türk standardı ts en 13445-5

Transkript

ICS 23.020.30
TÜRK STANDARDI
TÜRK STANDARDI
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
TS EN 13445-5
Ocak 2010
TS EN 13445-5: 2002, TS EN 13445-5:2007yerine
ICS 23.020.30
Basınçlı kaplar - Ateşle temas etmeyen Bölüm 5: Muayene ve deney
Unfired pressure vessels - Part 5: Inspection and testing
Récipients sous pression non soumis à la
flamme - Partie 5: Inspection et contrôles
Unbefeuerte Druckbehälter - Teil 5: Inspektion und
Prüfung
EN 13445-5:2009 Standardının Türkçe Tercümesidir.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ
Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
ICS 23.020.30
TÜRK STANDARDI
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Milli Ön söz

Bu standard; CEN tarafından onaylanan ve Ocak 2010’da TS EN 13445-5:2010 numaralı Türk standardı
olarak kabul edilen EN 13445:2009 standardı esas alınarak, Türk Standardları Enstitüsü Makina İhtisas
Kurulu’na bağlı TK22 Basınçlı Kaplar Teknik Komitesi marifetiyle Türkçeye tercüme edilmiş TSE Teknik
Kurulu’nun 16 Nisan 2014 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

Bu standard yayınlandığında TS EN 13445-5: 2002,TS EN 13445-5:2007 ’nun yerini alır.

CEN resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir.

Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.
EN, ISO, IEC
vb. No
EN 287-1:2011
EN 583-4:12002
CEN/TS 764-6:
2004
EN 895:1995
EN 1418:1997
EN 1779:1999
EN 13445-1:2009
EN 13445–2:2009
EN 13445–3:2009
EN 13445–4:2009
EN ISO 4063:
2010
EN ISO 5817:
2007
Adı
(İngilizce)
Approval testing of welders–Fusion
welding–Part 1: Steels
TS No
TS EN 287-1
Adı
(Türkçe)
Kaynakçıların Yeterlilik Sınavı–
Ergitme Kaynağı– Bölüm 1:
Çelikler
Tahribatsız muayene – Ultrasonik
muayene – Kısım 4: Yüzeye dik
kusurların muayenesi
Non-destructive testing – Ultrasonic
TS EN 583-4
examination – Part 4: Examination for
discontinuities perpendicular to the
surface
Pressure equipment - Part 6:
Structure and content of operating
instructions
Destructive tests on welds in metallic TS 287 EN 895 Metalik malzemeler-Kaynaklar
materials – Transverse tensile test
üzerinde tahribatlı deneyler-Enine
çekme deneyi
Welding personnel – Approval testing TS EN 1418
Kaynak personeli–Metalik
of welding operators for fusion
malzemelerin tam mekanize ve
welding and resistance weld
otomatik ergitme kaynağı için
setters for fully mechanized and
kaynak operatörlerinin ve direnç
automatic welding of metallic material
kaynak ayarcılarının yeterlilik
sınavı
Non-destructive testing – Leak testing TS EN 1779
Tahribatsız muayene –
– Criteria for method and technique
Sızdırmazlık deneyi – Metot ve
selection
teknik seçim için kriterler
Unfired pressure vessels — Part 1:
General
Unfired pressure vessels – Part 2:
TS EN 13445-2 Basınçlı kaplar – Ateşle temas
Materials
etmeyen – Bölüm 2: Malzemeler
TS EN 13445- Basınçlı kaplar – Ateşle temas
Design
3*
etmeyen – Bölüm 3: Tasarım
TS EN 13445-4 Basınçlı kaplar – Ateşle temas
Fabrication
etmeyen – Bölüm 4: İmalat
Welding and allied processes –
TS 7307 EN
Kaynak ve kaynakla ilgili işlemler Nomenclature of processes and
ISO 4063
İşlemlerin adlandırılması ve
reference numbers (ISO 4063:2009,
referans numaralar
Corrected version 2010-03-01)
Welding – Fusion–welded joints in
steel, nickel, titanium and their alloys
(beam welding excluded) – Quality
levels for imperfections (ISO
5817:2003)
ICS 23.020.30
EN, ISO, IEC
vb. No
EN ISO 6520–1:
2007
EN ISO 9712:
2012
EN ISO 17635:
2010
TÜRK STANDARDI
Adı
(İngilizce)
Welding and allied processes –
Classification of geometric
imperfections in metallic materials
– Part 1: Fusion welding (ISO 6520–1:
20078)
Non-destructive testing - Qualification
and certification of NDT personnel
(ISO 9712:2012)
Non-destructive testing of welds —
General rules for metallic materials
(ISO 17635:2010)
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Adı
(Türkçe)
TS No
-
TS EN 13445-5: 2010 standardı, EN 13445: 2009 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (Avenue Marnix
17 B-1000 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye
ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
ICS 23.020.20
Basınçlı kaplar - Ateşle temas etmeyen - Bölüm 5: Muayene ve deney
Unfired pressure vessels - Part 5: Inspection and testing
Récipients sous pression non soumis à la flamme Partie 5: inspection et contrôles
Unbefeuerte Druckbehälter - Teil 5: Inspektion und
Prüfung
Bu Avrupa standardı CEN tarafından 30 Haziran 2009 tarihinde onaylanmıştır.
CEN üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları
öngören CEN/CENELEC İç Tüzüğü’ne uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel listeler ve
bibliyografik atıflar, CEN Yönetim Merkezi’ne veya herhangi bir CEN üyesine başvurarak elde edilebilir.
Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Başka herhangi bir dile
tercümesi, CEN üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu CEN Yönetim
Merkezi’ne bildirilir.
CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka,
Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs (Güney Kıbrıs
Rum Yönetimi), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya,
Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’ın milli standard kuruluşlarıdır.
AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ
EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG
Yönetim Merkezi: Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels
© 2009 CEN
Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları
CEN ulusal Üyelerine aittir.
Ref. No. EN 13445-5:2009: E
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
İçindekiler
Sayfa
Ön söz ............................................................................................................................................................... 4
1 Kapsam ........................................................................................................................................................ 5
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .............................................................................................. 5
3 Terimler ve tarifler ...................................................................................................................................... 6
4 Muayene ve deneylerin yapılışı ................................................................................................................. 7
4.1 Genel .................................................................................................................................................. 7
4.2 Muayene ............................................................................................................................................. 7
4.3 Tahribatsız muayene (NDT) ............................................................................................................... 7
5 Teknik dokümantasyon .............................................................................................................................. 8
5.1 Genel .................................................................................................................................................. 8
5.2 Teknik dokümanlarda bulunacak bilgiler ............................................................................................ 8
5.2.1 Genel ................................................................................................................................................. 8
5.2.2 Basınçlı kabın genel açıklaması ........................................................................................................ 8
5.2.3 Tasarım ve imalât resimleri ............................................................................................................... 8
5.2.4 Teknik resimlerin ve şemaların anlaşılması ve basınçlı kabın çalışması ile ilgili tanımlamalar ve
açıklamalar ................................................................................................................................................. 8
5.2.5 Yapılan tasarım hesaplamaları ve incelemelerinin sonuçları ............................................................ 8
5.2.6 Deney raporları .................................................................................................................................. 9
5.2.7 Teknik/imalat şeması....................................................................................................................... 10
5.3 Tasarımın gözden geçirilmesi .......................................................................................................... 10
5.3.1 Genel ............................................................................................................................................... 10
5.3.2 Tasarımın gözden geçirilmesi ......................................................................................................... 10
6 İmalat süresince muayene ve deney ...................................................................................................... 11
6.1 Genel ................................................................................................................................................ 11
6.2 İmalat işlemleri ve yapılış resimleri .................................................................................................. 11
6.3 Malzemenin izlenebilirliği ................................................................................................................. 11
6.3.1 Genel ............................................................................................................................................... 11
6.3.2 Özel şartlar – malzeme işaretlemesi ............................................................................................... 11
6.4 İmalat işlemleri için hazırlık .............................................................................................................. 11
6.4.1 Genel ............................................................................................................................................... 11
6.4.2 Birleştirme hazırlık deneyi ............................................................................................................... 11
6.4.3 Kap takviyelerinin muayenesi .......................................................................................................... 11
6.4.4 Şekillendirme ile ilgili muayene ....................................................................................................... 12
6.4.5 Önemli kalınlık çekme gerilmesine maruz kalan alanların muayenesi ........................................... 12
6.5 Kaynak ............................................................................................................................................. 12
6.5.1 Genel ............................................................................................................................................... 12
6.5.2 Kaynakçının, kaynak operatörünün ve işlemlerin yeterliğinin doğrulanması ................................. 12
6.5.3 Tamiratların muayenesi ................................................................................................................... 12
6.6 Kaynaklı birleştirmeler için tahribatsız muayene .............................................................................. 12
6.6.1 Tahribatsız muayenenin kapsamı ................................................................................................... 12
6.6.2 Tahribatsız muayene kapsamının belirlenmesi ............................................................................... 15
6.6.3 Tahribatsız muayenenin yapılışı ..................................................................................................... 22
6.6.4 Kusurların tanımı ve kabul seviyesi ................................................................................................. 22
6.6.5 Performans aşaması ....................................................................................................................... 23
6.6.6 Tahribatsız yeniden muayene için işlem ......................................................................................... 23
6.6.7 Tahribatsız muayenenin yazılı hale getirilmesi ............................................................................... 25
6.7 Tahribatlı muayene........................................................................................................................... 25
6.7.1 Tahribatlı muayenenin kapsamı ...................................................................................................... 25
6.7.2 Tahribatlı muayene programı .......................................................................................................... 25
6.7.3 Tahribatlı muayenelerin doğrulanması ............................................................................................ 25
6.7.4 Kayıtlar ............................................................................................................................................ 25
6.8 Isıl işlem ........................................................................................................................................... 25
7 Taşerona verilen hususlar ....................................................................................................................... 25
7.1 Genel ................................................................................................................................................ 25
2
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
7.2 Taşerona verilen kaynakla ilgili faaliyetler ........................................................................................ 26
7.3 Taşerona verilen tahribatsız muayene faaliyetleri ............................................................................ 26
7.3.1 Kap imalatçısının iş yerinde anlaşmalı NDT personeli kullanması ................................................. 26
7.3.2 NDT’nin bir taşeron iş yerinde taşerona verilmesi .......................................................................... 26
8 Muhtelif deneyler ...................................................................................................................................... 26
9 Kalibrasyon ............................................................................................................................................... 26
9.1 Genel ................................................................................................................................................ 26
9.2 Kalibrasyon işlemi ............................................................................................................................ 27
9.2.1 Genel ............................................................................................................................................... 27
9.2.2 Kalibrasyon ...................................................................................................................................... 27
9.2.3 Sıklık ................................................................................................................................................ 27
9.3 Tanımlama ....................................................................................................................................... 27
9.4 Kayıt ................................................................................................................................................. 27
10 Son değerlendirme ................................................................................................................................... 28
10.1 Genel ................................................................................................................................................ 28
10.2 Son değerlendirmenin kapsamı ....................................................................................................... 28
10.2.1 Gözle muayene ve boyut muayenesi ............................................................................................ 28
10.2.2 Belgelendirmenin yeniden gözden geçirilmesi .............................................................................. 29
10.2.3 Deneme deneyi ............................................................................................................................. 29
11 Standarda uygunluğun işaretlenmesi ve beyanı ................................................................................... 37
11.1 Genel ................................................................................................................................................ 37
11.2 İşaretleme yöntemi ........................................................................................................................... 37
11.2.1 Genel ............................................................................................................................................. 37
11.2.2 Doğrudan damgalama ................................................................................................................... 38
11.2.3 İsim plakası ................................................................................................................................... 38
11.3 İşaretleme birimleri ........................................................................................................................... 38
11.4 İşaretleme içeriği .............................................................................................................................. 38
11.5 Standarda uygunluk beyanı ............................................................................................................. 39
12 Dokümanlar ............................................................................................................................................... 39
12.1 Doküman tipleri ................................................................................................................................ 39
12.2 Dokümanların kontrolü ve erişimi ..................................................................................................... 39
12.3 Dokümanların muhafaza edilmesi .................................................................................................... 39
Ek A Seri olarak imal edilen basınçlı kapların muayenesi ve denenmesi ................................................ 40
Ek B Basınçlı kaplar için ayrıntılı boyutsal özellikler ................................................................................. 45
Ek C Giriş ve muayene açıklıkları, kapatma mekanizmaları ve özel kilitleme elemanları ...................... 46
Ek D (Bilgi için) Sızıntı deneyi ...................................................................................................................... 56
Ek E (Bilgi için) Akustik yayınım .................................................................................................................. 57
Ek F Sünmeye maruz kalan basınçlı kapların veya parçalarının muayenesi ve deneyi ......................... 58
Ek G Periyodik yüklere maruz kalan basınçlı kapların muayenesi ve deneyi ......................................... 61
Ek H (Bilgi için) Bu standarda uygunluğun beyanı .................................................................................... 62
Ek I (Bilgi için) Çalışır durumda muayeneye yardımcı olmak amacıyla imalat sırasındaki belirli
deneyler .......................................................................................................................................................... 64
Ek Y (Bilgi için) EN 13445-5’in gelişim aşamaları ....................................................................................... 65
Ek ZA (Bilgi için) Bu standardın temel emniyet gereklilikleri veya Pressure Equipment Directive
97/23/EC’nin diğer hükümleri ile ilgili maddeleri ........................................................................................ 66
Kaynaklar ........................................................................................................................................................ 67
3
ICS 23.020.30
tst EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ön söz
Bu doküman (EN 13445-5:2009) sekretaryası BSI tarafından yürütülen CEN/TC 54 "Ateşle temas etmeyen
basınçlı kaplar " Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır.
Bu Avrupa Standardına en geç Aralık 2009 tarihine kadar aynı metni yayınlayarak ya da onay duyurusu
yayınlayarak ulusal standard statüsü verilmeli ve çelişen ulusal standardlar en geç Aralık 2009 tarihine kadar
yürürlükten kaldırılmalıdır.
Bu standardın bazı unsurları patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda
CEN [ve/veya CENELEC] sorumlu tutulamaz.
Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN’e verilen talimatla
hazırlanmıştır ve AB Direktifinin/Direktiflerinin temel gereklerini destekler.
AB Direktifi/Direktifleri ile ilişkisi bakımından bu standardın tamamlayıcı bir kısmı olan Ek ZA (bilgi için)’e
bakılmalıdır.
Bu standard, aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Bölüm 1: Genel
Bölüm 2: Malzemeler
Bölüm 3: Tasarım
Bölüm 4: İmalât
Bölüm 5: Muayene ve deney
Bölüm 6: Küresel grafitli dökme demirden yapılan basınçlı kapların ve basınçlı parçaların tasarımı ve
imalatı için özellikler
CR 13445-7, Ateşle temas etmeyen basınçlı kaplar – Bölüm 7: Uygunluk değerlendirme işlemlerinin
uygulanması konusunda kılavuz
Bölüm 8: Alüminyum ve alüminyum alaşımlarından yapılan basınçlı kaplar için ilave kurallar
CEN/TR 13445-9, Ateşle temas etmeyen basınçlı kaplar – Bölüm 9: EN 13445 serisinin ISO 16528’e
uygunluğu
Bu standard, EN 13445-5:2002’nin yerini alır. Bu yeni baskı, CEN üyeleri tarafından daha önce onaylanan
değişiklikleri ve 36. baskısına kadar yapılan düzeltmeleri ilave bir teknik değişiklik olmaksızın birleştirmiştir. EN
13445-1’deki Ek Y ve bu bölümdeki Ek Y, bu standard ile önceki baskısı arasındaki önemli teknik değişiklikleri
ayrıntılı olarak vermektedir.
Bu yeni baskıda yapılacak değişiklikler zaman zaman yayınlanabilir ve burada belirtilen kurallara alternatif
olarak hemen kullanılabilir. Bu değişiklikleri birleştirecek ve belirtilen düzeltmeleri kapsayacak şekilde her yıl
EN 13445:2009’un yeni bir baskısının yayınlanması amaçlanmıştır. Beşinci baskı (2013-07), EN 134455/A4:2013 değişikliğini de birleştirmiş ve Ek Y’de liste halinde verilen düzeltilmiş sayfaları da kapsamaktadır.
CEN/CENELEC İç Tüzüklerine göre bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya alınmasından
sorumlu ulusal standart kuruluşlarının ülkeleri sırasıyla; Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık,
Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç,
İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz,
Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan’dır.
4
ICS 23.020.30
1
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Kapsam
Bu standard, EN 13445-2:2009’a uygun çeliklerden münferit ve seri olarak imal edilen basınçlı kapların
muayene ve deneylerini kapsar.
Çevrimli çalışma için özel hükümler, bu standard Ek G’de verilmiştir.
Sünme aralığında çalışan kaplar veya kapların parçaları için özel hükümler, bu standardın Ek F ve Ek I’da
verilmiştir.
Not - Uygunluk değerlendirme işlemlerindeki tarafların sorumlulukları, 97/23/EC1) Direktifinde verilmektedir.
Bu konu hakkında kılavuz bilgi CR 13445-7’de bulunabilir.
2
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
Aşağıdaki atıf dokümanları, bu dokümanın uygulanması için zaruridir. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan
baskı geçerlidir. Tarih belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dahil) kullanılır.
EN 287-1:2011, Qualification test of welders - Fusion welding - Part 1: Steels (Kaynakçıların yeterlilik sınavı –
Ergitme kaynağı – Bölüm 1: Çelikler)
EN 583-4:2002, EN 583-4:2002/A1:2003, Non-destructive testing - Ultrasonic examination - Part 4:
Examination for discontinuities perpendicular to the surface (Tahribatsız muayene – Ultrasonik muayene –
Bölüm 4: Yüzeye dik kusurların muayenesi)
CEN/TS 764–6:2004, Pressure equipment – Part 6: Structure and content of operating instructions (Basınçlı
donanım – Bölüm 6: İşletme talimatlarının yapısı ve muhtevası)
EN 895:1995, Destructive tests on welds in metallic materials – Transverse tensile test (Metalik malzemeler Kaynaklar üzerinde tahribatlı deneyler - Enine çekme deneyi)
EN 1418:1997, Welding personnel - Approval testing of welding operators for fusion welding and resistance
weld setters for fully mechanized and automatic welding of metallic materials (Kaynak personeli - Metalik
malzemelerin tam mekanize ve otomatik ergitme kaynağı için kaynak operatörlerinin ve direnç kaynak
ayarcılarının yeterlilik sınavı)
EN 1779:1999, EN 1779:1999/A1:2003, Non-destructive testing - Leak testing - Criteria for method and
technique selection (Tahribatsız muayene - Sızdırmazlık deneyi - Metot ve teknik seçim için kriterler)
EN 13445-1:2009, Unfired pressure vessels - Part 1: General (Basınçlı kaplar - Ateşle temas etmeyen – Bölüm
1: Genel)
EN 13445-2:2009, Unfired pressure vessels - Part 2: Materials (Basınçlı kaplar - Ateşle temas etmeyen - Bölüm
2: Malzemeler)
EN 13445-3:2009, Unfired pressure vessels - Part 3: Design (Basınçlı kaplar – Ateşle temas etmeyen – Bölüm
3: Tasarım)
EN 13445-4:2009, Unfired pressure vessels - Part 4: Fabrication (Basınçlı kaplar – Ateşle temas etmeyen –
Bölüm 4: İmalat)
EN ISO 4063:2010, Welding and allied processes – Nomenclature of processes and reference numbers (ISO
4063:2009, Corrected version 2010-03-01) (Kaynak ve kaynakla ilgili işlemler - İşlemlerin adlandırılması ve
referans numaralar)
1)
TSE Notu: 97/23/EC Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından 10.04.2002
/24722 (Değişiklik:19.03.2003/25053) tarih ve sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 01.07.2003
(Değişiklik ile geçici madde eklenmiş ve zorunlu uygulama için 01.01.2004 tarihine kadar geçiş dönemi
öngörülmüştür).
5
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
EN ISO 5817:2007, Welding - Fusion-welded joints in steel, nickel, titanium and their alloys (beam welding
excluded) - Quality levels for imperfections (ISO 5817:2003) (Çeliklerde ark kaynaklı birleştirmeler - Kusurlar
için kalite seviyeleri kılavuzu)
EN ISO 6520-1:2007, Welding and allied processes - Classification of geometric imperfections in metallic
materials - Part 1: Fusion welding (ISO 6520-1:2007) (Kaynak ve ilgili işlemler - Metalik malzemelerde
geometrik kusurların sınıflandırılması - Bölüm 1: Ergitme kaynak)
EN ISO 9712:2012, Non-destructive testing - Qualification and certification of NDT personnel (ISO 9712:2012)
EN ISO 17635:2010, Non-destructive testing of welds — General rules for metallic materials (ISO 17635:2010)
3
Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı bakımından aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır.
3.1 Tasarımın gözden geçirilmesi
Tasarımın bu standardın gereklerini karşıladığını belirlemek ve beyan etmek için bir imalatçı tarafından yapılan
işlem.
3.2 Tasarım onayı
Tasarımın bu standardın gereklerini karşıladığını belirlemekten sorumlu bir kuruluş tarafından yapılan işlem.
3.3 Deney grubu
Kaynaklı bir birleştirme üzerindeki tahribatsız muayenenin (NDT) uygunluk seviyesini belirleyen gruplama.
Not - Dört deney grubu vardır.
3.4 Muayene
Basınçlı kabın, teknik şartnameye uygunluğunu değerlendirmek amacıyla yapılan inceleme faaliyeti.
Not - Muayene; donanımın tasarımı, imalatı ve deneyi sırasında çoğunlukla imalatçı tarafından üstlenilen
önemli bir faaliyettir. Diğer tarafların muayenesiyle tamamlanabilir. Muayene, deney faaliyetlerini
değerlendirmeyi ihtiva etmektedir.
3.5 Deneyler
Basınçlı kabın bu standardın teknik özelliklerine uygunluğunu bir veya daha fazla deneyle doğrulamak için
kullanılan işlem.
3.6 Teknik şartname
Bir mamul veya bir işlem için özellikleri belirten doküman.
3.7 Tamir
Bu standarda uygunluğu sağlamak amacıyla ana malzeme veya kaynaktaki bir durumu yeniden düzeltme
işlemi veya işlemler serisi.
3.8 Seri imalat
Sürekli bir imalat işlemini ihtiva eden aynı imalat işlemini uygulanarak tam bir kabı oluşturmak için müteakiben
birleştirilen ve onaylı bir tek modele göre imal edilen aynı kapların veya parçaların imalatı.
Not 1 - Madde 3.8 ila Madde 3.13’te verilen tarifler, Ek A’da açıklandığı gibi seri olarak imal edilen basınçlı
kaplarla ilgilidir.
3.9 Sürekli imalat işlemi
Kaynak makinasının ve/veya NDT donanımının yeniden ayarlamasını gerektiren duraklamalar veya
bozulmaların olmadığı, ana bağlantıların ve branşman yerlerinin esasen sürekli olarak kaynak yapılması
işlemi.
Not 1 - Kaynak işlemi sınırlandırmaları içerisinde kaynak makinasına yapılan ayarlamalar, kaynak
makinasının yeniden ayarlanması olarak nitelendirilmez.
6
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
kaplarla ilgilidir.
3.10 Model kabulü
Tasarım, imalat ve deneyler göz önüne alındığında imalatı temsil eden bir numunenin (bir prototip kap/parça)
bu standardın kurallarını karşıladığını belirleyen işlem.
Not 1 - Model kabulü, imalatçı veya seçilen uygunluk değerlendirme modülüne bağlı olarak imalatçı veya
sorumlu kuruluş tarafından gerçekleştirilir.
kaplarla ilgilidir.
3.11 Prototip kap/parça
Bir tek model kabulü ile rapor edilen basınçlı kapların/parçaların bir serisinin ilki veya temsili numunesi.
kaplarla ilgilidir.
3.12 Kapların partisi
Ana kaynak birleştirmelerinin ve branşman kaynaklarının esasen sürekli olarak aynı kaynak işlemleri ile
yapıldığı bir serilik bölümü.
kaplarla ilgilidir.
3.13 Vardiya
Kaynakçıların veya operatörlerinin değişmeden kaldığı bir gündeki belirli zaman dilimi.
kaplarla ilgilidir.
3.14 Birleştirme partisi
Tek bir kaynak işlem şartnamesi uygulanarak aynı kaynakçı veya kaynak operatörü tarafından yapılan birden
fazla birleştirmeler.
4
Muayene ve deneylerin yapılışı
4.1 Genel
Her bir münferit kap, imalat sırasında ve tamamlandığında muayene edilmelidir. Muayeneler, bu standardın
kurallarına uygun olarak bütün tasarım, malzemeler, imalat ve deneylerle ilgili tüm hususları sağlamak
amacıyla yapılmalıdır. Bu kuralın yerine getirildiğini doğrulamak için belgelenmiş kanıtlar hazırlanmalıdır.
4.2 Muayene
Muayene, bu standardın tüm kurallarının karşılandığını doğrulamak için imalatçı tarafından yapılmalıdır.
Tahribatsız muayene (NDT) seviyesi, Madde 4.3’te tanımlandığı gibi deney grubuna bağlıdır.
Tüm muayeneler, nitelikli personel tarafından gerçekleştirilmelidir.
4.3 Tahribatsız muayene (NDT)
Bir basınçlı kabın tahribatsız muayene tipi ve kapsamı, deney gruplarına veya Madde 6.6.1.2’de müsaade
edildiğinde (bk. Çizelge 6.6.1-1: Çelik basınçlı kaplar için deney grupları ve Çizelge 6.6.2–1: Tahribatsız
muayenenin kapsamı) deney gruplarının kombinasyonuna bağlıdır.
7
ICS 23.020.30
5
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Teknik dokümantasyon
5.1 Genel
Kap imalatçısı, imalata başlamadan önce Madde 5.3’e uygun olarak yeniden gözden geçirmesi gereken
Madde 5.2’de liste halinde verilen konuları yazılı belge haline getirmelidir.
İmalatçı, hangi kapların aynı tasarım kapsamında olduğunu belirtmelidir.
5.2 Teknik dokümanlarda bulunacak bilgiler
5.2.1 Genel
Bu standardın amaçları bakımından aşağıdaki doküman tipleri, gerekli teknik dokümanlar olarak dikkate
alınmalıdır.
5.2.2 Basınçlı kabın genel açıklaması
a) Kap imalatçılarının ve taşeronlarının adı (uygulanabildiğinde),
b) Kap imalatçılarının ve taşeronların adresi/adresleri (uygulanabildiğinde),
c) Aşağıdakileri ihtiva eden tasarım bilgisi ve özel hususları tanımlayan doküman:
1) Her bir bölme için bar olarak; en büyük ve en küçük müsaade edilebilir basınçlar, tasarım basınçları
ve deney basınçları (eksi işaretli vakum),
2) Her bir bölmenin litre olarak kapasitesi,
3) En büyük ve en küçük tasarım sıcaklıkları,
4) Basınçlı kabın türü ve işaretleme yeri, isim plakası veya mührü,
5) Akışkan grubu,
6) Kap, çevrimli çalışma için tasarımlanmışsa, toplam yorulma hasar indeksi D (EN 13445-3:2009, Madde
17 ve Madde 18’de tanımlandığı gibi) 0,8’den büyük olduğu çevrim ve konumlandırmalar sırasında
işlem aralığı. Müsaade edilebilir en fazla tepe değeri de verilmelidir.
7) Kap, sünme aralığında çalışıyor ise, aşağıda belirtilen ilave bilgiler verilmelidir:
–
–
–
–
Her bir yükleme durumu için tasarım ömrü (örneğin, 100000 h) ve beklenen ömür,
Sünmeye maruz kalan kap parçaları,
Sünmeye maruz her bir kaynak birleştirmesi için kullanılmış olan kaynak dayanım azaltma
faktörünün değeri,
EN 13445-3:2009, Madde 19’da tanımlandığı gibi ömür süresi ile ilgili izlemenin uygulanıp
uygulanmadığı.
5.2.3 Tasarım ve imalât resimleri
İşlem dikkate alınarak (EN 13445-3:2009, Madde 5.3.1’de tanımlandığı gibi) basınçlı kaba uygulama
yapıldığında tehlikelerle ilgili imalatçı analizi, yazılı hale getirilmeli ve yeterince ayrıntılı olmalıdır.
Kabul edilen tasarım yöntemlerini, performans kriterlerini ve imalat resimlerini ihtiva eden tasarımla ilgili
ayrıntılı bilgiler verilmelidir. Sağlanması gereken ayrıntılı boyutsal bilgilerle ilgili kılavuz, Ek B’de sağlanmalıdır.
Tasarımla ilgili işlem şemaları, alt montajlar veya diğer bilgiler de muhafaza edilmelidir.
5.2.4 Teknik resimlerin ve şemaların anlaşılması ve basınçlı kabın çalışması ile ilgili
tanımlamalar ve açıklamalar
a) Çalıştırma talimatları,
b) Yapılması gereken özel kontroller (örneğin; kapanma, körükler, sıkıştırma cıvataları vb. için planlanan
deneyler),
c) Güvenlik değerlendirmesi bakımından önemli ise çalıştırma konumu.
5.2.5 Yapılan tasarım hesaplamaları ve incelemelerinin sonuçları
5.2.5.1 Bu standarda uygunluğu göstermek amacıyla gerekli kapsam aralığındaki tasarım hesaplamaları kap
imalatçısı tarafından sağlanmalıdır.
8
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Katkıda bulunan ayrıntılı teknik resimler, işaretlenen tüm boyutsal gösterilişlerle birlikte hazırlanmalıdır. En
azından basınçlı kap genel düzenleme teknik resmi üzerinde, deney grubu/grupları açıkça tanımlanmalıdır.
5.2.5.2 Bu standarda uygunluğu sağlamak amacıyla hesaplamalar bir bilgisayar yardımıyla yapılmış ise, en
azından aşağıdaki bilgiler verilmelidir:
Gösterilişlerin açıklaması,
Girdi değerleri,
Yayın tarihini ihtiva eden standardın kaynak numarası ve eşitlik numarası,
Ara eşitliklerin sonuçları,
Hesaplanan ilavesiz en az kalınlık veya hesaplanan gerilme ve bu gerilmenin müsaade edilebilir gerilmeye
oranı,
f) Yıpranma (korozyon) payı,
g) Kalınlık toleransı (negatif kalınlık toleransı),
h) Seçilen kalınlık.
a)
b)
c)
d)
e)
5.2.5.3 Gerilme analizi sonlu eleman yöntemi veya diğer eş değer tasarım yöntemleri ile yapıldığı takdirde,
bunlar aşağıdaki gibi yazılı hale getirilmelidir:
a) Girdi verileri,
b) Aşağıdakileri gösteren grafik çıktıları:
1) Eleman alt bölümü (ızgara boyutu),
2) Gerilmeler (örneğin, çizgi veya ok şekilleri veya eşit gerilme eğrileri, yüzeylerin gerilme eğrileri biçiminde),
3) Yer değiştirmeler
c)
d)
e)
f)
Sınır şartları,
En kritik alanlardaki gerilmeler,
Uygun olduğunda, gerilmeleri, farklı gerilme kategorilerine ayırma ve sınıflandırma,
Gerilme şiddetinin ve müsaade edilebilir gerilme değerlerinin karşılaştırılması.
5.2.5.4 Belirli durumlarda, aşağıdaki bilgiler verilmelidir:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
Kaynak sonrası ısıl işlem tipi ve gerekli olduğunda, söz konusu malzeme deneylerinin tipi ve kapsamı,
Deneylerin birden fazla adımda yapılması gerekli ise, imalat sırası şeması,
Kapların tasarımı için gerekli ise, akışkan/akışkanlar ve bunların özgül kütlesi,
Başlangıç ve periyodik basınç deneylerinin su dışındaki bir maddeyle yapılması gerekli ise, basınç deney
maddesi, imalat deneyleri için en düşük deney metali sıcaklığı (hidrostatik ve pnömatik),
Güvenlik değerlendirmesi bakımından önemli ise, basınç deneylerindeki kabın konumu (örneğin, yatay
veya düşey),
Güvenlik değerlendirmesi bakımından gerekli ise, en yüksek ve en düşük sıvı seviyeleri,
İlâve sabit kuvvetler (örneğin; taşıma kuvvetleri, rüzgâr ve kar yükleri). İlâve kuvvetler, esasen basınçlı
kabın tasarımını etkileyecekse, ilave bir hesaplama yapılmalıdır,
Depremsel yüklemeyi ihtiva eden çevrimsel ve dinamik yükleme (uygulanabilirse),
Diğer teknik düzenlemelere dayalı olarak ilave kurallar,
Bu standardın kurallarına ilave olarak kabın çalıştırma şartlarına dayalı müşteri şartları,
Özellikle çatlaklarda göz önünde bulundurulması gereken muhtemel korozyon etkisi,
Birleştirme katsayısı.
5.2.6 Deney raporları
Deney raporları en azından aşağıdaki bilgileri ihtiva etmelidir:
a)
b)
c)
Kaynak işlemi yeterlik kayıtları, kaynak personelinin yeterlik belgesi,
Malzeme belgeleri,
Çevrimsel yüklere maruz kalan kaplar için tepe değerlerinin ölçülmesi dâhil imalatçı kayıtlarının içeriği.
9
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
5.2.7 Teknik/imalat şeması
Bu şema aşağıdaki bilgileri ihtiva etmelidir:
a)
Basınca maruz parçalar için kullanılacak kaynak işlemleri ve herhangi bir geçici veya basınca maruz
parçalara yapılan diğer ilave kaynaklar. Deneyler için aşağıdaki bilgiler gereklidir:
1) Kaynağın yeri, şekli ve hazırlığı ve gerekli ise katmanların doldurulması ve kaynakların iyileştirilmesi,
2) Kaynak işlemi (birden fazla işlem olması durumunda, kaynaklı birleştirmeye karşılık gelen işlemin
tanımlanması),
3) Kaynakta kullanılan sarf malzemeleri (ilgili Avrupa Standardları veya ticari markalara göre
sınıflandırma),
4) İmalat deneyi tipi ve kapsamı, deney levhalarının sayısı, tahribatsız muayeneler.
Önceden listelenen bilgilerden bir kısmı, tasarımın yeniden incelenmesi için mevcut değilse, imalatı
sonlandırmadan önce bunlar tamamlanmalıdır.
b)
c)
Yapılacak özel kontroller (örneğin; kapanmalar, körükler, sıkıştırma cıvataları için planlanan deneyler)
Kap tasarımıyla ilgili herhangi bir ilgili ayrıntı ve belirli durumlarda gereken bilgiler:
1) Müşteri tarafından talep edildiği takdirde, ilave et kalınlığı,
2) Güvenlik değerlendirmesi bakımından önemli ise, çalıştırma konumu,
3) Ek C’ye göre muayene ve giriş açıklıkları ve kapatma mekanizmaları ile özel kilitleme elemanlarının
da konumu ve boyutu,
4) Basınçlı kaba giriş için özel donanım (örneğin; spiral merdiven, tırmanma demirleri),
5) Güvenlik değerlendirmesi bakımından önemli ise, astarlar (örneğin, sıcağa dayanıklı ve ilave
edilenler),
6) İmalat sahasında yapılacak kaynakların işaretlenmesi,
7) Güvenlik ile ilgili öneriler,
8) Drenaj gibi işlem kuralları hakkındaki öneriler.
5.3 Tasarımın gözden geçirilmesi
5.3.1 Genel
Tasarımın yeniden gözden geçirilmesi ve yazılı belgelerin kabulü, tüm durumlar için yapılmalıdır. Bu gözden
geçirme, standardlardaki değişikliklere atıfla birlikte uygulanan standardın baskı yılı ve sayısını da
kapsamalıdır.
Yeniden gözden geçirme özellikle imalatçının tehlike analizlerine katkıda bulunan bilgiler göz önünde tutularak
bu standardın kurallarına göre tasarım hesaplamalarını ve öngörülen bakımlarla ilgili olarak teknik/imalat
şemasını ihtiva etmelidir. Tasarımın ardından basınçlı kap, onaylanmış imalat resimlerine uygun olarak imal
edilmelidir.
5.3.2 Tasarımın gözden geçirilmesi
Tasarımın yeniden gözden geçirilmesi, aşağıdaki, ancak onlarla sınırlandırılmayan, alanlardan oluşmalıdır:
a) Öngörülen kullanım için malzemelerin uygunluğu,
b) Kaynak işlemleri ve sarf malzemeleri,
c) Önerilen kap imalat geometrisine bağlı muayene ve deneylerin gerekli seviyelerini gerçekleştirmek için
girişler,
d) Bu standardda Ek C’nin kurallarını karşılayan açıklıklar ve kapakların uygunluğu,
e) Basınçlı sistem veya tertibat grubu içerisinde yer alan münferit basınçlı kaplar veya cihazlar için bu
standardın kurallarıyla bağlantılı güvenlik donanımlarının tedariki ve uygunluğu. Alternatif olarak, güvenlik
donanımlarının tedarikinden sorumlu taraflar tanımlanmalıdır.
f) Bu standardın tasarım kurallarınca istenilen tasarım şartları için önerilen basınç tutma sınırının yeterliliği
(kalınlık, kap geometrisi, kaynaklı birleştirme geometrisi vb.),
g) Madde 5.2.5.3’e göre gerilme analizi metodunun yeterliliği,
h) İmalat ve deney işlemleri.
10
ICS 23.020.30
6
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
İmalat süresince muayene ve deney
6.1 Genel
Bu maddede açıklanan imalat sırasındaki muayene ve deney faaliyetlerinden imalatçı sorumludur ve tüm
basınçlı kaplar için eksiksiz olarak yerine getirilmelidir.
Not - Uygunluk değerlendirme işlemlerinin uygulanması konusunda kılavuz için CEN/TR 13445-7’ye
bakılmalıdır.
6.2 İmalat işlemleri ve yapılış resimleri
İmalatçı, tüm yapılış resimleri ile birlikte Madde 5’teki tasarım aşamasında yeniden gözden geçirilmiş ve
onaylanmış imalat işlemlerinin uygun çalışma alanında kullanılabilir olmasını ve imalatta eksiksiz yerine
getirilmesini sağlamalıdır. Muayene kayıtları, doğru ve uygun işlemlerin ve/veya yapılan muayene anında
gözden geçirilip düzeltilen hususları ihtiva eden resimlerin kullanımını yazılı halde belirtmelidir.
6.3 Malzemenin izlenebilirliği
6.3.1 Genel
Kap imalatçısı, basınç sebebiyle gerilmeye maruz kalan ve tamamlanmış kaba kaynaklanan bütün
malzemelerin menşei açısından izlenebilir olması amacıyla, imalatta kullanılan malzemeler için bir tanımlama
sistemine sahip olmalı ve sürdürmelidir. Bu husus, kaynak sarf malzemesinin kullanımını da kapsamalıdır.
Kullanılan tanımlama sistemi, EN 13445-4:2009’un kurallarını karşılamalıdır.
İşaretlemelerin transferini de kapsayan malzeme izlenebilirliği sağlayan işlemler, imalat boyunca yapılmalı ve
kayıtlar, EN 13445-4:2009’da müsaade edilenlerden kullanılan yöntemi yazılı hale getirmek için sürdürülmelidir
(örneğin, tamamlanmış kap üzerinde görülebilen doğrudan işaretlemeler, kap üzerine doğrudan kodlanmış bir
işaretleme veya cetvel halinde koyma/yapılan taslaklar olarak). Son kayıtlar, bu standard tarafından istenilen
bütün malzeme belgelerini (sertifikalarını) ihtiva etmelidir.
6.3.2 Özel şartlar - malzeme işaretlemesi
Çalışma şartları malzeme tanımlaması için damgalamayı yasakladığında (bk. EN 13445-4:2009) ve müşteri
siparişinde açıkça belirtildiğinde; ana malzemelerin imalatçısı, teslim sırasında muayene esnasında mutlak
tanımlamayı sağlayacak şekilde gerekli bilgiyi malzemelerin üzerine işaretlemelidir. Malzeme ile ilgili her bir
hususun tamamlanmış kaptaki konumunda (örneğin, malzeme/konum listesi) kesin olarak tanımlanması için
işaretlemeler kaydedilmeli ve son kayıtların bir kısmını oluşturulmalıdır.
6.4 İmalat işlemleri için hazırlık
6.4.1 Genel
Kenar hazırlaması, kaynak ve şekillendirme öncesi biçimlendirilecek parçalar için kap takviyeleri gibi imalat
işlemleri için yapılan hazırlıklar, bu tür faaliyetlerin tamamlanmış kaba zararlı olmamasını sağlamak için kontrol
edilmeli ve muayene edilmelidir.
6.4.2 Birleştirme hazırlık deneyi
Deney öncesinde düzeltilen kenarların uzunluğu EN 13445-4:2009’a uygun olmalıdır. Tüm birleştirme
hazırlıkları, her kaynak işlemi öncesinde gözle muayeneye tabi tutulmalıdır. Katmanlaşmalar, çatlaklar ve cüruf
kalıntıları gibi kusurlar kaynak öncesinde giderilmelidir. Kusurlarda muhtemel bir artış olması veya kusurların
bulunması halinde; gözle muayene, ilave tahribatsız muayeneyle desteklenmelidir.
Birleştirme hazırlık deneyinin sonuçları NDT muayene çizelgesine kaydedilmelidir.
6.4.3 Kap takviyelerinin muayenesi
Kap parçalarının kenarlarını tutmak ve/veya kaynak desteği sağlamak için kullanılan çubuklar, bacaklar,
kelepçeler veya diğer uygun araçlarla birleştirilen bütün punta kaynakları muayene edilmelidir.



