1 karşılaştırmalı gelir vergisi kanunu tasarısı

Transkript

KARŞILAŞTIRMALI GELİR VERGİSİ KANUNU TASARISI
193 SAYILI GVK
5520 SAYILI KVK
YENİ YASA TASARISI İLE YAPILAN
YENİ YASA TASARISI
DÜZENLEMESİ
DÜZENLEMESİ
DÜZENLEME
GEREKÇESİ
Amaç
MADDE
Madde 1.
amacının gerçek kişilerin gelirleri ile
Bu Kanunun amacı, gerçek kişilerin gelirleri ile
kuramların kazançları üzerinden alman
kurumların
gelir vergisine ilişkin usul ve esasları
kazançları
üzerinden
alınan
gelir
vergisine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
1-
Maddede
Kanunun
düzenlemek olduğu belirtilmektedir.
31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir
Vergisi Kanunu ile 13/6/2006 tarihli ve
5520 sayılı Kuramlar Vergisi Kanunu
dünyadaki yaygın uygulamalara paralel
olarak, tek kanun haline getirilmektedir.
GVK
Tam ve dar mükellefiyet
Tanımlar
MADDE 2- Maddede, asgari ücret,
Md. 32/f.3.
MADDE 3.
Madde 2.
çocuk, daimi temsilci, eş, iş merkezi,
İndirimin
"çocuk"
uygulamasında (5) Kanunî merkez: Vergiye tâbi
tabiri,
mükellefle kurumların kuruluş kanunlarında,
(1)
Bu Kanunun uygulanmasında aksi
belirtilmediği sürece;
işyeri,
kanuni
tanımlarına
yer
merkez
ve
kuram
verilerek Kanunun
1
birlikte oturan veya mükellef tüzüklerinde,
a) Asgari ücret: Onaltı yaşını doldurmuş işçiler
çeşitli yerlerinde geçen bu ifadeler ile
tarafından bakılan (nafaka veya sözleşmelerinde gösterilen
için uygulanan asgari ücretin brüt tutarını,
neyin
verilenler, evlat edinilenler merkezdir.
b) Çocuk: Mükellefle birlikte oturan veya açıklanmaktadır.
ile
(6) İş merkezi: İş bakımından
mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler
Çocuk tabiri mükellefle birlikte oturan
torunlardan işlemlerin fiilen toplandığı ve
ve evlat edinilenler ile mükellefle birlikte
veya
mükellefle birlikte oturanlar yönetildiği merkezdir.
oturan; ana veya babasını kaybetmiş torunlar ve
onsekiz yaşım veya tahsilde olup
dâhil) 18 yaşını veya tahsilde
vesayeti altında bulunmak şartıyla kendisinin
yirmibeş
olup 25 yaşını doldurmamış
veya
veya
çocukları ifade etmektedir. Ancak,
çocukları, "eş" tabiri ise,
kardeşlerinin çocukları dahil) onsekiz yaşını
maddede çocuk tabiri sosyal lerle
aralarında yasal evlilik bağı
veya tahsilde yirmibeş yaşını doldurmamış olan tanımlanmakta, nafaka verilenler, evlat
bulunan kişileri ifade eder.
çocukları,
edinilenler, vesayeti altında bulunmak
İş yeri ve daimi temsilci:
c) Daimi temsilci: Bir hizmet veya vekalet
ve mükellefle birlikte oturmak şartıyla
Madde 8 – 7 nci maddenin 1
sözleşmesi ile temsil edilene bağlı olup, onun
ana veya babasını kaybetmiş torunlar
numaralı bendinde yazılı iş
nam ve hesabına belirli veya belirsiz sureyle ya
ya da mükellefin veya eşinin kardeşleri
yeri, Vergi Usul Kanunu
da
veya
hükümlerine
gerçekleştirmeye yetkili bulunan kimseler ile bu
ana
veya
kaybetmiş
babasını
göre
tayin
ana
statülerinde
eşinin
birden
kardeşi,
fazla
kendisinin
sayıda
ticari
işlem
anlaşılması
mükellef
yaşını
gerektiği
tarafından
bakılan
doldurmamış
mükellefin
veya
olan
eşinin
kardeşlerinin çocukları da Kanunun
olunur.
şartlara bağlı olmaksızın ticari mümessiller, uygulamasında çocuk olarak kabul
Aynı maddede yazılı daimi
ticari vekiller, satış memurları, 13/1/2011 tarihli edilmektedir.
temsilci, bir hizmet veya
ve
Kanunu
Hizmet veya vekâlet sözleşmesi ile
vekalet akdi ile temsil edilene
hükümlerine göre acente durumunda bulunanlar,
temsil edilene bağlı olup onun nam ve
bağlı olup, onun nam ve
temsil edilene ait reklam giderleri hariç olmak
hesabına belirli veya belirsiz bir süreyle
hesabına
üzere giderleri devamlı olarak kısmen veya
ya da birden fazla sayıda ticari işlem
muayyen
veya
6102
sayılı
Türk
Ticaret
2
gayrimuayyen bir müddetle
tamamen temsil edilen tarafından ödenenler
veya
veya mağaza ya da depolarında temsil edilen kimseler ile bu şartlara bağlı olmaksızın
mütaaddit
muameleler
ticari
ifasına
yetkili
hesabına konsinyasyon suretiyle satmak üzere
yetkili
bulunan
ticari mümessiller, ticari vekiller, satış
devamlı olarak mal bulunduranları (Bir kişinin memurları ve Türk Ticaret Kanunu
bulunan kimsedir.
Aşağıda
gerçekleştirmeye
yazılı
kimseler,
birkaç kişiyi aynı zamanda temsil etmesi, daimi hükümlerine göre acente durumunda
başkaca şartlar aranmaksızın
temsilcilik vasfını değiştirmez),
bulunanlar
daimi
temsilci
olarak
ç) Eş: Aralarında kanuni evlilik bağı bulunan
tanımlanmaktadır. Temsil edilene ait
temsilcisi sayılırlar.
kişileri,
reklam giderleri hariç olmak üzere
1. Ticari mümessiller, tüccar
d) İş merkezi: İş bakımından işlemlerin fiilen
giderleri devamlı olarak kısmen veya
vekilleri ve memurları ile
toplandığı ve yönetildiği merkezi,
tamamen
temsil
Ticaret
e) İşyeri: 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul ödenenler
veya
temsil
edilenin
daimi
Kanununun
hükümlerine
göre
acenta
Kanunu hükümlerine göre belirlenen işyerini,
da
depolarında temsil edilen hesabına
2. (Değişik: 19/2/1963 -
kanunlarında, tüzüklerinde, ana statülerinde veya
devamlı olarak mal bulunduranlar da
202/4 md.) Temsil edilene ait
sözleşmelerinde gösterilen merkezi,
daimi
reklam giderleri hariç olmak
g) Kurum:
değerlendirilmektedir.
üzere
iktisadi kamu kuruluşları, dernek veya vakıflara ait Maddede ayrıca, eş, işyeri ve kanuni
olarak kısmen veya tamamen
temsil
edilen
tarafından
Sermaye
Kurumların
ya
f)
devamlı
merkez:
mağaza
tarafından
durumunda bulunanlar;
giderleri
Kanuni
edilen
şirketleri, kooperatifler,
iktisadi işletmeler ile iş ortaklıklarını,
ifade eder.
kuruluş konsinyasyon suretiyle satmak üzere
temsilci
olarak
merkez tanımları yapılmıştır. Buna göre
eşin, aralarında kanuni evlilik bağı
ödenenler;
bulunan kişileri, işyerinin Vergi Usul
3. Mağaza veya depolarında
Kanunu hükümlerine göre belirlenen
temsil
işyerlerini, kanuni merkezin kuramların
edilen
hesabına
3
konsinyasyon
kuruluş kanunlarında, tüzüklerinde, ana
suretiyle
satmak üzere devamlı olarak
statülerinde
mal bulunduranlar.
gösterilen
Bir kimsenin birkaç kişiyi
belirtilmiştir.
aynı zamanda temsil etmesi
Kuram ibaresinin ise sermaye şirketleri,
daimi
kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları,
temsilcilik
vasfını
değiştirmez.
ve
sözleşmelerinde
merkezi
demek veya
ifade
vakıflara
edeceği
ait
iktisadi
işletmeler ile iş ortaklıklarını ifade
ettiği hükme bağlanmıştır.
Mevzuu:
Madde
1
–
(Değişik:
MADDE 3- Herkesten ödeme gücüne
Konu ve gelirin unsurları
Verginin konusu
MADDE 1- (1) Aşağıda sayılan Madde 3.
ve
prensibi olup, ödeme gücünün en iyi
Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tâbidir:
kurumların kazançları gelir vergisine tabidir.
göstergesinin de gelir olduğu kabul
vergisine tâbidir. Gelir bir
a) Sermaye şirketleri.
(2)
gerçek kişinin bir takvim yılı
b) Kooperatifler.
kazanç ve iratlar şunlardır:
içinde elde ettiği kazanç ve
c) İktisadî kamu kuruluşları.
a) Ticari kazançlar.
kapsamını
iratların safi tutarıdır.
ç) Dernek veya vakıflara ait
b) Zirai kazançlar.
bulunmaktadır.
iktisadî işletmeler.
c) Serbest meslek kazançları.
teorisi ve kaynak teorisidir.
7/1/2003 - 4783/1 md.)
Gelirin unsurları:
Madde
2
–
kurumların kazançları, kurumlar
göre vergi alınması vergilemenin temel
d) İş ortaklıkları.
(Değişik:
7/1/2003 - 4783/2 md.)
(2)
Kurum
kazancı,
gelir
vergisinin konusuna giren gelir
(1)
Gerçek
kişilerin
Gerçek kişileri
için
gelirleri
gelir
giren
edilmektedir.
Genel olarak geliri tanımlayan ve
belirleyen
Bunlar
iki
net
teori
artış
ç) Ücretler.
Geliri tanımlayan net artış teorisine
d) Gayrimenkul sermaye iratları.
göre, vergiye tabi gelir kavramının
e) Menkul sermaye iratları.
belirlenmesinde kaynak ve devamlılık
4
Gelire giren kazanç ve iratlar unsurlarından oluşur.
f) Diğer kazanç ve iratlar.
şunlardır :
ölçütlerinin
kullanılmasına
ihtiyaç
(3) Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, gerçek
bulunmamaktadır. Bir kişinin geliri,
kişilerin bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç
belirli bir dönemde yaptığı harcamaları
1. Ticarî kazançlar,
Safî kurum kazancı
2. Ziraî kazançlar,
MADDE 22- (1) Dar mükellef ve iratlar gelirin tespitinde gerçek ve safi tutarları
ile yine aynı dönemde net varlığında
3. Ücretler,
kurumların iş yeri veya daimî ile dikkate alınır.
gerçekleşen
4. Serbest meslek kazançları,
temsilci vasıtasıyla elde edilen (4) Kurum kazancı, bir hesap dönemi içinde elde
azalış) toplamından ibarettir.
5.
Gayrimenkul
sermaye kazançlarının
tespitinde,
aksi edilen ve ikinci fıkrada sayılan gelir unsurlarından
Kaynak
teorisine
tam oluşur. Gelir vergisinin hesabında safi kurum
kişilerin,
sahip
(artış
göre
veya
ise
belirtilmediği
6. Menkul sermaye iratları,
mükellef kurumlar için geçerli kazancı esas alınır.
faktörlerini üretim sürecine sokmaları
7. Diğer kazanç ve iratlar.
olan hükümler uygulanır.
karşılığında elde ettikleri değerler akımı
Bu Kanunda aksine hüküm
(2)
olmadıkça, yukarıda yazılı kurumların
kazanç
ve
iratlar
tâbi
olarak tanımlanmaktadır. Bu teoriye
ticarî
ziraî
göre, gelir sayılabilmesi için iki önemli
veya
safi iratları hakkında, Gelir Vergisi
miktarları ile nazara alınır.
üretim
mükellefiyete
gelirin kazançlar dışında kalan kazanç ve
tespitinde gerçek ve
oldukları
gelir;
iratları,
Dar
takdirde
değişimin
unsurun
bir
arada
gerekmektedir.
Bunlar,
bulunması
belirli
bir
Kanununun bu kazanç ve iratların
kaynağa (üretim faktörüne) bağlılık ve
tespitine
devamlılık
ilişkin
hükümleri
unsurlarıdır.
Üretim
uygulanır. Ancak, bu kazanç ve
faktörlerinden devamlı bir şekilde elde
iratların Türkiye'de yapılmakta
edilmeyen değerler, gelir olarak kabul
olan ticarî veya ziraî faaliyet
edilmemektedir.
kapsamında elde edilmesi halinde,
Maddede, gerçek kişilerin gelirleri ve
kurum
kazancı
bu
maddenin
birinci fıkrasına göre tespit edilir.
kuramların kazançlarının gelir vergisine
tabi olduğu belirtilerek, gelir unsurları
5
(3) Dar mükellefiyette kurum
sayılmaktadır. Kanunda kaynak teorisi
kazancının
esas
tespitinde,
ayrıca
alınmakla
dünya
dikkate
alınarak
aşağıdaki indirimlerin yapılması
uygulamaları
kabul edilmez:
Kanunda sayılan diğer kazanç ve
a)
Bu
kurumlar
hesabına
da
birlikte
iratların
da
vergilendirilmesi
yaptıkları alım-satımlar için ana
öngörülmektedir.
merkeze veya Türkiye dışındaki
Diğer kazanç ve iratlar, değer artış
şubelere
kazancı ve arızi kazanç olarak ikiye
verilen
faizler,
ayrılmakta ve ilgili maddelerde hangi
komisyonlar ve benzerleri.
gelirlerin
b)
Türkiye'deki
kazancının
elde
kurumun
dâhil
olacağı
sayılmaktadır.
ve
Diğer
taraftan
idamesi ile ilgili olan ve emsallere
aksine
hüküm
uygunluk
uyarınca
tespitinde gerçek kişilerin bir takvim
belirlenecek dağıtım anahtarlarına
yılı içinde elde ettikleri kazanç ve
göre
ile
iratların gerçek ve safi tutarları ile
Türkiye'deki kurumun denetimi
dikkate alınacağı belirtilmekte; kurum
için yabancı ülkelerden gönderilen
kazancının ise maddede sayılan ve bir
yetkili kişilerin seyahat giderleri
hesap dönemi içinde elde edilen gelir
hariç olmak üzere, ana merkezin
unsurlarından
veya Türkiye dışındaki şubelerin
vergisinin
genel yönetim giderlerine veya
kazancının
ilkesi
ayrılan
edilmesi
kapsama
paylar
maddede,
Kanunda
olmadıkça,
oluşacağı
hesabında
esas
ve
safi
alınacağı
gelirin
gelir
kurum
ifade
6
zararlarına katılmak üzere ayrılan
edilmektedir.
paylar.
(4) Dar mükellef kurumların
işletmede
kullandıkları
borçlanmalar için Kanunun 12 nci
maddesinde yer alan hükümlerin
uygulanmasında, ortakla ilişkili
kişinin tespiti açısından sermaye
veya oy hakkı şartı aranmaz.
(5) Kanunun tasfiyeye ilişkin
hükümleri ile 19 uncu maddesinin
üçüncü fıkrasının (b) bendi aynı
şartlarla dar mükellef kurumlar
hakkında da uygulanır. Şu kadar
ki, devralan kurum tarafından
devralınan
değerlere
karşılık
olarak verilen iştirak hisseleri,
Türkiye'deki iş yeri veya daimî
temsilcinin aktifine kaydedilir.
Mükellefler
MADDE
Mükellef
2-
(1)
Sermaye MADDE 4- (1) Gerçek kişiler ve aşağıda belirtilen
şirketleri: 29/6/1956 tarihli ve kurumlar bu Kanun hükümleri çerçevesinde gelir
MADDE 4- Maddede, gerçek kişiler ve
kurumların
Kanun
hükümleri
çerçevesinde gelir vergisi mükellefi
7
6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu vergisi mükellefidir.
oldukları belirtilmekte ve sonrasında
hükümlerine göre kurulmuş olan a)
kurum
Sermaye şirketleri: Türk Ticaret Kanunu
olarak
kabul
edilen
anonim, limited ve sermayesi hükümlerine göre kurulmuş olan anonim, limited
organizasyonlar açıklanmaktadır.
paylara
Okul kooperatifleri gibi dernek veya
bölünmüş
komandit ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler
şirketler ile benzer nitelikteki ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye
adi
şirket
mahiyetinde
olanlar,
yabancı
Kanunun uygulanmasında kooperatif
kurumlar
sermaye şirketidir. Bu Kanunun uygulanmasında, Sermaye
Bu
Kanunun Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimine tabi
sayılmayacak
Sermaye fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonlar sermaye
Kanununa göre veya demeğe bağlı
şirketidir.
uygulanmasında,
ancak
Kooperatifler
Piyasası Kurulunun düzenleme ve şirketi sayılır-.
iktisadi işletme şeklinde kurulmaları
denetimine tâbi fonlar ile bu b)
durumunda,
fonlara benzer yabancı fonlar sayılı
sermaye şirketi sayılır.
(2)
ve
Kanununa
veya
özel
24/4/1969 nitelikteki yabancı kooperatiflerdir.
1163
sayılı c)
Kooperatifler Kanununa veya özel özel
kanunlarına
Kooperatifler
kanunlarına göre kurulan kooperatifler ile benzer
Kooperatifler:
tarihli
Kooperatifler: 24/4/1969 tarihli ve 1163
göre
idarelerine,
belediyelere,
gerektirdiği
diğer
kamu
kurulan idarelerine ve kuruluşlarına ait veya bağlı olup,
şekilde
durumlarının
gelir
vergisi
mükellefi olarak dikkate alınacaklardır.
Yabancı
İktisadi kamu kuruluşları: Devlete, il
hukuki
bir
niteliğinde
kuruluşun
olup
Kooperatifler
kooperatif
olmadığı
Kanununun
ise
ilgili
hükümlerine göre değerlendirilecektir.
kooperatifler ile benzer nitelikteki faaliyetleri devamlı bulunan ve sermaye şirketleri
Günümüzde devletlerin iktisadi işletme
yabancı kooperatifleri ifade eder.
ile kooperatifler dışında kalan ticari, sınai ve zirai
meydana getirerek iktisadi faaliyet
(3) İktisadî kamu kuruluşları: işletmeler iktisadi kamu kuruluşudur. Yabancı
yürütmesi azalan bir eğilim olsa da
Devlete,
Devlete,
il
belediyelere,
özel
idarelerine, devletlere, yabancı kamu idare ve kuruluşlarına ait
diğer
il
özel
idarelerine,
kamu veya bağlı olup sermaye şirketleri ve kooperatifler
belediyelere ve diğer kamu idarelerine
idarelerine ve kuruluşlarına ait dışında kalan ticari, sınai ve zirai işletmeler,
ve kuruluşlarına ait veya bağlı olup
8
veya
bağlı
olup,
faaliyetleri iktisadi kamu kuruluşu gibi değerlendirilir.
faaliyetleri devamlı bulunan, sermaye
devamlı bulunan ve birinci ve ç) Demek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler:
şirketleri ve kooperatifler dışındaki
ikinci fıkralar dışında kalan ticarî, Demek veya vakıflara ait veya bağlı olup
ticari, sınai ve zirai işletmelerin de
sınaî ve ziraî işletmeler iktisadî faaliyetleri devamlı bulunan ve sermaye şirketleri
vergilemede eşitlik prensibi uyarınca
kamu kuruluşudur.
ile kooperatifler dışında kalan ticari, sınai ve zirai
iktisadi kamu kuruluşu olarak, gelir
(4) Yabancı devletlere, yabancı işletmeler ile benzer nitelikteki yabancı işletmeler,
vergisi mükellefi olmaları sağlanarak
kamu idare ve kuruluşlarına ait demek ve vakıfların iktisadi işletmeleridir. Bu
rekabet
veya bağlı olup, bu maddenin Kanunun
demek;
amaçlanmaktadır. Yabancı devletlere,
birinci ve ikinci fıkraları dışında cemaatler ise vakıf sayılır (Vergi kesintisine tabi
yabancı kamu idare ve kuruluşlarına ait
kalan
veya bağlı olup, sermaye şirketleri ve
ticarî,
sınaî
ve
uygulanmasında
sendikalar
ziraî tutulan gayrimenkul sermaye iratları, mevduat
eşitsizliğinin
giderilmesi
işletmeler, iktisadî kamu kuruluşu faizleri, katılım hesapları kâr payları, repo gelirleri
kooperatifler
gibi değerlendirilir.
devamlılık unsuru taşıyan ticari, sınai
ve değer artış kazançları nedeniyle demek ve
dışında
kalan
ve
(5) Dernek veya vakıflara ait vakıflara bağlı iktisadi işletme oluşmaz.).
ve zirai işletmeler de aynı şekilde gelir
iktisadî işletmeler: Dernek veya d)
vergisinin kapsamına alınmaktadır.
İş ortaklıkları: Tüzel kişiliklerinin olup
vakıflara ait veya bağlı olup olmadığına bakılmaksızın; (a), (b), (c) ve (ç)
İktisadi
faaliyetleri devamlı bulunan ve bu bentlerinde sayılan kurumları kendi aralarında veya
hukuku tüzel kişilerine bağlı iktisadi
maddenin
birinci
ve
ikinci şahıs ortaklıkları ya da gerçek kişilerle, belli bir
kamu
işletmelerdir.
Kamu
hukuku
ve ziraî işletmeler ile benzer kazancım
kuruluşları olmak üzere iki grupta
nitelikteki
yabancı
bu
şekilde
mükellefiyet
kamu
tesis
toplanır. Kamu idareleri, muayyen bir
dernek veya vakıfların iktisadî edilmesini talep edenler iş ortaklıklarıdır. Bunların
bölgede yaşayanların tamamı ile ilgili
işletmeleridir.
genel hizmetleri yapan, başta Devlet
Bu
işletmeler, ortaklıklardan
kurdukları
ve
tüzel
kişileri;
amacıyla
idareleri
kamu
fıkraları dışında kalan ticarî, sınaî işin birlikte yapılmasını ortaklaşa yüklenmek ve
paylaşmak
kamu
kuruluşları,
Kanunun tüzel kişiliklerinin olmaması mükellefiyetlerini
9
uygulanmasında
sendikalar etkilemez.
dernek; cemaatler ise vakıf sayılır.
olmak üzere il özel idaresi, belediye ve
İktisadi kamu kuruluşları ile demek
köylerden ibaret tüzel kişilerdir. Kamu
(6) İktisadî kamu kuruluşları ile veya vakıflara ait iktisadi işletmelerin kazanç amacı
kuruluşları ise belirli bir veya birden
dernek veya vakıflara ait iktisadî gütmemeleri,
verilmiş
çok kamu hizmetini görmek üzere,
amacı görevler arasında bulunması, tüzel kişiliklerinin
genellikle özel bir kanunla kumlan
işletmelerin
kazanç
gütmemeleri,
(2)
faaliyetlerinin olmaması,
faaliyetlerinin
kanunla
bağımsız
muhasebelerinin
kanunla verilmiş görevler arasında kendilerine
ayrılmış
sermayelerinin
bulunması,
bulunmaması
tüzel
kişiliklerinin işyerlerinin
olmaması,
ve
veya
mükellefiyetlerini
bağımsız etkilemez. Mal veya hizmet bedelinin sadece
Devlete,
il
belediyelere
özel
ve
idarelerine,
köylere
bağlı
kuruluşlardır.
İktisadi kamu kuruluşları ise, bu idare
muhasebelerinin ve kendilerine maliyeti karşılayacak kadar olması, kâr edilmemesi
ve
ayrılmış sermayelerinin veya iş veya kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesi
sermaye şirketi veya kooperatif statüsü
yerlerinin
dışında faaliyet gösteren ticari, sınai ve
bulunmaması bunların iktisadi niteliğini değiştirmez.
kuruluşlardan
birine
ait
olup
mükellefiyetlerini etkilemez. Mal
zirai her türlü işletmeleri ifade eder.
veya hizmet bedelinin sadece
İktisadi kamu kuruluşlarının, vergiye
maliyeti
tabi
karşılayacak
kadar
olmaları
maddede
birtakım
bağlanmaktadır.
İktisadi
olması, kâr edilmemesi veya kârın
koşullara
kuruluş amaçlarına tahsis edilmesi
mahiyetteki
bunların
özellikleri şöyle sıralanabilir:
iktisadî
niteliğini
işletmelerin
Bağlılık:
İktisadi
belirgin
değiştirmez.
a)
kamu
(7) İş ortaklıkları: Yukarıdaki
kuruluşları, kamu idareleri veya kamu
fıkralarda yazılı kurumların kendi
kuruluşlarına ait veya bağlı olmalıdır.
aralarında veya şahıs ortaklıkları
Ait olma, sermaye bakımından, bağlı
10
ya da gerçek kişilerle, belli bir işin
olma ise idari bakımdan bağlılığı ifade
birlikte
ortaklaşa
eder.
kazancını
b)
yapılmasını
yüklenmek
ve
paylaşmak amacıyla kurdukları
ortaklıklardan
bu
şekilde
İşletme
özelliği:
İktisadi
kamu kuruluşları, ticari, sınai veya zirai
bir
işletme
niteliğinde
olmalıdır.
mükellefiyet tesis edilmesini talep
İşletmenin konusunun ve faaliyetinin
edenler iş ortaklıklarıdır. Bunların
piyasa ekonomisine dâhil olması, bedel
tüzel
mukabilinde her türlü mal ve hizmet
kişiliklerinin
olmaması
mükellefiyetlerini etkilemez.
üretimi
ve
alım
satımı
veya
pazarlanması ya da kiralama ve benzeri
iktisadi
faaliyetler
olarak
ifade
edilebilir.
Devamlılık: Ticari, sınai ve
c)
zirai
faaliyetlerin
devamlı
olarak
yapılması gerekmektedir.
Faaliyetin
ticari
organizasyon
çerçevesinde yapılması veya amacının
ticari olması durumunda devamlılık
unsurunun varlığı kabul edilmelidir.
Örneğin, bir kamu idaresi
tarafından telif ve yayın hakkı
elinde bulundurulmak suretiyle bir
11
kitabın yayınlanması bir defa
yapılmış olsa da devamlılık unsuru
gerçekleşmiş olur.
Yapılan işlemlerin ticari mahiyet
arz
etmemesi
durumunda
ise
devamlı bir ekonomik faaliyet söz
konusu
değildir.
Örneğin,
bir
derneğin üç yıl önce satın aldığı
nakil vasıtalarından, aynı yıl içinde
bir veya bir kaçını elden çıkartması
durumunda, devamlı bir iktisadi
faaliyetten bahsedilemeyecektir.
Asıl olan işin niteliği olduğundan,
faaliyetin
dönemsel
veya
mevsimlik olması (havuz ve plaj
işletmeciliği
devamlılığına
gibi)
faaliyetin
engel
teşkil
koşullan
taşıyan
etmemektedir.
Bütün
bu
kuruluşların, sermaye şirketi veya
kooperatif şeklinde kurulmamaları
da şarttır. Aksi halde, iktisadi
12
kamu kuruluşları olarak değil,
sermaye şirketi ya da kooperatif
olarak vergiye tabi tutulurlar.
Bu
şartları
taşıyan
iktisadi
kamu
kuruluşları;
-
Kazanç
gayesi
güdüp
gütmediklerine,
-
Faaliyetin, kanunla verilmiş
görevler
arasında
bulunup
bulunmamasına,
-
Tüzel
kişiliğe
sahip
olup
olmamalarına,
-
Bağımsız
muhasebelerinin
bulunup bulunmamasına,
-
Kendilerine
sermaye
veya
tahsis
edilmiş
işyerlerinin
olup
olmadığına,
bakılmaksızın vergiye tabi tutulurlar.
Ayrıca,
söz
konusu
mükellef
grubunca satılan mal veya hizmet
bedelinin
sadece
maliyeti
karşılayacak kadar olması, kâr
13
edilmemesi veya kârın kuruluş
amaçlarına tahsis edilmesi bunların
iktisadi
işletme
olma
değiştirmeyecektir.
sağlama
amacı
işletmenin
vasfını
Kazanç
olmasa
dahi
konusunun
ve
faaliyetinin; her türlü mal ve
hizmet satışı, kiralaması ya da
bunlara
benzer
şekillerde
ve
devamlı olması durumlarında da
kamu idare ve kuruluşlarına ait
iktisadi işletme oluştuğu kabul
edilecektir.
İktisadi
kamu
kuruluşları,
Kanunda kullanılan bir kavramdır.
Bu
kavram,
kamu
idare
ve
kuruluşlarına bağlı tüm iktisadi
işletmeleri kapsar. Bu nedenle
iktisadi kamu kuruluşları, hem
kamu iktisadi teşebbüslerini hem
de iktisadi devlet teşekküllerini
kapsamı içine alır.
14
İktisadi
kamu
kuruluşlarının
vergilendirilmesi, bir bakıma kendi
kendini
vergilendirme
düşünülebilecekse
idarelerine
tanınması
gibi
de
vergi
kamu
ayrıcalığı
piyasadaki
serbest
rekabet koşullarını olumsuz yönde
etkileyecek
ve
özel
sektörün
gelişme imkanı ile mal ve ' hizmet
kalitesinin
artmasını
engelleyecektir.
Piyasa
ekonomisinin işleyişinin en etkin
şekilde sağlanması ve rekabetin
korunması açısından iktisadi kamu
kuruluşlarının vergilendirilmesinin
gereği açıktır.
Maddede ayrıca, yabancı kamu
idare
ve
kuruluşlarının
vergilendirilmesinde
de
aynı
vergilendirilme ilkelerinin geçerli
olduğu belirtilmektedir.
Derneklere ve vakıflara ait veya
15
bağlı olup, faaliyetleri devamlı
bulunan ticari, sınai
ve zirai
işletmeler ile benzer nitelikteki
yabancı işletmeler gelir vergisi
mükellefidirler. Ticari, sınai ve
zirai işletmenin belirlenmesinde
maddede yer alan koşullar dikkate
alınacak olup, iktisadi mahiyetteki
işletmelerin
belirgin
yukarıda
açıklandığı
bağlılık,
işletme
özellikleri,
üzere
özelliği
ve
devamlılıktır. Diğer bir anlatımla
iktisadi işletmenin unsurları, ticari
faaliyetin de temel özelliklerinden
olan,
bir
organizasyona
bağlı
olarak piyasa ekonomisi içerisinde
bedel karşılığı mal alım-satımı,
imalatı ya da hizmet ifaları gibi
faaliyetlerdir.
Kanun
bu
gibi
halleri tek tek saymak yerine,
demek ya da vakıf tarafından
piyasa ekonomisi içerisinde icra
16
edilen
iktisadi
faaliyetleri
ve
sermaye şirketi ya da kooperatif
dışında kalan tüm ticari, sınai ve
zirai işletmeleri kapsama almıştır.
Derneklere ve vakıflara ait veya
bağlı
olarak
faaliyet
gösteren
iktisadi işletmelerce elde edilen
kazançlar üzerinden tarh edilecek
gelir vergisinin muhatabı anılan
iktisadi işletmelerdir. Ancak, bu
işletmelerin
ayrı
kişiliklerinin
olmaması
halinde
muhatabının
iktisadi
tarhiyatın
bir
tüzel
işletmenin ait veya bağlı olduğu
demek
ve
vakıfların
olacağı
tabiidir.
Demekler,
5253
sayılı
Demekler
Kanununa göre kurulmaktadır. Bazı
demekler
ise
özel
kanunla
kurulabilmektedir. Ne şekilde kurulursa
kurulsun derneklere ait veya bağlı
yukarıda nitelikleri açıklanan iktisadi
17
işletmeler,
Kanun
ile
muafiyet
tanınmadığı müddetçe gelir vergisi
mükellefidir.
Bu
şartları
taşıyan
demek
veya
vakıfların iktisadi işletmeleri;
-
Kazanç
gayesi
güdüp
gütmediklerine,
-
Faaliyetin, kanunla verilmiş
görevler
arasında
bulunup
bulunmamasına,
-
Tüzel
kişiliğe
sahip
olup
olmamalarına,
-
Bağımsız
muhasebelerinin
bulunup bulunmamasına,
-
Kendilerine
tahsis
veya
işyerlerinin
sermaye
edilmiş
olup
olmadığına,
bakılmaksızın vergiye tabi tutulurlar.
Ayrıca, söz konusu mükellef grubunca
satılan mal veya hizmet bedelinin
sadece maliyeti karşılayacak kadar
olması, kâr edilmemesi veya kârın
18
kuruluş amaçlarına tahsis
edilmesi
bunların iktisadi işletme olma vasfım
Kazanç
amacı
dahi
olmasa
sağlama
işletmenin
konusunun ve faaliyetinin; her türlü
mal ve hizmet satışı, kiralaması ya da
bunlara benzer şekillerde olması ve
devamlı olması durumlarında da demek
ya da vakıflara ait iktisadi işletme
oluştuğu kabul edilecektir.
Kanunun uygulanmasında sendikaların
demek, cemaatlerin ise vakıf sayılacağı
belirtilmektedir.
Vergi
uygulamaları
bakımından demek olarak kabul edilen
odalar,
bunların
borsalar,
üst
meslek
kuruluşları
örgütleri,
ve siyasi
partiler ile vakıf olarak kabul edilen
sandıklar gelir vergisi mükellefiyeti
kapsamında
olmayıp,
söz
kuruluşların
iktisadi
işletmelerinin
konusu
bulunması durumunda bunlar her hal ve
takdirde
gelir
vergisine
tabi
19
olacaklardır.
Bakanlar Kurulunca derneklere kamuya
yararlı
statüsü,
vakıflara
vergi
muafiyeti tanınması, bunların iktisadi
işletmelerinin
mükellefiyetlerini
etkilemeyecektir. Dolayısıyla, bizzat
kendileri mükellef olmayan demek
veya vakıfların iktisadi işletmelerinin
oluşması
iktisadi
durumunda,
işletmeler
söz
gelir
konusu
vergisinin
mükellefi olacaklardır. Örneğin, özel
kanunlarla her türlü vergi ve harçtan
muaf tutulan bir derneğin maden suyu
işletmesi,
bir
iktisadi
işletme
bu
faaliyet
oluşturacağından,
gelirlerinin derneğin amacına tahsis
edilecek olması halinde dahi gelir
vergisinin
konusuna
dâhil
edilip
vergilendirilmesi gerekmektedir.
Öte yandan, demek ve vakıfların elde
ettikleri gelirlerin vergi kesintisine tabi
tutulan gayrimenkul sermaye iratları,
20
mevduat faizleri, katılım hesapları kar
payları, repo gelirleri ve değer artış
kazançlarından ibaret olması halinde,
elde edilen bu gelirler dolayısıyla,
demek veya vakfa bağlı iktisadi işletme
oluşmayacağı
hüküm
altına
alınmaktadır.
Yabancı
devletler
ile
ekonomik
ilişkilerimizin artması nedeniyle iş
ortaklıklarının sayısı da artmakta olup,
bu
kuruluşlar
kazanç
paylaşımı
amacıyla kurulmakta ve belli bir işin
birlikte yapılmasını yüklenmektedirler.
Bu şekilde oluşturulan iş ortaklıklarının
kendi
aralarında
oluşturdukları
ortaklıklar da bu kapsamdadır. İş
ortaklıkları bir işin bölümlerini ayrı ayrı
taahhüt
eden
konsorsiyumlardan
(yüklenen)
bu
noktada
farklılaşmaktadırlar.
21
Mükellefler:
MADDE
3-
Tam mükellefiyet
MADDE 5- Devletler vergilendirme
Tam MADDE 5- (1) Aşağıda yazılı gerçek kişiler,
(1)
konusundaki hakkını, vatandaşlık bağı
Madde 3 – Aşağıda yazılı mükellefiyet: Kanunun 1 inci Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri gelirlerin
olup
gerçek kişiler Türkiye içinde maddesinde sayılı kurumlardan tamamı üzerinden vergilendirilirler:
ülkesinde yaşayan herkesin veya nerede
ve
Türkiye’de yerleşmiş olanlar;
yaşarsa yaşasın kendisine vatandaşlık
22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk
bağı ile bağlı bulunan kişilerin gelirleri
elde Medenî Kanununa göre Türkiye’de yerleşim yeri
üzerinde kullanabilmektedir. Belli bir
dışında
elde
ettikleri kanunî veya iş merkezi Türkiye'de a)
kazanç ve iratların tamamı bulunanlar, gerek Türkiye içinde 1)
üzerinden vergilendirilirler:
1.
Türkiye'de
gerekse
Türkiye
yerleşmiş ettikleri
dışında
kazançların
tamamı bulunanlar,
ülke
olmadığına
vatandaşının
olanlar;
üzerinden vergilendirilirler.
