Untitled - yazılım teknolojileri araştırma enstitüsü
Transkript
Untitled - yazılım teknolojileri araştırma enstitüsü
İÇ İ NDE Kİ L E R BAŞKANIN MESAJI 3 BİLGEM 4 BİLGEM TEKNOLOJİ TRANSFER VE SANAYİLEŞTİRME 8 BİLGEM STRATEJİK PLANLAMA, İŞ GELİŞTİRME, PROGRAM VE TEKNOLOJİ YÖNETİMİ 12 BİLGEM TEST VE DEĞERLENDİRME 16 BİLGEM KAMU SERTİFİKASYON MERKEZİ 20 UEKAE ULUSAL ELEKTRONİK VE KRİPTOLOJİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ 26 BTE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ENSTİTÜSÜ 36 TBAE TEMEL BİLİMLER ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ 48 İLTAREN İLERİ TEKNOLOJİLER ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ 52 SGE SİBER GÜVENLİK ENSTİTÜSÜ 60 YTE YAZILIM TEKNOLOJİLERİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ 68 ‘‘ NİTELİKLİ ARAŞTIRMA KADROMUZLA, GÜNCEL TEKNOLOJİYE YÖN VERMEK VE GELECEĞİN TEKNOLOJİSİNİ ŞEKİLLENDİREBİLMEK ADINA ÇIKTIĞIMIZ YOLDA EMİN ADIMLARLA İLERLİYORUZ. ‘‘ 40 YILI AŞKIN BİLGİ BİRİKİMİ VE TECRÜBEMİZLE, BİLİŞİM, BİLGİ GÜVENLİĞİ VE İLERİ ELEKTRONİK ALANLARINDA GERÇEKLEŞTİRDİĞİMİZ ÇALIŞMALARLA ÜLKEMİZİN TEKNOLOJİK İHTİYAÇLARINA YENİLİKÇİ VE MİLLİ ÇÖZÜMLER ÜRETMEKTEYİZ. Tümdevre 4 B İ LGE M BİLGEM Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi Her geçen gün bilişim sistemlerine olan ihtiyacımız artıyor. Öyle ki, bilişim sistemleri olmadan günlük hayatımızı sürdürmemiz artık söz konusu bile değil. Yaşadığımız bilgi çağında, her türlü işimizi gerçekleştirmek için elektronik bir cihaz veya sistemden yararlanıyoruz. Elektronik cihaz ve sistemlerle gerçekleştirdiğimiz işlemlerin güvenli ve güvenilir bir şekilde tamamlanması son derece önem taşımaktadır. İşlenen bilginin güvenliği, bütünlüğü, kaynağından emin olunması ve inkar edilemez olması bir gereklilik olarak karşımıza çıkıyor. Bir o kadar önemli olan başka bir konu ise bilişim sistemlerinin iş sürekliliğini sağlayacak, kurumsal verimi artıracak güvenilir ve yenilikçi çözümleri içermesinin gerekliliğidir. Askeri veya sivil bilginin güvenli bir şekilde saklanması ve iletilmesi, ülkeler için olduğu kadar, kurumlar için de hayati öneme sahiptir. Bahsi geçen bu güvenliğin sağlanabilmesi için bazıları ciddi bütçeler ayırırken, bazılarının da güvenlik ihtiyacının farkında olmadıkları görülmektedir. TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK AR-GE MERKEZLERİNDEN BİRİ OLAN BİLGEM’İN TEMELLERİ 1968 YILINDA ATILMIŞTIR. Kurumsal bilişim çözümleri ancak ve ancak tüm boyutları ile ele alınarak tasarlandıklarında beklenen faydayı sağlayabilirler. Bu nedenle, biz çözümlerimizi geliştirirken sadece yeni teknoloji ve cihazların özelliklerine değil, bunların yanı sıra tüm süreçlerde büyük etkisi olan insan faktörüne, kurumların alışkanlıklarına, yeni teknoloji ve cihazların kullanılabilirliğine de odaklanıyoruz. 5 B İ LG E M Doğru yaklaşım; bilişim sistemleri ve çözümlerinden beklenen hizmet ve güvenliğin doğru analiz edilmesi, sonrasında etraflı bir risk analizi ile sistem mimarisine karar verilmesidir. TÜBİTAK BİLGEM, kamu ve özel sektörden gelen müşterilerinin bilişim ve güvenlik ihtiyaçlarını tek tip çözümlerle değil, her bir müşterisinin gereksinimini karşılayacak özel çözümler sağlama prensibi ile hareket etmektedir. AR-GE Yapılanması Sınırları Aşan Başarılar %80’inden fazlası araştırma ve geliştirme personeli olmak üzere, 1.500 kişiyi aşan insan kaynağıyla, TÜBİTAK BİLGEM, bilişim teknolojileri, bilgi güvenliği ve ileri elektronik alanlarında faaliyet göstermektedir. 40 yılı aşkın bir zaman dilimine yayılmış bilgi birikimi ile de bu çalışma alanlarında yine Türkiye’nin en yetkin Ar−Ge merkezi olma niteliğini taşımaktadır. TÜBİTAK BİLGEM’in bünyesinde faaliyet gösteren Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü (UEKAE), Bilişim Teknolojileri Enstitüsü (BTE), İleri Teknolojiler Araştırma Enstitüsü (İLTAREN), Siber Güvenlik Enstitüsü (SGE) ve Yazılım Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (YTE) bilgi güvenliği, yazılım ve telekomünikasyon alanlarında bugüne kadar yüzlerce başarılı projeye imza attı. Bu enstitülerin hayata geçirdiği projeler sayesinde Türkiye, bilgi güvenliği ve bilişim alanlarında teknolojik bağımsızlığını ilan eden dünyanın sayılı ülkeleri arasında yerini almıştır. BİLGEM tarafından geliştirilen ürün ve çözümler ülke sınırlarını aşarak özellikle birçok Avrupa ve Asya ülkesi ile NATO tarafından kullanılmaktadır. BİLGEM, ÜLKEMİZİN TEKNOLOJİK İHTİYAÇLARINI KARŞILAYAN, BÜYÜK ÖLÇEKLİ PROJELERLE TÜRKİYE’NİN UFKUNU GENİŞLETEN, HAYATA GEÇİRDİĞİ PROJELERLE GÜVEN VEREN BİR AR-GE MERKEZİDİR. 6 Bir başka deyişle, Türkiye, artık bilişim ve bilgi güvenliği alanlarında teknolojiyi sadece satın alıp kullanan bir ülke olmaktan çıkıp, bu gelişmiş teknolojileri ihraç eden ve dünya devleri ile rekabet eden bir ülke konumuna gelmiştir. TEKNOLOJİ TRANSFER VE SANAYİLEŞTİRME BAŞKAN YARDIMCILIĞI, TÜBİTAK BİLGEM’DE GELİŞTİRİLEN TEKNOLOJİ VE BULUŞLARIN YERLİ SANAYİ KURULUŞLARI KANALIYLA ÜRÜNE DÖNÜŞMESİNİ SAĞLAR. 8 B İ LG E M Teknoloji Transfer ve Sanayileştirme Teknoloji Transfer ve Sanayileştirme Başkan Yardımcılığı, kaynak kullanımını optimize ederken paydaş memnuniyetini ön plana çıkarmayı hedeflemektedir. TÜBİTAK BİLGEM bünyesinde 2012 yılında kurulan, Teknoloji Transfer ve Sanayileştirme Başkan Yardımcılığı, geliştirilen teknoloji ve ürünlerin geliştirilmesi sürecine destek sağlayan Ürün Gerçekleştirme Destek, Tümleştirme ve Test, Ön Üretim ve Prototip Gerçekleştirme, Entegre Lojistik ve Müşteri Destek Birimlerini tek bir çatı altında toplayarak bütün Ar-Ge gruplarına hizmet eden, kaynakları daha etkin ve verimli kullanan bir yapıya dönüşmüştür. Yeni kurulan Sanayileştirme ve Teknoloji Transfer Ofisi ile geliştirilen teknoloji ve ürünlerin yerli sanayimize kazandırılmasının önü açılmıştır. Hedef, dünyaca kabul görmüş teknoloji transfer yöntemlerini kullanarak TÜBİTAK-Sanayi işbirliğini üst seviyeye çıkarmaktır. Entegre Lojistik ve Müşteri Destek Birimi ile bütün ürünlerin takibi, satış sonrası hizmet ve lojistik desteğinin tek merkezden yapılması sağlanmıştır. Böylelikle yüksek hizmet kalitesi ile paydaş kurumların memnuniyetinin arttırılması hedeflenmiştir. TEKNOLOJİ TRANSFER VE SANAYİLEŞTİRME BAŞKAN YARDIMCILIĞI, YENİDEN YAPILANMA ÇERÇEVESİNDE 2012 YILINDA FAALİYETE GEÇMİŞTİR. 9 BİLGEM, ENTEGRE LOJİSTİK VE MÜŞTERİ DESTEK BİRİMİ İLE HİZMET KALİTESİNİ DAHA İLERİ SEVİYEYE TAŞIMAYI HEDEFLEMEKTEDİR. 10 B İ LG E M Sanayileştirme ve Teknoloji Transfer Ofisi Tümleştirme ve Test Birimi Entegre Lojistik ve Müşteri Destek Sanayileştirme ve Teknoloji Transfer Ofisi, BİLGEM’e ait ürün, teknoloji ve buluşların sanayileştirilmesi amacıyla, yerli üreticilerle transfer faaliyetlerini yürütmektedir. Tümleştirme ve Test Birimi, ürünün tasarım başlangıç aşamasındaki faaliyetler kapsamında olup tasarım prototipinin üretilmesi, geçerlenmesi, sistem ve kabul testlerinin yürütülmesi gibi süreç gereksinimlerinin karşılanmasını sağlamaktadır. Birim aynı zamanda yazılım projeleri için işlevsel ve performans testleri, donanım projeleri için ürün işlev, elektrik ve performans testleri ve kabul testleri faaliyetlerini de yerine getirmektedir. BİLGEM bünyesinde üretilen ve geliştirilen kritik önemdeki ürünlerin ve teknolojilerin entegre lojistik ve müşteri destek faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Ofis; yatırımcı bilgilendirme, pazar koordinasyonu, işbirliği geliştirme, yeni teknoloji şirketlerinin planlanması, fikri mülkiyet haklarının korunması, pazarlanması, satılması ve satış gelirlerinin yönetimi faaliyetlerini yürütmektedir. Ürün Gerçekleştirme Destek Ürün Gerçekleştirme Destek, ürün gerçekleştirme tasarım gruplarının projeleri kapsamında ihtiyaç duyduğu endüstriyel ve mekanik tasarım faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Birim; endüstriyel ve mekanik tasarımı, baskılı devre tasarımı, güvenilirlik testleri, mekanik prototip imalatı ve baskılı devre üretimi faaliyetlerini yürütmektedir. Yedek parça stok yönetimi, saha montajı, teknik servis, teknik personel eğitimleri ve hata bildirim yönetimi başlıca görevlerindendir. Kaliteli servis hizmeti ile paydaşlarının gereksinimlerine süratle yanıt veren bir anlayış ile çalışmalarını sürdürmektedir. Ön Üretim ve Prototip Gerçekleştirme Tasarım ve geliştirilmesi tamamlanmış ürün ve teknolojilerin ilk ürün konsepti olarak üretilmesini sağlar ve destek faaliyetlerini yürütür. Kalite kontrol ve kabul testleri faaliyetlerini bu bölüm gerçekleştirmektedir. SANAYİLEŞTİRME VE TEKNOLOJİ TRANSFER OFİSİ, BİLGEM’E AİT ÜRÜN, TEKNOLOJİ VE BULUŞLARIN SANAYİLEŞTİRİLMESİ AMACIYLA, YERLİ ÜRETİCİLERLE TRANSFER FAALİYETLERİNİ YÜRÜTMEKTEDİR. 11 TÜM BİRİM VE ENSTİTÜLERİN BİR BÜTÜN OLARAK KURUMSAL STRATEJİK HEDEFLER DOĞRULTUSUNDA, KOORDİNASYON İÇİNDE, VERİMLİ VE MÜŞTERİ ODAKLI ÇALIŞMASI HEDEFLENMEKTEDİR. 12 B İ LG E M Stratejik Planlama, İş Geliştirme, Program ve Teknoloji Yönetimi Stratejik Planlama ve Süreç Yönetimi, İş Geliştirme ve Müşteri İlişkileri, Program Yönetimi ve İzleme ile Teknoloji Yönetimi ve Trend Analizi Birimleri yeni stratejik vizyon çerçevesinde tek çatı altında toplanmıştır. BİLGEM’in yeni stratejik vizyonu çerçevesinde kurulan Stratejik Planlama, İş Geliştirme, Program ve Teknoloji Yönetimi Başkan Yardımcılığı, tüm birim ve enstitülerinin bir bütün olarak kurumsal stratejik hedefler doğrultusunda, koordinasyon içinde, verimli ve müşteri odaklı çalışmasını hedeflemektedir. Stratejik Planlama ve Süreç Yönetimi Birimi Stratejik Planlama ve Süreç Yönetimi Birimi, stratejik planın geliştirilmesine yönelik faaliyetleri koordine etmekte ve bu faaliyetlerin uygulanmasını gözetmekte; stratejik amaç ve hedeflerin bireylere kadar yaygınlaştırılması ve kurum içinde gerçekleştirilen tüm faaliyetlerin belirlenen stratejiler doğrultusunda hizalanmasını sağlamaktadır. Birim, stratejik planı hazırlamak amacıyla geniş katılımlı olarak iç ve dış çevre analizleri gerçekleştirirken; paydaş odaklılık, süreçler, öğrenme ve gelişim perspektiflerini gözeterek dengeli kurum karnesini de ortaya koymaktadır. Stratejik amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesine yönelik faaliyet planları ve performans programlarının oluşturulması süreçlerinin koordinasyonu; stratejik plan izleme ve değerlendirme süreçleriyle planın uygulamasına yönelik ölçümlerin analizi; her türlü iyileştirme, değişiklik ve plan güncellenmesine ilişkin ihtiyaç ve önerilerin raporlanması ve planın sonuçlandırılmasının takibi birimin diğer görevleri arasındadır. STRATEJİK PLANLAMA, İŞ GELİŞTİRME, PROGRAM VE TEKNOLOJİ YÖNETİMİ BAŞKAN YARDIMCILIĞI, 2012 YILININ EYLÜL AYINDA TÜBİTAK BİLİM KURULU’NUN ALMIŞ OLDUĞU KARARLA KURULMUŞTUR. 13 TEKNOLOJİ YÖNETİMİ VE TREND ANALİZİ BİRİMİ, AR-GE VE YENİLİK YÖNETİMİ FAALİYETLERİNİ KOORDİNE ETMEK, GELECEĞİN TEKNOLOJİLERİYLE İLGİLİ TUTARLI VE SAĞLAM ÖNGÖRÜLER OLUŞTURMAK AMACIYLA KURULMUŞTUR. 14 B İ LG E M İş Geliştirme ve Müşteri İlişkileri Birimi Program Yönetimi ve İzleme Ofisi Teknoloji Yönetimi ve Trend Analizi Birimi İş Geliştirme ve Müşteri İlişkileri Birimi, BİLGEM’in sahip olduğu teknolojiler sonucunda kazanılan ürün ve çözümleri müşteriye tanıtmakta, müşteri ile müzakereleri yürütmekte, fiyatlandırma ve maliyet analizi yapmakta, teklif ve sözleşmeleri hazırlamaktadır. Birim, tanıtım ve halkla ilişkiler kapsamında katalog ve ürün broşürleri tasarımı ile sergi ve fuar katılım organizasyonu faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Program Yönetimi ve İzleme Ofisi, kurumsal müşterilere ait çok disiplinli ve birden fazla enstitünün bir arada çalıştıkları projelerin izlenmesi ve raporlanması, BİLGEM’e bağlı enstitüler arası programlar seviyesinde koordinasyonun sağlanması amacıyla kurulmuştur. Bu açıdan, tüm proje paydaşları ile ortak çalışmalar yürütmekte ve paydaşları yakından izlemektedir. Teknoloji Yönetimi ve Trend Analizi Birimi, BİLGEM’in, faaliyet gösterdiği teknoloji alanlarında Ar-Ge ve yenilik yönetimi faaliyetlerini koordine etmek, geleceğin teknolojileriyle ilgili tutarlı ve sağlam öngörüler oluşturmak amacıyla kurulmuştur. Birim ayrıca, tüm kamu kurumları, askeri ve sivil kurumlar ile ticari kuruluşların taleplerini kayıt altına alarak, çözüme yönelik kurum içi yönlendirmeleri yaparak analiz ve sonuç odaklı çalışmalarla müşteri memnuniyetini arttırma yolunda çalışmalar yürütmektedir. Program Yönetimi ve İzleme Ofisi, proje paydaşları arasında koordinasyonu, sürekli ve etkin bilgi paylaşımını sağlamakta, iş tekrarlarını önlemekte, yaşam döngüsü boyunca projeleri izleyerek etkin risk analizi yapılmasına yardımcı olmaktadır. Birim, dünyadaki teknolojik yenilikleri izlemekte, teknoloji yönetimi, teknolojik öngörü, teknolojik planlama, teknolojik risk analizi ve rekabet stratejileri alanlarında çalışmalar yürütmektedir. Ofis aynı zamanda kurumsal müşteriler nezdinde, müşteri arayüzü hizmeti vermekte ve müşteri memnuniyeti geri bildirimlerinin eşgüdümünü sağlayarak BİLGEM‘in hizmet ve ürün kalitesinin yükselmesine katkı sağlamaktadır. PROGRAM YÖNETİMİ VE İZLEME OFİSİ, PROJE PAYDAŞLARI ARASINDA KOORDİNASYONU SAĞLAMAKTA VE İŞ TEKRARLARINI ÖNLEMEKTEDİR. 