrahlarının doğru beyan edilip edilmediği,
İncelenmelidir.
Ayrıca yükümlünün nihai kullanım ile ilgili işlemi olması durumunda; nihai kullanım izninin
olup olmadığı, izin şartlarına uygun işlem yapılıp yapılmadığı, stok kayıtlarının ve kullanım
miktarlarının doğru olup olmadığı muhasebe kayıtları ve ilgili belgeler üzerinden kontrol edilir.
Aşağıda belirli bir konuda oluşturulan denetim metotları; müfettişler için sonradan kontrol
kapsamında yapılacak denetim esnasında kullanıma sunulan özet bilgilerdir. Belirtilen bu
metotlar algılanan risklere bağlı olarak ve denetim kapsamına uygun olarak seçilebilir. Bu
denetim kapsamında; 4458 sayılı Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği, ilgili Gümrük
Tebliğleri ve Dış Ticaret Mevzuatı ile sair ilgili sair mevzuat hükümleri dikkate alınarak
yapılmalıdır.
• Kıymet Kontrolü
Sonradan kontrole tabi kişinin yaptığı ithalatlara ilişkin olarak eşyanın gümrük kıymeti beyanının
4458 sayılı Gümrük Kanununun 23 ve 31 inci maddeleri ile Gümrük Yönetmeliğinin 43 ila 57
nci maddeleri hükümlerine uygun olup olmadığının kontrolü kapsamında;
1- Her bir gümrük beyannamesine konu edilen eşyanın beyan edilen kıymetinin; 4458 sayılı
Gümrük Kanunun 23 ve 24 üncü madde hükümlerine uygun olarak beyan edildiğini
kanıtlayacak;
a) Sipariş Mektubu,
b) Proforma Fatura
c) Satış Sözleşmesi,
d) Fatura
-48-
e) Gümrük beyannamesi
f) Banka Para Transfer Dekontları
kontrol edilir, bu belgelerdeki kayıtların bir biri ile uyumlu olup olmadığına bakılır.
2- İthalata konu eşyanın satın alınmasına yönelik satıcıya ödenen tutarın muhasebe hesaplarına
intikal ettirilen kayıtlarının ilgili gümrük beyannamesinde beyan edilen gümrük kıymet ile
uyumlu olup olmadığına araştırılır. Bu amaçla, örneğin 159 no.lu verilen sipariş avansları
hesabı, 102 no.lu bankalar hesabı, 153 no.lu ticari mallar hesabı, 320 no.lu satıcılar (yurtdışı
satıcılar) hesabı incelenebilir.
3- İthal edilen ürünle ilgili belirlenmiş referans kıymet, gözetim uygulaması olup olmadığının
kontrolü yapılır. Beyan edilen kıymetin belirlenmiş referans kıymet veya gözetim
uygulaması kapsamında belirlenmiş kıymete uygun olup olmadığı kontrol edilir.
4- Her bir gümrük beyannamesinde beyan edilen kıymete 4458 sayılı Gümrük Kanunun 27 nci
maddesi hükmü gereği dahil edilmesi gereken ilavelerin yapılıp yapılmadığı, yapılmış ise
bunları kanıtlayacak belgelerin mevcut olup olmadığına bakılır. Özelikle beyan edilen
gümrük kıymetinin CIF olması gerektiğinden satış bedeline taşıma ve sigorta giderlerinin
Gümrük Kanunun 27 inci maddesi ile Gümrük Yönetmeliğinin 50 inci maddesi dikkate
alınarak tam olarak dahil edilip edilmediğine bakılır. Bunun için faturada ya da taşıma
sözleşmesindeki (INCOTERMS) teslim şekline bakılır. Sigorta ve taşıma için ayrı bir ödeme
yapılıp yapılmadığı araştırılır. Bu amaçla, bu tür giderlerin muhasebeleştirildiği, örneğin 159
no.lu verilen sipariş avansları hesabının varsa alt “ithalat sipariş giderleri hesabı, 102 no.lu
bankalar hesabı incelenebilir.
5- 760 no.lu pazarlama, satış ve dağıtım giderleri hesabında kayıtlı giderlerin gümrük kıymetini
ilgilendirenler çıkarılmalıdır. Demuraj, navlun gideri gibi olanların çıkarılarak beyanname
ile karşılaştırılması yapılır. Bu suretle; eşyanın gümrük kıymeti (CIF) ile KDV, ÖTV
matrahlarının doğru beyan edilip edilmediği kontrol edilir.
6- 780 no.lu finansman giderleri hesabının incelenmesi ve gümrük kıymeti, KDV, ÖTV
matrahları ile ilgisinin değerlendirilmesi gerekir.
7- Teslim şeklinin CIF, CPT olmasına rağmen yurt dışından ilave navlun faturası gelip
gelmediği veya taşımanın organize edilmesi için yurt dışında ödeme yapılıp yapılmadığı
kontrol edilir.
8- Yurt dışından demuraj, elleçleme, depolama ve nakliye için ilave fatura alınıp alınmadığı,
özellikle EXW teslim şeklinde yurt dışında hizmet alımının yapılıp yapılmadığı araştırılır.
9- Yükümlünün ithalata konu eşyanın satıcısı ile bir ilişkisinin olup olmadığı araştırılır, bu
araştırma sırasında alıcı ile satıcı arasında Gümrük Yönetmeliği’nin 55 inci maddesinde
belirtilen durumlardan birinin varlığının tespiti halinde, yükümlü ile ithalata konu eşyanın
-49-
satıcısı arasında bir ilişki olduğu ortaya konulur. Sonraki aşamada, bu ilişkinin eşyanın beyan
edilen kıymetini etkilediği kanısına varılır ise, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24 üncü
maddesinin 2 nci fıkrası uyarınca durum sonradan kontrole tabi kişiye yazılı olarak bildirilir.
Süresi içerisinde verilmek şartı ile cevap hakkı saklıdır. Şayet yükümlü satış bedelinin aynı
veya yakın bir tarihte gerçekleşen Gümrük Kanununun 24/2(b) maddesinde yer alan emsal
kıymetlerden birine çok yakın olduğunu ispatlar ise, bu kıymet, satış bedeli olarak kabul
edilir. İspatlanamaması durumunda ise, bu eşyanın gümrük kıymeti 4458 Gümrük
Kanunu’nun 25 inci maddesi ile Gümrük Yönetmeliği’nin 46 ila 50 inci madde hükümlerine
göre belirlenir.
10- Eşyanın gümrük kıymetinin beyan edilmesinde, “eşyanın satış bedeli” yöntemi dışında başka
bir yöntemin (Gümrük Yönetmeliğinin 47 ila 50 inci maddelerinde sayılan) kullanıldığı
durumda, eşyanın gümrük kıymetinin” satış bedeli yöntemi” ile belirlenemediğinin
yükümlü tarafından ortaya konulması gerekir. Yükümlü tarafından eşyanın satış bedeli
yöntemi dışında kullanılan yöntem ile ilgili olarak gümrük idaresinin bilgisi olup olmadığı
araştırılır.
11- Mevcut belge (Banka para transferine ilişkin dekontlar dahil) ve muhasebe kayıtlarında,
gümrük beyannamesine konu eşyanın satın alınmasına yönelik herhangi bir peşin ödeme
yapılıp yapılmadığı, yapılmış ise bu bedelin eşyanın gümrük kıymetine dahil edilip
edilmediğine bakılır.
12- 320 no.lu Satıcılar hesabının, KKDF açısından dikkat çekiciliği, peşin ithalat yapılmasına
rağmen alacak bakiyesi verip vermediğinin kontrolü yapılır.
13- İthal eşya için ödeme dışında araştırma ve geliştirme, organizasyon giderleri gibi yapılan
diğer ödemeler bulunup bulunmadığının tespiti için bunların kaydedildiği ana hesaplar
incelenir. Yurt dışına yapılan bazı ödemelerin doğrudan gider hesabına aktarılıp
aktarılmadığı kontrol edilir.
14- İlgili ithalat dosyalarının incelenmesinde ithalatla ilgili fiyat farkı faturalarının sonradan
Borç Notu veya Kredi Notu (Debit Note / Credit Note) olarak gelip gelmediği kontrol
edilmelidir.
15- 102 no.lu bankalar hesabından yurtdışına yapılan ödemelerin ilgili beyannamelerle
ilişkilendirilmesi, boşta kalan ödeme varsa sebebinin araştırılması, gümrüğe beyan edilip
edilmediği sorgulanmalıdır.
16- 102 no.lu bankalar hesabından yurt dışına ödeme yapılan firmalar ile 320 no.lu satıcılar
hesabındaki satıcıların ve ithalat yapılan firma listesinin karşılaştırılması, fark varsa izah
edilmesi istenilmelidir.
17- 2 no.lu KDV beyannamesinde yurt dışına yapılan ödemelerin listelenmesi ile faturaların
incelenerek ithalat vergileri kapsamına girip girmediği değerlendirilmelidir.
-50-
18- 2 no.lu KDV, 102 (bankalar), 320 (satıcılar), 150 no.lu İlk madde ve malzeme hesapları ile
700’lü hesaplar incelenerek hızlı kargo ile gelen malların gümrüklenmeden stoklara alınıp
alınmadığı kontrol edilmelidir.
19- İthalatı yapılan eşya ile ilgili olarak satıcı ile aralarında royalti veya lisans anlaşması var ise,
Gümrük Yönetmeliğinin 56 ncı maddesi hükmü dikkate alınarak ödenen royalti veya lisans
ücretinin eşyanın satış bedeline ilave edilmiş olup olmadığı araştırılır.
20- Yurt dışı sözleşmelerinde:
- Royalti Lisans ödemesi,
- Marka royaltisi, Hasılattan pay verme
- Mark up ödemesi
Acele sipariş, taşıma organizasyonu, erken teslim ücreti, yurt dışı taşıma, elleçleme, ambarlama,
demuraj giderleri, ar-ge, yönetim gideri gibi eşya bedeli dışında yapılan herhangi bir ödeme
bulunup bulunmadığı kontrol edilir. Örneğin; 320 no.lu satıcılar hesabı, 700’lü hesapların; mal
bedeli dışında yurtdışına yukarıda belirtilen ödemelerden olup olmadığı yönüyle incelenmesi
gerekir.
21-Transfer fiyatlandırması varsa buna ilişkin anlaşma içeriği, vergi dairesi için hazırlanan rapor
varsa bilgi verilmesi istenir. Yurt dışındaki satıcının Türkiye’de başka firmalara satış yapıyorsa
fiyatın nasıl oluştuğunun araştırılması gerekir.
22Firma ve banka kayıtlarında yapılan incelemede, ithalata konu eşyanın bedeline ilişkin
olarak üçüncü bir firma tarafından transfer yapılmasından dolayı bu firmaya bir ödeme yapılıp
yapılmadığı araştırılabilir. Varsa bu ödemeler de eşyanın gümrük kıymetine dahil edilir. 320
no.lu satıcılar hesabı, 102 no.lu bankalar hesabı ve cari hesaplarda yapılacak kontroller ile bu
yönde araştırma yapılabilir.
23İthal eşyasının üretiminde ya da ihraç amaçlı satışında kullanılmak üzere bedelsiz ya da
düşük bedelli olarak satıcı/imalatçıya gönderilen materyal, mal ve hizmet (Gümrük Kanununun
27/1(b) maddesinde belirtilen) olup olmadığı araştırılır. Bunların varlığının tespiti halinde,
bunların kıymetinden uygun miktardaki payın eşyanın gümrük kıymetine ilavesinin yapılıp
yapılmadığına bakılır. Bu amaçla, örneğin 159 no.lu verilen sipariş avansları hesabı incelenebilir.
24Muhasebe ve banka kayıtlarının incelenmesinde eğer mümkünse; yükümlü tarafından
belirli bir satıcıya yönelik olarak yapılan yıllık ödemelerin bu satıcı tarafından bu firmaya yapılan
yıllık satış bedelinden daha fazla olup olmadığı araştırılır.
-51-
25Kıymet beyan formunun tam ve doğru olarak düzenlenip ilgili gümrük beyannamesine
ekli olup olmadığı ve bu formda yer alan bilgilerin firma kayıtları ile uygun olup olmadığına
bakılır.
26Beyan edilen gümrük kıymetinin gerçekliği ve doğruluğu konusunda şüpheye düşülmesi
halinde, firmadan ilave bilgi ve belge talep edilmesi de dahil olmak üzere konunun incelenmesi
ve araştırılması neticesinde şüpheye sebebiyet veren hususlarda makul şüphelerin
giderilememesi halinde; eşyanın gümrük kıymetinin satış bedeli yöntemi dışında Gümrük
Yönetmeliğinin 44 üncü maddesinin 1 fıkrasında belirtilen usul çerçevesinde diğer yöntemlere
göre belirlemesi yapılır.
27Gümrük Kanunu’nun 30 uncu maddesi gereği eşyanın gümrük vergisine esas alınacak
gümrük kıymetinin Türk lirası olarak beyan edilmesi zorunluluğundan dolayı fatura ve diğer
belgelerde yazılı yabancı paraların gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte (bu tarih Gümrük
Kanununun 181’inci maddesi gereği ithalat vergilerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girişine
ilişkin beyannamenin tescil tarihidir.) yürürlükte olan T.C. Merkez Bankası döviz satış kurları
üzerinden Türk Lirasına çevrilip çevrilmediğine bakılır.
Menşe Kontrolü
İthalata konu eşyanın menşe beyanı; tercihli menşe uygulaması, anti damping vergisi uygulaması
ile koruma ve gözetim uygulamaları açısından önem taşımaktadır.
Denetlenen kişinin yaptığı ithalatlara ilişkin olarak eşyanın menşe beyanının 4458 sayılı Gümrük
Kanununun 17 ve 22 inci maddeleri, Gümrük Yönetmeliğinin 33 ila 37 nci maddeleri hükümleri
ile Türkiye’nin serbest ticaret anlaşması imzaladığı ülkelere yönelik menşe kriterlerine uygun
olup olmadığının kontrolü kapsamında;
1- Sonradan kontrolün yapıldığı dönem ile geçmiş dönemlerde, ithalata konu eşyanın beyan
edilen menşe ülkelerinde bir değişiklik olup olmadığına bakılır. Yükümlünün aynı ülkeden
aynı üretici/satıcı firmadan aynı eşyayı tedarik edip etmediği araştırılır. Geçmiş dönemlere
göre, ithalatlara konu eşyanın menşe ülkelerinde bir değişiklik olup olmadığı araştırılır.
2- İthalatlara konu eşyanın beyan edilen menşe ülkelerinin; antidamping ve telafi edici vergi
uygulanan ya da gözetim ve koruma önlemi uygulanan benzer eşyanın menşe ülkelerine yakın
olup olmadığına bakılır.
3- İthalatlara konu eşyanın, coğrafik olarak ticaret önlemlerinin (anti damping, telafi edici vergi,
koruma ve gözetim önlemleri) uygulandığı ülkelerin bulunduğu riskli bölgelerden ithal edilip
edilmediği araştırılır.
4- Denetim dönemi içerisinde aynı GTİP’li eşyanın farklı ülkelerden ithal edilip edilmediğine
bakılır.
-52-
5- 1 ila 4’de sayılan durumların varlığının tespiti halinde, ithalata konu eşyanın menşe beyanını
kanıtlayacak menşe şahadetnamesinin ibraz edilmiş olmasına rağmen firmadan eşyanın
menşeini kanıtlayacak ek kanıtlar istenebilir.
6- İthalata konu gümrük beyannamesinin incelenmesinde; beyannamenin 34 no.lu “menşe ülke
kodu” bölümünde herhangi bir kayıt bulunup bulunmadığına ve eşyanın menşe beyanı
kanıtlayacak geçerli bir belge (menşe şahadetnamesi, Form A, EUR1 vb.) bulunup
bulunmadığına bakılır. Belgenin üzerinde bulunan resmi mühür ve kaşelerin şüphe
uyandırmayacak şekilde okunaklı basılı olup olmadığı da kontrol edilmelidir. Kanıtlayıcı
belge, geçerli ise (taşıdığı tarih, düzenlenme şekli, resmi mühür ve asıl nüsha olup olmadığı
açısından), bu belgede kayıtlı bilgiler ile ilgili gümrük beyannamesinde kayıtlı bilgilerin
(eşyanın cinsi ve niteliği, miktarı vb.) uyumlu olup olmadığına bakılır.