Geliş ve ayrılma günleri dâhil olmak
vatandaşları
2. (Değişik: 19/2/1963 -
(2) Dar mükellefiyet: Kanunun 1 üzere, oniki aylık kesintisiz bir dönemde, bir veya
işlemlerden
202/1 md.) Resmi daire ve inci
maddesinde
2)
sayılı birkaç seferde toplam yüzseksenüç gün veya daha
müesseselere veya merkezi kurumlardan
kanunî
Türkiye'de bulunan teşekkül merkezlerinin
her
daire, Türkiye'de
müessese,teşekkül
ve kazançları
teşebbüslerin
dolayısiyle
elde
kazanç
hangi
ülkenin
de yüzseksenüç günün dolduğu takvim yılı itibarıyla
tespitinde yani vergi yasalarının yer
Yüzseksenüç
günün
hesabında
geçici
ettikleri ayrılmalar Türkiye’de kalma süresini kesmez.).
Resmi daire ve müesseselere veya
merkezi Türkiye’de bulunan her türlü kurum,
kazanç
bakımından uygulanmasında mülkilik
ilkesi, şahsilik ilkesi ve karma ilke
olmak
üzere
varlığından
üç
söz
1
temel
ilkenin
edilebilir.
Bu
bağlamda söz konusu vergilendirme
yetkisinin ülkede yaşayan vatandaş,
Türk vatandaşları (Bu kişilerden, bulundukları
yabancı ve yurtsuzları da kapsayacak
a) 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı ülkelerde elde ettikleri gelirleri dolayısıyla gelir
şekilde uygulanması mülkilik ilkesi;
ve Vergi Usul Kanunu hükümlerine vergisine veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş
ülkenin milli sınırlan içinde yaşayıp
bulundukları memleketlerde
ettikleri
gelirin
ve bunların işleri dolayısıyla yabancı ülkelerde oturan
vatandaşları (Bu gibilerden, iratlardan oluşur:
elde
doğan
ikisi
üzerinden b)
aşağıdaki
olduğu
vergileme hakkına sahip olduğunun
(3) Dar mükellefiyette kurum kuruluş, teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup
memleketlerde oturan Türk kazancı,
yapmış
ülke
iş fazla Türkiye’de kalanlar (Tam mükellefiyet,
işleri vergilendirilirler.
yabancı
ile
diğer
ve
ve teşebbüslere bağlı olup adı Türkiye'de bulunmayanlar, sadece doğar.
geçen
bakılmaksızın
22
iratları
dolayısiyle
Gelir uygun Türkiye'de iş yeri olan bulunanlar,
bu
gelirleri
üzerinden
ayrıca
yaşamadığına
Vergisine veya benzeri bir veya daimî temsilci bulunduran vergilendirilmezler.).
vatandaşlara
vergiye
ilkesi;
tabi
tutulmuş yabancı kurumlar tarafından bu (2)
bulunanlar, mezkür kazanç yerlerde
veya
bu
Aşağıda yazılı yabancılar Türkiye’de
temsilciler yüzseksenüç günden fazla kalsalar dahi yerleşmiş
ve iratları üzerinden ayrıca vasıtasıyla yapılan işlerden elde sayılmazlar:
her
bakılmaksızın
bütün
uygulanması
iki
ilkenin
şahsilik
bir
arada
uygulanması ise karma ilke olarak
adlandırılmaktadır.
vergilendirilmezler.)
edilen ticarî kazançlar (Bu şartları a)
Belli ve geçici görev veya iş için
Buna paralel olarak ülkeler, özellikle
Türkiye'de yerleşme:
taşısalar bile kurumların ihraç Türkiye’ye gelen bilim adamları, Türkiye’de kalma
küreselleşme ile birlikte bahsi geçen
Madde 4 – Aşağıda yazılı edilmek üzere Türkiye'de satın süresi üç tam yılı aşmamış olan; iş adamları,
prensiplerden hareketle vergilendirme
kimseler
yetkilerini
Türkiye'de aldıkları
yerleşmiş sayılır:
1.
İkametgahı
malları
satmaksızın
Türkiye'de uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve
yabancı
ülkelere durumları bunlara benzeyen diğer kimseler.
Türkiye'de göndermelerinden
doğan b)
Eğitim, tedavi, istirahat veya seyahat
kullanırken
kaynak,
ikametgâh ve uyrukluk olmak üzere üç
ilke benimsemişlerdir. Kaynak ilkesi,
bulunanlar
kazançlar, Türkiye'de elde edilmiş maksadıyla gelenler.
bir ülkenin egemenlik alanında doğan
(İkametgah,Kanunu
sayılmaz. Türkiye'de satmaktan c)
ve vergiye tabi olan her türlü gelir
Medeninin
19
uncu
ve maksat, alıcı veya satıcının ya da gibi
Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık
elde
olmayan
nedenlerle
Türkiye’de
mütaakıp maddelerinde yazılı her ikisinin Türkiye'de olması alıkonulmuş veya kalmış olanlar.
veya
olan yerlerdir);
satış
sözleşmesinin (3)
2. (Değişik: 19/2/1963 - Türkiye'de yapılmasıdır.).
202/2 md.) Bir takvim yılı
b)
Türkiye'de
bulunan
olarak
altı
aydan
fazla
c) Türkiye'de elde edilen serbest
vergilendirilmesini,
ikametgâh
ilkesi,
bir
devletin
Kanuni veya iş merkezi Türkiye’de
egemenliği altında ikamet eden kişilerin
bulunan kurumlar, Türkiye içinde ve dışında elde
gerek o ülkede gerekse o ülke dışında
ziraî ettikleri
içinde Türkiye'de devamlı işletmeden elde edilen kazançlar.
unsurunun
kazançlarının
vergilendirilirler.
tamamı
üzerinden
elde
ettiği
gelir
unsurlarının
vergilendirilmesini, uyrukluk ilkesi ise
o ülkeye vatandaşlık bağı ile bağlı olan
oturanlar (Geçici ayrılmalar meslek kazançları.
herkesin söz konusu gelir unsurlarını
Türkiye'de oturma süresini
hangi
ç) Taşınır ve taşınmazlar ile
ülkede
elde
ettiğine
23
Türkiye'de
kesmez.)
hakların
Yerleşme sayılmıyan haller:
kiralanmasından
elde
edilen
bakılmaksızın vatandaşlık bağlarının
bulunduğu
ülke
tarafından
Madde 5 – Aşağıda yazılı iratlar.
vergilendirilmesini ifade etmektedir.
yabancılar memlekette altı
Ülkemiz vergi sistemi yukarıda bahsi
d) Türkiye'de elde edilen menkul
aydan fazla kalsalar dahi, sermaye iratları.
geçen
Türkiye'de
e) Türkiye'de elde edilen diğer
sentezine dayanmaktadır. Bu bağlamda,
sayılmazlar:
kazanç ve iratlar.
Kanunda tam mükellefiyet esasına göre
1. Belli ve geçici görev veya
(4) Bu maddede belirtilen kazanç
vergilendirmede ikametgâh ve uyrukluk
iş için Türkiye'ye gelen iş, veya iratlar ile gelir unsurlarının
ilkesi benimsenirken, dar mükellefiyet
ilim
ve
esasında vergilendirmede kaynak ilkesi
temsilci
benimsenmiştir. Bunun sonucu olarak
konularında,
tam mükellefler hem Türkiye’de hem
durumları bunlara benziyen 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı
de Türkiye dışında elde ettikleri gelirler
diğer kimselerle tahsil veya Gelir Vergisi Kanununun ilgili
üzerinden
tedavi veya istirahat veya hükümleri uygulanır.
mükellefler sadece Türkiye’de elde
ve
yerleşmiş
fen
adamları, Türkiye'de
elde
uzmanlar, memurlar, basın ve Türkiye'de
yayın
muhabirleri
veya
Tutukluk,
hastalık
olmıyan
daimî
ve bulundurulması
seyahat maksadiyle gelenler;
2.
edilmesi
(5) Kanunî merkez: Vergiye tâbi
hükümlülük kurumların kuruluş kanunlarında,
gibi
elde tüzüklerinde,
ana
üç
ettikleri
vergilendirme
ilkesinin
vergilendirilirken,
gelirler
dar
üzerinden
vergilendirilmektedir.
statülerinde
Kanunda gelir vergisi mükellefiyeti tam
sebeplerle veya sözleşmelerinde gösterilen
ve dar mükellefiyet olmak üzere ikiye
Türkiye'de alıkonulmuş veya merkezdir.
ayrılmaktadır.
Kanunun
3
üncü
kalmış olanlar.
maddesinde sayılan gelir unsurlarını
işlemlerin fiilen toplandığı ve
elde eden gerçek kişiler, Türkiye’de
24
yönetildiği merkezdir.
yerleşmiş olup olmadıklarına göre,
kurumlar
ise
merkezlerinin
kanuni
veya
Türkiye’de
iş
olup
olmadığına göre tam mükellefiyet veya
dar
mükellefiyet
esasında
vergilendirilmektedir.'
Türk Medenî Kanununun 19 uncu
maddesinde bir kimsenin sürekli kalma
niyetiyle
tanımlanan
oturduğu
yerleşim
yer
yerine
olarak
sahip
bulunan gerçek kişiler, resmi kurum ve
kuruluşlara veya merkezi Türkiye’de
bulunan her türlü kurum ve kuruluşlara
bağlı olup söz konusu kurum ve
kuruluşların işleri dolayısıyla yabancı
ülkelerde oturan Türk vatandaşları ile
Türkiye’de yerleşmiş olanların gerek
Türkiye’de gerekse Türkiye dışında
elde
ettikleri
üzerinden
gelirlerin
tamamı
vergilendirilmeleri
amaçlanmaktadır. Söz konusu resmi
kurum ve kuruluşlara veya merkezi
25
Türkiye’de bulunan her türlü kurum ve
kuruluşlara
bağlı
olup
yabancı
ülkelerde oturan Türk vatandaşlarının
bulundukları ülkelerde elde ettikleri
kazanç ve iratların o ülkede gelir
vergisi veya benzeri bir vergiye tabi
tutulmuş olması halinde, bu kazanç ve
iratların
Türkiye’de
vergilendirilmesini
ayrıca
önlemek
üzere
bendin sonuna eklenen parantez içi
hükümle
mükerrer
vergi
ödenme
ihtimali de bertaraf edilmektedir.
Yerleşmiş
sayılma
kavramının
uluslararası anlaşma modellerine göre
hazırlanan
Çifte
Vergilendirmeyi
Önleme Anlaşmaları ile paralel hale
getirilmesi amacıyla, geliş günü dâhil
olmak üzere, oniki aylık herhangi bir
kesintisiz dönemde bir veya birkaç
seferde toplam yüzseksenüç gün veya
daha
fazla
Türkiye’de
Türkiye’de
yerleşmiş
kalanlar
sayılmaktadır.
26
Böylece, yerleşmiş sayılmada halen bir
takvim yılında altı ay olarak uygulanan
süre oniki aylık kesintisiz dönemde
yüzseksenüç gün olarak değiştirilerek
diğer ülke mukimi gerçek kişilerin
mükellefiyet durumlarının tespitinde
uluslararası mevzuat ile iç mevzuatımız
uyumlu hale getirilmektedir.
Türkiye’de yerleşmiş sayılanlarda tam
mükellefiyet
yüzseksenüç
günün
dolduğu takvim yılı itibarıyla doğacak
olup yüzseksenüç günün hesabında
geçici ayrılmaların Türkiye’de kalma
süresini kesmeyeceği hüküm altına
alınarak
muvazaalı
durumların
önlenmesi amaçlanmıştır.
Ayrıca, belli ve geçici görev veya iş
için Türkiye’ye gelen bilim adamları ile
eğitim, tedavi, istirahat veya seyahat
maksadıyla
gelen
yabancılar
yüzseksenüç günden fazla Türkiye’de
kalsalar dahi Türkiye’de yerleşmiş
27
sayılmamaktadır. Ancak, belli ve geçici
bir görev veya iş için Türkiye’ye gelen
iş adamları, uzmanlar, memurlar, basın
ve yayın muhabirleri ve durumları
bunlara
benzeyenlerin
Türkiye’de
kalma sürelerinin üç tam yılı yani
bindoksanbeş günü aşması halinde,
bunlar bu sürenin dolduğu takvim yılı
itibarıyla
Türkiye’de yerleşmiş sayılmakta ve
tam
mükellefiyet
esasına
göre
gerek Türkiye’de gerekse Türkiye
dışında elde ettikleri gelirlerinin
tamamı
üzerinden
vergilendirilmektedir. Tutukluluk,
hükümlülük veya hastalık gibi elde
olmayan
nedenlerle
Türkiye’de
alıkonulmuş veya kalmış olanlar
kalma süreleri yüzseksenüç günden
fazla
olsa
dahi
Türkiye’de
yerleşmiş sayılmamaktadır.
Kurumlar ise Kanunun 2 nci
28
maddesinde
tanımlanan
kanuni
veya iş merkezlerinin Türkiye’de
bulunup bulunmadığına göre tam
mükellefiyet veya dar mükellefiyet
esasında
vergilendirilmektedir.
Kanuni merkezden kasıt, vergiye
tabi
kurumların
kanunlarında,
kuruluş
tüzüklerinde,
ana
statülerinde veya sözleşmelerinde
gösterilen merkezdir. İş merkezi
olarak ise iş bakımından işlemlerin
bilfiil toplandığı ve yönetildiği
merkez
dikkate
Kumrulardan;
alınacaktır.
kanuni
veya
iş
merkezleri Türkiye’de bulunanlar,
tam mükellefiyet esasında gerek
Türkiye içinde gerekse Türkiye
dışında elde ettikleri kazançların
tamamı üzerinden, kanuni ve iş
merkezlerinin
Türkiye’de
mükellefiyet
her
ikisi
de
bulunmayanlar,
dar
esasında
sadece
29
Türkiye’de elde ettikleri kazançları
üzerinden vergilendirilmektedir.
Mükellefler ve mevzuu:
Madde
6
–
(Değişik:
24/12/1980 - 2361/2 md.)
MADDE
3-
Tam MADDE 6- (1) Tam mükellefiyet esasında
(1)
mükellefiyet: Kanunun 1 inci vergilendirilmeyen gerçek kişiler ve kurumlar,
Türkiyede yerleşmiş olmayan maddesinde sayılı kurumlardan sadece
gerçek
kişiler
Türkiye'de
elde
MADDE 6- Türkiye’de yerleşmiş
Dar mükellefiyet
Türkiye’de
elde
ettikleri
gelir
veya
sadece kanunî veya iş merkezi Türkiye'de kazançlar üzerinden vergilendirilirler.
ettikleri bulunanlar, gerek Türkiye içinde (2)
kazanç ve iratlar üzerinden gerekse
Türkiye
dışında
mükellefiyete
(sayılmayan)
gerçek
kişiler ile kanuni ve iş merkezi
Türkiye’de bulunmayan kurumların
sadece Türkiye’de elde ettikleri
tabi
olanlar
elde bakımından gelirin veya kazancın Türkiye’de elde
mükellefiyet
esasına
göre
ettikleri
Kazanç veya iradın
üzerinden vergilendirilirler.
Ticari kazançlarda: Kazanç sahibinin
bağlanmakta ve bu esaslar gelir
Türkiye'de elde edilmesi:
(2) Dar mükellefiyet: Kanunun 1 Türkiye’de işyerinin olması veya daimi temsilci
unsurları itibarıyla açıklanmaktadır.
7
–
(Değişik: inci
tamamı edilmesi aşağıdaki şartlara göre belirlenir:
gelir ve kazançları üzerinden dar
vergilendirilirler.
Madde
kazançların
Dar
olmayan
maddesinde
a)
sayılı bulundurması ve kazancın bu yerlerde veya bu
27/3/1969 - 1137/1 md.) Dar kurumlardan
kanunî
mükellefiyete tabi kimseler merkezlerinin
her
ve
ikisi
vergilendirilmeleri belirli esaslara
Dar mükellef gerçek kişi veya
iş temsilciler vasıtasıyla sağlanması (Bu şartları
kurumun Türkiye’de ticari kazanç
de taşısalar
elde edebilmesi için Türkiye’de bir
dahi
iş
merkezi
Türkiye’de
bakımından kazanç ve iradın Türkiye'de bulunmayanlar, sadece bulunmayanlardan, ihraç edilmek üzere Türkiye’de
işyerinin
Türkiye'de
temsilci
elde
edildiği Türkiye'de
elde
aşağıdaki şartlara göre tayin kazançları
ettikleri satın aldıkları malları Türkiye’de satmaksızın
üzerinden yabancı ülkelere gönderenlerin bu işlerden doğan
kazançları Türkiye’de elde edilmiş sayılmaz.
olunur:
vergilendirilirler.
1. (Değişik: 31/12/1981 -
(3) Dar mükellefiyette kurum Türkiye’de satmaktan maksat, alıcı veya satıcının
2574/1
md.)
Ticari kazancı,
aşağıdaki
kazanç
ve veya her ikisinin Türkiye’de olması veya iş veya
olması
veya
daimi
bulundurması
gerekmektedir. Gelir vergisi ise bu
yerlerde
vasıtasıyla
veya
bu
temsilciler
sağlanan
kazançtan
alınmaktadır. Ancak, Türkiye’de
30
kazançlarda:
Kazanç iratlardan oluşur:
sahibinin
Türkiye'de
işleme ilişkin sözleşmenin Türkiye’de yapılmış
bir işyeri veya daimi temsilcisi
a) 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı olması veya işin ya da işlemin Türkiye’den
bulunsa dahi iş merkezi Türkiye’de
işyerinin olması veya daimi Vergi Usul Kanunu hükümlerine yürütülmüş ya da yönetilmiş olmasıdır.).
bulunmayanlardan, ihraç edilmek
temsilci
üzere Türkiye’de satın aldıkları
bulundurması
ve uygun Türkiye'de iş yeri olan b)
Zirai
kazançlarda:
Zirai
faaliyetlerin
kazancın bu yerlerde veya bu veya daimî temsilci bulunduran Türkiye’de yapılması.
mallan
temsilciler
yabancı ülkelere gönderenlerin, bu
vasıtasiyle yabancı kurumlar tarafından bu c)
sağlanması (Bu şartları haiz yerlerde
olsalar
dahi
iş
Hizmetin Türkiye’de ifa edilmiş ya da
temsilciler 1)
olması
veya
Türkiye’de
edilen ticarî kazançlar (Bu şartları değerlendirilmesi.
bulunmayanlardan,
satın
bu
merkezi vasıtasıyla yapılan işlerden elde edilmekte
Türkiye'de
edilmek
veya
Ücretlerde:
üzere
aldıkları
ihraç taşısalar bile kurumların ihraç 2)
imal aldıkları
malları
ettikleri malları Türkiye'de satmaksızın
Türkiye’de
bulunan
kurum
ve
satmaksızın
Türkiye'de denetçilerine, tasfiye memurlarına ait huzur hakkı,
yabancı
ülkelere aidat,
yabancı göndermelerinden
ikramiye
satmaksızın
işlerden elde ettikleri kazançlar
Türkiye’de
'
elde
edilmiş
sayılmamakta ve gelir vergisine
Türkiye'de edilmek üzere Türkiye'de satın kuruluşların yönetim kurulu başkan ve üyelerine,
veya
Türkiye’de
ve
benzerlerinin
Türkiye’de
doğan değerlendirilmesi.
tabi
tutulmamaktadır.
düzenleme
ile
dar
Yapılan
mükellefin,
Türkiye’den temin ettiği malları hiç
bir surette Türkiye’de satmaması
halinde, Türkiye’de yalnızca mal
memleketlere gönderenlerin kazançlar, Türkiye'de elde edilmiş ç) Serbest meslek kazançlarında: Serbest meslek
teminine imkan sağlayan bir alan
bu işlerden doğan kazançları sayılmaz. Türkiye'de satmaktan faaliyetlerinin
(yer) bulundursa dahi vergiye tabi
Türkiye'de
elde
Türkiye’de
yapılması
veya
edilmiş maksat, alıcı veya satıcının ya da Türkiye’de değerlendirilmesi.
sayılmaz.)
her ikisinin Türkiye'de olması d)
Türkiye'de satmaktan maksat, veya
satış
b)
Türkiye'de
sermaye
iratlarında:
sözleşmesinin Taşınmazın Türkiye’de bulunması, 37 nci maddede
alıcı veya satıcının veya her Türkiye'de yapılmasıdır.).
ikisinin Türkiye'de olması
Gayrimenkul
gelir veya kazanç doğmayacağının
bulunan
sayılan mal ve hakların Türkiye’de kiralanması,
ziraî kullanılması veya Türkiye’de değerlendirilmesi.
veya satış aktinin Türkiye'de işletmeden elde edilen kazançlar.
Menkul
sermaye
iratlarında:
kabulü gerekir. Alıcı veya satıcıdan
herhangi
bulunması
birisinin
veya
Türkiye’de
satış
akdinin
Türkiye’de yapılması ya da işin
Sermayenin veya
işlemin
Türkiye’den
31
yapılmış
olmasıdır.
İş
c) Türkiye'de elde edilen serbest Türkiye’de yatırılmış olması.
merkezinden maksat ise, iş meslek kazançları.
bakımından
muamelelerin
e)
Diğer kazanç ve iratlarda: Bu kazanç ve
ç) Taşınır ve taşınmazlar ile iratları doğuran işin veya muamelenin Türkiye’de
bilfiil toplandığı ve idare hakların
edildiği merkezdir.
Türkiye'de ifa edilmesi veya Türkiye’de değerlendirilmesi.
kiralanmasından
elde
sermaye iratları.
3. Ücretlerde:
e) Türkiye'de elde edilen diğer veya
olması
veya
değerlendirilmesi;
Türkiye'de
elde
b) (Değişik: 24/12/1980 - Türkiye'de
edilmesi
daimî
2361/3 md.) Türkiye'de kain bulundurulması
ve
temsilci
. Dar mükellefiyete tabi gerçek kişi
Türkiye
etmiş sayılabilmeleri için; zirai
dışında yapılması halinde ise bedelin, ödeyenin
faaliyetlerin Türkiye’de yapılması,
nam
ödenmesidir.
ve
hesabına
Ödemenin
yapılanın
hizmetin Türkiye’de ifa edilmiş
Türkiye’deki hesaplarına intikal ettirilmesi veya
veya edilmekte olması, mesleki
(4) Bu maddede belirtilen kazanç kazancından ayrılmasıdır.
Türkiye'de veya iratlar ile gelir unsurlarının
uygulanmayacaktır.
veya kazançlarını Türkiye’de elde
edilmesi;
edilmekte
istisna
bir iş ya da işlemin karşılığı olan bedelin
d) Türkiye'de elde edilen menkul Türkiye’de
veya
bu
veya kurumların anılan gelirlerini
faaliyetlerin Türkiye'de icra
a) Hizmetin Türkiye'de ifa kazanç ve iratlar.
hallerinde,
Türkiye’de değerlendirmeden maksat,
edilen (3)
2. Zirai kazançlarda: Zirai iratlar.
edilmiş
yürütülmüş veya yönetilmiş olması
ödeme
faaliyetin Türkiye’de ifa edilmiş
olması
veya
değerlendirilmesi,
gayrimenkul sermaye iratlarında
gayrimenkulün
Türkiye’de
konularında,
bulunması, bu mahiyetteki mal ve
müesseselerin idare meclisi 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı
hakların Türkiye’de kiralanması,
başkan
kullanılması
ve
üyelerin, Gelir Vergisi Kanununun ilgili
denetçilerine,
tasfiye hükümleri uygulanır.
memurlarına ait huzur hakkı,
aidat,
ikramiye
benzerlerinin
değerlendirilmesi;
ve kurumların kuruluş kanunlarında,
ana
Türkiye’de
değerlendirilmesi,
(5) Kanunî merkez: Vergiye tâbi
Türkiye'de tüzüklerinde,
veya
menkul
sermaye iratlannda sermayenin
Türkiye’de
yatırılmış
olması,
statülerinde
diğer kazançlarda ise bu kazanç ve
veya sözleşmelerinde gösterilen
iratları doğuran iş veya işlemlerin
32
4.
Serbest
kazançlarında:
meslek merkezdir.
Türkiye’de
Serbest
Türkiye’de
değerlendirilmesi
gerekmektedir.
Ancak,
faaliyetlerinin işlemlerin fiilen toplandığı ve
meslek
ifa
edilmesi
veya
yabancı
Türkiye'de icra edilmesi veya yönetildiği merkezdir.
kurumların Türkiye’de ücret geliri
Türkiye'de değerlendirilmesi;
elde etmesi, bir mensubunu veya
5.
sermaye
personelini tahsis etmesi, bu şahsın
Gayrimenkulün
yabancı kurum hiyerarşisine dâhil
Türkiye'de bulunması ve bu
olarak firmaya Türkiye’de hizmet
mahiyetteki mal ve hakların
verilmesi veya bu hizmet bedelinin
Türkiye'de kullanılması veya
(yurtdışından fatura edilen bedel)
Türkiye'de değerlendirilmesi;
Türkiye’de
6.
sermaye
suretiyle olmaktadır. Bu şekliyle
Sermayenin
ücret ile serbest meslek kazancı
Gayrimenkul
iratlarında:
Menkul
iratlarında:
gider
yazılması
Türkiye'de yatırılmış olması;
arasında fark bulunmadığından ve
7. Diğer kazanç ve iratlarda:
dar mükellef kurumun, Türkiye’de
Bu
hizmet ettiği kurum ya da kişiye
kazanç
doğuran
veya
işin
iratları
veya
bağımlı
olması
mümkün
muamelenin Türkiye'de ifa
olamayacağından
edilmesi
kurumların personeli vasıtasıyla bu
veya
Türkiye'de
yabancı
değerlendirilmesi; (1)
şekilde elde ettikleri kazançlar
Bu maddenin 3 üncü, 4 üncü,
serbest
5 inci ve 7 nci bentlerinde
sayılmaktadır.
meslek
kazancı
33
sözü
edilen
değerlendirmeden
Ayrıca, maddenin sonunda Türkiye’de
maksat,
ödemenin
değerlendirme
Türkiye'de
yapılması
veya
yabancı
kavramı
açıklanmaktadır.
ödeme
memlekette
yapılmışsa,
Türkiye'de
ödiyenin
veya
nam
ve
hesabına
ödeme
yapılanın
hesaplarına intikal ettirilmesi
veya karından ayrılmasıdır.
Vergiden muaf esnaf:
Esnaf muaflığı
MADDE 7- Maddede vergiden muaf
Madde 9 – (Değişik: birinci
MADDE 7- (1) Ticaret ve sanat erbabından
esnafa
cümle: 22/7/1998 - 4369/26
aşağıda yazılı şekil ve surette çalışanlar gelir
düzenlenmektedir.
md.)
Söz konusu madde ile çok küçük
ve
sanat
vergisinden muaftır:
aşağıda
yazılı
a)
Ticaret
erbabından
ilişkin
hükümler
Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak
çapta iş yapan, kazancı ile ancak
şekil ve suretle çalışanlar
şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın
geçimini sağlayan, gelir seviyesi
gelir vergisinden muaftır.
perakende
yeterli
1. Motorlu nakil vasıtaları
eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan
vergisinden
kullanmamak şartı ile gezici
ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye
sağlanmaktadır.
olarak
işyeri
ve temizlik maddelerini ve sabit işyerlerinin
vergi ödevlerini yerine getirmekte
açmaksızın perakende ticaret
önünde sergi açmak suretiyle o işyerlerinde satışı
güçlük
veya
bir
ticaret
ile
iştigal
edenler
(giyim
olmayan
kişilerin
gelir
muaf
tutulmaları
Bu
muafiyetten,
çekecek
olan
kişilerin
34
ile iştigal edenler (Giyim
yapılan aynı neviden mallan satanlar hariç).
eşyalarıyla
b)
zati
ve
süs
yararlandırılması hedeflenmektedir.
Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve
Maddede belirtilen şartlan taşıyan
eşyaları, değeri yüksek olan
doğrudan doğruya tüketiciye iş yapan hallaç,
kişiler
ev eşyaları ile pazar takibi
kalaycı,
yararlandırılacaktır.
suretiyle gıda, bakkaliye ve
ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber,
taşımayanlar ise durumlarına göre
temizlik maddelerini ve sabit
nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır
basit usulde veya gerçek usulde
iş yerlerinin önünde sergi
yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı.
vergilendirilecektir.
açmak
c)
suretiyle
o
iş
lehimci,
musluk
tamircisi,
çilingir,
18 inci madde kapsamına girenler hariç
muafiyetten
Şartlan
Maddenin birinci fıkrasında esnaf
yerlerinde satışı yapılan aynı
olmak üzere, köylerde gezici olarak her türlü sanat
muaflığı
neviden
işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir
bentler halinde sayılmıştır.
işyeri
-
hariç)
2.
malları
satanlar
(1)
Bir
işyeri
açmaksızın
açmak
suretiyle
yapanlardan
17
nci
kapsamında
bulunanlar
Motorlu nakil vasıtaları
maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c)
kullanmadan gezici olarak veya bir
gezici olarak ve doğrudan
bentlerinde yazılı şartlan haiz bulunanlar.\
işyeri açmaksızın perakende ticaret
doğruya müstehlike iş yapan
ç) Nehir, göl, deniz ve su geçitlerinde motorsuz ve
ile iştigal edenler esnaf muaflığı
hallaç,
kalaycı,
lehimci,
makinesiz nakil aracı işletenler ile hayvanla veya
kapsamında olacaktır. Ancak, sabit
musluk
tamircisi,
çilingir,
bir adet hayvan arabası ile yük ve yolcu
işyerlerinin önünde sergi açmak
ayakkabı tamircisi, kundura
taşımacılığı yapanlar.
suretiyle o işyerlerinde satışı yapılan
boyacısı,
d)
berber,
nalbant,
Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan,
türden mallan satanlarca elde edilen
fotoğrafçı, odun ve kömür
hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya
kazançlar ile pazar takibi yaparak
kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve
sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin
faaliyette
hammallar gibi küçük sanat
ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan
yaptıkları emtianın nevi dikkate
erbabı;
çiftçiler.
alınarak muafiyet kapsamı dışında
bulunanlar
satışını
35
3. Köylerde gezici olarak her
e)
türlü
ile
robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç
-
uğraşanlar ile aynı yerlerde
olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve
olarak
aynı işleri bir işyeri açmak
dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde
tüketiciye iş yapan, hallaç, kalaycı,
suretiyle yapanlardan 47 nci
imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim,
lehimci, musluk tamircisi, çilingir,
maddede yazılı şartları haiz
dokuma
ayakkabı
bulunanlar (51 nci madde
mamuller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve
boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı,
şümulüne
turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça,
odun ve kömür kırıcısı, çamaşır
muafiyetten
yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü
yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük
faydalanamazlar);
işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi
sanat
4. Nehir, göl ve denizlerde ve
ürünleri işyeri açmaksızın satanlar (Bu ürünlerin,
yararlandırılmaktadır.
su geçitlerinde toplamı 50
pazar takibi suretiyle satılması ile ticari, zirai veya
kollarına benzeyen işlerle uğraşan
rüsum tonilatoya (50 rüsum
mesleki
küçük sanat erbabı da aynı şartlarla
tonilato
dahil)
kadar
mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak
muafiyetten faydalanacaktır.
makinesiz
veya
motorsuz
üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile
-
vasıtaları
işletenler;
kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak
türlü sanat işleriyle uğraşanlar ile
bir
belirlenen
aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri
nakil
sanat
hayvanla
hayvan
işleri
girenler
veya
bu
adet
arabası
ile
Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak
mamûlleri,
faaliyetleri
yerlerde
kırpıntı
deriden
dolayısıyla
satılması
gelir
üretilen
vergisi
muaflıktan
faydalanmaya engel değildir.).
tutulmaktadır.
açmak
Bir işyeri açmaksızın gezici
doğrudan
ve
tamircisi,
erbabı
doğruya
kundura
muafiyetten
Bu
meslek
Köylerde gezici olarak her
suretiyle
yapanlardan
Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak
Kanunun 17 nci maddesinin birinci
bentte yazılı ölçüler, birlikte
veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak
fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinde
yaşıyan
velayet
üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına
yazılı
altındaki çocuklar hakkında
münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü
muaflığından faydalanacaktır.
nakliyecilik
yapanlar
eşlerle
(Bu
f)
şartları
taşıyanlar
esnaf
36
veya
ortaklık
halindeki
hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu
Köylerde, sabit işyerinde faaliyette
işletmelerde, bu kimselerin
malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenlere
bulunanlar için basit usule tabi
veya
satanlar.
olmanın;
ortaklığın
işlettiği
kendi
işinde
bilfiil
vasıtalar toplu olarak nazara
g)
17 nci maddenin birinci fıkrasının (a),
çalışmak veya bulunmak, işyerinin
alınmak
(b) ve (c) bentlerinde yazılı şartlan haiz olanlardan
vergi değeri ile kira tutarına ilişkin
kendi ürettikleri ürünleri satanlara münhasır olmak
hadlere ve ticari, zirai veya mesleki
işlerinde
üzere el dokuma işleri, bakır işlemeciliği, çini ve
faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde
kullandıkları hayvan, hayvan
çömlek yapımı, sedef kakma ve ahşap oyma işleri,
gelir vergisi mükellefiyetine tabi
arabası, motor, traktör gibi
kaşıkçılık, bastonculuk, semercilik, yazmacılık,
olmamak
vasıtalar
yorgancılık, keçecilik, lüle ve oltu taşı işçiliği,
gerekmektedir. Ancak, basit usulün
hale
çarıkçılık, yemenicilik, oyacılık ve bunlar gibi
şartlarını taşımayan mükellefler bu
getirmeksizin ara sıra ücret
geleneksel, kültürel, sanatsal değeri olan ve
işlerinden elde ettikleri kazançlar
karşılığında eşya ve insan
kaybolmaya yüz tutan meslek kollarında faaliyette
nedeniyle esnaf muafiyetinden de
taşıyan çiftçiler;
bulunanlar.
yararlanamayacaklardır.
ğ) Bu fıkrada sözü edilen işlere benzerlik
-
gösterdikleri Maliye Bakanlığınca kabul edilen
su
ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler.
bakılmaksızın
suretiyle
tespit
edilir);
5.
Ziraat
veya
nakliyeciliği
6.
sandallarla
mutat
(Değişik:
5615/1
28/3/2007-
md.)
kullanılan
dikiş,
Evlerde
taşınması
Nehir, göl ve denizlerde ve
geçitlerinde
tonilatosuna
motorsuz
ve
Ticari, zirai veya mesleki kazancı
makinesiz nakil aracı işletenler ile
mutfak robotu, ütü ve benzeri
dolayısı ile gerçek usulde gelir vergisine tabi
hayvanla veya bir adet hayvan
makine ve aletler hariç olmak
olanlar ile yukarıda sayılan işleri gelir vergisi
arabası ile nakliyecilik yapanlar bu
üzere,
mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar
faaliyetleri
esnaf muaflığından faydalanamazlar.
muaflığından yararlanacaktır.
muharrik
nakış,
şartlanmn
kuvvet
kullanmamak ve dışarıdan
(2)
nedeniyle
esnaf
37
işçi
almamak
oturdukları
şartıyla;
evlerde
(3)
Esnaf
muaflığından
faydalananlar
-
Ziraat
işlerinde
imal
faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve
kullandıkları
ettikleri havlu, örtü, çarşaf,
giderlerine ilişkin, gelir vergisi mükelleflerinden
arabası, motor, traktör gibi araçları
çorap, halı, kilim, dokuma
aldıkları belgeleri saklamak zorundadırlar.
mutat hale getirmeksizin ara' sıra
mamûlleri, kırpıntı deriden
(4)
üretilen
örgü,
olarak, milli piyango bileti satanlar ile 23/2/1995
insan
dantel, her nevi nakış işleri
tarihli ve 4077 sayılı Tüketicinin Korunması
sayılmayan
ve turistik eşya, hasır, sepet,
Hakkında Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin
çiftçiler bu faaliyetleri nedeniyle
süpürge, paspas, fırça, yapma
mallarım iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına
vergiden muaf esnaf kapsamında
çiçek, pul, payet, boncuk
kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar
değerlendirilecektir.
işleme, tığ örgü işleri, ip ve
yukarıdaki
-
urganları,
vergisinden muaftır.
mamûller,
tarhana,
erişte,
Bir işyeri açmaksızın münhasıran gezici
şartlarla
olmaksızın
gelir
ücret karşılığı başkalarının eşya ve
nakli
gibi
faaliyet
kullanan
Ev hanımlarının el işlerini
vergiden
muaf
(5)
şartları
olmaları ve onların iş yaşamına
açmaksızın
satanlar.
taşıyanlara talepleri-halinde vergi dairesince Esnaf
katılmaları konusunda önemli bir
ürünlerin,
pazar
Vergi Muafiyeti Belgesi verilir.
teşvik
takibi
ilişkin
zirai
işlerinde
değerlendirirken,
muaflığına
hayvan
mantı gibi ürünleri işyeri
Bu
Esnaf
sınırlı
hayvan,
sağlanmıştır.