15 TEST, DEĞERLENDİRME VE ANALİZ BİRİMLERİ TEK ÇATI ALTINDA TOPLANARAK, ENSTİTÜLERDEKİ ÜRÜN GELİŞTİRME VE TASARIM GRUPLARINDAN BAĞIMSIZ ÇALIŞMA ORTAMI OLUŞTURULMUŞTUR. TEMPEST Test Laboratuvarı B İ LG E M Test ve Değerlendirme Test ve Değerlendirme Başkan Yardımcılığı, 4’ü bilgi güvenliği konusunda olmak üzere, toplam 6 test ve değerlendirme laboratuvarının koordinasyonundan sorumludur. Bu laboratuvarlar, TEMPEST, Kripto Analiz, COMSEC, Ortak Kriterler, Yazılım Test ve Kalite Değerlendirme ile Radar Performans ve İz Analizi birimlerinden oluşmaktadır. BİLGEM bünyesindeki test, değerlendirme ve analiz birimleri tek çatı altında toplanarak, enstitülerdeki ürün geliştirme ve tasarım gruplarından bağımsız çalışma ortamı oluşturulmuş ve değerlendirme süreçlerine bütünsel bir yaklaşım kazandırılmıştır. Böylece, ortak çalışma gerektiren konularda daha kolay eşgüdüm sağlanması ve kaynakların daha etkin kullanılarak iç ve dış müşterilere daha verimli hizmet üretilmesi amaçlanmaktadır. BİLGEM’DE ULUSLARARASI STANDARTLARDA FAALİYET GÖSTEREN 6 TEST VE DEĞERLENDİRME LABORATUVARI BULUNMAKTADIR. 17 B İ LG E M TEMPEST Kripto Analiz COMSEC TEMPEST Test Laboratuvarı; Millî MST 401-1 (A) ve NATO SDIP 27/1 TEMPEST test standartlarına uygun olarak cihaz, sistem ve platform seviyesinde testler, Millî MY 401-4 ve NATO SDIP 29/1 yönergelerine uygun olarak kamu kurumları, özel sektör kuruluşları ve güvenlik kurumlarının bina ve altyapılarında TEMPEST tesisat incelemeleri yapmaktadır. Ayrıca, TEMPEST Test ve Analiz Sistemleri geliştirilmesi (Otomatik TEMPEST Test ve Kaçak Tespit Sistemi, Ekran Kaçakları Algılama Sistemi ve TEMPEST Bina Değerlendirme Sistemi), eğitim (TEMPEST Testleri, Genel TEMPEST Eğitimi ve TEMPEST Genel Tesisat Rehberi), cihaz, sistem ve tesisat bazında TEMPEST danışmanlığı ile bilgi kaçakları analizi faaliyetlerini yürütmektedir. Kripto Analiz Laboratuvarı, bilgi güvenliği cihazlarında gizlilik, bütünlük, kaynak ve kimlik doğrulama gibi amaçlar için kullanılan kriptografik algoritma ve protokoller ile anahtar üretim-dağıtım mekanizmalarının kripto analiz ve değerlendirme faaliyetlerini yapmaktadır. Bu analizler kapsamında, kullanılan kriptografik mekanizmaların aktif ve pasif saldırı altında bilgi güvenliği zaafiyeti oluşturup oluşturmadığı analiz edilmektedir. COMSEC (Communication Security) laboratuvarı, bilgi güvenliği cihazlarından yetkisiz olarak bilgi elde edilmesi, dolayısıyla bilgi güvenliğinin tehlikeye düşmesi riskini analiz etmektedir. COMSEC, hedef cihazlarda kripto güvenliğinin sağlanıp sağlanmadığını, cihazın dışarıya yan kanal bilgisi verip vermediğini ve cihazın fiziksel güvenliğinin sağlanıp sağlanmadığını test etmekte ve doğabilecek riskleri kontrol etmek amacıyla gerekli tasarım ilkelerine uyulup uyulmadığını tespit etmektedir. KRİPTO ANALİZ TESTLERİ, KRİPTOGRAFİK MEKANİZMALARIN AKTİF VE PASİF SALDIRI ALTINDA BİLGİ GÜVENLİĞİ ZAAFİYETİ OLUŞTURUP OLUŞTURMADIĞINI ANALİZ ETMEKTEDİR. 18 Kripto Analiz laboratuarı; bilgi güvenliği sistemlerinin geliştirilme süreci öncesi kriptografik risk analizi yapılması, Türkiye’nin NATO’daki güvenlik çalışma gruplarında temsil edilmesi, kripto analiz kabiliyetlerinin iyileştirilmesine yönelik araştırma faaliyetlerinde bulunulması ile kamu ve özel sektöre kripto eğitimi verilmesi faaliyetlerini yürütmektedir. B İ LG E M OKTEM YTKDM RAPSİM Güvenlik fonksiyonları içeren bir yazılım ya da donanımın, yazılım veya donanımı üretenler tarafından değil, bağımsız bir gözle değerlendirilmesi gerekmektedir. BİLGEM, bilgi teknolojileri ürün güvenliğini uluslararası bir standart olan ISO/IEC 15408 Ortak Kriterler (OK) testleriyle garanti altına almaktadır. Ortak Kriterler Test Merkezi (OKTEM), güvenlik duvarından akıllı kart tümdevrelerine, güvenlik uygulama yazılımlarından kriptolu belleklere kadar geniş bir ürün yelpazesine OK güvenlik testleri yapmaktadır. Yapılan testler Türkiye’nin OK sertifika makamı olan Türk Standartları Enstitüsü’ne (TSE) raporlanmakta, test süreci sonunda güvenli bulunan ürünlere TSE tarafından uluslarası geçerliliği olan OK sertifikası verilmektedir. Yazılım Test ve Kalite Değerlendirme Merkezi (YTKDM), 2010 yılında Devlet Planlama Teşkilatı desteğiyle kurulan bir merkezdir. Yazılım sektöründe hedeflenen zamanda ve maliyette, doğru, kaliteli ve güvenilir yazılımların üretilmesi şirketler açısından çok önemli bir konudur. Bu bağlamda, yazılımların kendisinden beklenen davranışları gösterip göstermediğini, hedeflenen kalite kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığını ve standartlara uyup uymadığını tespit etmek amacıyla merkez, yazılım test ve kalite değerlendirmesine yönelik ulusal ve uluslararası projelerden elde etmiş olduğu bilgi ve tecrübesini yazılım sektörüne hizmet olarak sunmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan rüzgar enerjisi kullanımı, dünyada olduğu kadar ülkemizde de önemli artışlar göstermektedir. Fakat, tesis edilen rüzgar enerji santrallerindeki (RES) türbinler sebebiyle elektromanyetik yayılım yapan cihazlar üzerinde bazı olumsuz etkiler gözlenmektedir. OKTEM, bilgi teknolojileri ürünlerini test etmenin yanında, kritik ürünlerin güvenlik gereksinimlerinin tanımlanması süreçlerinde danışmanlık sunmakta ve uluslararası standartlara uygun koruma profilleri hazırlamaktadır. Radar Performans ve İz Analiz Merkezi (RAPSİM), elektromanyetik ışıma yapan askeri ve sivil sistemlere karşı RES’lerin etkilerini incelemek amacıyla kurulmuştur. RAPSİM kapsamında çeşitli radar, seyrüsefer ve muhabere sistemlerinin benzetimi gerçek coğrafi konum ve parametreler kullanılarak analiz edilebilmekte ve benzetim ortamında sonuç alınabilmektedir. Tüm sistemler yüksek sadakatli mühendislik seviyesinde modellenmiştir. Analiz ve benzetim sonuçları ileri düzey grafik ara yüzlerinde sergilenmekte ve otomatik raporlama yapılabilmektedir. RAPSİM’de ayrıca RKA YAZGEL yazılımıyla her çeşit platformun Radar Kesit Alanı’nın (RKA) hesaplanması ve Ters Yapay Açıklıklı Radar (TYAR) görüntülerinin oluşturulması faaliyetleri gerçekleştirilmekte; RKA azaltma veya artırma çalışmaları yapılabilmektedir. RÜZGAR TÜRBİNLERİ YÜZÜNDEN ELEKTROMANYETİK YAYILIM YAPAN CİHAZLAR ÜZERİNDE BAZI OLUMSUZ ETKİLER GÖZLENMEKTEDİR. 19 BİNLERCE TON KAĞIT İSRAFI, MİLYONLARCA İMZA, SAATLERCE BEKLENEN KUYRUKLAR TARİH OLUYOR! KAMU S M KAMU SM Kamu Sertifikasyon Merkezi Kamu hizmetleri evinize, ofisinize kadar geliyor! Ve bunların hepsi Kamu Sertifikasyon Merkezi’nin geliştirdiği ufacık bir karta sığıyor. Kamu Sertifikasyon Merkezi, BiLGEM’in bilgi güvenliği ve elektronik imza teknolojilerindeki yetkinliği sayesinde, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu’na uygun, ülkemizin tek kamu elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı (ESHS) olarak BiLGEM çatısı altında hizmet vermek üzere, 2005 yılında kurulmuştur. Kamu SM, kişilerin kimlik doğrulamasını elektronik ortamda sağlayan nitelikli elektronik sertifika servisleri, açık anahtar altyapısı, e-imza uygulamaları gibi elektronik ortamda gerekli güvenilirliği ve güvenliği sağlayıcı hizmetlerde uzmanlaşmış durumdadır. Kamu SM, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu’na uygun nitelikli elektronik sertifikalar hazırlar ve bu sertifikaları imza oluşturma verileriyle birlikte güvenli elektronik imza donanım araçlarına yükleyerek alıcılarına teslim eder. Ayrıca, sertifika başvurusunda bulunan kişilerin başvuru bilgilerini toplarken, sertifikaları hazırlarken ve teslim ederken güvenli ürün ve sistemleri kullanmak, hizmeti güvenilir bir biçimde yürütmek, sertifikaların taklit ve tahrif edilmesini önlemekle ilgili her türlü tedbiri alır. TÜRKİYE’NİN İLK ELEKTRONİK SERTİFİKA HIZMET SAĞLAYICISI OLAN KAMU SM 2005 YILINDA KURULMUŞTUR. 21 E-İMZA, ELEKTRONİK ORTAMDA GERÇEKLEŞTİRİLEN ONAY İŞLEMLERİNE HUKUKİ ONAY KAZANDIRIR VE KAĞIDI ORTADAN KALDIRIR. KAMU SM Nitelikli Elektronik Sertifika (NES) e-İmza Uyum Değerlendirmesi 15 Ocak 2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu’na göre, yetkilendirilmiş Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcıları’nın vereceği güvenli elektronik imza, elle atılan imza ile aynı hukuki sonucu doğurmaktadır. Kanuna uygun olarak oluşturulmuş e-İmza, bilgisayarda veya elektronik ortamda gerçekleştirilen onay işlemlerine hukuki dayanak kazandırır ve kağıdı ortadan kaldırır. Onay amaçlı irade beyanında bulunmak isteyen kişi, kurumunun elektronik evrak akış sisteminde, web üzerinden sunulan hizmetlerde ya da e-Devlet hizmetlerinde elektronik imza kullanabilir. 5070 Sayılı Elektronik İmza Kanunu ile kağıt ortamında yapılan işlemler elektronik ortamda hukuki kurallara uygun biçimde uygulanabilmektedir. NES ve e-İmza kullanımı ile kurum veya kişiler zaman, para ve iş gücünden tasarruf etme avantajını elde ederler. 19 Nisan 2006 tarihinde Resmi Gazete‘de yayınlanan 2006/13 sayılı ve “Kamu Sertifikasyon Hizmetlerine İlişkin Usul ve Esaslar” konulu Başbakanlık Genelgesi, Kamu SM’ye mevcut görevlerine ek olarak kamu kurum ve kuruluşlarının e-İmza uygulamalarını inceleme görevi vermiştir. Genelge, NES talebinde bulunan kamu kurumlarının bu taleplerinin aşagıdaki teknik hususlar göz önüne alınarak Kamu SM tarafından değerlendirmeye alınmasını öngörmektedir. SANAL ALIŞVERİŞ, BANKACILIK İŞLEMLERİ, E-DEVLET UYGULAMALARI, E-POSTA GİBİ VERİ GÜVENLİĞİ GEREKTİREN TÜM UYGULAMALARDA E-İMZA KULLANILABİLİR. Kamu SM’ye Nitelikli Elektronik Sertifika (NES) talebinde bulunan kamu kurumlarının elektronik imza ve/veya mobil imza uygulamalarının e-İmza mevzuatında geçen uluslararası teknik standartlara uygunlugunun Kamu SM tarafından değerlendirmeye alınması genelge gereği zorunludur. Kamu SM, bu zorunlulugu, kaliteli e-İmzanın oluşturulması ve yaygınlaştırılması için kendisine asli bir görev addetmiştir. Kamu SM, e-İmza kütüphanelerinin entegrasyonu sırasında teknik danışmanlık hizmetleri ve kurumsal müşterilerin talepleri üzerine e-İmza eğitimi de vermektedir. 23 KAMU SM Mali Mühür (MM) Sertifikası Zaman Damgası Güvenli Sunucu Sertifikası Kamu SM sistemi tarafından üretilen MM sertifikaları, Gelir İdaresi Başkanlığı’nca Vergi Usul Kanunu kapsamında yapılan düzenlemelerde kullanılmaktadır. Tüzel kişi, kurum, kuruluş ve işletmelere ait verilerin bütünlüğü, kaynağı, içeriği garanti altına alınmaktadır. Elektronik ortamda ilgili muhataba iletilmesi ve saklanması sırasında güvenlik ve gizliliği sağlanmaktadır. Kamu SM tarafından Mali Mühür Sertifikası (MÜS) ve Güvenlik Hizmetleri Sertifikası (GÜS) olmak üzere iki tip sertifika üretilmektedir. Sertifika sahibinin vergi kimlik numarası ve unvanı ile ilgili bilgileri içeren bu sertifikalar ile e-Fatura ve ilgili mevzuatla izin verilen diğer belgeler mühürlenir ve şifrelenebilir. Mali Mühür Sertifikası; e-Fatura, e-Defter ve e-Bilet portallarında kullanılmaktadır. 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu’na göre Zaman Damgası, bir elektronik verinin, üretildiği, değiştirildiği, gönderildiği, alındığı ve/veya kaydedildiği zamanın tespit edilmesi amacıyla, elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı tarafından elektronik imzayla dogrulanan kaydı ifade eder. Kamu SM, isteyen herkese zaman damgası hizmeti sunmaktadır. Zaman Damgası belli bir verinin belirtilen bir tarihte var olduğunu kanıtlar. Zaman Damgası Sunucusu, zaman damgalarını imzalamak için açık anahtar teknolojisini kullanarak, verinin bütünlüğünü ve belirli bir tarihteki varlığını onaylar. Bir sözleşmenin imzalandığı, paranın transfer edildiği, başvurunun yapıldığı vb. tarih ve saati kanıtlama ihtiyacı günümüz e-ticaret, e-devlet uygulamaları için hayati önem taşımaktadır. Bununla birlikte, yeni bir çizim, tasarım, fotoğraf, düşünce, araştırma, formül, algoritma, kitap gibi fikri ve mülki kullanım hakkı elde edilmek istenen her türlü elektronik veri için zaman damgası alınabilir. Secure Sockets Layer (SSL), internet veya intranet üzerinde sunucu ile uç bilgisayarın iletişiminin güvenli bir şekilde olmasını sağlayan bir üründür. SSL sertifikası ile internet veya intranet ortamında gönderilen ve alınan verinin gizliliğini sağlayarak üçüncü bir kişi tarafından izlenmesine engel olunur. SSL sertifikasıyla kriptografik algoritma kullanılarak kurulan bağ ile güvenli veri iletişimi sağladığından birçok kurum tarafından web sayfalarında kullanılmaktadır. SSL ile kullanıcı tarafından paylaşılan kişisel bilgilerin bir başkası tarafından elde edilmesine, değiştirilmesine ve kullanılmasına engel olarak sahteciligi önlenir. SSL sertifikalarının günümüzde en yaygın kullanım şekline örnek olarak; internet üzerinden alışveriş, bankacılık işlemleri, e-devlet uygulamaları, webmail vb. veri iletişim güvenliği gerektiren uygulamalar gösterilebilir. 24 UEKAE, KRİPTOLOJİ VE İLERİ ELEKTRONİK ALANLARINDA ONLARCA PROJEYE İMZA ATMAKTA, ÜLKEMİZİN ASKERİ VE SİVİL İHTİYAÇLARINA ÇÖZÜMLER ÜRETMEKTEDİR. HSM U E KAE UEKAE Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü ülkemizdeki stratejik kamu kurumlarının ihtiyaç duyduğu bilgi güvenliği ve elektronik sistem projelerini geliştirirken aynı zamanda Türkiye’nin bilgi güvenliği birikimine önemli katkılar sağlayan bir Ar-Ge kuruluşudur. Bilgi güvenliği kapsamında teknolojik dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla tasarımdan, tümdevrelerin gerçekleştirilmesine kadar cihazların kritik öneme sahip tüm bileşenleri UEKAE bünyesinde gerçekleştirilmektedir. 40 yılı aşan kurum tecrübesi, yetkin insan gücü, gelişmiş laboratuvar ve test sistemleri, güvenli tesisleri, ISO, AQAP ve CMMI tarafından onaylı kalite ve süreç altyapıları ile ülkemize hizmet eden UEKAE, yürüttüğü projelerde en son bilimsel yöntemleri ve güncel teknolojileri kullanmaktadır. Kriptoloji ve bilgi güvenliği konusunda ülkemizin en büyük kütüphanesi de yine UEKAE bünyesinde bulunmaktadır. 1972 YILINDA KURULAN UEKAE, 40 YILI AŞKIN BİR SÜREDIR KAMU VE ÖZEL SEKTÖR KURULUŞLARIYLA ORTAK AR-GE PROJELERİ YÜRÜTMEKTEDİR. 