Basınca maruz parçalara, kalıcı parçaların kaynakları, Çizelge 6.6.2-1 (satır 21)’de tanımlanan aralıkta
incelenmelidir.
Geçici ilavelerin kaynakları, yerinden çıkarma sonrasında yüzey çatlakları için Çizelge 6.6.2-1 (satır 22)’de
tanımlanan aralıkta incelenmelidir.
Geçici ilavelerin yerinden çıkarılmasından sonra gerekli her tamir, Madde 6.5.3’te tanımlandığı gibi
muayeneye tabi tutulmalıdır.
11
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
6.4.4 Şekillendirme ile ilgili muayene
Herhangi bir şekillendirme öncesinde şekillendirilecek malzeme, gözle muayeneye ve EN 13445-4:2009’un
kurallarına uygun olarak kalınlık ölçümüne tabi tutulmalıdır. Muayene sonucu, NDT muayene çizelgesine
kaydedilmelidir.
6.4.5 Önemli kalınlık çekme gerilmesine maruz kalan alanların muayenesi
Kaynak işleminin sebep olduğu önemli kalınlık çekme gerilmesine maruz kalan alanlarda iç hasardaki
muhtemel bir artış durumunda, kaynak öncesinde bu alanlar iç kusurlar bakımından incelenmelidir. Muayene
sonucu, yazılı olarak kaydedilmelidir.
6.5 Kaynak
6.5.1 Genel
Kalıcı sırt şeridi ve geçmeli birleştirmeler, aynı tipteki tahribatsız muayeneye ve tek taraflı bir alın kaynağı gibi
kabul kriterine tabi tutulmalıdır.
Özellikle Çizelge 6.6.1.2-1 altında NDT’ye tabi tutulmaları gerekmeyen Deney Grubu 3 veya Deney Grubu 4
kaynakları ve işlem esnasında muayenelere tabi tutulması gereken tüm muayene gruplarındaki kaynaklar,
“uygun duruma getirme” ve “sağlam metalin ikinci tarafından kalıntıların alınması” aşamalarında özel olarak
gözle muayeneye tabi tutulmalıdır.
Bütün tamamlanmış kaynaklar, gözle muayeneye tabi tutulmalıdır. Ayrıca, deney grubuna bağlı olarak,
tamamlanmış kaynaklar, kaynak tipi için Çizelge 6.6.1–1 ve Çizelge 6.6.2–1’e uygun olarak NDT’ye tabi
tutulmalıdır.
6.5.2 Kaynakçının, kaynak operatörünün ve işlemlerin yeterliğinin doğrulanması
Kap imalatçısı, kaynakların sadece EN 287-1:2011 ve EN 1418:1997’nin gereklerine göre onaylanmış
kaynakçı ve operatörler tarafından yapıldığını doğrulamalıdır. Kaynak işlemleri, EN 13445-4:2009’a göre
yeterli olmalıdır.
Kaynakçı ve kaynak operatörü tanımlaması EN 13445-4:2009’a uygun olarak kontrol edilmelidir.
Kaynakçı ve kaynak operatörünün izlenebilirliği, basınçlı kabın imalatı boyunca muayeneyle denetlenmeli ve
son değerlendirmede doğrulanmalıdır (bk. Madde 10.2.2).
6.5.3 Tamiratların muayenesi
Tüm kaynak yapılmış tamiratlar, kusur olarak tespit edilenler gibi aynı tahribatsız muayene kurallarına tabi
tutulmalıdır. Bu husus, aynı kabul kriterini de ihtiva etmelidir. Bu tür tamiratlar, onaylı kaynak işlemleri ve onaylı
kaynakçı ve kaynak operatörleri kullanılarak yapılmalıdır. Tamiratların muayene işleminin kapsamı, Çizelge
6.6.2–1’e göre olmalı ve onarılan alanın % 100’ünü kapsamalıdır.
Tamirat alanının Çizelge 6.6.2–1’e göre NDT’ye tabi tutulması ve kabul edilmeyen kusurların olmaması
şartıyla, yüzey işleme yoluyla yapılan kaynaksız tamiratlara müsaade edilir (bk. yeniden muayene kuralları için
Madde 6.6.5). Malzeme grubu 1.1 ve malzeme grubu 8.1 için, sadece gözle muayene gereklidir.
Ana malzemeyi düzeltmek için ilave yapılan kaynak metali, Manyetik Parçacık Deneyi (MT) veya Nüfuziyet
Deneyi (PT) kullanılarak ilgili tüm yüzey alanı için tahribatsız muayeneye tabi tutulmalıdır.
6.6 Kaynaklı birleştirmeler için tahribatsız muayene
6.6.1 Tahribatsız muayenenin kapsamı
6.6.1.1 Genel
Tahribatsız muayene için gerekli kapsam, deney grubu ve kaynaklı birleştirmelerin her ikisine de bağlıdır.
Gerekli deney kapsamının belirlenmesi için kılavuz aşağıdaki maddelerde verilmiştir.
Seri olarak imal edilen basınçlı kaplar için alternatif bir yol Ek A’da verilmiştir. Bu ek, EN 13445-3:2009’un Ek
B (doğrudan gidilecek yol) – analiz ile tasarıma göre veya EN 13445-3:2009, Madde 6.3’e göre tasarımlanmış
kaplara veya kap parçalarına uygulanmaz. Bu ek, sünme aralığında çalışan kaplara veya kap parçalarına
uygulanmaz.
12
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
6.6.1.2 Deney gruplarının kullanımı
6.6.1.2.1 Genel
Son kabul amaçları bakımından kaynaklı birleştirmelerin tahribatsız muayene kapsamı, söz konusu kaynaklı
birleştirmenin muayene grubuna veya alt gruplarına bağlı olmalıdır.
Çizelge 6.6.1–1’de Deney Grubu 1, Deney Grubu 2, Deney Grubu 3 ve Deney Grubu 4, sünme aralığının
altında uygulanır. Deney Grupları 1, 2 ve 3, malzemenin çatlak duyarlılığını göstermek amacıyla 1a, 1b, 2a,
2b, 3a, 3b şeklinde alt gruplara ayrılmıştır. Ek F, Çizelge F.2-1’de, 1 c ve 3c alt muayene grupları sünme
durumuna uygulanır.
Not 1 - Muayene grupları veya alt gruplarda; farklı çelik grupları, en büyük kalınlık, kaynak işlemi, işletim
sıcaklık aralığı ve bağlantı katsayısı ile ilgili imalat zorluklarını dikkate alınmaktadır. Muayene
gruplarından herhangi birinin, Çizelge 6.6.1-1 ve Çizelge F.2-1’de belirtilen sınırlamalar içerisinde tipik
uygulamalar için yeterli bütünlüğü sağlaması amaçlanmıştır.
Not 2 - Kaynak birleştirme katsayısı, hesaplama olmadan uygulama yöntemi ile yapılan tasarımda
kullanılmamaktadır.
Not 3 - EN 13445-3:2009’un Ek B (doğrudan gidilecek yol) – analiz ile tasarıma veya EN 13445-3:2009’un
Madde 6.3’üne göre tasarımlanan kaplar (veya kap parçaları) için, sadece muayene grubu 1’e
müsaade edilmiştir.
Not 4 - İlave sınırlamalar, EN 13445-3:2009’un Ek A’da verilmiştir.
Sünme aralığında çalışan kaplar (veya kap parçaları) için, sadece Muayene Grubu 1c ve muayene grubu 3c’ye
müsaade edilmiştir. NDT kapsamı; Ek F, Çizelge F.2-1’de verilmiştir. Muayene Grupları 1 ve 2 ve 3, sünmeye
maruz kalmayan her kaynaklı birleştirme için uygulanabilir.
6.6.1.2.2 Muayene Grubu 1, 2 ve 3
Bir tek muayene grubunun tüm kaba uygulanması amaçlanmıştır.
Bir basınçlı kap birden fazla parçadan (düzenlemeden) yapılmışsa, Çizelge 6.6.1-1’deki kuralların
karşılanması şartıyla, Deney Grupları 1 ve 2 ve 3’ün bileşimine müsaade edilebilir.
Farklı yöntemlere göre tasarımlanmış birden fazla parçadan yapılmış bir kap için deney gruplarının birleşimi
gerekli ise (örneğin, bir parça DBF’ye ve diğer bir parça DBA’ya göre alternatif yol veya sünme aralığı),
aşağıdakiler uygulanır:
a) Kabın her bölgesinde (alanında), kaynaklı birleştirmeleri düzenleyen, gövdenin muayene grubu (varsa),
nozul kaynaklarını ihtiva eden tüm kaynaklar için en az muayene grubunu belirlemelidir.
b) Farklı muayene gruplarının iki kaynaklı bölge arasındaki kaynağın muayene grubu, iki muayene grubunun
daha bağlayıcı seviyedeki olmalıdır.
c) Kaynaklı bir bileşen ile dikişsiz (kaynak edilmemiş) bir bileşen arasındaki veya iki kaynaksız eleman
arasındaki kaynakların en az muayene grubu (örneğin, en alt seviyeli NDT ile aynı), kaynaktaki kullanılabilir
kalınlıkla belirlenmelidir (örneğin, gerçek kalınlıktan toleransların ve korozyon payının çıkartıldığı kalınlık).
Kullanılabilir kalınlık, en az kalınlığın 1,17 katından (1/0,85’ine eş değerdir) daha büyük olursa; kaynağın
muayene grubu, asgari bir kural olarak 3 olmalıdır. Aksi takdirde, Çizelge 6.6.1-1’e göre Muayene Grubu
1 veya Muayene Grubu 2 olmalıdır.
6.6.1.2.3 Muayene Grubu 4
Muayene Grubu 4, tüm kap için bir tek grup olarak kullanılmalı ve herhangi bir diğer muayene grubuyla birlikte
kullanılmamalıdır.
6.6.1.2.4 Muayene Grubu 2 için yeterli deneyimin gösterilmesi
Yeterli deneyim aşağıda verildiği gibi; başarılı bir şekilde imal edilen ve kaynak işlemi uygunluk deneyinin
kapsamına/parametrelerine göre deneye tabi tutulan kaynakların veya kapların asgari bir miktarı olmalıdır:
 Grup 1.1, Grup 1.2 ve Grup 8.1 malzemeler durumunda, başarılı imalat, ardışık 25 basınçlı kap veya
gerçekleştirilen 50 metre ardışık kaynaklı birleştirmedir.
 Diğer grup malzemeler durumunda, başarılı imalat, ardışık 50 basınçlı kap veya gerçekleştirilen 100 metre
ardışık kaynaklı birleştirmedir.
 Malzeme Grubu 3.1’deki deneyim; Malzeme grubu 1.1, Malzeme grubu 1.2 ve Malzeme grubu 1.3’teki
deneyimi ihtiva etmektedir.
13
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
 Malzeme Grubu 1.3’teki deneyim, Malzeme grubu 1.1 ve Malzeme grubu 1.2’deki deneyimi ihtiva etmektedir.
 Deneyim, çok kritik veya en azından karşılaştırılabilir bir malzeme için geçerli bir kaynak işlem yeterliği
(WPQR) olduğu sürece kabul edilir.
Deneyimin gösterim işlemi süresince kaynak ile tamirat gerektiren herhangi bir kusur, imalatçının bütün
gösterim işlemini tekrar başlatmasını gerektirmelidir.
Daha sonra, (deneyimin gösteriminden sonra) münferit kusurlar, Madde 6.5.3’e göre elden geçirilmeli ve
deneyim gösterimini etkilememelidir.
Bununla birlikte, çoklu, sistematik veya işlem kusurları araştırılmalı, düzeltilmeli ve bütün deneyim gösterimi
tekrarlanmalıdır. Bu tür kusurlar, tekrarlayan ve benzer yapıda olma eğilimindedir. Bunlar, yeterli olmayan
kaynak parametreleri (örneğin, arızalı donanımdan, oldukça büyük parametre aralığından, yeterlilik aralığı
içerisindeki parametrelerin yanlış kullanımından kaynaklanan) veya operatör hatalarının sonucu olabilir.
Yetersiz parametreler durumunda, Kaynak İşlemi Şartnamesi (WPS) için yeniden nitelendirme yapılmalıdır.
Deneyim gösterimi işleminin belgeli kanıtları, imalatçı tarafından muhafaza edilmelidir.
Çizelge 6.6.1-1 - Çelik basınçlı kaplar için muayene grupları
Muayene Grubu a
Kurallar
1
1a
Müsaade edilen
malzemeler g
Düzenleyici kaynaklı
birleştirmeler için
NDT’nin kapsamı e, h
Diğer kaynaklar için
NDT
Bağlantı katsayısı
1 ila 10
% 100
2
1b
1.1, 1.2
8.1
% 100
2a
8.2, 9.1,
9.2, 9.3, 10
3
2b
1.1, 1.2,
8.1
% 100 -%10d % 100 -%10d
4
3a
8.2, 9.1,
9.2, 10
3b
1.1, 1.2,
8.1
% 25
% 10
b, j
1.1, 8.1
%0k
Çizelge 6.6.2–1’de her bir kaynak tipi için tanımlanmıştır
1
Müsaade edilen
malzemeler için en
büyük kalınlık
Sınırsız f
Kaynak işlemi
Sınırsız f
1
1
Grup 9.1,
9.2 için 30
mm
Sınırsız f
Sınırsız f
1
Grup 1.1, 8.1
için 50 mm
0,85
Grup 9.2,
9.1 için 30
mm
Grup 1.2 için
35 mm
Grup 9.3,
Grup
8.2 i , 10 için
8.2, 10 için 16
16 mm
mm
Sadece tamamen mekanik
Sınırsız f
kaynaklama c
0,85
0,7
Grup 1.1, 8.1
için 50 mm
Grup 1.2 için
30 mm
Sınırsız f
Grup 1.1, 8.1 için
16 mm
Sınırsız f
Grup 1.1 için
(-10 ila +300) °C’a
kadar sınırlanan
İşletim sıcaklık aralığı
Sınırsız f
Sınırsız f
Sınırsız f
Sınırsız f
Sınırsız f
Sınırsız f
Grup 8.1 için
(-105 ila +300) °C’a
kadar sınırlanan
Bütün muayene grupları, % 100 gözle muayenesi gerekmektedir.
Muayene Grubu 4, sadece aşağıdakiler için uygulanabilir olmalıdır:

Grup 2 akışkanlar ve

Ps  20 bar ve

100 C’un üstünde Ps V  20000 barL veya sıcaklık 100 C’a eşit veya daha küçük ise
PsV  50000
barL,

500’den küçük en yüksek tam basınç çevrimi sayısı.
Deney grubu 4 seçilmişse, daha sonra en yüksek basınç deneyi (Madde 10) ve düşük seviyeli anma tasarım gerilmesi (EN
13445-3:2009) kullanılmalıdır.
c
Tamamen makineleştirilmiş ve/veya otomatik kaynak işlemi (bk. EN 1418:1997),
d
Birinci hal: Başlangıç, İkinci hal: Yeterli deneyimden sonra. “Yeterli deneyim” tanımı için Madde 6.6.1.2.4’e bakılmalıdır.
e
Muayene ayrıntıları Çizelge 6.6.2–1’de verilmiştir.
f
Sınırsız, muayene sebebiyle hiçbir ilave sınırlamanın olmadığı anlamındadır. Çizelge bahsedilen sınırlamalar, muayenenin
öngördüğü sınırlamalardır. Standardın çeşitli maddelerinde verilen diğer sınırlamalar da (tasarım veya malzeme sınırlamaları
gibi) dikkate alınmalıdır.
g
Müsaade edilen malzemeler için EN 13445–2:2009’a bakılmalıdır.
h
Yüzde, her bir münferit kabın kaynak yüzdesiyle ilgilidir.
i
Kapak pasosuna kadar (kapak pasosu içermeyen) doldurma için delta ferrit ihtiva eden kaynak sarf malzemeleri kullanılmışsa,
Grup 8.2 malzeme için 30 mm’ye müsaade edilir.
j
Tek bölmeli kaplar ve tek malzeme grubuyla sınırlı,
k
MT veya PT’nin % 100 olması gerektiği, boğumsuz silindirik gövdeye (koninin büyük uç kısmı) konik gövdenin montajı hariç.
a
b
14
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
6.6.2 Tahribatsız muayene kapsamının belirlenmesi
6.6.2.1 Genel
Genel bir kural olarak, yüzde bir değer olarak verilen tahribatsız muayenenin kapsamı, sadece EN 13445-4:
2009’da liste halinde verilen işlemleri kapsayan Çizelge 6.6.2–1’e uygun olmalıdır. Bu yüzde değer, kaynaklı
birleştirmenin veya her bir birleştirme partisinin toplam uzunluğu için tahribatsız muayene kapsamını ifade
etmekte ve deney grubu ile deney tipini dikkate almaktadır.
Deneyim yöntemleri ile tasarımlanan kaplarda, kaynaklı birleştirmelerin gerekli tahribatsız muayene kapsamı,
Çizelge 6.6.2-1’de verilen kurallara göre belirlenmelidir.
Kaynaklı birleştirmenin; kabın kompleks biçimi ve/veya birleştirmenin özel konumu sebebiyle düzenlenmiş olup
olmadığı açık değilse, mantıklı bir kabul yapılmalıdır (örneğin, kaynaklı birleştirme, düzenlenmiş bir kaynaklı
birleştirme ve ona göre muayene edilmiş olarak dikkate alınmalıdır).
Not - Düzenlenmiş kaynaklı birleştirmenin tarifi için, EN 13445-3:2009, tarif 3.13’e bakılmalıdır. Düzenlenmiş
kaynaklı birleştirmelerin örnekleri için, EN 13445-3:2009 Madde 5.6’ya bakılmalıdır.
Kapta veya kap parçasında hiçbir kaynak yoksa Muayene Grubu 1 kabul edilmelidir.
6.6.2.2 Çizelge 6.6.2-1’in ihtiva ettiği kaynaklı birleştirmeler
Tüm birleştirmeler için Madde 6.6.2.3’te açıklananlar hariç, Çizelge 6.6.2-1 uygulanır.
6.6.2.3 Diğer kaynaklı birleştirmeler
6.6.2.3.1 Genel
Aşağıda belirtilenler gibi bazı hususlarda ortaya çıkan özel problemler, Çizelge 6.6.2–1’in kapsamında değildir
ve alın kaynaklı birleştirmeler özellikle boylamasına yönde/düzenleyici birleştirmeler için göz önünde
bulundurulmalıdır:
 Tek kademeli tek taraflı düzenleyici kaynaklar,
 Farklı malzemeler veya farklı sarf malzemeleri arasındaki birleştirmeler.
6.6.2.3.2 El ile yapılan tek kademeli (pasolu) düzenleyici kaynaklar
Tek kademelerin volümetrik NDT’si için aşağıda verilen iki seçenekten birisi kullanılmalıdır:
a) NDT kapsamı, tepe değerin ve aşırı kaynağın kontrolü ile birlikte Madde 10.2.3.3.1, Çizelge 10.2.3.3.11’de belirtildiği gibi daha yüksek bir deney basıncında hidro deneyin yapılması şartına bağlı olarak Çizelge
6.6.2–1’de tavsiye edildiği gibi olmalıdır.
b) Çizelge 6.6.2–1’de tavsiye edilen NDT kapsamı, % 100’ü aşmayacak ancak boylamasına yön için % 25
ve çevresel yön için % 10’dan az olmayacak şekilde 2 ile çarpılmalıdır. Kaynak işleminin performansını
etkileyebilecek bir değişiklik (örneğin, bakır çubuk veya gazın değiştirilmesinden önce, tel veya tozun ve
imalat deney numunelerinin değiştirilmesinden sonra, bakır çubuğun veya gazın değiştirilmesinden önce
ve telin değiştirilmesinden sonra) olduğunda, ilave NDT, bu kaynak dikişlerinin başlangıcında yapılmalıdır.
6.6.2.3.3 Farklı malzemeler veya farklı sarf malzemeleri arasındaki birleştirmelerin tahribatsız
muayenesi
Bu birleştirmeler üzerindeki NDT, sonuçların yorumuna ilave dikkat göstererek özel olarak yazılı bir prosedüre
göre yapılmalıdır.
6.6.2.3.4 Destekleyici yapılardaki kaynaklı birleştirmelerin tahribatsız deneyi


Çekme gerilmesine tabi tutulan alın birleştirmelerinde (tam veya kısmi nüfuziyet) % 10 NDT,
Çekme veya kesmeye maruz dolgu kaynaklarında % 10 NDT (PT veya MT) (boğum kalınlığı, 12 mm’den
fazla ise).
15
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
6.6.2.4 Muayene Grubu 2
Muayene grubu 2 için, Çizelge 6.6.2–1’de verilen NDT yüzdesindeki azalma, iki şekilde belirlenir (örneğin, %
100 - % 10 arası). İlk değer, ikinci düşük değer uygulandığında yeterli deneyim (bk. Madde 6.6.1.2.4) elde
edilinceye kadar gerekli NDT’nin başlangıç kapsamına işaret etmektedir.
6.6.2.5 Çizelge 6.6.1–1’deki muayene grubu seçilerek NDT’nin %100’den az gerekli hale
getirilmesi
Muayene % 100’den az gerekli olduğunda, tahribatsız muayenenin kapsamı ve konumu, aşağıdaki kriterlere
göre belirlenmelidir. Seçilen birleştirmeler, basınçlı kap üzerindeki tüm kaynakları temsil etmelidir.
a) Gövdeler, biçimlendirilmiş başlar, bağlantılı bölmeler ve ceket hazneler için:
1) Tahribatsız muayene, boylamasına tüm kesişimlerde ve çevresel alın birleştirmelerde yapılmalıdır.
Muayene tabi tutulacak asgari uzunluk 200 mm olmalıdır. Bütün kesişimlerin ilavesi Çizelge 6.6.2–
1’de verilen yüzdeyi aşarsa, daha yüksek olan değer uygulanacaktır.
2) Çizelge 6.6.2–1’deki yüzdeye erişmek gerekli ise, alın kaynaklı birleştirme ve birleştirme partisi
üzerindeki rasgele seçilen ilave konumlar, tahribatsız muayeneye tabi tutulmalıdır.
3) Ana kaynaklardaki (boylamasına veya çevresel) veya ana kaynaklardan 12 mm’lik mesafedeki
açıklıklar, açıklıkların her bir kenarından 200 mm’lik bir uzunlukta veya EN 13445-3:2009, Madde 9’da
tanımlanan takviye uzunluğunda (Iso) (hangisi küçükse) incelenmelidir. Bu açıklıklar, Çizelge 6.6.2–
1’deki yüzdeye ilave olarak dâhil edilmelidir (uygulanabilirse).
b) Alından birleştirilen nozullar ve branşmanlar (Şekil 6.6.2-3’te Tip 1, Tip 3a, Tip 3b ve Tip 4).
Tahribatsız muayenenin kapsamını belirlemek için, tam nüfuziyetli alın kaynaklı nozul ve branşmanların toplam
sayısı aşağıdaki gibi her bir kaynak tipi için gruplandırılmalıdır:
1) % 100’lük tahribatsız muayene için: Grup boyutu 1 (örneğin, her bir münferit nozul ve branşman),
2) % 25’lik tahribatsız muayene için: Grup boyutu 4 (örneğin, her bir 4’lük grup için asgari bir
tamamlanmış nozul veya branşman),
3) % 10’luk tahribatsız muayene için: Grup boyutu 10 (örneğin, her bir 10’luk grup için asgari bir
tamamlanmış nozul veya branşman),
Daha sonra, her bir grup veya kısmi gruptaki en az bir nozul veya branşmanın tamamlanmış çevresel ve
boylamasına alın birleştirmeleri muayeneye tabi tutulmalıdır. Çevresel ve boylamasına alın birleştirmelerin
tamamının sayısı dâhil edildiğinde Çizelge 6.6.2–1’deki yüzdeyi aştığında, daha yüksek olan değer
uygulanacaktır.
16
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Çizelge 6.6.2-1 - Tahribatsız muayenenin kapsamı
1a
KAYNAK TİPİ a, p
Tam
nüfuziyetli
alın kaynağı
1
Boylamasına birleştirmeler
Gövde ile yarım küresel olmayan baş arasındaki
1’den
10’a
kadar
RT veya UT
MT veya PT
%100
%10
RT veya UT
MT veya PT
% 25
%10
RT veya UT
MT veya PT
% 10
%10
3b
1.1, 1.2,
8.1
%10
0
d
% (25–10)
%10
% (10–5)
0
%10
0
%5c
0
NP
NP
NA
%100
NP
NP
NA
%100
NP
NP
NA
%100
RT veya UT
MT veya PT
NP
NP
NP
NP
NA
%100
NP
NP
NA
%100
di  150 mm nozul ve e  16 mm için
çevresel birleştirmeler
RT veya UT
MT veya PT
% 25
%10
NA
%100
% 10
%10
% (25–10)
%10
%(10–5)
%10 d
%10
%10
%5 c
%10 d
di 150 mm nozul ve e  16 mm için sırt şeritli
çevresel birleştirmeler k
di  150 mm nozul veya e  16 mm için
bir nozul üzerindeki çevresel birleştirmeler
RT veya UT
MT veya PT
RT veya UT
MT veya PT
NP
NP
%0
% 25
NP
NP
%0
% (25–10)
NA
%10
%0
% (10-5)
NA
%100
%0
% 10
NA
%100
%0
%5
5
Gövdeye kaynaklanan küre, başlıklar ve
yarım küre şeklindeki başlıklardaki tüm kaynaklar
RT veya UT
MT veya PT
%100
%10
% (100–10)
%10
%(100–10)
0
%25
0
%10
0
6
Bir boğumu (koninin geniş ucu) q,r olmayan
silindirik gövdeli konik bir gövde montajı
RT veya UT
MT veya PT
%100
%100
% (100–10)
%100
%(25–10)
%100
%10
%100
%10
%100
7
Bir boğumu (koninin küçük ucu) olmayan
RT veya UT
MT veya PT
%100
%10
d
% (100–10)
%10
%(25–10)
%10 d
%10
%10
%10
%10 d
RT veya UT
MT veya PT
MT veya PT
RT veya UT
NP
NP
%0
%100
NP
NP
%0
%100
NP
NP
%0
%100
NP
NP
%0
% 25
NP
NP
%0
% 25
NP
NP
%0
% 10
2a çevresel birleştirmeler dahil bir gövde üzerindeki
2b
2c
3a
3b
4
Çevresel
bindirmeli
birleştirmeler k
MUAYENE b
MUAYENE GURUBU İÇİN KAPSAM o
2a i
2b i
1b
3a
ANA MALZEMELER İÇİN KAPSAM l,m,n
1.1,
8.2, 9.1,
1.1, 1.2,
8.2, 9.1,
1.2,
9.2, 9.3, 10
8.1
9.2, 10
8.1
%100
% (100–10) %(100–10)
%25
%10
%10
0
0
d
çevresel birleştirmeler dahil sırt şeritli bir gövde
üzerindeki çevresel birleştirmeler k
çevresel birleştirmeler dahil çevresel geçmeli bağlantı k
8a Gövdeden başlığa kadar genel uygulama
8b e  8 mm için körüklerden gövdeye kadar
d
NA
%100
%0
%10
%100
%10
d
%25
%100
% 25
%10
17
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Çizelge 6.6.2-1 - Tahribatsız muayenenin kapsamı (devamı)
KAYNAK TİPİ a
Silindirik gövdeli
düz başlık veya
boru sacı montajı
Flanş veya yakanın gövde
montajı
Flanş veya nozullu
bir halka (yaka) montajı
Nozul veya branşman e
Boru sacı içerisindeki
boru uçları
Kalıcı ilaveler f
18
MUAYENE b
1a
1b
1’den
10’a
kadar
1.1,
1.2,
8.1
2a i
2b i
3a
8.2, 9.1,
1.1, 1.2,
8.2, 9.1,
9.2, 9.3,
8.1
9.2, 10
10
% ( 25–
%(10–5)
% 10
10)
%10 d
%10
%10
NA
NA
NA
%100
%100
%100
NA
NA
NA
%100
%100
%10
% ( 25–
%(10–5)
% 10
10)
%10 d
%10
%10
NA
NA
NA
%100
%10
%100
%0
%0
%0
%10
%10 d
%10
% ( 25–
%(10–5)
% 10
10)
%10 d
%10
%10
%0
%0
%0
% (100–
%10
%10
10)
NA
NA
NA
% (100–
%10 d
%10
10)
NP
NP
0
NP
NP
%10
%0
%0
%0
% (100–
%10
%10
10)
% 10
% 10
% 10
% (100% (100-10)
% 25
10)
% 10
0
% 10 d
3b
1.1, 1.2,
8.1
9
Tam nüfuziyetli
RT veya UT
MT veya PT
% 25
%10
%10
%10 d
10
a  16 mm ise kısmi nüfuziyetli
( a, Şekil 6.6.2–1’de tanımlanmıştır) j
a  16 mm ise kısmi nüfuziyetli
( a, Şekil 6.6.2–1’de tanımlanmıştır) j
RT veya UT
MT veya PT
RT veya UT
MT veya PT
NP
NP
NP
NP
NA
%100
NA
%100
Tam nüfuziyetli
RT veya UT
MT veya PT
% 25
%10
%10
%10 d
13
Kısmi nüfuziyetli j
14
Tam veya kısmi nüfuziyetli
di  150 mm ve e  16 mm j
RT veya UT
MT veya PT
RT veya UT
MT veya PT
NP
NP
%0
%10
NA
%100
%0
%10 d
15
Tam nüfuziyetli
di  150 mm ve e  16 mm
RT veya UT
MT veya PT
% 25
%10
%10
%10 d
16
Tam nüfuziyetli
di  150 mm ve e  16 mm
RT veya UT
MT veya PT
%0
%100
%0
%10
17
Herhangi bir di için kısmi nüfuziyetli
a  16 mm (bk. Şekil 6.6.2–2)
RT veya UT
MT veya PT j
NA
%100
NA
%10
18
Kısmi nüfuziyetli di  150 mm
a  16 mm (bk. Şekil 6.6.2–2)
RT veya UT
MT veya PT j
NP
NP
NP
NP
19
Kısmi nüfuziyetli di ≤ 150 mm
a  16 mm (bk. Şekil 6.6.2–2)
RT veya UT
MT veya PT j
%0
%100
%0
%10
19i
19j
Takviye levhalı
MT veya PT
% 25
% 10
Takviye levhasında kaynaklı birleştirme
RT veya UT
MT veya PT
% 100
% 100
% 100
% 10
MT veya PT
%100
%100
%100
%100
%25
%10
MT veya PT
% 10
% 10
% 100
% 10
% 10
%10 d
11
12
20
21
%5
%10 d
NA
%10
NA
%10
%5
%10 d
NA
%10
%0
%10
%5
%10 d
%0
%10
NA
%10 d
0
%10
%0
%10
%5
% 10
0
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Çizelge 6.6.2-1 - Tahribatsız muayenenin kapsamı (devamı)
1a
KAYNAK TİPİ a, p
MUAYENE b
1’den
10’a kadar
Geçici ilavelerin
kaldırılmasından sonraki
basınç tutma alanları
Kaynakla kaplama h
Tamiratlar
2a i
2b i
1b
3a
1.1, 1.2,
8.2, 9.1,
1.1, 1.2, 8.2, 9.1,
8.1
9.2, 9.3, 10
8.1
9.2, 10
3b
1.1, 1.2,
8.1
22
MT veya PT
%1 00
%100
% 100
%100
%100
%100
23
24
MT veya PT
RT veya UT
MT veya PT
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
%100
Şekil 6.6.2–3’e bakılmalıdır.
RT=Radyografik muayene, UT=Ultrasonik muayene, MT=Manyetik parçacık deneyi, PT=Nüfuziyet muayenesi
c Çelik grupları 1.1 ve Çelik grupları 8.1 için, e  35 mm ve WPS boyuna yöndeki gibi aynı ise % 2
d e  35 mm ise %10, e  35 mm ise % 0
e Bir grup nozul daki tüm nozul bağlantılarının toplam kaynak uzunluğuna karşılık gelen çizelgedeki yüzde (bk. Şekil 6.6.1.2b)
f Kaynak boğaz kalınlığı  16 mm için RT veya UT gerekli değil
g Çelik grubu 8.2, Çelik grubu 9.1, Çelik grubu 9.2, Çelik grubu 9.3 ve Çelik grubu 10 için %10
h Risklere veya çatlaklara ana malzeme veya ısıl işlem sebep oluyorsa, hacimsel deney
i Deney Grubu 2’de NDT’deki azalmanın açıklanması için Madde 6.6.1.2’ye bakılmalıdır.
j İstisnai durumlarda veya birleştirme üzerindeki tasarım veya yük taşıması kritik ise, her iki tekniği (örneğin, RT&UT, MT&PT) de kullanmak gerekli olabilir.
Her iki tekniğin kullanımı için diğer durumlar hakkında Çizelge 6.6.3–1’e bakılmalıdır.
k Uygulama sınırlamaları için EN 13445–3:2009, Madde 5.7.3.2’ye bakılmalıdır.
l Her iki iç ve dış yüzey üzerindeki kaynak uzunluklarının yüzdesine karşılık gelen yüzey incelemesinin yüzdesi
m MT ve PT yüzey deneyleri iken RT ve UT hacimseldir. Bu çizelgeye başvurulduğunda; hacimsel ve yüzey, boyutun gösterimi için gereklidir.
n NA, “uygulanamaz” , NP, “birleştirme tipine müsaade edilmez” anlamına gelir (bk. EN 13445-3:2009, Ek A).
o
Çevrimsel yükleme durumunda Madde G.2’ye bakılmalıdır.
p
EN 13445-3:2009, Ek A, kaynaklardaki tasarım sınırlamalarını vermektedir.
q
Tasarımda kaynak kalınlığı 1,4 ej’yi geçmedikçe (bk. EN 13445-3:2009, Madde 7.6.6). Buna bağlı olarak, 2a satırındaki NDT kullanılır.
r
Boğumlu bağlantılar için, satır 2a uygulanır.
s
Gövdenin kendisi destek olarak kullanılırsa, sadece MT veya PT uygulanabilir.
a
b
19
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Şekil 6.6.2-1 - Kaynak tipleri 10 ve 11 için “a” tanımı
Şekil 6.6.2–2 - Kaynak tipleri 17, 18 ve 19 için “a” tanımı
20
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Şekil 6.6.2-3 - Kaynak tipleri
21
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
6.6.3 Tahribatsız muayenenin yapılışı
6.6.3.1 Genel
Bütün kaynaklar gözle muayene edilmeli ve rapor edilmelidir.
Son kabul amaçları bakımından kaynaklı birleştirmelerin tahribatsız muayenesi, birleştirmenin deney grubuna
bağlı olmalıdır.
6.6.3.2 Kalite seviyesi
Kalite seviyesi, bazı kusurlar için aşağıda belirtilen ilave kurallarla birlikte EN ISO 5817:2007’ye uygun olarak
Kalite Seviyesi C olmalıdır:
 Dağınık ark (601) – hiçbir kusur oluşturmamak için ayırmaya ilaveten % 100 MT veya PT,
 Sıçrama (602) – kaynak sıçraması, bütün basınca maruz parçalardan ve yük taşıyan ilave kaynaklardan
kaldırılmalıdır. Grup 1 malzemelerden yapılan elemanlar üzerinde sistematik olmayan münferit sıçramaya
müsaade edilir.
 Düzgün bir geçiş sağlamak için yırtılmış yüzey (603), taşlama işareti (604), talaş kaldırma izleri (605)
düzeltilmelidir.
 Çıkıntıya (606) müsaade edilmemelidir. Herhangi bir kısmi çıkıntı, tasarım özellikleriyle ilgili olmalıdır
(hesaplanan kalınlık + korozyon payı).
Periyodik olarak yüklenen kaplar için Ek G’ye ve sünmeye maruz kaplar veya parçalar için Ek F’ye bakılmalıdır.
6.6.3.3 İç kusurlar (tam ve kısmi nüfuziyet) için tahribatsız muayene yöntemlerinin seçimi
Yöntemler, EN ISO 17635:2010, Çizelge 3’e göre seçilmelidir.
Muayene teknikleri; EN ISO 17635:2010, Çizelge A.5 (RT-F) ve Madde A.8 (UT)’ye uygun olmalıdır.
EN ISO 17635’te verilen diğer NDT teknikleri; Madde 6.6.3.2, Ek F veya Ek G’de belirtilen gerekli kalite
seviyesinin sağlanması kaydıyla kullanılabilir.
6.6.3.4 Yüzey kusurları için tahribatsız muayene yöntemlerinin seçimi
Ferritik çelikler için manyetik parçacık muayenesi (MT) kullanılmalıdır. Östenitik ve östenitik-ferritik paslanmaz
çelikler için sıvı nüfuziyet (PT) muayenesi uygulanmalıdır. Malzeme grubu 8 ve Malzeme grubu 10 için,
nüfuziyet deneyi kullanılmalıdır.
6.6.3.5 Tahribatsız muayene için yüzey durumu ve hazırlık
Bütün NDT’leri yapmak için gerekli yüzey durumu, EN ISO 17635:2010, Ek A’da belirtildiği gibi karşılık gelen
muayene tekniği ile ilgili standarda uygun olmalıdır. Düzensizlikler uygulama ve/veya açıklamayla
engellenmedikçe kaynak yapılmış yüzeyleri düzeltmeye gerek yoktur. Periyodik yüklemeye maruz kalan kaplar
için özel dikkat gösterilmelidir. İlgili kriter Ek G’de verilmiştir.
6.6.3.6 Tahribatsız muayene için program
Her bir kap için yapılan tahribatsız muayenedeki imalat aşamalarını, yöntemin seçimini, kullanılacak işlemi,
kabul kriterini ve yapılacak kayıtları tanımlayan tahribatsız muayene kurallarını ihtiva eden kapsamlı bir
program hazırlanmalıdır.
6.6.3.7 Tahribatsız muayene için yeterlilik
Tahribatsız muayene personeli, EN ISO 9712:2012’ye göre yeterli olmalı ve belgelenmelidir; ancak, gözle
muayene için personel yeterli olmalı ve muayene belgelendirmesine gerek yoktur. Tahribatsız muayene
personeli, uygun bir yeterlik belgesine sahip olmalıdır (örneğin, tahribatsız Muayene Seviyesi 1, 2 veya uygun
olduğunda 3 için personel sertifikası).
6.6.4 Kusurların tanımı ve kabul seviyesi
Kusuru tanımlamak için kullanılan terminoloji, EN ISO 6520-1:2007’ye uygun olmalıdır.
Madde 6.6.3.2, Ek F ve Ek G’de belirtilen kalite seviyelerine bağlı olarak, muayene teknikleri ve kabul
seviyeleri, EN ISO 17635:2010, Ek A’ya göre seçilmelidir.
22
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
6.6.5 Performans aşaması
Tahribatsız muayene, kaynak sonrası ısıl işlemin (PWHT) tamamlanmasından sonra, ancak bütün deney
gruplarındaki deneme deneyinden önce yapılmalıdır.
Bir malzeme PWHT çatlamasına duyarlı değilse (örneğin, Malzeme Grupları 1.1 ve 8.1); NDT, PWHT’den
önce yapılabilir.
Bütün kaplar, tamamlanmış kaynakların kalitesini sağlamak amacıyla imalat işlemi sırasında ve sonrasında
muayene edilmelidir. Bu tür muayeneler; birleştirme geometrisi, boyutsal kontrol, hizalama vb.ni ihtiva
etmektedir.
Özellikle Deney Grubu 4 kaplar, ilk montajda ve çift kaynak dikişlerinde ikinci taraftan birleştirmenin
hazırlanmasından sonra imalat sırasında muayene edilmelidir.
6.6.6 Tahribatsız yeniden muayene için işlem
Madde 6.6.2.5 a) ve b) bentleri için seçilen konumların, muayene edilen kaynakları temsil ettiği öngörülmelidir
(kaynaklı birleştirme veya birleştirme partisi). Çevresel dikiş üzerinde belirlenen bir kusur, tüm çevresel
birleştirme veya birleştirme partisinin durumunu temsil ediyor olarak göz önüne alınmalıdır. Boylamasına
birleştirme üzerinde belirlenen bir kusur, tüm boylamasına birleştirme veya birleştirme partisinin durumunu
temsil ediyor olarak göz önüne alınmalıdır. Bir nozul veya branşman üzerinde belirlenen bir kusur, nozul veya
branşman gruplarının durumunu temsil ediyor olarak göz önüne alınmalıdır. Kusur tipine göre, aşağıdaki gibi
yeniden muayene yapılmalıdır:
Numune, kabul kriterinde müsaade edilenden daha fazla kusurlar ihtiva ediyorsa, bu durumda rastgele ilave
iki numune tahribatsız olarak muayene edilmeli, sonuçlar orijinal kritere göre değerlendirilmelidir. İlâve
numunelerin her biri, en azından orijinali ile aynı uzunlukta olmalıdır. Bu iki ilave numune kabul edilebilir ise,
orijinal numune, aynı tahribatsız muayene tekniği kullanılarak tamir edilmeli ve yeniden değerlendirilmelidir.
İlâve numunelerin biri veya her ikisi beklenen sonucu vermez ise, bu durumda kaynaklı birleştirmelerin % 100’ü
muayeneye tabi tutulmalıdır.
23
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
BOŞ SAYFA
24
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
6.6.7 Tahribatsız muayenenin yazılı hâle getirilmesi
Tüm NDT, yazılı işlemlere uygun olarak ve Madde 6.6.3.7’de belirtildiği gibi yetkili personel tarafından
yapılmalıdır. NDT faaliyetlerini destekleyen yazılı deney raporları, EN ISO 17635:2010’da belirtilen
standardlara uygun olarak hazırlanmalıdır.
Yukarıda tanımlanan, uygulanan NDT’nin kapsamını doğrulamak için yeterli yazılı belgeler, Madde 12’de
tanımlanan dokümanların bir kısmını oluşturmalıdır.
6.7 Tahribatlı muayene
6.7.1 Tahribatlı muayenenin kapsamı
Tahribatlı muayenelerin seviyesi EN 13445–2:2009 ve EN 13445–4:2009’a uygun olmalıdır.
6.7.2 Tahribatlı muayene programı
Kap imalatçısı, her bir kap veya kap serileri için tahribatlı muayenenin yapılacağı imalat aşamalarını,
muayenelerin seçimini, kullanılacak muayene işlemini, kabul kriterini ve yapılması gerekli kayıtları tanımlayan
tahribatlı muayene kurallarını ihtiva eden kapsamlı bir programın hazırlanmasından sorumlu olmalıdır.
6.7.3 Tahribatlı muayenelerin doğrulanması
Aşağıdaki faaliyetler doğrulanmalıdır:
 Deney numunelerinin tanımlanması/onaylanması,
 Mekanik muayeneler,
 Deney raporlarının hazırlanması veya belgelenmesi.
6.7.4 Kayıtlar
Bu standarda uygun olarak tahribatlı muayeneyle ilgili bütün dokümanlar, Madde 12’ye göre son belgelendirme
bölümünü oluşturmalı ve kolaylıkla elde edilebilir olmalıdır.
6.8 Isıl işlem
Isıl işlemler, yazılı işlemlere göre yapılmalı ve muayene ile doğrulanmalıdır. Bu tür işlemler, ısıl işlem için kritik
parametreleri tanımlamalıdır. İşlemler, ısıl işleme bağlı uygunluk kriterini kapsamalıdır. Bu işlemler, uygun
olduğunda en az aşağıdakileri ihtiva etmelidir:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
7
Isıtma hızı,
Tutma veya suda bırakma süresi ve sıcaklığı,
Soğutma hızı,
Isıtma ortamı ve fırın tipi,
Sıcaklık ölçüm cihazlarının tipi ve sayısı,
Donanım desteği (uygulanabilir ise),
İhtiva edilen bilgilerin kayıtları ve kapsamı.
Taşeronla ilgili hususlar
7.1 Genel
Bir kabın tamamlanmış olanı veya parçasındaki herhangi bir işi tamamlayan kap imalatçısı, diğerleri tarafından
yapılan herhangi bir işin bu standardın kurallarına uygun olduğunu beyan etmelidir.
Not - Kap imalatçısı tarafından taşerona verilebilen ve diğer kuruluşlar tarafından yapılabilen bazı tip işler
aşağıdakileri ihtiva edebilir:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
Tasarım,
Malzemelerin satın alınması,
Kesme,
Şekillendirme,
Kaynak alanı faaliyetleri,
Isıl işlem,
Tahribatsız muayene.
25
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Taşeron formunun bir örneği için EN 13445-4:2009, Ek B’ye bakılmalıdır.
7.2 Taşerona verilen kaynakla ilgili faaliyetler
Taşerona verilen kaynakla ilgili faaliyetler, EN 13445-4:2009’a uygun olmalıdır.
7.3 Taşerona verilen tahribatsız muayene faaliyetleri
7.3.1 Kap imalatçısının iş yerinde anlaşmalı NDT personeli kullanması
Kap imalatçısı, imalatçının tam zamanlı olmayarak istihdam ettiği, eğitim verdiği, EN ISO 9712:2012’ye göre
yetkilendirilen ve belgelendirilen NDT personelinin sigortalanmasından sorumlu olmalıdır. Personelin
yeterliklerini doğrulayabilecek şekilde yeterince yazılı belge kayıtları sağlanmalı ve bu tür kayıtlar, muhafaza
edilmeli ve kolaylıkla elde edilebilir olmalıdır.
Tüm NDT’ler, yazılı işlemlere ve kap imalatçısının NDT kurallarına göre belgelediği ve tuttuğu sonuçlara göre
yapılmalıdır. Kap imalatçısı, bu tür tüm işlemlerin tamamen yerine getirilmesinden sorumlu olmalıdır. Kap
imalatçısı, üstlendiği faaliyetler için taşeron olarak kullanılan personel için kayıtların korunmasını sağlamalı ve
takdir yetkisindeki NDT personelinin atama ve işten çıkartılmasında yetki sahibi olmalıdır. Kap imalatçısı,
Madde 12’ye göre taşeron olarak kullanılan personel tarafından üstlenilen bütün iş kayıtlarının tutulmasından
sorumlu olmalıdır.
7.3.2 NDT’nin bir taşeron iş yerinde taşerona verilmesi
Taşeronların iş yerinde yapılan herhangi bir NDT, kap imalatçısının sorumluluğu altında yapılmalıdır. Kullanılan
tüm personel, EN ISO 9712:2012’ye göre eğitilmeli, yeterli ve onaylı olmalı ve yeterliliklerini destekleyecek
uygun kayıtlar, kap imalatçısı tarafından saklanmalıdır. Tüm işlemler belgelenmeli, tüm muayene sonuçları
erişilebilir olmalı ve bütün kopyalar, kap imalatçısı tarafından saklanmalıdır.
Not - Kap imalatçısı, Uygunluk Değerlendirme İşlemleri altında sorumlukları olan tarafların görev ve
yükümlülüklerini yerine getirmeleri için gerekli olan taraflara ilgili kapsama göre serbest erişim imkânı
verilmelidir.
8
Muhtelif deneyler
Sızıntı deneyi ile ilgili kılavuz bilgi için Ek D’ye bakılmalıdır.
9
Kalibrasyon
9.1 Genel
Kapların son kabulü için kullanılan bütün ölçme ve deney donanımı, Madde 9.2 ila Madde 9.4’e ve yazılı
işlemlere göre kalibre edilmelidir.
Bu madde içinde kullanıldığında; kalibrasyon, donanımın doğruluğunu belirlemek için işlemlerin kullanımını ve
muayene donanımını ihtiva eden her şeyi içine alan bir terimdir.
Bir kez başlangıçta kalibre edildikten sonra, donanımın belirli tipleri geçerli olabilir. Geçerli olan donanım
örnekleri yoğunluk ölçerler ve kaynak donanımıdır.
Not - Kalibre edilecek donanım aşağıdakileri ihtiva etmeli ancak bunlarla sınırlı olmamalıdır:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
26
Çekme deneyi makinaları,
Darbe deneyi makinaları,
Sertlik ölçer,
Yoğunluk ölçer ve standart karşılaştırma filmlerini ihtiva eden tahribatsız muayene donanımı,
Basınç göstergeleri,
Fırın ve temas ısıl çiftleri,
Süre/sıcaklık kaydediciler,
Boyut ölçme donanımı,
Kaynak donanımı (bk. EN ISO 17662).
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
9.2 Kalibrasyon işlemi
9.2.1 Genel
Her bir donanım için aşağıdaki işlemler hazırlanmalıdır:
a) Faaliyetlerin kapsamı ve kalibrasyonun yapılmasından sorumlu olanlar,
b) Avrupa Standardlarına veya Millî Standardlara atıf (ikincil standardlar/ölçmeler mevcut değilse,
kullanılmışsa),
c) Kalibrasyon sıklığı,
d) Kabul kriteri.
Şartlar elverdiğince Avrupa Standardları veya Millî Standardlar kullanılmalıdır. Bunlar mevcut değil ise,
kalibrasyon metodu, işlemlerde belirtildiği gibi onaylanmalıdır.
9.2.2 Kalibrasyon
Son kabul için basınçlı kaplarda kullanılan ölçme cihazının, muayene ve deney donanımının kalibrasyonu
daima kap imalatçısının sorumluluğunda olmalıdır.
Çizelge 9.2.2–1’de belirtilen özel donanımın dışında, kap imalatçısı, kalibrasyonu kendisi yapmalı veya ulusal
olarak akredite almış bir deney laboratuvarına (NATL) yaptırılmalıdır. NATL, kalibrasyonun onaylanmış
kayıtlarının sağlamalı ve doğruluğu Avrupa/Milli Standardlarca izlenilebilir olan uygun referans standardlara
sahip olmalıdır.
Çizelge 9.2.2-1 - Özel donanım - Kalibrasyon sıklığı ve yapılışı
Donanım
Çekme deney makinaları ve
ilgili donanım
Charpy darbe makinası ve ilgili
ölçme aparatı
Sertlik ölçer
Ana basınç ölçerler
Sıklığı
1 yıl
Yapılışı
Ulusal akredite almış bir deney
laboratuvarı (NATL)
1 yıl
NATL
1 yıl
1 yıl
NATL
NATL
9.2.3 Sıklık
Bir donanımın kalibrasyon sıklığı, Çizelge 9.2.2-1’e göre veya uygulanabilir bir Avrupa/Milli standarda uygun
olmalı veya böyle bir standard mevcut değil ve Çizelge 9.2.2–1’i kapsamıyor ise, ölçme donanımının imalatçısı
tarafından verilen tavsiyelere göre olmalıdır.
9.3 Tanımlama
Tüm ölçme muayene ve deney donanımı, parça işaretlemesiyle veya bir tek tanımlama seri numarası olan
taşıyıcısıyla/kutusuyla tanımlanmalıdır.
Tanımlama numarasına ilave olarak, donanımın konumuna göre gözle tanımlama sağlayan bir kalibrasyon
etiketi olmalıdır.
9.4 Kayıt
9.4.1 Kalibrasyon sistemindeki bütün donanımlar, asgari olarak aşağıdaki bilgileri göstermesi gereken bir liste
üzerinde belgelenmelidir:
a)
b)
c)
d)
Kalibrasyon, bölüm, birey, taşeron olarak sorumlu kişi,
Parçaların tanımlama seri numaraları,
Parça konumu,
Kalibrasyon işlemi numarası.
27
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
9.4.2 Münferit parçalar için aşağıdaki bilgileri içeren kayıtlar tutulmalıdır:
a) Kalibrasyon tarihi,
b) “Mevcut” durumu veya “gerçek ölçme” durumu,
c) Kullanılan standard veya esas ölçme cihazının tanımlaması.
Kalibrasyonla ilgili bütün kayıtlar erişilebilir olmalıdır.
10 Son değerlendirme
10.1 Genel
Bu standarda göre tasarımlanan ve imal edilen tamamlanmış her bir basınçlı kap, onaylanmış imalat resimleri
ve bu standardın gereklerine uygunluk bakımından bir son değerlendirmeye tabi tutulmalıdır.
Dâhili elemanlar (örneğin; boru demetleri, tablalar vb.) sebebiyle basınçlı kabın tamamlanmasından sonra
dâhili inceleme mümkün değilse; kap imalatçısı, bu elemanların montajı öncesinde basınçlı kabın son
incelemeye tabi tutulmasını sağlamalıdır.
Son değerlendirme aşağıda belirtilenlerden oluşmalıdır:





Kabın gözle ve boyut muayenesinden,
Belgelerin incelenmesinden,
Bir deneme deneyinden,
Deneme deneyi sonrası bir incelemeden,
Emniyet donanımlarının incelenmesinden.
Yapılan bu son değerlendirme, incelenmekte olan basınçlı kapla ilgili Madde 12’deki belirtildiği gibi
dosyaların/kayıtların tamamına erişme imkânı vermelidir.
10.2 Son değerlendirmenin kapsamı
10.2.1 Gözle muayene ve boyut muayenesi
Gözle muayene ve boyut muayenesi, bütün kaynak faaliyetlerinin ve kaynak sonrası ısıl işlemlerin
tamamlanmasından sonra ancak tipine bakılmaksızın herhangi bir kaplamadan önce ve deneme deneyi
öncesinde yapılmalıdır. Basınçlı kap, kısmen veya tamamen yerinde monte edilecekse, kap imalatçısı, yapım
yerine sevk etmeden önce koruyucu kaplamaları alabilen elemanları belirtmelidir.
Bu incelemeyi yürütmek için basınçlı kabın bütün alanlarına emniyetli girişi sağlayan hazırlıklar yapılmalıdır.
Bu incelemenin yapılmasını sağlamak amacıyla aydınlatma, kalibre edilen ölçme donanımı ve takviyeler için
yeterli hazırlık sağlamalıdır.
Gözle muayene ve boyut muayenesinin kapsamı sadece aşağıdakilerle sınırlı olmayan bilgileri de ihtiva
etmelidir:
 Resimlerde ve bu standardda belirtilen toleranslara göre boyut kurallarını ihtiva eden onaylanmış kap imalat
resimlerine göre yapılış uygunluğunun kontrolü. Ek B’de dikkat edilmesi gereken kısımların bir listesi
verilmiştir. Boyut muayenesi sonuçları (“yapım şartı olarak”) boyut rapor belgesi ile belgelendirilmelidir.
 Tamamlanmış kaynaklı birleştirmelere ve kaynak profiline göre nozul birleştirmelerine ve ilave parçalara ve
onaylanmış imalat resimleri ve bu standarda uygun en uç noktadaki ölçüme ve genel kaynak geometrisine
özel önem gösterilerek tamamlanmış basınçlı bir kabın durum kontrolü.
 Belgelenmiş kayıtlara göre malzeme izlenebilirliği için malzeme işaretlerinin kontrolü.
 Kaynakçıların ve belgelere göre kap üzerindeki NDT tanımlamasının kontrolü (uygulanabilirse).
Bu muayeneden kaynaklanan düzeltici herhangi bir işlem; deneme deneyi öncesinde tamamlanmalı, yeniden
incelenmeli ve temizlenmelidir.
28
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
10.2.2 Belgelendirmenin yeniden gözden geçirilmesi
Belgelendirme incelemesinin kapsamı, belgelerin (örneğin; kaynak işlemleri yeterliği için muayene belgeleri,
kaynakçıların yeterliği için belgeler, NDT personeli belgeleri, imalat muayene raporları, NDT raporları, kaynak
sonrası ısıl işlem raporları, boyut muayenesi kayıtları vb. için belgeler) kontrolünü ancak bunlarla sınırlı
olamayacak şekilde ihtiva etmelidir.
Yeniden gözden geçirilmenin kapsamı ve bütün sapmalar rapor edilmelidir. Bu muayeneden kaynaklanan
düzeltici her bir işlem deneme deneyi öncesinde tamamlanmalı, yeniden incelenmeli ve temizlenmelidir.
10.2.3 Deneme deneyi
10.2.3.1 Genel
Tüm kaplar, bitirilmiş mamulün bütünlüğünü göstermek amacıyla deneme deneyine tabi tutulmalıdır.
Bununla birlikte, istatistiksel esaslı basınç deneyleri, aşağıdaki şartlar karşılandığında yapılabilir:




Kaplar; Madde 3.8, Madde 3.9 ve Madde 3.12’de tanımlandığı gibi seri olarak imal edilmeli ve birbirini takip
eden üç günden daha fazla kap imalatındaki durdurma, yeni bir partinin tanımlanmasını gerektirmelidir,
97/23/EC Direktifine göre kap kategorisi, I’dan daha büyük olmamalıdır,
Kapların en az % 2’si olacak şekilde her bir imalat partisinden en az iki kap deneye tabi tutulmalıdır. Kaplar,
rastgele seçilmelidir.
Bir veya daha fazla kap basınç deneyinden geçmezse, aynı partideki tüm kaplar basınç deneyine tabi
tutulmalıdır. Bu partideki diğer kaplar basınç deneyinden geçemezse, hemen önceki ve sonraki partilerin
tamamı basınç deneyine tabi tutulmalıdır.
Not - Seri olarak imal edilen kaplarla ilgili diğer muayene ve deney hükümleri, Ek A’da verilmiştir.
Deneme deneyi, son değerlendirmenin bir parçasıdır.
Hidrostatik basınç deneyi, standart deneme deneyi olmalıdır.
Bunun uygulanabilir olmaması halinde bu durumda hidrostatik basınç deneyi yerine aşağıdakilerden biri tercih
edilebilir:
a) Pnömatik deney: Pnömatik deney, potansiyel olarak hidrostatik deneyden çok daha tehlikelidir. Bu yüzden
sadece aşağıdaki şartlarda yapılmasına müsaade edilir:
 Sıvı ile doldurulmaları uygulanabilir olmayan bir tasarım ve yapılışa sahip kaplar için,
 En küçük sıvı izlerine bile müsaade edilmeyen işlemlerde kullanılan kaplar için,
 Tasarım aşamasındaki ilk başvuru ardından.
b) Birleştirilmiş hidrostatik/pnömatik deney: Bazı durumlarda, kabın sıvıyla kısmen doldurulması hâlinde
deneye tabi tutulması öngörülebilir. Bu deney de pnömatik deney kadar tehlikelidir.
10.2.3.2 Temel kurallar
10.2.3.2.1 Deneme deneyi, uygun emniyet önlemleri ve donanımıyla birlikte kontrollü şartlar altında ve
deneyden sorumlu personelin bütün basınca maruz parçaların muayenesini gerçekleştirebileceği durumda
yapılmalıdır.
10.2.3.2.2 Uygulanabilir ise, imalatı tamamlanmış kap, imalatın tamamlanması ve bütün muayenelerin
yapılmasından sonra deneme deneyine tabi tutulmalıdır. Bununla birlikte, basınçlı kabın muayenesini etkileyen
örneğin; boyama, yalıtım, tuğla işi, lastik döşeme, kurşun kaplama, galvanizleme, sırlama vb. gibi işlemler
deneme deneyinin yeterli bir şekilde tamamlanmasından sonra yapılmalıdır.
Not - Bir kabın, basınç deneyleri sırasında zarar görebilecek bir işlemler astarlanması veya kaplanması
halinde; standart deneme deneyinin astarlamadan önce uygulanması şartıyla astarlamanın
tamamlanmasından sonra deneme deney basıncının en yüksek müsaade edilebilir azami basıncın (Ps)
1,1 katından az olmayacak şekilde azaltılmasına müsaade edilir.
29
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Astarlama işleminden sonra ilave kaplamaları olan (ancak astarlanan kaba doğrudan kaynaklanmayan) kaplı
veya astarlı kaplar için kaplama, 1,25Ps’lik bir deneme deneyine tabi tutulmalıdır.
10.2.3.2.3 Basınçlı donanım, en azından deneme deneyinin ve son deneme deneyinin yapıldığı esnada belirli
sayıda basınçlandırılmış bölmelerin olması halinde tavsiye edilen işaretlemeyle (örneğin, ad levhası)
donatılmalıdır.
10.2.3.2.4 İmalât boyutu ve biçimi sebebiyle uygulanabilir değil ise; tamamlanmış bir kaba deneme deneyi
uygulamak için izlenilecek deney işlemi tasarım aşamasında onaylanmalıdır.
10.2.3.2.5 Deney sıvısı olarak su kullanılmış ise; kullanılan suyun kalitesi, korozyonu engelleyecek şekilde
olmalıdır.
Not - Diğer sıvılar kullanıldığında, sıvının yapısına bağlı olarak ilave tedbirler gerekli olabilir.
10.2.3.2.6 Bütün geçici borular ve bağlantılar ve boşaltma ekipmanları, deney basıncına dayanacak şekilde
tasarımlanmalı ve kapla birlikte sağlanan bir parça olmamalıdır. Deneme deneyinden sonra bütün borular ve
bağlantılar ve boşaltma ekipmanları, bir defada çıkartılmalı veya yanlış kullanılmayı engellemek amacıyla tam
olarak işaretlenmelidir. Cıvatalı bağlantılar durumunda, temin edilen cıvatalar kullanılmalı ve sıkılığı düzgün ve
gerekli sızdırmazlık amaçları için gerekenden daha fazla olmamalıdır.
10.2.3.2.7 Basınç deneyi sırasında veya sonrasında tamir edilmiş olan kaplar; tamiratın tamamlanmasından
ve gerekli herhangi bir kaynak sonrası ısıl işlemden (PWHT) sonra belirtilen deneme deneyine tekrar tabi
tutulmalıdır.
10.2.3.2.8 Hiçbir kap, deneme deneyi yapılırken, çekiçleme deneyinde olduğu gibi herhangi bir ani yüklemeye
maruz bırakılmamalıdır.
10.2.3.2.9 Bu temel kurallardan sapmaların tamamı, tasarım aşamasında onaylanmalıdır.
10.2.3.3 Standart hidrostatik deney
10.2.3.3.1 İç basınca maruz kalan, sürünme aralığı altında çalışan ve Deney Grubu 1, 2 ve 3’e göre
tasarımlanan tek bölmeli bir kap1) için, yatay veya düşey deney konumdaki kap haznesinin en yüksek
noktasında iç basınç olarak uygulanan deney basıncı, a) bendinde belirtildiği gibi olmalıdır. Hidrostatik basınç
sebebiyle deney basıncındaki değişiklikler, b) bendinde belirtildiği gibi olmalıdır.
Tek kademeli düzenleyici kaynaklar için c) bendinde ve sürünme aralığında çalışan tamamlanmış kaplar veya
kapların parçaları için d) bendinde özel hükümler verilmiştir.
a) Deney basıncı aşağıdaki eşitliklerle belirlenenden daha büyük olarak belirlenmelidir:
Pt  1,25  Pd 
fa
fTd
(10.2.3.3.1–1)
veya
Pt  1,43  Ps
Burada;
Pt Deney konumundaki kabın haznesinde en yüksek noktasında ölçülen deney basıncı,
Pd ve Td, azami basınç yük durumu için tutarlı tasarım basıncı ve tasarım sıcaklığıdır
Pd Kabın müsaade edilebilir en yüksek basıncı,
fa Deney sıcaklığındaki parçanın normal çalışma yük durumları için anma tasarım gerilmesi,
fTd Td sıcaklığındaki parçanın normal çalışma yük durumları için anma tasarım gerilmesi.
Çok bölmeli kaplar, Madde 10.2.3.3.3’ün kapsamındadır.
30
1)
(10.2.3.3.1–2)
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
fa
f
oranı, ilgili parça malzemesine bağlı olduğu için, Pt ‘nin hesaplanması için kullanılan a değeri, basınca
fTd
fTd
maruz ana parçaların (örneğin; gövdeler, uçlar, ısı eşanjörlerinin boru levhaları, boru demetleri, ilgili ana
flanşlara cıvatalanması ihmal edilebilen ana flanşlar) farklı malzemeleri dikkate alınarak elde edilen en küçük
orandan az olmamalıdır. Basınca maruz ana parçalar, EN 13445-3:2009, Madde 11.4.2’deki kurallara göre
hesaplama yapılmaksızın tasarımlanan basınca oranlı standart flanşları ve cıvataları kapsamaz.
Not 1 - EN 13445-3:2009, Madde 11.4.2’deki kurallar, hesaplama yapılmayan standart flanşların kullanımı ile
ilgilidir.
Pt, Ps, fa ve fTd uygun birimlerde verilmelidir.
Azami basınç yükü durumu, en yüksek basıncı veren tutarlı tasarım basıncı ve tasarım sıcaklığı serisidir.
Ana flanşlarla ilgili cıvatalar deney basıncı sebebiyle aşırı gerilime maruz kaldığında deney basıncı, cıvata
gerilmeleri kabul edilebilir seviyeye inene kadar azaltılabilir.
Kabın tasarımı; hiçbir parçada deney basıncının, EN 13445-3:2009’un ilgili tasarım kurallarına göre EN 134453:2009, Madde 5.3.2.3’te tanımlanan yük durumlarının denenmesi için müsaade edilebilir azami basıncı
aşmayacak şekilde olmalıdır. Ek C’ye göre Eşitlik ile tasarım (DBF) ve analiz ile tasarım (DBA) için, müsaade
edilebilir azami basınç, yük durumlarının denenmesi için, Çizelge 6-1’de verilen anma tasarım gerilmesi
kullanılarak belirlenir. Ek B’ye göre DBA- Doğrudan yol için, müsaade edilebilir azami basınç, Çizelge B.8.3
ve Çizelge B.8.4’te verilen yük durumlarının denenmesi için, güvenlik katsayılarının kullanılmasıyla belirlenir.
Not 2 - Son değerlendirme sırasında yük durumlarının denenmesi için, korozyon payı, ihmal edilebilir (ancak,
çalışma sırasındaki deney için değil).
Not 3 - Basınç deneyi, basınçlı kabın boyutlarını belirlemeyi amaçlamaz. Bununlar birlikte, düşey konumda
deneye tabi tutulan uzun kaplarda muhtemel cidar kalınlığı artışı, EN 13445-3:2009’daki kriterlerin
karşılanması için gerekli olabilir.
b) Çalışma sırasında hidrostatik basıncı, tasarım basıncının % 3’ünü aşan kaplarda, deney basıncı, aşağıda
verilen Eşitlik 10.2.3.3.1-3’e göre değiştirilmelidir:
Pt,mod  Pt  (Phyd, ope  Phyd, deney ) ancak her zaman Pt,mod ≥ Pt
(10.2.3.3.1–3)
Burada;
Pt,mod
: Değiştirilen deney basıncı,
Pt
: a)’da belirlendiği gibidir,
Phyd, ope
: Çalışma sırasında azami hidrostatik basınç,
Phyd, deney
: Hidrostatik deney sırasında azami hidrostatik basınç.
Not 4 - Değiştirilen deney basıncı, sadece çalışma sırasında hidrostatik basınç, deney sırasındaki hidrostatik
basınçtan daha yüksek olduğunda geçerlidir. Bu durum, çalışma sırasındaki kabın ihtiva ettiği sıvının
özgül ağırlığı, deney maddesinin özgül ağırlığından daha yüksek olduğunda veya düşey kap, yatay
konumda deneye tabi tutulduğunda mümkündür.
c) Tek kademeli düzenleme kaynakları, tam mekanik kaynak ile yapılmayan ve Madde 6.6.2.3.2’deki a)
bendine göre muayene edilmeyen kaplar için, deneme deneyi basıncı a) bendinde verildiği gibi olmalı
ancak Eşitlik 10.2.3.3.1-1’deki 1,25 değeri Fk ile değiştirilmelidir:
Pt  Fk  Pd 
fa
fTd
(10.2.3.3.1–4)
31
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Fk değerleri, Çizelge 10.2.3.3.1-1’de verilmiştir.
Çizelge 10.2.3.3.1-1 - Fk değerleri
Gövdenin gerçek
kalınlığı
En büyük biçim sapmaları
h : en üst seviye (bombeleşme)
(deneyden sonra ölçülen)
ew : kaynak yığılması
Korozyon payı
Fk
c
e
e  4 mm
2,1
c  1 mm
c  1 mm
e  4 mm
2,0
2,1
c  1 mm
c  1 mm
4  e  5 mm
1,9
2,1
c  1 mm
c  1 mm
5  e  7 mm
1,8
2,0
c  1 mm
c  1 mm
7  e  10 mm
1,7
1,9
c  1 mm
c  1 mm
h  0,5  ew  0,75  emin
h  0,5  emin
ew  0,75  emin
h  0,5  ew  0,5  emin
h  0,5  emin
ew  0,5  emin
h  0,5  ew  0,5  emin
1
h   emin
3
ew  0,25  emin
1
h   emin
4
ew < Çizelge 6.6.3-1’de verilen
müsaade edilen değerin % 50’si
1
h   emin
6
ew < Çizelge 6.6.3-1’de verilen
müsaade edilen değerin % 50’si
Çizelge 10.2.3.3.1-1’de
emin
h
ew
: EN 13445-3:2009’da tanımlandığı gibi mümkün olan en az imalat kalınlığı,
: EN 13445-4.2009’da tanımlandığı gibi ölçülen deneyden sonraki bombeleşme,
: EN ISO 5817:2007, 1.9 sayısındaki h ile gösterilen kaynak yığılması.
Gerçek veya anma kalınlığındaki ana kaynak dikişlerinde çevresel membran gerilmesi ( c ), deney ve istisnai
yük durumları için EN 13445-3:2009, Çizelge 6-1’de verilen anma tasarım gerilmesi ftest’i aşmamalı, ancak
0,85ftest’e eşit veya büyük olmalıdır.
Hidrodeney süresince EN 13445-1:2009’da tanımlanan kaynaklı birleştirme katsayısı (z) için 1 değeri
kullanılmalıdır.
Gerçek veya anma kalınlığını, emin ile değiştirmek kabul edilebilir.
d) Sünme aralığında çalışan tamamlanmış kaplar veya kapların parçalarında deney basıncı, yukarıdaki a)
bendinde hesaplandığı gibi ancak fTd , fnc,Td (zamandan-bağımsız malzeme karakteristikleri kullanılarak,
azami basınç yükü durumunun Td tasarım sıcaklığında, ilgili parça malzemesinin normal çalışma yük
durumları için anma tasarım gerilmesi) ile değiştirilmelidir.
Gerekli zamandan-bağımsız karakteristikler, sözü edilen sıcaklıkta malzeme standardında mevcut değilse,
bunlar, aşağıda verildiği gibi belirlenebilir:



Deney grubu 1c’ye göre tasarımlanan kaplarda (bk. Çizelge F.2-1): Malzeme standardında mevcut olan
zamandan-bağımsız karakteristikler için en yüksek sıcaklıkta,
Deney grubu 3c’ye göre tasarımlanan kaplarda (bk. Çizelge F.2-1): EN 13445-3:2009’un Ek S’si
kullanılarak,
Alternatif olarak, zamana-bağlı malzeme karakteristikleri alınabilir.
Normal çalışma yük durumları için anma tasarım gerilmelerinin belirlenmesi amacıyla yukarıda açıklanan üç
yöntemden, uygun bir yöntem, tüm parçalar için kullanılmalıdır.
32
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Not 5 - Deney basıncı seviyesinin, sünme davranışı konusunda kabın güvenliği ile ilgisi yoktur. Sözü edilen
basınç seviyesi, sünme aralığı altında uygun çalışmayı sağlamak amacıyla belirlenmiştir.
Not 6 -
Malzeme standardında mevcut olan en yüksek sıcaklıkta zamanda-bağımsız karakteristiklerin
kullanımı (bu tür karakteristikler Td’de mevcut olmadığında), daha düşük deney basıncını verir ancak
buna rağmen Deney Grubu 1c bağlamında yeterli dayanım gösterimini sağlar.
Not 7 -
EN 13445-3:2009’un Ek S’de verilen anma tasarım gerilme değerleri, sünme aralığı altındaki
malzeme standardında verilen zamandan-bağımsız sünme aralığı içinde mantıksal ekstrapolasyona
dayalıdır.
Not 8 -
Zamana-bağlı malzeme karakteristiklerinin kullanımı, daha yüksek deney basıncı verir ve böylelikle
ölçülü bir dayanım gösterimi sağlar.
10.2.3.3.2 Deney Grubu 4 kaplar için deney basıncı, aşağıdaki eşitlikle hesaplanandan az olmamalıdır:
 Grup 1.1 malzemeler için:
c  1 mm ise
ve (ölçülen en yüksek değer + 0,5  kaynak yığılması)  0,5emin ise,
Pt  2, 2  Pd
fa
e
 min
fTd emin  c
(10.2.3.3.2–1)
veya
c  1 mm ise
ve (ölçülen en yüksek değer + 0,5  kaynak yığılması)  0,75emin
ve ölçülen en yüksek değer  0,5emin
ve ölçülen kaynak yığılması  0,75emin ise;
Pt  2,0  Pd
fa
e
 min
fTd emin  c
(10.2.3.3.2–2)
Burada;
emin
c
Resimlerde belirtildiği gibi, dikkate alınan kesitin mümkün olan asgari imalat kalınlığı (EN 13445–
3:2009 Madde 5.2.3),
Resimlerde belirtildiği gibi korozyon payı.
Diğer semboller için Madde 10.2.3.3.1’e bakılmalıdır.
En yüksek değer, hidrostatik deneyden sonra ölçülebilir ve kaynak yığılması hidrostatik deneyden önce
uygulanmış ise taşlamadan sonra ölçülebilir.
Grup 8.1 malzemeler için:
Pt  1, 85  Pd 
fa
fTd
(ölçülen en yüksek değer + 0,5kaynak yığılması)  0,5.emin ise
(10.2.3.3.2–3)
(10.2.3.3.2–4)
Uygulanan deney basıncı, dikkate alınan noktadaki çalışma ve deney sırasındaki herhangi bir statik basınç
etkisini ihtiva etmelidir. Ancak, cidardaki gerilmede % 5’ten fazla artış yoksa, çalışma ve/veya deney süresince
kap muhtevasının sebep olduğu statik basıncın dikkate alınmasına gerek yoktur.
33
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Deney Grubu 4 kullanılarak imal edilen kaplar için deney şartlarındaki (EN 13445–3:2009, Madde 6) müsaade
edilebilir en yüksek gerilme aşılmamalıdır. Bu gerilmeler, ilgili kalınlıklarda veya ölçülerde (örneğin, kap et
kalınlığı, flanş, cıvata çapı vb.) bir artışı gerektirebilir. Hiçbir durumda, hidrostatik deney basıncı yukarıda
belirtilenden daha düşük olmamalıdır.
10.2.3.3.3 Çok bölmeli kap durumunda, her bir bölme (ayrı kaplar olarak tasarımlanmışsa), herhangi bir bitişik
bölmedeki basınçtan desteklenmeyen uygun standart deney basıncıyla bağımsız olarak deneye tabi
tutulmalıdır.
Genel elemanlar bitişik bölmelerin tasarım basıncından daha büyük bir fark basıncı için tasarımlanmış ise;
genel elemanlar, her bir bağımsız bölme için kuralları karşılamasına ilaveten en azından genel elemanların
tasarım fark basıncına kadar deney basıncına tabi tutulmalıdır.
Başlatma, çalıştırma ve kapatma sırasında oluşabilecek muhtemel en yüksek fark basıncı için tasarımlanan
ve fark basıncı bitişik bölmelerdeki en yüksek basınçtan az olan ortak bölmeli cidarları olan kaplar için ortak
elemanlar, Pd ve Td ’nin azami fark basıncı yük durumu için uygun tasarım fark basıncı ve tasarım sıcaklığı
değerlerine sahip olması durumunda Madde 10.2.3.3.1’e göre hesaplanan bir deney basıncına tabi
tutulmalıdır. Çeşitli iletim yapan bölmelerden yapılan basınçlı donanımın deney basıncı, değişik bölmelerin
deney basınçlarının en düşüğü olmalıdır.
10.2.3.3.4 Tamamen veya kısmen kaplı kaplar için dâhili kap, bitişik bölmedeki vakumun sebep olduğu en
yüksek fark basıncına kadar tabi tutulmalıdır. Kaplama (jacket) için deney basıncının belirlenmesinde benzer
bir yaklaşım uygulanmalıdır.
Bu yüzden, tamamen veya kısmi vakum için Eşitlik 10.2.3.3.1–1 ve Eşitlik 10.2.3.3.1–2 ile hesaplanan deney
basıncının belirlenmesi, Eşitlik 10.2.3.3.1–1’de Pd’nin (Pd  ) ile ve Eşitlik 10.2.3.3.1–2’de Ps’nin (Ps  ) ile
değiştirilmesiyle düzenlenir.
Burada;
 = 0,1 (tam vakum),
  0,1 (kısmi vakum),
 = 0 (vakumsuz)
Yukarıdaki eşitlikte, basınçlar, MPa olarak ifade edilir.
Şekil 8.5–11 veya Şekil 8.5–12’de gösterildiği gibi, EN 13445–3:2009’a göre tasarımlanan ½ sarmaldaki veya
½ boru veya kutu kanallarındaki tam veya kısmi vakum için, deney basıncının belirlenmesinde vakumun sebep
olduğu dış basınç ihmal edilebilir.
Makul bir şekilde uygulanabilir ise, vakum şartları altında çalışmaya maruz kalan tek cidarlı kaplar, vakum
altında deneye tabi tutulmalı veya vakum şartlarını benzeştirmek amacıyla dış basınç uygulanmalıdır.
Dış basınç veya vakumdan kaynaklanan basınç, mümkünse dış tasarım basıncının 1,25 katı olmalıdır; ancak
hiçbir durumda harici tasarım basıncından az olmamalıdır.
10.2.3.3.5 Basınçlandırılan sıvının sıcaklığı, aşağıdaki özelliklerin hepsini sağlamalıdır:
a) Katılaşma noktasının 5 K üstünde,
b) Atmosferik kaynama noktasının 10 K altında,
c) Gevrek kırılma riskinden kaçınılacak kadar yeterli sıcaklıkta olmalıdır (bk. EN 13445-2:2009, Ek B).
Kalın cidarlı kaplar, metal sıcaklığının, yaklaşık olarak basınçlandırılan ortamın sıcaklığına eşit olmasına kadar
basınçlandırılmamalıdır. Hidrostatik deney sırasında kabın dışı kuru kalmalıdır. Malzemenin veya bileşenin
dayanıklılığı, EN 13445–2:2009, Ek B’ye göre deney sıcaklığı üzerindeki bir sınıra veya basıncı artıran bir
orana zorlanırsa, bu durum göz önüne alınmalı ve deney bilgi belgesine kaydedilmelidir.
34
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
10.2.3.3.6 Kap doldurulurken muhtemel hava ceplerinin boşaltılması için kap üzerindeki bütün yüksek
bölmelerde havalandırma delikleri bulunmalıdır. Bu havalandırma delikleri, özellikle büyük ince cidarlı
kaplardaki çökmeyi önlemek için boşaltma öncesinde yeterli havalandırmayı da sağlamalıdır. Kişileri ve kabı
ilâve risklerden gelecek hasarlardan korumak amacıyla deney esnasında kabın takviyelerine dikkat edilmelidir.
10.2.3.3.7 Gözetleme deliklerinin camları, kabın üzerine montajından önce tasarım basıncının 2 katı bir
basınçta münferit bir deneme deneyine tabi tutulmalıdır. Kabın deneme deneyi sırasında, camların
patlamasından personeli korumak için önlemler alınmalıdır (örneğin, koruyucu kapaklar).
10.2.3.3.8 Deneye tabi tutulan kapların basıncı, belirtilen deney basıncının yaklaşık % 50’si olan bir değere
kadar tedricen artırılmalı ve daha sonra basınç, belirtilen deney basıncı elde edilinceye kadar deney basıncının
yaklaşık % 10’u kadar olan kademelerde artırılmalıdır.
Not - Azami 15 bar’lık basınç deneyi için, basınç, belirtilen deney basıncına erişilinceye kadar kademeli olarak
artırılabilir.
Gerekli deney basıncı, 30 min’den az olmamak üzere sabit tutulmalıdır. Basınç, önceki erişilen değerden en
azından % 10 daha az bir seviyeye düşürülünceye kadar hiçbir kademede yakın inceleme için kaba
yaklaşılmamalıdır. Basınç, bütün yüzey ve bağlantıların yapılan gözle muayenesine müsaade edecek yeterli
bir süre için belirtilen inceleme seviyesinde devam ettirilmelidir.
10.2.3.4 Pnömatik deney
10.2.3.4.1
Not 1 - Sıkıştırılabilen bir maddenin kullanıldığı deneme deneyinde mevcut tehlikeyle ilgili olarak milli
mevzuatlara dikkat çekilir.
Not 2 - Deney sırasında akustik yayılmalara önem verilebilir (bk. Ek E).
Sıkıştırılabilen bir maddenin kullanıldığı deneme deneyinde mevcut tehlike sebebiyle aşağıdaki faktörlere
önem verilmelidir:
a) Deneye tabi tutulacak kabın çevresindeki halka açık diğer binalar, tesisler, kara yolları ve alanlar ve diğer
donanım ve yapılar gibi faktörlere karşı kabın yeri ve konumu,
b) Deney süresince uygulanabilir en yüksek emniyet önlemlerinin alınması ve deney bölgesine sadece
deneyde görevli personelin girişinin sağlanması (deney, özel bir odada yapılmıyor ise, deney alanı
çevresindeki yakın bölge kullanıma kapatılır ve tehlikeli bölgeyi ve yasaklı alanı vurgulayan uyarı işaretleri
kullanılır),
c) Kap malzemelerinin hızlı gelişen kesme kırılmasına karşı direnci ve gevrek kırılmadan kaçınılmasının kesin
gerekliliği,
d) Deneydeki metal sıcaklığı, pnömatik deney basıncını aşan bir basınçta daha önceden hidrostatik deneye
tabi tutulmamış kaplar için bu standardda uygulanması gerekli görülen TM veya TR’nin en azından 25 C
üstünde olmalıdır. Gaz basıncı, deneye tabi tutulan kaba yüksek basınç deposundan sağlanması halinde,
gazın sıcaklığının düşmesine dikkat çekilmelidir. Bu yüzden basınçlı donanıma giren gaz sıcaklığı en
düşük belirtilen sıcaklığı aşacak şekilde olmalıdır.
e) Deney sırasında sağlanan uzaktan izlemenin kapsamı.
10.2.3.4.2 Pnömatik deney basıncı Deney Grubu 1, Deney Grubu 2 ve Deney Grubu 3 kaplar için Madde
10.2.3.3.1’e ve Deney Grubu 4 kaplar için Madde 10.2.3.3.2’ye uygun olmalıdır. Bu basınca maruz kalan
kaplar, etrafı çevrilmiş ve sınırlandırılmış bir alan içerisine yerleştirilmelidir (örneğin patlamaya dayanacak
yetenekte olan veya bir su havuzunda uygun bir şekilde bağlanmış ve patlama halinde parçaların uzağa
fırlamasını önlemek için yeterli önlemlerin alındığı özel oda). Alternatif olarak kap, patlama halinde bundan
etkilenmeyecek şekilde bireylerden (halktan veya imalatçının çalışanlarından) yeterli bir uzaklıkta bir alana
yerleştirilmelidir.
İstisnai olarak; Deney Grubu 1 ve Deney Grubu 2 kaplar için, çap 1 m’yi ve/veya uzunluk 3 m’yi aştığında bir
deney, müsaade edilebilir azami basıncın (Ps) 1,1 katındaki deney basıncında yapılabilir. Bu durumda, NDT’nin
kapsamı, aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır:
35
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Boylamasına kaynakların % 100’ü, volümetrik olarak tahribatsız muayeneye ve ana çevresel kaynakların %
10’u ve gövdeye yapılan tüm “T” bağlantılar ve düz uçlar, volümetrik muayeneye tabi tutulmalıdır. Ayrıca,
nozulların gövdeye bağlandığı kaynakların % 100’ü, basınca maruz kısımlardaki tam veya kısmi nüfuziyetli
ataşmanların kaynakları, gövdeye kaynak yapılan düz uçlar ve geçici olarak takılan ataşmanların çıkarıldığı
alanlar, % 100 PT/MT’ye tabi tutulmalıdır.
10.2.3.4.3 Basınç, gerekli deney basıncının % 50’si olan bir değere kadar tedricen artırılmalıdır. Sonra, deney
basıncına erişilinceye kadar gerekli deney basıncının yaklaşık % 10’u kadar olan kademelerde artırılmalıdır.
Daha sonra basınç, aşağıdaki eşitlikle hesaplanan Pi muayene basıncına kadar düşürülmeli ve kabın
muayenesi süresince aynı seviyede tutulmalıdır:
Pi  Ps 
fa
fT
(10.2.3.4.3–1)
10.2.3.5 Birleştirilmiş hidrostatik/pnömatik deney
10.2.3.5.1 Pnömatik basınç sıvı üzerine uygulanır ve kaptaki hiçbir noktada, deney süresince uygulanan
toplam basınç, EN 13445–3:2009’da belirtilen değeri aşan genel membran gerilmesine sebep olmamalıdır.
Madde 10.2.3.4’te ayrıntılı şekilde açıklanan bütün kurallar uygulanmalıdır.
10.2.3.5.2 Doldurma, ön basınçlandırma vb. esnasında, yapılacak gerinme ölçmeleri EN 13445–3:2009’da
verilen değerleri aşmamalıdır.
10.2.3.6 Ceketli kaplar
Ceketli bir kabın iç kabı atmosferik basınçta veya vakum şartları altında çalışacak şekilde tasarımlanmış ise,
deney basıncının sadece ceket boşluğuna uygulanması gereklidir. Böyle durumlarda Ps, Madde 10.2.3.3 veya
Madde 10.2.3.4’e göre deney basıncının hesaplaması bakımından ceket ve iç kap arasındaki tasarım basıncı
farkı olarak alınmalıdır.
10.2.3.7 Düşük basınçlı sızıntı deneyi
Hidrostatik veya pnömatik kabul deneyi öncesinde gaz sızıntı deneyi yapılmış ise; deney basıncı, tasarım
basıncının %10’unu veya 0,5 bar’ı (hangisi küçükse) aşmamalıdır (aynı zamanda bk. Ek D).
10.2.3.8 100 bar’ı aşan veya metal/madde sıcaklığı 50 C’tan fazla olan deney basıncı
Deneme deneyinin 100 bar’ı aşan deney basınçları ile su kullanılarak veya hidrostatik basınç deneylerinin 50
C’tan fazla sıcaklıklarda deneyler için öngörülen madde ile birlikte yapılması durumunda; aşağıdaki
durumlardan biri dikkate alınmalıdır:
a) Deneme deneyleri, deney sırasında sadece deneyde görevli personelin girdiği bir odada veya atölyedeki
bir bölgede yapılmalıdır veya
b) Özel bir odanın mevcut olmaması halinde; koruyucu duvarların yerleştirilmesi gibi uygun güvenlik
koruyucuları sağlanmalıdır. Deneye tabi tutulacak basınçlı kabın yakın çevresindeki bölge, kullanıma
kapatılmalı ve bölgeyi tehlikeli bölge ve yasaklı alan olarak gösteren uyarı işaretleri kullanılmalıdır.
Belirtilen basıncı, emniyetli bir mesafeden veya güvenlik korumalı bir noktadan belirlemek mümkün olmalıdır.
Doğrudan incelemenin yapılmasına, basınçlı kap 30 dakikalık bir süre için deney basıncına maruz
bırakıldığında daha sonra hidrostatik basınç deneyleri durumunda deney basıncının müsaade edilebilir
çalışma basıncı civarına düşürüldüğünde müsaade edilir.
10.2.3.9 Kabul kriteri
Deneme deneyi sırasında kap, genel plastik akma işaretleri göstermemelidir. Bölgesel şekil değişimi, gözle
muayene ile belirlenir ve tasarım özelliğine karşılık uzlaşma için tasarımcıya başvurulması gereken sebeptir.
Deneme deneyi süresince basınç alanından hiçbir sızıntıya müsaade edilmez.
10.2.3.10 Kayıtlar
Her bir deneme deneyi için bir rapor hazırlanmalı ve aşağıdaki bilgiler rapora kaydedilmelidir:
 Kap imalatçısı ve basınçlı kabın tanımlaması,
 Muayene edenin adı ve varsa sorumlu yetkili,
 Deney basıncı,
36
ICS 23.020.30




TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Su kullanılmamış ise, basınçlandırma maddesi ve bu maddenin sıcaklığı,
Deney basıncında tutma süresi,
Deney ölçme cihazlarının tanıtımı,
Sonuçlar.
Yazılı bir deney programı takip edilmiş ise, bu programa atıf yapılmalıdır.
10.2.3.11 Basınç göstergeleri
İbre göstergeli ve kayıt özelliği olan basınç göstergesi/göstergeleri kullanılmış ise, göstergenin/göstergelerin
amaçlanan en yüksek basıncın yaklaşık iki katı olan bir aralığa sahip skalaları olmalı, ancak hiçbir durumda
aralık, basıncın 1,5 katından az ve 4 katından fazla olmamalıdır.
Bileşen elemanların deneme deneyine tabi tutulması halinde; gösterge/göstergeler bileşene takılmalı veya
bileşenin basınçlandırılması, denenmesi ve basıncın giderilmesi veya havalandırılması süresince operatörün
basıncı kontrol etmesi amacıyla gösterge/göstergeler kolayca görülebilecek uzak bir konumdaki bileşene
takılmalıdır. Büyük kaplar veya sistemler için birden fazla gösterge belirtilmiş veya gerekli ise, kayıt özelliği
olan gösterge tavsiye edilir ve ibreli tipteki göstergelerden biri yerine kullanılır.
Gösterme ve kayıt özelliği olan bütün göstergeler; standart bir sabit ağırlık deney cihazına, kalibre edilmiş ana
göstergeye veya civa sütununa göre kalibre edilmeli ve bu standardda aksi belirtilmedikçe en azından yılda bir
defa yeniden kalibre edilmelidir. Kullanılan bütün göstergeler standardda belirtilen doğruluk sınırları içerisinde
ölçmeyi sağlamalı ve hata olduğuna inanılması durumunda yeniden kalibre edilmelidir.
Bir basınç göstergesinde yanlış bir gösterimin olması durumunda deney basıncı aşılmamalıdır (örneğin, kalibre
edilmiş ikinci bir basınç göstergesiyle izlenmelidir).
10.2.4 Basınç deneyi sonrası muayene
Basınç deneyi sonrası muayene, basınç deneyinden sonra ve kabın suyunun boşaltılması ve
temizlenmesinden sonra yapılması gereken bir gözle muayenedir.
Muayene, basınç deneyinin sebep olduğu herhangi bir bozulmanın olup olmadığını belirlemelidir. İlgili kapsam,
aynı zamanda emniyet aksesuarlarının takılmasını (uygulanabildiğinde), çabuk açılan tahliye kapılarının veya
benzer tertibatların çalışmasını, Madde 11’de gerekli kılınan işaretlemelerin uygulanmasını ve doğruluğunu ve
onaylı imalat resimlerini ihtiva etmelidir.
Yüzey kaplamalarının uygulanması da bu muayenenin kapsamı içerisinde olmalıdır.
Muayenelerin ve bütün sapmaların kapsamı rapor edilmelidir.
10.2.5 Güvenlik aksesuarlarının muayenesi
Monte edilen güvenlik akseauarları, bu standarda uygunluğu açısından kontrol edilmelidir.
11 Standarda uygunluğun işaretlenmesi ve beyanı
11.1 Genel
Bu standardın bütün kurallarına göre imal edilen donanım ve aksesuarlar bu standardın numarası ve yılı ile
birlikte işaretlenmelidir.
Gerekli işaretleme, montaj sonrasında erişilebilir olması için, göze çarpan bir konuma yerleştirilmelidir.
11.2 İşaretleme yöntemi
11.2.1 Genel
İşaretleme, aşağıdaki şekillerde yapılmalıdır:
 Donanım üzerine doğrudan damgalamayla,
 Donanım veya aksesuar üzerine kalıcı olarak takılan ayrı bir isim plakasıyla,
 Donanım veya aksesuar üzerine doğrudan ve kalıcı olarak takılan herhangi bir koruyucu, takviye veya yapı
üzerine.
37
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
11.2.2 Doğrudan damgalama
Gerekli işaretlemenin donanım veya aksesuar üzerine doğrudan uygulanması hâlinde; “düşük gerilmeli”
damgalar kullanılmalıdır. Yazı karakterlerinin yüksekliği 5 mm’den az olmamalıdır.
Aşağıdaki şekilde imal edilen donanımlar için doğrudan damgalama kullanılmamalıdır:



Kalınlığı 6 mm’den az olan çelik levhalar,
Kalınlığı 12 mm’den az olan su verilmiş ve menevişlenmiş malzemeler veya
Bu standard tarafından yasaklanan.
11.2.3 İsim plakası
İsim plakaları, amaçlanan çalışma için uygun malzemeden yapılmalı ve işaretlemenin sebep olduğu
bozulmaya dayanacak yeterli kalınlıkta olmalı ve takma yöntemi ile uyumlu olmalıdır. Asgari kalınlığı,
1
mm’den az olmamalıdır.
İşaretleme, yüksekliği 5 mm’den az olmayan yazı karakterleri ile yapılmalı ve EN 13445’teki tanımlamayı ihtiva
edecek şekilde döküm, asitle oyma, kabartma, girinti yapma, damgalama veya kazıma ile imal edilmelidir.
Kap imalatçısının, isim plakasını doğru donanıma takılmasını sağlaması şartıyla; işaretleme, isim plakası
donanıma takılmadan önce yapılabilir.
İsim plakası, isim plakasının veya takma sisteminin kasıtlı olarak tahribatını gerektirecek şekilde takılmalıdır.
İsim plakası, kabın ömrü süresince görülebilir ve okunaklı olmalıdır.
11.3 İşaretleme birimleri
Donanım ve aksesuarların işaretlenmesi veya damgalanmasında kullanılan ölçme birimleri SI birim sisteminde
olmalıdır. Basınç birimi olarak “bar” kullanılmalıdır.
11.4 İşaretleme içeriği
İsim plakası aşağıdaki bilgileri ihtiva etmelidir. En azından aşağıdaki a) ve b) şıklarındaki özellikler tamamen
işaretlenmelidir. Donanım tipine göre c) şıkkındaki özellikler işaretlenmelidir.
a) Bütün donanımlara ait bilgiler
1) İdari bilgiler


Kap imalatçısının adı veya sembolü ve adresi,
Bu standarda atıf (örneğin, EN 13445 ve uygulanabilir baskısı),
Not -


EN 13445’in işaretlenmesi, uygulanabilir tüm bölümlerinin uygulanmış olduğu
anlamındadır.
İmalat yılı,
Donanımı tanımlayan tip, seri veya parti tanımı ve seri numarası.
2) Teknik bilgiler
 Müsaade edilebilir en yüksek basınç (PS, bar),
 Müsaade edilebilir en yüksek sıcaklık (TSmax, C),
 Müsaade edilebilir en düşük sıcaklık (TSmin, C),
b) Donanım tipine bağlı ilave bilgiler
 Sıvıların tanımlanması, uyarı işaretleri dahil (uygulanabilir ise),
 Tasarım basıncı (Pd, bar),
 Tasarım sıcaklığı (Td, C),
 Deney basıncı (Pt, bar) ve tarihi,
 İç hacim (L),
 Güvenlik aksesuarları ayar basıncı (bar),
38
ICS 23.020.30








TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Donanım çıkışı (kW),
Besleme gerilimi (V),
Kullanım amacı,
Doldurma oranı (kg/L),
En yüksek doldurma kütlesi (kg),
Dara kütlesi (kg),
Sıvı grubu,
Donanımın bir parçasını oluşturan ve izlenilebilirliğini sağlayan çıkartılabilir parçalar.
c) Gerekli ise, deneyimlerin gösterdiği oluşabilecek muhtemel yanlış kullanıma dikkat çeken basınçlı
donanıma takılan uyarılar.
11.5 Standarda uygunluk beyanı
Standarda uygunluğun yazılı beyanı, Ek H’ye göre uygunluk belgesine dayalı olmalıdır.
12 Dokümanlar
12.1 Doküman tipleri
Dokümanlar, basınçlı kabın tipine ve karmaşıklığına bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte; uygulanabilen
kapsamı aşağıdaki hususları ihtiva etmelidir:
 Seri numarası tanımlamasına karşılık her bir basınçlı kap için bir dokümanlar dizini,
 Donanımın teknik özellikleri,
 Tehlike için imalatçı analizi,
 Tasarım ve imalat programı,
 Tasarım hesaplamaları ve resimleri (gözden geçirme durumuyla birlikte bütün resimlerin bir listesi),
 Uygulanabilir ise, tasarımın yeniden incelenmesi ve tasarım onayı,
 Uygulanabilir ise, model kabulü, tip onayı ,
 Basınçlı kapta kullanılan malzemelerin çizelge haline getirilmiş listesi,
 Kaynak sarf malzemelerini ihtiva eden malzeme sertifikası,
 Malzeme izlenebilirliğini sağlayan işlemler,
 Uygulanabilir ise, kalite planları veya deney programı,
 Şekillendirme işlemleri,
 Bileşen parçaların hazırlanmasıyla ilgili bilgiler (örneğin; şekillendirme, pah kırma),
 Kullanılan onaylı kaynak işlemi özellikleri ve onaylı kaynakçılar ve/veya kaynak operatörlerinin listesi,
 Taşerona verilen herhangi bir hizmet veya parçaların listesi,
 Uygulanabilir ise, imalat deney numunelerinin sonuçları,
 NDT işlemlerinin ve kullanılan kalifiye personelin listesi,
 NDT deney raporları,
 PWHT işlemleri ve sonuçları (süre/sıcaklık çizelgeleri),
 Uygun olmayan raporların, tamir işlemlerinin kopyaları,
 Son inceleme ve basınç deneyi sonrası inceleme raporu,
 Deneme deneyi raporu,
 Boyut raporları (yapıldığı durumdaki gibi),
 İşaretleme ve isim plakası ayrıntılarının kayıtları (ovalama, fotoğraf veya diğer),
 Bu standarda uygunluğun yazılı beyanının nüshası,
 CEN/TS 764–6:2004’e göre çalıştırma talimatları.
12.2 Dokümanların kontrolü ve erişimi
Yukarıdaki dokümanlar, ilgili kuruluşların denetimine açık olmalıdır (bk. CR 13445–7:2002, Ek C).
Bütün dokümanlar, okunaklı olmalı ve ilgili basınçlı kabı tam anlamıyla tanımlanmalıdır. Dokümanlar, bozulma
ve hasara karşı korunmalıdır.
12.3 Dokümanların muhafaza edilmesi
Basınçlı kabın, damgalama ve belgelendirmenin tamamlanmasından sonra, asgari 10 yıllık bir süre boyunca
bütün dokümanların saklanması, kap imalatçısı veya temsilcisinin sorumluluğunda olmalıdır. Bu süre boyunca
dokümanlar, donanımın çalışma ömrü süresince muayenesi için ilgili Millî Kuruluş tarafından kolaylıkla elde
edilebilir olmalıdır.
39
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek A
Seri olarak imal edilen basınçlı kapların muayenesi ve denenmesi
A.1 Giriş
Bu standarda göre seri olarak imal edilen kapların muayenesi ve deneylerinde, bu Ek’e göre azaltma yapılabilir.
Kap, seri olarak imal edilmiş olarak sınıflandırılmış şekilde ve bu Ek’teki sınırlamalar içinde olmalı ve bu Ek’e
göre Madde 3.10’da tanımlanan model kabulüne sahip olmalıdır. Kap imalatında takip eden üç günden daha
fazla ara verme durumu, yeni bir partinin belirlenmesini gerektirmelidir.
Bu ek, seri imalat süresince azaltılmış NDT seviyelerine müsaade etmek için bu standarda göre seri olarak
imal edilen basınçlı kapların muayene ve deneylerinin seviyesini tanımlar. Muayene ve deneylerin planı, model
kabulünün bir kısmı olan dokümanlarda açıklanmalıdır.
Not - Bu ekin, özellikle seri olarak imal edilen basınçlı kaplarla ilgili olan, terimler ve tarifleri Madde 3’te
verilmiştir.
A.2 Seri olarak imal edilen kaplar için sınıflandırmalardaki müsaade edilen
sınırlandırmalar
Aynı teknik dokümanlar altında seri olarak imal edilen basınçlı kaplar aşağıdaki sınırlandırmaların karşılanması
şartıyla Madde A.7’de belirtildiği gibi muayene edilebilir ve deneye tabi tutulabilir.
a) Kapların tasarımı ve yapımı, sadece Deney Grubu 2b veya Deney Grubu 3b (Çizelge 6.6.1–1) veya
Malzeme Grubu 1.1, Malzeme Grubu 1.2 ve Malzeme Grubu 8.1 için sınırlandırılmıştır.
Not - Diğer deney gruplarına ve malzemelere muhtemel genişletme daha sonra göz önüne alınabilir.
b) Gövde kalınlığı, 16 mm’yi aşmamalıdır,
c) Tüm düzenleyici boylamasına kaynaklı bağlantılar ve ana çevresel kaynaklı birleştirmeler, tamamen
mekanize veya otomatik kaynak işlemi ile kaynak edilmelidir,
d) Geçmeli birleştirmeler çapı, 1600 mm’yi aşmamalıdır,
e) Bir partideki kapların sayısı, 10 veya daha fazla olmalıdır,
f) Bir kalite veya imalat planı (Madde A.6) mevcut olmalıdır.
A.3 Model için sınırlandırmalar
Aynı teknik dokümana göre imal edilen basınçlı kapların kapsamı; boyutlara, basınca veya basınç aralığına,
nozul bağlantılarına ve malzeme şartnamelerine bağlı olabilir.
Kapların aşağıdaki tüm hususlarla uyumlu olması halinde, aynı model kaplar olarak kabul edilir:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
Aynı çalışma şartları ve aynı takviye tipleri (örneğin; eyer, çember, destek, kenar, bacaklar),
Aynı işlemleri kullanan aynı imalatçı tarafından imal edilmeli,
Nozul konumundaki değişimler dışında aynı geometrik biçimli olmalı,
Teknik belgelerde ve ilgili kaynak işlemi niteliği ile belirtilen aynı malzeme şartnamesi olmalı,
Kaynak işlem yeterliği ile müsaade edilen aynı kaynak malzemeleri/kaynak sarf malzemeleri olmalı,
Dış basınç durumunda aynı uzunluk, çap ve cidar kalınlığı olmalı,
Muayene açıklıklarının veya tasarım boyutunu etkileyenler dışında, boydaki değişime müsaade edilmeli,
Tasarımı etkilemeyen nozul değişiklikleri kabul edilebilir (konum, yönlendirme veya nozul sayısı),
Isı değiştiriciler için boru plakası aynı düzenlemede olmalı,
Akışkanlar aynı sınıflandırma grubunda olmalı.
A.4 Prototip deneyi
Muayene ve deneyler, tek bir model kabulünü temsil eden her bir prototip kap üzerinde yapılmalıdır.
40
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
A.5 Model kabulü
Prototip kabın bu standarddaki özellikleri sağlaması halinde, bir model kabulü hazırlanmalıdır. Model kabulü,
onaylı model için tanımlamayı, inceleme sonuçlarını ve teknik dokümanların konuyla ilgili bölümlerinin bir
listesini ihtiva etmelidir.
Model kabulü üzerindeki bütün değişikliklerin bu standarda uygunluğu veya kullanım için verilen şartları
etkilemediği değerlendirilmelidir. Değerlendirme, orijinal model kabulü izlenebilir olan ilave bir rapor üzerinde
belgelenmelidir. Değişiklik, Madde A.3’te belirtildiği gibi model sınırlama kuralları ile uyumlu olmalıdır.
Model kabulünde farklı kap parçaları için verilmesi gereken bilgiler, Ek B’de (mecburi) gerekli görülen bilgileri
kapsamalıdır.
A.6 Kalite veya imalat planı
İmalata başlamadan önce, imalatçı tarafından ayrıntılı bir imalat veya kalite planı hazırlanmalıdır. Bu plan,
muayeneyi veya numune alma hususlarını ve deneme sıklığını işaret etmelidir. Reddetme veya yeniden
muayene edilecek bileşenlerin yeniden yapılması ve reddedilen parçalar için tanımlanabilir bir hurda alanı için
plan içerisindeki şartlar sağlanmalıdır. Plan, aşağıdaki hususları sağlamalıdır:
a) Kapların imalatında kullanılan malzemelerin belirtildiği gibi malzeme standartlarıyla veya şartnamelerle
uyumlu olduğunu,
b) Kabın belirtilen, izlenen ve kontrol edilen bütünlüğünü etkileyen imalat işlemlerindeki tüm değişkenleri,
c) Uygun deney metotları kullanılarak en azından bu standardda verilen sıklıkta deneme ve muayene
yapıldığını,
d) İmalatçının kuruluşu içerisinde açıkça belirtilen muayene işlevlerini.
A.7 Muayene, tahribatsız muayene ve basınç deneyi
A.7.1 Giriş
İmalattaki muayene işlemleri, genellikle seri olarak imal edilen basınçlı kaplara uygun olan ilgili görüşleri
yansıtmak için aşağıdaki ilave kurallar ile birlikte Madde 6.1’e göre olmalıdır.
A.7.2 Seri olarak imal edilen basınçlı kaplar için genel NDT işlemi
A.7.2.1 Her bir serideki ilk kap
Bir serideki ilk kabın muayenesi ve deneyi aşağıdaki gibi olmalıdır:
a) Düzenleyici kaynakların toplam uzunluğu, Çizelge 6.6.3–1’de belirtilen kabul kriterleri yardımıyla % 100
olarak denenmelidir. Diğer kaynaklar için, imalatçı tarafından tanımlanan uygun % 10 NDT (gözle
muayenenin dışında) uygulanmalıdır,
b) Madde 10.2’ye göre deneme deneyini ihtiva eden son değerlendirme.
A.7.2.2 Her bir partideki muayeneler
Çizelge 6.6.2-1’de gerekli görüldüğü gibi her bir partideki tüm kapların en az % 20’si muayene edilmelidir.
A.7.3 Seri olarak imal edilen basınçlı kaplar için basınç deneyi
Her kap, Madde 10.2.3’e göre basınç deneyine tabi tutulmalıdır.
Not - Madde 10.2.3.1, seri olarak imal edilenler için istatiksel metoda dayalı basınç deneyini kapsar.
Basınç deneyi ile sevkiyat arasında belirli bir süre geçerse (örneğin, stoktaki kaplar), ara sürede bozulma veya
hasarın olmadığına dair garanti verilmelidir.
A.8 İşaretleme
Geçici bir isim plakası takılmış ise; kalıcı plakanın, Madde 11’e göre bütün hususlara uyduğunu garanti
edilmelidir.
A.9 Dokümantasyon/Belgelendirme
Her bir kap için bu standarda uygunluk belgesi verilmelidir. Beyan, söz konusu kabın parti, seri veya münferit
numarasını açıkça göstermelidir. Madde 12’de açıklanan kayıtlar, muhafaza edilmelidir.
41
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
BOŞ SAYFA
42
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
BOŞ SAYFA
43
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
BOŞ SAYFA
44
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek B
Basınçlı kaplar için ayrıntılı boyutsal özellikler
Hesaplama ve yapımla ilgili değerlendirmeyi kolaylaştırmak amacıyla çeşitli hususları kapsayan aşağıdaki
bilgilerin sağlanmasına özel önem verilmelidir:
a) Bombeli başlar: Bombe yarıçapı, iç köşe yarıçapı veya elipsoidal şekline ilave olarak şekillendirme sonrası
en küçük cidar kalınlığı ve iç/dış çap; şekillendirme metodu ve ısıl işlem,
b) Gövde mahfazası: Kalınlık, çap, uygulanabilirse doğrusal hizalama toleransı,
c) Flanşlar (kör flanşlar dâhil): Tipi, standardı ve sınıfı veya özel ise; en küçük kalınlık, matkapla delme, iç ve
dış çaplar, göbek boyutları ve düzlem detayları ve kaynak detayları, plaka malzemeden kesilmişse ilave
olarak NDT,
d) Cıvatalama: Çapı, vida dişi tipi, cıvata uzunluğu, cıvataların sayısı, saplamalar için diş derinliği ve saplama
deliklerinin tabanı ile basınç tutma yüzeyi arasındaki metalin kalınlığı,
e) Contalar: Tipi, sınıfı, malzemesi, kalınlığı, iç ve dış çapları ve conta yerleştirme bilgileri,
f) Nozullar: Cidar kalınlığı (asgari), dış çapı, kaba montaj metodu, kap içerisindeki boyutları ve izdüşümü;
uygulanabilirse belirtilecek yükler; bir diğerine ve ana kaynaklı bağlantılara göre açıklıkların konumu,
g) Kaynaklar: Kaynak profillerine ve boyutlarına ilave olarak kaynak hazırlığıyla ilgili boyutsal detaylar
(örneğin; açıklık, burun kalınlığı, hazırlık açısı),
h) Nozullar, destekler, taşıma kulakları vb. için takviye plakaları: Genişlik  uzunluk  kalınlığı ihtiva eden
gerekli plaka boyutları ve takviye plakalarının destekleme açısını ihtiva eden köşelerin yarıçapı, ilave olarak
boşaltma deliği ayrıntıları,
i) Boru plakaları (ısı değiştiriciler): Boru deliklerinin delme düzenlemeleri (örneğin, şablon, deliklerin sayısı),
boruların boyutları (örneğin dış çapı ve cidar kalınlığı), plakanın asgari kalınlığı, kaynak ayrıntıları,
j) Kapaklar: Asgari kalınlık, cıvata delikleri için delik ölçüsü ve bölüm dairesi çapını ihtiva eden boyutlar,
k) Konik kesitler: Koni açısı, gövdeye kadar boğum yarıçapı (uygulanabilirse); koninin büyük ve küçük
uçlarındaki çaplar, asgari kalınlık ve koninin düz uzunluğu,
l) Takviyeler (yatay kap): Sıralanışı, sayı ve kalınlığı veya bağlantı levhaları ve flanşları, taban plakası,
sabitleme cıvatası, delik hatvesi ve çaplarını ihtiva eden boyutları; bombeli uçların teğet hattından
takviyelerin merkezine kadar olan mesafe, ayak taban plakasını desteklemek için takviyeler ile kabın
merkez hattının yüksekliği arasındaki mesafe,
m) Takviyeler (düşey kap): Çap, yükseklik, kalınlık, gövdeye montaj metodu, bombeli ucu ihtiva eden etek
(kenar) boyutları; takviyelerin kullanılması halinde; bağlantı levha kalınlıkları, yüksekliği vb., taban çemberi
çapları, içi ve dışı, kalınlığı, sabitleme cıvata deliklerinin sayısı ve hatvesi ve çapı,
n) Taşıma kulakları: Sayısı, kalınlığı, delik boyutu kaldırma açısı, kulak boyutları, kulakların konumu,
o) Düz plakalar: Dayanım özelliklerini (kesit alanı, sayısı, adımı, kaynak ayrıntıları) ihtiva eden uzunluğu,
genişlik ve kalınlık, monte edilmişse,
p) Körükler: Yaylanma değeri, basınç, çap, müsaade edilebilir eksenel, yanal ve açısal hareketleri, müsaade
edilebilir çevrim sayısı,
q) Emniyet vanaları: Sayısı, boyutu ve ayar basıncı ve kapasitesi; özellikleri/kodu ve onayı; en küçük akış
kesiti,
r) İçi: Kaynak ayrıntıları (kap cidarına kaynaklar),
s) Uygulanabilirse toleranslar: Özel toleranslar dâhil olmak üzere,
t) Patlama diski: Gövdesini, sınıfını ihtiva eden tipi,
u) Ağırlıklar: imalat, taşıma ve kaldırma ağırlıkları.
45
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek C
Giriş ve muayene açıklıkları, kapatma mekanizmaları ve
özel kilitleme elemanları
C.1 Genel
Bütün kaplar, iç muayene ve temizleme için erişime müsaade etmek amacıyla yeterli sayı ve boyutta
açıklıklarla donatılmalıdır. İç elemanları sebebiyle (örneğin, borulu ısı eşanjörleri) erişim zor olan kaplarda,
basınçlı kabın güvenli durumunu sağlayan diğer vasıtalar, kullanım için imalatçının talimatlarında belirtilmelidir.
Muayene açıklıklarının sayısı, boyutu ve konumu, Madde C.2 ve Madde C.3’te verilen özelliklere göre
olmalıdır.
Tasarım faktörleri sebebiyle açıklıkların en yüksek boyutlarının aşılması halinde; açıklıkların çapı, görülebilir
alanı aynı olacak biçimde genişletilmelidir.
Madde C.2’de verilen boğaz veya halkaların yükseklikleri için sınırlar, iç boyutların uygun olarak artırılması
halinde aşılabilir. Konik biçimli halka veya boğazlar asgari 15’lik bir eğimde olmalıdır (15’den daha küçük
eğimler için silindirik biçimlerdeki sınırlar uygulanır). İç basınç kuvvetlerinin kapak plakasını düz bir contaya
karşı zorladığı durumdaki giriş ve muayene açıklıkları tiplerinde, boğaz veya halka ile bunun gibi kapakların
tapaları veya oyukları arasında 3 mm’yi aşmayan bir toplam açıklık olmalı (bütün çevrede 1,5 mm) ve tapa
derinliği contayı tutacak yeterlikte olmalıdır.
C.2 Giriş ve muayene açıklıklarının tipleri ve boyutları
C.2.1 Gözetleme delikleri
Gözetleme delikleri, iç çapı asgari 50 mm olan (büyük gözetleme delikleri) açıklıklardır, küçük kaplar için iç
çapı 30 mm olan gözetleme delikleri (küçük gözetleme delikleri) kabul edilebilir. Flanş yüksekliği açıklık çapını
aşmamalıdır.
C.2.2 El giriş delikleri
Temizleme için bir el giriş deliği, 80 mm100 mm’den küçük olmamalı veya 100 mm’lik bir iç çapa sahip
olmalıdır.
Muayene için bir el giriş deliği 100 mm150 mm’den küçük olmamalı veya 120 mm’lik bir iç çapa sahip
olmalıdır. Boğaz veya halka yüksekliği 65 mm’yi, boğaz veya halkanın konik olması durumunda 100 mm’yi
aşmamalıdır.
C.2.3 Baş giriş delikleri
Baş giriş delikleri; baş, bir branşman ve bir lambanın aynı anda girebileceği boyutta olan açıklıklardır. Baş giriş
deliği boyutları, 220 mm320 mm’den küçük olmamalı veya 320 mm’lik bir iç çapa sahip olmalıdır. Boğaz veya
halka yüksekliği, 100 mm’yi veya konik olması durumunda 120 mm’yi aşmamalıdır.
C.2.4 Adam giriş delikleri
Adam giriş delikleri; herhangi bir yardımcı donanım taşımayan bir kişinin kaba girebileceği ve çıkabileceği
boyutta olan açıklıktır. Adam giriş deliği boyutları 320 mm420 mm’den küçük olmamalı veya 420 mm’lik bir iç
çapa sahip olmalıdır. En küçük çap 460 mm’den veya asgari 460 mm410 mm ovallikten daha büyük olmadığı
sürece; boğaz veya halka yüksekliği 150 mm’yi aşmamalıdır.
C.2.5 Kurtarma delikleri
Kurtarma delikleri; kurtarma ve koruma donanımlı bir kişinin giriş ve çıkışına müsaade eden deliklerdir. Bunlar
600 mm çapında olmalıdır. Tasarım faktörleri sebebiyle bunun mümkün olmaması durumunda, 600 mm’lik bir
açıklık elde etmek için bir kurtarma deliğinin boyutu, boğaz yüksekliğinin 250 mm’yi aşmaması şartıyla 500
mm’den küçük olmayacak şekilde azaltılabilir. Bu durumda, kabın içerisine emniyetli giriş için özel donanıma
müsaade edilmelidir.
46
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
C.3 Giriş ve muayene açıklıklarının tipleri, konumu ve asgari sayısı
Muayene açıklıkları, tercihen kabın içerisinden ve özellikle yüksek gerilmeye maruz kalmış ve yüksek risk
altındaki boylamasına ve çevresel dikişlerin muayenesine uygun olmalıdır.
Yüksek gerilmeye maruz kalmış alanlar; örneğin; köşe bağlantıları, boğumlar ve büyük açıklıkların
çevresindeki alanlardır.
Yüksek risk altındaki alanlar; örneğin; akışkan haznesi veya kabın tabanı, sıvı seviyesi ve kullanımdan
kaynaklanan korozyon veya aşınma oluşabilen alanlardır.
Küresel kaplar dışındaki bütün kaplar için gerekli muayene açıklıklarının tipleri, konumu ve asgari sayısı,
Çizelge C.3-1’e ve küresel kaplar Çizelge C.3.2’ye uygun olmalıdır. Tasarım sebebiyle girişin mümkün
olmadığı durumlarda; ilave muayene açıklıkları gerekli olabilir.
Sökülebilen uçlar veya kapaklar, boru tesisatından, aletlerden veya benzer donanımlardan çıkartılabilen flanşlı
bağlantılar; asgari olarak muayene delikleri vasıtasıyla elde edilebilen duruma eş değer olan nozulların
boyutları ve konumunun, iç kısımların genel bir görünüşünün sağlaması şartıyla diğer bütün muayene
deliklerinin yerini alabilir (diğer durumlarda gerekli olmalıdır).
Çizelge C.3-1 - Küresel kaplar dışındaki kaplardaki giriş ve muayene açıklıklarının tipleri ve asgari sayısı
İç çap, Di
mm
Di  300
Silindirik bölümün
uzunluğu, L, mm
L  1000
Her bir uçta 1 küçük gözetleme deliği
L  1000
Her bir uçta 1 küçük gözetleme deliği. İnceleme için
gözetleme delikleri ile dikişin herhangi bir kısmı
arasındaki mesafe 500 mm’yi aşmaz. Bu mesafe
aşılırsa, ilave bir büyük gözetleme deliği a
sağlanmalıdır.
L  1500
Her biri bir uçta veya biri uca yakın 2 büyük
gözetleme deliği veya silindirik bölümün merkezinin
üçte birinde 1 el giriş deliği a.
L  1500
Silindirik bölümün her bir ucuna yakın veya uçlarda 1
el giriş deliği a . İnceleme için gözetleme delikleri ve
dikişin herhangi bir kısmı arasındaki mesafe 750
mm’yi aşmaz. Bu mesafe aşılırsa, ilave bir el giriş
deliğia sağlanmalıdır.
L  1500
Birisi yakın veya her bir uçta1 büyük gözetleme deliği
ve 1 el giriş deliği.
1500  L  3000
Silindirik bölümün merkezinin üçte birinde 1 baş giriş
deliği veya 300  Di  450, L  1500 durumundaki gibi
baş giriş delikleri.
L  3000
Baş giriş deliğinin ekseni ile incelenecek kaynağın
herhangi bir kısmı arasındaki en büyük mesafe 1500
mm’yi (el giriş delikleri için 1000 mm) aşmayacak
şekilde, muayene açıklıklarının sayısı artırılmalıdır. El
giriş delikleri, silindirik bölümün her bir ucuna yakın
veya her bir uca yerleştirilmelidir.
L  2000
Silindirik bölümün merkezinin üçte birinde 1 baş giriş
deliği veya birisi silindirik bölümün her bir ucuna yakın
veya uçlarda 2 el giriş deliği veya 1 adam giriş deliği
L  2000
Di  840, L  3000 durumundaki 1 adam giriş deliği
veya baş giriş delikleri.
300  Di  450
450  Di  840
840  Di  1200
Di  1200
Açıklıkların asgari sayısı ve tipi
1 adam giriş deliği veya gerekli ise 1 kurtarma deliği.
Not - Özel durumlar için farklı boyutlardaki kurtarma delikleri veya adam giriş delikleri için özellikler müşteri
tarafından sağlanmalıdır. Diğer alternatiflerin sağlanması durumunda seçim, imalatçının
takdirindedir.
a
Gözetleme delikleri ve el giriş delikleri, boylamasına dikiş görünecek biçimde yerleştirilmelidir.
47
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Çizelge C.3-2 - Küresel kaplardaki giriş ve muayene açıklıklarının tipleri ve asgari sayısı
İç çap, Di
mm
Asgari açıklık sayısı ve tipi
Di  450
2 büyük gözetleme deliği veya 1 el giriş deliği
450  Di  840
1 el giriş deliği veya 1 baş giriş deliği
840  Di  1200
1 baş giriş deliği veya 1 adam giriş deliği
Di  2000
1 adam giriş deliği veya gerekli ise 1 kurtarma deliği
Not - Özel durumlar için farklı boyutlardaki kurtarma delikleri veya adam giriş delikleri için özellikler müşteri
tarafından sağlanmalıdır. Diğer alternatiflerin sağlanması durumunda, seçim, imalatçının
takdirindedir.
C.4 Küçük kaplar üzerindeki gözetleme deliği açıklıkları için alternatif özellikler
İç çapı 300 mm’ye eşit veya daha küçük olan kaplar için Madde C.2 ve Madde C.3 ve Çizelge C.3–1’deki
özellikler aşağıdaki gibi değiştirilebilir:
a) Gözetleme deliklerinin iç çapı doğru iç temizliğine müsaade edecek derecede büyük olmalı ve 300 mm’ye
kadar (300 mm dâhil) bir iç çapı olan kaplar için 19 mm’den küçük olmamalıdır.
b) İç yüzey bu küçük gözetleme delikleri yardımıyla tam olarak görülemiyor ise; gözle muayene, imalatçının
talimatlarında ayrıntılı bir şekilde açıklaması gereken ilave bir muayene metodu ile yapılmalıdır.
C.5 Kapatma mekanizmaları ve özel kilitleme elemanları
C.5.1 Amaç
Bu madde, bütün kapatma mekanizmaları için özellikleri belirler.
C.5.2 Tarifler
C.5.2.1 Açma ve kapatma tertibatları
Bir kabın çalışma faaliyetleri (örneğin; muayene, boşaltma veya havalandırma, doldurma veya tahliye) için
yerinden çıkartılabilen parçaları.
C.5.2.2 Hızlı açma ve kapatma tertibatları
Her biri münferit olarak çalıştırılması gerekli olan çeşitli kilitleme elemanlarına sahip açma ve kapatma
tertibatlarından daha hızlı açılıp kapanabilen tek kontrollü açma ve kapatma tertibatlarının bütün tipleri.
C.5.3 Yapım malzemeleri, tasarım
Açma ve kapatma elemanları, deney basıncı altında gevşememeli ve basınç altında kazara açılamayacak
şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir.
Açma ve kapatma tertibatlarının bütün elemanları için EN 13445–2:2009’da müsaade edilen malzemeler
kullanılmalıdır. EN 13445–3:2009’un tasarım kuralları ve EN 13445–4:2009’un imalat kuralları uygulanmalıdır.
Çeşitli kilitleme elemanları olan açma ve kapatma tertibatlarındaki bu parçalar, çalışma şartları altında yük eşit
olarak dağılacak şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir.
Açma ve kapatma elemanlarının (süngü tipli açma ve kapatma tertibatları üzerindeki kamlar) birim alanı için
müsaade edilebilir basınç belirlenirken, yüzeyin (işleme tabi tutulmuş) kalitesi ve süngülerin hizalanması
(işlenen hizalama) dikkate alınmalıdır.
Düzgün yük dağılımı veren tamamen işleme tabi tutulmuş ve hizalanmış elemanlar için izin verilen müsaade
edilebilir birim alanın %100’ü kullanılabilir.
Tamamen işlenmemiş elemanlar için müsaade edilebilir birim alan % 75’i aşmamalıdır.
Aşınma veya korozyon sebebiyle kapatma elemanlarında muhtemel bir zayıflama için hesaplanan boyutlar,
uygun paylarla artırılmalıdır.
48
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
3 kilitleme elemanından daha fazla kilitleme elemanı olan açma ve kapatma elemanları için her bir kilitleme
elemanı üzerine etki eden teorik olarak örneğin, hesaplanan gerilme yükü en az % 20 artırılmalıdır.
Kabın muhteviyatı patlayıcı, alevlenebilir, zehirli, oksitleyici veya aşındırıcı ise; açma ve kapatma tertibatının
gevşememesinin sağlanması için özel tasarım önlemleri alınmalıdır. Kapak, contalar basıncı sızdırmayacak
şekilde tasarımlanmalıdır. Bir contadaki sızıntı durumunda, sızıntının sebeplerini asgariye indirmek amacıyla
emniyetli havalandırma veya muhteviyatın boşaltılması için tasarımda gerekli hükümler yer almalıdır.
Contalar, kapalı halkalı veya değişik malzemeden yüzüklü tapalar olmalıdır.
Bir boyunduruk ve bir merkezi cıvatalama vasıtasıyla tutturulan iç kapaklar için delik kenarıyla ilgili boşluk
aşağıdaki değerleri aşmamalıdır:
a)  32 bar basınçlar için 3 mm,
b)  32 bar basınçlar için 2 mm.
C.5.4 Vidalı kenetleyiciler
Vidalı kenetleyiciler (Şekil C.5.4–1) uygun olarak doğrulanmalıdır
Bunlar; çıkmaya karşı güvenilir hale getirilmeli ve gevşetildiğinde düşmeyecek şekilde kaba tutturulmalıdır.
Her bir kapatma elemanında vidalı kenetleyicilerinin sayısı, boyutu ve kalitesi, kap imalatçısının isim plakası
üzerinde gösterilmelidir.
Açıklama
I : Tutma halkası
B : Flanş genişliği (mm)
C : Cıvata dairesi çapı (mm)
Şekil C.5.4-1 - Çıkmaya karşı tipik emniyete alma örnekleri olan vidalı kenetleyiciler ile montajlı flanşlar
C.5.5 Mafsallı cıvatalar
Kanallar içerisine hareket ettirilen mafsallı cıvatalar (örneğin, halka başlı cıvatalar) çıkmaya karşı emniyete
alınmalıdır (Şekil C.5.5–1). Somunlar ve rondelâlar, kanal dışındaki bütün yüzey üzerinde bulunmalıdır.
49
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Açıklama
I : Kaymaya karşı emniyet
B : Flanş genişliği (mm)
C : Cıvata dairesi çapı (mm)
Şekil C.5.5-1 - Mafsallı cıvatalar ile montajlı flanşlar
C.5.6 Boyunduruk tipli kapatma elemanları
Kapatma elemanının bu tipi (Şekil C.5.6–1), bir tarafından mafsallı ve karşı tarafından bir veya daha fazla
kapatma elemanlarıyla (örneğin, sıkma vidaları) kapalı olan bir dış kapaktan oluşmaktadır.
Dış kapaklı boyunduruk tipli kapatma elemanları, boyunduruk çıkartılmadan önce sıkma takımı açılıp kapak
kaldırılacak şekilde tasarımlanmalıdır.
Boyunduruk tipli kapatma elemanlarının ortalama conta çapı aşağıda belirtilen değerleri aşmamalıdır:
a)  3,0 bar basınçlar için 500 mm,
b)  3,0 bar basınçlar için 350 mm.
Açıklama
D : Ortalama conta çapı (mm)
Şekil C.5.6-1 - Boyunduruk tipli kapatma elemanı
50
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
C.5.7 Hızlı açma ve kapatma tertibatları
C.5.7.1 Genel
“Hızlı açma ve kapatma tertibatları” terimi esas olarak aşağıda belirtilenleri kapsamaktadır:





Süngü tipli kapatma elemanları,
Merkezi kilitleme tertibatlarını,
Halka tipi kapatma tertibatlarını,
Madde C.5.6’da tanımlanandan büyük conta çapları için boyunduruk tipi kapatma elemanları,
Sürgülü kapı kilitleri ve benzerleri.
Bu paragrafın ihtiva ettiği tertibat tipleri, aşağıdaki özelliklere sahip açma ve kapatma tertibatlarıdır:



Güç veya elle çalıştırılan,
Elle veya otomatik olarak verilen kontrol iticileri vasıtasıyla hareketleri başlatılan,
Otomatik olarak izlenebilme işlevi olan.
Birden fazla vidalı bağlantısı olan açma ve kapatma tertibatları, bu paragrafın kapsamı dışındadır.
Açma ve kapatma tertibatı için bir örnek Şekil C.5.7–1’de gösterilmiştir.
Açıklama
A : Kapalı kapı, son konumdaki kilitleme kamları
B : Emniyet kancası yardımıyla kapının kapalı tutulması, artık basıncın azalması
C : Kapının açılmasına müsaade edilir, emniyet kancası ve kilitleme kamları açılır
1 : Emniyet kancası
2 : Kilitleme elemanı
3 : Kilitleme kamı
Şekil C.5.7-1 - Hızlı açma ve kapatma tertibatı için tipik bir örnek
51
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
C.5.7.2 Tasarım
Elle çalıştırılan açma ve kapatma tertibatlarında, kilitleme elemanı ile birlikte kapak veya kapı, kapatma veya
kilitleme konumuna kadar elle hareket ettirilir. Kilitleme elemanları örneğin; cıvatalar, mandallar, kamlar,
halkalar ve birbirine geçtiğinde kapı veya kapağın sallanarak açılmasını engelleyen kilitleme diskleridir.
Güçle çalıştırılan açma ve kapatma tertibatlarında, herhangi bir kilitleme elemanı ile birlikte kapak veya kapı,
harici bir enerjiyle kapama veya kilitleme konumuna hareket ettirilir. Diğer tasarım ve yapım araçlarıyla
(örneğin, uygun kılavuzlama tertibatları) kilitleme konumu sağlanmışsa, güçle çalışan açma ve kapatma
tertibatları, kapak veya kapının açılmasını engelleyebilecek özel bir kilitleme elemanına ihtiyaç duymazlar.
Birden fazla kilitleme elemanları olan açma ve kapatma tertibatlarındaki bu elemanlar, son konumuna kesin
ve eş zamanlı olarak erişmelidir.
C.5.7.3 Emniyet tertibatları
C.5.7.3.1 Genel
Hızlı açma ve kapatma tertibatları, aşağıda belirtildiği gibi tasarımlanmalı ve düzenlenmelidir:



İşlevleri, kabın muhteviyatları tarafından bozulamayacak veya etkisiz hale gelmeyecek,
Yetkisiz kişiler tarafından müdahale edilmeye ve kirlenmeye karşı korunacak,
Bakım ve işlevi herhangi bir zamanda kontrol edilebilecek
Bir kazaya sebep olabilecek bütün hareketli parçalar, kişileri tehlikeye atmayacak şekilde tasarımlanmalı
ve/veya emniyete alınmalıdır.
Hareketli parçalarda aşağıda belirtilen emniyet donanımları sağlanmalıdır:




Sürücüler üzerindeki kapaklar veya koruyucular,
Sürgülü kapılar üzerinde temas yoluyla çalışan durdurucular,
Temassız bariyerler,
Motorla çalıştırılan kapılar ve kapaklar üzerindeki itici temas kontrolleri.
C.5.7.3.2 Basınca maruziyetin engellenmesi
Hızlı açma giriş kapakları veya kapıları takılı olan kaplar; giriş kapısı tamamen kapanmadıkça, emniyete alma
mekanizması tamamen birbirine geçmedikçe ve tıkama elemanına başlangıç yükü verilmedikçe, kabın basınç
altında kalmamasını sağlayan tertibatlarla donatılmalıdır.
Birbirine içten bağlanan çeşitli kilitleme elemanları bulunan mekanizmalarda, eleman, son konumuna kesin ve
eş zamanlı olarak ulaşmalıdır.
Kapatma işleminden sonra kapak veya kapı kapanır, kilitleme elemanları, konumlarında olur ve bunların son
konumu izlenebilirse elle çalıştırılan kilitleme mekanizmalarının bu kurala uygun olduğu kabul edilmelidir.
Kilitleme elemanının izlenmesi, örnek olarak aşağıda belirtilenlerle gerçekleştirilebilir:
a) Kilitleme elemanları sadece kilitli konumda olduğunda kapanabilen basınç uyarı tertibatı (örneğin, kabın
içine kadar olan küçük bir açıklık),
b) Kapı kilitleme mekanizması ile basınçlandırma sistemi arasında bir ara kilitleme tertibatı,
c) Kap veya basınç havalandırma vanası girişine kadar basıncın uzaktan kontrol edilmesi durumunda, bir
sınırlama anahtarı/anahtarları.
Bir açıklığa bağlı basınç uyarı tertibatının en az 8 mm’lik bir iç çapı olmalıdır. Bir kilitlenme riskinin olması
durumunda, operatörü tehlikeye atmadan kilitlenmeyi elle kaldırmak mümkün olmalıdır.
Ara kilitlemeli tertibatlar için basıncın harici bir kaynaktan uygulanması durumunda, kapı kilitleme mekanizması
ile basınçlandırılmış sıvının giriş vanası arasında ara kilitleme olmalıdır.
52
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Kap içerisine kadar basıncın bir enerji girdisiyle artırılması halinde; ara kilitleme düzenlemeleri, kapı kilitleme
mekanizması ile enerji kaynağı arasında olmalıdır. Basıncın bir pompa vasıtasıyla uygulanması halinde; kapı
koruma mekanizması tamamen birbirine geçmedikçe pompanın sistemi basınçlandırması mümkün
olmamalıdır.
Kap sadece imalatçı tarafından belirtildiği gibi kapak veya kapının tamamen kapanması ve kilitleme
mekanizmasının tamamen birbirine geçmesi halinde basınçlandırılabilir olacak biçimde, kapak veya kapının
kapalı konumunun izlenmesi durumunda; güçle çalışan mekanizmaların bu kurala uygun olduğu kabul
edilmelidir.
C.5.7.3.3 Yeniden basınçlandırma
Hızlı açılma giriş kapıları takılı olan kaplar, basınç kaynağının ayrı olması ve kapatma veya kapı koruma
mekanizmasının serbest kalmasından önce iç basıncı atmosferik basınca kadar düşürmek için kabın
havalandırılmasını sağlayacak tertibatlarla donatılmalıdır.
Tehlike analizi, operatör üzerindeki havalandırılan sıvı etkilerini dikkate almalıdır.
C.5.7.3.4 Artık basınç ve sıcaklık uyarısı
Hızlı açılan giriş kapıları takılı olan kaplar, aşağıda belirtilen hususları sağlayan tertibatlarla donatılmalıdır:
a) Herhangi bir artık basınç, dışarı sızabilen herhangi bir kalıntı akışkan ve emniyetli olmayan bir sıcaklıktaki
herhangi bir işlem akışkanı için operatörü ikaz eden,
b) İşlem akışkanı sıcaklığını emniyetli bir seviyeye kadar azaltan veya kaptan dışarı sızabilen herhangi bir
zehirli akışkanın kapatma veya kapı koruma mekanizması birbirine geçmeden önce tamamen yok
edilmesini sağlayan.
Bu işlem, kapıyı açan kişiyi riske atmayacak şekilde olan göstergeler ve uyarı tertibatlarının sağlanmasıyla
elde edilebilir.
Kapı contasının yapışmaya eğilimli olması durumunda tertibatlar aşağıdakileri sağlayacak şekilde
bulunmalıdır:
1) Bütün kilitleme elemanlarının serbest kalmasından önce contayı koparacak veya
2) Zararsız artık bir basınca erişilinceye kadar 8 mm’den daha küçük olmayan kapı açıklığını sınırlandıracak.
Bu özellik alet ve kontrol önlemleriyle de elde edilebilir. Bu durumda, aşağıdaki kurallar da uygulanır:
I) Basıncın tehlike seviyesinin altına kadar düşürülmesi, en az bağımsız iki basınç algılayıcısı tarafından
izlenmeli ve
II) Kapı veya kapağı açmak için sinyal, sadece basınç havalandırma vanası açık konumuna erişmesi
halinde ayrıca iç ve dış basınç arasındaki denge için sinyal verildiğinde aktif olmalıdır.
Bir sonraki basınç çevrimi süresince bu sinyallerden birinin kesilmemesi halinde; işlem emniyetli bir duruma
getirilmeli ve
a) Elektrik gücündeki bir arıza veya bir kontrol maddesindeki (örneğin, tertibat havası) arıza durumunda;
bütün işlemlere ara verilmeli veya kişilerin tehlikeye atılmadığı kontrol edilmeli ve
b) Kapak veya kapıyı açmak için sallamak mümkün ise, Madde C.5.7.3.5’te tanımlanan tertibatlardan biri
takılmalıdır.
Not - Basınç vasıtasıyla kapı üzerinde oluşan kuvvetler kapı önünde duran kişileri yaralamayacak kadar
küçükse ve kapı kontrolsüz bir şekilde açılıyorsa basınç tehlikesiz olarak kabul edilir.
Benzer şekilde, bir kap işlem akışkanına ilave olarak başka malzemeyi ihtiva ediyorsa (taşıyıcı içerisinde veya
başka türlü), bunların sıcaklığı da izlenmelidir.
Sıcaklığın izlenmesi, kabın o parçasına yerleştirilen bir sıcaklık algılama tertibatı ihtiva eden ara kilitleme
düzenlemesi veya işlemin sonunda en yüksek sıcaklıkta kalması beklenen muhteviyatlar kullanılarak
başarılabilir.
53
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
C.5.7.3.5 Kapı hareketinin sınırlanması
Hızlı açma giriş kapıları takılı olan kaplar, kap içerisinde kalan herhangi bir artık basınç sebebiyle kapağın sert
bir şekilde açılmamasını sağlayan tertibatlarla donatılmalıdır.
Donatma işlemi, aşağıdakileri sağlayan bir emniyet tertibatlı kapak veya kapı takılmasıyla sağlanır:
a) Kapak veya kapının sallanarak açılmaması veya
b) Açma işlemi, kapak veya kapının sadece zararsız bir artık basınca erişilince açılabilmesi için birden fazla
ardışık elle hareketi veya elle döndürmeyi gerektirmesi.
Güçle çalışan her bir kapı, en az biri kolaylıkla erişilebilir ve gözle görülebilen bir şekilde yerleştirilmiş kapatma
tertibatı ile donatılmalıdır. Bu tertibatlar, kendinden yeniden ayarlı olmamalıdır. Bu tertibatlardan herhangi biri
çalıştırıldığında aşağıdaki hususlar gerçekleşmelidir:
a) Kapının herhangi bir artık hareketi, bir tehlike oluşturmamalı ve
b) Emniyetle ilgili diğer tüm bileşenler, emniyetli duruma geri dönmelidir (örneğin, sıvıların akışını kontrol
etmek amacıyla kullanılan vanalar, contalar vb.).
c) Normal kontrol sistemini yenilemek amacıyla kapatma tertibatını yeniden ayarlamak için özel bir takım,
anahtar veya şifre kullanmak gerekli olmalı ve bu tür yeniden ayarlama, bir tehlikeye sebep olmamalıdır.
C.5.7.3.6 Hava ile şişebilen veya basınçla harekete geçen contalar
Hava ile şişebilen veya basınçla harekete geçen contalar için aşağıda verilen ilave kurallar belirlenmiştir:
a) Yardımcı bir sızdırmazlık basıncı kullanan contalar, kilitleme elemanının parçası olarak dikkate
alınmamalı,
b) Yardımcı bir sızdırmazlık basıncının artışı, tahliye veya istem dışı kaybı sırasında kişiler tehlikeye
atılmamalı,
c) Contalar sadece kilitleme elemanı tamamen birbirine kenetlenmiş konuma eriştiğinde basınçlandırılmalı,
d) Basınçlandırılan sıvının kaba girişine müsaade eden vana, sadece contanın sızdırmazlık basıncı tasarım
basınç değerine eriştiğinde açılmalı,
e) Kapı açma işlemi süresince, “basınç tahliye vanası açık, kap boşaltılmış” sinyali (örneğin, iki basınç
algılayıcısından), kapak veya kapının kilidi açılmadan önce “yardımcı sızdırmazlık basıncının serbest
bırakılması” aşamasını da başlatmalıdır.
f) Kapıya, conta basıncını imalatçı tarafından belirtilen en küçük basıncın altına düşürecek şekilde bir tertibat
takılmalıdır. Bu durumda;