Evlerde
suretiyle satılması ile ticarî,
(6)
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin
kullanılan dikiş ve nakış makinaları,
ziraî veya meslekî faaliyetleri
usul ve esaslar ile beşinci fıkrada belirtilen
mutfak robotu, ütü ve benzeri
dolayısıyla gelir ve kurumlar
Belgenin şekline, içeriğine ve iptaline ilişkin
makine ve aletlerin kullanılması
vergisi mükellefi olanların
hususları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
muafiyetten
düzenledikleri hariç olmak
(7)
üzere; düzenlenen kermes,
kesinti yoluyla alınan vergiye şümulü yoktur.
festival, panayır ile kamu
Bu muaflığın 61 inci madde uyarınca
yararlanmaya
engel
teşkil etmeyecektir. Ancak, evlerde
sanayi
tipi
yapabilen
veya
makine
seri
üretim
ve
aletleri
38
kurum
ve
kuruluşlarınca
geçici
olarak
belirlenen
kullanmak suretiyle kazanç elde
edenler
muafiyet
kapsamında
yerlerde satılması muaflıktan
değerlendirilmeyecektir.
faydalanmaya engel değildir.
Ayrıca havlu, örtü, çarşaf, çorap,
7.
hah,
(Ek:
4/6/2008-5766/8
kilim,
dokuma
mamûlleri,
md.) Ticari işletmelere ait
kırpıntı deriden üretilen mamûller,
atıkları mutat olarak veya
örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve
belli aralıklarla satın alanlar
turistik eşya, hasır, sepet, süpürge,
hariç olmak üzere, bir işyeri
paspas, fırça, yapma çiçek, pul,
açmaksızın kendi nam ve
payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri,
hesabına
kapı
ip ve urganlan, tarhana, erişte, mantı
kapı dolaşmak suretiyle her
gibi ürün ve mamullerin üretim ve
türlü
satışıyla iştigal edenler muafiyetten
münhasıran
hurda
maddeyi
toplayarak veya satın alarak
yararlanacaktır.
bu
ticaretini
kapsamındaki ürünler, -bentte yer
tekrar
alan ürünlerle sınırlı olmayıp bu
malların
yapanlara
veya
işleyenlere satanlar;
8.
(Değişik:
(1)
Muafiyet
ürünlere benzerlik gösteren diğer
31/5/2012-
ürünleri aym şartlarla üretip satanlar
6322/4 md.) Bu Kanunun 47
da
nci maddesinde yazılı şartları
değerlendirilecektir. Bu ürünlerin,
haiz
kendi
pazar takibi suretiyle satılması ile
ürettikleri ürünleri satanlara
ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri
olanlardan
muafiyet
kapsamında
39
münhasır olmak üzere el
işleri,
dolayısıyla gelir vergisi mükellefi
bakır
olanların düzenledikleri hariç olmak
işlemeciliği, çini ve çömlek
üzere; düzenlenen kermes, festival,
yapımı,
panayır
dokuma
sedef
kakma
ve
ile
kamu
ahşap oyma işleri, kaşıkçılık,
kuruluşlarınca
bastonculuk,
semercilik,
belirlenen
yazmacılık,
yorgancılık,
muaflıktan
işçiliği,
-
oyacılık
ve
satılması
Hurdacılık
hammadde
ve
olarak
faydalanmaya
olmayacaktır. '
yemenicilik,
geçici,
yerlerde
keçecilik, lüle ve oltu taşı
çarıkçılık,
kurum
engel
sektörünün
girdisini
oluşturan
ve
geleneksel,
evlerde biriktirilen, çöplüklerden veya
kültürel, sanatsal değeri olan
sokak aralarından toplanan ve geri
ve kaybolmaya yüz tutan
dönüşüm maddesi olarak adlandırılan,
meslek kollarında faaliyette
hurda metal, hurda plastik, hurda
bulunanlar;(1)
naylon, atık kağıt, hurda cam ile atık
9.
şişelerini geçimini sağlamak üzere
bunlar
(Ek:
gibi
31/5/2012-6322/4
md.) Yukarıdaki bentlerde
toplayarak
sözü edilen işlere benzerlik
malların
gösterdikleri
tekrar işleyenlere satan kişiler esnaf
Bakanlığınca
Maliye
kabul
edilen
veya
ticaretini
muaflığından
satın
alarak
yapanlara
bu
veya
faydalanacaktır.
ticaret ve sanat işleri ile
Muafiyetten
yararlanmak
için
işin
iştigal edenler.
kendi nam ve hesabına ve münhasıran
40
(İkinci
fıkra
Mülga:
kapı kapı dolaşılarak yapılması esastır.
22/7/1998 - 4369/26 md.)
Söz konusu işlerin devamlı olarak
(Üçüncü
yapılması
fıkra
mülga:
ya
da
motorlu
11/8/1999 - 4444/14 md.;
kullanılarak
Yeniden
muafiyetten yararlanmaya engel teşkil
düzenleme:
faaliyette
araç
bulunulması
md.)
etmeyecektir. Ancak, ticari işletmelere
Ticarî, ziraî veya meslekî
ait atıkları mutat olarak veya belli
kazancı dolayısı ile gerçek
aralıklarla satın alanlar söz konusu
usûlde Gelir Vergisine tâbi
muafiyetten faydalanamayacaktır.
olanlar ile yukarıda sayılan
-
28/3/2007-5615/1
Gelir
işleri
Vergisi
ve
Geleneklerimizi
ve
Kurumlar
kültürümüzü yansıtan, turizm alanında
mükelleflerine
da önemli gelir potansiyeli taşıyan,
bağlılık arz edecek şekilde
ancak
teknolojik
yapanlar esnaf muaflığından
küreselleşme
faydalanamazlar.
tehlikesiyle
gelişmeler
nedeniyle
karşı
ve
kaybolma
karşıya
bulunan
-
meslek kollarının; rekabet gücünün
4369/26 md.) Esnaf muaflığı
artırılması, desteklenmesi, değişim ve
şartlarını topluca taşıyanlar
dönüşümünün
bu
muaflıktan
amaçlanmaktadır.
yararlanabilmek
için
Teknolojik
(Ek
fıkra:
22/7/1998
ilgili
sağlanması
gelişmeler
ve
olumsuz
etkileri
esnaf odasına kayıt olmak ve
küreselleşmenin
durumlarını
nedeniyle kaybolmaya yüz tutan el
tevsik
etmek
41
suretiyle belediyeden "Esnaf
dokuma işleri, bakır işlemeciliği, çini
Muaflığı
ve çömlek yapımı, sedef kakma ve
Belgesi"
zorundadırlar.
hükümler:
almak
(Mülga
11/8/1999
-
fıkra:
4369/26
22/7/1998
md.)
muaflığından
oyma
işleri,
kaşıkçılık,
bastonculuk, semercilik, yazmacılık,
yorgancılık, keçecilik, lüle ve oltu taşı
4444/14 md.)
(Ek
ahşap
-
Esnaf
faydalananlar
işçiliği, çarıkçılık, yemenicilik, oyacılık
gibi
geleneksel,
kültürel,
sanatsal
değeri olan meslek kollarında faaliyette
faaliyetleri ile ilgili olarak
bulunanlar
satın aldıkları mallara ve
yararlanacaktır.
giderlerine ilişkin, gelir ve
maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve
kurumlar
vergisi
(c) bentlerinde yazılı şartlan haiz olup
aldıkları
kendi ürettiği ürünü satan bu kişiler,
mükelleflerinden
belgeleri
saklamak
zorundadırlar.
açarak
muaflığından
Kanunun
bu
17
nci
faaliyetlerini
Usul
yürütebilecek ve yanında mesleğin
Kanunu hükümlerine göre
devamının sağlanması için çırak ve
yoklamaya
yardımcı işçi çalıştırabilecektir.
yoklamaya
Vergi
işyeri
esnaf
yetkililer
veya
yetkililerle
Getirilen
muafiyet
hükmü
ile
birlikte belediye zabıtalarınca
geleneksel, kültürel, sanatsal değeri
müştereken
yapılan
olan ve kaybolmaya yüz tutan meslek
denetimlerde, vergiden muaf
kollarında faaliyette bulunan küçük
esnafın bir takvim yılı içinde
esnafın korunması amaçlanmıştır.
42
bir
defa
mal
alış
ve
Dolayısıyla, .yapılan faaliyetin;
giderlerine ilişkin belgeleri
-
yanında
şekilde ticari bir organizasyon içinde
bulundurmadığının
Seri üretime imkan sağlayacak
veya bulundurduğu belgenin
yapılması,
satışını
-
yaptığı
mal
hizmetle
ve
ilişkisinin
Sanayi tipi makine ve aletler
kullanılarak yürütülmesi,
olmadığının tespiti halinde,
-
"Esnaf
vasıtasıyla yapılması (mesleğin devamı
iptal
Muaflığı
edilir.
Belgesi"
Belgesi
edilenlerden
şartlarını
muaflık
taşıyanlar,
faaliyete
iptal
devam
aynı
etmek
veya
Üretimin
zorunlu
işçi
ve
nedenlerle
usta
işinde
yardımcı işçi ve çırak kullanılması
hariç),
-
Gelir
vergisi
mükelleflerine
istemeleri halinde yeniden
bağlılık arz edecek şekilde yapılması,
belge almak zorundadırlar.
-
(Değişik fıkra: 22/7/1998 -
ticari, zirai veya mesleki kazancı
4369/26
md.)
açmaksızın
Bir
işyeri
münhasıran
Başka bir faaliyetinden dolayı
dolayısıyla
gerçek
usulde
gelir
vergisine tabi olunması,
Başkaları tarafından üretilen
gezici olarak, milli piyango
-
bileti satanlar ile 4077 sayılı
ürünlerin
Tüketicinin
başkalarına ait ürünlerle birlikte kendi
Korunması
Hakkında
Kanuna
gerçek
tüzel
ve
göre
kişilerin
satışının
yapılması
veya
ürettiklerinin satışının yapılması,
hallerinde
söz
konusu
muafiyet
43
mallarını iş akdi ile bağlı
hükmünden faydalanılamayacaktır.
olmaksızın bunlar adına kapı
Bu fıkrada sözü edilen işlere benzerlik
kapı
gösterdikleri
dolaşmak
suretiyle
Maliye
Bakanlığınca
tüketiciye satanlar yukarıdaki
kabul edilen ticaret ve sanat işleri ile
şartlarla
iştigal
sınırlı
olmaksızın
edenler
de
esnaf
muaflığı
gelir vergisinden muaftır.
kapsamına alınabilecektir.,
(Ek fıkra: 31/5/2012 -6322/4
Maddenin
md.) Esnaf muaflığına ilişkin
muaflığından faydalanamayacaklar yer
şartları taşıyanlara talepleri
almaktadır. Buna göre; ticari, zirai veya
halinde
fıkrasında
ikinci
esnaf
vergi
dairesince
mesleki kazancı dolayısı ile gerçek
Vergi
Muafiyeti
usulde gelir vergisine tabi olanlar ile
Belgesi verilir. Bu belgenin
yukarıda sayılan işleri Gelir Vergisi
şekil ve muhtevasının tayin
mükelleflerine
ve
şekilde yapanlar esnaf muaflığından
Esnaf
tespiti
ile
iptali
ve
bağlılık
arz
edecek
uygulamaya ilişkin usul ve
faydalanamayacaktır.
esasları belirlemeye Maliye
Maddenin üçüncü fıkrası ile esnaf
Bakanlığı yetkilidir.
muaflığından
(Ek
fıkra:
26/12/1993
-
faaliyetleri
faydalananların
ile
94 üncü madde uyarınca
aldıkları belgeleri saklama zorunluluğu
tevkif
bulunmaktadır.
vergiye şümulü yoktur.
giderlere
satın
aldıkları
kesilen
ve
olarak
3946/6 md.) Bu muaflığın,
suretiyle
mal
ilgili
Ticari
ilişkin
faaliyetler
sırasında malın üretiminden tüketiciye
44
kadar uzanan zincirde gerçek ve basit
usulde
vergilendirilen
mükellefler
yanında, vergiden muaf esnafın da
belge alması sağlanmakta, böylece oto
kontrol
ile
esnaf
muaflığı
müessesesinin kayıt dışı ekonomiyi
beslemesinin engellenmesi ve belge
düzeninin
yerleştirilmesi
amaçlanmaktadır.
Maddenin dördüncü fıkrasında, esnaf
muaflığına
ilişkin
şartlarla
sınırlı
olmaksızın muafiyetten faydalananlar
sayılmaktadır. Bu fıkra ile; bir işyeri
açmaksızın sadece gezici olarak milli
piyango bileti satanlar bu kazançları ile
sınırlı
olarak
kapsamında
esnaf
muaflığı
bulunmaktadır.
Söz
konusu faaliyetin bir işyeri açarak
yapılması
halinde
muafiyetten
faydalanılamayacaktır.
23/2/1995
Tüketicinin
tarihli
ve
Korunması
4077
sayılı
Hakkında
45
Kanuna göre gerçek veya tüzel kişilerin
mallarım iş akdi ile bağlı olmaksızın
bunlar adına kapı
suretiyle
kapı dolaşmak
tüketiciye
satanlar
bu
faaliyetlerden elde ettikleri kazançlarla
sınırlı olmak üzere esnaf muaflığı
kapsamında bulunmaktadır. 4077 sayılı
Kanunda “Kapıdan satış; işyeri, fuar,
panayır gibi satış mekanları dışında
yapılan
satımlardır.”
aldığından
işyeri
faaliyette
bulunanlar
kapsamında
hükmü
açmak
suretiyle
bu
esnaf
yer
fıkra
muaflığından
yararlanamayacaktır.
Bu
kapsamında
fıkra
muafiyetten
faydalanabilmek için satışı yapılan
ürünlerin ve ürünü satılan gerçek veya
tüzel kişilerin 4077 sayılı Kanun
kapsamında
gerekmektedir.
faaliyette
4077
bulunması
sayılı
Kanun
kapsamında satış yapılsa dahi, gerçek
ve tüzel kişiler ile kapı kapı dolaşarak
46
tüketici ile temas kuran kişi arasında
bir iş akdi varsa satış yapan kişiye
ödenen komisyon, prim ve benzeri
ödemeler ücret olarak vergiye tabi
tutulmaktadır.
Maddenin beşinci fıkrası ile esnaf
muaflığından
yararlananların
Esnaf
Vergi Muafiyeti Belgesi alabilecekleri
belirtilmektedir. Şekil ve muhtevası
Maliye Bakanlığınca belirlenen Esnaf
Vergi Muafiyeti Belgesi, tarha yetkili
vergi
dairesinden
Böylece,
kanunlarla
küçük
alınabilecektir.
esnafın
getirilen
diğer
imkanlardan
yararlanma konusunda vergiden muaf
olduğunu ispatlama kolaylığı sağlanmış
olmaktadır. Esnaf Vergi Muafiyeti
Belgesi isteğe bağlı olarak alınacaktır.
Maddenin
altıncı
fıkrasında
uygulamaya ilişkin usul ve esasları
belirleme
konusunda
Maliye
Bakanlığına yetki verilmektedir.
47
Maddenin yedinci fıkrasında, vergiden
muaf esnafa kesinti yapmak zorunda
olanlar tarafından yapılan ödemeler
üzerinden
kesinti
belirtilmiştir.
yapılacağı
Dolayısıyla
kesinti
suretiyle ödenen vergiler bu kişilerin
faaliyetlerine ilişkin olarak ödedikleri
nihai vergi olacaktır.
Diplomat muaflığı:
Madde
15
Devletlerin
bulunan
ve
–
Diplomat muaflığı
Yabancı
Türkiye'de
elçi,maslahatgüzar
konsolosları
(Fahri
MADDE
Türkiye’de
8-
MADDE 8- Maddede Devletler
Yabancı
(1)
bulunan
elçi,
devletlerin
maslahatgüzar
ve
konsolosları (fahri konsoloslar hariç) ile elçilik ve
konsolosluklara
mensup
ve
memurları,
o
bir kural haline gelmiş olan diplomat
muaflığı düzenlenmektedir.
ülkenin
Diplomat
muaflığının
temel
konsoloslar hariç) ile elçilik
uyrukluğunda
Türkiye’de
prensibi mütekabiliyet olup" yabancı
ve
konsolosluklara
resmi bir göreve memur edilen kimseler, bu
bir ülkenin Türkiye’deki elçilik veya
mensubolan ve o memleketin
sıfatlarından dolayı ve karşılıklı olmak şartıyla
konsolosluklarında
uyrukluğunda
gelir vergisinden muaftırlar.
maslahatgüzar, konsolos ve yabancı
bulunan
bulunan
olan
Hukuku uygulamasında milletlerarası
memurları, Türkiye'de resmi
(2) Bu muafiyetin, menkul sermaye iratları
bir göreve memur edilenler
bu sıfatlarından dolayı ve
karşılıklı olmak şartiyle Gelir
çalışan
uyruklu
görevlilerine
ve 62 nci madde uyarınca değer artış kazançları
tanınması
ancak
üzerinden kesinti yoluyla alınan vergiye şümulü
konusu
yabancı
elçi,
muafiyet
Türkiye’nin
ülkedeki
söz
benzer
nitelikteki görevlilerine vergi muafiyeti
48
Vergisinden muaftırlar.
Bu
muaflığın
sermaye
tevkif
yoktur.
tanınması halinde mümkün olmaktadır.
menkul
iradı
Muafiyet elçi, maslahatgüzar ve
üzerinden
konsoloslar
için
alınan
aranmadan
geçerli
suretiyle
uyrukluk
bulunmaktadır.
Ancak
Ücret istisnası:
kapsamı dışında bulunmaktadır.
Madde 16 – Yabancı elçilik
fahri
konsoloslar
Yabancı
ülke
ve konsoloslukların 15 inci
konsolosluklarında
maddeye girmeyen memur ve
görevlilerin
hizmetlilerinin
işlerinden
ücretler
şartiyle
yalnız
dolayı
karşılıklı
Gelir
istisna edilir.
bu
aldıkları
olmak
Vergisinden
şartı
muafiyet
elçilik
çalışan
veya
diğer
muafiyetten
yararlanabilmeleri
için
bunların
o
elçilik ve konsolosluğun ait olduğu
devletin
uyrukluğunda
bulunmaları
gerekmektedir.
Ayrıca,
yararlanacak
bu
muafiyetten
kimsenin
Türkiye’de
görevli olması şarttır. Bir yabancı
ülkenin Türkiye’de gelir elde eden
ancak Türkiye’de görevli olmayan
diplomatı
bu
muafiyetten
yararlanamamaktadır. Ancak diplomat
muaflığı, menkul sermaye iratları ve
değer artışı kazançları üzerinden kesinti
49
yoluyla gelir vergisi alınmasına engel
teşkil etmemektedir.
Muafiyetler
MADDE
Muaf kurumlar
9-
MADDE 4- (1) Aşağıda sayılan MADDE 9- (1) Aşağıda sayılan kurumlar gelir vergisinden
Bu
muaf
maddede
olan
gelir
kurumlar
kurumlar, kurumlar vergisinden vergisinden muaftır:
sayılmaktadır.
muaftır:
Kamu idare ve kuruluşları tarafından
Birinci fıkranın (a), (b) ve (c) bentleri
a) Kamu idare ve kuruluşları tarım ve hayvancılığı, bilimi, fennî ve güzel
ile kamu idare ve kuruluşları tarafından
tarafından tarım ve hayvancılığı, sanatları öğretmek, yaymak, geliştirmek ve teşvik
tarım ve hayvancılığı, bilimi, fenni ve
bilimi, fennî ve güzel sanatları etmek amacıyla işletilen okullar, okul atölyeleri,
güzel sanatları öğretmek, yaymak, ıslah
öğretmek, yaymak, geliştirmek ve konservatuvarlar, kütüphaneler, tiyatrolar, müzeler,
ve teşvik etmek veya genel insan ve
teşvik etmek amacıyla işletilen sergiler, numune fidanlıkları, tohum ve hayvan
hayvan sağlığım korumak ve tedavi
okullar,
etmek amacıyla ya da sosyal amaçlarla
a)
okul
konservatuvarlar,
tiyatrolar,
atölyeleri, geliştirme ve üretme istasyonları, yarış yerleri,
kütüphaneler, kitap,
müzeler,
gazete,
geliştirme
dergi
benzeri
ve
işletilen bazı müesseseler vergiden
muaf
tutulmaktadır.
Söz
konusu
kuruluşlar Kanun metninde sayılmakla
üretme genel insan ve hayvan sağlığını korumak ve tedavi
beraber, gibi ve benzeri müesseseler
yayınevleri
benzeri kuruluşlar.
ve
istasyonları, yarış yerleri, kitap, amacıyla
gazete,
yayınevleri
sergiler, kuruluşlar.
numune fidanlıkları, tohum ve b)
hayvan
dergi
dispanser,
şeklinde düzenleme yapılmak suretiyle,
ve sanatoryum, huzurevi, çocuk bakımevi, hayvan
sosyal devlet ilkesi gereği bentlerde
hastanesi
b) Kamu idare ve kuruluşları veteriner,
işletilen
ve
hastane,
dispanseri,
bakteriyoloji,
klinik,
hayvan
bakımevi,
sayılanlara
benzer
kuruluşların
bu
seroloji,
distofajin
muafiyetten yararlanabilmesine imkan
50
tarafından genel insan ve hayvan kuruluşları ve benzeri kuruluşlar (Bunlardan sağlık
tanınmaktadır. Bu muafiyetin temel
sağlığını
şartı söz konusu işletmelerin kamu
korumak
ve
tedavi hizmeti sunanların teşhis ve tedaviye yönelik
amacıyla işletilen hastane, klinik, olarak birbirlerine yapacakları mal ve hizmet
idare
dispanser, sanatoryum, huzurevi, satışları ile Sağlık Bakanlığına bağlı hastane,
işletilmesi olup bunlar dışındakiler
çocuk bakımevi, hayvan hastanesi klinik, dispanser, sanatoryum gibi kurum ve
tarafından
ve dispanseri, hayvan bakımevi, kuruluşların yapacağı 37 nci maddede belirtilen
konusu
veteriner bakteriyoloji, seroloji, mal ve hakların kiralanması işlemleri bu muafiyeti
distofajin kuruluşları ve benzeri ortadan kaldırmaz.).
(ç) bendinde, kamu idare ve kuruluşları
kuruluşlar.
tarafından yetkili İdarî makamların izni
md.) sosyal amaçlarla işletilen şefkat, rehin ve yardım
ile açılan yerel, ulusal veya uluslararası
(Ek
cümle: c)
23/7/2010-6009/43
(Bunlardan
sağlık
sunanların
teşhis
yönelik
olarak
yapacakları
mal
hizmeti sandıklan,
yardım
kurumlan,
Vergisi
muafiyetten
birbirlerine ait iş yurtları, darülaceze atölyeleri, öğrenci
muafiyet, fuar alanında ticari faaliyet
hizmet yurtları, pansiyonları ve benzeri kuruluşlar.
ç) Kamu idare ve kuruluşları tarafından
ve veya uluslararası nitelikteki sergiler, fuarlar ve
kurum
yapacağı
Kanununun
maddesinde
söz
vergiden muaf tutulmaktadır. Ancak bu
bağlı hastane, klinik, dispanser, yetkili idari makamların izniyle açılan yerel, ulusal
kuruluşların
işletmeler
tedaviye aşevleri, ceza ve infaz kurumlan ile tutukevlerine
ve
gibi
işletilen
tarafından
nitelikteki sergiler, fuarlar ve panayırlar
satışları ile Sağlık Bakanlığına d)
sanatoryum
kuruluşları
yoksul
ve
sosyal
ve
belirtilen
Gelir panayırlar. Genel yönetim kapsamındaki kamu
70
mal
inci idarelerine ait olup sadece kamu görevlilerine
ve hizmet veren, kâr amacı gütmeyen ve üçüncü
gösteren
mükellefleri
kapsamamaktadır.
bendinde, genel yönetim
(d)
kapsamındaki kamu idarelerine ait olan
kreş
ve
ile
askeri
kışlalardaki kantinler gelir vergisinden
muaf tutulmaktadır.
hakların kiralanması işlemleri bu kişilere kiralanmayan kreş ve konukevleri ile askerî
Bu
muafiyeti ortadan kaldırmaz.) (1)
görevlilerine
kışlalardaki kantinler.
konukevleri
muafiyetle,
hizmet
sadece
kamu
veren
kreşler
51
c) Kamu idare ve kuruluşları e)
Milli Eğitim Bakanlığına bağlı örgün ve
üçüncü kişilere kiraya verilmemek ve
amaçlarla yaygın eğitim yapan mesleki ve teknik eğitim
kar amacı gütmemek, konukevleri ise
işletilen şefkat, rehin ve yardım okullarındaki atölye ve uygulama birimleri ile
barınma ve barınmanın gerektirdiği
sandıkları,
eğitim
zaruri ihtiyaçları karşılamak şartıyla,
kurumları, yoksul aşevleri, ceza merkezlerindeki uygulama birimlerine bağlı döner
sözü edilen askeri kışlalardaki kantinler
ve
ise sadece kışlada kalan askere hizmet
tarafından
infaz
tutukevlerine
darülaceze
sosyal
sosyal
yardım anaokulu,
kurumları
ait
atölyeleri,
çıraklık
ve
halk
ile sermaye işletmeleri.
işyurtları, f)
Kanunla
kurulan
emekli
ve
yardım
öğrenci sandıklan ile sosyal güvenlik kurumlan.
yurtları, pansiyonları ve benzeri g)
kuruluşlar.
Yaptıkları iş veya hizmet karşılığında
resim ve harç alan kamu kuruluşları.
ç) Kamu idare ve kuruluşları h)
tarafından
kreş,
yetkili
ğ) Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile
idarî Özelleştirme Fonu, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı
vermek ve bunların ihtiyaç duyduğu
kısıtlı türden malların satışını yapmak
şartıyla
gelir
vergisinin
dışında
tutulmaktadır.
(e)
bendinde
5520
sayılı
Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 2
makamların izniyle açılan yerel, ve şans oyunları lisans veya işletim hakkının
nci
ulusal veya uluslararası nitelikteki hasılatın belli oranında hesaplanan pay karşılığında
tarihine kadar geçerli olan muafiyet bu
sergiler, fuarlar ve panayırlar.
verilmesi halinde bu hakkı devralan kurumlar hariç
kuramların sağlamış olduğu sosyal
d) Genel yönetim kapsamındaki olmak üzere, 14/3/2007 tarihli ve 5602 sayılı Şans
faydalar da dikkate alınarak kalıcı hale
kamu idarelerine ait olup sadece Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve
getirilmektedir.
kamu görevlilerine hizmet veren, Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü
(f)
kâr amacı gütmeyen ve üçüncü maddesinde tanımlanan ilgili kurum ve kuruluşlar.
emekli ve yardım sandıklan ile sosyal
kişilere kiralanmayan kreş ve Kuruluşlarındaki amaca uygun işlerle sınırlı olmak
güvenlik kurumlan muafiyet kapsamına
konukevleri ile askerî kışlalardaki şartıyla, Darphane ve Damga Matbaası Genel
alınmaktadır.
kantinler.
Müdürlüğü ile askeri fabrika ve atölyeler.
maddesine
göre,
31/12/2015
bendinde, kanunla kurulan
Muafiyet,
özel
bir
kanunla kurulmuş olan ve üyelerinden
52
e) Kanunla kurulan emekli ve ı) İl özel idareleri, belediyeler ve köyler ile bunların
topladığı primleri üyelerine emekli
yardım
aylığı
sandıkları
ile
sosyal oluşturdukları
güvenlik kurumları.
birlikler
veya
bunlara
bağlı
kuruluşlar tarafından işletilen;
f) Yaptıkları iş veya hizmet 1)
Kanal, boru ve benzeri yollarla dağıtım
g)
Belediye
2)
Özelleştirme
sosyal
yardımlan
yardım sandıkları ile sosyal güvenlik
kuramlarına uygulanacaktır.
sınırları
içinde
faaliyette
İdaresi bulunan yolcu taşıma işletmeleri,
Başkanlığı ile Özelleştirme Fonu, 3)
diğer
sağlamak amacıyla kullanan emekli ve
karşılığında resim ve harç alan yapan su işletmeleri,
kamu kuruluşları.
ve
bendi
(g)
ile
kamu
kuruluşlarının yaptıkları iş ve hizmetler
Kesim, taşıma ve muhafaza işleriyle
karşılığında aldıklan resim ve harçların
Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve sınırlı olmak üzere mezbahalar.
ticari hasılat olarak kabul edilmesi ve
Şans oyunları lisans veya işletim i)
Köyler veya köy birlikleri tarafından
bu nedenle bu tür kamu idarelerinin
hakkının hasılatın belli oranında köylünün genel ve ortak ihtiyaçların karşılamak
vergi kapsamında değerlendirilmesini
hesaplanan
karşılığında amacıyla işletilen hamam, çamaşırhane, değirmen,
önlemek amacıyla muafiyet hükmü
bu
getirilmektedir.
verilmesi
pay
halinde
hakkı soğuk hava deposu, kıraathane, kahvehane ve bağlı
devralan kurumlar hariç olmak oldukları il sının içinde faaliyette bulunmaları
(ğ) bendi ile Özelleştirme İdaresi
üzere, 14/3/2007 tarihli ve 5602 şartıyla yolcu taşıma işletmeleri ile köylere veya
Başkanlığı
sayılı Şans Oyunları Hasılatından köy birliklerine ait tarım işletmeleri.
Toplu
Alınan Vergi, Fon ve Payların j)
Spor
Genel
Müdürlüğü
ile
özerk
ile
Konut
Özelleştirme
İdaresi
Fonu,
Başkanlığı,
spor
14/3/2007 tarihli ve 5602 sayılı Şans
Düzenlenmesi Hakkında Kanunun federasyonlarına tescil edilmiş spor kulüplerinin
Oyunları Hasılatından Alınan Vergi,
3 üncü maddesinde tanımlanan idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadi
Fon
ilgili kurum ve kuruluşlar. (2)
Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinde
işletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetlerinde
ve
Payların
Düzenlenmesi
h) Kuruluşlarındaki amaca uygun bulunan anonim şirketler.
tanımlanan ilgili kurum ve kuruluşlar
işlerle
gelir vergisinden muaf tutulmaktadır.
sınırlı
olmak
şartıyla, k)Tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç olmak
53
Darphane ve Damga Matbaası üzere, ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden
Ancak, şans oyunları lisans veya
Genel
askerî kazanç dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve
işletim hakkının hasılatın belli oranında
üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi, yedek
hesaplanan pay karşılığında verilmesi
Müdürlüğü
ile
fabrika ve atölyeler.
ı) İl özel idareleri, belediyeler ve akçelerin
ortaklara
dağıtılmaması
ve
sadece
köyler ile bunların oluşturdukları ortaklarla iş görülmesine (Yapı kooperatiflerinin
birlikler
veya
bunlara
bağlı kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her
kuruluşlar tarafından işletilen;
bir hisse için bir işyeri veya konut elde etmeleri
halinde bu hakkı devralan kuramlar bu
muafiyet
kapsamında
bendinde
(h)
Darphane
ve
1) Kanal, boru ve benzeri yollarla ortak dışı işlem sayılmaz.) ilişkin hükümler
Damga Matbaası Genel Müdürlüğü,
dağıtım yapan su işletmeleri,
bulunup, bu hükümlere fiilen uyan kooperatifler ile
askeri fabrika ve atölyelere tanınan
içinde bu kayıt ve şartlara ek olarak kuruluşundan inşaatın
vergi muafiyetinin, bunların sadece
2)
Belediye
sınırları
faaliyette bulunan yolcu taşıma bitim
işletmeleri,
tarihine
kadar
yönetim
ve
denetim
kurullarında, söz konusu inşaat işlerini kısmen veya
kuruluş amacına uygun işler ile sınırlı
3) Kesim, taşıma ve muhafaza tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi
(ı) bendine göre, il özel idareleri,
işleriyle
üzere temsilcilerine veya 57 nci maddeye göre bunlarla
belediyeler ve köyler ile bunların
mezbahalar.
ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarıda
oluşturdukları birlikler veya bunlara
i) Köyler veya köy birlikleri
sayılanlarla
bağlı kuruluşlar tarafından işletilen,
tarafından köylünün genel ve
bulunanlara yer vermeyen ve yapı ruhsatı ile arsa
-
ortak
tapusu kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş
yollarla dağıtım yapan su işletmeleri
olan yapı kooperatifleri.
vergi
sınırlı
olmak
ihtiyaçlarını
amacıyla
işletilen
karşılamak
hamam,
çamaşırhane, değirmen, soğuk
l)Yabancı
işçi
ülkeler
ve
işveren
veya
ilişkisi
uluslararası
içinde
finans
Kanal,
boru
muafiyeti
alınmaktadır.
Muafiyet
ve
benzeri
kapsamına
kapsamına
hava deposu ve bağlı oldukları kuruluşları ile yapılan mali ve teknik işbirliği
giren su işletmesinden şebeke suyunun
il
anlaşılması
sınırı
içinde
faaliyette anlaşmaları çerçevesinde yalnızca kredi teminatı
gerekmektedir.
Çeşitli
54
bulunmaları şartıyla yolcu taşıma sağlamak üzere kurulmuş olup, bu faaliyetlerinden
kaplara konularak yapılan su satışlan
işletmeleri ile köylere veya köy elde
bu kapsamda değerlendirilmeyecektir.
birliklerine ait tarım işletmeleri.
j)
Gençlik
Müdürlüğü
ve
Spor
ile
özerk
federasyonlarına
tescil
ettikleri
kazançları
teminat
sorumluluk
fonlarına ekleyen ve sahip oldukları fonları
Genel ortaklarına dağıtmaksızın kredi sağlayan banka ve
spor kuruluşlara yatıran kurumlar.
edilmiş
bulunan
taşıma faaliyetinde bulunan işletmeler
için
m) Münhasıran bilimsel araştırma ve geliştirme
spor kulüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde
Belediye sınırları içinde yolcu
-
kurum
ve
kuruluşlar
gelir
öngörülmüştür.
belediye
vergisi
muafiyeti
Taşıma
faaliyetinin
sınırlarını
faaliyetlerinde bulunan iktisadî (Bunların vergi muafiyetinden yararlanmasına ve
yapılması
işletmeleri ile sadece idman ve muafiyetlerinin
uygulanmayacaktır.
spor
faaliyetlerinde
Tüketim
ilişkin
şartlar
bulunan Maliye Bakanlığınca belirlenir.).
anonim şirketler.
k)
kaybedilmesine
n) Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi
ve
taşımacılık sitelerinin alt yapılarını hazırlamak ve buralarda
halinde
Mezbahalar
-
olmak
üzere
alınmaktadır.
ana
Söz
sermaye su gibi ortak ihtiyaçlarım karşılamak amacıyla
muafiyet
sadece
konusu
muafiyet
kurumlar
dışındakiler
yönetim
işletilmesi
halinde
başkan
ve meslek kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce
kesim,
kapsamına
işletmelerin
üzerinden kazanç dağıtılmaması, kamu kurumlan ve kamu kurumu niteliğindeki
kurulu
şekilde
taşıma ve muhafaza işleri ile sınırlı
kooperatifleri hariç olmak üzere, faaliyette bulunanların; arsa, elektrik, gaz, buhar ve
sözleşmelerinde
aşacak
sayılan
tarafından
bu
muafiyetten
üyelerine kazanç üzerinden pay birlikte oluşturulan ve kazancının tamamını bu
yararlanılamayacaktır.
verilmemesi,
bendine göre, köyler veya köy birlikleri
yedek
akçelerin yerlerin
ortak
ihtiyaçlarının
karşılanmasında
ortaklara dağıtılmaması ve sadece kullanan iktisadi işletmeler.
ortaklarla iş görülmesine (Yapı o)28/3/2002
tarihli
ve
tarafından köylünün genel ve ortak
4749
sayılı
Kamu
ihtiyaçlarını
karşılamak
kooperatiflerinin kendilerine ait Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi
işletilen
hamam,
arsalarını kat karşılığı vererek her Hakkında Kanunun 7/A maddesine göre kurulan ve
değirmen,
soğuk
amacıyla
çamaşırhane,
hava
deposu
55
bir hisse için bir iş yeri veya konut tamamı Hazine Müsteşarlığına ait olan varlık
işletmeleri ile tarım işletmeleri vergiden
elde etmeleri ortak dışı işlem kiralama şirketleri.
muaf olmaktadır. Ayrıca, köy ve köy
sayılmaz.)
birliklerine ait olup bağlı oldukları il
ilişkin
hükümler (2)
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul
bulunup, bu hükümlere fiilen uyan ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.
sının içinde faaliyette bulunan yolcu
kooperatifler ile bu kayıt ve
taşıma işletmeleri de vergiden muaf
şartlara ek olarak kuruluşundan
olmaktadır. Yolcu taşıma faaliyetinin il
inşaatın
sınırını aşması durumunda muafiyetten
bitim
tarihine
kadar
yönetim ve denetim kurullarında,
yararlanılamayacaktır.
söz konusu inşaat işlerini kısmen
(j)
veya tamamen üstlenen gerçek
Müdürlüğü
kişilerle tüzel kişi temsilcilerine
federasyonlarına tescil edilmiş spor
veya Kanunun 13 üncü maddesine
kulüplerinin
göre bunlarla ilişkili olduğu kabul
faaliyetlerinde
edilen
yukarıda
işletmeleri ile sadece idman ve spor
sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi
faaliyetlerinde bulunan anonim şirketler
içinde bulunanlara yer vermeyen
gelir vergisinden muaf tutulmaktadır.
ve yapı ruhsatı ile arsa tapusu
(k) bendi, kooperatiflerle ilgili muafiyet
kooperatif tüzel kişiliği adına
hükmünü içermektedir. Kooperatiflerde
tescil
üyelerin meslek ve geçimlerine ait
kişilere
edilmiş
veya
olan
yapı
bendine
göre,
ile
Spor
Genel
özerk
spor
idman
ve
bulunan
spor
iktisadi
kooperatifleri.
ihtiyaçların, karşılıklı dayanışma ve
l) (Değişik: 23/7/2010-6009/43
yardımlaşma ile sağlanması esastır. Bu
md.)