7- Sonradan kontrole tabi kişinin onaylanmış ihracatçı yetkisine haiz olup olmadığı araştırılır.
Onaylanmış ihracatçı yetkisi kapsamında düzenlenen dolaşım belgelerinin usulüne uygun olarak
düzenlenip düzenlenmediğine bakılır.
8- Firmaya “Bağlayıcı Menşe Bilgisi” verilip verilmediği, verilmiş ise, ithal edilen eşyanın
menşe beyanlarının bağlayıcı menşe bilgisi ile uyumlu olup olmadığına bakılır.
9- Eşyaya tercihli menşe uygulanabilmesi için aranan koşullardan biri olan “doğrudan nakliye
kuralı”nın yerine getirilip getirilmediğine bakılır. Eğer doğrudan nakliye konusu şüpheli ise,
ithalat konusu eşyanın hangi yolla nakledildiğinin “doğrudan nakliye kuralına” uygun olup
olmadığını kanıtlayacak ilave bilgi ve belge talep edilir.
10İthalata konu eşyanın sevk edildiği ülke ile ihraç ülkesinin birbiri ile uyumlu olup
olmadığına ya da beyan edilen menşe ülke ile tutarlı olup olmadığına bakılır.
11Sonradan kontrole tabi kişinin ithalatlarına konu eşyanın miktarı göz önünde
bulundurularak beyan edilen menşe ülkesinin üretim kapasitesi ile uyumlu olup olmadığı
değerlendirilir.
12İthalata konu eşyanın nakliye belgelerinin (Deniz konşimentosu / Marine Bill Of Lading,
Havayolu Taşıma Senedi / Air Waybill, Demiryolu Hamule Senedi / CIM/Rail Consignment
Note, Karayolu Taşıma Senedi / CMR/Road Waybill, FCR / Forwarder’s Certificate Of
Receipt, FCT Nakliyeci Taşıma Belgesi / Forwarder’s Certificate Of Transport, FBL FIATA
Kombine Konşimentosu / FIATA Combined Bill Of Lading vb.) beyan edilen menşe ülke ile
tutarlı olup olmadığına bakılır.
13İthalata konu eşyanın bedelinin beyan edilen menşe ülkesinden farklı bir ülkeye transfer
edilip edilmediğine bakılır. Eğer farklı bir ülkeye transfer var ise, bu transfere ilişkin detaylı
açıklama istenmekle birlikte, stoklarda bulunan ithalata konu eşyanın beyan edilen menşe ülke
ile eşyanın bulunduğu orijinal kutularında, ambalaj kağıtları üzerinde bulunan barkodlar ile
üretici ülkeye yönelik kayıtların uyumlu olup olmadığına bakılabilir.
-53-
Gümrük Tarifesi Kontrolü
Sonradan kontrole tabi kişinin yaptığı ithalatlara ilişkin olarak eşyanın gümrük tarife
sınıflandırmasının ithalat vergileri ile ticari politikası önlemlerinin uygulanması açısından
beyanının; Türk Gümrük Tarife Cetveli, Tarifenin Yorum Kuralları, İzahname, Gümrük Kanunu
ve Yönetmeliği, İthalat Rejim Kararı ve eki listeler, ticaret politikası önlemlerinin
uygulanmasına ilişkin sair mevzuata uygun olup olmadığının kontrolü kapsamında;
1- İthalata konu eşyaların kategorilerinin neler olduğu (Örneğin, gıda / kimya / tekstil / makine /
vb . veya parçalar / demonte / eksik / bitmiş ürün) tespit olunur. Beyan edilen eşyaların
sonradan kontrole tabi kişinin faaliyet alanı ile ilgili olup olmadığına bakılır. Örneğin: Gıda
ürünü alanında faaliyet gösteren kişinin gıda ürünü ithalatları arasında kimyasal madde ithalatı
var ise, özellikle bu ithalatın konusu eşyanın GTİP beyanının doğru olup olmadığına bakılır.
2- Sonradan kontrole tabi kişi tarafından, gümrük beyannamelerinde beyan olunan GTİP’lerin
Türk Gümrük Tarife Cetveli, İzahname, Tarifenin Yorumuna İlişkin Kurallara ve varsa
Bağlayıcı Tarife Bilgisine uygun olup olmadığı incelenir. Gümrük Beyannamesin 31 no.lu
bölümünde eşyanın ticari tanımına ilişkin beyan, fatura kayıtları, varsa ATR Dolaşım
Belgesi/EUR Dolaşım Sertifikası/Form A Belgesinde kayıtlı eşya ile beyan edilen GTİP’nun
uygun olup olmadığına bakılır. Ayrıca, laboratuvar analiz raporları, ekspertiz raporları,
katalog, eşya numuneleri, ürün spesifikasyonları, stoklarda bulunan eşyadan hareketle beyan
edilen GTİP’nun Türk Gümrük Tarife Cetveline, İzahnameye, Tarifenin Yorumuna İlişkin
Kurallara uygun olup olmadığı araştırılır.
3- İmali bitirilmemiş, aksamı tamamlanmamış veya demonte eşya ithalatı var ise İzahname ve
Tarifenin Yorumuna İlişkin Kurallar dikkate alınarak ekspertiz raporları, kataloglar, eşya
numuneleri, ürün spesifikasyonları, stoklarda bulunan eşya esas alınarak GTİP beyanının
doğru olup olmadığı araştırılır.
4- Tarife sınıflandırması ile ilgili olarak Müfettişler/Gümrük idarelerince daha önceden yanlış
beyan tespiti olup olmadığı araştırılır. Var ise, hatalı beyan edilen GTİP tespit edilmeden önce
eşyanın GTİP ile tespitin yapıldığı tarihten sonraki GTİP’i araştırılır. Tespite rağmen hatalı
GTİP beyanı var ise bunlar belirlenir.
5- Denetlenen kişi tarafından alınmış Bağlayıcı Tarife Bilgisi (BTB) olup olmadığı araştırılır.
Sonradan kontrole tabi kişi tarafından ithal edilen eşyaların BTB’ne uygun olarak sınıflandırılıp
sınıflandırılmadığı kontrol edilir.
6- İthal edilen eşyaların sınıflandırma yapısının denetim dönemi içerisinde değişip değişmediği
araştırılır. Eğer bir değişim var ise, bu tarife sınıflandırma değişimlerinin nedenin neler olduğu
araştırılır.
-54-
7- Sonradan kontrole tabi kişi tarafından farklı gümrük uygulamalarına (Anti damping vergisi
ya da telafi edici vergi), yasaklama, kısıtlama, laboratuvar analizi ya da fiziki kontrol, teknik
standardizasyon, sertifikası vb. düzenlemelere tabi ürün ithalatı yapılıp yapılmadığı araştırılır.
8- Yükümlünün düşük veya sıfır gümrük vergisi oranları olan eşya tarifesi beyanının olup
olmadığı araştırılır. Varsa beyan edilen eşyaların alternatif GTİP’lerde sınıflandırılmasının
mümkün olup olmadığına bakılır. Bu konuda Ülkemiz ve AB Bağlayıcı Tarife Bilgileri
referans olarak alınabilir.
9- Sonradan kontrole tabi kişinin, tarife kontenjanı ile ilgili eşya tarife beyanını bulunup
bulunmadığı araştırılır. Bu durumda, tüm gereksinimlerin yerine getirilip getirilmediğine
bakılır.
10Denetlenen kişinin, tercihli tarife ya da ticaret anlaşmalarına dayanan ve muafiyet
GTİP’leri kullanıp kullanmadığına bakılır.
11Sonradan kontrole tabi kişinin gümrük beyanına konu ettiği eşyaları arasında alt tarife
pozisyonlarında “diğer” başlığı altında beyanının olup olmadığına bakılır. Var ise yapılan bu
beyanın doğru olup olmadığı kontrol edilir. Bu şekilde yapılan beyanın vergi yükü ve tarife
dışı önlemler bakımından alternatif bir tarife beyanına göre avantaj sağlayıp sağlamadığı
araştırılır.
12Birleştirildiği/tamamlandığı/monte
edildiğinde
farklı
gümrük
uygulamaları/kısıtlamalarına tabi olan parça/aksam beyanı bulunup bulunmadığına bakılır.
13Yükümlünün beyan ettiği ürünlerin montajında/birleştirilmesinde
parça/aksamlarda farklı gümrük önlemleri/kısıtlamalar olup olmadığı araştırılır.
kullanılan
14İnceleme/kontrol amacı ile numune alınıp alınmadığı araştırılır. Ayrıca beyan edilen
eşyalara ilişkin broşür, katalog, resim ve teknik açıklamaların bulunduğu belgelerin ilgili
birimlerce talep edilip edilmediğine bakılır. İnceleme/kontrolün sonucunun ne olduğu
araştırılır.
15Gümrük beyanına konu edilen eşyalar arasında tahlile tabi tutulması zorunlu eşya
bulunup bulunmadığı kontrol edilir. Analiz sonucunun ne olduğuna bakılır.
Gönderici/Tedarikçiler ile eşyanın tanımlanmasına ilişkin yazışma olup olmadığına bakılır.
5.5.5.2. Gümrük Antrepo Rejimi
Gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın veya izin verildiği durumlarda ihraç eşyasının
konulduğu genel ve özel antrepolar ile ilgili işlem ve prosedürlerin tümüdür. Gümrük antrepoları,
genel ve özel antrepo olmak üzere ikiye ayrılır. Uygulamadaki özellikleri sebebiyle, genel
antrepoların; (A), (B) ve (F) tipleri, özel antrepoların; (C), (D) ve (E) tipleri bulunur.
-55-
Denetim için gidilen kişiye ait özel antrepo bulunması durumunda antrepo denetimi
gerçekleştirilerek düzenlenecek tutanak rapora eklenecektir (Ek - 6).
Antreponun firma merkezinden başka yerde olması durumunda etkinlik ve verimlilik
çerçevesinde gerekli değerlendirmeyi yaparak müfettiş antrepoyu kendisi denetleyebileceği gibi
antreponun bulunduğu yerde varsa gümrük idaresinden de bu yönde destek alabilecektir.
Bu rejim kapsamında yapılacak denetimde, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği ile ilgili
Gümrük Tebliğ hükümleri dikkate alınarak;
1Gümrük antrepo açma izin belgesi olup olmadığı ve iznin geçerli olup olmadığı incelenir.
Ayrıca antrepo açma izni için gerekli tüm yükümlülük ve şartların yerine getirilip getirilmediğine
bakılır.
2Yapılan sayım sonucu antrepoda bulunan eşyanın antrepo giriş ve çıkış kayıtları ile
düzenlenen tutanak kayıtlarına uygun olup olmadığına bakılır.
3Denetleme dönemini kapsayacak şekilde yoklama yöntemi ile belirlenen antrepo
beyannamelerinin antrepo giriş kayıtları ve düzenlenen tutanak kayıtları ile uyumlu olup
olmadığına bakılır. Antrepoya alınan eşya için alınan teminat tutarının doğru olup olmadığı
araştırılır.
4Denetleme dönemini kapsayacak şekilde antrepodan çıkan eşyaya ilişkin yoklama
yöntemi ile belirlenecek muhtelif rejimlere ilişkin gümrük beyannameleri kayıtları ile antrepo
çıkış kayıtları ve düzenlenen tutanak kayıtlarının uyumlu olup olmadığı araştırılır.
5Antrepoda mevcut serbest dolaşımda bulunan ve serbest dolaşımda bulunmayan eşyaların
bir birinden fiziksel olarak ayrı muhafaza edilip edilmediğine bakılır.
6Antrepoya alınan ve antrepodan çıkan eşyanın ne zaman ve hangi yöntemle stoklara
alındığı araştırılır.
7Özel antrepoya alınan eşya ile ilgili işlem zinciri kontrol edilmelidir; yani sözleşme,
sipariş, sipariş onayı, fatura, stoklara giriş, gümrük giriş beyanı, ödemeler, gümrük çıkış beyanı,
antrepodan çıkış, faturalama, ödeme alma vb.
8Gümrük antreposunda yapılan elleçleme faaliyetinin gümrük mevzuatı hükümlerine
uygun olup olmadığına bakılır.
9Gümrük antrepolarında eşyanın imhası konusunda yapılan uygulamaların gümrük
mevzuatına uygunluğu araştırılır.
5.5.5.3. Dahilde İşleme Rejimi
-56-
Serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın vergileri teminata bağlanmak suretiyle veya bu amaçla
serbest dolaşıma giren ya da eşdeğer eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesinde bir veya daha fazla
işlem görerek, işlem görmüş ürünlerin elde edilmesi ve özel hükümler saklı kalmak kaydıyla,
elde edilen ürünlerin ihraç edilmesinin esas olduğu, ihracatın gerçekleşmesi halinde teminatın
veya alınan vergilerin geri verildiği rejimdir.
Denetimlerde dahilde işleme rejimi kapsamındaki gümrük işlemlerinin kontrolünde özellikle
rejim hükümlerinin doğru uygulanıp uygulanmadığı, süreler, ithal edilen eşya, işleme faaliyetleri
sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün ve ikincil işlem görmüş ürün, fire ve verimlilik
oranları, telafi edici vergi, eşdeğer eşya kullanımı gibi hususlar incelenmelidir. Bu inceleme
kapsamında, denetim dönemini kapsayacak şekilde dahilde işleme izin belgeleri/ dahilde işleme
izinleri kapsamında yapılan ithalat ve ihracat işlemlerine ilişkin gümrük beyannameleri yoklama
suretiyle belirlenir. Bu ithalat ve ihracatları, tevsik edici muhasebe kayıtları ile birlikte incelenir.
Bu denetleme kapsamında, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği, 2005/8391 sayılı
Dahilde İşleme Rejim Kararı ve ilgili Tebliğ hükümleri dikkate alınarak;
1Yükümlünün dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında işleme
faaliyetini gerçekleştirme kapasitesinin olup olmadığı araştırılır.
2Dahilde işleme izin belgesi/izni kapsamında yapılan ithalat ve ihracatların belgede/izinde
belirtilen bilgiler ve özel şartlara uygun yapılıp yapılmadığına bakılır.
3Dahilde işleme izin belgesi/izni kapsamında yapılan ithalatlara ilişkin olarak ithalat
vergilerinin doğru hesaplanıp hesaplanmadığı, buna ilişkin alınması gereken teminatların doğru
alınıp alınmadığı araştırılır.
4İzin belgesi/izni kapsamında yapılan ithalat ve ihracatların süresi içerisinde yapılıp
yapılmadığı kontrol edilir.
5Dahilde işleme izin belgesi/izni kapsamında yapılan ithalatlara ilişkin gümrük
beyannameleri konusu eşyanın kıymet, tarife ve menşe kontrolünde Rehberin “5.5.5.1.”
bölümünde yer verilen teknik ve yöntemler dikkate alınabilir.
6Sonradan kontrole tabi kişinin dahilde işleme izin belgesi/izni kapsamında ithal edilen
eşyadan stoklarında bulunan eşyanın belge/izinde belirtilen eşya ile aynı olup olmadığına
bakılabilir.
7Dahilde işleme izin belgesi/izni kapsamında yapılan ithalat ve ihracatlara ilişkin olarak
işlem zinciri dikkate alınarak sözleşme, hammadde sipariş, siparişin onayı, faturalama, ödeme,
eşya temini, stoklara giriş, rejime/üretim sürecine giriş için gümrük beyannamesi, verimlilik
oranı, sonuçlar (işlem görmüş ürünler, ikincil ürünler, atık, kayıp ya da fire miktarı, ihracat,
satış faturaları, ödeme makbuzu ve rejimin ibrası) olarak sıralanabilecek işlem zincirinin analizi
gerekir.