27 UEKAE Kriptoloji Kriptoloji, bilgi güvenliğini matematiksel yöntemlerle sağlama bilimidir. Veri gizliliği, bütünlüğü, inkar edilemezlik, kimlik doğrulama, erişim denetimi gibi güvenlik servisleri kriptolojik yöntemlerle sağlanır. Kriptoloji Birimi akıllı karttan uyduya, ağ güvenlik cihazlarından sensörlere kadar bilgi güvenliğinin gerekli olduğu tüm ortamlarda özgün kriptografik algoritmaprotokol tasarımı ve analizi konularında faaliyet göstermektedir. Bünyesindeki farklı disiplinlerde uzmanlaşmış nitelikli araştırmacı kaynağı ile bilgi güvenliği alanında disiplinler arası çalışmalar gerçekleştirmektedir. Modern kriptoloji uygulamalarındaki tecrübesine ek olarak kuantum kriptografi ile koşulsuz güvenlik sağlayacak sistemler üzerinde çalışmaktadır. Bilimsel yetkinliğini yayınladığı çok sayıda bilimsel makalenin yanında, Eurocrypt 2008, RFIDSec 2010, LightSec 2011 ve LightSec 2013 konferanslarına ev sahipliği yaparak da göstermiştir. Kriptoloji Uygulamaları Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programı içerisinde yer alan, kablosuz haberleşme sistemleri ve hafif siklet kriptoloji konulu ICE Projesi (Integration of Crypto-D to ERA) kapsamında yeni araştırmacılar istihdam edilmiş ve alanlarında dünya çapında uzman olan araştırmacılarla ortak faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında 30’un üzerinde bilimsel makale yazılmış, 5 tane uluslararası eğitim düzenlenmiştir. Kriptografik algoritma ve protokol tasarımı, gizlilik, mahremiyet, kimlik doğrulama, kısıtlı kaynaklar için güvenlik çözümleri (RFID, sensör ağları, vb.), kuantum kriptoloji ve anahtar dağıtım sistemi bölümün faaliyet alanlarından bazılarıdır. Kriptografik analiz konusunda Test ve Değerlendirme Başkan Yardımcılığı’na teknik destek sağlanmaktadır. UEKAE kriptoloji konusundaki bilgi birikim ve deneyimini ülkemizin ihtiyacı olan alanlarda kriptoloji uygulamaları olarak ürünleştirmektedir. Bu stratejik ürünler, teknolojik dışa bağımlılığı önleyerek, ülkemizin ulusal güvenliğine büyük katkı sağlamaktadır. Son teknolojik yenilikleri bünyesinde barındıran, TEMPEST, COMSEC gibi standartlara uygun olarak geliştirilen kripto cihazları, en üst seviyede güvenliği sağlamaktadır. Kriptolu USB Bellek Cihazı SIR AKILLI KARTTAN UYDUYA, AĞ GÜVENLİK CİHAZLARINDAN SENSÖRLERE, BİLGİ GÜVENLİĞİNİN GEREKLİ OLDUĞU TÜM ORTAMLARDA KRİPTOLOJİ DEVREYE GİRER. 28 UEKAE Kriptografik Ürünler Anahtar Üretim ve Yönetim Sistemleri Uygulamalardan Örnekler Bu alanda anahtar üretim cihazları, anahtar yönetim merkezleri, açık anahtar altyapısı ve kuantum anahtar üreteçleri bulunmaktadır. • Milli uydu kriptosu: Göktürk Kripto Sistemleri Kripto Cihazları • Bilgisayar ağlarını birbirine güvenli bağlayan Gigabit IP Kripto Cihazı: IPKC-G Her türlü ortamdaki kriptolu ses haberleşmesinden uzay kripto çözümlerine, IP kriptodan IFF kriptoya kadar geniş bir yelpazede kripto cihazları geliştirilmektedir. Güvenli masa telefonu, cep telefonu, faks cihazı, UHF/VHF/HF telsiz kripto cihazları, uydu kripto sistemleri, kriptolu USB bellek ve sabit bellek bu alanda geliştirilen diğer ürün çeşitleridir. • E-Devletin temel güvenlik unsuru: T.C. Kimlik Kartı • Aviyonik kripto sistemlerindeki vazgeçilmez çözüm UHF/VHF/HF telsiz kripto cihazı: MİLSEC-3 • Her zaman, her yerde güvenli haberleşmenin yolu, kriptolu cep telefonu: MİLCEP • VoIP, PSTN hatlarda çalışan en gelişmiş milli kriptolu telefon: MİLSEC-4 • Verilerinizi güvenli şekilde saklayan NATO onaylı kriptolu USB bellek: SIR • Her türlü senkron haberleşmede güvenle kullanılan veri kripto cihazı: SVKC • Geniş alan şebekelerinde temel güvenlik unsuru çevrimiçi kripto cihaz ailesi: MİLON-4, 5, 6, 7 • Elektronik imzanın temel unsuru: MA3 • Güvenli anahtar dağıtımında yılların birikimi ve tecrübesi: TELAYS ve EKADAS • Cebimizdeki güvenli akıllı kart: AKİS Kiosk Kart Erişim Cihazı KART İŞLETİM SİSTEMİ, GÜVENLİ KART ERİŞİM CİHAZLARI, ELEKTRONİK KİMLİK DOĞRULAMA SİSTEMİ, E-KİMLİK UYGULAMALARI, KART YÖNETİM VE DAĞITIM SİSTEMLERİ; ELEKTRONİK KİMLİK KAPSAMINDAKİ BAŞLICA ÜRÜNLERDİR. 29 UEKAE Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi Akıllı kart tabanlı yeni Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı, yakın gelecekte mevcut nüfus cüzdanlarının yerini alacaktır. Kimlik kartı ile kamu kurumları ve özel teşebbüsler tarafından elektronik ortamda sunulan hizmetlere güvenli bir şekilde erişim sağlanacaktır. Bu sayede, elektronik ortamda sunulacak hizmet niteliği ve sayısında artış olacaktır. Elektronik ortamdaki hizmetlerden güvenli bir şekilde yararlanılması; UEKAE tarafından geliştirilmiş Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi (EKDS) sayesinde sağlanmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı Bireyin Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olduğunu kanıtlayan bir belge niteliğindedir. Elektronik ortamda sunulan hizmetlerden faydalanabilmek için, kişisel kimlik doğrulama aracı olarak kullanılan görsel ve elektronik güvenlik unsurlarını içerir. Kartın elektronik güvenlik unsurları üzerinde bulunan milli akıllı kart tümdevresi (UKTÜM) ve milli akıllı kart işletim sistemi (AKİS) ile sağlanmaktadır. Kimlik kartı, kart sahibine ait nüfus bilgilerini, fotoğrafı ve biyometrik verileri (parmak izi, parmak damar izi ve el ayası izi) içermektedir. 30 Güvenli Kart Erişim Cihazları (KEC) Kimlik Doğrulama Politika Sunucusu Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi‘nin (EKDS) uç birim cihazıdır. Elektronik ortamda hizmet veren uygulamalar için, kimlik kartının yetkili kurum tarafından verildiğinin ve kartın gerçekten vatandaşa ait olduğunun doğrulanması amacıyla geliştirilmiştir. KEC, hem hizmet isteyen (vatandaş) hem de hizmete katılanın (görevli personel) aynı anda, işlem yapılan yerde olduklarını ispatlamaktadır. KEC, içinde bulunan ve yine UEKAE tarafından geliştirilen Güvenli Erişim Modülü (GEM) sayesinde, kimlik kartı ile güvenli olarak haberleşerek, kart sahibinin kişisel mesajı ve biyometrik verisi gibi standart kart okuyucu ile ulaşılamayan veri alanlarına erişebilmektedir. Farklı kullanım amaçlarına uygun olarak Kurumsal, Bireysel ve KİOSK olmak üzere üç tip kart erişim cihazı geliştirilmiştir. Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi farklı güvenlik seviyelerini (elektronik sertifika, sayısal fotoğraf, kart şifresi, biyomeri vb.) desteklemektedir. Sunulan hizmetin niteliğine bağlı olarak, istenilen güvenlik seviyesi kimlik doğrulama politika sunucusu ile belirlenebilmektedir. Kimlik doğrulama sırasında kullanılacak politika ve güvenlik seviyesi bu sunucu üzerinden tanımlanır. Kimlik Doğrulama Sunucusu KEC tarafından oluşturulan kimlik doğrulama bildirimlerinin doğruluğunun kontrol edildiği merkez sunucudur. Arabirim Yazılımları EKDS, uygulamalara arabirim yazılımları aracılığıyla entegre edilmektedir. Arabirim yazılımları, hizmet altyapısına bağlı olarak istemci ya da sunucu üzerinde çalışabilmektedir. UEKAE YİTAL Haberleşme Teknolojileri 1983 yılında kurulan Yarıiletken Teknolojileri Araştırma Laboratuvarı (YİTAL) ülkemiz için hayati öneme sahip tümdevrelerin tasarlanması ve üretilmesi faaliyetlerinde bulunmaktadır. Elektronik İstihbarat YİTAL’in geliştirdiği özgün CMOS teknolojileri ile üretilen tümdevreler UEKAE tarafından tasarlanan ve üretilen kritik cihazlarda kullanılmaktadır. YİTAL’de halen CMOS teknolojilerine ilave olarak 0.25 µm SiGe HBT BiCMOS teknolojileri geliştirilmesi çalışmaları sürdürülmektedir. Tümdevre tasarım ve üretim teknolojilerine paralel olarak algılayıcı tasarımı ve üretimi ile vatandaşlarımıza nüfus cüzdanı olarak dağıtılması planlanan akıllı kart tümdevrelerinin tasarımı da YİTAL’de gerçekleştirilmektedir. UEKAE 1997’den beri elektronik istihbarata yönelik Ar-Ge ve ürün geliştirme faaliyetlerini sürdürmektedir. Sinyal işleme, sinyal analizi, RF tasarımı alanlarında deneyimli ve uzman insan kaynağı sayesinde elektronik istihbarat sistemlerinin yazılım ve donanım bileşenleri tamamıyla enstitü bünyesinde tasarlanmakta ve üretilebilmektedir. Elektronik istihbarat sistemleri sinyal işleme, sinyal analiz ve yön bulma olmak üzere üç ana bileşenden oluşmaktadır. Yapılan çalışmalarda yüksek hızlı (en az 15 GHz/sn) ve geniş RF bantlı (18 GHz’e kadar) spektrum gözetleme sistemleri geliştirilmiştir. Spektrumun bir bölümünü kaydedebilen ve geri çalabilen sistemler mevcuttur. Spektrumda tespit edilen sinyallerin geliş yönlerinin kestirilmesi amacına yönelik olarak HF/VHF/UHF DF sistemleri de geliştirilmiştir. Elektronik İstihbarat Birimi’nde protokol analizi ve protokol çözümleme çalışmaları da yürütülmektedir. Protokol analizi çalışmalarında, herhangi bir protokol türüne ait serpiştirici, hata kodlama, çerçeve gibi özelliklerin belirlenmesine yönelik araştırmalar yapılmaktadır. Protokol çözümleme çalışmaları ise yukarıda bahsedilen özellikleri tespit edilen bir protokol türüne ait yayınların çözümlenmesini ve taşıdığı verinin elde edilmesini içermektedir. MİLCEP: HER ZAMAN, HER YERDE GÜVENLİ HABERLEŞMENİN YOLU, KRİPTOLU CEP TELEFONU. 31 YİTAL’İN GELİŞTİRDİĞİ ÖZGÜN CMOS TEKNOLOJİLERİ İLE ÜRETİLEN TÜMDEVRELER UEKAE TARAFINDAN TASARLANAN VE ÜRETİLEN KRİTİK CİHAZLARDA KULLANILMAKTADIR. Yarıiletken Teknolojileri Araştırma Laboratuvarı 32 UEKAE Farklı Ortam Haberleşme Sistemi Optoelektronik Ulusal Marker Kontrol Cihazı (UMKC) Haberleşmenin en sıkıntılı olduğu taktik sahada ve özellikle denizde, uydu sistemlerinin çözüm sunmasına karşılık maliyetlerin yüksek oluşu nedeniyle ana ses muhaberesi telsizler üzerinden yapılmaktadır. Telli haberleşmenin sağlanamadığı bu gibi durumda, haberleşmeyi sağlamak üzere, yazılım, donanım ve gerekli protokollerin geliştirilmesi üzerinde çalışılmaktadır. Optoelektronik Birimi, yüksek hassasiyetli optik ölçüm teknolojileri geliştirmekte ve bu teknolojileri kullanarak projeler gerçekleştirmektedir. Ülkemizin önemli bir sorunu olan akaryakıt kaçakçılığının önlenmesi amacıyla geliştirilmiş cihazlardır. 2007 yılından itibaren polis, jandarma, sahil güvenlik gibi birimlerce kullanılarak akaryakıt istasyonlarında, tankerlerde, depolama sahalarında denetimler yapılmakta ve kaçak akaryakıtlar tespit edilebilmektedir. Güvenli Mesajlaşma Sistemleri UEKAE, güvenlik ve güvenilirliğin esas olduğu askeri ve kurumsal mesajlaşma ihtiyaçlarına yönelik istemci ve sunucu yazılım bileşenleri geliştirmektedir. Sistem yazılımları, güvenlik ve mesajlaşmaya yönelik askeri ve ticari standartların yanı sıra sistemi kullanacak kurumların kendine özgü politikalarını da kapsamakta ve uçtan uca güvenli mesajlaşma platformu sağlamaktadır. Sistemde, bir mesajlaşma sisteminde yer alan tüm bileşenler (X.400/SMTP mesaj aktarma sunucuları, X.500/LDAP dizin sunucusu, yönetim araçları, taktik mesajlaşma/dizin bileşenleri, istemci ve geçit yazılımları) STANAG 4406 Ed.2’nin de içinde bulunduğu uluslararası standartlara uygun, işletim sisteminden bağımsız ve milli olarak geliştirilmektedir. Ulusal Marker Sistemleri Geliştirilen cihaz ve sistemler sayesinde, akaryakıt numuneleri içinde Ulusal Marker’ın konsantrasyonu, çeşitli parametreleri ve taklitlerinin tespiti yapılmakta ve merkez sistemine konum ve ilgili diğer veriler iletilebilmektedir. Çeşitli optik spektroskopi tekniklerini bir arada kullanıp ölçümler yapabilen bu cihazlar, elde ettikleri sonuçları anlık olarak veri toplama merkezine ulaştırmaktadır. Sonuçlarla düzenli olarak istatistiksel analizler yapılmaktadır. Projenin hayata geçmesi ile birlikte, sahada başarı ile kullanılan yüzlerce cihaz her yıl milyarlarca liralık vergi kaybını önlemektedir. Ulusal Marker Kontrol Cihazı UMKC, AKARYAKIT İSTASYONLARI, TANKERLER VE DEPOLAMA SAHALARINDAKİ KAÇAK AKARYAKIT DENETİMLERİNDE KULLANILMAKTADIR. 33 FORENSIC XP-4010D; PARA, ÇEK, SENET, PASAPORT GİBİ BELGELER ÜZERİNDEKİ SAHTECİLİKLERİ ORTAYA ÇIKARIR. Forensic XP-4010D UEKAE Spektroskopik Sistemler Belge İnceleme Cihazları UEKAE, endüstriyel, bilimsel ve askeri amaçlı spektroskopik ölçüm sistemleri geliştirmektedir. Optik gecikme (retardation) tabanlı stres ölçümüne yönelik endüstriyel tip ve laboratuvar tipi sistemler, ülkemizin yanı sıra birçok ülkede alanında öncü firmalar tarafından kullanılmaktadır. Zorlu çalışma ortamlarında çalışabilecek şekilde tasarlanan bu sistemler, sınıfının en iyi çözünürlüğünü ve yine sınıfının en geniş çalışma aralığında sağlamaktadır. Forensic XP-4010D ve MSS-2D cihazları, kriminal laboratuvarlarda, para, çek, senet, pasaport gibi belgeler üzerindeki sahteciliklerin bilimsel yöntemlerle ortaya çıkarılmasına yardımcı olmak amacıyla geliştirilmişlerdir. Forensic XP-4010D ve MSS-2D cihazları ile hiperspektral görüntüleme teknolojisi dünyada ilk kez belge inceleme amacıyla kullanılmış, bu sayede mevcut metod ve cihazlarla çözülemeyen birçok durum çözülebilir hale gelmiştir. Kritik sistemlerde önemli bir parametre olan yansıma katsayısı, Optoelektronik Birimi’nde geliştirilen ölçüm cihazları ile çok yüksek bir doğrulukla (%99.995) ölçülebilmektedir. Bu cihazlar geçirgenlik ve tümleşik saçınım parametrelerini de yüksek doğrulukla (~10ppm) ölçebilmektedir. Kızılötesi görüntüleme ve karakterizasyon sistemleri geliştirilen diğer sistemler arasındadır. Cihazlarla birlikte çalışmak üzere 3 boyutlu görüntüleme ve ölçüm yazılımı, hiperspektral görüntü işleme yazılımı, 3 boyutlu lazer tarayıcı eklentisi, yüksek optik büyütme ile alınan görüntüleri birbirine dikme yazılım modülü gibi bileşenler geliştirilmektedir. Bu bileşenler başka çalışma alanlarında da kullanılabilmektedir. Forensic XP-4010D ve MSS-2D cihazları, Türkiye’deki tüm sınır kapılarında, havalimanlarında ve büyük kriminal laboratuvarlarda bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, birçok ülkede adli tıp kurumları ve emniyet güçleri UEKAE tarafından üretilen belge inceleme cihazlarını kullanmaktadırlar. 