Yabancı
ülkeler
veya
ilkeden
hareketle,
tüketim
ve
56
uluslararası finans kuruluşları ile
taşımacılık
yapılan malî ve teknik işbirliği
belirli
anlaşmaları çerçevesinde yalnızca
getirilmektedir.
kredi teminatı sağlamak üzere
Yapılan düzenleme ile tüketim ve
kurulmuş olup bu faaliyetlerinden
taşımacılık kooperatifleri dışında kalan
elde ettikleri kazançları teminat
diğer
sorumluluk fonlarına ekleyen ve
yararlanabilmeleri
sahip oldukları fonları ortaklarına
sözleşmelerinde;
dağıtmaksızın,
-
banka
ve
kredi
sağlayan
kuruluşlara
yatıran
dışındaki
şartlarla
Sermaye
üyelerine
ve
faaliyetlerinde
verilmemesi,
ve
-
(Bunların
vergi
kuruluşlar
muafiyetinden
muafiyetten
için,
üzerinden
ana
kazanç
Yönetim kurulu başkan veya
m) Münhasıran bilimsel araştırma
kurum
imkanı
dağıtılmaması,
-
bulunan
muafiyet
kooperatiflerin
kurumlar.
geliştirme
kooperatiflere
kazanç
üzerinden
hisse
İhtiyat akçelerinin ortaklara
dağıtılmaması,
yararlanmasına ve muafiyetlerinin
-Münhasıran
kaybedilmesine
görülmesine dair hükümlerin
ilişkin
şartlar
ortaklarla
Maliye Bakanlığınca belirlenir.).
bulunması,
n) Organize sanayi bölgeleri ile
surette bu kayıt ve şartlara
küçük
uyulması gerekmektedir.
sanayi
sitelerinin
alt
yapılarını hazırlamak ve buralarda
faaliyette
bulunanların;
arsa,
Yapı
ayrıca
iş
kooperatiflerinde
mutlak
muafiyetten
yararlanabilmek için yukarıda belirtilen
57
elektrik, gaz, buhar ve su gibi
şartlara ilaveten;
ortak
-
ihtiyaçlarını
amacıyla
kamu
karşılamak
ve
yapı inşaatlarının sona erdiği tarihe
niteliğindeki
kadar yönetim ve denetim kurullarında
meslek kuruluşları ile gerçek ve
inşaat işini üstlenen gerçek kişilerle
tüzel kişilerce birlikte oluşturulan
tüzel kişi temsilcilerinin ve bunların
ve
ilişkili olduğu kişiler veya işçi işveren
kamu
kurumları
Kuruluşlarından, söz konusu
kurumu
kazancının
yerlerin
tamamını
ortak
bu
ihtiyaçlarının
ilişkisi bulunan kişilere yer vermemesi,
karşılanmasında kullanan iktisadî
- Yapı ruhsatı
işletmeler.
ile arsa
o) (Ek: 3/4/2013-6456/42 md.)
tapusunun
28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı
kooperatif tüzel
Kamu
kişiliği adına
Finansmanı
Yönetiminin
Hakkında
maddesine
ve
Borç
Düzenlenmesi
Kanunun
göre
olması,
7/A
kurulan
ve
gerekmektedir.
(1)
bendine
göre
muafiyetten
tamamı Hazine Müsteşarlığına ait
yararlanacak kurumun, yabancı ülkeler
olan varlık kiralama şirketleri.
veya uluslararası finans kuruluşları ile
(2) Bu maddenin uygulanmasına
yapılan
ilişkin
anlaşmaları çerçevesinde yalnızca kredi
usûller
Bakanlığınca belirlenir.
Maliye
mali
ve
teknik
işbirliği
teminatı sağlama alanında karşılaşılan
güçlüklerin
giderilmesi
amacıyla
58
İstisnalar
kurulmuş
MADDE 5- (1) Aşağıda belirtilen
sözleşmelerinde sadece kredi teminatı
kazançlar, kurumlar vergisinden
sağlamak
müstesnadır:
faaliyetlerini
a) (Değişik: 31/5/2012-6322/34
sürdürecekleri ile ortaklara kâr payı
md.) Kurumların;
dağıtmayacaklarının
1) Tam mükellefiyete tabi başka
olması şarttır.
bir
(m) bendine göre münhasıran bilimsel
kurumun
katılımlarından
sermayesine
elde
ettikleri
ve
olması
üzere
kuruluş
kurulduğu
bu
ve
çerçevede
açıkça
yazılı
araştırma ve geliştirme faaliyetinde
kazançlar,
bulunan kurum ve kuruluşlar, gelir
2) Tam mükellefiyete tabi başka
vergisinden muaf tutulacaktır.
bir
katılma
(n) bendinde ise sanayi tesislerinin
imkânı veren kurucu senetleri ile
uygun mekanlara kurularak kaynakların
diğer intifa senetlerinden elde
en iyi şekilde kullanılması, bu tesislerin
ettikleri kâr payları,
çevreyi
3) Tam mükellefiyete tabi girişim
etkilemesinin önlenmesi için alt yapı ve
sermayesi yatırım fonu katılma
arıtma
payları
edilmesi
kurumun
yatırım
ile
kârına
girişim
sermayesi
ortaklıklarının
hisse
ve
doğayı
tesislerinin
amacıyla
olumsuz
öncelikle
organize
inşa
sanayi
bölgeleri ve küçük sanayi sitelerinin alt
senetlerinden elde ettikleri kâr
yapıların
payları.
faaliyette bulunanların; arsa, elektrik,
Diğer
fon
ve
yatırım
hazırlamak
ve
buralarda
gaz, buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarını
59
ortaklıklarının katılma payları ve
karşılamak amacıyla kamu kurumlan ve
hisse senetlerinden elde edilen kâr
kamu kurumu niteliğindeki meslek
payları
kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce
bu
istisnadan
yararlanamaz.
b)
Kanunî
birlikte
ve
iş
merkezi
oluşturulan
ve
bu
yerlerin
tamamım
kazancının
ortak
Türkiye'de bulunmayan anonim
ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanan
ve limited şirket niteliğindeki
iktisadi işletmeler gelir vergisinden
şirketlerin
sermayesine
muaf tutulmaktadır.
eden
kurumların,
iştirak
bu
Organize sanayi bölgeleri ile küçük
ettikleri
sanayi sitelerinin bu bent dışındaki gelir
aşağıdaki şartları taşıyan iştirak
getirici faaliyetleri nedeniyle oluşacak
kazançları;
iktisadi
1) İştirak payını elinde tutan
mükellefiyeti tesis edilecektir. Ayrıca
şirketin,
iştirakin
bentte yazılı faaliyetlerden elde edilen
ödenmiş sermayesinin en az %
gelirlerin tamamının bu yerlerin ortak
10'una sahip olması 2) Kazancın
ihtiyaçlarının
elde edildiği tarih itibarıyla iştirak
kullanılmaması halinde söz konusu
payının kesintisiz olarak en az bir
muafiyetten yararlanılamayacaktır.
yıl süreyle elde tutulması (Rüçhan
(o) bendine göre 28/3/2002 tarihli ve
hakkı kullanılmak suretiyle veya
4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç
yurt
iç
Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında
kaynaklarından yapılan sermaye
Kanunun 7/A maddesine göre kurulan
iştiraklerinden
yurt
dışı
elde
dışı
iştirakin
işletmelerinin
gelir
vergisi
karşılanmasında
60
artırımları nedeniyle elde edilen
ve tamamı Hazine Müsteşarlığına ait
iştirak payları için sahip olunan
olan varlık kiralama şirketleri gelir
eski iştirak paylarının elde edilme
vergisinden muaf olacaktır.
tarihi esas alınır.),
Maddenin ikinci fıkrası ile bu maddede
3) Yurt dışı iştirak kazancının kâr
sayılan
payı
ilişkin
dağıtımına
kazançlar
vergiler
kurumun
kaynak
üzerinden
dahil
ödenen
iştirak
faaliyette
olan
edilen
muafiyetlerin
usul
ve
uygulamasına
esaslan
belirleme
hususunda Maliye Bakanlığına yetki
verilmektedir.
bulunduğu
ülke vergi kanunları uyarınca en
az % 15 oranında gelir ve
kurumlar vergisi benzeri toplam
vergi yükü taşıması; iştirak edilen
şirketin esas faaliyet konusunun,
finansal kiralama dahil finansman
temini veya sigorta hizmetlerinin
sunulması ya da menkul kıymet
yatırımı
olması
durumunda,
iştirak edilen kurumun faaliyette
bulunduğu ülke vergi kanunları
uyarınca
uygulanan
en
az
kurumlar
Türkiye'de
vergisi
61
oranında gelir ve kurumlar vergisi
benzeri
toplam
vergi
yükü
taşıması,
4) İştirak kazancının, elde edildiği
hesap dönemine ilişkin kurumlar
vergisi beyannamesinin verilmesi
gereken tarihe kadar Türkiye'ye
transfer edilmesi.
Yurt dışındaki inşaat, onarım,
montaj işleri ve teknik hizmetlerin
yapılabilmesi
için
ilgili
ülke
mevzuatına göre ayrı bir şirket
kurulmasının
durumlarda,
zorunlu
özel
kurulduğunun
olduğu
amaç
için
ana
sözleşmelerinde belirtilmesi ve
fiilen bu amaç dışında faaliyetinin
bulunmaması şartıyla, söz konusu
şirketlere
iştirak
edilmesinden
elde edilen kazançlar için bu
bentte belirtilen şartlar aranmaz.
Bu bent uyarınca vergi yükü,
62
kanunî
veya
iş
merkezinin
bulunduğu ülkede ilgili dönemde
tahakkuk
eden
ve
kâr
payı
dağıtımına kaynak olan kazançlar
üzerinden ödenen vergiler dahil
olmak üzere toplam gelir ve
kurumlar vergisi benzeri verginin,
bu dönemde elde edilen toplam
dağıtılabilir kurum kazancı ile
tahakkuk eden gelir ve kurumlar
vergisi
toplamına
oranlanması
suretiyle tespit edilir.
c) Kazancın elde edildiği tarih
itibarıyla aralıksız en az bir yıl
süreyle nakit varlıklar dışında
kalan aktif toplamının % 75 veya
daha fazlası, kanunî veya iş
merkezi Türkiye'de bulunmayan
anonim
veya
limited
şirket
niteliğindeki şirketlerin her birinin
sermayesine en az % 10 oranında
iştirakten
oluşan
tam
63
mükellefiyete
tâbi
anonim
şirketlerin, en az iki tam yıl
süreyle aktiflerinde yer alan yurt
dışı
iştirak
hisselerinin
çıkarılmasından
doğan
elden
kurum
kazançları.
ç)
Anonim
şirketlerin
kuruluşlarında veya sermayelerini
artırdıkları
sırada
çıkardıkları
payların bedelinin itibarî değeri
aşan kısmı.
d) Türkiye'de kurulu;
1)
Menkul
fonları
kıymetler
veya
yatırım
ortaklıklarının
portföy işletmeciliğinden doğan
kazançları,
2) Portföyü Türkiye'de kurulu
borsalarda işlem gören altın ve
kıymetli madenlere dayalı yatırım
fonları
veya
ortaklıklarının
kazançları,
64
3)
Girişim
fonları
sermayesi
veya
yatırım
ortaklıklarının
kazançları,
4) Gayrimenkul yatırım fonları
veya ortaklıklarının kazançları,
5) Emeklilik yatırım fonlarının
kazançları,
6) Konut finansmanı fonları ile
varlık
finansmanı
fonlarının
kazançları.
e) Kurumların, en az iki tam yıl
süreyle
aktiflerinde
yer
alan
taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile
aynı
süreyle
sahip
oldukları
kurucu senetleri, intifa senetleri ve
rüçhan
haklarının
satışından
doğan kazançların % 75'lik kısmı
(Ek hüküm: 13/2/2011-6111/90
md.)
(Taşınmazların
kaynak
kuruluşlarca kira sertifikası ihracı
amacıyla
varlık
kiralama
şirketlerine satışı ile bu varlıkların
65
varlık
kiralama
şirketlerince
taşınmazın devralındığı kuruma
satışından doğan kazançlar için bu
oran %100 olarak uygulanır ve bu
taşınmazlar için en az iki tam yıl
süreyle
aktifte
bulunma
şartı
aranmaz. (Ek cümle: 24/5/20136487/32
Ancak,
md.)
varlık
kiralama şirketinden devralınan
veya
kaynak
kuruluşça
sözleşmesinden
kira
kaynaklanan
yükümlülüklerin
yerine
getirilememesi hâli hariç olmak
üzere,
varlık
tarafından
kiralama
söz
şirketi
konusu
taşınmazların üçüncü kişi veya
kurumlara satılması durumunda,
bu varlıkların kaynak kuruluşta
varlık kiralama şirketine devirden
önceki kayıtlı değeri ile anılan
kurumlarda
ayrılan
toplam
amortisman tutarı dikkate alınarak
66
satışı
gerçekleştiren
kurum
nezdinde vergilendirme yapılır. ).
Bu
istisna,
dönemde
satışın
uygulanır
yapıldığı
ve
satış
kazancının istisnadan yararlanan
kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen
beşinci yılın sonuna kadar pasifte
özel bir fon hesabında tutulur.
Ancak satış bedelinin, satışın
yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim
yılının
sonuna
kadar
tahsil
edilmesi şarttır. Bu süre içinde
tahsil edilmeyen satış bedeline
isabet
eden
istisna
nedeniyle
zamanında tahakkuk ettirilmeyen
vergiler ziyaa uğramış sayılır.
İstisna edilen kazançtan beş yıl
içinde sermayeye ilave dışında
herhangi bir şekilde başka bir
hesaba nakledilen veya işletmeden
çekilen
ya
da
dar
mükellef
kurumlarca ana merkeze aktarılan
67
kısım
için
uygulanan
istisna
dolayısıyla zamanında tahakkuk
ettirilmeyen
vergiler
ziyaa
uğramış sayılır. Aynı süre içinde
işletmenin tasfiyesi (bu Kanuna
göre yapılan devir ve bölünmeler
hariç) halinde de bu hüküm
uygulanır.
Bedelsiz olarak veya rüçhan hakkı
kullanılmak
değeriyle
suretiyle
elde
edilen
itibarî
hisse
senetlerinin elde edilme tarihi
olarak, sahip olunan eski hisse
senetlerinin elde edilme tarihi esas
alınır.
Devir veya bölünme suretiyle
devralınan
taşınmazlar,
iştirak
hisseleri, kurucu senetleri ve intifa
senetleri ile rüçhan haklarının
satışında
iki
yıllık
sürenin
hesabında, devir olunan veya
bölünen kurumda geçen süreler de
68
dikkate alınır.
Menkul kıymet veya taşınmaz
ticareti ve kiralanmasıyla uğraşan
kurumların bu amaçla ellerinde
bulundurdukları
değerlerin
satışından elde ettikleri kazançlar
istisna kapsamı dışındadır.
f) Bankalara borçları nedeniyle
kanunî
takibe
alınmış
veya
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna
borçlu durumda olan kurumlar ile
bunların kefillerinin ve ipotek
verenlerin
sahip
oldukları
taşınmazlar,
iştirak
hisseleri,
kurucu senetleri ve intifa senetleri
ile rüçhan haklarının, bu borçlara
karşılık bankalara veya bu Fona
devrinden sağlanan hasılatın bu
borçların tasfiyesinde kullanılan
kısmına isabet eden kazançların
tamamı ile bankaların bu şekilde
elde
ettikleri
söz
konusu
69
kıymetlerin
satışından
doğan
kazançların %75'lik kısmı.
g)
Kurumların
yurt
dışında
bulunan iş yerleri veya daimî
temsilcileri
aracılığıyla
elde
ettikleri aşağıdaki şartları taşıyan
kurum kazançları;
1) Bu kazançların, doğduğu ülke
vergi kanunları uyarınca en az %
15 oranında gelir ve kurumlar
vergisi benzeri toplam vergi yükü
taşıması,
2) Kazançların elde edildiği hesap
dönemine ilişkin yıllık kurumlar
transfer edilmiş olması,
3) Ana faaliyet konusu, finansal
kiralama dahil finansman temini,
sigorta hizmetlerinin sunulması
veya menkul kıymet yatırımı olan
kurumlarda,
bu
kazançların
70
doğduğu ülke vergi kanunları
uyarınca
en
uygulanan
az
Türkiye'de
kurumlar
vergisi
benzeri
toplam
vergi
yükü
taşıması
Bu bent uyarınca toplam vergi
yükü,
birinci
fıkranın
(b)
bendindeki tanıma göre tespit
edilir.
h) Yurt dışında yapılan inşaat,
onarım, montaj işleri ile teknik
hizmetlerden
sağlanarak
Türkiye'de
genel
sonuç
hesaplarına
intikal
ettirilen
kazançlar.
ı) Okul öncesi eğitim, ilköğretim,
özel eğitim ve orta öğretim özel
okulları ile Bakanlar Kurulunca
vergi muafiyeti tanınan vakıflara
veya
kamu
yararına
çalışan
derneklere bağlı rehabilitasyon
71
merkezlerinin
işletilmesinden,
ilgili Bakanlığın görüşü alınmak
suretiyle
Maliye
Bakanlığının
belirleyeceği usûller çerçevesinde
beş hesap dönemi itibarıyla elde
edilen kazançlar (İstisna, belirtilen
okulların
ve
merkezlerinin
hesap
rehabilitasyon
faaliyete
döneminden
geçtiği
itibaren
başlar.).
i) Kooperatif ortaklarının yönetim
gideri karşılığı olarak ödedikleri
paralardan harcanmayarak iade
edilen
kısımlar
ile
aşağıda
belirtilen kooperatiflerin ortakları
için;
1)
Tüketim
kooperatiflerinde,
ortakların kişisel ve ailevî gıda ve
giyecek ihtiyaçlarını karşılamak
için
satın
aldıkları
malların
değerine,
2)
Üretim
kooperatiflerinde,
72
ortakların
üreterek
sattıkları
veya
üretim
kooperatife
kooperatiften
faaliyetinde
üzere
satın
aldıkları
kullanmak
malların
değerine,
3)
Kredi
kooperatiflerinde,
ortakların kullandıkları kredilere,
göre hesapladıkları risturnlar.
Bu risturnların ortaklara dağıtımı,
kâr dağıtımı sayılmaz. Risturnun
nakden veya aynı değerde mal ile
ödenmesi
istisnanın
uygulanmasına engel değildir.
Ortaklardan
yapılan
başka
kimselerle
işlemlerden
doğan
kazançlar ile ortaklarla ortaklık
statüsü
işlemlerden
dışında
yapılan
doğan
kazançlar
hakkında risturnlara ilişkin istisna
hükmü
genel
uygulanmaz.
kazançtan
Bunların
ayrılmasında,
ortaklarla yapılan iş hacminin
73
genel iş hacmine olan oranı esas
alınır.
(Ek paragraf: 23/7/2010-6009/43
md.)
Bu
bent
hükümleri,
Tarımsal
Üretici
Birlikleri
Kanununa göre kurulan Birliklerin
üyeleri ile yaptıkları muameleler
hakkında da uygulanır.
(2) Bu maddedeki istisnaların
uygulanmasına
ilişkin
usûlleri
tespit etmeye Maliye Bakanlığı
yetkilidir.
(3) İştirak hisseleri alımıyla ilgili
finansman giderleri hariç olmak
üzere,
kurumların
vergisinden
kurumlar
istisna
edilen
kazançlarına ilişkin giderlerinin
veya
istisna
kapsamındaki
faaliyetlerinden
doğan
zararlarının, istisna dışı kurum
kazancından
indirilmesi
kabul
74
edilmez.
Ticari kazancın tarifi:
İstisnalar
MADDE 10- Ticari kazanç emek,
Ticari kazancın tarifi
Madde 37 – Her türlü ticari MADDE 5- (1) Aşağıda belirtilen MADDE 10- (1) Her türlü ticari ve sınai
sermaye ve girişimin bir araya gelmesi
ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar, kurumlar vergisinden faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır.
ile
kazançlar ticari kazançtır.
Bu Kanunun uygulanmasında;
sonucudur.
Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve
Gelir vergisine tabi gelir unsurlarından
müstesnadır:
(2)
Bu kanunun uygulanmasında, a) (Değişik: 31/5/2012-6322/34 a)
aşağıda yazılı kazançlar ticari md.) Kurumların;
kazanç sayılır:
1.
Maden,
ocakları,
çakıl
üretim
yerleri
ile
tuğla
ve
kiremit
1) Tam mükellefiyete tabi başka harmanlarının işletilmesinden,
taş
kum
ve
kireç bir
ve
çakıl katılımlarından
kurumun
sermayesine b)
elde
kiremit
c)
Özel okullar ile hastane, laboratuvar, bazı
kârına
Diş protezciliğinden,
katılma araçlarının
alım
satımı
bir
2. Coberlik işlerinden;
imkânı veren kurucu senetleri ile organizasyon çerçevesinde borsalarda doğrudan
dâhil,
ticari
bir
3. Özel okul ve hastanelerle diğer intifa senetlerinden elde kendi nam ve hesabına veya borsa komisyoncusu,
yerlerin ettikleri kâr payları,
işletilmesinden;
4.
satım
ve
inşa
alım, sermayesi yatırım fonu katılma d)
işleriyle payları
devamlı olarak uğraşanların yatırım
bu işlerinden;
borsa ajanı ve benzerleri aracılığıyla kendi
3) Tam mükellefiyete tabi girişim hesabına alım satım yapanlarca bu işlerden,
Gayrimenkullerin
ile
girişim
Satın alman veya trampa suretiyle
sermayesi iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren
ortaklıklarının
bu
maddede
faaliyetlerden
elde
edilen
belirtilmektedir.
işletilmesinden;
benzeri
kazanç
organizasyonun
kazançların da ticari kazanç sayılacağı
harmanlarının 2) Tam mükellefiyete tabi başka ç) Menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası
kurumun
ticari
çıkan
tanımlanmakta ve tereddüt edilebilecek
ettikleri bakımevi ve benzeri yerlerin işletilmesinden,
istihsal yerleri ile tuğla ve kazançlar,
ortaya
Ticari olarak değerlendirilen faaliyetler
ikinci fıkrada belirtilmekte ve fıkranın;
(a)bendinde,
maden,
taş
ve
kireç
ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri ile
tuğla
ve
işletilmesi
kiremit
ticari
harmanlarının
faaliyet
olarak
sayılmaktadır.
Özel eğitim ve öğretim kurumlan ile
hisse beş yıl içinde parsellenerek bu müddet içinde veya
hastanelere (b) bendinde yer verilmekte,
senetlerinden elde ettikleri kâr daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen
aynca özellikleri itibanyla ticari faaliyet
75
5. (Değişik: 19/2/1963 - payları.
202/17 md.) Kendi nam ve Diğer
satılmasından,
fon
ve
yatırım e)
olarak
Ticari bir organizasyon çerçevesinde
değerlendirilen
bakımevi
ve
laboratuvar,
benzeri
yerlerin
hesaplarına menkul kıymet ortaklıklarının katılma payları ve taşınmaz alım satımı ve inşası işleriyle uğraşanların
işletilmesinden elde edilen kazançların
alım-satımı
da ticari nitelikte oldukları belirtilmiştir.
olarak
ile
devamlı hisse senetlerinden elde edilen kâr bu faaliyetlerinden,
uğraşanların
bu payları
faaliyetlerinden;
bu
istisnadan elde edilen kazançlar ticari kazanç sayılır.
yararlanamaz.
6. (Değişik: 19/2/1963 - b)
Kanunî
Zirai kazanç ve serbest meslek kazancı
protezciliğinden elde edilen kazançlar
merkezi hükümleri saklı kalmak üzere, adi ortaklık veya
ticari kazanç olarak tanımlanmıştır. Diş
(3)
ve
iş
202/17 md.) Satınalınan veya Türkiye'de bulunmayan anonim kollektif
trampa
suretiyle
iktisap ve limited şirket niteliğindeki şirketlerde
olunan
arazinin
iktisap şirketlerin
sermayesine
5
kurumların,
tarihinden
içinde
itibaren
parsellenerek
yıl eden
bu iştiraklerinden
elde
(c)bendinde yapılan düzenlemeyle diş
şirketlerde
ise
ortakların,
komandite
komandit
ortakların
ortaklık
iştirak kârından aldıkları paylar, şahsi ticari kazanç
bu hükmündedir.
ettikleri (4)
protezciliği faaliyeti esas olarak şahsi
mesai,
İlmî
veya
mesleki
bilgiye
dayanan ve uzmanlık gerektiren bir
faaliyet olmayıp, daha çok sermaye
37 nci maddede yer alan mal ve hakların
unsuruna
dayanmakta;
yapılan
işte
müddet içinde veya daha aşağıdaki şartları taşıyan iştirak ticari işletmeye dâhil bulunması halinde, elden
kullanılan ham ve yardımcı maddeler, el
sonraki yıllarda kısmen veya kazançları;
emeği
çıkarılması hali dâhil, bunlardan elde edilen gelirler
ile
diş
protezine
tamamen satılmasından;elde 1) İştirak payını elinde tutan ile 41 inci maddede sayılan ve sermaye sahibinin
dönüştürülmektedir. Dolayısıyla yapılan
edilen kazançlar.
şirketin,
iş esas olarak imalat faaliyeti niteliğinde
7. (Ek: 9/4/2003-4842/4
ödenmiş sermayesinin en az % ticari kazancın tespitinde dikkate alınır.
md.) Diş protezciliğinden
10'una sahip olması 2) Kazancın (5)
elde edilen kazançlar.
elde edildiği tarih itibarıyla iştirak işletmenin kısmen ya da tamamen satılmasından
Kolektif
yurt
dışı
iştirakin ticari faaliyetine bağlı olarak elde edilen gelirler
Faaliyetine
devam
eden
olduğundan, ticari kazanç hükümlerine
bir
ticari
ortaklıklarda payının kesintisiz olarak en az bir veya ticari işletmeye dâhil amortismana tabi
göre vergilendirilmesi gerekmektedir.
(ç)
bendinde,
çerçevesinde,
ticari
organizasyon
borsalarda
doğrudan
ortakların, adi veya eshamlı yıl süreyle elde tutulması (Rüçhan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından elde
kendi nam ve hesabına veya borsa
komandit
komisyoncusu, borsa ajanı ve benzerleri
ortaklıklarda hakkı kullanılmak suretiyle veya edilen kazançlar ticari kazanç sayılır.
76
komandit ortakların ortaklık yurt
dışı
iştirakin
iç (6)
Bir faaliyetin ticari muhasebe tutmayı
aracılığıyla kendi hesabına alım satım
karından
aldıkları
paylar kaynaklarından yapılan sermaye gerektirecek hacim ve önemde olması ya da
yapanların bu işlerinden elde ettikleri
şahsi
ticari
kazanç artırımları nedeniyle elde edilen faaliyetin özelliğine göre işin; sermaye veya yer
kazançlar
ticari
kazanç
olarak
hükmündedir.(66 ncı madde iştirak payları için sahip olunan tahsisi, personel istihdamı, reklam ve tanıtım gibi
değerlendirilmiştir. Ticari organizasyon
hükmü mahfuzdur.)
ise
Ticari
kazanç,Vergi
eski iştirak paylarının elde edilme pazarlamaya yönelik işlemlere girişilmesi, dış
Usul tarihi esas alınır.),
kaynak temini, işe mahsus makine ve araç tedariki
Kanunu hükümlerine ve bu 3) Yurt dışı iştirak kazancının kâr gibi
kanunda
yazılı
gerçek payı
dağıtımına
(Bilanço veya işletme hesabı kazançlar
esası) veya basit usullere vergiler
göre tesbit edilir.
(1)
kurumun
kaynak
üzerinden
dahil
yürütülmesi
hallerinde
ticari
olan organizasyon oluşmuş sayılır.
ödenen (7)
iştirak
faaliyette
suretlerle
maddenin
tanımlanmıştır.
edilen hükümlerine ve bu Kanunda yazılı gerçek (bilanço
bulunduğu veya işletme hesabı esası) veya basit usule göre
fıkrasında
Burada
özellikle
sermaye ve emeğin bir araya geldiği
sürekli
Ticari kazanç, Vergi Usul Kanunu
altıncı
bir
organizasyonun
varlığı
vurgulanmıştır. Coberlik faaliyetleri de
bu kapsamda değerlendirilecektir.
(d)bendinde, satın alınan veya trampa
Özel okul ve hastanelerle ülke vergi kanunları uyarınca en tespit edilir.
suretiyle iktisap olunan arazinin beş yıl
benzeri yerleri işleten serbest az % 15 oranında gelir ve (8)
içinde
Özel okul ve hastaneler ile benzeri
parsellenerek
kısmen
veya
meslek erbabı, serbest meslek kurumlar vergisi benzeri toplam yerleri işleten serbest meslek erbabı, serbest meslek
tamamen satılması faaliyetleri ticari
kazançlarını da işletmenin vergi yükü taşıması; iştirak edilen kazançlarını
faaliyet olarak değerlendirilmektedir.
kayıtlarına ithal edebilirler.
da
işletmenin
kayıtlarına
dâhil
şirketin esas faaliyet konusunun, edebilirler. Safı kurum kazancının tespitinde ticari
(e)bendinde, maddede tanımı yapılan
finansal kiralama dahil finansman kazanca ilişkin hükümler uygulanır. Zirai faaliyetle
ticari
temini veya sigorta hizmetlerinin uğraşan
taşınmazların
kurumların
bu
faaliyetinden
doğan
organizasyon
alım,
çerçevesinde,
satım
ve
inşa
sunulması ya da menkul kıymet kazançlarının tespitinde, 28 inci maddenin ikinci
işleriyle uğraşanların bu işlerinden elde
yatırımı
ettiği kazançlar ticari kazanç olarak
olması
durumunda, fıkrası hükmü de dikkate alınır.
iştirak edilen kurumun faaliyette (9)
bulunduğu ülke vergi kanunları daimi
Dar mükellef kurumların işyeri veya
temsilci
vasıtasıyla
elde
ettikleri
sayılmıştır.
Ticari
organizasyonun
tanımında yer alan özellikler olmaksızın
77
uyarınca
en
uygulanan
az
Türkiye'de kazançlarının
tespitinde,
aksi
belirtilmediği
yapılan taşınmaz alım, satım ve inşa
vergisi takdirde tam mükellef kurumlar için geçerli olan işleri ise ticari faaliyet kapsamı dışında
kurumlar
oranında gelir ve kurumlar vergisi hükümler uygulanır.
bırakılmıştır.
benzeri
Maddenin
toplam
vergi
yükü (10)
taşıması,
Dar mükellefiyete tabi kurumların
ticari veya zirai kazançlar dışında kalan kazanç ve ortaklık
üçüncü
veya
fıkrasında,
kollektif
adi
şirketlerde
4) İştirak kazancının, elde edildiği iratları hakkında, bu kazanç ve iratların tespitine
ortakların, komandit
hesap dönemine ilişkin kurumlar ilişkin hükümler uygulanır. Ancak, bu kazanç ve
komandite ortakların ortaklık karından
vergisi beyannamesinin verilmesi iratların Türkiye’de yapılmakta olan ticari veya
aldıkları payların, şahsi ticari kazanç
gereken tarihe kadar Türkiye'ye zirai faaliyet kapsamında elde edilmesi halinde,
hükmünde olduğu belirtilmiştir. Ayrıca
kurum kazancı dokuzuncu fıkraya göre tespit edilir.
fıkrada, ilgili maddelere atıf yapılarak;
transfer edilmesi.
Yurt dışındaki inşaat, onarım,
bu
faaliyeti ile uğraşanların ortaklarının
yapılabilmesi
ülke
elde ettikleri kazançların serbest meslek
mevzuatına göre ayrı bir şirket
kazancı, zirai faaliyetle uğraşan bu
kurulmasının
ortaklıkların ortaklarının elde ettiği
durumlarda,
için
ilgili
zorunlu
özel
kurulduğunun
olduğu
amaç
ortaklıklardan
şirketlerde ise
serbest
meslek
için
kazançların zirai kazanç olduğu ifade
ana
edilmiştir.
sözleşmelerinde belirtilmesi ve
Maddenin dördüncü fıkrasında, ticari
fiilen bu amaç dışında faaliyetinin
işletmelere dâhil bulunan ve Kanunun
bulunmaması şartıyla, söz konusu
menkul ve gayrimenkul sermaye iradına
şirketlere
edilmesinden
konu varlıklar bölümünde yer alan
elde edilen kazançlar için bu
kıymetlerin elden çıkarılması da dâhil
iştirak
78
bentte belirtilen şartlar aranmaz.
olmak üzere, bu kıymetlerden elde
Bu bent uyarınca vergi yükü,
edilen gelirlerin ticari kazanç olduğu
kanunî
belirtilmektedir.
veya
iş
merkezinin
bulunduğu ülkede ilgili dönemde
Maddenin beşinci fıkrasında, faaliyetini
tahakkuk
payı
sürdüren ticari bir işletmenin kısmen ya
dağıtımına kaynak olan kazançlar
da tamamen satılmasından veya ticari
üzerinden ödenen vergiler dahil
işletmeye
olmak üzere toplam gelir ve
iktisadi
kurumlar vergisi benzeri verginin,
çıkarılmasından elde edilen kazançların
bu dönemde elde edilen toplam
ticari kazanç sayılması ve bunlara ticari
dağıtılabilir kurum kazancı ile
kazanca ilişkin hükümlerin uygulanması
tahakkuk eden gelir ve kurumlar
düzenlenmektedir.
vergisi
Maddenin
eden
ve
toplamına
kâr
oranlanması
dâhil
amortismana
kıymetlerin
altıncı
elden
fıkrasında,
ticari
organizasyonun
c) Kazancın elde edildiği tarih
Vergi kanunlarının daha anlaşılır ve
itibarıyla aralıksız en az bir yıl
sade şekilde düzenlenmesi amacına
süreyle nakit varlıklar dışında
uygun
kalan aktif toplamının % 75 veya
müessesesine bu maddede yer verilmiş
daha fazlası, kanunî veya iş
olup, bir faaliyetin ticari muhasebe
merkezi Türkiye'de bulunmayan
tutmayı gerektirecek hacim ve önemde
anonim
olması,
veya
limited
şirket
niteliğindeki şirketlerin her birinin
olarak,
tanımı
tabi
ticari
faaliyetin
yapılmıştır.
organizasyon
özelliğine
göre,
sermaye tahsisi, personel istihdamı,
79
sermayesine en az % 10 oranında
reklam ve tanıtım gibi pazarlamaya
iştirakten
tam
yönelik işlemlere girişilmesi, dış kaynak
anonim
temini, işe mahsus makine ve araç
oluşan
mükellefiyete
tâbi
şirketlerin, en az iki tam yıl
tedariki
süreyle aktiflerinde yer alan yurt
organizasyonun varlığına karine olarak
dışı
kabul edilmiştir.
iştirak
hisselerinin
çıkarılmasından
doğan
elden
kurum
kazançları.