-57-
8Rejim kapsamında taahhüt edilen işleme faaliyeti için yükümlü tarafından ithal edilen
hammadde ve girdilerin gümrük idaresine beyanını, işleme faaliyeti sonrasında elde olunan işlem
görmüş ürünün ihracatının beyanına ilişkin muhasebe kayıtları ile stok hesapları kayıtları
incelenmelidir. Bu amaçla, öncelikle gümrük beyannamesi konusu eşyanın bedeli için 102 no.lu
bankalar hesabı kontrol edilebilir. Stok kayıtlarının incelenmesi ile de eşyanın miktar ve cinsi
ile ilgili beyanın doğruluğu teyit edilebilir
9Rejim kapsamında ihraç edilen eşya için telafi edici vergi ödeme yükümlülüğü doğuyor
ise, telafi edici verginin doğru olarak hesaplanıp ödemesinin yapılıp yapılmadığı kontrol edilir.
5.5.5.4. Hariçte İşleme Rejimi
Serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Türkiye Gümrük
Bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithalat
vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin
hükümlerin uygulandığı rejimdir.
Bu rejimle ilgili denetimde özellikle; rejim hükümlerinin tatbiki, geçici ihracat eşyası ile ilgili
tarife, kıymet ve miktar bilgileri, işlem görmüş ürünün maliyeti, yükleme, navlun ve sigorta
maliyetleri, süreler gibi hususlar incelenir. Bu amaçla yapılacak denetleme kapsamında 4548
sayılı Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği, 2007/11864 sayılı Hariçte İşleme Rejim Kararı ile ilgili
Tebliğ hükümleri dikkate alınarak;
1Hariçte işleme izin belgesi/izni kapsamında yapılan geçici ihracat ve ithalatların
belgede/izinde belirtilen bilgiler ve özel şartlara uygun yapılıp yapılmadığına bakılır.
2Hariçte işleme izin belgesi/izni kapsamında yapılan ithalatlarla ilgili ithalat vergilerinin
doğru hesaplanıp hesaplanmadığı kontrol edilir.
3İzin belgesi/izni kapsamında yapılan ihracat ve ithalatların süresi içerisinde yapılıp
yapılmadığı kontrol edilir.
4Hariçte işleme izin belgesi/izni kapsamında geçici ihraç edildikten sonra işleme faaliyeti
sonrasında yapılan ithalatlara ilişkin gümrük beyannameleri konusu eşyanın kıymet, tarife ve
menşe kontrolünde Rehberin “5.5.5.1.” bölümünde yer verilen teknik ve yöntemler de dikkate
alınabilir.
5Sonradan kontrole tabi kişinin hariçte işleme izin belgesi/izni kapsamında geçici ihraç
edildikten sonra işlen görmüş ürün olarak ithal edilen eşyadan stoklarında bulunan eşyanın
belge/izinde belirtilen eşya ile aynı olup olmadığına bakılır.
6Hariçte işleme rejimi çerçevesinde serbest dolaşıma sunulan işlem görmüş ürünlerin ithali
esnasında işleme faaliyeti gereği “kısmi muafiyet” ya da “tam muafiyet” hükümleri dikkate
alınıp alınmadığına bakılır.
-58-
7Hariçte işleme izin belgesi/izin kapsamında yapılan geçici ihracat ve ithalatlara ilişkin
olarak işlem zinciri dikkate alınarak sözleşme, hammadde sipariş, siparişin onayı, eşya temini,
stoklara giriş, fatura ödemeleri, gümrük beyanı, üretim süreci, eşyanın işleme faaliyetine tabi
tutulması, satış faturaları, ödeme makbuzu, gümrük beyanı ve serbest dolaşıma giriş olarak
sıralanabilecek işlem zincirinin analiz edilmesi gerekir.
8Tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici ihraç edilen eşyanın, tamiratının garanti
nedeniyle sözleşmeye bağlı olarak veya kanuni bir yükümlülüğe dayanarak ya da bir imalat
hatası nedeniyle, bedelsiz yapıldığı yönündeki beyanının doğruluğunu kanıtlayacak belgenin
muhasebe kayıtları ile uyumlu olup olmadığı kontrol edilir. Bu kontrolde, tamir veya
yenilenmek üzere gönderilen eşyanın tekrar serbest dolaşıma sunulması beyanında “tam
muafiyet” uygulanması için herhangi bir bedel ödemesi yapılmadığı ortaya konmalıdır.
9Rejim kapsamında taahhüt edilen işleme faaliyeti için sonradan kontrole tabi kişi
tarafından işlenmek üzere geçici ihraç edilen eşya ile bu eşyanın işleme faaliyeti sonrasında
serbest dolaşıma sunulmak üzere gümrük idaresine yapılan beyanın doğruluğunu araştırmak
bakımından ilgili muhasebe kayıtları ile stok kayıtları incelenmelidir.
10Rejim kapsamında yapılan üretim ücretleri, tüm malzeme, nakliye, komisyon, üretim
araçlarının değeri gibi dikkate alınması gereken ilavelerin malzeme maliyeti ve işçilik maliyeti
olup olmadığı araştırılır.
5.5.5.5. Geçici İthalat Rejimi
Geçici ithalat rejimi serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da
kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın Türkiye Gümrük Bölgesi
içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında herhangi bir değişikliğe
uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir.
Geçici ithalat rejimi ile ilgili işlemlerin denetiminde rejim hükümlerinin doğru tatbik edilip
edilmediği, özellikle süreler, eşyanın ayniyatı, giriş ve çıkış işlemleri ile ilgili hususlar tetkik
edilir.
Bu kapsamda yapılacak denetimlerde, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, 4458 sayılı Gümrük
Kanunun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı, Gümrük
Yönetmeliği ile ilgili Gümrük Tebliği hükümleri dikkate alınarak;
1Geçici ithalat rejimi kapsamında verilen bir izin bulunup bulunmadığı, var ise izin
süresinin geçerli olup olmadığına bakılır.
2Geçici ithalat iznine konu eşyanın rejimin öngördüğü şartlarda ve kullanım amacı
doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığı ile rejime giriş ayniyetine uygun olup olmadığı kontrol
edilir.
-59-
3Geçici ithalat rejimi kapsamında yapılan ithalata konu eşya için kıymet, menşe ve tarife
uygulaması için Rehberin “5.5.5.1.” bölümünde yer verilen teknik ve yöntemler de dikkate
alınabilir.
4Tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşya için ilgili Bakanlar Kurulu
Kararı’nda öngörülen özel şartlar ve durumun gerçekleşip gerçekleşmediği kontrol edilir.
5Kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşya için tahsil edilen ithalat
vergilerinin doğru hesaplanıp hesaplanmadığı kontrol edilir.
6Geçici ithalat rejimine konu eşyanın izin süresi sonunda giriş ayniyetine uygun olarak
yurtdışı edilip edilmediği kontrol edilir.
7Geçici ithalat rejimine konu eşyanın başka bir gerçek ve tüzel kişiye ödünç verilip
verilmediği, kiralanıp kiralanmadığı, izin alınmaksızın devredilip edilmediği araştırılır. Bu
durumların varlığı halinde rejim hükümlerinin ihlali doğrultusunda işlem yapılır.
5.5.5.6. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi
Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesinde, ithalat vergilerine veya ticaret
politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, niteliğini veya durumunu değiştiren işlemlere tabi
tutulmaları ve bu işlemlerden elde edilen ürünlerin tabi oldukları gümrük vergileri üzerinden
serbest dolaşıma girmeleri ile ilgili işlemlerin tümüdür. Gümrük kontrolü altında işleme rejimi
hükümleri uyarınca elde edilen bu tür ürünler işlenmiş ürün olarak adlandırılır.
Gümrük kontrolü altında işleme rejimine ilişkin olarak özellikle süreler, rejimin ibrası ve
verimlilik oranları, eşyanın kıymeti, miktarı, tarifesi gibi hususlar incelenmelidir.
Bu kapsamda yapılacak denetimlerde, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve
ilgili Gümrük Tebliği hükümleri de dikkate alınarak;
1Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında alınmış bir izin bulunup bulunmadığı,
var ise geçerli olup olmadığına bakılır.
2Sonradan kontrole tabi kişinin, gümrük kontrolü altında işleme rejimini gerçekleştirecek
üretim kapasitesine sahip olup olmadığı araştırılır.
3Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında ithal edilen eşya ile işleme faaliyeti
sonucu elde olunan eşyanın rejim ve izin koşullarına uygun olup olmadığı kontrol edilir.
4Gümrük kontrolü altında işleme rejimi ile ilgili iş süreci (Sözleşme, Sipariş, Eşyanın
kabulü, Stoklara girişi, Fatura ödemesi/para transferi, Gümrük beyanı, Üretim süreci, İşlenmiş
-60-
eşya, satış faturaları, Ödemelere ilişkin alındı, gümrük beyanı, Eşyanın serbest dolaşıma girişi)
analiz edilmelidir.
5Gümrük kontrolü altına işleme rejimi kapsamında ithal edilen eşya bedelinin ödenmesi
ile ilgili olarak 102 no.lu bankalar hesabı kontrol edilebilir.
6Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamımda ithal edilen eşya ile işleme faaliyeti
sonrasında serbest dolaşıma sokulan eşyanın miktar ve niteliğinin izinde ve gümrük
beyannamelerinde belirtilenlerle uygun olup olmadığı araştırılır. Bu amaçla yapılacak kontrolde,
sözleşme, sipariş, üretim, stok ve satış kayıtları incelenir. Var ise numune ve laboratuvar analiz
sonuçları dikkate alınır.
7Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında izin konusu işleme faaliyeti sonucu
elde olunan eşyanın tamamının serbest dolaşıma giriş rejimine konu edilip edilmediği tedarik,
satış ve stok kayıtlarına uygunluğu ile doğrulanır.
8Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında işleme faaliyeti sonucu elde olunan
eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine ilişkin gümrük beyannamesinde eşyanın kıymet, tarife ve
miktarının doğru beyan edilip edilmediği araştırılır.
5.5.5.7. Transit Rejimi
İthalat vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş eşya
ile ihracatla ilgili gümrük işlemleri tamamlanmış eşyanın, gümrük gözetimi altında Türkiye
Gümrük Bölgesi içinde bir noktadan diğerine taşınmasıdır. Transit rejimine tabi tutulan eşya
Türkiye Gümrük Bölgesi içinde; yabancı bir ülkeden gelip yabancı bir ülkeye, yabancı bir
ülkeden Türkiye’ye, Türkiye’den yabancı bir ülkeye, bir iç gümrükten diğer bir iç gümrüğe
taşınabilir.
Firmanın transit rejimi kapsamında işlemlerinin denetimi söz konusu olduğunda bu tür
işlemlerinin incelenmesi gerekecektir. Bu kapsamda denetimler transit beyannameleri, NCTS
sistemi üzerinde gerçekleştirilebilecektir.
Bu rejimle ilgili işlemlerde özellikle eşya cinsinin doğru olup olmadığı ve miktarı ile ilgili
hususlar kontrol edilmelidir.
Eşyanın taşınmasına ilişkin belge ve kayıtlar kontrol edilmek suretiyle (NCTS, özet beyan,
transit beyannamesi, taşıma firması kayıtları, takograf, yükleme listesi, konşimento/taşıma
belgesi, tartım kartelası, navlun faturası vb.) transit işleminin gerçekliği konusunda tereddütler
giderilmeye çalışılır.
Transit işlemi ile ilgili olarak gerek duyulması halinde, taşıma şirketlerinin çapraz kontrolü
yapılabilir.
5.5.5.8. İhracat Rejimi
-61-
Serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına
ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir. Uluslararası veya ikili anlaşmalar, kanun, tüzük ve
kararnamelerle konulmuş yasaklama ve kısıtlama hükümleri saklı kalmak üzere, her türlü
eşyanın Türkiye’den ihracı serbesttir.
Son yıllarda Sonradan Kontrol Programlarında özellikle mavi hattan gerçekleştirilen ihracat
işlemlerinin yoklama yöntemiyle denetimi hususuna yer verilmektedir. İhracat rejiminde de
mevzuat, tarife, kıymet, menşe, miktar yönlerinden kontrollerin yapılması gerekir. Ayrıca
ihracatla ilgili yasak ve kısıntı hususları göz önünde tutulmalıdır.
Bu kapsamda yapılacak denetimlerde, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve
ilgili diğer düzenlemeler de dikkate alınarak;
1Yükümlünün ihracat işlem süreci (Sözleşme, sipariş, üretim, satış faturaları, stok
kayıtlarındaki değişimler, ihracat, taşıma ve sevkiyat, alınan ödemeler) analiz edilmelidir.
2İhracat ile ilgili muhasebe kayıtları analiz edilir, bazı ihracat işlemleri seçilerek muhasebe
kayıtları ile ilgili gümrük beyannamelerin uyumlu olup olmadığına bakılır.
3İhraç edilen eşyanın nitelik, miktar ve kıymetinin, ihracat beyannamesi, sözleşme, sipariş
mektubu, fatura, stok kaydı, üretim kayıtları, kalite kontrol sonuçları gibi belge ve kayıtlarda
aynı olup olmadığı kontrol edilir.
4İhraç edilen eşya için tahsil edilen bedelin, beyan edilen gümrük kıymeti ile uyumlu olup
olmadığı kontrol edilir. Bu amaçla örneğin 102 no.lu Bankalar Hesabı gümrük beyannameleri
ile mukayeseli olarak kontrol edilebilir.
5İhraç edilen eşyanın, taşınmış olduğu konteyner ya da ambalajlara uygun olup olmadığı,
gümrüğe beyan edilen eşyanın miktarının taşıma belgelerinde yer alan kayıtlara uygun olup
olmadığı kontrol edilebilir.
6İhracatçı aynı zamanda üretici ise, ihracatın yapıldığı zamanda ki stok kayıtlarının bu
ihracatlar için yeterli olup olmadığına bakılabilir.
7İhraç edilen eşyanın taşınmasına ilişkin belge ve kayıtlar kontrol edilmek suretiyle
(NCTS, özet beyan, transit beyannamesi, taşıma firması kayıtları, takograf, yükleme listesi,
konşimento/taşıma belgesi, tartım kartelası, navlun faturası vb.) ihracat işleminin gerçekliği
konusunda tereddütler giderilmeye çalışılır.
8İhracat işlemi ile ilgili olarak gerek duyulması halinde, taşıma şirketlerinin çapraz
kontrolü yapılabilir.
-62-
9İhracata konu eşyaların yasak, izne, kısıntıya ve kontrole tabi eşyalar olup olmadığı
kontrol edilir.
5.5.6. Soruşturma Önlemleri
Yapılan sonradan kontrol denetimi sırasında soruşturmayı gerektirir bir fiilin tespit edilmesi
hâlinde, sonradan kontrolü yapan müfettişçe, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği’nde
yer alan çalışma usul ve esasları çerçevesinde hareket edilir.
Yukarıda belirtilen durumlarda, 21.03.2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele
Kanunu, 26.09.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile 04.12.2004 tarihli ve 5271 sayılı
Ceza Muhakemesi Kanunu hükümleri uyarınca eşya, bilgi, belge ve veriler için el koyma dâhil
gerekli tedbirler alınır.
Sonradan kontrol sırasında bir suçun tespit edilmesi durumunda mevzuat dahilinde gerekli
tedbirlerin alınmasının ardından soruşturma onayı istenilmesi gerekir.
5.5.7. Nihai Görüşme
Müfettiş, sonradan kontrol sonucuyla ilgili olarak sonradan kontrole tabi kişilerle nihai bir
görüşme yapar. Kontrol sonucunda gümrük vergileri tutarı ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer
mevzuatta öngörülen yükümlülükler açısından bir değişikliğin olmaması veya kontrole tabi
kişinin talepte bulunmaması durumunda bu görüşme yapılmayabilir.
Son görüşmede, özellikle ihtilaf konusu hususlar, hukukî değerlendirme ve tespit edilen
hususların gümrük vergileri ve sonuçları açısından etkileri ifade edilir.
Tespit olunan hata ve usulsüzlüklerin nedenleri açıklanmalı ve tekrarlanmaması için gerekli
uyarılar yapılmalı ve tavsiyelerde bulunulmalıdır. Sonradan kontrol raporunun hazırlanmasına
katkı sağlaması için sonradan kontrole tabi kişinin gerek duyulan açıklamalar yapmasına da fırsat
verilmelidir.
Nihai görüşmenin sonucu bir tutanağa bağlanır. Bu tutanağın bir sureti ilgiliye verilir.