35 ATC-SİM İLE HAVA TRAFİK KONTROLÖRLERİNİN TEMEL, TAZELEME, İNTİBAK VE İLERİ DÜZEY EĞİTİMLERİ GERÇEKLEŞTİRİLEBİLECEKTİR. ATC Meydan Kontrol ve Yaklaşma/Yol Kontrol Radar Simülatörü (ATC-SİM) BT E BTE Bilişim Teknolojileri Enstitüsü Bilişim Teknolojileri Enstitüsü; Akıllı Ulaşım Sistemleri, Anayurt Güvenliği, Savunma Teknolojileri ile Sensör ve Radar Sistemleri konularında projeler yürüterek, toplumsal refahı ve güvenliği artırmaya yönelik çözümler sunmayı hedeflemektedir. 1991 yılında, Enformasyon Teknolojileri Başkan Yardımcılığı altında kurulan yazılım mühendisliği, yapay zeka, bilgisayar destekli tasarım ve robotik bölümleri 1995 yılında yeniden yapılandırılmış, Bilişim Teknolojileri Enstitüsü (BTE) adı altında Marmara Araştırma Merkezi’ne bağlı bir enstitü haline getirilmiştir. 2010 yılında TÜBİTAK BİLGEM çatısı altına giren enstitü, halen BİLGEM bünyesinde bilgi ve iletişim alanında uygulamalı araştırmalar yapmakta ve projeler üretmektedir. Kuruluşundan bugüne BTE; kamu, özel sektör, üniversiteler ve araştırma enstitüleri ile eşgüdüm içinde çok sayıda projeye imza atmış ve kendi çalışma alanlarında önemli birikimler elde etmiştir. BTE; müşteriler, çalışanlar, tedarikçiler ve iş ortaklarından oluşan paydaşlarının gereksinimlerini dünya standartlarında karşılayabilmek, bu amaçla, bilimsel araştırmaya dayalı ileri teknoloji ürünleri geliştirmek, koyduğu hedeflere yaratıcı ve yenilikçi yaklaşımlarla ilerlemek ve tüm iş süreçlerinin etkinliğini sürekli olarak iyileştirmek temellerine dayanan bir politika izlemektedir. BTE, BİLGİ VE İLETİŞİM ALANINDA UYGULAMALI ARAŞTIRMALAR YAPAN VE PROJELER ÜRETEN BİR ENSTİTÜDÜR. 37 BT E BİLGEM’in stratejik hedeflerine uygun olarak, müşteri odaklı ve proje tabanlı çalışma esaslarına dayalı bir işleyiş tarzı benimsemiş olan BTE, geliştirme süreçlerini CMMI ile uyumlu hale getirerek SCAMPI Class A değerlendirmesini başarı ile geçmiş; sistem, yazılım ve donanım geliştirme faaliyetlerinde CMMI Seviye 3 olgunluk düzeyine ulaşmıştır. BTE aynı zamanda, NATO AQAP 160 (NATO Integrated Quality Requirements for Software Throughout the Life Cycle) belgesine sahip az sayıdaki kuruluştan biridir. Bünyesindeki Stratejik Planlama ve Destek Ofisi (SPİDO) ile BİLGEM stratejilerine paralel olarak, BTE stratejisinin belirlenmesine destek olunması, projelere sistem mühendisliği ve ihtiyaç duydukları her türlü ortak kaynak desteği sağlanması konularında, BİLGEM Başkan Yardımcılıkları altında yer alan birimler ile paralel ve koordineli bir şekilde çalışmalarını yürütmektedir. BTE, TÜRKÇE KONUŞMALARIN ANLAŞILABİLMESİ VE SİSTEMLERİN HABERLEŞEBİLMESİ İLE İLGİLİ ETKİNLİK VE PROJELERİ YAPABİLEN TEK KURUMDUR. 38 Trend Analizi ve Teknoloji Yönetimi Birimi (TATY) ile teknoloji tahmini, planlama, koordine etme ve yönlendirme etkinliklerini yerine getirmeyi hedeflemekte ve teknolojik yetkinlik bazlı kaynak planlamada bölümlere tavsiyelerde bulunmaktadır. Birim faaliyetlerini BİLGEM Başkan Yardımcılığı ilgili birimle eş güdüm içerisinde sürdürmektedir. Projelere ait ihtiyaçların belirlenmesi, problem/risklerin erken tespiti ve anlık proje izleme/raporlama konularında ise Proje İzleme ve Değerlendirme Ofisi (PİDO) altında çalışmalar yürütülmektedir. Bilişim Teknolojileri Enstitüsü çalışmalarını Anayurt Güvenliği, Karar Destek ve Akıllı Ulaşım Sİstemleri, Savunma Teknolojileri ile Sensör ve Radar Sistemleri olmak üzere dört müdür yardımcılığı altında sürdürmektedir. BT E Anayurt Güvenliği Konuşma ve Dil Teknolojileri BTE’nin farklı akustik ortamların benzetimine olanak sağlayan altyapısı, önemli bir ses veri bankasının oluşturulmasına katkıda bulunmaktadır. Bu altyapının sağladığı yeteneklerle özellikle Türkçe’ye odaklı konuşma ve dil teknolojileri geliştiren araştırmacılar, konuşmanın metne aktarılması, konuşmacı tanıma ve takibi, çok dilli sestensese otomatik makine çevirisi, konuşan bilgisayarlar, sesli komut sistemleri gibi kritik teknolojilerin altına imza atmaktadır. BTE, bu birikim sayesinde, uluslararası makine çevirisi ve konuşmacı tanıma yarışmalarında birçok derece kazanmıştır. RW-TÜV tarafından sertifikalandırılmış ve Türkiye’de eşi olmayan yarı-yansımasız Akustik Kayıt ve Öznel Değerlendirme Laboratuvarları’yla, her türlü elektronik haberleşme sistemindeki Türkçe konuşmaların anlaşılabilmesi, sistemlerin Türkçe olarak haberleşebilmesi ile ilgili çalışmaları ve kalite testleri yapılabilmektedir. Bunlara ek olarak; çoklu ortam arşivleme ve veri madenciliği, içerik yönetimi, anlambilimsel sorgulama, sayısal kütüphaneler, ortam destekli yaşam, kültürel mirasın korunması ve ana yurt güvenliği gibi konularda, yenilikçi ve yüksek teknolojili yaklaşımlar üretmeye devam etmektedir. Keşif ve Gözetleme Sistemleri (ISR) için Gerçek Zamanlı Video/Görüntü İşleme Kütüphanesi Video/Görüntü işleme ve kıymetlendirme sistemlerinde kullanılacak algoritma ve yazılımların geliştirilmesi kritik teknolojiler olarak değerlendirilmektedir. Değişik faydalı yüklerden gelen görüntülerin kıymetlendirilmesi konusunda milli çözümlere sahip olabilmek büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda, video/görüntü işleme ve kıymetlendirme amaçlı milli bir görüntü işleme altyapısının oluşmasını sağlamak amacı ile aşağıda verilen konularda çözümler üretilmektedir; • Gürültü Giderme Modülü • Düşük Işık İyileştirme Modülü • Bulanıklık Giderme Modülü • Binişim Bozukluğu Giderme Modülü • Süper Çözünürlük Modülü • Video Stabilizasyon Modülü • Görüntü Mozaikleme Modülü • Hedef Tespit, Takip Ve Tanıma Modülü • Olay/Durum/Davranış Analizi Modülü • Kıymetlendirme İşlevleri Modülü • Veri Alma/Çözme/Gösterme Modülü • Sayısal Harita Desteği Modülü • Görüntü Dönüşümleri Modülü • Sahne Üretme Modülü ÇEŞİTLİ KAYNAKLARDAN (İNSANSIZ HAVA ARACI, UYDU, BALON) GELEN GÖRÜNTÜLER BTE’NİN OLUŞTURDUĞU GÖRÜNTÜ İŞLEME ALTYAPISI SAYESİNDE KIYMETLENDİRİLEBİLECEKTİR. 39 BT E İYON SUITE Kriminal Video ve Fotoğrafların, Delil Niteliğini Kaybetmeden İyileştirilmesi BTE bünyesindeki görüntü işleme birimi, fotoğraf ve videoların iyileştirilmesine yönelik algoritmalar geliştirmektedir. Geliştirilen algoritmalar, kriminal inceleme ve analiz kapsamında kullanılabilmektedir. Delil niteliği oluşturan fotoğraf ve videolarda incelemeye engel bozulmaların bulunması halinde, bilimsel yöntemler çerçevesinde bu tür bozucu etkilerin en aza indirgenmesi hedeflenmektedir. TAKSİS Özel Amaçlı Taktik Operasyon Eğitim Sistemi, meskun mahale yönelik taktik operasyon eğitimlerinde kullanım amaçlıdır. Gerçek operasyon ortamına yüksek benzerlikte eğitim ve karşılıklı silahlı çatışma ortamı sağlar. Silah, mühimmat, el bombası, ses bombası ve bubi tuzağı benzetimleri, kapalı mekan konumlandırma sistemi bileşenleri içermektedir. Eğitim sonrası kamera görüntüleri üzerinden değerlendirme ve sayısal verileri karşılaştırma özelliklerini barındıran sistem, operasyon taktiklerinin geliştirilebilmesine de imkan tanır. 40 Yayıncılık Sistemleri Yayıncılık sektörünün ihtiyaçları doğrultusunda yeni teknolojilerin geliştirilmesi, teknolojik çözümlerin üretilmesi ve uygulamaya geçirilmesi konularında TÜBİTAK’ı ulusal ve uluslararası pazarlarda merkez haline getirmek amacıyla kurulmuştur. SKAAS - 1/2 Sayısal Kayıt Arşiv ve Analiz Sistemi; uydu, kablo, karasal ve internet üzerinden yayın yapan televizyon ve radyo kanallarını sayısal olarak arşivlemek, kayıtlar üzerinde ses ve görüntü analizleri yapmak amacıyla Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) için geliştirilmiştir. Türkiye’de değişik il ve ilçelerde yayın yapan yerel TV ve radyo yayınlarının aktarılarak kayıt altına alınması, arşivlenmesi ve bu kayıtların üzerinde istenen analizlerin yapılması sağlanmıştır. Sistem, güncel olarak 185’ten fazla TV yayıncı kuruluşu için hizmet vermekte olup, 400 TV ve 1500 radyo yayınını depolayabilecek ve canlı izlettirebilecek ağ altyapısına sahiptir. TAKSİS, GERÇEK OPERASYON ORTAMINA YÜKSEK BENZERLİKTE EĞİTİM VE KARŞILIKLI SİLAHLI ÇATIŞMA ORTAMI SAĞLAR. BT E Savunma Teknolojileri Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi (GİS) kritik teknolojiler arasında bulunan aviyonik sistem tasarımı ve entegrasyon kabiliyetinin tamamen milli olarak geliştirilmesi amacı ile, yol haritasının önemli bir adımı olan, Emniyet Kritik Katı Gerçek Zamanlı İşletim Sisteminin gerçekleştirilmesi amacıyla geliştirilmiştir. Bu proje ile milli ihtiyaçlar doğrultusunda, özellikle emniyet kritik sistem projelerinde yurt dışına bağımlılığın sona erdirilmesi, yerli ihtiyaç sahiplerine hızla cevap verebilen, ölçeklendirilebilir ve idame edilebilir emniyet kritik gömülü yazılım geliştirme platformu sağlanması hedeflenmiştir. Ayrıca, indirgenebilir özellikleri sayesinde sivil gömülü sistem uygulamamalarında da tercih edilebilecektir. DO-178B Seviye A süreçlerine uygun geliştirilen işletim sistemi, emniyet kritik uygulama arayüzlerini sağlayan ARINC-653 modunda çalıştırılabileceği gibi, istenirse PSE-51, PSE-52 ve PSE-53 çalışma seviyelerinin seçilebileceği POSIX modunda da çalıştırılabilir. İşletim sisteminin çalışma modlarının seçilerek yapılandırılması uygulama geliştirme, hata ayıklama, olay analizi, simülasyon gibi faaliyetler, Eclipse platformu üzerine geliştirilen Tümleşik Geliştirme Ortamı aracılığıyla yapılabilir. Emniyet kritik grafik kütüphanesi olan OpenGL SC’nin gerçeklendiği Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi, farklı mikroişlemci aileleri ve farklı tek kart bilgisayarlar üzerinden çalışabilmesi için modüler bir yapıda tasarlanmıştır. Sağlanan ASP (Architecture Support Package) ve BSP (Board Support Package) katmanları ile geniş bir donanım ailesine destek verebilmektedir. Görev Bilgisayarı ARINC-653 ve POSIX arayüz uyumlulukları ayrı olarak geliştirilen test ortamları ile test edilmiştir. Bu testlerden başarı ile geçmiş olan işletim sistemi, aynı anda farklı işletim sistemleri üzerinde çalışan diğer tek kart bilgisayarları ile haberleşerek bu konuda da standartlara uygunluğunu ispatlamıştır. Bu arayüzler kullanılarak geliştirilmiş olan diğer işletim sistemleri üzerinde entegrasyonu yapılmış sistemleri milli gerçek zamanlı işletim sistemine geçiş sürecinde kolaylıklar sağlamaktadır. Milli işletim sistemi, gizli projelerde kritik verilerin dışarıya açılmasının önlenmesi, gömülü platformlarda tam millileşmeye olanak sağlanması, azaltılmış maaliyetler sayesinde uluslararası rekabet edebilir sanayi sektörüne destek olunması ve yeni KOBİ’lerin oluşması açısından kritik öneme sahiptir. Türkiye’nin bu alanda dışa bağımlılığını azaltmada da önemli bir rol üstlenmekedir. GİS, AVİYONİK SİSTEM TASARIMI VE ENTEGRASYON KABİLİYETİNİN TAMAMEN MİLLİ OLARAK GELİŞTİRİLMESİ AMACINA HİZMET EDER. 41 BT E ETMTS-2 DRT Masası SONOBOY ETMTS-2 (Elde Taşınabilir Mayın Tespit Sistemi), metal detektörü (Electromagnetic Induction - EMI) ve yere nüfuz eden radar (Ground Penetrating Radar - GPR) algılayıcılarını barındıran, zor askeri şartlarda çalışabilen yeni nesil mayın detektörüdür. DRT Masası, Savaş Harekat Merkezi’nde konuşlandırılacak, taktik ve seyir bilgi ihtiyaçları için kullanılabilecek bilgisayar tabanlı bir plotlama masasıdır. Denizaltı savunma savaşının önemli unsurlarından biri olan Sonoboylar, yüzer platformların konumlarının tespit edilmesi amacıyla kullanılan cihazlardır. Sistem kendi savaş gemimize ve hedeflere ait seyir bilgilerinin sayısal harita üzerinde gösterilmesine, izlenebilmesine ve plotlama yapabilmesine imkan tanıyan geniş ekranlı bir sistemdir. Çalışma süresi, derinlik ve kanal seçimi yapıldıktan sonra gemi, uçak veya helikopterden atılarak kullanılır. Cihazın tespit ve teşhis modu olmak üzere iki modu bulunmaktadır. Tespit modunda kullanıcıya gömülü cisim tespiti ile ilgili sesli uyarılar kulaklık ya da harici hoparlör ile, görsel bilgiler ise LCD ekran üzerinden verilmektedir. Böylece kullanıcı, sistem tarafından oluşturulan uyarıları değerlendirerek kendi öznel teşhis kararını da oluşturabilmektedir. Sistemin güvenilirliğini sağlamak amacıyla başlangıçta ve kullanım sırasında iç testler yürütülmekte, sensörler ile yapılan iletişim, sistem uyarıları ve batarya seviyesi bilgisi ekranda kullanıcıya aktarılmaktadır. ETMTS-2 gerektiğinde dış dünya ile ethernet yardımıyla haberleşebilmektedir. Kullanıcı, ilerleme güzergahı üzerinde yaptığı taramalarda metalik ve metalik olmayan mayınlar ile el yapımı patlayıcıları (EYP) tespit edebilmekte, şüphelendiği bölgeyi görüntüleyebilmekte ve otomatik teşhis yazılımını kullanarak gömülü cismin cinsi hakkında yapay zeka tabanlı bir öngörü elde edebilmektedir. MIL STD 810G ve MIL STD 461F askeri standartlarına uygun olarak geliştirilen cihazda bulunan yüksek kazançlı düzlemsel anteni ile yeraltının radar görüntüsü ortaya çıkarılabilmekte, optimal biçimde tasarlanan arama bobini ile de metaller hassasiyetle tespit edilebilmektedir. 