ç)
gibi
haller
ticari
Ekonomik faaliyetin özelliğine göre,
belirli bir sermayeyi belirli bir işe
Anonim
şirketlerin
özgülemeden
işin
kuruluşlarında veya sermayelerini
olması
artırdıkları
çıkardıkları
ekonomik faaliyetin yürütülmesi için
payların bedelinin itibarî değeri
gerekli ve zorunlu olması; faaliyetin
aşan kısmı.
icrasında
d) Türkiye'de kurulu;
gerekmesi; ekonomik faaliyetin reklam
1)
sırada
Menkul
sermaye
personel
tahsisinin
istihdamının
yatırım
ve tanıtım gibi pazarlamaya yönelik
ortaklıklarının
işlemlerle tanıtılarak piyasada aktif bir
ekonomik birim olarak algılanmasının
kazançları,
sağlanması; işin dış kaynak temini
2) Portföyü Türkiye'de kurulu
gerektirmesi ve bu surette finanse
borsalarda işlem gören altın ve
edilmesi; işe mahsus makine ve araç
kıymetli madenlere dayalı yatırım
tedariki suretiyle ekonomik faaliyetin
fonları
devam ve ikmal edilmesi gibi hallerde
fonları
kıymetler
veya
yürütülemeyecek
veya
veya
ortaklıklarının
80
ticari
kazançları,
bahsedilebilecektir.
3)
Girişim
fonları
sermayesi
veya
organizasyondan
Bu
sayılan
yatırım
işlemlerin biri veya bir kısmı ya da
ortaklıklarının
tümü, faaliyetin özelliğine göre işin
kazançları,
ticari organizasyon kapsamında olup
4) Gayrimenkul yatırım fonları
olmadığının
tespitinde
veya ortaklıklarının kazançları,
alınabilecektir.
Bir
5) Emeklilik yatırım fonlarının
muhasebe tutmayı gerektirecek hacim
kazançları,
ve önemde olması durumunda da ticari
6) Konut finansmanı fonları ile
organizasyonun
varlık
edilecektir.
finansmanı
fonlarının
dikkate
faaliyetin
varlığı
ticari
kabul
kazançları.
Bir kişinin sahip olduğu konutun satışı
e) Kurumların, en az iki tam yıl
için
süreyle
alan
ortamda ilan verilmesi veya satılacak
taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile
konutun çeşitli yerlerine bu ilanın
aynı
oldukları
asılması reklam ve tanıtım kapsamında
kurucu senetleri, intifa senetleri ve
bir karine olarak değerlendirilmeyecek,
rüçhan
satışından
ekonomik faaliyetin aktif bir ekonomik
doğan kazançların % 75'lik kısmı
birim olarak algılanmasını sağlayacak
(Ek hüküm: 13/2/2011-6111/90
şekilde çeşitli platformlarda reklam ve
md.)
aktiflerinde
süreyle
sahip
haklarının
(Taşınmazların
yer
kaynak
kuruluşlarca kira sertifikası ihracı
yazılı
basın
veya
elektronik
tanıtım yapılması halinde ise ticari
organizasyonun
varlığı
kabul
81
amacıyla
varlık
kiralama
edilecektir.
şirketlerine satışı ile bu varlıkların
Fıkrada yer alan “gibi” ifadesiyle,
varlık
ekonomik
kiralama
şirketlerince
gelişmelere
olarak
durumlara
benzer
taşınmazın devralındığı kuruma
yukarıda
satışından doğan kazançlar için bu
faaliyetlerin de gerektiğinde kapsama
oran %100 olarak uygulanır ve bu
dâhil
taşınmazlar için en az iki tam yıl
Ayrıca,
süreyle
şartı
belirtisi olarak kabul edilen durumlara
aranmaz. (Ek cümle: 24/5/2013-
ilişkin hükümlerin de dikkate alınması
aktifte
6487/32
md.)
bulunma
Ancak,
varlık
sayılan
bağlı
edilmesi
imkanı
kanunlarda
işe
getirilmiştir.
başlamanın
gerektiği tabiidir.
kiralama şirketinden devralınan
Maddenin yedinci fıkrasında, ticari
veya
kazancın gerçek veya basit usulde tespit
kaynak
kuruluşça
sözleşmesinden
kira
kaynaklanan
yükümlülüklerin
edilebileceği,
maddenin
sekizinci
yerine
fıkrasında ise özel okul ve hastanelerle
getirilememesi hâli hariç olmak
benzeri yerleri işleten serbest meslek
üzere,
erbabının serbest meslek kazançlarım da
varlık
tarafından
kiralama
söz
şirketi
konusu
işletmenin kayıtlarında
taşınmazların üçüncü kişi veya
1gösterebilecekleri belirtilmiştir.
kurumlara satılması durumunda,
Maddenin dokuzuncu fıkrasına göre,
bu varlıkların kaynak kuruluşta
kurum
varlık kiralama şirketine devirden
kazanç
önceki kayıtlı değeri ile anılan
uygulanacaktır.
kazancının
tespitinde
hakkındaki
ticari
hükümler
82
kurumlarda
ayrılan
toplam
Maddenin onuncu ve onbirinci fıkraları,
amortisman tutarı dikkate alınarak
dar mükellef kurumların kazancının
satışı
tespitine ilişkindir.
gerçekleştiren
kurum
nezdinde vergilendirme yapılır. ).
Tam mükellef kurumlar ile dar mükellef
Bu
kurumların kazanç unsurları arasındaki
istisna,
dönemde
satışın
uygulanır
yapıldığı
ve
satış
paralellik vergileme ilkelerinin doğası
kazancının istisnadan yararlanan
gereği
kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen
ayrılmaktadır.
beşinci yılın sonuna kadar pasifte
esasındaki kurumlar Türkiye içinde ve
özel bir fon hesabında tutulur.
dışında
Ancak satış bedelinin, satışın
üzerinden
mükellefiyet
yılının
sadece
sonuna
kadar
tahsil
tespit
elde
aşamasından
Tam
esasındaki
Türkiye’de
tahsil edilmeyen satış bedeline
vergilendirilmektedirler.
isabet
Kuramların
nedeniyle
tüm
gelirler
vergilendirilirken,
kazançlar
istisna
mükellefiyet
ettikleri
edilmesi şarttır. Bu süre içinde
eden
sonra
dar
kurumlar
elde
ettikleri
üzerinden
vergileme
için
işlemlerinin
zamanında tahakkuk ettirilmeyen
yapılabilmesi
vergiler ziyaa uğramış sayılır.
kazancının
İstisna edilen kazançtan beş yıl
gerekmektedir. Safi kurum kazancı,
içinde sermayeye ilave dışında
mükelleflerin hasılatlarından bu Kanuna
herhangi bir şekilde başka bir
göre
hesaba nakledilen veya işletmeden
maliyet unsurları ile diğer indirimleri
tespit
indirebilecekleri
safi
kurum
edilmesi
gider
veya
83
çekilen
ya
da
dar
mükellef
düşmeleri ve indirimi kabul edilmeyen
kurumlarca ana merkeze aktarılan
giderleri ilave etmeleriyle bulunur.
kısım
Dar
için
uygulanan
istisna
mükellefiyet
esasında
dolayısıyla zamanında tahakkuk
vergilendirilen kuramların işyeri veya
ettirilmeyen
ziyaa
daimi temsilci vasıtasıyla elde ettikleri
uğramış sayılır. Aynı süre içinde
kazanca ilişkin safı kuram kazancının
işletmenin tasfiyesi (bu Kanuna
tespitinde, tam mükellef kurumlar için
göre yapılan devir ve bölünmeler
geçerli olan hükümler uygulanır. Bu
hariç) halinde de bu hüküm
kazançlar, uygulamada ticari kazanç
uygulanır.
veya
vergilendirilmektedir. Çünkü bir dar
kullanılmak
mükellef kurumun Türkiye’de zirai
değeriyle
vergiler
suretiyle
elde
edilen
itibarî
hisse
kazanç
zirai
elde
kazanç
olarak
edebilmesi
için
zirai
Türkiye’de
bulunması
senetlerinin elde edilme tarihi
işletmesinin
olarak, sahip olunan eski hisse
gerekmektedir. Bu zirai işletme de
senetlerinin elde edilme tarihi esas
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre
alınır.
işyeri
Devir veya bölünme suretiyle
hükmün uygulanması, zirai kazançlar
devralınan
için de geçerlilik kazanacaktır.
taşınmazlar,
iştirak
oluşturacağı
için
belirtilen
hisseleri, kurucu senetleri ve intifa
Dar mükellef kuramların ticari ve zirai
senetleri ile rüçhan haklarının
kazanç dışındaki kazanç ve iratları için,
satışında
bu kazanç ve iratların tespitine ilişkin
iki
yıllık
sürenin
84
hesabında, devir olunan veya
hükümler
bölünen kurumda geçen süreler de
mükellef bir kurumun menkul sermaye
dikkate alınır.
iradı elde etmesi halinde, bu gelir
Menkul kıymet veya taşınmaz
unsuruna ilişkin safı kurum kazancının
ticareti ve kiralanmasıyla uğraşan
tespitinde bu Kanunun menkul sermaye
kurumların bu amaçla ellerinde
iradı hükümleri uygulanacaktır. Ancak,
bulundurdukları
değerlerin
bu kazanç ve iratların Türkiye’de
satışından elde ettikleri kazançlar
yapılmakta olan ticari veya zirai faaliyet
istisna kapsamı dışındadır.
kapsamında
f) Bankalara borçları nedeniyle
kazancın tespitinde ticari veya zirai
kanunî
kazanç hükümleri geçerli olur. Örneğin
takibe
alınmış
veya
uygulanır.
elde
Örneğin
edilmesi
mükellefiyet
dar
halinde,
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna
dar
vergilendirilen yabancı bir kurumun
bunların kefillerinin ve ipotek
Türkiye’deki şubesinin aktifine kayıtlı
verenlerin
sahip
oldukları
gayrimenkulün
taşınmazlar,
iştirak
hisseleri,
ticari
hükümleri
kazanç
Söz
konusu
esasında
geçerli
kurucu senetleri ve intifa senetleri
olacaktır.
ile rüçhan haklarının, bu borçlara
yabancı
karşılık bankalara veya bu Fona
aktifine kayıtlı olması halinde Kanunun
devrinden sağlanan hasılatın bu
gayrimenkul sermaye iradına ilişkin
borçların tasfiyesinde kullanılan
hükümleri uygulanacaktır.
kurumun
ana
gayrimenkul
merkezinin
kısmına isabet eden kazançların
85
tamamı ile bankaların bu şekilde
elde
ettikleri
kıymetlerin
söz
satışından
konusu
doğan
kazançların %75'lik kısmı.
g)
Kurumların
yurt
dışında
bulunan iş yerleri veya daimî
temsilcileri
aracılığıyla
elde
ettikleri aşağıdaki şartları taşıyan
kurum kazançları;
1) Bu kazançların, doğduğu ülke
vergi kanunları uyarınca en az %
15 oranında gelir ve kurumlar
vergisi benzeri toplam vergi yükü
taşıması,
2) Kazançların elde edildiği hesap
dönemine ilişkin yıllık kurumlar
transfer edilmiş olması,
3) Ana faaliyet konusu, finansal
kiralama dahil finansman temini,
sigorta hizmetlerinin sunulması
86
veya menkul kıymet yatırımı olan
kurumlarda,
bu
kazançların
doğduğu ülke vergi kanunları
uyarınca
en
uygulanan
az
Türkiye'de
kurumlar
vergisi
benzeri
toplam
vergi
yükü
taşıması
Bu bent uyarınca toplam vergi
yükü,
birinci
fıkranın
(b)
bendindeki tanıma göre tespit
edilir.
h) Yurt dışında yapılan inşaat,
onarım, montaj işleri ile teknik
hizmetlerden
sağlanarak
Türkiye'de
genel
sonuç
hesaplarına
intikal
ettirilen
kazançlar.
ı) Okul öncesi eğitim, ilköğretim,
özel eğitim ve orta öğretim özel
okulları ile Bakanlar Kurulunca
vergi muafiyeti tanınan vakıflara
87
veya
kamu
yararına
çalışan
derneklere bağlı rehabilitasyon
merkezlerinin
işletilmesinden,
ilgili Bakanlığın görüşü alınmak
suretiyle
Maliye
Bakanlığının
belirleyeceği usûller çerçevesinde
beş hesap dönemi itibarıyla elde
edilen kazançlar (İstisna, belirtilen
okulların
ve
merkezlerinin
hesap
rehabilitasyon
faaliyete
döneminden
geçtiği
itibaren
başlar.).
i) Kooperatif ortaklarının yönetim
gideri karşılığı olarak ödedikleri
paralardan harcanmayarak iade
edilen
kısımlar
ile
aşağıda
belirtilen kooperatiflerin ortakları
için;
1)
Tüketim
kooperatiflerinde,
ortakların kişisel ve ailevî gıda ve
giyecek ihtiyaçlarını karşılamak
için
satın
aldıkları
malların
88
değerine,
2)
Üretim
kooperatiflerinde,
ortakların
üreterek
sattıkları
veya
üretim
kooperatife
kooperatiften
faaliyetinde
üzere
satın
aldıkları
kullanmak
malların
değerine,
3)
Kredi
kooperatiflerinde,
ortakların kullandıkları kredilere,
göre hesapladıkları risturnlar.
Bu risturnların ortaklara dağıtımı,
kâr dağıtımı sayılmaz. Risturnun
nakden veya aynı değerde mal ile
ödenmesi
istisnanın
uygulanmasına engel değildir.
Ortaklardan
yapılan
başka
işlemlerden
kimselerle
doğan
kazançlar ile ortaklarla ortaklık
statüsü
işlemlerden
dışında
yapılan
doğan
kazançlar
hakkında risturnlara ilişkin istisna
hükmü
uygulanmaz.
Bunların
89
genel
kazançtan
ayrılmasında,
ortaklarla yapılan iş hacminin
genel iş hacmine olan oranı esas
alınır.
(Ek paragraf: 23/7/2010-6009/43
md.)
Bu
bent
hükümleri,
Tarımsal
Üretici
Birlikleri
Kanununa göre kurulan Birliklerin
üyeleri ile yaptıkları muameleler
hakkında da uygulanır.
(2) Bu maddedeki istisnaların
uygulanmasına
ilişkin
usûlleri
tespit etmeye Maliye Bakanlığı
yetkilidir.
(3) İştirak hisseleri alımıyla ilgili
finansman giderleri hariç olmak
üzere,
kurumların
vergisinden
istisna
kurumlar
edilen
kazançlarına ilişkin giderlerinin
veya
istisna
kapsamındaki
faaliyetlerinden
doğan
90
zararlarının, istisna dışı kurum
kazancından
indirilmesi
kabul
edilmez.
Bilanço
esasında
ticari Safî kurum kazancı
kazancın tesbiti:
Ticari kazancın bilanço esasına göre tespiti
MADDE 6- (1) Kurumlar vergisi, MADDE 11- (1) Bilanço esasına göre ticari
MADDE 11- Vergi Usul Kanununda
mükelleflerin
defter
tutma
Madde 38 – Bilanço esasına mükelleflerin bir hesap dönemi kazanç, işletme öz sermayesinin hesap dönemi
yükümlülükleri
göre
Anılan Kanuna göre tacirler bilanço
ticari
kazanç, içinde elde ettikleri safî kurum sonunda ve başındaki değerleri arasındaki olumlu
teşebbüsteki öz sermayenin kazancı üzerinden hesaplanır.
hesap dönemi sonunda ve (2)
başındaki
Safî
kurum
değerleri tespitinde,
farktır. Bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce
kazancının işletmeye eklenen değerler bu farktan indirilir,
düzenlenmektedir.
esasına göre veya işletme hesabı esasına
göre defter tutmakla yükümlüdür.
Vergisi işletmeden çekilen değerler ise farka eklenir.
Bu maddede, bilanço esasına göre defter
kazanç (2) Kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, 19
tutan mükelleflerde kazancın tespit
dönem zarfında sahip veya hakkındaki hükümleri uygulanır. uncu ve 20 nci madde hükümleri ile Vergi Usul
usulü açıklanmıştır. Bilanço esasında
Gelir
arasındaki müspet farktır. Bu Kanununun
Ziraî
sahiplerce:
ticarî
faaliyetle
uğraşan Kanununun
değerlemeye
ilişkin
hükümlerine
defter tutmakla yükümlü mükelleflerin
1. İşletmeye ilave olunan kurumların bu faaliyetinden doğan uyulur.
ticari kazançları, işletmelerinin dönem
değerler bu farktan indirilir;
Gelir
sonundaki öz sermayesi ile dönem
uncu
başındaki
2.
İşletmeden
değerler
ise
kazançlarının
çekilen Vergisi
farka
tespitinde,
Kanununun
59
ilave maddesinin son fıkra hükmü de
dikkate alınır.
olunur.
öz
sermayesinin
karşılaştırılması sonucunda oluşan fark
esas alınarak tespit edilecektir. Bu
Ticari kazancın bu suretle
dönem zarfında teşebbüs sahibi veya
tesbit
sahiplerince işletmeye eklenen değerler
Vergi
edilmesi
Usul
sırasında,
Kanununun
bu
farktan
indirilecek,
işletmeden
91
değerlemeye ait hükümleri
çekilen değerler ise farka eklenecektir.
ile bu kanunun 40 ve 41 inci
Ticari kazancın
maddeleri
sırasında,
hükümlerine
(Mülga
Vergi
değerlemeye
uyulur.
üçüncü
fıkra:
bu
ait
şekilde tespiti
Usul
Kanununun
hükümleri ile bu
Kanunun indirilecek giderler ve indirimi
4/12/1985 - 3239/138 md.)
kabul edilmeyen giderleri düzenleyen
(Ek:
hükümlerine uyulacaktır.
26/12/1993-3946/8
md.;Mülga dördüncü fıkra:
17/12/2003-5024/9 md.)
(Ek:
9/4/2003-4842/5
md.;Mülga beşinci fıkra:
17/12/2003-5024/9 md.)
İşletme
hesabı
esnasında
Ticari kazancın işletme hesabı esasına göre MADDE 12- Maddede, ticari kazancın
ticari kazancın tesbiti:
tespiti
işletme hesabına göre tespitinin bir
Madde 39 – İşletme hesabı
MADDE 12- (1) İşletme hesabı esasına göre ticari
hesap döneminde elde edilen hasılat ile
esasına göre ticari kazanç, bir
kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat
giderler arasındaki olumlu fark olduğu
hesap dönemi içinde elde
ile giderler arasındaki olumlu farktır.
belirtilmiştir.
edilen hasılat ile giderler
(2)
arasındaki müspet farktır.
paralarla tahakkuk eden alacakları, giderler ise
alacakları; giderlerin ise, ödenen ve
(Elde edilen hasılat, tahsil
ödenen ve borçlanılan tutarları ifade eder.
borçlanılan
olunan
(3)
paralarla
tahakkuk
Elde
edilen
hasılat,
tahsil
Elde
edilen
hasılatın,
olunan tahsil olunan paralarla tahakkuk eden
Emtia alım ve satımı ile uğraşanlarda
tutarları
ifade
ettiği
belirtilerek, ticari kazancın bulunması
92
eden
alacakları;
ise,tediye
kazancın bulunması için hesap dönemi sonundaki
giderler
olunan
emtia
ve
mevcudunun
değeri
hasılata,
için hesap dönemi sonundaki emtia
dönem mevcudunun değerinin hasılata, dönem
borçlanılan meblağları ifade
başındaki emtia mevcudunun değeri ise giderlere
başındaki emtia mevcudunun değerinin
eder.)
ilave olunur.
ise
Emtia alım ve satımı ile
(4)
uğraşanlarda ticari kazancın
tespit edilmesi sırasında, 19 uncu ve 20 nci madde
Bilanço esasında olduğu gibi ticari
bulunması için hesap dönemi
hükümleri ile Vergi Usul Kanununun değerlemeye
kazancın bu suretle tespiti sırasında da
sonundaki
ilişkin hükümlerine uyulur.
Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait
emtia
giderlere
ilave
olunacağı
Kazancın bu madde hükmüne göre belirtilmiştir.
mevcudunun değeri hasılata,
hükümleri ile bu Kanunun kazancın
dönem
tespitinde
başındaki
mevcudunun
emtia
değeri
ise
indirimi
indirilecek
kabul
giderler
edilmeyen
ile
giderleri
düzenleyen hükümlerine de uyulacaktır.
giderlere ilave olunur.
Ticari kazancın bu suretle
tesbit
edilmesi
Vergi
Usul
sırasında
Kanununun
değerlemeye ait hükümleri
ile bu kanunun 40 ve 41 inci
maddeleri
hükümlerine
uyulur.
Dar
kesintisi
mükellefiyette
vergi
MADDE 13- Gelir Vergisi Kanununun
ilk ihdas edildiği dönemde, yıllara
93
Birden fazla takvim yılına
MADDE 30
sirayet eden inşaat ve
a)
onarma işleri:
belirtilen esaslara göre birden MADDE 13- (1) Dekapaj işleri dâhil birden fazla
esası getirilmiş, ancak bu düzenleme
(Değişik: fazla takvim yılına yaygın inşaat takvim yılına yaygın taahhüde dayalı inşaat ve
dönemsellik ve tahakkuk esası ilkeleri
Madde
42
–
24/12/1980 - 2361/30 md.)
Gelir
Yıllara yaygın taahhüde dayalı inşaat ve onarım yaygın taahhüde dayalı inşaat ve onarım
Vergisi
ve onarım
işlerinde her yıl beyanname verilmesi
Kanununda işleri
işleri ile uğraşan onarım işlerinde kâr veya zarar işin bittiği yıl kesin
ile
çeliştiğinden
mükelleflerin
Birden fazla takvim yılına kurumlara bu işleri ile ilgili olarak olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak
mağduriyetlerine yol açmıştır.
sirayet eden inşaat (dekapaj yapılan ak ediş ödemeleri.
mezkûr yıl beyannamesinde gösterilir.
Bu nedenle, yıllara yaygın taahhüde
işleri de inşaat işi sayılır) ve Vergi kesintisi
(2)
onarma işlerinde kar veya
avanslar
bedellerinin
bir vergilendirme döneminden fazla bir
Kanununda değerlendirilmesinden doğan gelirler elde edildiği
süre boyunca ve bütünlük içerisinde
MADDE 15
zarar işin bittiği yıl kati a)
Gelir
Vergisi
Birinci fıkra kapsamındaki işlere ilişkin dayalı inşaat ve onarım işlerinde, işin
dâhil
hakediş
olarak tespit edilir ve tamamı belirtilen esaslara göre birden yılın kazancı sayılır.,
devam etmesi niteliği gereği, kar veya
o
Mükelleflerin, bu madde kapsamına
zararın işin bittiği yıl kesin olarak tespit
işleri ile uğraşan giren işlerde, her inşaat ve onarım işinin hasılat ve
edileceği ve tamamının o yılın geliri
yılın
geliri
sayılarak, fazla takvim yılına yaygın inşaat (3)
mezkûr yıl beyannamesinde ve onarım
gösterilir.(2)
Mükellefler
kurumlara bu işleri ile ilgili olarak giderlerini ayrı defterlerde izlemeleri veya aynı sayılacağı
bu
edilmiştir.
Bu
defterde ayrı ayrı izlenebilmesine imkan verecek
faaliyetlerle ilgili elde edilen hasılat ile
kapsamına giren hallerde her
şekilde göstermeleri zorunludur.
yapılan
inşaat ve onarım işinin hasılat
(4)
Sözleşmede yer teslim tarihi belirtilmiş
devredilerek işin bittiği yıla kadar
ve
ise bu tarih, yer teslim tarihi belirtilmemiş ise
getirilecektir. Aynı yıl içinde başlayıp
giderlerini
madde yapılan hak ediş ödemeleri.
ifade
ayrı
defterde
veya
oldukları
defterlerin
bir
tutmakta
sözleşmede
belirtilen
işin
başlangıç
giderler
izleyen
yıllara
tarihi, biten inşaat işlerine ilişkin kazançlar ise
ayrı
sözleşmede yer teslimi ve işe başlangıç tarihi
ticari kazancın tespitine ilişkin genel
sayfalarında göstermeye ve
belirtilmemiş ise sözleşme tarihi, inşaat ve onarım
hükümlere
düzenleyecekleri
işinin başlangıç tarihi olarak kabul edilir.
Esasları
göre
yukarıda
açıklanan
bu
94
beyannamaleri işlerin ikmal
(5)
Geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan düzenleme bu madde hükmü ile birlikte
edildiği takvim yılını takip
hallerde,
geçici kabulün
eden
tutanağın idarece onaylandığı tarih, diğer hallerde Yıllara yaygın taahhüde dayalı inşaat ve
yılın
Mart
ayının
yapıldığını
gösteren
korunmuştur.
başından yirmibeşinci günü
işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı
onarım
akşamına
tarih, işin bitim tarihi olarak kabul edilir.
içermektedir.
kadar
mecburdurlar.
(
vermeye
(6)
işleri
üç
Birinci
ana
unsuru
unsur
yıllara
İşin bitim tarihinden sonra bu işlerle yaygınlık, ikinci unsur işin taahhüt
ilgili olarak yapılan giderler ve her ne nam ile
niteliği, üçüncü unsur ise inşaat ve
olursa olsun elde edilen hasılat, bu giderlerin
onarımdır.
yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kâr veya
Maddenin birinci fıkrasında, yıllara
zararının tespitinde dikkate alınır. Bu madde
yaygın taahhüde dayalı inşaat ve onarım
kapsamına giren işlerde veya bu işlerin diğer işlerle
işlerinde, kar veya zararın işin bittiği yıl
birlikte yapılması halinde ortak genel giderler ve
kesin
amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır:
tamamının o yılın geliri sayılacağı
a)
Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarım
olarak
belirtilmiştir.
tespit
edileceği
Ayrıca,
ve
uygulamada
işi birlikte yapılmışsa, her yılın ortak genel
mükellefler
giderleri, bu işlere ait harcamaların (enflasyon
düşülen dekapaj işlerinin de inşaat işi
düzeltmesi yapılan dönemlerde bu harcamaların
kapsamında olduğu belirtilmiştir.
düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan oranına.
Maddenin
b)
tarafından
ikinci
tereddüde
fıkrasında,
Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve mükelleflerin tereddüt ettikleri bir husus
onarım işinin bu mahiyette olmayan işlerle birlikte
Kanuna eklenmiş ve yıllara yaygın
yapılması halinde, her yılın ortak genel giderleri,
taahhüde dayalı inşaat ve onarım işleri
bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve
ile
ilgili
olarak
alman
hakediş
95
hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan
dönemlerde
bunların
düzeltilmiş
bedellerinin
(avanslar
dâhil)
çeşitli
tutarlarının) şekillerde (mevduat faizi, repo vb.)
birbirine olan oranına.
değerlendirilmesinden doğan gelirlerin,
Birden fazla inşaat ve onarım işlerinde veya bu
bu gelirlerin elde edildiği yılın kazancı
işlerle diğer işlerde ortak kullanılan tesisat, makine
sayılarak
vergilendirileceği
ve ulaştırma araçlarının amortismanları, bunların belirtilmiştir.
her işte kullanıldıkları gün sayısına.
Maddenin üçüncü fıkrasında, yıllara
işlerinde, her inşaat ve onarım işinin
hasılat ve giderlerinin ayrı bir defterde
izlenmesi veya aynı defterde ayrı ayrı
izlenebilmesine imkan verecek şekilde
gösterilmesi zorunlu tutulmuştur. İşin
bitimi ile beyan edilecek kazançların
ayrı şekilde tespit edilmesi, matrahın
tespiti
ve
zamanaşımı
hükümleri
açısından önem arz ettiğinden, bu fıkra
hükmü ile mükelleflerin bu kazançlarını
ayrı şekilde tespit edebilmesine imkân
verecek
şekilde
takip
etmeleri
gerekmektedir.
Maddenin
dördüncü
ve
beşinci
96
fıkralarında, yıllara yaygın taahhüde
dayalı inşaat ve onarım işlerinde işin
başlangıç ve bitim tarihleri, bu işlerin
tabi
olduğu
usuller
gözönünde
bulundurularak ayrı ayrı belirtilmiştir.
Maddenin altıncı fıkrasında, yıllara
işlerinin bitim tarihinden sonra bu
işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve
her ne ad altında olursa olsun elde
edilen hasılatın, bu giderlerin yapıldığı
veya hasılatın elde edildiği yılın kâr
veya
zararının
tespitinde
dikkate
alınacağı belirtilmiştir. Bu hüküm ile
madde kapsamındaki işlerin kâr ve
zararlarının
tespiti
usulüne
açıklık
getirilmektedir.
Maddenin yedinci fıkrasında, yıllara
işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle
birlikte yapılması halinde ortak genel
giderler
ve
amortismanların
nasıl
97
dağıtılacağı açıklanmıştır.
MADDE 14- Madde ile özel inşaat
Özel inşaat işleri
MADDE 14- (1) Taahhüt niteliği bulunsun ya da işlerinden
doğan
kazancın
nasıl
bulunmasın başkasının arsası üzerinde taşınmaz
vergilendirileceği açıklanmaktadır.
inşa etme faaliyeti ticari kazanç hükümlerine
Birinci fıkrada özel inşaat işlerinde
tabidir.
başkasının
(2)
İktisap şekli ve tarihi ne olursa olsun,
arsası
üzerinde
yapılan
taşınmaz inşa faaliyetinin, şüpheye yer
kendi arsası üzerine inşaat yapan veya kat karşılığı
bırakmaksızın
inşaat
hükümlerine tabi olacağına yönelik
işleri
dâhil
faaliyetlerinden
faaliyetinin
yaptıranların
doğan
kazançları,
sahibinin
ticari
inşaat
kazanç
inşaat düzenleme yapılmıştır. Bu faaliyetin,
işletmesi
taahhüt niteliğinde olup olmamasının
bünyesinde gerçekleştirilmesi halinde ticari kazanç
ticari kazanç hükümlerine tabi olma
hükümlerine tabidir.
noktasında
(3)
arsa
bu
ticari
Kat karşılığı inşaat işleri dâhil başkasına
yaptırılan inşaatlarda,
hasılatın müteahhit ile
herhangi
bir
önemi
bulunmamaktadır.
İkinci fıkrada yapılan düzenleme ile
paylaşılmasının kararlaştırılmış olması, faaliyetin iktisap şekli ve tarihine bakılmaksızın
arsa sahibi yönünden de ticari faaliyet olduğunu
kendi arsası üzerine inşaat yaptıranların
gösterir.
kat karşılığı da dâhil olmak üzere inşaat
(4)
İkinci ve üçüncü fıkra kapsamında
işinin bir ticari işletme kapsamında
yapılmamış olması kaydıyla arsa sahibi tarafından
gerçekleştirilmesi
de
ticari
kazanç
inşa edilen veya ettirilen taşınmazların ya da kat
olarak değerlendirilmektedir.
karşılığı inşaat sözleşmesi çerçevesinde inşa edilip
Üçüncü fıkrada yapılan düzenlemeye
98
arsa sahibine bırakılan taşınmazların brüt kapalı göre inşaatın başkasına yaptırılması, kat
alanları toplamının;
a)
karşılığı inşaat işleri dâhil arsa sahibi ile
Bin metrekareyi aşması halinde ilk satış müteahhidin hasılatı paylaşması halinde
tarihinden itibaren ticari faaliyete başlanıldığı kabul
bu faaliyet arsa sahibi yönünden de
edilir. Beşyüz metrekare ile bin metrekare (bin
ticari
metrekare dâhil) arasında olması halinde ise inşa
edilen taşınmazların satışının arsa sahibine veya
Dördüncü fıkrada, arsa sahibi tarafından
müteahhide ait ticari bir organizasyon çerçevesinde
inşa edilen veya ettirilen taşınmazların
gerçekleştirilmesi halinde ilk satış tarihinden
ya da kat karşılığı inşaat sözleşmesi
itibaren ticari faaliyete başlanıldığı kabul edilir. Bu
çerçevesinde inşa edilip arsa sahibine
kapsamda taşınmaz inşa ettiren arsa sahipleri,
bırakılan
istedikleri takdirde inşaat faaliyetine başlanıldığı
alanları toplamı temel kriteri altında,
tarihten itibaren mükellefiyet tesis ettirebilirler.
arsa sahibi yönünden ticari kazancın
b)
Beşyüz metrekareyi (beşyüz metrekare
kazanç
taşınmazların
kapsamında
brüt
kapalı
oluşup oluşmayacağına, oluşuyor ise
dâhil) aşmaması halinde ise inşaat faaliyeti hangi tarihten itibaren ticari faaliyete
nedeniyle arsa sahibi yönünden ticari kazanç
başlanmış
hükümleri uygulanmaz.
düzenleme yapılmaktadır. Bu kapsamda
(5)
Arsa
sahibi
yönünden,
dördüncü
fıkranın (a) bendi kapsamına giren inşaat işlerinde;
a)
İnşaatın bitim tarihini takip eden takvim
yılı başından itibaren üç takvim yılı içinde taşınmaz
sayılacağına
ilişkin
taşınmaz inşa ettiren arsa sahipleri,
istedikleri takdirde inşaat faaliyetine
başlanıldığı
tarihten
itibaren
mükellefiyet tesis ettirebilecektir.
satışı yapılmaması halinde, bu sürenin sonunda Beşinci fıkrada, dördüncü fıkraya göre
99
anılan
taşınmazlar
inşaatın
bitim
tarihindeki
maliyet bedeli üzerinden iktisap edilmiş sayılır.
b)
üç
yıl
ticari faaliyete başlanıldığı kabul edilen
işlere yönelik olarak özel bir düzenleme
Yapılan son satış işleminden başlayarak
yapılmaktadır. Buna göre, arsa sahibi
içinde
yönünden, dördüncü fıkranın (a) bendi
herhangi
bir
taşınmaz
satışı
yapılmaması durumunda, ticari faaliyetin sona
kapsamına
erdiği kabul edilerek satışa konu edilmeyen
inşaatın bitim tarihini takip eden takvim
taşınmazlar işletmeden çekilmiş sayılır. Bu hüküm
yılı başından itibaren üç takvim yılı
ticari faaliyetine bu süre içerisinde son verenler
içinde
hakkında
çekilen
halinde, bu sürenin sonunda anılan
taşınmazlar, inşaatın bitim tarihindeki maliyet
taşınmazların inşaatın bitim tarihindeki
bedeli üzerinden bu tarihte iktisap edilmiş sayılır.
maliyet bedeli üzerinden iktisap edilmiş
(6)
da
uygulanır.
Dördüncü
İşletmeden
fıkranın
(a)
bendi
giren
taşınmaz
inşaat
satışı
işlerinde;
yapılmaması
sayılacak ve bu taşınmazlar daha sonra
kapsamındaki inşaatlarda, arsa sahipleri inşaata ticari
bir
organizasyon
olmaksızın
başlama tarihinden itibaren bu inşaatla ilgili her
satılması halinde değer artış kazancı
türlü belgeleri almak ve inşaatın bitim tarihini takip
hükümlerine
eden takvim yılı başından itibaren beş yıl süreyle
yapılacaktır. Yine aym kapsamdaki
muhafaza etmek ve istenildiğinde ibraz etmek
inşaatlarda, yapılan son satış işleminden
zorundadırlar.
başlayarak üç yıl içinde herhangi bir
Dördüncü
fıkrada
yer
alan
metrekare
taşınmaz
göre
vergilendirilme
satışı
yapılmaması
büyüklüğünün hesabında, aynı takvim yılı içinde
durumunda, ticari faaliyetin sona erdiği
inşasına başlanan, sürdürülen veya tamamlanan
kabul edilerek satışa konu edilmeyen
birden fazla inşaat işi bulunmaktaysa, bu işlerin
taşınmazlar
işletmeden
çekilmiş
100
tamamı topluca dikkate alınır. Mezkûr metrekare
sayılacaktır. Bu hüküm ticari faaliyetine
büyüklüklerini ayrı ayrı veya birlikte, büyükşehir
bu süre içerisinde son verenler hakkında
belediyeleri, il veya ilçe sınırları itibarıyla ya da da uygulanacaktır. İşletmeden çekilen
bağımsız bölüm ve müstakil yapının niteliğine veya
taşınmazlar, inşaatın bitim tarihindeki
kullanım amacına göre yarısından az ve iki
maliyet bedeli üzerinden bu tarihte
katından fazla olmamak üzere yeniden belirlemeye
iktisap
Bakanlar Kurulu yetkilidir.
taşınmazlar
edilmiş
daha
organizasyon
sayılacak
sonra
olmaksızın
ve
bu
ticari
bir
satılması
halinde değer artış kazancı hükümlerine
göre vergilendirilme yapılacaktır.
Buna göre, söz konusu mükelleflerin
inşaatın tamamlanmasını takip eden
takvim yılı başından itibaren üç yıl veya
en son satış yaptığı tarihten itibaren üç
yıl içinde başkaca bir taşınmaz satışı
yapmaması durumunda, başka bir ticari
faaliyeti bulunmaması koşuluyla ticari
kazanç mükellefiyeti sona erecektir. Bu
süreden
sonra
bahsi
geçen
taşınmazlarını ticari bir organizasyon
olmaksızın elden çıkarması durumunda
ise elde edeceği gelir, değer artış
101
kazançları
hükümlerine
göre
Altıncı fıkrada, maddenin dördüncü
fıkrasının
(a)
bendi
kapsamındaki
inşaatlarda, arsa sahiplerinin inşaata
başlama tarihinden itibaren bu inşaatla
ilgili her türlü belgeleri almak ve
inşaatın bitim tarihini takip eden takvim
yılı başından itibaren beş yıl süreyle
muhafaza etmek ve istenildiğinde ibraz
etmek
zorunda
oldukları
hükme
bağlanmıştır.