Bu tutanakta aşağıda belirtilen bilgiler yer almalıdır (EK - 8).
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Denetlenen kişi
Müfettiş
Müfettiş imzası
Son görüşme tarihi
Son görüşme konusu
Yetkili kişi
Yetkili kişi imzası
Diğer kişiler ve imzaları
Görüşme sonucu
-63-
• Diğer hususlar
5.5.8. Uygulama Aşamasında Dikkat Edilecek Hususlar
•
Sonradan kontrolün, sonradan kontrole tabi kişilere ait yerlerde yapılması esastır. Ancak,
bunun mümkün olmaması halinde sonradan kontrole tabi kişinin yerleşik olduğu yerde varsa
gümrük idaresi yoksa başka bir resmi dairede yapılabilir. Birden çok yerde şubesi olan şirketlere
ilişkin sonradan kontrol şirket merkezinde yapılabilir.
•
Sonradan kontrolü yapan müfettişin önerisi ve Bakanın onayı ile sonradan kontrole ilişkin
programda ekleme yapılabilir veya kapsamı genişletilebilir.
•
Sonradan kontrolü yapan müfettişler gümrük vergileri ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer
mevzuatta öngörülen yükümlülüklere ilişkin kişinin lehine ve aleyhine olan tüm hususları
inceler.
•
Sonradan kontrolün amacı ve süreci olumsuz yönde etkilenmemek şartıyla, sonradan
kontrole tabi kişiye sonradan kontrol sırasında tespit edilen konular ve hukukî sonuçları hakkında
bilgi verilir.
•
Kişiler, sonradan kontrolün yapılabilmesi için uygun bir çalışma ortamı ve gerekli
yardımcı maddeleri bedelsiz olarak sağlamakla yükümlüdür.
•
Sonradan kontrol, mesai saatleri içinde gerçekleştirilir. Kontrole tabi kişiler tarafından
kabul edilmesi hâlinde mesai saatleri dışında da sonradan kontrol yapılabilir.
•
Sonradan kontrolü yapan müfettişler denetime tabi kişilere ait işyerlerinin tüm alanlarına
girme ve denetim yapma yetkisine sahiptir. Kişilere ait yerlerde yapılacak bu tür kontrol sırasında
kontrole tabi kişi veya kişiler veya vekilleri bulunur.
•
Risk belirlemesi çerçevesinde yapılan denetimde doğru sonuca ulaşılabilmesi için seçilen
belgelerin işletmenin genel profilini iyi bir şekilde yansıtması gereklidir. Doğru yoklama
yöntemi en yaygın olarak kullanılabilecek yöntemdir.
•
Seçilen belgelerde herhangi bir sorunlu durumla karşılaşılmazsa müfettiş denetimi
sonlandırabilir.
•
Rapor sonuçlarına karşı itiraz edilebileceği ve idari yargı yoluna başvurulabileceği de
düşünülerek, denetimde tespit edilen hususların gerekçelendirilmesine ve delillendirilmesine
dikkat edilmelidir.
•
Sonradan kontrolün her safhasında olduğu gibi uygulama aşamasında da mevcut verilerin
yazılı hale getirilmesi çok önemlidir.
-64-
Sonradan Kontrolün uygulama aşamasında rehberin bu bölümünde yer alan hususlara ilave
olarak denetim alanlarına ilişkin hangi konuların ne tür kayıt ve belgelerde bulunabileceği hususu
ile denetime ilişkin konuların genel olarak sıralandığı uygulama kontrol listesi Müfettişlere yol
gösterici olması bakımından rehbere eklenmiştir. Gerçekleştirilecek denetimlerde rehber ekinde
yer alan uygulama kontrol listesinin kullanılması da mümkündür.
Denetimde kullanılan uygulama kontrol listesi (ya da müfettişler tarafından geliştirilebilecek
benzeri tablo ve çalışmalar) elektronik ortamda muhafaza edilebilir, bu tür çalışmalar düzenlenen
sonradan kontrol raporuna eklenmez (EK - B).
6. RAPORLAMA AŞAMASI
Sonradan kontrol sonucunda gerekli raporların düzenlenmesi, rapora eklenmesi gereken
belgelerin hazırlanması ile ilgili işlemlerin gerçekleştirildiği aşamadır. Rehberin bu bölümünde
rapor düzenlenirken uyulacak kurallar, dikkat edilecek hususlar, rapor çeşitleri, raporların içerik
ve şekilleri, raporlara eklenecek belgeler ile ilgili bilgilere yer verilmiştir.
6.1. Raporlama Kuralları
Sonradan kontrol sonucunda düzenlenecek raporlarda aşağıdaki kurallara uyulması esastır.
1- Denetlenen her kişi için ayrı bir sonradan kontrol raporu yazılması esastır. Sonradan kontrol
raporunun denetimin bitirilmesinin ardından zaman aşımı hükümleri de göz önünde
bulundurularak vakit geçirilmeksizin yazılmasına özen gösterilmelidir.
2- Raporların düzenlenmesinde, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği ile Çalışma
Yönergesi hükümleri dikkate alınır.
3- Rapor tanziminde, “Times New Roman” yazı tipi ve 12 karakter boyutu kullanılacaktır.
Tablo, form ve analiz gibi özelliği olan metinlerde farklı yazı tipi ve karakter boyutu
kullanılabilir.
4- Raporların düzgün cümleler kullanılarak, uygun bir dille ve raporda adları geçen kişi ve
kurumları rencide edebilecek deyim ve yakıştırmalar bulundurulmadan yazılması gerekir.
5- Konu ile ilgisi bulunmayan ayrıntılara yer verilmemesine, yazım ve dil bilgisi kurallarına
uyulmasına ve 02.12.2004 günlü, 25658 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Resmi
Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik hükümlerine riayet
edilmesine özen gösterilir.
6- Raporlarda yürürlükte olan kanun, karar, yönetmelik, tebliğ vb. düzenlemelerde yer alan
güncel ve geçerli terimlerin kullanılmasında gerekli hassasiyet gösterilecektir.
7- Rapor eklerinin, okunaklı olmasına dikkat edilecek, bunlara ek numarası verilecek, ek
konulan belgelerin listesi yapılacaktır. Gereksiz belgeler rapora eklenmeyecektir.
-65-
8- Raporların düzenlenmesinde, belirlenen rapor şablonuna uygun başlıklı rapor taslağı ve rapor
eklerine ilişkin de yine şekilleri belirlenmiş olan ek listesi örneği kullanılacaktır.
9- Düzenlenen raporlara Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği ile Çalışma Yönergesi
hükümleri uyarınca sayı verilir.
10Raporda tespitlere yer verilirken tahmini bilgiler yerine somut tespitlere yer verilmesi,
gerekli durumlarda bilgi ve belgelerle delillendirilmesi, hukuki sonuçların belirtilmesi
gereklidir.
6.2. Rapor Çeşitleri
Sonradan kontrolün bitiminde rehbere ekli olan formatlara uygun olarak, gereken durumlarda
değerlendirme raporu ve her bir sonradan kontrole tabi kişi itibariyle sonradan kontrol raporu
tanzim edilir. Zaman aşımı hükümleri hariç cevaplı rapor düzenlenmez.
Raporların denetimin sonunda vakit geçirilmeksizin Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği
ile Çalışma Yönergesinde belirlenen usul ve esaslara uygun olarak düzenlenmesi esastır.
Zaman aşımı hükümleri söz konusu olduğu durumda, cevaplı rapor düzenlenmesi mümkündür.
Zamanaşımına 15 günden az süre kaldığı durumda, sonradan kontrole tabi kişiye görüş vermesi
için tanınan 15 gün süre beklenmeksizin cevaplı rapor düzenlenebilir.
6.2.1. Değerlendirme Raporu:
Sonradan kontrol sonucunda, vergilendirme için önemli olan tespitler, muhtemel vergi tutarı
değişiklikleri ve yol gösterici nitelikteki tespitlerin olması durumunda tüm bu hususların yer
aldığı değerlendirme raporu tanzim olunur. Bu rapora müfettiş yazışma sayısı verir. Ancak, bu
konularda önemli bir tespit söz konusu olmazsa, rapor düzenlenmeden bu hususun yazılı olarak
kişiye bildirilmesi yeterli olur. Kişinin talep etmesi durumunda, rapor değerlendirmeye tabi
tutulmadan kendisine gönderilir ve 15 gün içinde görüşlerini bildirme fırsatı tanınır.
Değerlendirme raporu son görüşme aşamasında düzenlenmiş ise burada denetlenen kişiye veya
yetkilisine teslim edilerek bu durum tutanakta belirtilebilir. Ayrıca daha sonra düzenlenmiş ise
yazı ile de ilgili kişiye intikal ettirilebilir.
Değerlendirme raporunda; denetlenen kişilerin ticaret yaptığı diğer kişileri ilgilendiren bilgiler,
risk değerlendirmeleri, denetim stratejileri, genel öneri ve teklifler ile denetim süresince elde
edilen ve sadece gümrük idaresini ilgilendiren bilgiler yer almaz (EK - 9).
Değerlendirme raporunda aşağıdaki bilgiler yer alır.
I- Başlangıç: Denetlemenin dayanağı belirtilir.
-66-
IITespitler: Bu bölümde gerçekleştirilen denetimde ortaya çıkan denetim tespitleri
(Vergilendirme için önemli tespitler, yol gösterici tespitler) ve tespitlerin mevzuat karşısındaki
durumuna ilişkin değerlendirmelere yer verilir. Tespit ve değerlendirmelere ilişkin sonuç kısa
bir şekilde raporda belirtilir.
6.2.2. Sonradan Kontrol Raporu:
Sonradan kontrol sonucunda; sonradan kontrolü yapan müfettişin genel tespitlerini,
değerlendirmelerini ve idarece alınması gereken önlemleri içeren sonradan kontrol raporu tanzim
edilerek Başkanlığa sunulur. Bu rapora eğer düzenlenmişse değerlendirme raporu da eklenir.
Düzenlenen raporlar Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği hükümlerine göre işlem görür
(EK - 10).
Sonradan Kontrol Raporu aşağıdaki bölümlerden oluşur.
I- Başlangıç: Denetlemenin dayanağı, yazı ve onayın tarih ve sayıları belirtilir.
II- İşin Konusu: Denetleme konusu açık bir şekilde belirtilir.
III- İnceleme ve Araştırma: 1- Denetimle ilgili genel bilgiler (Dönem, kapsam, başlama
tarihi),
2Sonradan kontrole tabi kişi ile ilgili genel bilgiler (Unvanı, adresi, vergi dairesi ve
numarası, faaliyet alanı, ticaret sicil bilgileri, ortaklar ve sermaye yapısı, organizasyon yapısı,
görevlendirilen yetkili, gümrük müşaviri)
3Gümrük işlemleri ile ilgili bilgiler (Dış ticaret hacmi, işlem yapılan gümrük idareleri, izin
ve belgeler)
4Denetim tespitleri (Denetim tespitlerinin yer aldığı değerlendirme raporuna bilgilere yer
verilir)
5Nihai görüşme (Sonradan kontrol sonucuyla ilgili olarak sonradan kontrole tabi kişi ile
yapılmış ise nihai görüşme ile sonucunda düzenlenen tutanağa ilişkin bilgilere bu bölümde yer
verilir.)
6Sonradan kontrole tabi kişinin denetim tespitlerine ilişkin görüşler (Sonradan kontrole
tabi kişinin varsa görüşleri bu bölümde belirtilir.)
IV- Değerlendirme ve Sonuç: Bu bölümde gerçekleştirilen denetimde ortaya çıkan tespitleri,
varsa sonradan kontrole tabi kişinin görüşleri ile birlikte değerlendirilerek mevzuat karşısındaki
durumu ortaya konulur.
-67-
Bu bölümde; denetlenenlerin isim, unvan, vergi numarası ve adresleri, tespit edilen fiiller,
uygulanması gereken müeyyideler ve yapılması gereken işlem açık ve net bir ifade ile belirtilir.
6.3. Belgelendirme (Rapora Eklenecek Belgeler)
Sonradan kontrol neticesinde düzenlenecek sonradan kontrol raporlarına ilgili belgelerin
eklenmesi gerekir. Denetim tespitleri açısından bir önem taşımayan gereksiz belgelerin
eklenmemesine özen gösterilmelidir. Programın gizliliğinin temini açısından, Risk Yönetimi ve
Kontrol Genel Müdürlüğünce düzenlenen risk değerlendirmesine ilişkin belge ve yazışmalar ile
Sonradan Kontrol Onayı ekinde yer alan firma listesi rapora eklenmez.
Değerlendirme raporlarına esas olarak ek konulmaz, gerekli olan durumlarda ise tespitlere ilişkin
olarak düzenlenen liste, tutanak gibi belgeler eklenebilir.
Belgelendirme ile;
• Denetimde belirli bir standart ve kalitenin sağlanması ve artırılması,
• Denetim stratejisinin, uygulamaya ilişkin sürecin ve denetim sonuçlarının takip edilmesi,
• Denetim süresinin planlanması ve gerekçelendirilmesinin ortaya konulması,
• Daha sonra gerçekleştirilecek denetimler için yol gösterici olunması,
• İncelenen belgelerin ve bu belgelere ilişkin bilgilerin ortaya konulması,
• Denetimin icrasında tatbik edilen tekniklerin gösterilmesi,
• Denetim sonuçlarına karşı ortaya çıkabilecek olası itiraz ve davalar için delil toplanması,
• Denetim yükümlülüğünün gerektiği gibi yerine getirilmiş olduğunun ortaya konulması,
Amaçlanmaktadır.
• Bildirim Yazısı
Düzenlenecek rapora sonradan kontrole tabi kişiye Rehbere ekli örneğe uygun olarak yapılan
denetim bildirim yazısı eklenir (EK - 2).
• Başlama Tutanağı
Sonradan kontrole başlanıldığını gösteren rehbere ekli örneğe uygun olarak doldurulan başlama
tutanağının rapora eklenmesi gerekmektedir (EK - 5).
-68-
• İşleme İlişkin Belgeler
Vergi ve mevzuatı ilgilendiren tespitlerde bulunulması durumunda; bu durumu ispata yönelik
olarak gerçekleştirilen denetim, araştırma ve denetime ilişkin tutanak, beyanname, taşıma
belgesi, ödeme belgesi, sözleşme gibi belge örneklerinin rapora eklenmesi gerekir.
• Müfettişin Tespitleri, Yazışmalar vs.
Müfettiş tarafından gerçekleştirilen yazışmalar (örneğin banka, taşıma firması, gümrük idaresi
ile yapılan) ile tespitlere ilişkin listeler ve bunlara ilişkin belgeler de rapora eklenmelidir.
• İncelenen Beyannameler Listesi
Denetimin yoklama suretiyle gerçekleştirilmesi durumunda incelenen gümrük beyannamelerinin
listesi de rapora eklenir. Denetimin tarama usulüyle yapılması durumunda böyle bir liste
eklenmesine gerek bulunmamaktadır (EK - 7).
• Son Görüşme Tutanağı
Düzenlenecek sonradan kontrol raporuna gerçekleştirilen son görüşmeye ilişkin rehbere ekli son
görüşme tutanağının eklenmesi gerekmektedir (EK - 8).
• Değerlendirme Raporu
Denetim sonucunda değerlendirme raporu tanzim olunmuşsa sonradan kontrol raporuna
eklenmesi gerekmektedir (EK - 9).
• Denetlenen Kişinin Cevabı
Denetim sonucunda denetlenenlere 15 gün içerisinde cevaplanmak üzere verilen değerlendirme
raporuna yönelik cevap yazısı eklenir. Sonradan kontrole tabi kişi cevap vermemişse bu durum
raporda belirtilir.
6.4. Raporların Gönderilmesi
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği, Çalışma Usul ve Esaslarına ilişkin Yönerge ve ilgili
Tamim hükümlerine uygun olarak düzenlenen sonradan kontrol raporu ve/veya cevaplı rapor,
rapor değerlendirme komisyonunca incelenmek üzere müfettiş tarafından Başkanlığa gönderilir.