42 Sayısal Plotlama Masası, gemilerimizin konum, hız, yön ve rota bilgilerini seyir sensörlerinden alarak ekran üzerinde göstermektedir. Gemi konumu ile birlikte seyir radarından alınan temas bilgilerini de yine ekran üzerinde izletebilmektedir. Degaussing Sistemi Degaussing Sistemleri’nin amacı; geminin oluşturduğu manyetik alana eşit büyüklükte fakat zıt yönlü bir alan oluşturarak, geminin dünyanın manyetik alanında yarattığı bozucu etkiyi dengeleyerek gidermektir. Sistem S−57 biçiminde sayısal haritaları kullanmaktadır. Sensörlerden gelen tüm bilgiler harita görüntüsünün üzerinde gerçek konumlarında sunulmaktadır. Sualtı Telefonu Sualtı Telefonu tümü mikroişlemci kontrollü, su üstü/su altı gemileri arasındaki iletişimi su altı akustik dalgaları aracılığı ile sağlayan haberleşme sistemidir. Haberleşme, telefon ve telgraf olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir. Üretilen Sualtı Telefonları’nın MİLGEM ve Yeni Tip Karakol Botları için sabit, kurtarma gemileri için taşınabilir olmak üzere değişik tipleri bulunmaktadır. ETMTS-2 ETMTS-2, ZOR ASKERİ ŞARTLARDA ÇALIŞABİLME ÖZELLİĞİNE SAHİP YENİ NESİL BİR MAYIN DETEKTÖRÜDÜR. BT E Karar Destek ve Akıllı Ulaşım Sistemleri Vatandaşlarımızın refah ve yaşam kalitesini artırmak üzere; Akıllı Ulaşım (Hava, Kara, Deniz ve Raylı Sistemler), Karar Destek ve Afet Yönetimi kapsamında araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile projeler gerçekleştirilmektedir. Raylı Ulaşım Sistemleri TRENSİM Tren Sürüş Eğitimleri için Milli Benzetim Sistemi (TRENSİM), ileri benzetim teknolojileri kullanılarak, sanal ortamlarda tren sürücülerinin temel tren sürüş eğitimlerini, değişik iklim ve yol koşullarında tren kullanma tekniklerini, arıza ve risk önleyici yeteneklerin geliştirilmesini, sürücünün eğitim performansının izlenmesini ve iyileştirilmesini sağlayacak E43000 lokomotifli tren simülatörüdür. UDSP Hava Ulaşım Sistemleri Ulusal Demiryolu Sinyalizasyonu Projesi (UDSP) kapsamında, T.C. Devlet Demiryolları’nın teknik talep ve ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, uygun maliyetli, esnek yapıda, hazır ticari ürünlere dayanan, uluslararası standartlara uygun, ülke çapında yaygınlaştırılabilir bir sinyalizasyon sistemi geliştirilmiştir. ATC-SİM Demiryolu trafiğinin sevk ve idare edildiği örnek bir “Trafik Kontrol Merkezi” ile sistemin güvenliğini tesis eden bir “Anklaşman Sistemi” tüm yazılım ve donanım bileşenleri ile birlikte gerçekleştirilmiş, pilot bölge Mithatpaşa/Sakarya İstasyonu’nda devreye alınmıştır. Trafiğin sevk ve idaresinde kilit rol oynayan Anklaşman Sistemi; sinyalizasyon sistemini hatada güvenli (fail-safe) olarak çalıştırmak ve sistemin emniyet bütünlüğünü sağlamakla görevlidir. Sistem, Trafik kontrol operatörlerinin taleplerine göre güvenlik gereklerini dikkate alarak, makas motorları, sinyaller, ray devreleri, hemzemin geçitler gibi saha ekipmanlarının kontrol edilmesini sağlamaktadır. ATC Meydan Kontrol ve Yaklaşma/Yol Kontrol Radar Simülatörü (ATC-SİM), hava trafik kontrolörlerinin temel, tazeleme, intibak ve ileri düzey eğitimlerinin verilmesini sağlayan simülatördür. Kontrolörlerin profesyonel becerilerinin geliştirilmesi, acil durumlara karşı hazır hale getirilmesi, hava sahasında yapısal değişikliklerinin oluşması ve yeni operasyon tekniklerinin ortaya çıkması durumlarında yeni operasyon eğitimlerinin verilmesine yönelik geliştirilmiştir. KONSEY Hava Trafik Kontrolörü Seçme Yazılımı (KONSEY), hava trafik kontrolörlerinde bulunması gereken yetenekleri elektronik ortamda güvenli bir şekilde test edilebilmektedir. Yazılım, 9 farklı yeteneği (zihinde canlandırma, görsel hafıza, muhakeme, çapraz kontrol, çoklu dikkat, işitsel hafıza, psikomotor, matematiksel kavrama, İngilizce anlama) ölçmek üzere 17 test uygulaması ve 1 kişilik testini içerir. 43 BT E KUŞRAD HATS KUŞRAD sistemi, S-bandında yatay tarama yapan bir darbe radarı ile X-bandında dikey tarama yapan frekans modülasyonlu sürekli dalga (FWCW) radarının birleşiminden oluşmaktadır. Kesintisiz çalışabilme yeteneğine sahip olan sistem ile 40 km çapındaki alanda hareket eden kuş, kuş sürüleri ve uçakları tespit edilebilmekte, uzaklık, yükseklik, yön, hız ve rota bilgileri çıkarılabilmektedir. Alçak irtifada VFR uçuş yapan helikopter gibi hava araçları, radar kapsamasında olmadığından mevcut sistemler ile takip edilememektedir. Önceki yıllarda yaşanan bazı helikopter kazaları alçak irtifada uçuş yapan hava araçlarının sürekli takip edilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu amaçla geliştirilmekte olan Hava Aracı Takip Sistemi (HATS) acil durumdaki hava araçlarına en kısa zamanda ulaşılmasına katkı sağlayacaktır. KUŞRAD’ın 3 boyutlu hacimsel tespit/takip modu ve dar sektörde hedef analiz modu olmak üzere iki çalışma modu bulunmaktadır. Sistem, sivil havacılıkta havaalanları civarındaki kritik sahalarda süzülen göçmen kuşların tespiti, izlenmesi, uçuş güvenliği açısından değerlendirilmesi ve tarifeli uçuşlar için en uygun zaman dilimlerinin belirlenmesi amacına yönelik olarak kullanılacaktır. Sistemin haberleşmesi hem GSM hem de uydu şebekesi üzerinden sağlandığından hem düşük maliyetli hem de güvenilirdir. Hava aracı kaza-kırıma uğradığında bağlantı kesilse dahi son gönderilmiş olan konum bilgisi sayesinde hava aracına kısa zamanda müdahale edilebilmesi mümkündür. Sistemin Türkiye hava sahasında VFR uçuş gerçekleştiren tüm hava araçlarına uygulanması hedeflenmektedir. Hava Aracı Takip Sistemi; hava aracına takılan Takip Cihazı ve hava aracının izlendiği Takip Merkezi bileşenlerinden oluşur. Takip Cihazı, hava aracının konum, hız ve yükseklik bilgilerini periyodik olarak Takip Merkezi’ne gönderir ve hava araçlarının harita üzerindeki konumları gelen konum verisine uygun olarak güncellenir. Acil durumdaki hava araçları harita üzerinde farklı renk ile gösterilerek sesli ikaz verilir. Gerektiğinde hava aracı ile GPRS üzerinden bas-konuş tarzı sesli görüşme de yapılabilir. HATS HAVA ARACI TAKİP SISTEMİ (HATS) ACİL DURUMDAKİ HAVA ARAÇLARINA EN KISA ZAMANDA ULAŞILMASINA KATKI SAĞLAYACAKTIR. 44 BT E Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemleri İkaz ve Alarm Bütünleşik Sistemi Kesintisiz ve Güvenli Haberleşme Sistemi EAS Projenin amacı; halkın gerekli durumlarda uyarılması için, siren birimlerinden farklı alarm işaretlerinin verilmesini ve anons yapılmasını sağlamaktır. Türkiye sınırlarında herhangi bir şehirde kurulup çalıştırılabilecek olan İkaz ve Alarm Sistemi, Ana Komuta Merkezi, gerekli sayıda Tali Komuta Merkezi ve bu merkezlerle çeşitli ortamlar (kablo, VHF/UHF telsizler, uydu) aracılığıyla haberleşen, şehrin muhtelif yerlerindeki Elektronik Siren Birimleri’ni kapsar. Projenin amacı; gelecekte tüm Türkiye’ye yaygınlaştırılması öngörülerek afet ve acil durumlar esnasında, öncesi ve sonrasında; Enkaz Arama Sistemi (EAS), göçük altında kalan kişilerin konumlarının yüksek doğrulukla tespit edilmesini sağlayan bir sistemdir. Sistem, göçük altında kalan kişinin yerini bu kişinin taşıdığı varsayılan (ve sistemin bir parçası olan) giyilebilir algılayıcılı iletişim birimlerinin konumlandırılması prensibine dayanır. Toplanan veriler işlenerek, göçük altında kalan taşıyıcıların durumu ve konumu arama kurtarma ekiplerine; bilgisayarlı, görsel bir arayüz aracılığıyla yansıtılır. EAS, patentli bir sistemdir. Sistem, mevcut ikaz ve alarm sistemlerinin desteklenmesi ve duyuru yapılamayan yerleşim bölgelerine ikaz, alarm ve afet riski haberlerinin GSM operatörleri aracılığıyla vatandaşlara duyurulmasını sağlayacaktır. Bütünleşik olarak çalışacak üç alt sistemden oluşmaktadır: • Afet ve acil durumlarda bile bu tür durumlara yönelik bilgi sistemlerinin 4 il çapında kesintisiz bir şekilde çalışmasının sağlanması • Haber alma ve yayma sistemi, ikaz ve alarm sistemi, erken uyarı sistemleri ve benzeri sistemlerin 4 il çapında kesintisiz ve güvenli iletişim altyapısının oluşturulması • Afet ve acil durumlarda görev alacak kurum ve kuruluşların 4 il çapında koordineli bir şekilde görevlerini yerine getirmesi için çeşitli ortamlar (kablo, uydu, 3G) aracılığıyla haberleşen, hızlı, kesintisiz ve güvenli altyapının inşa edilmesidir. • İkaz ve Alarm Sistemi • Haber Alma ve Yayma Sistemi • Mesajla Uyarı 45 BT E Sensör ve Radar Sistemleri Sensör ve Radar Sistemleri Müdür Yardımcılığı’na bağlı olarak Radar Sistemleri, Sensör Sistemleri, RF Sistemleri, Katot ve Mikrodalga Vakum Tüp Araştırma Merkezi (KAMTAM), Anten Tasarım ve Araştırma Merkezi (ATAM), Mayın ve El Yapımı Patlayıcı Karşı Tedbirleri Test ve Araştırma Merkezi (MEKTAM) faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu bağlamda askeri ve sivil sektörün ihtiyaç duyduğu sensör, radar ve RF sistemleri projelerine yönelik özgün çözümler geliştirilmekte; Kalkınma Bakanlığı desteğiyle kurulan merkezler yardımıyla da özellikle stratejik bakımdan ihtiyaç duyulan konulara yönelik altyapılar tesis edilmektedir. MİGSİS Tahribatsız Muayene Sistemi Geliştirilmekte olan tahribatsız muayene sistemi ile malzeme içinin farklı algılayıcılar ile görüntülenmesi üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Bu bağlamda, bina, yol, köprü, duvar vb. ortamlarda tahribatsız test yöntemleri ile orijinal yapıdaki değişiklikler ve bozukluklar (çatlak, sızıntı, çürüme vb.) algılanabilecektir. 46 RF-ARGE SRC400 Mikrodalga Sayısal Radyolink Sistemi SRC400 sistemi noktadan noktaya (PtP) haberleşme sağlayan, PDH/SDH/Ethernet veri ara yüzlerine sahip çok yüksek kapasiteli (2x400MB) yeni nesil karma sayısal radyolink cihazıdır. Günümüzün değişen ihtiyaçlarına cevap verebilecek esnek donanımsal ve yazılımsal özelliklere sahip olan SRC400 sistemi, mevcut GSM ve telekom altyapı şebekelerinde kullanılabilmekte olup, LTE/4G şebekelerine geçildiğinde ihtiyaç duyulacak çok yüksek hızlı paket veri taşıma imkanını da sunabilecek, lisanslı standart frekans bantlarında (ITU-R 7, 8, 15, 26 GHz) haberleşme yapılabilecektir. Bunun yanı sıra tasarımı devam eden yeni nesil SRCYM Ağ Yönetim Merkezi Yazılımı ile ağ içersinde bulunan tüm radyolink cihazlarının kayıt ve yönetimi uzaktan sağlanabilecektir. ASKERİ VE SİVİL SEKTÖRÜN İHTİYAÇ DUYDUĞU SENSÖR, RADAR VE RF SİSTEMLERİ PROJELERİNE YÖNELİK ÖZGÜN ÇÖZÜMLER GELİŞTİRİLMEKTE; STRATEJİK BAKIMDAN İHTİYAÇ DUYULAN KONULARA YÖNELİK ALT YAPILAR TESİS EDİLMEKTEDİR. BT E KAMTAM ATAM MEKTAM Katot ve Mikrodalga Vakum Tüp Araştırma Merkezi (KAMTAM) Kalkınma Bakanlığı tarafından desteklenen bir altyapı kurulumu projesi olup, GEO uydu haberleşmesi, elektronik harp, yüksek güç radar vb. uygulamaların temel ihtiyaçlarından olan, aynı zamanda yurt dışından temininde zorluk çekilen, vakum tüp kaynaklarının (TWT, Magnetron, vb) yerli imkanlar ile tasarlanıp üretimini amaçlamaktadır. Anten Test ve Araştırma Merkezi (ATAM), Kalkınma Bakanlığı tarafından desteklenen bir altyapı kurulumu projesi olup ülkemizin elektromanyetik, anten ve radom ihtiyaçlarına yönelik ölçümlerinin doğru ve güvenilir biçimde karşılanması amacına yönelik faaliyet gösterecektir Mayın ve El Yapımı Patlayıcı Karşı Tedbirleri Test ve Araştırma Merkezi (MEKTAM), Kalkınma Bakanlığı tarafından desteklenen bir altyapı kurulumu projesi olup, ülkemiz için tehdit oluşturan Mayın ve EYP’lerin tespit ve teşhisine yönelik karşı tedbir üretilmesi bağlamında açık ve kapalı test sahaları ile geliştirme laboratuvarları kurulmasını hedeflemektedir Bu altyapının tamamlanması ile termiyonik mekanizma ile çalışan katot, elektron tabancası ve vakum-elektron cihazlara yönelik teknoloji ülkemize kazandırılmış olacaktır. Bazı gelişmiş ülkelerin sahip olduğu bu kritik teknolojinin kazanılması dışa bağımlılığımızı azaltacak, kazanılacak bu teknoloji ile tamamen yerli ve özgün uydu haberleşmesi, havacılık, enerji, sağlık, elektronik harp ve yüksek güç radar sistemlerinin gerçeklenmesine özgün katkı sağlanmış olacaktır. Merkezde yapılan tasarım, araştırma ve geliştirme faaliyetlerine paralel olarak tasarım ve iyileştirme amaçlı ölçüm hizmetleri de verilecektir. Böylece ülkemiz 6 metre boyutlarına ve 4 ton ağırlığına kadar her türlü antenin parametrelerinin ölçülüp analiz edilebileceği, 3 metre çapa kadar olan cisimlerin kapalı alanda radar kesit alanlarının çıkarılabileceği bir altyapıya kavuşacaktır. ATAM, üniversite ve sanayi ile ortak çalışarak kamu ve özel sektörün gereksinimlerine yönelik bilimsel araştırmaya dayalı, dünya standartlarında özgün çözümler üretmeyi, bilime ve yetişmiş insan gücüne katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Bu bağlamda, ülke ve sınır güvenliğinde mayın ve EYP’lere karşı tedbir üretmek amacıyla Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesi, tespit sistemlerinin geliştirilmesi, güvenlik güçlerimizin ihtiyacı olan sistemlerin (araca monteli ve elde taşınabilir) tanımlı test alanlarında bilimsel yöntemler ile gerçek saha performanslarının belirlenmesi, kullanılmakta olan mayın ve EYP’lere karşı kullanılan cihazların yeterliliği ve başarımlarının belirlenmesi, milli test prosedürleri ve standartlarının hazırlanması da MEKTAM’ın görevleri arasında yer almaktadır. Ayrıca, konunun uzmanı ve ihtiyaç makamlarını bir araya getirerek çalıştaylar organize etmek, akademik ve bilimsel çalışmalara destek vermek yapılan çalışmalar kapsamında hedeflenmektedir. 47 TBAE’NİN AMACI, TEMEL BİLİMLER ALANINDA TEMEL VE UYGULAMALI ARAŞTIRMA SORUNLARINI ORTAYA KOYMAK, ÇÖZÜMLEMEK VEYA ÇÖZÜLMESİNE YARDIMCI OLMAKTIR. T B AE TBAE Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü (TBAE) 1968 yılında Tatbikî Matematik Ünitesi adıyla kurulmuştur. 1981 Haziran ayında alınan TÜBİTAK Bilim Kurulu kararı ile TBAE adını almış ve bir enstitü statüsüne getirilmiştir. Nisan 1982’de kabul edilen TÜBİTAK TBAE Yönetmeliği ile enstitünün amacı “temel bilimler alanında temel ve uygulamalı araştırma sorunlarını ortaya koymak, çözümlemek veya çözülmesine yardımcı olmak” olarak belirlenmiştir. 