Yedinci fıkrada, dördüncü fıkrada yer
alan
büyüklüğünün
metrekare
hesaplanması
belirlenmesi
ve
sınırlarının
hususuna
açıklık
getirilmektedir. Buna göre, söz konusu
metrekare
aym
büyüklüğünün
takvim
yılı
içinde
hesabında
inşasına
başlanan, sürdürülen ve tamamlanan
inşaat işlerinin tamamı topluca dikkate
alınacaktır.
102
Maddede geçen metrekare büyüklük
değerlerinin
hususunda
yeniden
belirlenmesi
Bakanlar
Kurulu
yetkilendirilmektedir.
Müşterek genel giderler ve
Özel inşaatlarda kazanç tespiti
MADDE 15- Kentleşmeyle birlikte
amortismanların dağıtılması:
MADDE 15- (1) Özel inşaat işlerinde, inşa edilen
yaygın bir uygulama haline gelen özel
Madde 43 – Birden fazla
veya ettirilen her bir bağımsız bölüm ya da
inşaat işleri ile kat karşılığı inşaat işleri
takvim yılına sirayet eden
müstakil yapının alıcıya teslim edildiği yıl bunlara
bir önceki maddede düzenlenmiş olup
inşaat ve onarma işlerinde
ilişkin kâr veya zarar tespit edilir. İnşaatı
bu işlerden doğan kazancın ne şekilde
veya bu işlerin diğer işlerle
tamamlanan bağımsız bölüm veya müstakil yapıya
hesaplanacağı
bu
madde
ile
birlikte
halinde
ait tapunun devir ve tescil işlemi yapılmamış olsa
açıklanmıştır.
Birinci
fıkrada,
özel
müşterek genel giderler ve
dahi bağımsız bölümlerin ya da müstakil yapının
inşaat işlerinde kar veya zararın, inşa
amortismanlar
fiilen alıcının tasarrufuna bırakılması teslim sayılır.
edilen veya ettirilen her bir bağımsız
yapılması
aşağıdaki
esaslara göre dağıtılır.
arsa
bölüm veya müstakil yapının alıcıya
17/12/2003-
sahibine verilen taşınmazların müteahhit defter
teslim edildiği yılda tespit edileceği,
Yıl
içinde
kayıtlarında oluşan maliyet bedeli, müteahhit
inşaatı tamamlanan bağımsız bölüm
birden fazla inşaat ve onarma
yönünden, iktisap edilen arsa payının maliyet
veya müstakil yapıya ait tapunun devir
işinin
bedeli
ettiği
ve tescil işlemi yapılmamış olsa bile,
halinde, her yıla ait müşterek
taşınmazların maliyet bedeli ise arsa sahibinin
bağımsız bölümlerin veya müstakil
genel giderler bu işlere ait
uhdesinde kalan arsa payının emsal bedeli ile
yapının
harcamaların
(enflasyon
müteahhit defter kayıtlarında oluşan maliyetlerden
sunulmasının
yapılan
arsa sahibine verilen taşınmazlara isabet eden
belirtilmiştir.
1.
(Değişik:
5024/7
md.)
birlikte
düzeltmesi
(2)
yapılması
Kat
sayılır.
karşılığı
Arsa
inşaat
sahibinin
işlerinde
iktisap
alıcının
fiilen
teslim
kullanımına
sayılacağı
103
dönemlerde
düzeltilmiş
tutarlarının)
enflasyon
tutarın toplamından oluşur.
(3)
Maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarında,
Kat karşılığı inşaat işleri dışında kalan arsa sahibi ve müteahhit açısından
düzeltmesine tâbi tutulmuş
özel inşaat işlerinde arsa sahibinin arsasını inşaat
maliyetin tespitine ilişkin hükümlere yer
tutarlarının
yapımına tahsis etmesi halinde, arsanın maliyet
verilmiştir. Dördüncü fıkrada ise birden
bedeli olarak inşaatın başladığı tarihteki emsal
fazla bağımsız bölüm ya da müstakil
17/12/2003-
bedeli esas alınır. İnşa edilen taşınmazların maliyet
yapı içeren özel inşaatlarda, hangi
5024/7 md.) Yıl içinde tek
bedeli de arsanın emsal bedeline inşaat dolayısıyla
bölüm veya yapıya isabet ettiği belli
veya birden fazla inşaat ve
katlanılan maliyet ve giderlerin eklenmesi suretiyle
olmayan giderlerin, her bir bölüm veya
onarma
tespit olunur.
yapının brüt alanının inşaatın toplam
birbirine
olan
nispeti dahilinde;
2.
(Değişik:
işinin
bu
madde
şümulüne girmeyen işlerle
(4)
birlikte yapılması halinde,
müstakil yapı içeren özel inşaatlarda, hangi bölüm
ifade edilmiştir.
her yıla ait müşterek genel
veya yapıya isabet ettiği kesin olarak tespit
Beşinci
giderler,
ait
edilemeyen giderler, her bir bölüm veya yapının
kapsamına giren ve ticari faaliyet
harcamalar ile diğer işlere ait
brüt alanının, inşaatın toplam brüt alanına oram
sayılan birden fazla işin bulunması veya
satış ve hasılat tutarlarının
dâhilinde dağıtılır.
bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması
(enflasyon
(5)
bu
işlere
brüt alanına oranı dâhilinde dağıtılacağı
fıkrada,
özel
inşaat
işleri
14 üncü madde kapsamına giren ve
halinde her bir inşaat işine ait hasılat ve
yapılan dönemlerde bunların
ticari faaliyet sayılan birden fazla işin bulunması
giderlerin hangi defterlerde ve nasıl
düzeltilmiş
veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması
izleneceğine
halinde, her bir inşaat işinin hasılat ve giderlerinin
verilmiştir.
dahilinde;
ayrı bir defterde izlenmesi veya aynı defterde ayrı
Altıncı fıkrada, inşaat faaliyetine tahsis
3. Birden fazla inşaat ve
ayrı
edilen arsanın ticari bir işletmeye dâhil
onarma işlerinde veya bu
gösterilmesi zorunludur.
birbirine
düzeltmesi
Birden fazla bağımsız bölüm ya da
tutarlarının)
olan
nispeti
izlenebilmesine
imkan
verecek
şekilde
dair
açıklamalara
yer
olduğu hallerde, maddedeki fıkraların
104
işlerle sair işlerde müştereken
(6)
İnşaat faaliyetine tahsis edilen arsanın
uygulanmasında, arsanın emsal bedeli
kullanılan tesisat, makina ve
ticari bir işletmeye dâhil olması halinde, yukarıdaki
yerine maliyet bedelinin esas alınacağı
ulaştırma
fıkraların uygulanmasında arsanın emsal bedeli
belirtilmiş ve Vergi Usul Kanunundaki
amortismanları, bunların her
yerine maliyet bedeli esas alınır.
maliyet
işte
(7)
vasıtalarının
kullanıldıkları
gün
14 üncü maddenin dördüncü fıkrasının
bedeli
esasına
paralel
bir
veya
bin
düzenleme yapılmıştır.
sayısına göre.
(a) bendi kapsamındaki inşaatlarda, arsa sahipleri
Yedinci
İnşaat ve onarma işlerinde
inşaata başlama tarihinden itibaren söz konusu
metrekareyi aşan, Kanunun 14 üncü
işin bitimi:
inşaatla ilgili belgelerdeki katma değer vergisi dâhil
maddesinin dördüncü fıkrasının (a) ve
Madde
–
44
(Değişik:
tutarları
mükellefiyetlerinin
tesisi
fıkrada,
beşyüz
halinde, (b) bentleri kapsamındaki inşaatlarda,
24/12/1980 - 2361/31 md.)
mükellefiyetin tesis edildiği yılın maliyet veya
arsa sahipleri inşaata başlama tarihinden
İnşaat ve onarma işlerinde
giderlerine intikal ettirirler.
itibaren söz
geçici ve kesin kabul usulüne
(8)
tabi
geçici
işlerle birlikte yapılması halinde ortak genel
tutarları
kabulün yapıldığını gösteren
giderler ve amortismanların dağıtımı 13 üncü
halinde, mükellefiyetin tesis edildiği
tutanağın idarece onaylandığı
maddenin yedinci fıkrası hükmüne göre yapılır.
yılın maliyet veya giderlerine intikal
olan
hallerde
Özel inşaat işleri veya bu işlerin diğer
konusu
inşaatla ilgili
belgelerdeki katma değer vergisi dâhil
mükellefiyetlerinin
tesisi
tarih; diğer hallerde işin fiilen
ettirecekleri öngörülmektedir.
tamamlandığı
fiilen
Sekizinci fıkrada ise özel inşaat işleri
bırakıldığı tarih bitim tarihi
veya bu işlerin diğer işlerle birlikte
olarak kabul edilir.(1)
yapılması halinde ortak genel giderler
Bitim tarihinden sonra bu
ve amortismanların dağıtımının 13 üncü
işlerle ilgili olarak yapılan
maddenin yedinci fıkrası hükmüne göre
giderler ve her nam ile olursa
yapılacağı belirtilmiştir.
veya
105
olsun elde edilen hasılat, bu
yapıldığı
giderlerin
veya
hasılatın elde edildiği yılın
kar veya zararının tespitinde
dikkate alınır.
Basit usulde ticari kazancın
Ticari kazancın basit usulde tespiti
MADDE 16- Bu maddede yapılan
tesbiti: (1)
MADDE 16- (1) 17 nci maddede yazılı şartları
düzenlemeyle
basit
topluca haiz olanların ticari kazançları basit usulde
mükelleflerin
gerçek
22/7/1998 - 4369/31 md.)
tespit olunur.
üzerinden vergiye tabi olması esası
47 ve 48 inci maddelerde
(2)Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi
benimsenmiştir.
yazılı şartları topluca haiz
içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan kazanç bir hesap dönemi içinde elde
olanların
malların alış bedelleri arasındaki olumlu farktır. Bu
edilen hasılat ile giderler arasındaki
basit usulde tespit olunur.
fark yapılan faaliyetle ilgili olarak Vergi Usul
müspet fark olacaktır. Bu fark yapılan
Basit usulde ticari kazanç, bir
Kanunu hükümlerine göre alınması ve verilmesi
faaliyetle ilgili olarak Yergi Usul
hesap dönemi içinde elde
mecburi olan alış ve giderler ile hasılatlara ilişkin
Kanunu hükümlerine göre alınması ve
edilen hasılat ile giderler ve
belgelerde
hesaplanır.
verilmesi mecburi olan alış ve giderler
satılan malların alış bedelleri
Kazancın tespitinde 19 uncu ve 20 nci madde
ile hasılatlara ilişkin belgelerde yazılı
arasındaki müspet farktır. Bu
hükümlerine uyulur. Bu suretle tespit ve beyan
tutarlara göre hesaplanacaktır. Kazancın
fark yapılan faaliyetle ilgili
olunan kazanç vergi tarhına esas alınır. Bu usulde
bu suretle tespit edilmesi sırasında
olarak Vergi Usul Kanunu
vergilendirilenler, kazancın tespiti ve Vergi Usul
Kanunun 19 uncu ve 20 nci madde
hükümlerine göre alınması ve
Kanununun defter tutma hükümleri hariç, bildirme, hükümlerine uyulacaktır.
Madde
46
–
ticari
(Değişik:
kazançları
yazılı
tutarlara
göre
Basit
usule
tabi
kazançları
usulde
ticari
106
verilmesi mecburi olan alış
vesikalar, muhafaza, ibraz, diğer ödevler ve ceza Yapılan düzenlemeyle kazançları basit
ve giderler ile hasılatlara
hükümleri ile bu Kanun ve diğer kanunlarda yer
ilişkin
alan ikinci sınıf tüccarlar hakkındaki hükümlere defter tutmayacak ancak, ikinci sınıf
belgelerde
yazılı
usulde tespit olunacak mükellefler,
tutarlara göre hesaplanır. Bu
tabidirler.
suretle tespit ve beyan olunan
(3)Basit
kazanç vergi tarhına esas
faaliyetlerine ilişkin mal alış ve giderleri ile
muhafaza ve ibraz hükümlerine tabi
alınır.
hasılatlarını gösteren belgeleri ayrı ayrı dosyalarda
olacaklardır.
saklamak zorundadırlar.
mükellefler, yaptıkları satış ve hizmetler
(4)Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge
dolayısıyla
Bu
usulde
vergilendirilenler,
tespiti
kazancın
ve
Vergi
Usul
Kanununun
defter
tutma
tüccarlara ilişkin Vergi Usul Kanununda
usulde
vergilendirilen
mükellefler,
belirtilen
bildirimler,
vesikalar,
Dolayısıyla
belge
bu
düzenleyecek
ve
düzenledikleri tespit edilenler hiçbir suretle basit faaliyetleri ile ilgili olarak yaptıkları
hükümleri hariç, bildirme,
usulde vergilendirilmezler. Basit usule tabi ticaret
mal ve hizmet alışları ve giderleri için
vesikalar, muhafaza, ibraz,
erbabından, sahte veya muhteviyatı itibarıyla
belge alacaklardır.
diğer
yanıltıcı belge düzenlediği tespit edilenler, bu
Bu
ödevler
ve
ceza
usulde
vergilendirilen
hükümleri ile bu Kanun ve
hususun kendilerine tebliğ edildiği tarihi takip eden mükelleflerden
diğer kanunlarda yer alan
aybaşından itibaren ikinci sınıf tüccarlara ilişkin
kayıtlarını kendileri tutabileceği gibi
ikinci
hükümlere tabi olurlar.
meslek mensubu veya bağlı bulunduğu
(5)Basit usule tabi olmanın şartlarından herhangi
meslek odası bünyesindeki muhasebe
tabidirler.
birini takvim yılı içinde kaybedenler, izleyen
bürosuna da tutturabileceklerdir.
Basit usulde vergilendirilen
takvim yılı başından itibaren gerçek usulde
Basit
mükellefler,
vergilendirilirler.
sınıf
tüccarlar
hakkındaki
hükümlere
faaliyetlerine
Basit
usulün
şartlarını
usul,
haiz sağlamak
isteyenler
muhasebe
mükelleflere
açısından
sahte
bir
olanlardan, bu usulden yararlanmak istemediklerini
yöntem
ile
yazı ile bildirenler dilekçelerinde belirttikleri
muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge
gösteren
için,
getirilmiş
ilişkin mal alış ve giderleri
hasılatlarını
olduğu
kolaylık
veya
107
belgeleri ayrı ayrı dosyalarda
tarihten veya izleyen takvim yılı başından, yeni işe
düzenlediği tespit edilenlerin bu usulden
saklamak zorundadırlar. Bu
başlayanlar ise işe başlama tarihinden itibaren
yararlanmaları
belgelerin
gerçek usulde vergilendirilirler. Gerçek usulde amaçla
kayıtları,
mükelleflerin
bağlı
bulundukları
meslek
odalarının
oluşturdukları
bürolarda
tutulur.
Bu
vergilendirilen mükelleflerden, 17 nci maddenin
basit
engellenmiştir.
usule
tabi
Bu
ticaret
erbabından, sahte veya muhteviyatı
birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinde yazılı itibarıyla yanıltıcı belge düzenlediği
şartlan
taşıyanlardan
arka
arkaya
iki
hesap
döneminin iş hacmi aynı maddede yazılı hadlerden
tespit edilenler, bu hususun kendilerine
tebliğ
edildiği
tarihi
düşük olanlar, yazılı talepleri üzerine bu şartın aybaşından
ve 3568 sayılı Kanuna göre
gerçekleşmesini izleyen takvim yılından başlayarak
esasına göre vergilendirileceklerdir. Bu
yetki almış yeterli sayıda
basit usule geçebilirler. İşin eş ve çocuklara devri
şekilde gerçek usule geçen mükellefler
meslek
halinde iş hacminin hesabında devirden önceki
bir daha hiçbir şekilde basit usule
çalıştırılması zorunludur. Bu
süreler de dikkate alınır.
dönemeyeceklerdir.
büroların kayıt, tasdik ve
(6)Gerçek usulde vergilendirilmekte iken işini terk
Beşinci fıkrada yapılan düzenlemeye
vergi
karşı
eden
şartlarım
göre, basit usule tabi olmanın şartlarım
diğer
kaybedenlerden gerçek usulde vergilendirilmeye
kaybeden mükellefler izleyen takvim
usuller Maliye Bakanlığınca
başlamadan önce işini terk eden mükellefler, terk
yılı
belirlenir.
tarihini takip eden yılın başından itibaren iki yıl
işletme hesabı esasına göre belirlemeye
geçmedikçe basit usule dönemezler. Bu hüküm işin
başlayacaklardır.
eş veya çocuklara devri halinde de uygulanır.
Basit usulün şartlarına haiz olanlardan,
dairesine
yükümlülükleri
Basit
usule
erbabından,
ile
tabi
ticaret
sahte
veya
muhteviyatı
itibariyle
yanıltıcı belge düzenlediği
veya
kullandığı
tespit
mükellefler
ile
basit
usulün
başından
işletme
eden
bürolarda 13/6/1989 tarihli
mensubunun
itibaren
takip
itibaren
hesabı
kazançlarını
(7)Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve bu usulden yararlanmak istemediklerini
esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
yazı
ile
bildirenler,
dilekçelerinde
belirttikleri tarihten veya izleyen takvim
108
edilenler,
bu
hususun
yılı başından, yeni işe başlayanlar ise
kendilerine
tebliğ
edildiği
işe
başlama
tarihinden
tarihi takip eden aybaşından
kazançlarını
itibaren ikinci sınıf tüccarlara
bilanço veya işletme hesabı esasına göre
ilişkin hükümlere tabi olurlar.
tespit edebileceklerdir.
Aynı
Gerçek
işte
ortak
olarak
istekleri
itibaren
usulde
doğrultusunda
vergilendirilen
çalışanlar hakkında 47 nci
mükelleflerin belirli şartlarla basit usule
maddede yazılı yıllık kira
dönmelerine imkan sağlanmaktadır. Söz
bedeli ve 48 inci maddede
konusu uygulamadan mükelleflerin eş
yazılı iş hacmi ölçüleri toplu
ve
olarak, diğer şartlar ortakların
Böylece, ticari hayatta kişilerin iş
her biri için ayrı ayrı aranır.
hacminin
Ortaklarından birisi gerçek
daralması da mümkün bulunduğundan
usule göre gelir vergisine tabi
iş hacmi küçülen mükelleflere şartları
bulunan ortaklıklarda, diğer
taşımaları
ortakların ticari kazancı da
vergilendirilme imkanı sağlanmaktadır.
gerçek usulde tespit olunur.
Yapılan düzenlemeyle, gerçek usulde
Adi
vergilendirilen
ortaklık
halinde
çocukları
da
faydalanacaktır.
genişlemesi
kaydıyla
basit
yanında
usulde
mükelleflerden,
çalışanlardan aynı zamanda
Kanunun 17 nci maddesinin birinci
diğer şahsi bir işle de iştigal
fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinde
edenlerin gerçek veya basit
yazılı şartları taşıyanlardan arka arkaya
usulden
iki hesap döneminin iş hacmi aynı
hangisine
göre
109
vergilendirileceği,
47
nci
maddede yazılı alış, satış ve hasılat
maddenin 2 numaralı bendi
hadlerinden düşük olanların, talepleri
ile 48 inci maddede yer alan
üzerine,
ölçülerden şahsi işine ait
izleyen takvim yılı başından başlayarak
olanlara,
basit
ortaklıklardan
bu
şartın
usule
gerçekleşmesini
geçebilmelerine
imkan
Gerçek
usulde
hissesine düşen miktarların
tanınmaktadır.
eklenmesi
tespit
vergilendirilen mükelleflerin basit usule
olunur. Şahsi işin mevcut
geçmeleri için alış, satış ve/veya hasılat
olmaması halinde, muhtelif
tutarlarının her birinin arka arkaya iki
ortaklıklardaki
yıl süreyle belirlenen hadlerden düşük
suretiyle
hisselerin
toplanması ile yetinilir.
olması gerekmektedir. Gerçek usulde
fıkra:
vergilendirilmekte iken işini terk eden
31/5/2012 - 6322/7 md.)
mükellefler ile basit usulün şartlarını
Basit
kaybedenlerden
(Değişik
altıncı
usule tabi
olmanın
gerçek
usulde
şartlarından herhangi birini
vergilendirilmeye başlamadan önce işini
takvim
içinde
terk eden mükelleflerin, terk tarihini
kaybedenler, ertesi takvim
izleyen takvim yılının başından itibaren
yılı başından itibaren gerçek
iki
usulde
dönemeyecekleri hüküm altına alınmak
yılı
vergilendirilirler.
yıl
geçmedikçe
konuya
usule
Basit usulün şartlarını haiz
suretiyle,
olanlardan,
usulden
getirilmiştir. Maddede yapılan diğer bir
yararlanmak istemediklerini
düzenlemeyle Maliye Bakanlığı bu
bu
bu
basit
açıklık
110
yazı
ile
bildirenler
dilekçelerinde
belirttikleri
maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve
esasları belirlemeye yetkili kılınmıştır.
tarihten veya izleyen takvim
yılı
başından,
yeni
işe
başlayanlar ise işe başlama
tarihinden
itibaren
gerçek
usulde
vergilendirilirler.
Gerçek usulde vergilendirilen
mükelleflerden,
maddede
yazılı
47
nci
şartları
taşıyanlardan arka arkaya iki
hesap döneminin iş hacmi 48
inci
maddede
hadlerden
düşük
yazılı
olanlar,
yazılı talepleri üzerine bu
şartın gerçekleşmesini takip
eden
takvim
başlayarak
basit
geçebilirler.
İşin
yılından
usule
eş
ve
çocuklara devri halinde iş
hacminin hesabında devirden
önceki süreler de dikkate
111
alınır.
Sahte
veya
muhteviyatı
itibarıyla
yanıltıcı belge düzenledikleri
tespit edilenler hiçbir suretle
basit
usulde
vergilendirilmezler.
(Ek
fıkra:
31/5/2012
-
6322/7 md.) Gerçek usulde
vergilendirilmekte iken işini
terk eden mükellefler ile basit
usulün
şartlarını
kaybedenlerden
usulde
gerçek
vergilendirilmeye
başlamadan önce işini terk
eden mükellefler, terk tarihini
takip eden yılın başından
itibaren iki yıl geçmedikçe
basit usule dönemezler. Bu
hüküm,
işin
eş
veya
çocuklara devri halinde de
uygulanır.
(Ek
fıkra:
31/5/2012
-
112
6322/7 md.) Bu maddenin
uygulanmasına ilişkin usul ve
Basit usule tabi olmanın
Basit usule tabi olmanın şartları
genel şartları: (1)
MADDE 17- (1) Basit usule tabi olmanın şartlan tabi olmanın şartları düzenlenmiştir.
Madde
47
–
(Değişik:
MADDE 17- Bu maddede basit usule
şunlardır:
Maddenin
birinci
fıkrasının
(a)
24/12/1980 - 2361/34 md.)
a)
Kendi işinde bilfiil çalışmak veya
bendinde kendi işinde bilfiil çalışmak
Basit usule
bulunmak (İşinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak,
veya bulunmak şartı düzenlenmiştir.
seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve
Ticari
tabi olmanın
genel şartları şunlardır:
1.
Kendi
çalışmak
işinde
veya
bilfiil
kazanç
sahibinin,
bu
şartı
hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla sağlaması için her şeyden evvel işinde
bulunmak
geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu
bilfiil çalışması veya bulunması, işin
(işinde yardımcı işçi ve çırak
şartı bozmaz. Ölüm halinde iş sahibinin dul eşi
icabı olan işlemlerle kısmen veya
kullanmak, seyahat, hastalık,
veya çocukları namına işe devam olunduğu
tamamen
ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk
takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup
gerekmektedir.
ve hükümlülük gibi zaruri
bulunmamalarına bakılmaz.).
Bu nedenle, bir ticaret ve sanat erbabı,
ayrılmalar dolayısıyla geçici
b)
olarak bilfiil işinin başında
belediye sınırları içinde 106.000 Türk Lirasını,
haiz
bulunmamak
şartı
diğer yerlerde 74.000 Türk Lirasını, işyerinin vergi
çalışmıyorsa veya bulunmuyorsa basit
bozmaz. Ölüm halinde iş
değeri bu tutarları altında olsa dahi kiralanmak
usule
sahibinin dul eşi veya küçük
suretiyle faaliyette bulunulan işyerlerinde yıllık
taşımadığına
çocuklar, namına işe devam
kira bedelleri toplamının büyükşehir belediye
usulden faydalanamayacaktır.
bu
İşyeri
vergi
değerinin
büyükşehir
kendisinin
uğraşması
işinde bilfiil çalışıyorsa bu bentteki şartı
sayılacak,
ilişkin
diğer
işinde
bilfiil
şartları
taşıyıp
bakılmaksızın
basit
113
olunduğu takdirde, bunların
sınırlan içinde 5.300 Türk Lirasını, diğer yerlerde
İşyerinde çırak veya yardımcı işçi
bilfiil işin başında bulunup
3.700 Türk Lirasını aşmamak.
çalıştırmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık,
bulunmamalarına bakılmaz).
c)
2. (Değişik: 22/7/1998 -
dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi
zaruri
olmamak.
olarak işin başında bulunmamanın bu
mülkiyetinin iş sahibine ait
ç) İlk madde ve yardımcı malzeme verilerek
şartı
olması halinde emsal kira
yaptırılan üretim veya imalatlar için ödenen hizmet
belirtilmiştir. Ayrıca, iş sahibinin ölümü
bedelleri de dâhil olmak üzere;
halinde, dul eşi veya çocukları namına
4369/32
bedeli,
İşyeri
md.)
kiralanmış
olması
Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler
ayrılmalar
ihlal
dolayısıyla
anlamına
geçici
gelmeyeceği
halinde yıllık kira bedeli
1)
toplamı büyükşehir belediye
işledikten sonra satanların yıllık alımları tutarının
aranmayacağı açıklanmıştır./
sınırları
75.000 Türk Lirasını veya yıllık satışları tutarının
(b)bendinde,
110.000 Türk Lirasını,
işyerinin vergi değeri ve yıllık kira tutan
içinde
2.300.000.000 lirayı (5.300
diğer
TL),
yerlerde
2)
Satın aldıkları malları olduğu gibi veya
askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi
Bunların dışındaki işlerle uğraşanların
işe devam olunduğu takdirde, bu şartın
faaliyette
bulunulan
ölçüsüne yer verilmektedir.
1.700.000.000 lirayı (3.700
bir yıl içinde elde ettikleri gayrisafı iş hasılatının
(c)bendinde, ticari, zirai veya mesleki
TL) aşmamak.
faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde
3. Ticari, zirai veya mesleki
3)
Yukarıdaki işlerin birlikte yapılması
gelir vergisi mükellefi olmamak basit
faaliyetler dolayısıyla gerçek
halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının
usule tabi olmanın bir başka şartı olarak
usulde Gelir Vergisine tabi
belirlenmiştir. Böylece bir mükellefin
olmamak.
aşmamak.
aynı anda hem basit usul hem de gerçek
2
ve
3
numaralı
bent
(2)
Milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve
usulde
vergi
mükellefi
olması
hükümleri öteden beri işe
bunlar gibi kâr hadleri emsallerine nazaran bariz
önlenmektedir.
devam edenlerde takvim yılı
şekilde düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia
(ç) bendinde, basit usulden yararlanmak
114
başındaki,
işe
için, birinci fıkranın (ç) bendinin (1) ve (3)
için gerekli olan alış, satış ve hasılat
başlayanlarda ise işe başlama
numaralı alt bentlerinde yazılı hadler yerine Maliye
tutarları belirlenmiştir. Bu düzenleme
tarihindeki
Bakanlığınca belirlenecek alım satım hadleri
ile iş hacimleri belirli bir düzeyi
uygulanır.
uygulanır.
aşmayan
Basit usule tabi olmanın özel
(3)
şartları
yeniden
duruma
göre
(1)
Öteden beri işe devam edenlerde birinci
küçük
erbabının
sanat
ve
ticaret
basit
usulden
fıkranın (b) ve (c) bendi hükümleri takvim yılı
yararlandırılması hedeflenmiştir.
başındaki, yeni işe başlayanlarda ise işe başlama
Maddenin
22/7/1998 - 4369/33 md.)
tarihindeki duruma göre uygulanır.
piyango bileti, akaryakıt, şeker ve
Basit usule tabi olmanın özel
(4)
çalışanlar
bunlar gibi kar hadleri emsallerine
şartları şunlardır:
hakkında birinci fıkrada yazılı yıllık kira bedeli,
nazaran bariz şekilde düşük olarak
1. Satın aldıkları malları
vergi değeri ve iş hacmi ölçüleri toplu olarak, diğer
tespit edilmiş bulunan emtia için, bu
olduğu gibi veya işledikten
şartlar ortakların her biri için ayrı ayrı aranır.
maddenin (ç) bendinde yazılı hadler
sonra
Ortaklarından birisi gerçek usule göre gelir
yerine
vergisine
belirlenecek
Madde
48
–
(Değişik:
satanların
alımları
yıllık
tutarının
34.000.000.000 lirayı (75.000
TL)
veya
tutarının
yıllık
satışları
tabi
işte
ortak
bulunan
olarak
ortaklıklarda,
diğer
Maliye
alım
fıkrasında,
milli
Bakanlığınca
satım
hadlerinin
ortakların ticari kazancı da gerçek usulde tespit
uygulanması öngörülmektedir.
olunur.
Maddenin üçüncü fıkrasında yer alan
Bu maddede yer alan tutarları iki katma
düzenlemeye göre, öteden beri işe
kadar artırmaya, yarısına kadar indirmeye Bakanlar
devam edenlerde, takvim yılı başındaki
aşmaması,
Kurulu, maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve
kira
2. 1 numaralı bentte yazılı
bakılacaktır. Aynı şekilde ticari, zirai
lirayı
olanların
47.000.000.000
Aynı
ikinci
(110.000
dışındaki
TL)
(5)
tutarına
ve
vergi
değerine
işlerle
veya mesleki faaliyetler dolayısıyla
uğraşanların bir yıl içinde
gerçek usulde gelir vergisi mükellefi
115
elde ettikleri gayri safi iş
olmamak
hasılatının
başındaki durum esas alınacaktır. İşe
17.000.000.000
şartında
takvim
yeni
3. 1 ve 2 numaralı bentlerde
hükümler işe başlama tarihi itibarıyla
yazılı
dikkate alınacaktır.
birlikte
açısından
yılı
lirayı (37.000 TL) aşmaması,
işlerin
başlayanlar
da
anılan
yapılması halinde yıllık satış
Dördüncü fıkrada, aynı işte ortak olarak
tutarı
hasılatı
çalışanlar hakkında maddenin birinci
34.000.000.000
fıkrasında yazılı yıllık kira bedeli, vergi
lirayı (75.000 TL) aşmaması,
değeri ve iş hacmi ölçüleri toplu olarak,
Milli
diğer şartların ortakların her biri için
ile
iş
toplamının
piyango
bileti,
akaryakıt, şeker ve bunlar
ayrı ayrı aranması esası getirilmiştir.
gibi kar hadleri emsallerine
Bakanlar Kuruluna bu maddede yer alan
nazaran bariz şekilde düşük
tutarları
olarak tespit edilmiş bulunan
yarısına
emtia için, bu maddenin 1 ve
maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve
3 numaralı bentlerinde yazılı
esasları belirleme konusunda ise Maliye
hadler
yerine
bakanlıkların
alınmak
katma
kadar
kadar
indirme
artırma,
yetkisi,
mütalaası
suretiyle,
Bakanlığınca
ilgili
iki
Maliye
belirlenecek
alım satım hadleri uygulanır.
116
MADDE 18- Bu maddede basit usulden
Basit usulün hududu:
Basit usulden yararlanamayacak olanlar
yararlanamayacak mükellefler bentler
Madde 51 – Aşağıda yazılı
MADDE 18- (1) Aşağıda yazılı olanlar, faaliyete
halinde sayılmıştır.
olanlar, basit (...)
başladıkları
Basit usulde vergilemeden, genellikle
usulden
tarihten
itibaren
faydalanamazlar:
1. Kollektif şirket ortakları
a)
ile,
şirketlerin komandite ortakları.
şirketlerin
usulden
küçük çapta iş yapan, sadece kendi
faydalanamazlar:
komandit
basit
Kollektif şirket ortakları ile komandit geçimini sağlayan, bazı vergi ödevlerini
2. İkrazat işleriyle uğraşanlar;
mücevherat alım satımı ve ödünç para verme
maddede, günümüz ekonomisi içinde
3.
işleriyle uğraşanlar.r
oldukça önemli bir yere ve mali güce
kıymetli
hedeflenmiştir.
Bu
sahip iş ve sektörlerin basit usulde
satımı ile uğraşanlar;
kapsamına giren kişi ve kurumlara karşı inşaat ve
vergilemenin dışına çıkartılarak gerçek
4. (Değişik: 25/5/1995 -
onarım işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere
usulde vergilendirilmesi amaçlanmıştır.'
4108/20 md.) Bu Kanunun
karşı derece derece taahhütte bulunanlar.
Maddede
94 üncü maddesinin birinci
ç) Sigorta acente ve aracıları.
başladıkları tarihten itibaren gerçek
fıkrasında sayılan kişi ve
d)
kurumlara karşı inşaat ve
uğraşanlar veya bu işlere tavassut edenler.
onarma işini taahhüt edenler
e)
Taşınmaz, motorlu nakil vasıtaları ve
kesintisi yapmak mecburiyetinde olan
ile bu mükelleflere karşı
gemi alım satımı ve kiralaması işleriyle uğraşanlar.
mükelleflere karşı inşaat ve onarma
derece
f)
Tavassut işi yapanlar (dayıbaşılar hariç).
işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere
bulunanlar.
g)
Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları,
karşı
5. Sigorta prodüktörleri;
kum ve çakıl üretim yerleri, tuğla ve kiremit
taahhütte
ilan
ve
birinci
yararlanması
fıkrası
türlü
maddenin
ve
c)
Her
inci
maden
maden ve mücevherat alım
derece
61
kıymetli
kişilerin
b)
ile
ile
getiremeyecek
komandite ortakları;
Sarraflar
Sarraflar
yerine
reklam
işleriyle usulde
yazılı
olanlar
vergilendirme
faaliyete
kapsamına
alınmaktadır. Kanun uyarınca vergi
derece
bulunanların
derece
basit
taahhütte
usulden
117
6. Her türlü ilan ve reklam
harmanları işletenler.
yararlandırılmaması
işleriyle uğraşanlar veya bu
ğ) Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar
getirilmektedir. Vergi kesintisi yapmak
işlere tavassut edenler;
ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya
mecburiyetinde
7. Gayrimenkul ve gemi alım
işleticileri (yapısı itibarıyla sürücüsünden başka
onarma işi ve bu mükelleflere karşı
satımı ile uğraşanlar;
ondört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan
derece derece taahhüt işi dışında kalan
8. (Değişik: 24/3/1988 -
taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu
işleri yapanlar, basit usule tabi olmaya
3418/24 md.) Tavassut işi
taşıyanlar hariç).
ilişkin
yapanlar (dayıbaşılar hariç);
h)
9. (Ek: 24/12/1980 - 2361/36
yürütülen faaliyetle mütenasip sayıda motorlu
yararlanabileceklerdir.
md.) Maden işletmeleri, taş
taşıtla faaliyette bulunanlar hariç olmak üzere,
Her türlü ilan ve reklam işleri ile
ve kireç ocakları, kum ve
ticari faaliyetini bir takvim yılı içinde aynı anda üç
uğraşanlar veya bu işlere tavassut
çakıl istihsal yerleri, tuğla ve
aydan fazla süreyle birden fazla işyerinde veya
edenler
kiremit harmanları işletenler;
motorlu taşıtla yürütenler.
10.
-
(2) Maliye Bakanlığınca teklif edilen ve Bakanlar
Treyler, çekici ve benzeri araçların
2361/36 md.) Şehirlerarası
Kurulunca kararlaştırılan iş gruplan, sektörler, il ve
sahip veya işleticileri gerçek usulde
yük ve yolcu taşımacılığı
ilçeler, büyükşehir belediyeleri dâhil olmak üzere il
vergilendirme kapsamına alınmaktadır.
yapanlar ile treyler, çekici ve
ve ilçelerin belediye sınırlan (mücavir alanlar
Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı
benzerlerinin
veya
dâhil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibarıyla
yapanlar
işleticileri; (Ek: 3/12/1988 -
veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup
vergilendireceklerdir.
bulunulmadığına
itibarıyla sürücüsünden başka ondört
(Ek:
3505/11
24/12/1980
sahip
md.)