-69-
EKLER
EK - 1 Hazırlık Aşaması Kontrol Listesi
EK - 2 Sonradan Kontrol Bildirim Yazısı
EK - 3 Sonradan Kontrole Tabi kişi Hak ve Yükümlülüklerine İlişkin Bilgi Notu
EK - 4 Talep Edilen Bilgi ve Belgeler Listesi
EK - 5 Başlama Tutanağı
EK - 6 Antrepo Denetim Tutanağı
EK - 7 İncelenen Beyannameler Listesi
EK - 8 Son Görüşme Tutanağı
EK - 9 Değerlendirme Raporu
EK - 10 Sonradan Kontrol Raporu
EK - A
EK - B
EK - C
Denetim Strateji Formu Örneği
Uygulama Kontrol Listesi
Sonradan Kontrol Yönetmeliği
-70-
EK-1
HAZIRLIK AŞAMASI KONTROL LİSTESİ
Sıra
No
Bilginin Kaynağı
1
FDTP,
İnternet vs.
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Denetimde Önemli
Görülen Hususlar
Elde Edilecek Bilgiler
Firmanın var olup olmadığı
Denetim konusu
Yasal dayanak
Denetlenecek kişi ve iletişim bilgileri
Müfettişe ilişkin bilgiler
Bildirim
Denetimin kapsamı ve dönemi
Başlama tarihi
Haklar ve yükümlülükler
Müfettişin imzası
Tespit Edilen Hususlar Organizasyon Yapısı
Daha Sonraki Denetimlerde Dikkat
Edileceği
Belirtilen Hususlar
Önceki raporlar
Numune/Etiketlere İlişkin Bilgiler
İncelemeye İlişkin Bilgiler (Vergi Yönünden
Tespitler)
Uygulanan İnceleme Yöntemi
Müfettişin görüşleri
Önceki denetimi yapan
Uygulanan denetim teknikleri
Müfettiş
Bilgi ve tecrübe paylaşımı
Şirket ve işlemleriyle ilgili risk profili (GTİP-diğer)
GÜVAS
olup olmadığı
Şirketin adli takibe konu (kaçakçılık, sahtecilik vs.)
GÜVAS (KBB)
işleminin olup olmadığı
Farklılık (redrese işlemi) tespit edilen beyanname
GÜVAS
olup olmadığı
GÜVAS
Yükümlü hk.da İd. Para C. K. olup olmadığı
Ticaret sicil gazeteleri, Şirketin hukuki yapısı, ortakları, yetkilileri, merkezi,
internet, Firma
şubeleri,
Gümrük idareleri
(Bölge müdürlüğü ve Firma hakkında bilgi edinilmesi
müdürlükler)
Diğer idareler (vergi
Firma hakkında bilgi edinilmesi
dairesi, vb)
GÜVAS
Yükümlünün gümrük işlemleri
ve Firma
GÜVAS
Gümrük işlemlerine konu eşyalar ve GTİP’leri
ve Firma
GÜVAS
GÜVAS
ve Firma
GÜVAS
ve Firma
GÜVAS
ve Firma
GÜVAS
ve Firma
Riskli GTİP’lerin olup olmadığı (sığınak tarife vs.)
Gümrük işlemlerine konu eşyaların menşei
Zamanla tarife, menşe veya gönderici
bilgilerinde değişiklik olup olmadığı
Gönderici ülkeler
Gönderici firmalar
-71-
ülke
Sıra
No
Bilginin Kaynağı
Elde Edilecek Bilgiler
19
GÜVAS ve Firma
Teslim şekilleri
20
GÜVAS ve Firma
Ödeme şekilleri
21
GÜVAS
Yükümlünün BTB olup olmadığı
22
GÜVAS
Gümrük
işlemlerinin
yapıldığı
gümrük
müdürlüklerinin adları ve sayısı, zamanla değişiklik
olup olmadığı
23
GÜVAS
Basitleştirilmiş usul izninin olup olmadığı
24
GÜVAS
Gümrük rejimleri ve işlem sayısı
25
26
Gümrük İdaresi ve
Firma
GÜVAS
Gümrükçe verilmiş, reddedilmiş veya feshedilmiş
izinleri olup olmadığı
Mahrece iade işlemi olup olmadığı
27 Gümrük İdaresi ve Firma
Geri verilen veya kaldırılan vergisi olup olmadığı
28 Gümrük İdaresi ve Firma
Gümrük borcunun olup olmadığı
29
30
31
32
BİLGE ve GÜVAS
GÜVAS
GÜVAS, Firma
Gümrük İdaresi
GÜVAS ve Firma
İptal edilen beyannamesi olup olmadığı
İthal edilen aynı eşya konusunda aynı ya da farklı
ithalatçılar itibariyle beyan edilen önemli kıymet
farklılıkları olup olmadığı
Gümrük
müşaviri/müşavirliği
ile
çalışılıp
çalışılmadığı, müşavirin riskli olup olmadığı
Nakliyatçı ve lojistik firmaları
33
Firma
Firmanın gümrük konularıyla sorumlu bir personel
veya departmanına sahip olup olmadığı
34
Firma
Firmanın muhasebe merkezi, muhasebenin firma
bünyesinde yada hariçte tutulup tutulmadığı
35
Firma
İşletmedeki iş akış sisteminin ne olduğu, düzenli
işleyip işlemediği
36
Firma
Gümrük departmanı/personeli ile diğer departmanlar
arasındaki ilişkiler
37
Firma
Verileri işleme ve saklama sistemi ile yeri
38
Firma
Denetim açısından önem taşıyan şirket işlemlerine
ilişkin esas (referans) verilerin olup olmadığı, var ise
yetkilisi ve değişikliklerin ne şekilde yapıldığı
39
Firma
Firma bünyesinde gümrük/dış ticaret işlemleriyle ilgili
iç denetim sistemi bulunup bulunmadığı
40
Firma
Firmanın muhasebe sistemi
41
Firma
Firma tarafından dış ticaret işlemlerinde kullanılan
muhasebe hesapları
42
Firma
Stok kayıtlarının muhasebeden ayrı olarak tutulup
tutulmadığı, tutuluyorsa hangi esas göre tutulduğu
-72-
Denetimde Önemli
Görülen Hususlar
EK-2
T.C.
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Gümrük ve Ticaret Müfettişliği
Sayı :
Konu : Sonradan kontrol
TARİH
SONRADAN KONTROLE TABİ KİŞİ UNVANI
Kişiye ait adres bilgisi
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 10. ve 73. maddelerine dayanılarak hazırlanan Sonradan Kontrol ve
Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yürürlüğe konulan
2014 yılı Sonradan Kontrol Programı çerçevesinde şirketinizin …. dönemine ait ithalat (ve mavi hat
kapsamındaki ihracat … vd.) işlemleri denetim kapsamına alınmış bulunmaktadır.
Müfettişliklerimizce yürütülecek olan denetime ….. …. günü başlanılması öngörülmektedir.
Yukarıda belirtilen tarihte, sonradan kontrolün sağlıklı biçimde başlamasını ve uygulanmasını teminen,
öncelikle anılan Yönetmeliğin 14. maddesinde belirtildiği üzere uygun bir çalışma ortamı ile ekte yer alan
bilgi ve belgelerin hazırlanmasını, Gümrük Kanunu’nun 4 ve 11. maddeleri uyarınca rica ederiz.
Adı SOYADI
Gümrük ve Ticaret Müfettişi
Adı SOYADI
Ekler:
1- Hak ve yükümlülükleri gösteren bilgi notu. 2Hazırlanması istenilen bilgi ve belge listesi.
Adı SOYADI Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi Anafartalar Cad. No: 6 Kat: 12 Ulus/ANKARA
Telefon: (312) 306 81 01-02 Faks: (312) 306 81 05 E-posta: …@gtb.gov.tr
-73-
EK - 3
SONRADAN KONTROLE TABİ KİŞİLERİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hakları
•
Tebligat tarihinden itibaren bir hafta içinde yazılı olarak geçerli ve kabul edilebilir bir neden ileri
sürülerek sonradan kontrolün başlama tarihinin ertelenmesini talep etmek (SKY 1 10/2).
Sonradan kontrolün amacı ve süreci olumsuz yönde etkilenmemek şartıyla, sonradan kontrol
sırasında tespit edilen konular ve hukuki sonuçları hakkında bilgi talep etmek (SKY 12/2).
•
Sonradan kontrol kapsamındaki incelemelerin firmanın çalışma saatleri içinde
gerçekleştirilmesini talep etmek (SKY 14/4).
•
SKY’nin 14/5 inci maddesi çerçevesinde kontrole tabi kişilere ait işyerlerinde yapılan
incelemelerde bizzat bulunmak veya vekil bulundurmak (SKY 14/5).
•
Sonradan kontrol sonucunda nihai görüşme yapılmasını veya yapılmamasını talep etmek (SKY
15/1).
Değerlendirme raporunun, kendilerine verilmesini veya gönderilmesini talep etmek ve söz
konusu rapor hakkında süresi içinde görüşlerini bildirmek (SKY 16/2).
Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Yükümlülükleri
• Sonradan kontrol amacıyla görevlendirilen müfettişlerin, kişilere ait işyerlerinin her yerine girme ve
inceleme yapmasına müsaade etmek (SKY 14/5).
• Sonradan kontrol için esas oluşturacak gerekli her türlü bilgi, veri, kayıt, defter, belge ve diğer evrakı
vermek ve her türlü yardımı sağlamak, müfettiş tarafından istenilen bilgi, belge ve verileri en kısa süre
içerisinde sunmak (SKY 14/1).
• Yabancı dilde düzenlenmiş belgeleri ücretsiz olarak tercüme etmek, elektronik verileri ücretsiz olarak
okunabilir hale getirmek (SKY 14/1).
• Denetimle ilgili olarak bilgi sahibi olan bir firma yetkilisini görevlendirmek (SKY 14/2).
• Müfettişe gerekli belgeler ile bilgi işlem sistemi vasıtasıyla tanzim edilmiş bilgi, belge ve verilere
doğrudan veya dolaylı erişimde yardımcı olmak (SKY 14/1).
• SKY’nin 14/5 inci maddesi çerçevesinde kontrole tabi kişilere ait işyerlerinde yapılan incelemelerde
bizzat bulunmak veya temsilci bulundurmak (SKY 14/5).
• Sonradan kontrolün yapılabilmesi için uygun bir çalışma ortamı ve gerekli yardımcı maddeleri
bedelsiz olarak sağlamak (SKY 14/3).
1
Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği (27.10.2008 tarih ve 27037 sayılı R.G.)
-74-
EK-4
DENETİME İLİŞKİN TALEP EDİLEN BİLGİ VE BELGELER
1. Firmanızın kuruluş ve son 3 yıllık değişikliklerine ilişkin ticaret sicil gazetesi örnekleri ile firmayı
temsil ve ilzama yetkili kişilere ilişkin imza sirkülerinin örnekleri.
2. Denetim dönemine ilişkin (…/…/2011 ila …/…/2014);
2.1. Gerçekleştirilen ithalatlarınıza ilişkin satış sözleşmeleri ve tercümeleri,
2.2. Aynı dönemde gerçekleştirilen ithalatlarınıza ait ithalat dosyaları, (Gümrük Beyannameleri,
Ekleri (mükellef nüshaları asılları), taşıma belgeleri, proforma faturalar, sipariş formları,
dosyalardaki diğer tüm yazı ve gider vesaikleri ile birlikte),
2.3. İthalat Ödemelerine ilişkin belgeler (Akreditif dosyaları, banka transfer yazı/dekontları, swift
mesaj dökümleri),
2.4. Ayrıntılı Bilanço ve Gelir Tablosu fotokopisi,
2.5. Alt hesaplar bazında ayrıntılı mizan dökümleri (Tüm çalışan çalışmayan hesapları gösterecek
şekilde ve Excel ortamında),
2.6. Muhasebe kayıtlarına göre 102, 150, 151, 152, 153, 159, 320, 321 no’lu hesapların ve 700
Gider Hesaplarının muavin dökümleri (Excel ortamında CD’ye kayıt edilebilir),
2.7. Varsa 2 no.lu KDV Beyannamelerinin fotokopileri
2.8. Varsa Royalti-Lisans ve Distribütörlük Anlaşmaları Türkçe fotokopileri,
2.9. 102 Bankalar Hesabından yurtdışına yapılan tüm para transferlerinin örneği aşağıda bulunan
bir liste halinde bildirilmesi (Excel formatında).
Aracı
Banka Adı
Transfer Tarihi
Transfer Tutarı
-75-
Alıcı Firma
Nedeni (İthalat İse İlgili
Beyanname)
Sayı
Tarihi
EK-5
SONRADAN KONTROL BAŞLAMA TUTANAĞI
1
Sonradan Kontrole Tabi Kişi
(Unvan, vergi no ve adres)
2
Yetkili Kişi (Yetki Belgesi)
3
Görevlendirilen Yetkili
4
Tebligatın Tarih ve Sayısı
5
Başlama Tarih ve Saati
6
Denetim Kapsamı
7
Denetim Dönemi
8
Denetim Yeri
9
Varsa Diğer Tespitler
Sonradan kontrol denetimine fiilen başlanıldığını göstermek üzere düzenlenen bu tutanak birlikte
okunmak suretiyle imza altına alınmış olup, imzalı ve mühürlü bir örneği yetkili kişiye verilmiştir. YER;
Tarih
Adı SOYADI
Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Adı SOYADI
Yetkili Kişi Unvanı
Unvanı
-76-
EK-6
ÖZEL ANTREPO SAYIM TUTANAĞI
Defter Sıra No
-----------
Eşyanın Cinsi
-----------
Kayden Bulunan
-----------
Sayımda Bulunan
-----------
Noksan/Fazla
-----------
................. Gümrük Müdürlüğünün denetimindeki ..................(*)............................’ne/na ait Özel
Antrepo ..................... günü Sonradan Kontrol denetimi nedeniyle Antrepo Stok Defteri kayıtlarına göre
yoklama/tarama suretiyle sayılmış, defter kayıtlarına uygun olarak yukarıda gösterilen sonuçlar alınmış,
durumu göstermek üzere düzenlenen iş bu tutanak; okunup doğruluğu anlaşıldıktan sonra müştereken
imzalanmıştır. YER; Tarih
Adı SOYADI
Adı SOYADI
Adı SOYADI
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
Adı SOYADI
Özel Antrepo Firma Sorumlusu
-77-
SIRA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
…
EK-7
İNCELENEN BEYANNAMELER LİSTESİ
SAYI
TARİH
GÜMRÜK İDARESİ
Altmış (60) Adet Beyannameye Ait Listedir.
-78-
EK-8
SONRADAN KONTROL SON GÖRÜŞME TUTANAĞI
1
Sonradan Kontrole Tabi Kişi
(Unvan, vergi no ve adres)
2
Yetkili Kişi (Yetki Belgesi)
3
Son Görüşme Tarih ve Saati
4
Son Görüşme Yeri
5
6
7
Son Görüşme Konusu
Gümrük mevzuatı açısından tespit edilen aykırılık ve
noksanlıklar, konuya ilişkin hukuki değerlendirme ve bu
hususların gümrük vergileri açısından sonuçları yetkili
kişiye açıklanmıştır.
Son Görüşme Sonucu
Yetkili kişi konu ile ilgili hususlara herhangi bir itirazı
olmadığını (itiraz olduğunu) (Değerlendirme Raporu ile
ilgili görüşlerini bilahare bildireceklerini) beyan etmiştir.
Varsa Diğer Hususlar
Denetim amacıyla teslim alınan tüm belge, kayıt ve araçlar
iade edilmiştir.
Değerlendirme Raporu yetkili kişiye teslim edilmiştir.
(Rapor tanzim edilmişse tarih ve sayısı)
Sonradan kontrol kapsamında gerçekleştirilen denetim sonucunda gerçekleştirilen son görüşmeye
istinaden düzenlenen bu tutanak birlikte okunmak suretiyle imza altına alınmış olup, imzalı ve mühürlü
bir örneği şirket yetkilisine verilmiştir. YER; Tarih
Adı SOYADI
Adı SOYADI
Yetkili Kişi Unvanı
Unvanı
-79-
T.C.