1996 yılında Boğaziçi Üniversitesi ile yapılan bir protokol gereği, matematik ve fizik bölümleri Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Yerleşkesi’ne taşınan Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü, 2011 yılında TÜBİTAK Bilim Kurulu kararıyla Gebze Yerleşkesi’ne geri dönmüştür ve BİLGEM’e bağlı bir enstitü olarak çalışmalarına devam etmektedir. TBAE, 1968 YILINDA TATKİBİ MATEMATİK ÜNİTESİ ADIYLA KURULMUŞ, 1981 ALINAN TÜBİTAK BİLİM KURULU KARARI İLE YENİ ADINI ALMIŞ VE ENSTİTÜ STATÜSÜNE GETİRİLMİŞTİR. 49 TBAE TBAE, temel bilimlerde özellikle matematik ve fizikte, Türkiye’nin bilimsel araştırma seviyesini yükseltmeyi ve ülkemizde temel bilimlerde çalışan tüm araştırma kurumlarına ve enstitülerine örnek bir bilim ve araştırma merkezi olmayı hedeflemektedir. Bu amaçla, matematik ve fizikte üst düzey bilim insanlarımızın bir arada ortak çalışmalarına olanak sağlayacak bir ortam oluşturulması planlanmıştır. Böylece bilim insanlarımızın enstitü imkanlarını kullanarak araştırmalarına devam edebilmeleri, birbirleri ve yurt dışındaki meslektaşları ile etkileşim içinde ortak bilimsel çalışmalar başlatabilmeleri mümkün olacaktır. 50 TBAE, ileri düzey dersler, seminerler, çalıştaylar ve araştırma dönemleri ile birçok bilimsel toplantıya ev sahipliği yapmaktadır. Bu toplantılara özellikle genç bilim insanları ve doktora öğrencileri katılmakta, böylece araştırmacılar yeni ve güncel bilimsel problemlerle tanışma imkanı bulabilmektedirler. Gerçekleştirilen aktivitelerin sonucunda uluslararası düzeyde bilimsel yayınlar beklenmektedir. TBAE, sahip olduğu zengin kütüphanesi ve geniş bilgisayar ağı ile dünyanın önde gelen araştırma enstitüleri ile ortak bilimsel çalışmalar yapmayı amaçlamaktadır. İLTAREN ELEKTRONİK HARP TEKNOLOJİLERİNİN YERLİ ÇÖZÜMLER İLE KAZANIMINA YÖNELİK OLARAK SİMÜLASYON MODELLERİ, YAZILIM, DONANIM VE SİSTEM PROTOTİPLERİ, TEST ÖLÇÜM VE DEĞERLENDİRME ALTYAPILARI GELİŞTİRMEKTEDİR. F16 Pre Flight Message Generator İLTARE N İLTAREN İleri Teknolojiler Araştırma Enstitüsü İleri Teknolojiler Araştırma Enstitüsü (İLTAREN), elektronik harp (EH) alanında araştırmaların yürütüldüğü TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi (BİLGEM) bünyesinde çalışmalarını yürüten bir enstitüdür. 4 Kasım 1999 tarihinde, 1 Şubat 2002 tarihinde Genelkurmay MEBS Başkanlığı imzalanan ikinci protokol ile ile TÜBİTAK Başkanlığı arasında İLTAREN grubunun TÜBİTAK imzalanan bir protokol ile EH Ulusal Elektronik ve Kriptoloji alanındaki faaliyetlerin TÜBİTAK Araştırma Enstitüsü (UEKAE) bünyesinde yürütülmesi bünyesindeki faaliyetlerine maksadıyla, İleri Teknolojiler devam etmesine karar verilmiştir. Araştırma Enstitüsü’nün 5 Mayıs 2012 tarihinde ise kurulması hedeflenmiştir. TÜBİTAK bünyesindeki yeniden yapılanma faaliyetleri 1999 YILINDA KURULAN İLTAREN BİLGİ GÜVENLİĞİ, HABERLEŞME VE İLERİ ELEKTRONİK ALANLARINDA TEKNOLOJİK ÇÖZÜMLER ÜRETİYOR. çerçevesinde enstitü kimliğine kavuşan İLTAREN, TÜBİTAK BİLGEM’e bağlı ayrı bir enstitü olarak hizmet vermektedir. 53 İ LTA R E N Faaliyet Alanları İleri Teknolojiler Araştırma Enstitüsü; test, ölçüm, analiz ve değerlendirme faaliyetlerine yönelik altyapıların oluşturulması ve bu faaliyetlerin yürütülmesi, elektronik harp alanında her türlü yazılım, donanım ve teçhizata ilişkin araştırmaların yapılması, teknolojilerin ve prototiplerin geliştirilmesi, elektronik harp teknik ve taktiklerinin geliştirilmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yöntem ve süreçlerin oluşturulması ve ilgili faaliyet alanlarında bilimsel araştırmaların yapılması görevlerini icra etmektedir. İLTAREN bünyesinde radyo frekans (RF), kızıl ötesi (KÖ), akustik ve optik bantta çalışan farklı sistemlerin çeşitli ortam koşullarında performanslarının incelenmesi amacıyla, karar destek maksatlı modelleme ve simülasyon yazılımlarını içeren sistem ve altyapılar geliştirilmektedir. Yazılım geliştirme çalışmalarına ek olarak elektronik harp alanında yer alan sistem prototiplerinin ve bu sistemlere ilişkin donanım unsurları içeren simülatörlerin yer aldığı laboratuvar yapıları da geliştirilmektedir. Tüm bu faaliyetlerin bilimsel verilerle desteklenerek, hassas ve detaylı modellerle sistematik bir biçimde gerçekleştirilmesi için açık saha ve laboratuvar ortamlarında çalışan ölçüm, test ve değerlendirme sistemleri de ayrıca geliştirilmektedir. 54 Donanım Çevrimde Laboratuvarları Faaliyet alanlarımızla ilgili, RF, KÖ ve akustik bandında çalışan çeşitli sistemlerin performanslarının farklı çevresel şartlar ve senaryolar bağlamında analiz edilmesine yönelik olarak Donanım Çevrimde Laboratuvarları kurulmakta, bu kapsamdaki faaliyetlerimizin açık saha test ve ölçüm faaliyetleri ile desteklenerek daha güvenilir ve sadakat seviyesi yüksek modellerin elde edilmesi ve sistem davranışlarının analizine yönelik çalışmaların devam etmesi planlanmaktadır. Modelleme ve Simülasyon Geniş kapsamlı modelleme ve simülasyon uygulamalarına temel oluşturacak yazılımlar üzerinde yoğunlaşan enstitü, simülasyon modellerinin modüler ve hiyerarşik biçimde birleşmesi ve birlikte çalışabilmesini sağlayan bir simülasyon motoru, 3 boyutlu ortam ve çeşitli bantlarda sanal sahne oluşturma ve yönetim altyapısı, coğrafi bilgi yönetim katmanı, veri geçerleme ve kural uygulama motoru gibi entegre bir uygulama geliştirme ortamı oluşturmuştur. SİMA - Simülasyon Modelleme Altyapısı Test ve Ölçüm Faaliyet alanlarımızla ilgili RF ve KÖ bandında çalışan çeşitli sistemlerin performanslarının farklı çevresel şartlar ve senaryolar bağlamında analiz edilmesine yönelik olarak, açık saha test ve ölçüm faaliyetlerinin yürütülmesini temin etmek üzere sabit ve mobil test ve ölçüm laboratuvarları geliştirilmektedir. SİMA, karmaşık bir sistemin simülasyon modelinin, modüler ve hiyerarşik bir mimari ile oluşturulup çalıştırılmasına olanak sağlayan bir altyapı yazılımıdır. SİMA, modellenecek olan sistemden bağımsız bir yazılım katmanı sunarak simülasyon uygulamalarında gereksiz kodlama tekrarlarını önlemeyi, böylece yazılım geliştirme zamanı ve işgücünü en aza indirmeyi hedeflemektedir. İ LTA R E N KODO - Kod Oluşturucu KOD Oluşturucu (KODO) simülasyon modellerinin tanımlanması aşamasında kullanılacak olan veri yapılarının otomatik olarak oluşturulmasını mümkün kılan bir yazılım geliştirme yardımcı aracıdır. Simülasyon çalışması sırasında verilerin simülasyon katmanları arasında, bilgi uzayında tanımlanmış kısıtlara uygun olarak akması için hem tüm katmanlarda kullanılacak veri yapılarının bilgi uzayında tanımlı tiplere uygun olarak tanımlanması, hem de dönüşüm ve aktarım fonksiyonlarının gerçeklenmesi gerekmektedir. Bu işlem doğası itibariyle karmaşık, zaman alıcı ve tekrarlar içeren bir işlemdir. KODO deklaratif bir arabirim sunarak KODO’ya özel bir XML dokümanında belirtilen basit ya da karmaşık veri tipleri için gerekli olan sınıf tanımlamalarını ve dönüştürme kodunu C++ ve C# dillerinde otomatik olarak üretmektedir. KODO, kullanım kolaylığı sağlamak amacıyla, Microsoft Visual Studio ortamına menü seçeneği olarak entegre olabilen bir ‘Visual Studio Add-in’ olarak üretilmiştir SAHNE - Üç Boyutlu Ortam Görüntüleme Altyapısı İLTAREN CBS - Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Altyapısı Kütüphanesi Sahne’nin ana hedefi simülasyon uygulamalarında ya da üç boyutlu gösterim içeren diğer uygulamalarda, üç boyutlu nesnelerin gösterimi ve denetlenmesi, sanal ortamın gerçekçi bir şekilde görüntülenmesi ve kamera kontrolü gibi standart işlevleri uygulama geliştiricisine sunan bir kütüphane sağlamaktır. İLTAREN CBS’nin ana işlevi, CBS fonksiyonu içeren uygulama yazılımlarının geliştirilmesinde ihtiyaç duyulan veri erişimi, gösterimi ve sorgulamalarını kolaylaştıran bir orta katman sağlamaktır. İLTAREN CBS’NİN ANA İŞLEVİ, COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ FONKSİYONU İÇEREN UYGULAMA YAZILIMLARININ GELİŞTİRİLMESİNDE İHTİYAÇ DUYULAN VERİ ERİŞİMİ, GÖSTERİMİ VE SORGULAMALARINI KOLAYLAŞTIRAN BİR ORTA KATMAN SAĞLAMAKTIR. 55 İ LTA R E N Gömülü Sistemler Elektronik Taarruz Elektronik Harp Veritabanları İLTAREN’de, ileri teknoloji kapsamına giren sistemlere ilişkin kavram geliştirme çalışmaları yürütülmekte ve belirlenen bazı yeni konseptlere ilişkin prototip sistemler geliştirilmektedir. Bu kapsamda çeşitli elektronik taarruz (ET) ve elektronik destek (ED) sistemlerinin prototipleri başarı ile geliştirilmiş ve faaliyet alanlarımızda çok daha yetkin bir mühendis grubunun yetiştirilmesi sağlanmıştır. Ayrıca, birden fazla sistemde kullanılabilecek kritik donanım bileşenlerine yönelik kart tasarımı ve prototip üretimi faaliyetleri de yürütülmektedir. Çeşitli ET tekniklerinin etkinliğini analiz etmek amacıyla Kavram Gösterim Sistemleri geliştirilmektedir. Örnek olarak, bu kapsamda son olarak geliştirilen bir sistem yeni nesil ET tekniklerinin uygulanabilirliğinin araştırılması için elektronik karıştırma ve aldatmaya karşı dirençli modern arama ve izleme radarlarına karşı etkin ET uygulama imkanı sunmaktadır. KGS’nin özellikleri; dar bantlı yüksek güçlü elektronik taarruz kabiliyeti, dar hüzmeli çanak antenlerle istenen yöne ET uygulayabilme özelliği, DRFM tabanlı gelişmiş teknik üreteci, çok düşük gecikme süresi, tehdit yönü ve polarizasyonu bulma yeteneği, kamera ile hedef izleme kabiliyeti, alıcı ve verici antenlerde polarizasyon değiştirebilme kabiliyeti, kara veya deniz platformlarına konuşlu olarak kullanılabilme, çeşitli karıştırma ve aldatma teknikleri ve bileşik teknik uygulayabilme kabiliyeti olarak sıralanmaktadır. Elektronik Harp Veri Yönetim Sistemlerinin Geliştirilmesi SAHET, ELEKTRONİK KARIŞTIRMA VE ALDATMAYA KARŞI DİRENÇLİ MODERN ARAMA VE İZLEME RADARLARINA KARŞI ETKİN ET UYGULAMA İMKANI SUNMAKTADIR. 56 Veri girişi, veri güncellemesi ve analiz amaçlarına yönelik olarak komuta özellikli ve müşterek EH veri tabanları geliştirilmektedir. Bu EH veri yönetim sistemleri sayesinde herhangi bir ED sistemi ile belirlenen bir tehdit diğer ED sistemleri tarafından da ortak olarak kullanılabilmekte, bu sayede mevcut EH verilerinin sürekli geliştirilip iyileştirilmesi sağlanmaktadır. F16-PFMG (F16 Pre Flight Message Generator) Yazılımı F-16 savaş uçaklarının, görev esnasında karşılaşabileceği tehditleri tanıyabilmesi ve bu tehditleri savuşturacak en uygun karşı tedbirleri uygulayabilmeleri için görev veri dosyası hazırlanılmasında kullanılan F-16 PFMG Yazılımı geliştirilmiş ve F-16’lara ilişkin tehdit ve ilişkili karşı tedbirlerin tutulduğu Hava Kuvvetleri Komutanlığı (Hv.K.K.lığı Elektronik Harp Veritabanı oluşturulmuştur. İ LTA R E N Elektronik Destek Sualtı Savunma Teknolojileri Darbe Analizi Prototip Sistemi İLTAREN’in sualtı savunma alanında, gerek denizaltı taktik ve operasyonel eğitimi gerekse akustik karşı tedbir sistemleri kapsamında önemli teknik bilgi birikimi ve insan kaynağı mevcuttur. Denizaltı savaş yönetim sistemi, denizaltı aktif/pasif sonarları, denizaltı lançerlerinden atılan sarfedilebilir akustik karşı tedbir sistemleri, hafif/ağır torpido modelleri, dinamik modelleme, torpido içeren taktik resimlerde karar destek sistemi kullanımı, denizaltılarda atış-kontrol probleminin çözümü ve Hedef Hareket Analizi konuları öncelikli çalışma alanlarımızdır. Çeşitli işleme kabiliyetine sahip bileşenlerinden oluşan prototip sistem ile, etraftaki radarlara ilişkin parametreleri hesaplayıp operatörün bilgisine sunan Elektronik Destek (ED) Sistemi geliştirilmiştir. Tipik bir ED sisteminin kabiliyetlerine sahip olan prototip yoğun harekat ortamında hızlı güdümlü mermi teşhisi de yapılabilmektedir. Emiter kimliklendirme işlemi merkezi ve operatöre özel verilere giriş kabiliyetine sahiptir. Temas kayıt özellikleri ile GPS ve CAYRO verileriyle temas kayıtları anlık olarak eşleştirilebilmektedir. Analiz maksatlı temas dosyası oluşturulabilmektedir. RIP (Radar Identification Processor) FPGA üzerinde gerçekleştirilen RIP, yoğun harekât ortamında RF, PRI, SCAN parametrelerini yüksek başarımlı olarak hesaplayabilmektedir. RIP standart ED sistemlerine göre işlem gücü önemli ölçüde yüksek olmasına karşın bu sistemlerden daha düşük güç tüketimine sahiptir. RIP hem hava hem de deniz platformlarında uygulama alanı bulabilmektedir. Sistemin bu parametrik tanımlanabilme özelliği yeni tasarlanan sistemlerin (hem torpido hem de karşı tedbir sistemleri) performanslarının değerlendirilebilmesine olanak sağlamaktadır. Taktik simülasyon kapsamında önceden tanımlanmış senaryo ve taktikler tekli ve çoklu modlarda koşturabilmektedir. Tekli koşum modunda, senaryo ve taktik iki boyutlu olarak görselleştirilir. Çoklu koşum modu analiz amaçları için tasarlanmıştır. Gerek tekli koşum ve gerekse çoklu koşumların sonuçları, koşum sonrasında ayrıntılı olarak analiz edilmekte ve taktik başarımları değerlendirilebilmektedir. Torpido İçeren Taktik Simülasyon Torpido içeren taktik ortam kullanılarak, dost platformun, hücum geliştiren bir torpido içeren taktik geliştirmesi mümkün olmaktadır. Geliştirilen taktikler dost geminin sakınma manevralarını ve aldatıcı ve karıştırıcı olarak adlandırılan akustik karşı tedbirlerin dökülme şekillerini içermektedir. Sistem, farklı sualtı ortamlarının tanımlanmasına; sakınma yapan platform, bu platformun taşıdığı sonarlar, akustik aldatıcı ve karıştırıcılar ve hafif/ağır torpidolara ilişkinparametrelerin belirlenebilmesine izin vermektedir. Simülatör, hem senaryo hem de taktik kapsamında parametrik tanımlama yapılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Torpido İçeren Taktik Resimde Karar Destek Algoritmaları Kendi gemimizin ve ona hücum geliştiren torpidonun bulunduğu bir gerçek hayat taktik resminde, hangi sakınma manevrasını yapıp hangi akustik karşı tedbirleri dökeceğine hızlıca karar verebilmek gemi komutanı için hayati önem taşımaktadır. İLTAREN’de geliştirilen ve tasarlanan karar destek algoritmaları gerçek zamanlı olarak çalışmakta ve geminin merkezi veri yönetim sisteminden alınan verileri girdi olarak almaktadır. Burada amaç, taktik veritabanında bulunan mevcut duruma en uygun taktiği çözüm olarak komutana önermektir. 