Kabın içerisine akışkan girişi engellenmeli ve
Çalışma kesilmeli ve emniyetli bir duruma getirilmeli ve
Bir hata durumu, belirtilmeli ve
Kapı kapalı kalmalı ve
Hiçbir hasara sebep olunmamalıdır.
C.5.7.4 Deneme
Bu standardın özelliklerine uygun işlevler, imalatçıdaki basınçlı kabın son deney şartları içinde denenmelidir.
Bunun mümkün olmaması durumunda, basınçlı kap hizmete alınmadan önce kurulum şartlarında deneye tabi
tutulmalıdır.
Seri olarak imal edilen kaplarda kullanılan bütün hızlı açma ve kapatma tertibatları, bir model kabul işlemine
tabi tutulmalıdır.
Hızlı açma ve kapatma tertibatlarında bir model kabul işleminin kullanılmaması ve kaplardan birinde
kullanılması durumunda bunlar, çalışma öncesi sadece tasarım gözden geçirme ve işlevsellik deneyine tabi
tutulabilirler.
C.5.7.5 İşaretleme
Her bir kap aşağıdaki bilgilerle işaretlenmelidir:
a) İmalatçının tanıtımı,
b) Tertibatın tanıtımı,
c) Çalıştırma parametrelerinin ve sıcaklıkların sınırlanmasının tanımlaması.
54
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
C.5.7.6 Çalıştırma ve bakım talimatları
İmalâtçı, çalıştırma personeli için çalıştırma ve bakım talimatlarını oluşturmalı ve müşteriye/kullanıcıya teslim
etmelidir.
Bu talimatlar en azından aşağıdaki bilgileri ihtiva etmelidir:
 Hizmet/bakım aralıkları. Bunlar belirtilmeli ve gözlenmelidir.
 Bakım kayıtlarını kullanıcının saklaması gerektiğini,
 Şekil değişikliği, aşınma, hasar vb. için kapatma mekanizmasının kontrol edilmesini ve gerekli olabilecek
aşınmış parçaların değiştirilmesi hakkındaki bildirimleri,
 Gerekli olduğunda imalatçı, önlemleri ve gerekli ise toleransları da belirtmelidir. Aşınmaya maruz yenisiyle
değiştirilebilen parçalar, tip incelemesi ve onayı ile uyumlu olarak gösterim ve malzeme şartnameleriyle
birlikte bakım el kitabında açık bir şekilde tanımlanmasını,
 Bu malzemelerin önce hızlı açma ve kapatma tertibatının imalatçısıyla müzakere edilmesinden ve özel
çalıştırma şartlarının göz önüne alınmasından sonra ancak kullanılabileceğini,
 Emniyetli çalışmalar için çalıştırma personeline yeterli talimatlar ve eğitimin verilmesi gerektiğini,
 Çalıştırma talimatlarının basılı bir şekilde belirtmesi gerektiğini ve kabın çalıştırılacağı yerde mevcut olması
gerektiğini.
55
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek D
(Bilgi için)
Sızıntı deneyi
D.1 Genel
Uygun bir sızıntı deney metodunun seçim kriteri, EN 1779:1999’da verilmiştir. Kabarcık deneyi, EN 1593’te,
helyum deneyi EN 13185’te ve basınç değişimi deneyi EN 13184’te belirtilmiştir.
Her düşük basınç sızıntı deneyi, her hidrostatik basınç deneyinden önce yapılmalıdır.
D.2 Sızıntı deneyi personeli
Sızıntı deneyini yapacak personel EN ISO 9712:2012’ye uygun nitelikte olmalıdır.
56
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek E
(Bilgi için)
Akustik yayınım
E.1 Genel
Bu ekte açıklandığı gibi akustik yayınım teknolojisi, zorunlu deneyin ve muayene özelliklerinin değiştirilmesi
olarak değil, pnömatik deney ve birleşik hidrostatik/pnömatik deney için tamamlayıcı bir önlem olarak
öngörülmüştür.
Metot, bombeli veya düz uçlu küreler ve silindirler gibi basit geometrili basınçlı kaplara uygulanabilir ve
süreksizliği olan basınçlı kaplar için ve geçme bağlantıları ve/veya sırt şeridinde kaynakları olan basınçlı kaplar
için kullanılmamalıdır.
E.2 Kullanılabilecek standardlar
Akustik yayınıma uygulanan standardlar kaynaklarda liste halinde verilmiştir.
E.3 Akustik yayınım personeli
Akustik yayınımı gerçekleştirecek personel, EN ISO 9712:2012’ye uygun nitelikte olmalıdır.
E.4 İlâve kurallar
Hazırlık, deney işlemi ve rapor etme, EN 14584’e göre yapılmalıdır. Algılayıcıların sayısı, deneye tabi tutulan
basınçlı donanımın % 100 hacimsel olarak izlenmesi için yeterli olmalıdır.
Basınçlandırma oranı, dakikada en yüksek deney basıncının % 1’ini aşmamalıdır.
Ölçme işlemi, basınçlı donanımın gözle incelemesi için Pi basıncına erişilinceye kadar basınç tahliyesi
sırasında da devam ettirilmelidir.
Çizelge E.4-1 - K değerleri (en yüksek müsaade edilebilir algılayıcı aralığının belirlenmesi için)
Akma dayanımı (MPa)
K değeri
275 ila 355
 355
12 dB
6 dB
Not 1 - Malzeme grupları 8, 9, 10 ve 11 için K değerleri, yazılı bir yöntemle (veri tabanı ve laboratuvar
deneyine bağlı olarak) belirtilmelidir.
Not 2 - Tekrar deneyleri ve basınçlı kabın ikinci yüklemesi için K değeri, 6 dB artırılmalıdır.
57
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek F
Sünmeye maruz kalan basınçlı kapların veya parçalarının muayenesi ve
deneyi
F.1 Genel
Sünmeye maruz kaplar veya kapların parçalarında, EN ISO 5817:2007, Kalite seviyesi B, bu alanlarda
müsaade edilebilir azami kusurlar için referans kalite seviyesidir. Yüzey kusurlarının (yanma oluğu
bulunmaması, hiçbir kök iç bükeyliğinin olmaması, tam nüfuziyetli kaynaklar için nüfuziyet eksikliği)
bulunmaması ve pürüzsüz geçişlerin olması gereklidir. Benzer şekilde, sivri tepeleşme gibi kusurlar kesinlikle
kritik olabilir ve EN 13445-4:2009’da belirtilen imalat toleranslarına uyulmalıdır. Özellikle, EN 13445-4:2009’da
müsaade edilebilen en fazla sivri tepeleşme veya EN 13445–3:2009’da tasarımla müsaade edilen değer
aşılmamalıdır.
Bu ekteki NDT’nin kapsamı, Çizelge F.2.-1’de tanımlandığı gibi, Madde 1c ve 3c deney alt gruplarındaki genel
kurallara dayalıdır.
Ömür süresince izleme bir tasarım seçeneği ise, kontrol ve deney için her işlem, imalatçı tarafından hazırlanan
kullanım talimatlarının bir kısmını oluşturmalıdır.
Not - İlave deneyler, imalatçı tarafından belirtilebilir. Bu deneyler, kullanım talimatında belirtilmelidir.
F.2 Muayene ve deney kapsamı
Madde 6.6.2’deki özelliklere ek olarak, Çizelge F.2.-1’e göre, sünmeye maruz tüm alanlar, NDT ile muayene
edilmelidir.
58
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Çizelge F.2-1 - Tahribatsız deney kapsamı
KAYNAK TİPİ a
Tam nüfuziyetli
alın kaynağı
1
3a
4
5
6
7
Flanş veya yaka
gövde montajı
Flanş veya
nozullu
bir halka (yaka)
montajı
Nozul veya
branşman c
9
Boylamasına birleştirmeler
çevresel birleştirmeler dahil bir gövde üzerindeki
di  150 mm nozul ve e  16 mm için
di  150 mm nozul veya e  16 mm için
bir nozul üzerindeki çevresel birleştirmeler
Gövdeye kaynaklanan küre, başlıklar ve
yarım küre şeklindeki başlıklardaki tüm kaynaklar
Bir boğumu (koninin geniş ucu) q,r olmayan
Bir boğumu (koninin küçük ucu) olmayan
% 25
%10
% 10
%10 d
RT veya UT
MT veya PT
RT veya UT
MT veya PT
RT veya UT
MT veya PT
RT veya UT
MT veya PT
RT veya UT
MT veya PT
% 25
%10
%0
% 25
%100
%10
%100
%100
%100
%10
% 10
%10 d
%0
%10
%100
%10 d
%25
%100
% 25
%10 d
Tam nüfuziyetli
RT veya UT
MT veya PT
% 25
%10
% 25
%10
Tam nüfuziyetli
RT veya UT
MT veya PT
% 25
%10
% 25
%10
Tam nüfuziyetli
di  150 mm ve e  16 mm
Tam nüfuziyetli
di  150 mm ve e  16 mm
RT veya UT
MT veya PT
RT veya UT
MT veya PT
% 25
%10
%0
%100
% 25
%10
%0
%100
MT veya PT
%100
%100
MT veya PT
% 10
% 10
MT veya PT
%1 00
%1 00
MT veya PT
%100
%100
RT veya UT
MT veya PT
%100
%100
%100
%100
12
15
16
Boru sacı
içerisindeki
boru uçları
Kalıcı ilaveler d
Geçici ilavelerin
kaldırılmasından
sonraki
basınç tutma
alanları
Kaynakla
kaplama e
Tamiratlar
RT veya UT
MT veya PT
MUAYENE b
2a
Silindirik gövdeli
düz başlık veya
boru sacı montajı
RT veya UT
MT veya PT
MUAYENE GURUBU
İÇİN KAPSAM
1c
3c
ANA MALZEMELER İÇİN
KAPSAM
1’den
1.1, 1.2,
10’a
8.1, 8.2,
kadar
9.1, 9.2, 10
%100
%100
%10
%10 d
20
21
22
23
24
Şekil 6.6.2–3’e bakılmalıdır.
RT= Radyografik muayene, UT= Ultrasonik muayene, MT= Manyetik parçacık deneyi, PT= Nüfuziyet muayenesi
c Bir grup nozul daki tüm nozul bağlantılarının toplam kaynak uzunluğuna karşılık gelen çizelgedeki yüzde (bk. 6.6.2b)
d Kaynak boğaz kalınlığı  16 mm için RT veya UT gerekli değil
e Risklere veya çatlaklara ana malzeme veya ısıl işlem sebep oluyorsa, hacimsel deney
a
b
59
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
F.3 NDT performansı ve kabul kriteri
Kalite Seviyesi B olmalıdır:
 Dağınık ark (601) – hiçbir kusur oluşturmamak için ayırmaya ilaveten %100 MT veya PT,
müsaade edilir.
düzeltilmelidir.
F.4 Dokümanlar
Sünme için tasarımlanmış kaplar veya parçaları, Madde 12.3’teki kurallara ilaveten tüm NDT kayıtları, kabın
tüm tasarın ömrü boyunca muhafaza edilmelidir
60
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek G
Periyodik yüklere maruz kalan basınçlı kapların muayenesi ve deneyi
G.1 Genel
Periyodik yük durumunda yorulma hasarından korunmak amacıyla, basınçlı kabın kritik alanları için daha fazla
muayene ve deney kurallarına ihtiyaç vardır (örneğin, neq  500 tam basınç veya eşdeğer basınç çevrimleri
için kabın ömrünü sınırlayabilecek alanlar) (kritik alanların tanımı için EN 13445–3:2009, Madde 17.2.16 veya
Madde 18.10.5’e bakılmalıdır).
Bunu gerçekleştirmek için, EN ISO 5817:2007 Kalite Seviyesi B, bu kritik alanlardaki müsaade edilebilir en
fazla kusur için referans seviyedir.
Periyodik olarak yüklenmiş kaplar için yüzey kusurlarının (yanma oluğu bulunmaması, hiçbir kök iç bükeyliğinin
olmaması, tam nüfuziyetli kaynaklar için nüfuziyet eksikliği) bulunmaması ve pürüzsüz geçişlerin olması
gereklidir. Sadece pürüzsüz geçişlere müsaade edilir (bk. EN 13445-3:2009, Ek A).
Benzer şekilde, sivri tepeleşme gibi kusurlar kesinlikle kritiktir ve EN 13445-4:2009, Madde 5.5.4’teki müsaade
edilebilen en fazla sivri tepeleşme veya EN 13445–3:2009 Madde 17 ve Madde 18’deki yorulma analizinde
müsaade edilen değer ve aşağıda bahsedilen değer aşılmamalıdır.
Bunlar, kap Deney Grupları 1, 2 veya 3’e dayalı olarak genel kap deneme özelliklerine ilave deney özellikleridir.
Bütün kritik alanlar, tasarım belgesinde açık bir şekilde belirtilmelidir (EN 13445–3:2009 ve bu standard, Madde
5).
G.2 Muayene ve deney kapsamı
Madde 6.6.2’deki özelliklere ek olarak, yorulma hasar indeksi D, 0,8’den büyük olan bütün alanlar ve yüzeyler,
% 100, gözle ve diğer NDT ile muayene edilmelidir.
G.3 İşlem ve kabul kriteri
Kalite Seviyesi B olmalıdır:
 Dağınık ark (601) – hiçbir kusur oluşturmamak için ayırmaya ilaveten %100 MT veya PT,
müsaade edilir.
düzeltilmelidir.
G.4 Teknik belgelendirme, ilave kurallar
Tasarım yorulma analizinde tanımlanan kritik alanların açık bir şekilde yerini belirlemek için ayrıntılı yapım
resimleri gereklidir. İlâve olarak, müsaade edilebilir en fazla sivri tepeleşme ve diğer kritik kusurlar da
resimlerde verilmelidir.
Ölçülen sivri bombeleşme değerlerini ve resimlerde tanımlanan diğer kritik kusurları belgeleyen bir deney
raporu hazırlanmalıdır.
61
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek H
(Bilgi için)
Bu standarda uygunluğun beyanı
BASINÇLI KABIN TASARIMI, İMALATI VE MUAYENESİ İÇİN
İMALATÇININ UYGUNLUK BEYANI
Basınçlı kap
Belge
No …………..
Kategorisi
Kullanılan uygunluk değerlendirme modülü
Tarifi
Genel düzenleme resmi No
Kap imalatçısının adı veya sembolü ve adresi
İmalat yılı
Tip ve seri veya parti tanımlaması ve kabı
tanımlayan seri numarası
Hacmi (L)
Kapasitesi
Müsaade edilebilir en yüksek basınç (bar)
Tarih
Müsaade edilebilir en yüksek sıcaklık (C)
Müsaade edilebilir en düşük sıcaklık (C)
Muhteviyat
Korozyon payı (mm)
TASARIM
Sorumlu kuruluş
Adı
Adresi
Tanıtım numarası
Tasarım onayı
Numara
Tarih
Tip onay belgesi
Numara
Tarih
Şekil H.1 - İmalatçı tarafından uygunluğun beyanı
62
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
İMALAT VE MUAYENE
Sorumlu kuruluş
Adı
Adresi
Tanıtım numarası
Belge
Numara
Tarih
KALİTE SİSTEMİ
Sorumlu kuruluş
Adı
Adresi
Tanıtım numarası
Sistem değerlendirme belgesi
Numara
Tarih
Kullanılan EN 13445 BASKISI
En son düzetme/baskı dahil
Baskı yılı:
2009
Aşağıda imzası bulunan, bu basınçlı kabın tasarım, imalat ve muayenesinin EN 13445’in bütün özelliklerine
uygun olduğunu beyan etmektedir.
Tarih:……………………. Adı ve Soyadı: :…………………….…………………. Konumu :………………
Şirket Kaşesi:
İmza:
Şekil H.1 - İmalatçı tarafından uygunluğun beyanı (devamı)
63
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek I
(Bilgi için)
Çalışır durumda muayeneye yardımcı olmak amacıyla imalat sırasındaki
belirli deneyler
I.1
Genel
Bu ek, imalat sırasındaki muayene için temel verileri sağlamak amacıyla imalat sırasında yapılabilecek
deneylerle ilgili kılavuz bilgi vermektedir. Bu kılavuz; EN 13445-3:2009, Ek M ile birlikte dikkate alınmalıdır.
I.2
Metalografik muayene
Kaynaklı birleştirmelerin ve ana metalin metalografik muayenesi, başlangıçtaki malzeme yapısını kaydetmek
için ve ilerdeki muayenelerde malzeme yaşlanmasını değerlendirebilmek amacıyla uygulanabilir. Aşağıdaki
kurallar uygulanır:




I.3
Replikalar (aslının kopyası), imalat işleminin sonunda yapılmalıdır (tüm ısıl işlemlerden, kaynaktan vb’den
sonra),
Replikaların sayısı ve kapsamı, sünme hasarı için kritik bölgeleri temsil edecek şekilde olmalıdır (örneğin,
yüksek gerilme ve sıcaklığa maruz kalan kaynaklar),
Replika yerleri; ana metali, HAZ ve kaynaklı metali kapsamalıdır. Daha büyük gerilmeli ve sıcaklığa sahip
alanlar tercih edilmelidir,
Replikalar, uygun bir şekilde saklanmalı ve kabın tüm ömrü boyunca muhafaza edilmelidir.
Sertlik ölçmeleri
Kaynaklı birleştirmelerin ve ana metalin sertlik ölçmeleri, başlangıçtaki malzeme durumunu kaydetmek için ve
ilerdeki muayenelerde malzeme yaşlanmasını değerlendirebilmek amacıyla uygulanabilir. Aşağıdaki kurallar
uygulanır:



I.3
Sertlik ölçmeleri, imalat işleminin sonunda yapılmalıdır (tüm ısıl işlemlerden, kaynaktan vb’den sonra),
Sertlik ölçmelerinin sayısı ve kapsamı, basınçlı kabın boyut ve karmaşık yapısını ve sünme hasarı için
kritik bölgeleri temsil edecek şekilde olmalıdır,
Sertlik kayıtları, uygun bir şekilde saklanmalı ve kabın tüm ömrü boyunca muhafaza edilmelidir.
Boyutsal ölçmeler
Sünmeye göre tasarımlanmış bileşenlerin yüksek hassasiyette çap ölçmeleri, sünme ile ilgili şekil değişikliğinin
gelişimini değerlendirmek amacıyla imalat sırasında yapılabilir.
Çap ölçmesindeki hassasiyet aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır:




100 mm’ye kadar çap
100 < çap ≤ 500 mm
500 < çap ≤ 1000 mm
Çap > 1000 mm
0,01 mm,
0,02 mm,
0,05 mm,
0,1 mm.
Çevresel veya diğer anahtar boyutların ölçmeleri de yapılabilir.
64
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek Y
(Bilgi için)
EN 13445-5’in gelişim aşamaları
Y.1 EN 13445-5:2002 ile EN 13445-5:2009 arasındaki farklılıklar
EN 13445’in 2009 baskısı, standardın 2002 baskısını ve tüm değişiklikleri ve düzeltmeleri ihtiva eder.
En önemli değişiklikler aşağıda belirtilenleri kapsar:
Standart hidrostatik deney için deney basınç belirlenmesinin uyarlanması:
 Doğrudan belirlenmesi mümkün olan durumlar,
 Doğrudan tespitin mümkün olmadığı durumlarda deney basıncının belirlenmesi için metodoloji,
 Deney basıncının kabın belirli bölgelerinde deney yük durumları için azami basıncı aştığı durumlar.
Deney basıncının azalması durumunda, daha sonra ilave deneyler gerekebilir.
 Sünme tabi kaplar (veya kap parçaları) için özel kuralların ilavesi:
 Teknik belgeler hakkında bilgiler (Madde 5),
 Deney grupları 1c ve 3c (Madde 6 ve Ek H),
 Deney basıncının belirlenmesi (Madde 10),
 Çalışma sırasında muayeneye yardımcı olmak için imalat sırasında özel deneyler (Ek I).


Kaynaklı birleştirmelerin deney şartlarının açıklaması: Normal birleştirmeler hangi mevcut test
gereksinimleri Tablo 6.6.2-1 uygulamak ve bu gibi bir taraftan tek bir çalışma kaynakları gibi diğer
birleştirmeler. İkincisi, Madde 10.2.3.3.1’de tanımlandığı gibi bu ilave NDT gerekli olduğu için alternatif
olarak, bu ilave NDT tanımlanan yüksek bir basınçta bir basınç deneyi ile yeniden yapılabilir. .

Analizler ile tasarıma göre tasarlanmış kaplar için özel hükümler - doğrudan kaynak Ek EN 13445-3:2009
B veya Madde 6.3 çelikleri için alternatif kaynağa göre tasarım EN 13445-3:2009 : Yalnızca deney grubu 1
uygundur ; Ek A (seri olarak üretilen basınçlı kaplar ) geçerli değildir .
Y.2
Baskı 2’nin düzeltilmiş sayfalarının listesi (2010-07)
Sayfalar 4, 5, 7, 19, 59, 75, 77, 83.
Y.3
Baskı 3’ün düzeltilmiş sayfalarının listesi (2011-07)
Sayfalar, 3, 5, 36, 44, 51 to 56, 83.
Y.4
Baskı 4’ün düzeltilmiş sayfalarının listesi (2012-07)
Sayfalar 5, 79, 80, 83.
Y.5
Baskı 5’in düzeltilmiş sayfalarının listesi (2013-07)
Sayfalar, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15; 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 29, 30, 31,
32, 34, 35, 36, 37, 39, 41, 43, 44, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 57, 58, 59, 68, 71, 72, 73, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 83,
84, 85.
65
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Ek ZA
(Bilgi için)
Bu standardın temel emniyet gereklilikleri veya Pressure Equipment
Directive 97/23/EC1)’nin diğer hükümleri ile ilgili maddeleri
Bu standard Avrupa Komisyonu tarafından, Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin üye ülkelerin basınçlı
donanımlara ilişkin kanunları hakkında yeni yaklaşım Direktifi 97/23/EC (PED)‘nin temel gerekliliklerine
uygunluğu sağlamak üzere CEN’e verilen talimata göre hazırlanmış.
Bu standard, söz konusu yönetmelik altında, Avrupa Toplulukları Resmi Gazetesinde yayımlandığında ve en
az bir üye ülkede ulusal standard olarak uygulamaya konulduğunda, Çizelge Z.A.1’de verilen maddelerin
sağlanması durumunda, bu standardın kapsamında verilen sınırlar içerisinde, söz konusu direktifin temel
gerekliliklerine ve ilgili EFTA düzenlemelerine uygun olduğu varsayılır.
Çizelge ZA.1 - Bu standard ve Pressure Equipment Directive 97/23/EC arasındaki uygunluk
Directive 97/23/EC’nin
temel gereklilikleri,
Ek I
4
3.1
5.1, 5.2
3.4
5.3
3.1
6.2, A.6
3.1
6.3
3.1.5
6.4
3.1.1
6.5
3.1.2
6.6, A.7, Ek F, Ek G 3.1, 3.2.1
6.6.3.7
3.1.3
6.7
3.1
6.8
3.1.4
7
3.1
10
3.2
10.2.1, 10.2.2, 12.1,
3.2.1
Ek A, Ek F, Ek G
10.2.3
3.2.2
11, A.8
3.3
Ek C
2.5
C.2, C.3 ve C.4
2.4 ve 2.5
Bu standarddaki
maddeler ve ekler
C.5
2.3
C.5
2.9
İçerik
İmalat işlemleri
İşletme talimatları
imalatla ilgili tasarım gözden geçirilmesi
İmalât işlemleri ve yapım resimleri
Malzeme izlenebilirliği
Bileşen parçalarının hazırlanması
Kalıcı bağlantı
Tahribatsız muayene
Tahribatsız muayene personeli
Tahribatlı muayene
Isıl işlem
İmalat işlemleri
Son değerlendirme
Son muayene
Deneme deneyi
İşaretleme ve etiketleme
Su boşaltma ve havalandırma
İnceleme araçları
Emniyetli yükleme, boşaltma ve işletme için
hükümler
Doldurma ve boşaltma için hükümler
Uyarı: - İlgili diğer kurallar ve AB Direktifleri, bu standard kapsamındaki mamule/mamullere uygulanabilir.
TSE Notu: 97/23/EC Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından 10.04.2002
/24722 (Değişiklik:19.03.2003/25053) tarih ve sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 01.07.2003
(Değişiklik ile geçici madde eklenmiş ve zorunlu uygulama için 01.01.2004 tarihine kadar geçiş dönemi
öngörülmüştür).
66
1)
ICS 23.020.30
TS EN 13445-5:2010-01
EN 13445-5:2009
Kaynaklar
[1] EN 1593, Non-destructive testing – Leak testing – Bubble emission techniques.
[2] EN 13184, Non-destructive testing - Leak testing - Pressure change method.
[3] EN 13185, Non-destructive testing - Leak testing - Tracer gas method.
[4] prEN ISO 17662, Welding – Calibration, verification and validation of equipment used for welding, including
ancillary activities (ISO/DIS 17622:2001).
[5] EN 1330–9 Non-destructive testing – Terminology – Part 9 : Terms used in acoustic emission testing
[6] EN 13554 Non-destructive testing – Acoustic emission – General principles
[7] EN 13477–1 Non-destructive testing – Acoustic emission – Equipment characterisation Part 1: Equipment
description
[8] EN 13477–2 Non-destructive testing –Acoustic emission – Equipment characterisation Part 2: Verification
of operating characteristics
[9] EN 14584, Non-destructive testing – Acoustic emission – Acoustic emission during proof testing
67

türk standardı ts en 13445-5

Transkript

Benzer belgeler

OUTWEAR Yangına Tepki Belgesi

fız192 fizik ıı laboratuvarında dikkat edilmesi gereken kurallar

TÜVTÜRK Araç Muayene İstasyonları güvenli yolculuklar diler.

istanbul teknik üniversitesi bilgisayar mühendisliği bölümü lojik

fız191 fizik ı laboratuvarında dikkat edilmesi gereken kurallar

çip üstü laboratuvar eğitim kiti

kendi kendine testis muayenesi

Sertifika başvuru formu - ODTÜ Kaynak Teknolojisi ve Tahribatsız