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
Gümrük ve Ticaret Müfettişliği
EK - 9
Sayı : (Yazışma sayısı verilecektir)
DEĞERLENDİRME RAPORU
I- BAŞLANGIÇ:
Bakanlık Makamının ….. tarihli, …. sayılı Onay konusu 2014 yılı Sonradan Kontrol
Programı kapsamında ….. A.Ş.’nin ithalat işlemlerinin, sonradan kontrole başlama tarihinden üç yıl
geriye doğru gidilerek denetlenmesi sırasında elde olunan tespitler ve yapılan değerlendirmeler aşağıda
yer almaktadır.
II- TESPİTLER :
…
…
Yukarıda yer alan tespitlere ilişkin görüşlerin, Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin
Kontrolü Yönetmeliği’nin 16’ncı maddesinin ikinci fıkrası uyarınca bu raporun teslim alındığı günden
itibaren 15 gün içerisinde bildirilmesi (Adres: Ad SOYAD Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi Anafartalar
Caddesi No: 6 Yüksek Blok Kat: 12 Ulus/ANKARA) mümkündür.
YER; Tarih
Adı SOYADI
-80-
T.C.
EK-10
Sayı :
SONRADAN KONTROL RAPORU
I-
BAŞLANGIÇ:
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığından alınan …. tarihli …. sayılı yazıda; Risk Yönetimi ve
Kontrol Genel Müdürlüğünün Bakanlık Makamından havaleli …. tarihli ve …. sayılı Onayı’nın ilişikte
gönderildiğinden bahisle, müştereken gereğinin yapılarak sonucundan bilgi verilmesinin istenilmesi
üzerine işe başlanılmıştır.
II- İŞİN KONUSU:
2014 yılı Sonradan Kontrol Programı kapsamında ….. A.Ş.’nin ithalat işlemlerinin, sonradan
kontrole başlama tarihinden üç yıl geriye doğru gidilerek Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü
Yönetmeliği hükümleri uyarınca incelenmesi işin konusunu teşkil etmektedir.
III- YAPILAN İNCELEME VE ARAŞTIRMA:
1. Denetimle İlgili Genel Bilgiler:
1.1. Denetim Dönemi:
1.2. Denetim Kapsamı:
1.3. Başlama Tarihi:
Başlama tutanağı ektedir (Ek: 1).
2. Sonradan Kontrole Tabi Kişi İle İlgili Genel Bilgiler:
-81-
T.C.
2.1. Unvanı:
2.2. Adresi:
2.3. Vergi Dairesi ve Numarası:
2.4. Faaliyet Alanı:
2.5. Ticaret Sicil Bilgileri:
2.6. Ortaklar ve Sermaye Yapısı:
2.7. Organizasyon Yapısı:
2.8. Görevlendirilen Yetkili:
2.9. Gümrük Müşaviri:
3. Gümrük İşlemleri İle İlgili Bilgiler:
3.1. Dış Ticaret Hacmi:
3.2. İşlem Yapılan Gümrük İdareleri:
3.3. İzin ve Belgeler:
(Onaylanmış Kişi Statü Belgesi, BTB, BMB, Antrepo vb.)
4. Sonradan Kontrole Tabi Kişi İle İlgili Diğer Bilgiler :
4.1. Vergi ve Ceza Borcu:
4.2. Ceza Kararı:
4.3. Kaçakçılık Bilgi Bankası Kaydı:
5. Denetim İle İlgili Bilgiler :
5.1. Denetim Alanları:
5.2. Denetim Stratejisi:
-82-
T.C.
5.3. Denetim Yöntemleri:
5.4. İncelenen Belgeler:
(Gümrük Beyannameleri, Muhasebe Evrakları, Diğer Belgeler…)
6. Denetim Tespitleri:
Değerlendirme Raporu ektedir (Düzenlenmesi halinde)(Ek: ).
7. Son Görüşme:
7.1. Son Görüşme Konusu:
7.2. Son Görüşme Sonucu:
Son görüşme tutanağı ektedir (Ek: ).
-83-
T.C
IV- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ:
(Bu bölümde gerçekleştirilen denetimde ortaya çıkan tespitlerin mevzuat karşısındaki
durumuna ilişkin değerlendirme, sonradan kontrole tabi kişi ile ilgili genel değerlendirme, risk durumuna
ilişkin değerlendirmelere yer verilir.)
2014 yılı Sonradan Kontrol Programı kapsamında ….. A.Ş.’nin ithalat işlemlerinin, sonradan
kontrole başlama tarihinden üç yıl geriye doğru gidilerek Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü
Yönetmeliği hükümleri uyarınca incelenmesi neticesinde;
…
Sonuç ve kanaatine varılmıştır.
YER; Tarih
Adı SOYADI
-84-
T.C.
EK LİSTESİ
Ek
Parça
No : Adedi : C i n s i
: Özeti
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
(On Ek Numarası Altında Onbeş Parçadan İbarettir).
:
YER; Tarih
Adı SOYADI
Adı SOYADI
-85-
EK - A
DENETİM STRATEJİ FORMU
Denetim Alanı
Uzakdoğu ülkelerinden bisiklet ve bisiklet aksam-parça ithalatları
Risk
Değerlendirmesi
Risk Tahminine İlişkin
Gerekçe
Denetim Yöntemi
1
Gümrük
Mevzuatı
DÜŞÜK
Gümrük mevzuatı
çerçevesinde özel bir risk
tespiti bulunmamakta. Beyan
normal usulde.
Yoklama (Tüm
beyannamelerin
%5’inin incelenmesi)
2
Tarife
YÜKSEK
Yedek parça olarak ithal
edilen eşya oldukça fazla.
Firma imalatçı değil.
Yoklama (Aksam-parça
beyannamelerinin
%30’unun incelenmesi)
Yoklama (Komple
bisiklet
beyannamelerinin
%30’unun incelenmesi)
Risk
Konusu
3
Vergi Oranı
YÜKSEK
Komple bisikletlerde GV %
15 olduğundan risk yüksek.
4
Gümrük
Kıymeti
ORTA
Eşyalar ÇHC menşeli ancak
istatistiki verilere göre
kıymet normal görünüyor.
Yoklama (Tüm
beyannamelerin
Yoklama (Tüm
beyannamelerin
Yoklama (Komple
bisiklet beyannamelerin
5
Miktar
DÜŞÜK
Ağırlık ve adet / kıymet
oranları normal.
6
Diğer (Dış
Ticaret
Mevzuatı vd.)
ORTA
İthal edilen eşyalarla ilgili
gözetim uygulaması vardır.
Tahmini denetim süresi (8) iş günü olarak belirlenmiştir.
-86-
EK - B
MEVZUAT
1
Denetlemede
Kullanılacak Asli
Belgeler
İthal edilen eşya için Gümrük belgeleri,
rejim
beyanında eşyanın
alınışına
bulunulmuş mu?
ilişkin
hesaplar,
muhasebe kayıtları
Konu
1.1
1.2.
Normal usulde
işlem mi?
1.3.
Basitleştirilmiş
usulde işlem mi?
1.3.1.
Basitleştirilmiş
usuller kapsamında
bir izin mevcut mu?
1.3.2.
İzinle ilgili şartlara
veya
usul
ve
esaslara
uyulmuş
mu?
1.3.3.
Beyan
elektronik
ortamda mı yoksa
manuel
usulde
(kağıt döküm) mi
gerçekleştirildi?
Denetleme İçeriği
Asgari
Gümrük belgeleriyle
Muhasebe kayıtları
arasında uyum olup
olmadığının
incelenmesi.
Gümrük
beyannameleri,
muhasebe kayıtları
eşyanın
alınışına arasında uyum olup
ilişkin
hesaplar olmadığının
(eşyanın
satın incelenmesi.
alındığı
gönderici
firma ve bu alışa
ilişkin
hesap
kayıtları), muhasebe
belgeleri
Eksik
Bilgi
ve Basitleştirilmiş
belgeyle
beyan, işleme ilişkin
Beyanname yerine beyanname,
idari/ticari belgeyle tamamlayıcı gümrük
beyan, kayıt yoluyla Beyannamesi ile
rejime
girişe muhasebe
(tamamlayıcıbeyan) kayıtlarının
ilişkin
belgeler, karşılaştırılması
eşyanın
alınışına
ilişkin
muhasebe
kayıtları
yapılan
hesaplar,
Muhasebe belgeleri
İzin
belgesi/izin İzin
için
gerekli
dosyası
şartların
olup
olmadığı ile şartları
halihazırda taşıyıp
taşımadığı incelenir.
İşletme içi iş akış İzin
şartlarına
süreci, eşya giriş uyulup
belgeleri, nakliyat uyulmadığının
belgeleri,
eşya kontrolü(Örneğin
bildirim
formu. işletme içi iş akışına
(kayıt yoluyla
uyuluyor mu işletme
içinde kayıtlar hangi
rejime giriş için)
bölümde
tutuluyor
gibi)
Basitleştirilmiş
gümrük
beyannamesi, kayıt
yoluyla beyan
bildirimi, bilgi işlem
kayıt
dokümantasyonu
(EDİ)
Ayrıntılı
Gümrük belgeleriyle Bedelsiz
ithalat
eşya
konusu mu?
stoklarının
karşılaştırılması.
söz
eşya
stoklarının
Gümrük belgeleriyle Eksik bilgi ve belgeyle
beyan,
Beyanname
eşya stoklarının
yerine
idari/ticari
belgeyle beyan, kayıt
yoluyla rejime girişe
(tamamlayıcı beyan)
ilişkin belgeler
Örneği onaylanmış kişi
statü belgesi gibi.
Kayıt yoluyla beyan
var ise, gümrük
idaresinin
izni
öncesinde
firma
tarafından
eşya
üzerinde tasarrufta
bulunulmuş
mu?
(gümrük idaresi izin
vermeden
eşyanın
kullanılmaya
başlanması
bir
usulsüzlüktür)
Tamamlayıcı gümrük Yükümlü tarafından
beyanı ile muhasebe sisteme girilen
kayıtlarının
kütük
karşılaştırılması
verilerin kontrolü
(EDİ yoluyla)
-87-
Diğer Hususlar
BİLGE
sisteminde
kullanılan eşya
bilgilerinden
yararlanılabilir
TARİFE
2
Denetlemede
Kullanılacak Asli
Belgeler
Eşya için Bağlayıcı Türk Gümrük Tarife
Tarife Bilgisi (BTB) Cetveli
(TGTC),
ve/veya
BTB, Sınıflandırma
sınıflandırma kararı Kararları
var mı?
Konu
2.1.
Asgari
Ayrıntılı
TGTC'ye
göre
kontrol, BTB ve
sınıflandırma
kararları
olup
olmadığının
kontrolü
TGTC'ye
göre
kontrol, BTB ve
sınıflandırma
kararları
olup
olmadığının
kontrolü
Gerekli olması halinde
gümrük
laboratuvarından
ekspertiz raporu istenir
gümrük
laboratuvarından
ekspertiz raporu
istenir
Eşyanın GTİP'nun
tespitinde tarifenin
yorumuna
ilişkin
kurallara uyulmuş
mudur?
TGTC,
BTB,
İzahname, ekspertiz,
kataloglar,
analiz
sonuçları,
eşya
numuneleri,
ürün
spesifikasyonları,
özel sertifikalar, firma
ürün kodu ve tarife
listesi vb.
2.2.1. İmali bitirilmemiş,
aksamı
tamamlanmamış
veya demonte bir
eşya söz konusu
mu?
TGTC,
BTB,
kataloglar,
analiz
sonuçları,
eşya
numuneleri,
ürün
spesifikasyonları,
listesi vb.
TGTC,
BTB,
kataloglar,
analiz
sonuçları,
eşya
numuneleri,
ürün
spesifikasyonları,
listesi vb.
TGTC'ye
göre Gerekli olması halinde
kontrol, BTB olup ekspertiz raporu istenir
olmadığının
kontrolü
TGTC,
BTB,
kataloglar,
analiz
sonuçları,
eşya
numuneleri,
ürün
spesifikasyonları,
listesi vb.
TGTC'ye
göre
kontrol, BTB olup
olmadığının
kontrolü
2.2.4. Eşyanın birden fazla TGTC, BTB,
GTİP'nda
sınıflandırılması
kataloglar, analiz
mümkün
sonuçları, eşya
mü?
numuneleri, ürün
(Sığınak GTİP vb.) spesifikasyonları,
listesi vb.
TGTC'ye
göre
kontrol, BTB olup
olmadığının
kontrolü
2.2.
ürün
karışımı
veya bileşimi söz
konusu mu?
2.2.2. Bir
2.2.3. Eşya esas niteliği
itibariyle
bir
mahfaza
veya
ambalaj maddesi
midir?
Diğer Hususlar
Beyan
edilen
GTİP'lerin
yükümlünün faaliyet
alanı/sektörü
ile
uyumlu olup olmadığı,
daha
önce
tarife
farklılığı tespiti olup
olmadığı.
TGTC'ye
göre Gerekli halinde olması
kontrol, BTB olup laboratuvarındangümrük
ekspertiz istenir raporu
olmadığının
kontrolü
-88-
gümrük
laboratuvarından
ekspertiz raporu
istenir
Beyan
edilen
GTİPlerin yükümlünün
faaliyet alanı/sektörü
ile
uyumlu
olup
olmadığı, daha önce
tarife farklılığı tespiti,
yüksek vergi, ek mali
yükümlülük
ve
kısıtlamaya
tabi
benzer ürün ithalatı
olup olmadığı.
VERGİ ORANI
Denetlemede
Kullanılacak Asli
Belgeler
3
Konu
Diğer Hususlar
Ayrıntılı
Asgari
3.1.
Gümrük
vergi TGTC (İthalat Rejim Beyanname üzerinde
oranının
tespitine Kararı),
tespit edilen gümrük
ilişkin
bilgi
ve Beyanname
vergisi
oranı
ile
belgeler
doğru
TGTC'deki
(İthalat
mudur?
Rejim Kararı) vergi
oranının aynı olup
olmadığının tespiti.
3.2.
Vergi
hesaplamasında
doğru Tercihli Tarife
Oranı ve tercihli
tarifeye
ilişkin
düzenlemeler
dikkate
alınmış
mıdır?
TGTC (İthalat Rejim
Kararı),
Beyanname,Menşe
Ispat
Belgeleri,
anlaşmalar, tercih
ve menşeye ilişkin
yasa ve hükümler.
Beyanname üzerinde
tespit edilen gümrük
vergisi
oranı
ile
TGTC'deki
(İthalat
Rejim Kararı) vergi
oranının
menşe
ispatına
ilişkin
mevzuat
hükümleri
dikkate alınarak aynı
olup
olmadığının
tespiti.
3.2.1.
Tercihli
tarifeden
yararlanma
hakkı
sağlayan bir belgesi
var mı?
Gümrük
beyannamesi,
tercihli
tarifeden
yararlanma hakkı
sağlayan
belge
(menşe
ispat
belgesi,
dolaşım
sertifikası)
Tercihli
tarifeden
yararlanma
hakkı
sağlayan belge olup
olmadığının kontrolü
3.2.1.1. İbraz edilen tercihli Tercihli
tarifeden
tarifeden
yararlanma hakkı
yararlanma
hakkı sağlayan belge
sağlayan
belge
şeklen doğru mu?
Tercihli
tarifeden
yararlanma
hakkı
sağlayan
belgenin
şeklen doğruluğunun
kontrolü (Mühür/kaşe,
belgenin rengi, vs)
3.2.1.2. İbraz edilen tercihli
tarifeden
yararlanma
hakkı
sağlayan
belge
içerik olarak doğru
mu?
İlgili belge muhteviyatı
eşyanın ve menşe
ülkesinin
tercihli
tarifeden yararlanma
hakkı
bulunup
bulunmadığının
kontrolü
3.2.1.3. Eşya
bir
kontenjanına
mi?
Tercihli
tarifeden
yararlanma hakkı
sağlayan
belge,
satış sözleşmesi,
yazışmalar,
ürün
kod
numaraları,
taşıma belgesi, vs.
tarife TGTC,
tarife Eşyanın beyan edildiği
tabi kontenjanına dair tarife
pozisyonu
mevzuat
dışında
tarife
kontenjanına
tabi
başka
tarife
pozisyonunda olması
ihtimalinin kontrolü
3.2.1.4. Doğrudan nakliyat Taşıma belgesi,
kurallarına uygun bir akreditif
taşıma söz konusu
mu dur?