57 İ LTA R E N Ürünler IR-DMAS MARSsys Kızıl ötesi (KÖ) verinin sistematik bir yöntem izlenerek kayıt edilmesi, yönetilmesi ve analizinin gerçekleştirilmesi bu alanda çalışan gruplar tarafından önemli ihtiyaçların başında gelmektedir. KÖ veri kayıt ve analiz işlemlerinin zaman ve mekan olarak farklı ortamlarda gerçekleştiriliyor olması bu konunun zorluklarından biridir. Diğer bir husus ise, kayıt edilen ham veriyi işlemek üzere kullanılacak yazılımların kullanıcıya yeterli ve detaylı analiz kabiliyetlerini bir arada sunamamasıdır. Bunlara ek olarak, ölçümün gerçekleştirildiği şartlara dair bilgiler de kullanıcı tarafından farklı yazılımlar kullanılarak bir araya getirilmeyi gerektirecek şekilde farklı ortamlarda ve şekillerde saklanmaktadır. Bu nedenle, söz konusu aşamada kullanıcı kaynaklı hatalar sıklıkla görülmektedir. MARSsys (Management and Analysis of Radio Spectrum System), spektrum bilgi yönetimi ve frekans analiz süreçlerinin aynı yazılım altyapısı bünyesinde bütünleşmesini sağlayan, geniş bir yelpazede yer alan askeri ve sivil talepleri bir arada karşılayan otomasyon sistemidir. Kızıl Ötesi Ölçümleri Veritabanı Yönetim ve Analiz Yazılımı (IR-DMAS) bu hususları dikkate alarak KÖ ölçümlerin sivil ve askeri uygulamalara göre planlama, ölçüm, analiz ve raporlama aşamalarını birleştirerek her seviyede kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamayı hedefleyen özgün bir çözüm sunmaktadır. IR-DMAS kullanıcı ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlenebilme özelliğine sahip olmakla birlikte kullanıcı isteklerine göre farklı dil seçenekleri de sunmaktadır. 58 NATO SMADEF-XML veri değişim standardına sunduğu tam destek sayesinde spektrum yönetiminde uluslararası koordinasyon kabiliyeti sunan MARSsys’in bu alanda en gelişmiş yazılımlardan biri olduğu kabul edilmektedir. Hiyerarşik organizasyon yapısı üzerinde rol tabanlı yetkilendirme ve güvenlik seviyeleri bazlı, kontrollü erişim desteği sunan MARSsys, frekans tahsis süreci, frekans istek ve olumsuz etki mesajları işleme süreci, envanter yönetimi, olumsuz etki analizi ve temiz frekans tahsisi, farklı sistem tipleri ve frekans bantları için kaplama ve kirletme analizleri gibi farklı birçok fonksiyonu bünyesinde barındıran kapsamlı bir ürün çözümü niteliğini taşımaktadır. MARSSYS, SPEKTRUM BİLGİ YÖNETİMİ VE FREKANS ANALİZ SÜREÇLERİNİ AYNI YAZILIM ALTYAPISINDA BÜTÜNLEŞTİRİR. İ LTA R E N DATAS DATAS, denizaltı komutanları ve muharebe ekipleri için geliştirilmiş, çağdaş teknolojilerin kullanıldığı kapsamlı bir taktik eğitim platformudur. Kıyıda konuşlandırılmış, bilgisayarlı bir denizaltı taktik eğitim simülasyon sistemi olan DATAS, denizaltı muharebe ekiplerini taktik ve operasyonel usüllere yönelik eğitmek amacını taşımaktadır. “Uygulamalı Eğitim” yaklaşımının önemini göz önünde bulunduran sistem, tarama ve angajman gibi farklı taktik davranışlar için farklı eğitim senaryoları oluşturulmasına imkan verir. Yüksek sadakatli sualtı akustik ve sensör simülasyonu denizaltıların ve gemilerin farklı taktik haritalarda gerçekçi tespit, takip ve analizini sağlar. Hedef hareket analizi aracılığıyla atış kontrol sistemlerinin ve silahların operasyonel kullanımı hedeflere yönelik sensör iz verisi kullanılarak gerçekçi bir şekilde simüle edilebilmektedir. DATAS, denizaltı subayları ve muharebe ekiplerine Denizaltı Savunma Harbi (DSH) taktiklerini uygulayabilen gerçekçi hedef platform modellerine karşı sakınma ve angajman harekâtları uygulama imkanı da sağlamaktadır. Denizaltı mürettebatının angajman sırasında taktik reflekslerinin en doğru şekilde geliştirilebilmesi için torpido atış ve güdüm simülasyonları özellikle yüksek sadakatli olarak üretilmiştir. Danışmanlık İLTAREN; radar, muhabere, kızıl ötesi sistemler ve platformların farklı koşullar altındaki performanslarının tespit edilmesine yönelik çalışmalarıyla edindiği uzmanlık ve tecrübe doğrultusunda farklı uygulamalara yönelik danışmanlık hizmeti vermektedir. İLTAREN, TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ’NİN ELEKTRONİK HARP ALANINDAKİ İHTİYAÇLARI DOĞRULTUSUNDA AR-GE AĞIRLIKLI ETKİN MİLLİ ÇÖZÜMLERİ ÜRETEREK ORDUMUZUN GELECEĞİN SAVAŞLARINA HAZIR HALE GELMESİNE ÖNEMLİ KATKILAR SAĞLAMIŞ OLUP, BU YÖNDEKİ ÇALIŞMALARA DEVAM EDECEKTİR. Çeşitli teorik ve uygulamalı eğitim programları geliştirilerek uzman kadro ile farklı kurum ve kuruluşlara düzenli olarak eğitimler verilmektedir. 59 SİBER GÜVENLİK; ÜLKELERİN POLİTİK, ASKERİ VE STRATEJİK AÇIDAN ELE ALMASI GEREKEN ÖNEMLİ UNSURLARDANDIR. 60 S GE SGE Siber Güvenlik Enstitüsü Bilişim teknolojilerinin (BT) vazgeçilmez hale geldiği son yıllarda konunun bir boyutu daha öne çıktı: Kullanılan sistemlerin güvenliği. Sürekli iletişim halinde olan bilgi sistemlerinin oluşturduğu ve siber ortam olarak adlandırılan altyapıların güvenliği ülkelerin politik, askeri ve stratejik açıdan öncelikli olarak ele alması gereken unsurlar haline gelmiştir. Ulusal siber güvenlik kapasitesinin artırılmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirmek amacıyla kurulan Siber Güvenlik Enstitüsü’nün (SGE) faaliyetleri 1997 yılında Bilişim Sistemleri Güvenliği (BSG) Birimi adı ile TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü (UEKAE) altında başlamıştır. 2012 yılından bu yana TÜBİTAK BİLGEM bünyesinde ayrı bir enstitü olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. SGE; askeri kurumlara, kamu kurum ve kuruluşlarına ve özel sektöre bilişim sistemleri güvenliği ile ilgili danışmanlık sağlar ve bu alanda araştırma ve geliştirme faaliyetleri yürütür. SGE, bugüne kadar gerçekleştirilen pek çok başarılı proje ile ülkemizde siber güvenlik bilgi birikiminin oluşturulmasına önemli katkı sağlamıştır. SİBER GÜVENLİK ENSTİTÜSÜ’NÜN FAALİYETLERİ 1997 YILINDA BAŞLADI. 61 SGE Sistem Güvenlik Testi ve Denetimi Güvenli Bilgi Sistemleri Bilgi Güvenliği Yönetimi SGE, hem kamu kurum/kuruluşları hem de özel sektör şirketlerine sızma testleri ve güvenlik denetlemeleri yapar. Sızma testleri ve güvenlik denetlemeleri bilişim altyapısındaki tüm bileşenleri kapsar. Testler tamamlandıktan sonra detaylı teknik raporlar ve yönetici özetleri üretilir. Ayrıca, çalışanların güvenlik bilincini artırmak için teknik güvenlik testlerinin yanında sosyal mühendislik testleri de yapılır. SGE, herhangi bir marka veya modele bağımlı kalmaksızın bilgi sistemlerinin güvenli tasarımı, kurulumu ve konfigürasyonu konusunda çalışmalar yapmaktadır. Bu kapsamda, kurumların halihazırdaki bilgi işlem altyapılarının güvenlik bakış açısı ile incelenmesi ve kurum politikalarını da dikkate alarak eksik güvenlik önlemlerinin tespit edilmesi, ihtiyaç duyulan güvenlik önlemlerinin tasarlanması, yeni bilgi işlem altyapılarının güvenli kurulumu ve konfigürasyonu ile ilgili danışmanlık hizmeti vermektedir. Danışmanlık kapsamında, kayıt ilişkilendirme/yönetimi sistemleri, sürekli güvenlik denetleme ve izleme sistemleri, veri sızma engelleme yazılımları, antivirüs yazılımları, merkezi güvenlik yönetimi yazılımları, güvenlik duvarları, saldırı tespit/ engelleme sistemleri, içerik filtreleme sistemleri gibi pek çok güvenlik mekanizması ve yazılımı, kurum gereksinimlerine uygun olacak şekilde belirlenmektedir. SGE, kurum ve kuruluşlara deneyimli uzman kadrosuyla Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi danışmanlığı vermektedir. Danışmanlık çerçevesinde uluslararası Bilgi Güvenliği Yönetimi ve İş Sürekliliği standartlarına uygun kurumsal politikaların hazırlanması ve kurumların sahip olduğu bilgi sistemlerinin risk analizlerinin gerçekleştirilmesi konularında destek verilmektedir. Çalışmaların sonunda kurumların ISO 27001 sertifikası alma yönünde taleplerinin olması durumunda danışmanlık hizmeti sertifikasyon süreci tamamlanıncaya kadar sürdürülebilmektedir. Daha etkin ve yüksek standartlarda testler gerçekleştirmek için SGE araştırmacıları tarafından yeni açıklık istismar (exploitation) yöntemleri ve araçları araştırılmakta ve geliştirilmektedir. Gelişen teknolojilere paralel olarak mobil platformların ve uygulamalarının, kritik bilgi sistem altyapılarının ve akıllı ağ sistemlerinin ve bulut bilişim altyapılarının güvenliğinin sağlanması ve testlerine yönelik çalışmalar da gerçekleştirilmektedir. Bu alandaki bir diğer hedef de bilgi paylaşımıdır. Hem kamu, hem de özel sektörde gerçekleştirilen güvenlik testlerine ek olarak sektörde bu kapsamda gerçekleştirilen testlerin kalitesini yükseltecek çalışmalar yapılmaktadır. Testlerin kapsamının ve derinliğinin belirlenmesi, test sonuç raporlarının kalitesinin ve objektivitesinin artırılmasına yönelik çalıştaylar organize edilmekte, düzenleyici kurumlarla ortak projeler gerçekleştirilmektedir. 62 GÜNÜMÜZDE ZARARLI YAZILIMLAR SADECE PARA ÇALMAK VEYA ŞÖHRET KAZANMAK İÇİN DEĞİL, GİZLİ BİLGİLERİ ELE GEÇİRMEK VE HİZMETLERİN ERİŞİLEBİLİRLİĞİNE ZARAR VERMEK İÇİN DE KULLANILMAKTADIR. SGE Güvenli Yazılım BT Ürün Güvenliği Zararlı Yazılım Analizi Güvenlik; yazılımlara ve sisteme sonradan eklenebilecek bir özellik değildir ve geliştirme sürecinin parçası olarak ele alınmalıdır. Geliştirme ve kurulum süreçlerinde güvenlik işlevlerini uygulamak hem daha kolay hem de daha etkilidir. BT ürün güvenliğine yönelik çalışmalar SGE bünyesinde yer alan BT Ürün Güvenliği Laboratuvarında yapılmaktadır. Laboratuvarda güvenlik fonksiyonu içeren BT ürünlerinin zayıflık ve açıklıklarını tespit ederek bu ürünlerin güvenlik değerlendirmesini gerçekleştirmektedir. Akıllı kart yongaları ve işletim sistemleri, kriptolu bellekler, akıllı kart okuyucuları, donanım güvenlik modülleri, ağ güvenliği ürünleri, güvenlik uygulama yazılımları ve güvenilir ortam modülleri için risk analizi ve sızma testi çalışmaları yürütmektedir. Özellikle son kullanıcı seviyesinde etkileri en çok hissedilen siber güvenlik tehdidi virüsler, truva atları, arka kapılar ve solucanlar gibi zararlı yazılımlardır. Günümüzde zararlı yazılımlar sadece para çalmak veya şöhret kazanmak için değil, gizli bilgileri ele geçirmek ve hizmetlerin erişilebilirliğine zarar vermek için de kullanılmaktadır. SGE kamu kurum/kuruluşlarına ve özel sektöre, güvenli yazılım geliştirme eğitimleri, yazılım geliştirirken yapılan yanlışlıklar sonucunda oluşan açıklıkları tespit etmek için yazılım kaynak kodu analizi, güvenli yazılım geliştirme süreçlerini daha etkin kılmak için risk analizi ve tehdit modelleme, yeni güvenli yazılım geliştirme yöntemlerini araştırma ve uygulama ve güvenli yazılım geliştirme çalıştayları ve konferansları gerçekleştirme konularında destek vermektedir. Bu konuda SGE birden fazla NATO bilgi sistem geliştirme projesinde görev almıştır. Bu projelerin sistem ve yazılım güvenlik akreditasyonu süreci kapsamında güvenli sistem tasarımı, akreditasyon dokümanlarının hazırlanması konusunda danışmanlık vermiş ve geliştirilen sistemlerin güvenlik testlerini gerçekleştirmiştir. BT Ürün Güvenliği Laboratuvarı, kendi çalışma alanında literatürü yakından takip etmekte ve güvenlik açıklıklarını tespite yönelik yeni saldırı teknikleri geliştirerek literatüre katkı sağlamaktadır. Özellikle akıllı kart ve kripto yongalarının güvenliğine yönelik yapılan pasif ve aktif yan kanal analizi saldırıları ve tersine mühendislik saldırıları konusunda uluslararası alanda önde gelen laboratuvarlar ile aynı seviyede olduğunu kanıtlamıştır. BT Ürün Güvenliği laboratuvarı, ISO/IEC 15408 standardı uyarınca yapılan çalışmalarda TÜBİTAK BİLGEM bünyesindeki Ortak Kriterler Test Merkezine(OKTEM) teknik destek sağlamaktadır. Bu konunun önemini kavramış gelişmiş ülkeler korunma mekanizmalarının güncel tutulmasına yönelik önemli yatırımlar yapmaktadır. Bu paralelde, Siber Güvenlik Enstitüsü, Zararlı Yazılım Analiz Birimi bünyesinde yürütülen çalışmalar ile güncel zararlı yazılım trendini yakından takip etmekte, ülkemizin kritik altyapı ve servislerine yönelik tehdit oluşturabilecek zararlı yazılımların karakteristiklerini analiz etmektedir. Elde edilen sonuçlar ve alınması gereken önlemler bilgi paylaşım ortamları üzerinden ilgili kurumlara sunulmaktadır. Zararlı yazılımlar günümüzde gelişmiş siber casusluk (APT) adı altında farklı bir boyutta da tehdit oluşturabilmektedir. Ülkeler diğer ülkelerin sahip olduğu stratejik öneme sahip altyapıları etkilemek veya istihbarat elde etmek amacıyla zararlı yazılımları kullanabilmektedir. Siber Güvenlik Enstitüsü, önemli kamu kurum/kuruluşları ile kritik altyapı olarak değerlendirilebilecek özel kuruluşlardan talep gelmesi durumunda hassas verilerinin kontrol dışı yollarla çıkışının tespitine yönelik çalışmalar gerçekleştirmektedir. 63 DİJİTAL ADLİ ANALİZ LABORATUVARI, ADLİ SORUŞTURMA VE DAVALARIN AYDINLATILABİLMESİ İÇİN GÜNCEL ADLİ BİLİŞİM TEKNİKLERİNİ VE ARAÇLARINI KULLANARAK GEREKLİ İNCELEMELERİ GERÇEKLEŞTİRMEKTEDİR. 