(Yapısı
itibariyle sürücüsünden başka
ondört ve daha aşağı oturma
İşyerinde kullanılan ve o işyerinde
göre
gerçek
vergilendirilmesi gerekli görülenler.
usulde
kaydıyla
şartları
esası
olanlara
topluca
inşaat
ve
taşımaları
basit
usulden
basit
usulden
gerçek
Ancak,
usulde
yapısı
veya daha aşağı oturma yeri olan ve
insan taşımaya mahsus motorlu kara
118
yeri olan ve insan taşımaya
taşıtları ile yolcu taşıyanların şartlan
mahsus motorlu kara taşıtları
dâhilinde basit usulden yararlanmalarını
ile yolcu taşıyanlar hariç);
sağlanmıştır.
11.
(Ek
3505/11
:
Bu
bentte
ve
alan
3/12/1988
-
şehirlerarası
Mülga
:
taşımacılığından kasıt; bir il dâhilinden
md.;
yük
yer
yolcu
11/8/1999 - 4444/14 md.)
diğer bir il dâhiline yapılan yük ve
12. (Ek : 24/12/1980 -
yolcu taşımacılığı olup, aynı il sınırlan
2361/36
içinde yapılan yük ve yolcu taşımacılığı
md;
Değişik
:
26/12/1993 - 3946/12 md.)
bu
Maliye Bakanlığınca teklif
bakımından
edilen
sayılmayacaktır.
ve
Bakanlar
bent
hükmünün
şehirlerarası
uygulanması
taşımacılık
Kurulunca kararlaştırılan iş
Bir takvim yılı içinde aynı anda üç
grupları, sektörler, il ve
aydan fazla süreyle, ticari faaliyetini
ilçeler,
ayrı ayrı veya birlikte birden fazla işyeri
büyükşehir
belediyeleri
dahil
üzere
ve
il
olmak
ilçelerin
veya motorlu taşıtla yürütenler gerçek
usulde
vergilendirme
kapsamına
sınırları(mücavir
alınmaktadır. Söz konusu bentte yapılan
alanlar dahil) belediyelerin
düzenleme ile birden fazla işyerinde
nüfusları,yöreler
itibariyle
veya sahibi ya da işleticisi sıfatıyla
veya
işyerinde
birden
belediye
sabit
faaliyette
bir
bulunup
bulunulmadığına göre gerçek
fazla
motorlu
taşıtla
ticari
faaliyette bulunanların basit usulden
faydalanmaması öngörülmektedir.
119
usulde
Ayrıca bir takvim yılı içinde üç ay süre
vergilendirilmesi
gerekli görülenler.
ile birden fazla işyerinde veya sahibi ya
da
işleticisi
motorlu
sıfatıyla
taşıtla
birden
ticari
fazla
faaliyette
bulunulması hali basit usule tabi olmaya
engel sayılmayacaktır.
İş grupları, sektörler, il ve ilçeler,
büyükşehir belediyeleri dâhil olmak
üzere il ve ilçelerin belediye sınırlan
(mücavir alanlar dâhil), belediyelerin
nüfuslan, yöreler itibarıyla veya sabit
bir
işyerinde
faaliyette
bulunulup
bulunulmadığına göre gerçek usulde
vergilendirme
kapsamına
alınması
gerekli bulunan mükellefler için Maliye
Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar
Kuruluna yetki verilmektedir.
İndirilecek giderler:
Ticari kazancın tespitinde indirilecek giderler
Madde 40 – Safi kazancın
MADDE 19- (1) Safı kazancın tespitinde aşağıdaki tutarı ile vergiye tabi tutulması esastır.
tesbit edilmesi için, aşağıdaki
giderlerin indirilmesi kabul edilir:
giderlerin indirilmesi kabul
a)
edilir:
MADDE 19- Gelirin gerçek ve safı
Birinci fıkrada mükelleflerin kazancın
Kazancın elde edilmesi ve faaliyetin tespitinde
ç) (c) bendinde sayılan kamu sürdürülmesi için yapılan genel giderler.
indirebilecekleri
giderler
sayılmış, ikinci fıkrada ise kuramların
120
1.
Ticari
kazancın
elde kurum ve kuruluşlarına bağışlanan b)
edilmesi ve idame ettirilmesi okul, sağlık tesisi, 100 yatak 1)
İşveren tarafından çalıştırılanlar için;
varsa bunlara ilave olarak indirim
Merkezi Türkiye’de bulunan sigorta
konusu yapabilecekleri giderlere yer
için yapılan genel giderler. (kalkınmada öncelikli yörelerde şirketleri ve sosyal güvenlik kuruluşları ile tüzel
(Ek parantez içi hüküm: 50
yatak)
kapasitesinden
az kişiliğe sahip yardım sandıklarına geri alınmamak
verilmiştir.
Birinci fıkranın;
25/5/1995 - 4108/19 md.) olmamak kaydıyla öğrenci yurdu üzere ödenen sigorta primleri ve emekli aidatları,
(a)bendine göre, ticari kazancın elde
(İhracat, yurt dışında inşaat, ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, 2)
edilmesi ve faaliyetin sürdürülmesi için
onarma,
ve huzurevi
montaj
taşımacılık
bulunan
ve
ve niteliğindeki giyim eşyaları nedeniyle katlanılan
faaliyetlerinde rehabilitasyon merkezi ile mülki giderler,
mükellefler,
bentte
yazılı
ilaveten
bu
bu idare
amirlerinin
giderlere denetimine
faaliyetlerden yaptırılacak
döviz olarak elde ettikleri Diyanet
hasılatın
binde
aşmamak
şartıyla
giderlerine
karşılık
götürü
hesapladıkları
izni
olarak iaşe, ibate, tedavi ve ilaç harcamaları nedeniyle
tabi
ibadethaneler
İşleri
ve katlanılan giderler,
Başkanlığı 4)
harcamalar
olmak tesislerin
inşası
paylan
(İşverenler
sistemine
tarafından
ödenen
ve
bireysel
ücretle
indirebilirler.)
md.)
ticari
faaliyetin
değişebilen
ve
çeşitliliğine
faaliyet
göre
konusuyla
edilmesine yönelik harcamalardır.
(b)bendinde, çalışanların işyerinde veya
işyerinin
eklentilerinde
yemek
ve
barınma giderleri ile tedavi ve ilaç
için
bu gider olarak indirim konusu yapılacak katkı
harcamalarının gider olarak dikkate
alınabileceği
belirtilmiştir.
Ayrıca,
de ve yardımlar ile mevcut tesislerin edilen ücretin % 15’ini ve yıllık olarak asgari
sigorta primi ve emekli aidatlarının da
devam ücretin yıllık tutarını aşamaz. Gerek işverenler
indirim konusu yapılabileceği hususu
faaliyetlerini
Hizmetli
kazançtan
bu ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde
2. (Değişik: 27/12/1963 - ettirebilmeleri için yapılan her tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen
365/2
giderler
veya
olarak kuruluşlara yapılan her türlü bağış paylarının toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde
giderleri
genel
doğrudan ilgili olup kazancın elde
Bireysel emeklilik sistemine ödenen
yurt verilen tesislerin inşası dolayısıyla emeklilik
yapılan
indirilebilecektir. Söz konusu giderler,
İşyerinde veya ¡işyerinin eklentilerinde
ve 3)
beşini denetiminde yaygın din eğitimi katkı
dışındaki bu işlerle ilgili yapılan
üzere
bakım
İşin gereği olarak verilen demirbaş
ve türlü nakdî ve aynî bağış ve katkı payları, gerekse 33 üncü maddenin birinci
işçilerin iş yerinde veya iş yardımların tamamı.(1)
fıkrasının (ç) bendi kapsamında indirim konusu
belirtilmiş
olup,
bu
primlerin
aidatların
geri
alınmamak
ve
üzere
Türkiye’de bulunan sigorta şirketlerine,
121
yerinin müştemilatında iaşe d) Genel ve özel bütçeli kamu yapılacak
ve ibate giderleri, tedavi ve idareleri,
il
özel
prim
ödemelerinin
toplam
tutan,
idareleri, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %
sosyal güvenlik kuruluşlarına veya tüzel
kişiliğe
sahip
yardım
ilaç giderleri, sigorta primleri belediyeler ve köyler, Bakanlar 15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını
ödenmiş
ve
(Bu Kurulunca vergi muafiyeti tanınan aşamaz. Bakanlar Kurulu bu oranı yansına kadar
edilmiştir. Bunların yanında hizmet
primlerin ve aidatın istirdat vakıflar ve kamu yararına çalışan indirmeye, iki katma kadar artırmaya ve belirtilen
erbabına, yapılan işin icabı olarak
edilmemek üzere Türkiye'de dernekler ile bilimsel araştırma ve haddi asgari ücretin yıllık tutarının iki katını
verilen, günlük yaşamda kullanılması
kain sigorta şirketlerine veya geliştirme faaliyetinde bulunan geçmemek üzere yeniden belirlemeye yetkilidir.).
mutad
emekli
emekli
aidatı
yardım kurum ve kuruluşlar tarafından c)
ve
İşle ilgili olmak şartıyla, sözleşmeye,
olmasının
sandıklarına
olmayan
ve
gerektiği
ifade
bunların
işten
ayrılmaları halinde geri alman giyim
sandıklarına ödenmiş olması yapılan veya Kültür ve Turizm ilama veya kanun emrine dayanılarak ödenen zarar, eşyası ticari kazancın elde edilmesi ile
ve
emekli
sandıklarının
ve
tüzel
yardım Bakanlığınca desteklenen ya da ziyan ve tazminatlar.
doğrudan ilgili olduğundan bu giyim
kişiliği desteklenmesi uygun görülen;
giderlerinin
ç) Seyahat maksadının gerektirdiği süreyle sınırlı
de
kazançtan
haiz bulunmaları şartiyle), 27 1) Kültür ve sanat faaliyetlerine olmak üzere, işle ilgili ve yapılan işin önem ve
indirilebileceği bentte belirtilmiştir.
nci maddede yazılı giyim ilişkin ticarî olmayan ulusal veya hacmi ile orantılı seyahat ve ikamet giderleri.
Ayrıca bu bendin (4) numaralı alt
uluslararası
giderleri;
organizasyonların d)
3. İşle ilgili olmak şartiyle, gerçekleştirilmesine,
Kiralanan veya envantere dâhil olan ve bendine
işte kullanılan taşıtların giderleri.
mukavelenameye veya ilama 2) Ülkemizin uygarlık birikiminin e)
İşle ilgili olmak şartıyla, emlak, gider,
göre,
bireysel
emeklilik
sistemine ödenen katkı paylan da
indirim kapsamına alınmıştır. Gönüllü
veya kanun emrine istinaden kültürü, sanatı, tarihi, edebiyatı, damga ve belediye vergileri, harçlar ve katılma
katılıma
ödenen
sistemlerinin gelişiminde işyeri bazlı
zarar;
tazminatlar;
ziyan
ve mimarîsi
ve
somut
olmayan payları gibi aynî vergi ve harçlar.
kültürel mirası ile ilgili veya ülke f)
İşverenlerce, 18/10/2012 tarihli ve 6356
emeklilik
dayalı
planları
özel
emeklilik
aracılığı
ile
4. İşle ilgili ve yapılan işin tanıtımına yönelik kitap, katalog, sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu
işverenlerin çalışanları adına katkı payı
ehemmiyeti ve genişliği ile broşür, film, kaset, CD ve DVD hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar
ödemesi hem sistemin büyümesi hem de
mütenasip seyahat ve ikamet gibi
çalışanların
manyetik,
elektronik
ve (Ödenen aidatın bir aylık tutarı, işyerinde işçilere
katkıda
bulunmalarının
122
(Seyahat bilişim
giderleri
maksadının
süreye
teknolojisi
yoluyla ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını
gerektirdiği üretilenler de dahil olmak üzere aşamaz.).
maksur
şartiyle);
olmak görsel,
işitsel
veya
materyallerin
5. (Değişik: 24/6/1994 - bunlarla
4008/24
md.)
yoluyla
edinilen
basılı g)
etmektedir.
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre (c)bendinde, işle ilgili olmak şartıyla,
hazırlanması, ayrılan amortismanlar.
ilgili
derleme
teşvik edilmesi bakımından önem arz
sözleşmeye, ilama Veya kanun emrine
ve ğ) İhracat, yurtdışında inşaat, onarım, montaj ve
dayanılarak ödenen zarar, ziyan ve
Kiralama araştırmaların yayınlanması, yurt taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükelleflerin, tazminatlar
veya içinde ve yurt dışında dağıtımı ve bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri
işletmeye dahil olan ve işte tanıtımının sağlanmasına,
kullanılan taşıtların giderleri 3) Yazma ve nadir eserlerin yurtdışındaki bu işlerle ilgili fiilen katlanılan ancak
önemi ve hacmi ile orantılı ve yolculuk
6. (Değişik: 31/12/1982 - korunması ve elektronik ortama tevsik edilemeyen giderlerine karşılık olmak üzere
amacının gerektirdiği süreyle sınırlı
2772/5 md.) İşletme ile ilgili aktarılması ile bu eserlerin Kültür götürü olarak hesapladıkları tutarlar.
seyahat
gider,
istihlak,
Bakanlığı h)
damga, koleksiyonuna kazandırılmasına,
Fakirlere
bankacılığı
beşini
aşmamak
arasında sayılmıştır.
(ç) bendinde, işle ilgili, yapılan işin
Turizm
binde
giderler
şartıyla
olmak şartıyla; bina, arazi, ve
hasılatın
indirilebilecek
yardım
faaliyetinde
amacıyla
bulunan
ve
gıda indirim
demek
konaklama
konusu
giderlerinin
yapılabileceği
ve belirtilmiştir. İşin gerektirdiğinden uzun
belediye vergileri, harçlar ve 4) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve
süreli
kaydiyeler gibi ayni vergi, Kültür
kaynaklanan giderlerin ise indirilmesine
resim ve harçlar;
ve
Tabiat
Varlıklarını esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik,
Koruma Kanunu kapsamındaki giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli.
7. (Değişik: 24/12/1980 - taşınmaz
kültür
2361/29 md.) Vergi Usul bakımı,
onarımı,
varlıklarının (2)
seyahat
veya
konaklamadan
imkan bulunmamaktadır.
Kurum kazancının tespitinde aşağıdaki (d)bendinde, kiralama yoluyla edinilen
yaşatılması, giderler de ayrıca hasılattan indirilebilir:
veya envantere dâhil olan ve işte
Kanunu hükümlerine göre rölöve, restorasyon, restitüsyon a)
Menkul kıymet ihraç giderleri.
kullanılan
ayrılan amortismanlar, (Ek: projeleri
Kuruluş ve örgütlenme giderleri.
matrahtan indirilebileceği belirtilmiştir.
Genel kurul toplantıları için yapılan
(e)bendinde, işle ilgili olmak şartıyla,
24/6/1994 - 4008/24 md.) işlerine,
(...) (1)
yapılması
ve
nakil b)
c)
5) Kurtarma kazıları, bilimsel kazı giderler ile birleşme, devir, bölünme, fesih ve
emlak,
taşıtların
gider,
damga
giderlerinin
ve
belediye
123
8. (Ek: 4/12/1985 - 3239/48 çalışmaları
ve
yüzey tasfiye giderleri.
md.) İşverenlerce, Sendikalar araştırmalarına,
bölünmüş
komandit aynî vergi ve harçların gider olarak
Kanunun hükümlerine göre 6) Yurt dışındaki taşınmaz Türk şirketlerde komandite ortağın kâr payı.
indirilebileceği ifade edilmiştir. Bu
sendikalara ödenen aidatlar kültür
varlıklarının
(şu kadar ki; ödenen aidatın korunması
bir aylık tutarı, işyerinde kültür
ç)
veya
yerinde d)
ülkemize
varlıklarının
günlük
toplamını 7)
aşamaz).
9.
bankalarınca
katılma
hesabı düzenlemedeki
ait karşılığında ödenen kâr payları.
Sigorta ve reasürans şirketlerinde bilanço
envanterinin ait olup, aşağıda belirtilen teknik karşılıklar:
1)
Muallak hasar ve tazminat karşılıkları;
Değişik:
13/6/2012- Koruma Kanunu kapsamındaki tazminat bedelleri veya bu hesap yapılmamışsa
md.)
İşverenler taşınır kültür varlıkları ile güzel hasar ve tazminatın ve bunlarla ilgili tüm
tarafından
ücretliler
kalemleri
olmakla
birlikte,
mükelleflerin
verdikleri
beyannameler
üzerinden
tahakkuk eden damga vergileri de
28/6/2001-4697/4 8) Kültür ve Tabiat Varlıklarını tahakkuk etmiş ve hesaben tespit edilmiş hasar ve
6327/4
harcama
sadece aynî vergi ve harçlarla sınırlı
gününde hükmü devam eden sigorta sözleşmelerine
oluşturulması çalışmalarına,
(Ek:
md.;
Kültür
paylara
Katılım
Türkiye’ye e)
işçilere ödenen çıplak ücretin getirilmesi çalışmalarına,
bir
Sermayesi
vergileri, harçlar ve katılma paylan gibi
adına sanatlar, çağdaş ve geleneksel el masrafların tahmini değerleri ile gerçekleşmiş,
indirim konusu yapılabilecektir.
(f)bendinde, işverenlerce, Sendikalar ve
Toplu
İş
Sözleşmesi
Kanunu
hükümlerine göre sendikalara ödenen
aidatlara gider olarak yer verilmiş olup,
bireysel emeklilik sistemine sanatları alanlarındaki ürün ve ancak rapor edilmemiş hasar ve tazminat bedelleri gider kabul edilen bu aidatın bir aylık
ödenen
katkı
(İşverenler
payları eserlerin
Kültür
tarafından Bakanlığı
ve
Turizm ve bunlara ilişkin masraflardan, reasürör payı
koleksiyonuna düşüldükten sonra kalan tutar ile saklama payına
tutarının,
işyerinde
aşamayacağı
ödenen
düzenleme
ücretle sağlanmasına,
farklarından oluşur.
ilişkilendirilmeksizin
ticari 9) Somut olmayan kültürel miras, 2)
kazancın
gider güzel sanatlar, sinema, çağdaş ve yürürlükte
olarak
yapılacak
tespitinde
indirim
katkı
konusu geleneksel
el
sanatları tahakkuk
Kazanılmamış
prim
bulunan
sigorta
etmiş
primlerden,
karşılıkları,
sözleşmeleri
için
komisyonlar
paylarının alanlarındaki üretim ve faaliyetler düşüldükten sonra kalan tutarın gün esasına göre
ödenen
çıplak ücretin bir günlük toplamını
bireysel emeklilik sistemine kazandırılması ve güvenliklerinin isabet eden muallak hasar karşılığı yeterlilik
ve
işçilere
belirtilmiştir.
ile
sendikalara
Bu
ödenen
aidatlar belli bir sınırlama ile ticari
faaliyet sonucunda oluşan kazancın
tespitinde
gider
olarak
dikkate
alınabilecektir.
124
toplamı, ödemenin yapıldığı ile bu alanlarda araştırma, eğitim bilanço gününden sonraya sarkan kısmından, aynı
(g)bendinde,
ayda
hükümlerine
elde
%15’ini
ve
edilen
yıllık
ücretin veya uygulama merkezleri, atölye, esasa
göre
Gerek
emtia
işverenler ve teçhizatının tedariki ile film komisyon
tarafından bireysel emeklilik yapımına,
sistemine
ödenen
reasürör
payının
olarak stüdyo ve film platosu kurulması, düşülmesinden sonra kalan tutardır. Ancak bu tutar,
asgari ücretin yıllık tutarını bakım ve onarımı, her türlü araç nakliyat
aşamaz.
hesaplanan
katkı 10)
sigortalarında,
düşüldükten
yıllık
sonraki
müze,
Usul
Kanunu
göre
amortismanların
ayrılan
gider
olarak
primin indirilebileceği belirtilmiştir.
tutarından
şirketlerin kendi saklama paylarında kalanının
Kütüphane,
Vergi
sanat %25’ini geçemez. Kazanılmamış prim karşılığının
(ğ) bendi ile, ihracat, yurtdışında inşaat,
onarım,
montaj
ve
taşımacılık
faaliyetlerinde bulunan mükelleflerin,
payları, gerekse bu Kanunun galerisi ve kültür merkezi ile gün esasına göre hesaplanması mümkün olmayan
fiilen
63 üncü maddesinin birinci sinema, tiyatro, opera, bale ve reasürans ve retrosesyon işlemlerinde 1/8 yöntemi
ülkelerdeki belge düzeni, mevzuat veya
fıkrasının (3) numaralı bendi konser
fiili
gibi
kültür
kapsamında indirim konusu faaliyetlerinin
ve
sanat uygulanabilir.
sergilendiği 3)
Hayat
sigortalarında
matematik
gerçekleşen
ancak
imkansızlıklar
ilgili
nedeniyle
belgelendiremedikleri
giderlerine
yapılacak prim ödemelerinin tesislerin yapımı, onarımı veya karşılıklar, her sözleşme üzerinden ayrı ayrı
karşılık olmak üzere, döviz olarak elde
toplam
hesaplanır. Karşılıkların, gelirleri vergiden istisna
ettikleri hasılatın binde beşini aşmamak
yapıldığı ayda elde edilen ilişkin harcamalar ile makbuz edilmiş olan menkul kıymetlere yatırılan kısmına
şartıyla götürü olarak hesapladıkları
ücretin %15’ini ve yıllık karşılığı
giderleri de matrahtan indirebilmelerine
tutarı,
ödemenin modernizasyon çalışmalarına,
yapılan
bağış
ve ait
faiz
ve
kâr
payları,
giderler
arasında
olarak asgari ücretin yıllık yardımların % 100’ü. Bakanlar gösterilemez.
imkan sağlanmıştır.
tutarını aşamaz.).
h)bendinde,' fakirlere yardım amacıyla
Kurulu, bölgeler ve faaliyet türleri 4)
Dengeleme karşılığı, takip eden hesap
Bakanlar Kurulu bu oranı itibarıyla bu oranı, yarısına kadar dönemlerinde
meydana
yarısına kadar indirmeye, iki indirmeye veya kanunî seviyesine oranlarındaki
dalgalanmaları
katına kadar artırmaya ve kadar getirmeye yetkilidir.
belirtilen
haddi,
gelebilecek
tazminat
dengelemek
ve demek ve vakıflara bağışlanan gıda,
katastrofik riskleri karşılamak üzere sadece deprem
asgari e) Bakanlar Kurulunca yardım ve mühendislik sigorta branşlarında verilen deprem
ücretin yıllık tutarının iki kararı
alınan
doğal
afetler teminatı
için
hesaplanan
gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan
temizlik,
giyecek
ve
yakacak
maddelerinin maliyet bedelinin indirimi
dengeleme sağlanmıştır.
125
katını
geçmemek
üzere dolayısıyla Başbakanlık aracılığı karşılıklarından oluşur.
belirlemeye ile makbuz karşılığı yapılan aynî 5)
yeniden
Bir bilanço döneminde ayrılan sigorta
yetkilidir.
ve nakdî bağışların tamamı.
10.(Ek: 25/12/2003-5035/12
f) (Ek: 16/6/2009-5904/5 md.) kâra eklenir.
Fakirlere
md.)
amacıyla
gıda
yardım İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye
bankacılığı Kızılay Derneğine ve Türkiye
faaliyetinde bulunan dernek Yeşilay
ve
vakıflara
Cemiyetine
makbuz
Maliye karşılığı yapılan nakdi bağış veya
teknik karşılıkları, ertesi bilanço döneminde aynen
Maddenin ikinci fıkrasında ise, ticari
kazancın tespitine ilişkin hükümlere
göre
hesaplanan
tespitinde,
kurum
kazancının
ayrıca
hasılattan
indirilebilecek giderler düzenlenmiştir.
İkinci fıkranın;
(a)bendine göre, ihraç edilen menkul
kıymetlere
ilişkin
tüm
giderler
Bakanlığınca belirlenen usul yardımların tamamı.(1)
hasılattan indirilebilecektir. Bu giderler
ve
arasında senetlerin kağıt ve basım
esaslar
çerçevesinde g) (Ek: 31/5/2012-6322/36 md.)
bağışlanan
gıda,
temizlik, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun
giderlerini, mahkeme, noter ve diğer
giyecek
ve
yakacak 325/A maddesine göre girişim
tasdik ve tescil giderlerini, damga
sermayesi fonu olarak ayrılan
vergisini ve ihraç dolayısıyla ödenen
tutarların beyan edilen gelirin
sair harçlan, ihraç dolayısıyla bankalara
%10’unu aşmayan kısmı.
verilen komisyonları, hisse senedi ve
ğ) (Ek: 31/5/2012-6322/36 md.)
tahvillerin borsaya kaydı için yapılan
Türkiye’de
olmayan
giderleri ve bunlara benzer diğer her
kişilerle, işyeri, kanuni ve iş
türlü giderleri örnek olarak saymak
merkezi yurt dışında bulunanlara
mümkündür.
Türkiye’de verilen ve münhasıran
(b)bendinde,
yurt
sırasında
maddelerinin maliyet bedeli.
yerleşmiş
dışında
yararlanılan
mimarlık, mühendislik, tasarım,
kuramların
yapılan
hazırlanması,
ana
kuruluş
kuruluşları
sözleşmenin
genel
kurulu
126
yazılım,
tıbbi
muhasebe
raporlama,
çağrı
reklam gibi bir takım kuruluş ve
merkezi ve veri saklama hizmeti
örgütlenmeye ilişkin giderlerin kurum
alanlarında
kazancından
hizmet
kaydı
tutma,
toplantılarının yapılması, tanıtma ve
faaliyette
işletmeleri
bulunan
ile
ilgili
indirilmesine
imkan
sağlanmaktadır.
bakanlığın izni ve denetimine tabi
(c)bendine göre, genel kural toplantıları
olarak eğitim ve sağlık alanında
için
faaliyet gösteren ve Türkiye’de
giderler, ilan ve posta giderleri, toplantı
yerleşmiş olmayan kişilere hizmet
salonu kira bedeli ve benzeri giderler
veren işletmelerin münhasıran bu
kurum kazancından indirilebilir. Ayrıca
faaliyetlerinden
birleşme, bölünme, fesih ve tasfiye
elde
ettikleri
kurum
tarafından
yapılacak
kazancın %50’si.
aşamasında yapılan giderler de kazancın
Bu indirimden yararlanılabilmesi
tespitinde
için fatura veya benzeri belgenin
yapılabilecektir. Ancak, hissedar ve
yurt
ortakların
dışındaki
müşteri
adına
indirim
toplantıya
konusu
katılmak
için
düzenlenmesi şarttır.
yaptıkları giderler kurum kazancının
Bu bentte yer alan oranı, hizmet
tespitinde
alanları itibarıyla sıfıra kadar
yapılamayacaktır.
indirmeye veya %100’e kadar
(ç)
artırmaya Bakanlar Kurulu, bu
bölünmüş
bendin
komandite ortakların şirket kârından
uygulanmasına
ve
denetime ilişkin usul ve esasları
indirim
bendinde,
aldıkları
sermayesi
komandit
pay,
konusu
şahsi
paylara
şirketlerde,
ticari
kazanç
127
belirlemeye ilgili bakanlıkların
sayılmaktadır. Bu nedenle, söz konusu
görüşünü almak suretiyle Maliye
payın şirket bünyesinde vergiye tabi
tutulmaması için komandite ortağın kâr
(2) Bağış ve yardımların nakden
hissesinin
yapılmaması halinde, bağışlanan
indirilmesi öngörülmüştür.
veya yardımın konusunu oluşturan
(d)bendinde,
mal veya hakkın maliyet bedeli
katılma hesabı karşılığında ödenen kâr
veya kayıtlı değeri, bu değer
paylan kurum kazancından indirilecek
mevcut
giderler arasına dâhil edilmiştir.
değilse
Vergi
Usul
gider
olarak
katılım
hasılattan
bankalarınca
Kanunu hükümlerine göre takdir
(e)bendinde ise, sigorta ve reasürans
komisyonlarınca tespit edilecek
şirketlerinde bilanço gününde hükmü
değeri esas alınır.
devam eden sigorta sözleşmelerine ait
teknik
ilişkin usûlleri belirlemeye Maliye
düzenlenmiştir.
karşılıkların
indirimi
Gider
kabul
edilmiyen Kabul edilmeyen indirimler
ödemeler:
MADDE
11-
(1)
Ticari kazancın tespitinde kabul edilmeyen MADDE
ödemelerin
gider
olarak indirimlerin
indirilmesi kabul olunmaz:
edilmez:
yapılması
20-
(1)
Aşağıda
yazılı
gider
ve gider,
kabul ödemelerin kazançtan indirilmesi kabul olunmaz:
a)
Teşebbüs
Bu
maddede,
ticari
kazançtan indirilmesi kabul edilmeyen
Kurum gider, ödeme ve indirimler
Madde 41 – Aşağıda yazılı kazancının tespitinde aşağıdaki MADDE
20-
sahibinin,
eşinin
ödeme
ve
indirimlere
yer
verilmiştir.
ve Birinci fıkranın;
1. Teşebbüs sahibi ile eşinin a) Öz sermaye üzerinden ödenen çocuklarının işletmeden çektikleri paralar ile aynen
(a)bendinde, teşebbüs sahibi ile eşinin
128
ve çocuklarının işletmeden veya hesaplanan faizler.
çektikleri paralar veya aynen b)
Örtülü
aldıkları diğer değerler (Aynen alınan değerler
sermaye
üzerinden emsal bedeli ile değerlenerek teşebbüs sahibinin
aldıkları sair değerler (Aynen ödenen veya hesaplanan faiz, kur çektiklerine ilave olunur.).
alınan değerler emsal bedeli farkları ve benzeri giderler.
ile
değerlenerek
teşebbüs c)
Transfer
b)
2.
kendisine,
Teşebbüs sahibinin kendisine, eşine ve kabul
çocuklarına
ödenen
c)
aylıklar,
Ticaret
Kanununa, işletmeden cari hesap veya diğer şekillerdeki
ikramiyeler, komüsyonlar ve tüzüklerine, ana statülerine veya d)
3.
Teşebbüs
sözleşmelerine
göre
sahibinin kazançlardan
işletmeye koyduğu sermaye yedek
için yürütülecek faizler;
ayırdıkları
akçeler
Kanununa
küçük
ile
göre
Sözleşmelerde öngörülen cezai şartlar ve
tüm sorumluluk halleri hariç olmak üzere teşebbüs
Bankacılık sahibi
tarafından
işlenen
suçlardan
doğan
bankaların tazminatlar ve basın veya diğer iletişim araçları
çocuklarının d) Bu Kanuna göre hesaplanan yayınlarından doğan maddi ve manevi zararlardan
Tahsil
kıymetler ve paralar da bu kapsamda
ve
kazançtan
indirimi kabul edilmemektedir.
kendisine,
teşebbüs
eşine
ve
sahibinin
çocuklarına
işletmeden ödenen aylıklar, ücretler,
ikramiyeler,
Usulü f)
gider
komisyonlar
olarak
ve
Kiralanan veya işletmede kayıtlı olan yat,
kabul
edilmeyeceği
öngörülmüştür.
Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün (c)bendinde,
yürütülecek tarihli ve 6183 sayılı Amme ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderleri.
Alacaklarının
ayrılan
yoluyla işlenen fiillerden veya radyo ve televizyon tazminatların ticari kazancın tespitinde
diğer şekillerdeki alacakları cezaları, vergi cezaları, 21/7/1953 e)
faizler;
alman
mükelleflerin işletmeden aynen aldığı
değerlendirilmekte
işletmede cari hesap veya kurumlar vergisi ile her türlü para dolayı ödenen tazminatlar.
üzerinden
diğer
halindeki
ortaklıktan
safî teşebbüsün işletilmesinden kaynaklanan kusursuz (b)bendinde,
4. Teşebbüs sahibinin, eşinin ayırdıkları genel karşılıklar dahil).
ve
Aynen
Ortaklık
işletmelerde,
ücretler, kurumların kuruluş kanunlarına, alacakları üzerinden yürütülecek faizler.
tazminatlar;
aldıkları
edilmemiştir.
Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu olunacaktır.
küçük olursa olsun ayrılan yedek akçeler ç) Teşebbüs sahibinin, eşinin ve çocuklarının
işletmeden (Türk
aynen
teşebbüs sahibinin çektiklerine ilave
sahibinin ç) Her ne şekilde ve ne isimle sermaye için yürütülecek faizler.
eşine,
ile
fiyatlandırması çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, değerler emsal bedeli ile değerlenip
kazançlar.
Teşebbüs
paralar
değerlere ilişkin ödemeler gider olarak
sahibinin çektiklerine ilave yoluyla örtülü olarak dağıtılan ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar.
olunur.)
veya çocuklarının işletmeden çektikleri
işletmeye
teşebbüs
koyduğu
sahibinin
sermaye
için
yürütülecek faizler gider olarak kabul
129
5.
28/3/2007-5615/3 Hakkında
(Ek:
Kanun
hükümlerine kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz edilmemiştir.
md.) Bu fıkranın 1 ilâ 4 göre ödenen cezalar, gecikme taşıtları, uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından
(ç) bendine göre, teşebbüs sahibinin,
numaralı bentlerinde yazılı zamları ve faizler ile Vergi Usul işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayan
eşinin veya çocuklarının işletmeden cari
olan işlemler hariç olmak Kanunu hükümlerine göre ödenen veya faaliyetle ilgili olsa bile işin önem ve
hesap veya diğer şekillerdeki alacakları
üzere,
teşebbüs
sahibinin, gecikme faizleri.
üzerinden yürütülecek faizler de gider
ilişkili
kişilerle
emsallere e) Kanunlarla veya kanunların amortismanları.
uygunluk
ilkesine
hacmiyle mütenasip olmayanların giderleri ve
aykırı verdiği yetkiye dayanılarak tespit g)
olarak tespit edilen bedel edilen
veya fiyatlar üzerinden mal kaydıyla,
veya hizmet alım ya da itibarî
hadler
saklı
menkul
Kullanılan
kalmak kaynaklarını
kıymetlerin münhasır
değerlerinin
olarak kabul edilmeyecektir.
aşan
olmak
yabancı
kaynakları
işletmelerde,
aşan
üzere,
yatırımın
öz
kısma
(d)bendinde, sözleşmelerde öngörülen
cezai
şartlar
ve
teşebbüsün
maliyetine
işletilmesinden kaynaklanan kusursuz
altında eklenenler hariç, işletmede kullanılan yabancı
sorumluluk halleri hariç olmak üzere
satımında bulunması halinde, ihracından doğan zararlar ile bu kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr
teşebbüs
emsallere uygun bedel veya menkul kıymetlere ilişkin olarak payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan
suçlardan doğan tazminatlar ve basın
fiyatlar ile teşebbüs sahibince ödenen komisyonlar ve benzeri gider ve maliyet unsurları toplamının %10’unu
veya diğer iletişim araçları yoluyla
uygulanmış bedel veya fiyat her türlü giderler.
aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan
işlenen
arasındaki işletme aleyhine
kısmı
televizyon yayınlanndan doğan maddi
oluşan
farklar
işletmeden f) Kiralama yoluyla edinilen veya farklılaştırmaya
çekilmiş sayılır.
Teşebbüs
(Belirlenecek
sahibinin
oram
sektörler itibarıyla
Bakanlar
Kurulu,
bu
sahibi
fiillerden
tarafından
veya
işlenen
radyo
ve
bendin
ve manevi zararlardan dolayı ödenen
işletmede kayıtlı olan; yat, kotra, uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye
tazminatların ticari kazançtan gider
eşi, tekne, sürat teknesi gibi motorlu Maliye Bakanlığı yetkilidir.).
üstsoy ve altsoyu, üçüncü deniz taşıtları ile uçak, helikopter (2)
Bu
maddenin
olarak indirilmesi kabul edilmemiştir.
uygulanmasında,
adi (e)bendinde, her türlü alkol ve alkollü
derece dahil yansoy ve kayın gibi hava taşıtlarından işletmenin ortaklıklar ve kollektif şirketlerin ortakları ile adi
içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait
hısımları ile doğrudan veya esas faaliyet konusu ile ilgili ve
ilan ve reklam giderlerinin indirimi
dolaylı
ortağı
bulunduğu olmayanların
giderleri
sermayesi
paylara
bölünmüş
komandit
ve şirketlerin komandite ortakları da teşebbüs sahibi
kabul edilmemiştir.