Taşıma belgelerinin
kontrolü
-89-
Şüpheli sevkiyat
durumlarında
taşıma aracının ve
konteynerin
güzergahın kontrolü
Beyannamenin
tescili
tarihinde
BİLGE'deki
vergi oranlarının güncel
olup olmadığının
kontrolü
Beyannamenin tescili
tarihinde
BİLGE
tarafından tespit edilen
vergi oranlarının güncel
olup olmadığı kontrol
edilir.
3.3.
Menşe, gönderici firma
ve
GTİP'nun
doğru
beyan edilip edilmediği
önemlidir.
Anti-Damping
TGTC, Antiuygulaması var mı? damping tebliğleri,
taşıma belgesi,
menşe ispat
belgeleri
Anti-damping
uygulaması için ön
şartların
oluşup
oluşmadığının
kontrolü
3.3.1.
Beyan
edilen
menşe ülke bir
antidamping
uygulamasına
tabi mi?
TGTC, Antidamping tebliğleri,
taşıma belgesi,
menşe ispat
belgeleri
Anti-damping
şartların
oluşup
oluşmadığının
kontrolü
3.3.2.
Beyannameye göre
eşyayı üreten/ithal
eden
firma
bir
antidamping
uygulamasına tabi
mi?
TGTC, Antidamping tebliğleri,
taşıma belgesi,
menşe ispat
belgeleri
Anti-damping
şartların
oluşup
oluşmadığının
kontrolü
3.3.3.
Anti-damping vergisi
hesaplamasında
doğru matrah/unsur
(CIF
kıymet,
ton/adet, ağırlık vb)
dikkate
alınmış
mıdır?
TGTC,
Anti- Doğru
damping tebliğleri, matrah/unsurların
satış
sözleşmesi, kontrolü
taşıma
belgesi,
menşe
ispat
belgeleri
3.4.
Eşyaya
uygulanması
gereken ÖTV oranı
doğru tatbik edilmiş
midir?
TGTC, ÖTV Kanunu
ve ÖTV
Listeleri,
eşyaya
ilişkin
belgeler
(fatura,
beyanname,
çeki
listesi,
taşıma
belgeleri vb.)
ÖTV oranının doğru
uygulanıp
uygulanmadığının
kontrolü
GTİP'nun doğru beyan
edilip
edilmediği
önemlidir.
3.5.
Eşyaya
uygulanması
gereken KDV oranı
doğru tatbik edilmiş
midir?
TGTC, ÖTV Kanunu
ve ÖTV Listeleri,
eşyaya ilişkin
belgeler (fatura,
beyanname, çeki
listesi, taşıma
belgeleri vb.)
KDV oranının doğru
uygulanıp
uygulanmadığının
kontrolü
GTİP'nun doğru beyan
edilip
edilmediği
önemlidir.
3.6.
Eşya tarife tavanına TGTC,
tabi mi?
tavanına
mevzuat
3.7.
Eşya işlenmiş tarım Meursing tablosu, Tarım ürünü payı
doğru hesaplanmış
ürünü mü?
laboratuvar tahlili
mı? Toplu Konut
Fonu doğru tespit
edilmiş mi
tarife Eşyanın
beyan
ilişkin edildiği
tarife
pozisyonu dışında
tarife tavanına tabi
başka
tarife
pozisyonunda
olması
ihtimalinin
kontrolü
-90-
Meursing
tablo
uygulaması gerektiren
ürünlerin
tahlillerinin
belirlenmiş
laboratuvarlarda
yapılması
gerekmektedir.
KIYMET
4
Konu
4.1.
4.1.1.
Eşyanın
beyan
edilen kıymeti satış
bedeli
yöntemine
göre
mi
belirlenmiştir?
Denetlemede
Kullanılacak Asli
Belgeler
Satış
sözleşmesi,
ödeme
belgeleri,
taşıma
belgeleri,
sigorta poliçeleri, fikri
mülkiyet
haklarına
dair belgeler (tasarım,
araştırma, geliştirme
vb.),
yurtiçi
satış
fiyatına
esas
hesaplamalara
dair
belgeler
(maliyet
cetvelleri),
diğer
sözleşmeler
(tek
satıcı, komisyon vb.).
Asgari
Ayrıntılı
Diğer Hususlar
Kıymetin tespitinde
satış bedeli
yönteminin
uygulanabilmesi için
gereken
şartların
mevcut
olup
olmadığı incelenir.
Türkiye'ye
ihraç Sözleşme, ödeme Gerçek bir satış ya da
amaçlı satış var mı? belgeleri,
sigorta kiralama veya başka
bir
poliçeleri, nakliyat
kullanım/devir işlemi
belgeleri.
olup
olmadığına
bakılmalıdır.
4.1.2.
Eşyanın
alıcısı
tarafından
elden
çıkarılması ya da
kullanımını
etkileyen
kabul
edilebilenler harici
bir kısıtlama var mı?
Sözleşme, firmalar Belgelerin
arası yazışmalar, geçirilmesi
bağımsız denetim
raporları.
gözden
4.1.3.
Satış veya fiyat, Sözleşme, fatura, Belgelerin
kıymeti tespit
ödeme belgeleri.
geçirilmesi
edilemez bir koşul
veya edim konusu
mudur?
gözden
4.1.4.
Eşyanın
alıcı
tarafından
tekrar
satımı
veya
kullanımı için ilave
ödeme
varsa
gümrük kıymetine
ilave
edilebilir
nitelikte midir?
gözden
4.1.5.
Alıcı
ve
satıcı Sözleşme,
arasında ilişki var beyanname, kıymet
bildirim formu
mıdır?
(KBF), ticaret sicil
kayıtları, firmaların
örgütlenme yapısı,
internet, vb.
Bilgi ve belgeler
kullanılarak firmalar
arasında ilişki olup
olmadığının tespiti.
İştirakler ortaklıklar ve
bağlı kuruluşların
muhasebe ve ilgili
kayıtlarının tetkiki
Sözleşme,
beyanname, kıymet
bildirim formu (KBF),
ticaret sicil kayıtları,
firmaların örgütlenme
yapısı, ilgili muhasebe
kayıtları, internet, vb.
Bilgi ve belgeler
kullanılarak firmalar
arasında
ilişki
olması
halinde
kıymeti
etkileyip
etkilemediğinin
tespiti.
Eşya fiyatının, farklı
alıcılara göre değişip
değişmediğinin kontrolü
yapılabilir.
4.1.5.1. Alıcı
ve
satıcı
arasında ilişki beyan
edilen
kıymeti
etkilemiş midir?
ilgili
muhasebe
kayıtları, bağımsız
denetim raporları.
-91-
Bölünmüş
fiyat
veya
faturanın söz konusu olup
olmadığı; Süreklilik arzeden
ithalatta fiyat değişimlerinin
makul
olup
olmadığı,
Gözetim fiyatı ve/veya veri
kıymet
olup
olmadığı,
Hususlarına bakılabilir.
4.1.6.
Beyan
edilen
kıymet, fiilen ödenen
ve ödenecek bedele
uygun mudur?
4.1.7.
Herhangi bir iskonto Fatura, sözleşme,
söz konusu mudur? iskontonun
yansıtıldığı benzeri
belgeler,
ilgili
muhasebe kayıtları.
Belgelerin gözden
geçirilerek gümrük
kıymetine ilave edilip
edilmeyeceği
araştırılır.
4.1.8.
Kıymete
ilave
edilmesi
gereken
unsurlar
kıymetin
tespitinde
dikkate
alınmış mıdır?
Navlun,
sigorta,
royalti, lisans, satın
alma komisyonları
ve kıymete ilave
edilmesi
gereken
unsurlara
ilişkin
diğer belgeler.
Belgeler
gözden
geçirilerek kıymete
dahil
edilmesi
gereken unsurların
olup
olmadığı
araştırılır.
4.1.8.1. Navlun bedeli tam Gümrük
ve doğru olarak beyannamesi,
beyan edilmiş midir? taşıma
belgeleri,
navlun
faturaları,
taşıma sözleşmeleri,
muhasebe kayıt ve
belgeleri.
Belgeler
gözden
geçirilerek
navlun
ücretinin
doğru
beyan
edilip
edilmediği araştırılır.
Gerekirse
taşımayı
yapan firmalar nezdinde
araştırma yapılabilir.
4.1.8.2. Sigorta bedeli tam Gümrük
ve doğru olarak beyannamesi,
beyan edilmiş midir? sigorta
poliçeleri,
sigorta
faturaları,
sigorta sözleşmeleri,
muhasebe kayıt ve
belgeleri.
Belgeler
gözden
geçirilerek
sigorta
bedelinin
beyan
edilip
edilmediği
araştırılır.
Gerekirse
sigorta
firmaları
nezdinde
araştırma yapılabilir.
Gümrük
beyannamesi,
sözleşmeler,
firmalar
arası
yazışmalar,
faturalar, muhasebe
kayıt ve belgeleri.
Satış sözleşmesi,
ilgili
faturalar,
firmalar
arası
yazışmalar,
ilgili
muhasebe kayıt ve
belgeleri.
Belgeler
gözden
geçirilerek komisyon
ve tellaliye ödemesi
olup
olmadığına
bakılır.
Satış sözleşmesi,
royalti
lisans
sözleşmesi,
ilgili
faturalar, bağımsız
denetim raporları,
ilgili
muhasebe
kayıt ve belgeleri.
Belgeler
gözden
geçirilerek royalti ve
lisans ödemesi olup
olmadığına bakılır.
4.1.8.3. Kıymete
ilave
edilmesi
gereken
komisyon ve tellaliye
ödemesi var mıdır?
4.1.8.4. Eşya
kaplarına
ilişkin veya işçilik ve
malzeme giderleri
dahil ambalaj bedeli
ile ilgili ödeme var
mıdır?
4.1.8.5. Kıymete
ilave
edilmesi
gereken
royalti ve lisans
ödemesi var mıdır?
Beyanname,
Muhasebe
muhasebe kayıtları, kayıtlarından
fatura, sözleşme,
fiilen
vb.
ödenen fiyatın
tespiti.
İskonto var ise
sebepleri ile ilgili
derinlemesine
inceleme yapılır.
Komisyon
ve
tellaliye ödemesi
varsa sebepleri ile
ilgili derinlemesine
inceleme yapılır.
Belgeler
gözden
geçirilerek kap ve
ambalaj
ödemesi
olup
olmadığına
bakılır.
-92-
Sözleşmeler detaylı Gerekirse
olarak incelenerek nezdinde
gümrük kıymeti
yapılabilir.
karşısındaki
durumu belirlenir.
3.
kişiler
araştırma
4.1.8.6. Eşyanın
üretim ve
satışında kullanılan ve
alıcı
tarafından
bedelsiz veya düşük
bedelle
sağlanan,
malzeme,
aksam,
parça, kalıp, madde,
tasarım, taslak gibi
giderler kıymete ilave
edilmiş midir?
alıcı
4.1.8.7. Eşyanın
tarafından
tekrar
satımı veya kullanımı
için
ilave
ödeme
yapılmış mıdır?
Sözleşmeler,
hizmet ve maddelere
ilişkin
faturalar,
firmalar
arası
yazışmalar,
ilgili
muhasebe kayıt ve
belgeleri,
bağımsız
denetim raporları.
Belgeler
geçirilerek
mahiyette
olup
araştırılır.
gözden
belirtilen
ödeme
olmadığı
ilgili
muhasebe
kayıtları, bağımsız
denetim raporları.
gözden
Kıymete
ilave Sözleşmeler, ilgili Belgelerin
edilmemesi gereken gider belgeleri ve geçirilmesi
unsurlar
kıymetin muhasebe kayıtları.
tespitinde
dikkate
alınmış mıdır?
fatura, Belgelerin
4.1.10. Eşyaya ilişkin olarak Sözleşme,
istisnai kıymetle beyan tamamlayıcı beyan ve geçirilmesi
gözden
4.1.11. Eşya,
Belgelerin
geçirilmesi
gözden
4.1.12. Döviz cinsi ve kuru Beyanname, fatura. Belgelerin
doğru
belirlenmiş
geçirilmesi
gözden
4.1.9.
söz konusu mudur?
Bu mahiyette ödeme varsa
ve kıymete ilave edilemez
nitelikte ise satış bedeli
yönteminin
uygulanamayacağına
dikkat edilmelidir.
gözden
muhasebe kayıtları.
veri ya da Sözleşme, fatura.
komutlar yüklü bilgi
taşıyıcısı ise gümrük
kıymeti
doğru
belirlenmiş midir?
4.2.
Sözleşme ve belgeler
detaylı
olarak
incelenerek gümrük
kıymeti karşısındaki
durumu belirlenir.
midir?
Eşyanın kıymeti aynı Emsal
eşyanın satış bedeli beyannameler,
yöntemine göre tespit faturalar, vb.
edilebilir mi?
Belgelerin miktar ve
tarih
açısından
birbirleriyle
karşılaştırılarak
incelenmesi.
GÜVAS ve BİLGE
4.3.
Eşyanın
kıymeti Emsal beyannameler,
benzer eşyanın satış faturalar, vb.
bedeli yöntemine göre
tespit edilebilir mi?
Belgelerin miktar ve
tarih
açısından
birbirleriyle
karşılaştırılarak
incelenmesi.
İlk iki yöntem sırasıyla
uygulanmış mı? GÜVAS ve
BİLGE
4.4.
Eşyanın
kıymeti
indirgeme
yöntemine
göre
Satış
faturaları,
muhasebe kayıtları,
taşıma ve sigorta
belgeleri, dahilde
ödenen vergiler, vb.
Belgeler
değerlendirilerek bir
kıymet belirlenmeye
çalışılır.
Taraflararası
ilişki
dikkate
alınmalıdır.
Araştırmada GÜVAS ve
BİLGE'den
faydalanılabilir.
4.5.
Eşyanın
kıymeti
hesaplanmış kıymet
yöntemine
göre
Hammadde ve imalat
maliyetlerine
ait
araştırmalara ilişkin
doküman, muhasebe
kayıtları, taşıma ve
sigorta
belgeleri,
dahilde
ödenen
vergiler, vb.
Belgeler
değerlendirilerek bir
çalışılır.
Taraflararası
ilişki
dikkate
alınmalıdır.
Araştırmada GÜVAS ve
BİLGE'den
faydalanılabilir.
4.6.
ihracat Tüm
bilgi
ve
Eşyanın kıymeti son Sözleşme,
yönteme göre tespit beyannamesi, navlun, belgeler
sigorta, royalti, lisans, değerlendirilerek bir
edilebilir mi?
satın
alma
komisyonları
ve
çalışılır.
kıymete ilave edilmesi
gereken
unsurlara
ilişkin diğer belgeler,
muhasebe kayıtları vb.
-93-
MİKTAR
5
5.1.
5.2.
5.3.
Konu
Denetlemede
Kullanılacak Asli
Belgeler
Diğer Hususlar
Asgari
Ayrıntılı
Toplam
kıymetin
miktara göre
belirlenmesi
hallerinde
toplam
kıymet
ile
birim
kıymet mukayesesi.
Miktar, vergi
T.G.T.C, fatura, çeki Vergi
ve
diğer
listeleri, ilgili karar ve
oranlarının
yükümlülüklerin
tebliğler.
tespiti
miktara
ve/veya
ve/veya ek
ağırlık,
adet,
uzunluk
mali
gibi
yükümlülüktamamlayıcı
dampinge karşı vergiölçülere göre
kota vb.
belirlenip
uygulamaları
belirlenmediğine
açısından
bakılır.
önem
taşıyor mu?
nakliye Beyan
Eşyanın miktarı ve T.G.T.C,
edilen
belgeleri, fatura, çeki miktarın
vergilendirmeyi
gerçekte
listeleri, firmalar arası ithal edilmiş olan
etkileyen
yazışmalar, eşya giriş
ağırlık, adet,
miktarla
örtüşüp
kontrol belgeleri, sair
uzunluk gibi
örtüşmediğinin
tutanaklar,
tartım
tamamlayıcı ölçüleri listeleri, firma stok tespiti.
tam ve doğru olarak kayıtları.
beyan edilmiş
midir?