64 SGE Dijital Adli Analiz Ağ Gözetleme ve Saldırı Önleme Veri Mahremiyeti Dijital adli analiz, dünyada ve ülkemizde bilişim sektörünün ilerlemesine paralel olarak gelişen ve önemi artan bir çalışma alanıdır. Dijital Adli Analiz Laboratuvarı, adli soruşturma ve davaların aydınlatılabilmesi için güncel adli bilişim tekniklerini ve araçlarını kullanarak gerekli incelemeleri gerçekleştirmektedir. Ayrıca, bir siber saldırı olduğunda; saldırının kaynağını, sisteme nasıl sızıldığını ve sistemde neler yapıldığını tespit etmek için yapılacak detaylı incelemeler servis olarak Dijital Adli Analiz Laboratuvarı tarafından sunulmaktadır. Son yıllarda, birçok ülke farklı türlerde siber saldırılara maruz kalmış ve kritik altyapı sistemlerinde saldırıların olumsuz sonuçları oluşmuştur. Bu saldırılar kara, hava, deniz ve uzayın ardından siber uzayın da savaş alanı haline geldiğini, ülkelerin siber saldırılardan korunabilmek için siber saldırı ve savunma sistemlerine yatırım yapmaları gerektiği gerçeğini gün yüzüne çıkarmıştır. Kişisel ve hassas verilerin mahremiyeti konusunda yaşanan problemler günümüz bilişim teknolojilerindeki ilerlemenin yol açtığı en önemli zorluklardan biridir. Devlet hizmetlerinin elektronik ortama taşınması, sosyal ağların ve medyanın sıklıkla kullanılıyor olması, denetlenebilir fiziksel sınırların yerlerini daha zor denetlenir mantıksal sınırlara terk ediyor olması, hassas ve kişiye özel verilerin mahremiyetinin korunmasını güçleştirmektedir. Gerek kurum ağlarında gerekse laboratuvar ortamlarında gerçekleştirilen adli analiz çalışmalarının hızlı ve etkin yürütülmesine yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri de laboratuvar bünyesinde yapılmaktadır. Geliştirilen ürünler talep olması durumunda adli kurumların ihtiyaçları doğrultusunda güncellenmekte ve bu kurumların kullanımına sunulmaktadır. TÜBİTAK BİLGEM Siber Güvenlik Enstitüsü, ulusal geniş ölçekli ağ altyapılarında çalışacak siber tehdit gözetleme, tespit ve önleme sistemleri/teknolojileri geliştirme konusunda faaliyetlerini yürütmektedir. Enstitü büyük hacimli ağ ve sistem kayıtlarını işleyecek güvenlik mekanizmalar kullanılarak kritik ağ düğümlerinde ve talepte bulunan kurumların altyapılarında analizler gerçekleştirmektedir. Gerek tuzak sistemler gerekse ağ trafiğinden elde edilen sonuçlar ile beslenirken uyarı mekanizmaları ile bütüncül savunma sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu sistemlerin milli bilişim altyapı ve hizmetlerinin korunmasına ciddi katkı yapması beklenmektedir. Siber Güvenlik Enstitüsü, kişisel verilerin mahremiyetini sağlayan ve kurumsal hassasiyet içeren verilerin sızdırılmasını önleyici veri kaçağı önleme sistemlerinin geliştirilmesine odaklanmıştır. Veri kaçağı önleme sistemleri yetkisiz veri sızmasını engelleyerek gelişmiş siber casusluk tehditlerinin (APT) etkilerinin azaltılmasında önemli rol oynamaktadır. Son kullanıcı bilgisayarlarında işlenen, kurumsal ağ geçidinde kurum dışı ile iletişime konu olan ya da kurumsal sunucu sistemlerinde saklı bulunan verinin kontrollü alan dışına kontrolsüz çıkışının engellenmesi veri kaçağı önleme sistemleri ile mümkün olmaktadır. Geliştirilen sistemler, ülkemiz hassas veri örüntülerini tanıyan, Türkçe dili üzerinde anlamsal ve şekilsel inceleme yapabilir yoğun araştırma ve geliştirme faaliyetlerini de bünyesinde barındırmaktadır. Farklı kurumların aynı veri üzerinde mahremiyeti zedelemeden iş zekası çözümlerini uygulayabilecekleri mahremiyet gözetir veri paylaşımı ve mahremiyet gözetir veri madenciliği danışmanlık hizmetleri sağlanmaktadır. 65 SGE BOME Bilgi Güvenliği Eğitimleri Bilgisayar Olaylarına Müdahale Ekibi (BOME) bilgisayar güvenlik olaylarını ulusal ve uluslararası boyutta ele alan bir oluşumdur. 2006-2010 Türkiye Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı 88. Maddesi kapsamında TÜBİTAK BİLGEM SGE bünyesinde kurulmuştur. TR-BOME, bilgisayar güvenlik olaylarıyla ilgili ulusal temas noktasıdır. Tespit edilen herhangi bir güvenlik olayının kaynağı veya hedefi Türkiye’de ise gerçekleştirilmesi gereken çalışmaları koordine eder. Siber Güvenlik Enstitüsü, Ar-Ge, Danışmanlık ve BOME çalışmalarında kazandığı deneyimi verdiği eğitimler aracılığı ile talep eden kurumlara aktarmaktadır. Eğitimler ihtiyaç sahibi kurumların isteği üstüne planlanarak gerçekleştirilmektedir. Hem kamu kurum ve kuruluşlarının hem de özel sektör şirketlerinin siber savunma kabiliyetini geliştirmek için, TR-BOME tarafından ulusal siber güvenlik tatbikatları ve bilgi güvenliği çalıştayları organize edilir. Siber güvenlik yaz kampları ve eğitimleri, siber güvenlik alanında insan kaynağı geliştirilmesine öncülük etmektedir. 66 SGE’nin eğitim faaliyetleri kamu kurum ve kuruluşları, askeri kurumlar ve özel sektörden kurumlarla sınırlı kalmamış, tecrübesini uluslararası kuruluşların personeline ve Türkiye’nin paydaşı konumundaki yabancı ülkelerin temsilcilerine verdiği eğitimlerle artırmıştır. SGE tarafından gerçekleştirilen eğitimler bilgi güvenliği başlığı altında yer alan konuların çok büyük bölümünü kapsamaktadır. Bilgisayar ağları, işletim sistemleri, uygulama yazılımları ve veritabanları gibi hemen akla gelen konulardan “Akıllı Kartlarda Yan Kanal Analizi” gibi detaylı uzmanlık alanlarına kadar uzanan çok geniş bir yelpazede uzman personel tarafından uygulamalı olarak eğitimler verilmektedir. SGE, TECRÜBESİNİ ULUSLARARASI KURULUŞLARIN PERSONELİNE VE TÜRKİYE’NİN PAYDAŞI KONUMUNDAKİ YABANCI ÜLKELERİN TEMSİLCİLERİNE VERDİĞİ EĞİTİMLERLE ARTIRMIŞTIR. SGE, ULUSAL GENİŞ ÖLÇEKLİ AĞ ALTYAPILARINDA ÇALIŞACAK SİBER TEHDİT GÖZETLEME, TESPİT VE ÖNLEME SİSTEMLERİ/ TEKNOLOJİLERİ GELİŞTİRME KONUSUNDA FAALİYETLERİNİ YÜRÜTMEKTEDİR. 67 YTE, E-DÖNÜŞÜM ALANINDA MEVCUT DURUM ANALİZİ, YOL HARİTASI BELİRLEME VE STRATEJİK VE KRİTİK ALANLARDA YAZILIM GELİŞTİRME FAALİYETLERİNİ GERÇEKLEŞTİRMEKTEDİR. 68 YTE YTE Yazılım Teknolojileri Araştırma Enstitüsü TÜBİTAK BİLGEM Başkanlığı bünyesinde faaliyet göstermekte olan Yazılım Teknolojileri Araştırma Enstitüsü kamu ve özel sektörün Ar-Ge içerikli yazılım ihtiyaçlarını karşılamak ve kamu kurumları için e-Dönüşüm Hizmetlerini vermek üzere kurulmuştur. YTE’nin vizyonu, Türkiye’de ve uluslararası arenada e-Dönüşüm ve yazılım teknolojileri alanında saygın, nitelikli personeli ve gelişmiş altyapısı ile yüksek kalitede teknik çözümler üreten bir araştırma merkezi haline gelmektir. YTE, kamuda e-Dönüşüm alanında mevcut durum analizi, yol haritası belirleme ve kamu için stratejik ve kritik alanlarda yazılım geliştirme faaliyetlerini gerçekleştirmekte; dönüşüm sürecini etkin ve kalıcı kılmak amacı ile bu faaliyetleri kurumsal süreç iyileştirme ile sosyal ve istatistiki Ar-Ge çalışmalarıyla desteklemektedir. Ayrıca, kamu kurum ve kuruluşlarına bilgi sistemlerine yönelik tedarik süreçlerinde ihtiyaç duydukları teknik danışmanlığı sağlamaktadır. YTE, bu ihtiyaç ve beklentilere, proje gerçekleştirme tecrübesine sahip dinamik ve alanlarında uzman personeli ile yurt içi ve yurt dışındaki üniversiteler, araştırma kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör ile işbirliği içerisinde yeni teknolojiler ışığında çözümler ortaya koymaktadır. Bu kapsamda edindiği bilgi birikimini özel sektör ile paylaşarak yazılım sektörünün kapasitesinin artırılmasına yönelik katma değer üretmektedir. YTE, E-DÖNÜŞÜM HİZMETLERİNE İLİŞKİN DANIŞMANLIK, DÖNÜŞÜM YÖNETİMİ VE PROJE İZLEME KONULARINDA KAMU KURUM VE KURULUŞLARA DESTEK VERİR. 69 YTE e-Dönüşüm Yazılım ve Veri Mühendisliği Kurumsal e-Dönüşüm Analizi ve Planlama Yazılım Sistemleri Mühendisliği Veri ve Bilgi Mühendisliği YTE, e-Dönüşüm hizmetlerine ilişkin danışmanlık, dönüşüm yönetimi ve proje izleme konularında kamu kurum ve kuruluşlarına destek vermektedir. Kurumsal e-Dönüşüm kapsamında, strateji ve eylem planı geliştirmekte, plan değerlendirme ve mevcut durum analizi faaliyetlerini yürütmektedir. Bu çalışmalardan elde edilen bulgular doğrultusunda e-Dönüşüm modelini geliştirmekte, gerekli adımları belirlemekte, önceliklendirmekte ve yol haritası belirleme konularında çalışmalarda bulunmaktadır. YTE, yazılım geliştirme yaşam döngüsü içerisinde, mevcut durum analizi yapar, hedeflenen sistemi tarifler ve iş paketlerini belirleyerek önceliklendirir. Mevcut durum analizinde elde edilen bulgular ışığında yazılım gereksinimlerini oluşturur; mimari, üst düzey ve detay yazılım tasarımlarını yapılandırır; kodlama, kod gözden geçirme ve test faaliyetlerini gerçekleştirir. YTE, kamu kurum ve kuruluşları için mevcut durum tespiti yapar; sosyal, iktisadi ve idari modellerin altyapısını oluşturur. Sosyal ArGe projeleri için uygun araştırma mimarisini tasarlar, nitel araştırma tekniklerini kullanır, nicel analizlere temel oluşturacak verilerin birincil ve ikincil veri kaynaklarından temin edilmesine yönelik faaliyetler gerçekleştirir. Çalışmalarında istatistiksel, ekonometrik ve sosyolojik yöntemler kullanır. Verilen analiz sonucu karar alıcılara politika önerisi ve yol haritası sunar. e-Devlet uygulamaları ve bunlara ilişkin sosyal ve iktisadi modelleri kurgular ve alan uzmanlığı desteği verir. e-Dönüşüm Danışmanlığı e-Dönüşüm yol haritasının hayata geçirilmesi sırasında gerçekleştirilen projelerde teknik değerlendirme ve proje izleme konularında ihtiyaç duyulan danışmanlık ve kontrolörlük hizmetlerini sağlayarak belirlenen hedeflere ulaşılmasına katkı sağlamaktadır. 70 Enstitü, geliştirilen yazılım sistemlerinin yaygınlaştırılmasına yönelik kullanıcı eğitimlerini bilgisayar başında uygulamalı olarak verir, eğitim materyallerini hedef kitlenin ihtiyaç ve beklentisi doğrultusunda hazırlar ve gerekli kullanıcı desteğini sağlar. Yazılım Süreç Yönetimi YTE, yazılım organizasyonlarına yönelik yetenek ve olgunluk değerlendirme faaliyetlerinde bulunur ve bu kapsamda süreç iyileştirme hizmetleri sunar. Aynı zamanda kıymetlendirme, sertifikasyon, eğitim ve işbirlikleri alanlarında çalışmalar yürütmeyi de hedeflemektedir. Bunun yanında kurumların mekansal veri altyapılarına yönelik tanımlama hizmetleri, kurumların coğrafi bilgi sistemleri alt yapılarına yönelik teknik izleme ve değerlendirme hizmetleri ile coğrafi veri yönetimine yönelik hizmetler sağlamaktadır. İş Zekası Uygulamaları YTE, iş zekası uygulamaları için ihtiyaçları belirler, analizleri yürütür, iş zekası teknik çözümlerini ve mimari tasarımını yapar ve gerçekleştirir, merkezi veya dağıtık veri ambarını tasarlar, veri ambarında bulunan verileri yönetir, veriler üzerinde analizler yapılmasını ve ihtiyaç duyulan raporların alınmasını sağlar. Ana veri yönetimi, veri kalitesi yönetimi ve büyük veriler için gerekli altyapıyı oluştururarak çalışmaları gerçekleştirir. YTE Projeler Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi EPDK Bilişim Sistemi Geliştirilmesi Projesi Sosyal yardım alanında reform niteliği taşıyan bu proje kapsamında kamu tarafından sağlanan tüm sosyal yardımların yönetileceği ülke ölçeğinde bir sistem oluşturulması hedeflenmektedir. Enerji Piyasası (elektrik, doğalgaz, petrol ve LPG) bilgilerinin güvenlik ihtiyaçları dikkate alınarak merkezi olarak yönetilmesinin sağlanması ve EPDK altyapısının geliştirilmesi ile Enerji Piyasası’nın daha etkin izlenmesi, verilerin analiz edilmesi, karar destek sisteminde kullanılması, akaryakıt kaçakçılığının tespiti için bilişim altyapısının kurulması hedeflenmektedir. Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi Projesi Sürdürülebilir bölgesel kalkınmayı hızlandırmak ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla kurulmuş olan Kalkınma Ajanslarının teknolojik kapasitelerinin artırılması ve faaliyetlerinin şeffaf, denetlenebilir ve izlenebilir şekilde gerçekleştirilebilmesi için sistem geliştirilmesi hedeflenmektedir. Sosyal Yardım Yararlanıcılarının Belirlenmesine Yönelik Puanlama Formülü Geliştirilmesi Projesi Sosyal yardım uygulamalarında yararlanıcılara yönelik doğru tespit yapılabilmesi ve bu uygulamaların tarafsız kıstaslara göre gerçekleştirilebilmesi için sosyal yardımlardan yararlanacak yoksul kesimin belirlenmesine yönelik bir puanlama formülü geliştirilmesi ve bu formül ile karar vericilere yol gösterilmesi hedeflenmektedir. TÜBİTAK Yönetim Bilişim Sistemi Projesi YTE, YAZILIM GELİŞTİRME YAŞAM DÖNGÜSÜ İÇERİSİNDE, MEVCUT DURUM ANALİZİ YAPAR, HEDEFLENEN SİSTEMİ TARİFLER VE İŞ PAKETLERİNİ BELİRLEYEREK ÖNCELİKLENDİRİR. artırılması ve dış paydaşlara verilen hizmetlere erişimin kolaylaştırılması ve hizmet etkinliğinin artırılması amaçlanmaktadır. Devlet Malzeme Ofisi e-Dönüşüm Analiz Çalışması ve Teknik Destek ve Danışmanlık Hizmetleri Devlet Malzeme Ofisi’nin mevcut durumunun analiz edilmesi, kurumun hedeflerine ulaşmasını sağlamak üzere tespit edilen ihtiyaçların karşılanmasına yönelik üst seviye çözüm önerilerini içeren bir yol haritası oluşturulması hedeflenmektedir. İller Bankası Coğrafi Arşiv ve Bilgi Sistemi Projesi (İL-CAS) Teknik Danışmanlık Hizmeti İller Bankası tarafından üretilen ve kullanılan mekansal verilerin, sayısal ortamda arşivlenmesi ve coğrafi bilgi sistemi teknolojileri kullanılarak sürdürülebilir bir bilgi sisteminin kurulması hedeflenmektedir. TÜBİTAK tarafından verilen proje ve burs desteklerinin yönetimine yönelik sistemin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda, mevcut kurumsal otomasyon altyapısının iyileştirilmesi ve uygulamalar arasındaki entegrasyonun artırılması ile iş verimliliğinin ve kapasite kullanım oranlarının 71 ‘‘ YARIM ASRA YAKLAŞAN TECRÜBEMİZLE, ÜLKEMİZ İÇİN ARAŞTIRMAYA VE GELİŞTİRMEYE BÜYÜK BİR ŞEVK, KARARLILIK VE AZİMLE DEVAM EDİYORUZ. ‘‘ 72 TÜBİTAK BİLGEM T: 0262 648 1000 • F: 0262 648 1100 • E: [email protected] W: www.bilgem.tubitak.gov.tr • A: PK: 74, 41470, Gebze, Kocaeli
Benzer belgeler
Untitled - yazılım teknolojileri araştırma enstitüsü
cihazın dışarıya yan kanal bilgisi verip vermediğini ve cihazın fiziksel güvenliğinin sağlanıp sağlanmadığını test etmekte ve doğabilecek riskleri kontrol etmek amacıyla gerekli tasarım ilkelerine ...
Detaylı