Miktar
gümrük T.G.T.C,
kıymetinin
tespiti
fatura, çeki
açısından
önem listeleri.
taşıyor mu?
DİĞER
6
Konu
Denetlemede
Kullanılacak Asli
Belgeler
6.1
Eşya İthalat Rejimi
Kararına dayanılarak
çıkarılan
ithalat
tebliğlerine göre gerekli
izin
ve
belgeleri
gerektirmekte midir?
6.2.
Standardizasyon
Gümrük
kontrolüne tabi bir beyannamesi, ilgili
eşya mıdır?
karar, yönetmelik
ve tebliğler.
6.3.
Gümrük
beyannamesi, ilgili
karar, yönetmelik
ve tebliğler.
Diğer Hususlar
Asgari
Eşyanın ilgili
düzenlemelere göre
izin ve belgesinin
olup
olmadığına
bakılır.
Eşyanın
ilgili
düzenlemelere göre
standardizasyon
belgelerinin
olup
Gözetim
ve Gümrük
Eşyanın
ilgili
korunma
beyannamesi, ilgili düzenlemelere göre
önlemlerine tabi bir karar, yönetmelik gözetim ve korunma
eşya mıdır?
ve tebliğler.
önlemlerine konu ise
ilgili belgelerinin olup
-94-
Ayrıntılı
EK - C
SONRADAN KONTROL VE RİSKLİ İŞLEMLERİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
(27.10.2008 tarih ve 27037 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
BİRİNCİ BÖLÜM - Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, riskli işlemlerin, gümrüğe yapılan beyanların ve gümrük
işlemlerinin doğruluğu ile işlemlerin usulüne uygun yapılıp yapılmadığının ilgili kişilere ait yerlerde
sonradan kontrolüne ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 1 inci maddede belirtilen amaç doğrultusunda, beyan sahibine veya ilgili
diğer kişilere ait yerlerde yapılacak sonradan kontrole ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanununun 10 uncu ve 73 üncü
maddeleri hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Beyan sahibi: Kendi adına beyanda bulunan kişiyi veya adına beyanda bulunulan kişiyi,
b) Kişi: Gerçek veya tüzel kişiler ile hukuken tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki
mevzuat uyarınca hukukî tasarruflar yapma yetkisi tanınan kişiler ortaklığını,
c) Merkez denetim elemanı: Gümrük Müsteşarlığı gümrük müfettişleri ile kontrolörlerini,
ç) Risk Değerlendirme ve Koordinasyon Komisyonu; Gümrük Müsteşarının başkanlığında, sekreterya
işlemlerini yürütmek üzere Gümrük Müsteşarınca belirlenen birim ile bu birimin bağlı olduğu Müsteşar
Yardımcısı, Teftiş Kurulu Başkanı, Gümrükler Genel Müdürü, Gümrükler Muhafaza Genel Müdürü,
Gümrükler Kontrol Genel Müdürü ve TASİŞ Genel Müdüründen oluşan komisyonu,
d) Riskli kişi veya işlem: Risk kriterlerine göre gümrük işlemleri açısından yüksek risk ifade eden kişi veya
işlemleri,
e) Sonradan kontrol: Beyan edilen bilgilerin doğruluğu ve işlemlerin usulüne uygun olarak yapılıp
yapılmadığı da dâhil eşyanın gümrük işlemlerine ve/veya sonraki ticari işlemlere ilişkin ticari belge ve
verilerin ya da riskli kişi veya işlemlerin ilgili kişilere ait yerlerde kontrolünü,
f) Sonradan kontrol planı: Sonradan kontrol programının belirlenmesinde kullanılan verilere ilişkin planı,
g) Sonradan kontrol programı: Yıllık kontrol planı çerçevesinde hazırlanan yıllık veya sınırlı sonradan
kontrol programını, ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM - Sonradan Kontrole İlişkin Genel Usul ve Esaslar
Yetki
MADDE 5 – (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki sonradan kontrol Gümrük Müsteşarlığı merkez denetim
elemanları tarafından yapılır.
(2) Gümrük idarelerinde belge kontrolü veya ertelenmiş kontrol kapsamında işlem gören gümrük
beyannamelerinin kontrol işlemleri gümrük muayene memurları tarafından Gümrük Yönetmeliği ve ilgili
mevzuat çerçevesinde yapılır.
Sonradan kontrole tabi kişiler ve işlemler
-95-
MADDE 6 – (1) Bu Yönetmelik kapsamında yapılacak sonradan kontrol, eşyanın gümrük işlemlerine veya
sonraki ticari işlemlere ilişkin ticari belge ve verilerin kontrolünün yapılmasını teminen gümrük işlemleriyle
doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili bulunan kişiler ile söz konusu işlemlere ilişkin bilgi, belge ve verileri
ticari amaçla elinde bulunduran diğer kişileri kapsar.
(2) Sonradan kontrolün birinci fıkrada belirtilen kişilere ait yerlerde yapılması esastır. Ancak, bunun
mümkün olmaması hâlinde sonradan kontrole tabi kişinin yerleşik olduğu yerde varsa gümrük idaresi
yoksa başka bir resmî dairede yapılabilir. Birden çok yerde şubesi olan şirketlere ilişkin sonradan kontrol
şirket merkezinde yapılabilir.
Sonradan kontrolün amaç ve kapsamı
MADDE 7 – (1) Sonradan kontrol, kişilerin gümrük vergileri karşısındaki durumu ile gümrük mevzuatı ve
ilgili diğer mevzuatta öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğini belirlemek için yapılır. (2)
Sonradan kontrol, belirli konularla da sınırlı olabilir.
Sonradan kontrole tabi kişilerin belirlenmesi ve kontrol şekli
MADDE 8 – (1) Sekreterya işlemlerini yürüten birim, risk analizi kriterlerine dayanarak sonradan kontrole
tabi tutulacak riskli kişi veya işlemleri tespit eder.
(2) Sonradan kontrol planlı ve sistematiktir. Bir takvim yılı içinde sonradan kontrole tabi tutulacak kişiler
bir kontrol planı çerçevesinde önceden belirlenir. (3) Gerekli görülmesi hâlinde, yıllık planla belirlenen
kontrollerin dışında da sonradan kontrol yapılabilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM - Sonradan Kontrol İşlemleri
Sonradan kontrol programı
MADDE 9 – (1) Sekreterya işlemlerini yürüten birim, yıllık kontrol planı çerçevesinde hazırladığı sonradan
kontrol programını Risk Değerlendirme ve Koordinasyon Komisyonunun görüşüne sunar.
Program, Komisyonun olumlu görüşü ve Müsteşarın onayı ile yürürlüğe girer. Yıllık kontrol planı dışında
gerek duyulması hâlinde hazırlanan sonradan kontrol programlarında da aynı usul izlenir. Bu
programlarda; sonradan kontrolün hukukî dayanağı, kontrole tabi tutulacak kişi ve kişiler ya da işlemler
ile sonradan kontrolün dönemi, kapsamı ve başlama tarihi belirtilir.
Sonradan kontrole ilişkin tebligat
MADDE 10 – (1) Sonradan kontrolü yapacak merkez denetim elemanı, sonradan kontrole başlama
tarihinden en az 15 gün önce, sonradan kontrole başlanacağını ilgilisine bildirir.
(2)
Sonradan kontrole tabi kişilerce, tebligat tarihinden itibaren bir hafta içinde yazılı olarak geçerli
ve kabul edilebilir bir neden ileri sürülmesi hâlinde, sonradan kontrolün başlama tarihi istisnai olarak
ertelenebilir.
(3)
Sonradan kontrolün amacını tehlikeye düşürecek olması durumunda önceden tebligatta
bulunulmaz. Bu durumda, sonradan kontrol mahalline gidildiğinde, sonradan kontrolü yapacak merkez
denetim elemanları tarafından sonradan kontrole tabi tutulacak kişilere bilgi verilir. (4) Sonradan kontrolü
yapan merkez denetim elemanının önerisi ve Müsteşarın onayı ile sonradan kontrole ilişkin programda
ekleme yapılabilir veya kapsamı genişletilebilir.
Sonradan kontrole başlama
MADDE 11 – (1) Sonradan kontrolü yapacak merkez denetim elemanları, kontrol mahalline gittiklerinde
kimliklerini gösterir ve kendilerini tanıtırlar.
(2) Sonradan kontrolün başlangıç tarihi ve saati bu amaçla oluşturulan dosyaya kaydedilir veya durum
tutanakla tespit edilir.
-96-
Sonradan kontrolün esasları
MADDE 12 – (1) Sonradan kontrol yapan merkez denetim elemanları gümrük vergileri ile gümrük
mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen yükümlülüklere ilişkin kişinin lehine ve aleyhine olan tüm
hususları inceler.
(2) Sonradan kontrolün amacı ve süreci olumsuz yönde etkilenmemek şartıyla, sonradan kontrole tabi
kişiye sonradan kontrol sırasında tespit edilen konular ve hukukî sonuçları hakkında bilgi verilir.
Soruşturma önlemleri
MADDE 13 – (1) Yapılan kontrol sırasında soruşturmayı gerektirir bir fiilin tespit edilmesi hâlinde,
sonradan kontrolü yapan merkez denetim elemanının çalışma usul ve esaslarını düzenleyen mevzuat ve
ilgili mevzuat çerçevesinde hareket edilir.
(2) Birinci fıkrada belirtilen durumlarda, 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu,
26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi
Kanunu hükümleri uyarınca eşya, bilgi, belge ve veriler için el koyma dâhil gerekli tedbirler alınır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM - Yükümlülükler, Nihai Değerlendirme ve Raporlama
Sonradan kontrole tabi kişilerin yükümlülükleri
MADDE 14 – (1) Kişiler, sonradan kontrol için esas oluşturacak gerekli her türlü bilgi, veri, kayıt, defter,
belge ve diğer evrakı vermek ve her türlü yardımı sağlamakla yükümlüdür. Kişiler, sonradan kontrolü
yapan merkez denetim elemanına gerekli belgeler ile bilgi işlem sistemi vasıtasıyla tanzim edilmiş bilgi,
belge ve verilere doğrudan veya dolaylı erişimde yardımcı olmak zorundadır.
(2)
Kişilerin veya belirlediği kişilerin bilgi veremeyecek durumda olmaları veya verilen bilgilerin
açıklayıcı veya yeterli olmaması hâlinde sonradan kontrolü yapan merkez denetim elemanları gümrük
işlemleriyle doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili bütün kişilerden de bilgi talep edebilir. İlgili kişiler işlemlerle
ilgili bütün bilgi ve belgeleri sunmakla yükümlüdür.
(3)
Kişiler, sonradan kontrolün yapılabilmesi için uygun bir çalışma ortamı ve gerekli yardımcı
maddeleri bedelsiz olarak sağlamakla yükümlüdür.
(4)
Sonradan kontrol, kontrole tabi kişilerin mesai saatleri içinde gerçekleştirilir. Kontrole tabi kişiler
tarafından kabul edilmesi hâlinde mesai saatleri dışında da sonradan kontrol yapılabilir.
(5)
Sonradan kontrolü yapan merkez denetim elemanları kontrole tabi kişilere ait işyerlerinin her
yerine girme ve inceleme yapma yetkisine sahiptir. Kişilere ait yerlerde yapılacak bu tür kontrol sırasında
kontrole tabi kişi veya kişiler veya vekilleri bulunur.
Sonradan kontrolün tamamlanması ve değerlendirilmesi
MADDE 15 – (1) Merkez denetim elemanı sonradan kontrol sonucuyla ilgili olarak sonradan kontrole tabi
kişilerle nihai bir görüşme yapar. Kontrol sonucunda gümrük vergileri tutarı ile gümrük mevzuatı ve ilgili
diğer mevzuatta öngörülen yükümlülükler açısından bir değişikliğin olmaması veya kontrole tabi kişinin
talepte bulunmaması durumunda bu görüşme yapılmayabilir. Bu görüşmede, özellikle ihtilaf konusu
hususlar, hukukî değerlendirme ve tespit edilen hususların gümrük vergileri ve sonuçları açısından etkileri
ifade edilir.
(2) Nihai görüşmenin sonucu bir tutanağa bağlanır. Bu tutanakta düzenlenme yeri, tarihi, görüşme
konusu, görüşmede bulunanların isim, unvan ve imzaları yer alır. Bu tutanağın bir sureti ilgiliye verilir.
Sonradan kontrole ilişkin raporlar
MADDE 16 – (1) Sonradan kontrol sonucunda varsa, vergilendirme için önemli olan tespitler, muhtemel
vergi tutarı değişiklikleri ve yol gösterici nitelikteki tespitlerin yer aldığı değerlendirme raporu düzenlenir.
Ancak, bu konularda önemli bir tespit söz konusu olmazsa, rapor düzenlenmeden bu hususun yazılı
olarak kişiye bildirilmesi yeterli olur.
-97-
(2)
Kişinin talep etmesi durumunda, rapor değerlendirmeye tabi tutulmadan kendisine gönderilir ve
15 gün içinde görüşlerini bildirme fırsatı tanınır.
(3)
Sonradan kontrol sonucunda sonradan kontrolü yapan merkez denetim elemanının genel
tespitlerini, değerlendirmelerini ve idarece alınması gereken önlemleri içeren idari rapor tanzim edilerek
Müsteşarlığa sunulur. Bu rapora değerlendirme raporu da eklenir. Bu raporlar sonradan kontrolü yapan
merkez denetim elemanının çalışma usul ve esaslarını düzenleyen mevzuat hükümlerine göre işlem
görür.
Sınırlı sonradan kontrol
MADDE 17 – (1) Müsteşarlık, risk analizi kriterlerine göre düzenli aralıklarla sonradan kontrole gerek
bulunmadığını düşünüyorsa, sınırlı sonradan kontrol de uygulayabilir.
(2) Sınırlı sonradan kontrol sırasında düzenli sonradan kontrolde belirtildiği şekilde işlem tesis edilir.
Risk puanı
MADDE 18 – (1) Sonradan kontrolü yapan merkez denetim elemanlarının düzenlediği değerlendirme ve
idarî raporlar, sekreterya işlemlerini yürüten birim tarafından değerlendirilerek, sonradan kontrole tabi
tutulan her kişiye bir risk puanı verilir. Bu puanlar Birim tarafından risk değerlendirmelerinde kullanılır.
Risk puanlamasında; (1) düşük riskli, (2) orta riskli ve (3) yüksek riskli durumu ifade eder. Risk puanları
verilirken riskin hangi alanlara (menşe, kıymet, tarife veya 4458, 5607, 5237 sayılı kanunlar ve
benzerlerine) ilişkin olduğu da belirtilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM - Çeşitli ve Son Hükümler
Hüküm bulunmayan hususlar
MADDE 19 – (1) Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hususlarda;
a) 17/7/2006 tarihli ve 2006/10757 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Gümrük
Müsteşarlığı Teftiş Kurulu Tüzüğü,
b) 11/8/1999 tarihli ve 23783 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Kontrolörleri Yönetmeliği,
c) 13/4/2007 tarihli ve 26492 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Muhafaza Kontrolörleri
Yönetmeliği,
ç) 13/4/2007 tarihli ve 26492 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü
Kontrolörleri Yönetmeliği,
d) 28/3/1991 tarihli ve 20828 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Maliye Bakanlığı Tasfiye Kontrolörleri
Görev ve Çalışma Yönetmeliği, hükümleri uygulanır.
Yürürlük
MADDE 20 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 21 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Gümrük Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan yürütür.
-98-

SK Rehberi - Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş

Transkript

Benzer belgeler

TC GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Gümrükler Genel

Gümrükler Genel Müdürlüğü

Motorsuz treyler transmikser harç karıştırıcının ÖTV`ye tabi olup

T.C. BAŞBAKANLIK GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI Gümrükler Genel

Silah Bilgisi ve Atış E - Eğitim Dairesi Başkanlığı

TC GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Gümrükler Genel Müdürlüğü

YOLCU REHBERİ

: : [email protected] T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Risk

Şişme Bot ve Dıştan Takma Motorun ÖTV`ye Tabi Olup Olmadığı hk.