130
şirketler,
bu
şirketlerin amortismanları.
ortakları,
bu
şirketlerin g) Sözleşmelerde ceza şartı olarak (3)
idaresi,
denetimi
sermayesi
kontrolü
(f)bendinde, kiralama yoluyla edinilen
Kurum kazancının tespitinde ayrıca
veya konulan tazminatlar hariç olmak aşağıdaki indirimlerin yapılması kabul edilmez:
bakımından üzere
altında
sayılır.
kurumun
bulunan ortaklarının,
kendisinin, a)
yöneticilerinin
Bu
bent
ve hesaplanan faizler.
olmayan veya faaliyetle ilgili olsa bile
Örtülü sermaye üzerinden ödenen veya
maddî ve manevî zarar tazminat hesaplanan faiz, kur farkları ve benzeri giderler.
uygulamasında, giderleri.
alınması
veya
radyo
ve
işin önem ve hacmiyle mütenasip
olmayanlann
televizyon ç) Her ne şekilde ve ne isimle olursa olsun ayrılan (g)bendinde,
verilmesi, yayınlarından doğacak maddî ve yedek akçeler (Türk Ticaret Kanununa, kurumların
gerektiren tazminat giderleri.
veya
sözleşmelerine
kapsamında
kazançlardan
Kurulunca
işlemler, her hâl ve şartta mal ı) Her türlü alkol ve alkollü içkiler ayırdıkları tüm yedek akçeler ile Bankacılık
indirimine
veya hizmet alım ya da ile tütün ve tütün mamullerine ait Kanununa
satımı olarak değerlendirilir.
göre
göre
bankaların
safı
ayırdıkları
Kanunlarla
matrahtan
finansman
olup
maddede
taşıyanlardan
kararlaştırılanların
izin
verilmeyeceği
yapılarının güçlü olması, mikro düzeyde
veya
kanunların
verdiği
firmalar
ve
makro
düzeyde
ekonomisi
için
beyan edilmiş gelir veya kadar indirmeye yetkilidir.
taşımaktadır.
İşletmelerin
kaydıyla,
sayılan
Bakanlar
farklar, ilişkili kişi tarafından 100’e kadar artırmaya veya sıfıra yetkiye dayanılarak tespit edilen hadler saklı
kalmak
giderleri
genel belirtilmektedir. İşletmelerin öz kaynak
ilan ve reklam giderlerinin % karşılıklar dâhil).
İşletmeden çekilmiş sayılan 50’si. Bakanlar Kurulu bu oranı % d)
ve
indirilemeyeceği öngörülmüştür.
ücret, ikramiye ve benzeri manevî zararlardan dolayı ödenen kuruluş kanunlarına, tüzüklerine, ana statülerine şartlan
ödemeleri
giderleri
Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü amortismanlannın
c)
imalat ve inşaat, kiralama ve h) Basın yoluyla işlenen fiillerden olarak dağıtılan kazançlar.
kiraya verme, ödünç para veya
deniz taşıtları ile hava taşıtlarından,
Öz sermaye üzerinden ödenen veya işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili
diğer şirketler ilişkili kişi çalışanlarının suçlarından doğan b)
sayılır.
veya işletmede kayıtlı olan motorlu
menkul
kıymetlerin
itibari
büyük
önem
finansman
kurumlar vergisi matrahının i) (Ek: 31/5/2012-6322/37 md.) değerlerinin altında ihracından doğan zararlar ile bu
ihtiyaçların
hesabında dikkate alınmış ise Kredi
kaynakları ile finanse etmelerini teşvik
kuruluşları,
ilişkili kişinin vergilendirme kuruluşlar,
finansal
finansal menkul
kıymetlere
ilişkin
olarak
kiralama, komisyonlar ve benzeri her türlü giderler.
ödenen
borçlanma
ülke
yerine
öz
etmek amacıyla, yatırımın maliyetine
131
işlemleri buna göre düzeltilir. faktoring ve finansman şirketleri e)
İlişkili kişiler ve bu kişilerle dışında,
kullanılan
Sözleşmelerde öngörülen cezai şartlar ve
eklenenler hariç olmak üzere, işletmede
yabancı teşebbüsün işletilmesinden kaynaklanan kusursuz kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin
yapılan işlemler hakkında bu kaynakları öz kaynaklarını aşan sorumluluk halleri hariç olmak üzere kurumun
çalışanlarının
benzeri adlar altında yapılan gider ve
hususlar bakımından, 5520 olmak üzere, yatırımın maliyetine suçlarından doğan maddi ve manevi zararlardan
maliyet unsurları toplamının %10’una
sayılı
kadar kısmının Bakanlar Kurulunca
maddede
almayan işletmelerde, aşan kısma münhasır ortaklarının,
yer
Kurumlar
Vergisi eklenenler
hariç,
Kanununun 13 üncü maddesi kullanılan
yabancı
hükmü uygulanır.(1)
yöneticilerinin
ve
faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı ve
işletmede dolayı ödenen tazminatlar.
kaynaklara f)
Kredi kuruluşları, finansal kuruluşlar, kararlaştırılması
ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri
halinde,
kazancın
tespitinde gider olarak indirilemeyeceği
6. Her türlü para cezaları ve kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar hariç, kurumların birinci fıkranın (g) bendi
hususu
vergi cezaları ile teşebbüs altında yapılan gider ve maliyet uyarınca hesaplanan giderleri.
hükmün uygulanmasına ilişkin usul ve
sahibinin suçlarından doğan unsurları
toplamının
esasları belirleme konusunda Maliye
tazminatlar (Akitler ceza şartı aşmamak
üzere
olarak
derpiş
%10’unu (4)
Dar mükellefiyette kurum kazancının
Bakanlar tespitinde, ayrıca aşağıdaki indirimlerin yapılması
edilen Kurulunca kararlaştırılan kısmı. kabul edilmez:
tazminatlar, cezai mahiyette Belirlenecek
tazminat sayılmaz.) (1)
itibarıyla
7. (Ek: 14/6/1989 - 3571/8 Bakanlar
oranı
sektörler a)
farklılaştırmaya satımlar için ana merkeze veya Türkiye dışındaki
Kurulu,
bendin şubelere verilen faizler, komisyonlar ve benzerleri.
md.) Her türlü alkol ve uygulanmasına ilişkin usul ve b)
alkollü içkiler ile tütün ve esasları
Bu kurumlar hesabına yaptıkları alım
belirlemeye
Bakanlığına
ikinci
ortaklıklar
ve
ortakları
ile
Ayrıca
verilmektedir.
fıkrasında,
adi
kollektif
şirketlerin
komandit
şirketlerin
komandite ortaklarının teşebbüs sahibi
Türkiye’deki kurumun kazancının elde sayılacağı belirtilmiş ve bu kişiler
Maliye edilmesi ve idamesi ile ilgili olan ve emsallere hakkında da bu madde hükümlerinin
uygunluk
reklam giderlerinin % 50'si
anahtarlarına göre ayrılan paylar ile Türkiye’deki
Maddenin
(0) sıfır (Bakanlar Kurulu, bu
kurumun
kuramların
oranı
gönderilen yetkili kişilerin seyahat giderleri hariç sırasında
100'ekadar
yetki
Maddenin
tütün mamullerine ait ilan ve Bakanlığı yetkilidir.
%
öngörülmektedir.
ilkesi
uyarınca
denetimi
için
belirlenen
yabancı
dağıtım
ülkelerden
uygulanacağı ifade edilmiştir.
üçüncü
kazancının
ayrıca
fıkrasında,
hesaplanması
indirilmesine
izin
132
artırmaya,sıfıra
kadar
olmak üzere, ana merkezin veya Türkiye dışındaki
verilmeyen giderler sıralanmaktadır.
indirmeye yetkilidir).(1)(2)
şubelerin
Fıkranın (a), (b) ve (c) bentlerinde,
8. (Ek: 24/6/1994 - 4008/25
zararlarına katılmak üzere ayrılan paylar.
md.)
(5)
Kiralama
edinilen
yoluyla
veya
genel
yönetim
giderlerine
veya
örtülü sermaye ve örtülü kazanca ilişkin
İştirak hisseleri alımıyla ilgili finansman
gider ve kazançlar ile öz sermaye
işletmede
giderleri hariç olmak üzere, kurumların gelir
üzerinden
ödenen
veya
kayıtlı olan yat, kotra, tekne,
vergisinden istisna edilen kazançlarına ilişkin
faizlerin
gider
olarak
sürat teknesi gibi motorlu
giderlerinin
alınamayacağı belirtilmiştir.
deniz, uçak ve helikopter gibi
faaliyetlerinden doğan zararlarının, istisna dışı
(ç) bendi ile, yapısı itibarıyla maddede
hava taşıtlarından işletmenin
kurum kazancından indirilmesi kabul edilmez.
sayılan
esas faaliyet konusu ile ilgili
(6)
Avrupa Birliği organlarıyla akdedilen
farklılık gösteren yedek akçeler de
olmayanların
giderleri
ve usulüne göre yürürlüğe konulan anlaşmalar
kabul edilmeyen indirimler arasında
amortismanları;
(1)
çerçevesinde proje karşılığı sağlanan hibeler, özel
sayılmaktadır. Aslında yedek akçeler
9. (Ek: 24/6/1994 - 4008/25
bir fon hesabında tutulur ve gelir olarak dikkate
gider niteliğinde değildir ve bunlar
md.; Mülga: 17/12/2003-
alınmaz. Söz konusu hibelerle gerçekleştirilecek
işletme bünyesinde elde edilen kazancın
5024/9
projelere
dağıtılmayıp
md.;
ile
Yeniden
veya
ilişkin
istisna
olarak
bu
kapsamındaki
fondan
yapılan
diğer
gider
hesaplanan
dikkate
unsurlarından
işletmede
alıkonulan
düzenleme:
31/5/2012-
harcamalar, gelir vergisi matrahının tespitinde gider
kısmıdır. Her ne şekilde ve adla
6322/6
Kullanılan
ve maliyet olarak dikkate alınmaz. Proje sonunda
ayrılmış olursa olsun yedek akçelerin
herhangi
vergiye
yabancı
md.)
kaynakları
kaynaklarını
işletmelerde,
münhasır
yatırımın
öz
aşan
aşan
olmak
kısma
üzere,
maliyetine
bir
şekilde
harcanmayan
ve
iade
tabi
kazançtan
indirilmesi
edilmeyen tutarın kalması halinde bu tutar gelir
mümkün
kaydedilir.
parantez içi hükmü ile Türk Ticaret
Kanununa,
bulunmamaktadır.
kuramların
Bendin
kuruluş
kanunlarına, tüzüklerine, ana statülerine
133
eklenenler hariç, işletmede
veya sözleşmelerine göre safı kazançtan
kullanılan
ayırdıkları
kaynaklara
yabancı
ilişkin
tüm
yedek
akçeler
ile
faiz,
Bankacılık Kanununa göre ayrılan genel
komisyon, vade farkı, kâr
karşılıkların bu bent kapsamında olduğu
payı, kur farkı ve benzeri
açıkça belirtilmiş ve bunların gider
adlar altında yapılan gider ve
olarak indirimi kabul
maliyet unsurları toplamının
Bankacılık Kanununa göre ayrılan özel
%10’unu
karşılıkların
aşmamak
Bakanlar
üzere
Kurulunca
ise
edilmemiştir.
bankalarca
gider
yazılabileceği tabiidir.
kararlaştırılan kısmı.
(d)bendi
Belirlenecek oranı sektörler
Kanunların
itibarıyla
olmak üzere itibari değerlerinin altında
Bakanlar
farklılaştırmaya
Kurulu,
bendin
ihraç
ile
menkul
belirlediği
edilerek
kıymetlerin
hadler
aradaki
hariç
farkın,gider
yazılması da önlenmektedir. Ayrıca, bu
menkul kıymetlere ilişkin pazarlama
komisyonlarının gider kaydı konusunda
10. (Ek: 15/5/2002 - 4756/28
da kısıtlama getirilmektedir.
md.) Basın yoluyla işlenen
(e)bendine
fiillerden
ve
öngörülen cezai şartlar ve teşebbüsün
yayınlarından
işletilmesinden kaynaklanan kusursuz
doğacak maddî ve manevî
sorumluluk halleri hariç olmak üzere
televizyon
zararlardan
veya
radyo
dolayı
ödenen
göre,
sözleşmelerde
kurumun ortaklarının, yöneticilerinin ve
134
çalışanlarının suçlarından doğan maddi
tazminat giderleri.
Bu
uygulanmasında,
maddenin
ve manevi zararlardan dolayı ödenen
kolektif
tazminatlar kuram kazancının tespitinde
şirketlerin ortakları ile adi ve
gider olarak dikkate alınmamaktadır.
eshamlı komandit şirketlerin
Maddenin
dördüncü
komandite ortakları teşebbüs
mükellef
kuramlarda
sahibi sayılır.
kazancının tespitinde kabul edilmeyen
fıkrası,
safı
dar
kurum
indirimleri düzenlemektedir.
Dar mükellef kurumun Türkiye’de ticari
veya zirai bir faaliyeti var ise, safı
kuram
kazancı,
ilke
olarak
tam
mükellefiyette uygulanan esaslara göre
hesaplanır. Ancak dar mükellefiyete
tabi
kuramların,
merkezleri
ile
Türkiye
olan
mükellefıyettekinden
dışındaki
ilişkileri,
farklı
tam
bazı
giderlerin ortaya çıkmasına neden olur.
Bu nedenle bazı giderlerin indirimi, dar
mükellef
kuramlar
için
kabul
edilmemiştir.
Ana merkezin veya Türkiye dışındaki
şubelerin Türkiye’deki dar mükellef
135
kuramlar hesabına yaptıkları alım ve
satımlar
merkeze
için,
dar
veya
mükellefin
Türkiye
ana
dışındaki
şubelere verdiği faizler, komisyonlar ve
benzerleri kuram kazancının tespitinde
indirilmez. Bu hüküm ile Türkiye’de
oluşan kazancın, ana merkez veya diğer
şubelere
aktarılmasının
önlenmesi
amaçlanmıştır.
Ana merkezin veya Türkiye dışındaki
şubelerin genel yönetim giderlerine
veya zararlarına katılmak üzere ayrılan
paylar dar mükellef kurum kazancının
tespitinde
indirilemez.
Ancak,
indirimlerden Türkiye’deki kurumun
kazancının elde edilmesi ve idamesi ile
ilgili olan ve emsallere uygunluk ilkesi
uyarınca
belirlenecek
dağıtım
anahtarlarına göre ayrılan paylar ile
Türkiye’deki kurumun denetimi için
yabancı ülkelerden gönderilen yetkili
kimselerin seyahat giderlerinin indirimi
136
kabul edilecektir. Ancak gider indirimi
emsaline uygun belirli esaslara bağlı
kalınarak yapılacaktır. Buna göre, söz
konusu giderler, Türkiye’deki kazancın
elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile
ilgili olmak zorundadır. Ayrıca söz
konusu giderlerin Türkiye’deki kazanca
isabet eden kısmının belirlenmesinde
kullanılan dağıtım anahtarının emsallere
uygunluk
ilkesi
çerçevesinde
belirlenmesi gerekmektedir. Emsallere
uygunluk
ilkesi,
Kanunun
transfer
fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç
dağıtımı
maddesine
uygun
olarak
belirlenecektir. Maddenin beşinci fıkrası
ile gelir vergisinden istisna edilen
kazançlara ilişkin giderler ile istisna
kapsamındaki
zararların
kazancından
faaliyetlerden
istisna
dışı
indirilmesinin
doğan
kurum
kabul
edilmeyeceği öngörülmektedir. İstisna
kazançlar elde edilirken, giderlerin yanı
137
sıra gider fazlalığı sebebiyle doğan
zararların
da
aym
kapsamda
değerlendirileceği tabidir. Öte yandan,
iştirak
hisselerinin
alımıyla
ilgili
finansman giderleri, kurum kazancının
tespitinde dikkate alınabilecektir.
Maddenin altıncı fıkrası ile Avrupa
Birliği
usulüne
organlarıyla
göre
akdedilen
yürürlüğe
ve
konulan
anlaşmalar çerçevesinde proje karşılığı
sağlanan
hibelerin,
özel
bir
fon
hesabında tutulacağı ve gelir olarak
dikkate alınmayacağı belirtilmektedir.
Söz konusu hibelerle gerçekleştirilecek
projelere ilişkin olarak bu fondan
yapılan harcamalar ise gelir vergisi
matrahının tespitinde gider ve maliyet
olarak dikkate alınmayacaktır. Proje
sonunda
herhangi
bir
şekilde
harcanmayan ve iade edilmeyen tutarın
kalması halinde ise bu tutar gelir
kaydedilecektir.
138
PTT Acentalarında kazanç
İstisna kazançlar
istisnası:
MADDE 21- (1) Ticari kazancını bilanço esasına fıkrasında,
Mükerrer Madde 18 – (Ek:
göre tespit eden gerçek kişiler ile kurumların
hisseleri
24/3/1988 - 3418/23 md.)
aktiflerindeki taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu
düzenlenmektedir.
PTT acentalığı faaliyetinden
senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının
İstisnanın amacı, işletmelerin bağlı
elde edilen kazançlar,gelir
satışından doğan kazançlar aşağıda belirtilen süre,
değerlerinin
vergisinden
oran ve şartlar çerçevesinde gelir vergisinden
daha etkin bir şekilde kullanılmasına
müstesnadır:
olanak sağlanması ve işletmelerin mali
kazanç
müstesnadır.Bu
istisnasının,
bu
21-
Maddenin
taşınmazlar
satış
iştirak
istisnası
faaliyetlerde
a)
uyarınca
tevkif
suretiyle
tutma süresine bağlı olarak, satışından doğan
fıkrada belirtilen koşulların sağlanması
ödenecek
vergiye
şümulü
kazanca uygulanacak istisna oranları aşağıdaki
halinde söz konusu taşınmazlar ve
gibidir:
iştirak hisseleri ile kurucu senetleri,
Eğitim
ve
işletmelerinde
öğretim
kazanç
istisnası(1)
Madde
1)
20-
(Mülga:
kazançlarda %50.
Yeniden
kazançlarda %60. .
yer
alan
şartlar dâhilinde tam mükellef anonim
halka arz
edilmek suretiyle
Beş tam yıldan sonra satıştan doğan çıkarılmasında
16/7/2004-5228/27 md.)
4)
Okul
kazançlarda %75.
eğitim,
Maddede
Dört tam yıldan sonra satıştan doğan şirketlerde sahip olunan pay senetlerinin
3)
öncesi
Bu
tutulma süresine bağlı olarak istisnadan
Üç tam yıldan sonra satıştan doğan yararlanacaktır.
24/12/1980 - 2361/14 md.;
düzenleme:
güçlendirilmesidir.
İki tam yıldan sonra satıştan doğan intifa senetleri ve rüçhan haklan elde
kazançlarda %40.
2)
bünyelerinin
ve
kazancı
ekonomik
birinci
Kanunun 94 üncü maddesi
yoktur.
Yukarıda sayılan mal ve hakların elde
MADDE
ilköğretim, özel eğitim ve
b)
Tam mükellef anonim şirketlerde sahip
orta öğretim özel okullarının
olunan pay senetlerinin halka arz edilmek suretiyle
49
uncu
elden
maddenin
birinci fıkrasının (ç) bendi hükümleri
gözetilecektir.
İştirak hisseleri; anonim şirketlerin pay
139
işletilmesinden elde edilen
elden çıkarılmasında 49 uncu maddenin birinci
senetlerini, limited şirketlere ait iştirak
kazançlar, ilgili Bakanlığın
fıkrasının (ç) bendi hükümleri uygulanır.
paylarını, sermayesi paylara bölünmüş
görüşü
c)
alınmak
Maliye
suretiyle
Bu, istisna, satışın yapıldığı dönemde
komandit
şirketlerin
komanditer
Bakanlığının
uygulanır ve satış kazancının istisnadan yararlanan
ortaklarına ait ortaklık paylarını ve iş
belirleyeceği usul ve esaslar
kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın
ortaklıkları
çerçevesinde
sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulur.
kooperatiflerin ortaklık paylarını ifade
beş
ile
adi
ortaklıklar
ve
vergilendirme dönemi gelir
Ancak satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen eder. Esasen iştirak kazancı içerisinde
vergisinden
ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi
yer alan ve kârdan pay alma amacı
faaliyete
şarttır. Bu süre içinde tahsil edilmeyen satış
taşıyan
vergilendirme
bedeline isabet eden istisna nedeniyle zamanında
senetleri
tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğramış
suretiyle konuya açıklık getirilmiştir.
sayılır. Taşınmazların; kaynak kuruluşlarca, kira
İstisnaya konu olan taşınmazlar, Türk
İstisna,
geçtiği
müstesnadır.
okulların
döneminden itibaren başlar.
sertifikası
ihracı
amacıyla
varlık
kiralama
kurucu
senetleri
bentte
ayrıca
ile
intifa
sayılmak
Medenî Kanununda yer alan, taşınmaz
şirketlerine satışı ile 21/11/2012 tarihli ve 6361
olarak
sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman
bakımından bir yerden başka bir yere
Şirketleri
taşınması mümkün olmayan, dolayısıyla
Kanunu
kapsamında
geri
kiralama
tanımlanan,
esas
niteliği
amacıyla ve sözleşme sonunda geri alınması yerinde sabit olan mallardır. Bunlar
şartıyla, finansal kiralama şirketlerine satışı ve Türk Medenî Kanununun 704 üncü
varlık kiralama ile finansal kiralama şirketlerince
maddesinde; arazi, tapu siciline ayrı
taşınmazın devralındığı kuruma satışından doğan
sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli
kazançlar için bu oran %100 olarak uygulanır ve bu
haklar, kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı
taşınmazlar için süre şartı aranmaz. Ancak, söz
bağımsız bölümler olarak sayılmıştır.
140
konusu taşınmazların, kaynak kuruluş, kiracı
Taşınmazların
tarafından
edilebilmesi
veya
sözleşmeden/kaynaklanan
bu
istisnaya
için
Türk
konu
Medenî
yükümlülüklerin yerine getirilememesi hali hariç
Kanununun 705 inci maddesi gereğince
olmak üzere, varlık kiralama veya finansal kirama
kurum adına tapuya tescil edilmiş ve
şirketi tarafından üçüncü kişi ve kurumlara aktife alınmış olması ya da ticari
satılması durumunda, bu taşınmazların kaynak
kazancını bilanço esasına göre tespit
kuruluşta veya kiracıdaki varlık kiralama veya eden gerçek kişiler için tapuya tescil
finansal kiralama şirketine devirden önceki kayıtlı ettirilerek
işletme
aktifine
alınmış
değeri ile anılan kurumlarda ayrılan toplam olması gerekmektedir.
amortisman
tutarı
gerçekleştiren
kurum
dikkate
alınarak
nezdinde
satışı
vergilendirme
İstisnanın
uygulanabilmesinin
temel
koşulu, taşınmazlar ve iştirak hisseleri
yapılır.
ile kurucu senetleri, intifa senetleri ve
ç) İstisna edilen kazançtan beş yıl içinde sermayeye
rüçhan haklarının belirli bir süreyle
ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba
aktifte yer almasıdır. Örneğin, en az iki
nakledilen veya işletmeden çekilen ya da dar
tam yıl aktifte yer alma şartı 730 günün
mükellef
kurumlar
tarafından
ana
merkeze dolmasıyla gerçekleşecektir.
aktarılan kısım için uygulanan istisna dolayısıyla
Taşınmaz satış kazancı istisnasından,
zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa
varlık kiralama şirketleri ile sat geri
uğramış sayılır. Bu Kanuna göre yapılan devir ve
kirala yönteminde finansal kiralama
bölünmeler hariç aynı süre içinde işletmenin
şirketleri
tasfiyeye girmesi halinde de bu hüküm uygulanır.
devreden ve devralan mükelleflerin süre
d)
ve
bunlara
taşınmazlarını
şartı aranmaksızın yararlanabilmelerine
141
kullanılmak suretiyle itibari değeriyle elde edilen
ilişkin düzenleme yapılmaktadır.
hisse senetlerinin elde edilme tarihi olarak, sahip Bu değerlerin satışından elde edilecek
olunan eski hisse senetlerinin elde edilme tarihi
kazancın,
istisnadan
yararlanan
esas alınır.
kısmının beş yıl süreyle pasifte özel bir
Devir veya bölünme suretiyle devralınan
fon hesabında tutulması gereklidir. Söz
taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri ve
konusu aktif kalemlerin para karşılığı
intifa senetleri ile rüçhan haklarının satışındaki
olmaksızın devir ve temliki, takası gibi
sürelerin hesabında, devir olunan veya bölünen
işlemler
kurumda geçen süreler de dikkate alınır.
girmemektedir.
e)
istisna
Ancak,
kapsamına
bu
tür
Menkul kıymet veya taşınmaz ticareti ve
kıymetlerin mevcut borçlar karşılığında
kiralanmasıyla uğraşan mükelleflerin bu amaçla
nzaen veya icra yoluyla devredilmesi
ellerinde bulundurdukları değerlerin satışından elde
işlemleri ile kamulaştırma işlemleri,
ettikleri kazançlar istisna kapsamı dışındadır.
işletmelerin
f)
(2)
Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilerle, artıracağından
finansman
olanaklarını
istisna
uygulaması
işyeri, kanuni ve iş merkezi yurtdışında bulunanlara
kapsamında bulunmaktadır.j
Türkiye’de verilen ve münhasıran yurtdışında
Bu istisna, satışın yapıldığı dönemde
yararlanılan
tasarım,
uygulanacaktır. Bu nedenle, satışın
yazılım, tıbbi raporlama, muhasebe kaydı tutma,
yapıldığı hesap dönemine ilişkin gelir
mimarlık,
mühendislik,
çağrı merkezi ve veri saklama hizmeti alanlarında vergisi beyannamesinin verileceği tarihe
faaliyette bulunan hizmet işletmeleri ile ilgili
kadar, söz konusu satış kazancının özel
bakanlığın izni ve denetimine tabi olarak eğitim ve
bir
sağlık alanında faaliyet gösteren ve Türkiye’de
gerekmektedir. Satış bedelinin, satışın
fon
hesabına
alınması
142
yerleşmiş
olmayan
veren
işletmelerin münhasıran bu faaliyetlerinden elde
yılının sonuna kadar tahsil edilmesi
kazancın
kişilere
vergisinden
şarttır. Bu süre içinde tahsil edilemeyen
müstesnadır (Bu istisnadan yararlanılabilmesi için
veya beş yıl içinde özel fon hesabından
fatura veya benzeri belgenin yurtdışımdaki müşteri
başka bir hesaba (sermayeye ilave
adına düzenlenmesi şarttır. Bu istisna, şartlan
hariç) nakledilen, işletmeden çekilen,
taşıyan serbest meslek erbabı için de uygulanır. Bu
dar mükelleflerce ana merkeze aktarılan
fıkrada yer alan oram, hizmet alanları itibarıyla
kazanç kısmı için, uygulanan istisna
%100’e
dolayısıyla
ettikleri
kadar
indirmeye
%50’si
hizmet
artırmaya
Bakanlar
gelir
veya
Kurulu,
sıfıra
bu
kadar
zamanında
tahakkuk
fıkranın
ettirilemeyen vergiler ziyaa uğramış
uygulanmasına ve denetime ilişkin usul ve esasları
sayılır. Aynı süre içinde işletmenin
belirlemeye ilgili bakanlıkların görüşünü almak
tasfiyeye girmesi (devir ve bölünmeler
suretiyle Maliye Bakanlığı yetkilidir.).
hariç)
halinde
de
bu
hüküm
Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel uygulanacaktır.
(3)
eğitim ve ortaöğretim özel okulları ile Bakanlar
Gerçek kişi ve kurumların mevcut pay
Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara veya
senetleri dolayısıyla ellerinde bulunan
kamu
yararına
çalışan
demeklere
bağlı rüçhan hakkı kuponları karşılığında
rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden elde
bedelsiz ya da itibari değeriyle yeni pay
edilen kazançlar, ilgili Bakanlığın görüşü alınmak senedi iktisap etmeleri halinde, yeni
suretiyle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usuller
iktisap edilen söz konusu pay senetleri
çerçevesinde beş vergilendirme dönemi gelir
açısından iktisap tarihi olarak, eski pay
vergisinden
senetleri ya da iştirak hissesinin iktisap
müstesnadır.
İstisna,
okul
ve
143
rehabilitasyon
merkezlerinin
faaliyete
geçtiği
vergilendirme döneminden itibaren başlar.
(4)
Telgraf
iştirak edilen kurumun nedeni ne olursa
Gerçek kişiler tarafından Posta ve
Teşkilatı
faaliyetinden
Anonim
elde
Şirketi
edilen
acenteliği
kazançlar,
tarihi esas alınacaktır. Aynı durum,
gelir
olsun yapmış olduğu sermaye artışı
dolayısıyla
bedelsiz
olarak
iktisap
edilen pay senetleri için de geçerlidir.
vergisinden müstesnadır. İstisnanın 61 inci madde İstisna uygulaması esas itibarıyla gerçek
uyarınca kesinti yoluyla alman vergiye şümulü
kişiler ve kurumlar açısından geçerlidir.
yoktur.
Ancak, esas faaliyeti menkul kıymet
gerçek
veya taşınmaz ticareti olan gerçek
kişilerden Türkiye’de başkaca işyeri ve daimi
kişiler ve kuramların bu amaçla, diğer
temsilcileri bulunmayanların, yetkili mercilerin
bir ifadeyle ticari faaliyet çerçevesinde
izniyle açılan sergi
iktisap ettikleri ve ellerinde tuttukları
(5)
Dar
faaliyetlerden
mükellefiyete
elde
tabii
ve panayırlardaki ticari
ettikleri
kazançlar
gelir
kıymetlerin satışından elde ettikleri
vergisinden müstesnadır. İstisnanın 61 inci madde kazançlar için istisnadan yararlanmaları
uyarınca kesinti yoluyla alınan vergiye şümulü mümkün değildir. Satışa konu edilen
kıymetlerin iki tam yıl işletme aktifinde
yoktur.
(6)
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin kayıtlı
olması
da
durumu
usul ve esaslan tespit etmeye Maliye Bakanlığı
değiştirmeyecektir. Aynı durum, satmak
yetkilidir.
üzere taşınmaz inşaatı ile uğraşan
mükellefler açısından da geçerlidir.
Ancak, taşınmaz ticareti ile uğraşan
mükelleflerin
faaliyetlerinin
144
yürütülmesine
tahsis
ettikleri
taşınmazların satışından elde ettikleri
kazançlara
istisna
uygulanabilecek;
taşınmaz ticaretine konu edilen ve
kiralama
veya
değerlendirilen
kazancı
ise
başka
surette
taşınmazların
satış
istisnaya
konu
edilmeyecektir.
Taşınmaz ticareti, aynı zamanda söz
konusu taşınmazların kiralanmasını da
kapsamaktadır.
Faaliyet
konusu,
taşınmazların inşası ve kiraya verilmesi
olan
işletmelerin
bu
amaçla
inşa
ettikleri ve aktiflerinde bulundurdukları
taşınmazların satılması neticesinde elde
edilen kazançların istisna kapsamında
değerlendirilmesi
mümkün
olmayıp,
“...taşınmazların kiralanmasıyla uğraşan
işletmelerin...” ifadesi konuya açıklık
kazandırmak amacıyla fıkra hükmüne
eklenmiştir.
Örneğin, inşaat faaliyetinde bulunan bir
145
işletmenin satın aldığı arsayı iki yıl
geçtikten sonra satması halinde ya da
faaliyet konusu alışveriş merkezleri inşa
etmek ve kiraya vermek olan şirketin bu
amaçla inşa ettiği taşınmazları iki yıl
geçtikten sonra satması halinde, söz
konusu
işletmelerin
bu
istisnadan
yararlanması mümkün olmayacaktır.
İstisnanın temel amacı işletmelerin mali
yapılarının güçlendirilmesinin teşviki
olduğundan,
ekonomik
açıdan
işletmelere ilave imkan sağlamayan
işlemler
istisna
kapsamı
dışında
kalacaktır. Bu bağlamda, işletmelerin
yönetimini etkileyecek şekilde birbiriyle
ilişkili kişi veya kurumlar ya da aynı
gruba dâhil şirketler arasında yapılacak
taşınmaz ve iştirak hissesi satışlarından
fıktif olarak elde edilecek kazançlara
istisna
uygulanması
söz
konusu
olmayacaktır.
Holding şirketleri, esas itibarıyla başka
146
şirketlere
iştirak
etmek
amacıyla
kurulmaktadır. Bu çerçevede, holding
şirketlerinin ellerinde tuttukları iştirak
hisselerinin satışı dolayısıyla istisnadan
faydalanmaları mümkün değildir.
Ayrıca,
taşınmazların
kuruluşlarca
kira
kaynak
sertifikası
ihracı
amacıyla varlık kiralama şirketlerine
satışı ile bu varlıkların varlık kiralama
şirketlerince
taşınmazın
devralındığı
kuruma satışından doğan kazançlar için
oranın %100 olarak uygulanacağı ve bu
taşınmazlar için süre şartı aranmayacağı
fıkrada belirtilmiştir. Ancak, söz konusu
taşınmazların kaynak kuruluş tarafından
veya
kaynak
sözleşmesinden
kuruluşça
kira
kaynaklanan
yükümlülüklerin yerine getirilememesi
hali hariç olmak üzere, varlık kiralama
şirketi tarafından üçüncü kişi veya
kuramlara satılması durumunda, bu
varlıkların kaynak kuruluştaki, varlık
147
kiralama
şirketine
devirden
önceki
kayıtlı değeri ile anılan kuramlarda
ayrılan toplam amortisman tutan dikkate
alınarak satışı gerçekleştiren kurum
nezdinde vergilendirme yapılacaktır.
İkinci
fıkrada,
uluslararası
rekabet
açısından büyük önem taşıyan yurtdışı
hizmet ihracatı teşvik edilmektedir.
Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişiler ile
işyeri, kanuni ve iş merkezi yurtdışında
bulunanlara Türkiye’den verilen ve
münhasıran
yurtdışında
mimarlık,
mühendislik,
yararlanılan
tasarım,
yazılım, tıbbi raporlama, muhasebe
kaydı tutma, çağrı merkezi ve veri
saklama hizmeti alanlarında faaliyette
bulunanların bu faaliyetlerinden elde
ettikleri
kazancın
%50’si
gelir
vergisinden istisna edilmektedir. Bu
hizmetler, yararlanıcısı yurtdışında olan
ve uzaktan erişim imkanları kullanılarak
verilecek hizmetlerdir.
148
Ayrıca,
ilgili
bakanlığın
izni
ve
denetimine tabi olarak eğitim ve sağlık
alanında faaliyet gösteren ve Türkiye’de
yerleşmiş
olmayan
verenlerin
bu
ettikleri
kişilere
hizmet
faaliyetlerinden
kazancın
%50’si
elde
gelir
vergisinden istisna edilmektedir.
Bu hizmetler, fiziki olarak Türkiye’de
verilmekle
birlikte,
yararlanıcısının
hizmetlerin
yurtdışı
yerleşikler
olması gerekecektir. Söz konusu istisna,
bir kazanç istisnası olduğundan; istisna
kapsamındaki faaliyetlerden elde edilen
hasılattan
bu
faaliyetler
nedeniyle
yüklenilen gider ve maliyet unsurları ve
istisna kapsamına giren faaliyetler ile bu
kapsama
girmeyen
işlerin
yapılması
-halinde
müşterek
giderler
ile
müştereken
birlikte
genel
kullanılan
tesisat, makine ve ulaştırma vasıtaların
amortisman giderlerinden pay verilmesi
sonucu bulunacak kazancın %50’si gelir
149
vergisinden istisna olacaktır. İstisna
kazancın
ve
bu
bağlamda
beyan
edilecek gelirin tespiti açısından, istisna
kapsamında bulunan ve bulunmayan
hasılat, maliyet ve gider unsurlarının
ayrı
ayrı
izlenmesi
ve
istisna
kapsamında olan faaliyetlere ait hasılat,
maliyet ve gider unsurlarının, diğer
faaliyetlerle
ilişkilendirilmemesi
ve
kayıtların da bu ayrımı sağlayacak
şekilde tutulması gerekecektir.
Bu teşvikler, bir taraftan ülkemizde belli
bir konuda uzmanlaşmış, yabancı dil
bilgisine sahip olan vatandaşlarımızın
istihdam olanaklarını artıracak, diğer
taraftan yurtdışına gitmeksizin dünyanın
her yerine birçok hizmetin verilmesi
imkanı doğacağı için beyin göçünü de
engelleyecektir. Bu istisna, öngörülen
şartları
taşıyan
serbest
meslek
kazançları hakkında da uygulanacaktır.
Bakanlar Kurulu, %50 oranını, hizmet
150
alanları itibarıyla sıfıra kadar indirmeye
veya %100’e kadar artırmaya yetkili
olacaktır.
Maliye Bakanlığı, ilgili bakanlıkların
görüşünü almak suretiyle bu teşvik
mekanizmasının
denetime
uygulanmasına
ilişkin
usul
ve
ve
esasları
belirleyecektir.
Üçüncü fıkrada, okul öncesi eğitim,
ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim
özel okullarının işletilmesinden elde
edilen kazançların beş vergilendirme
dönemi
gelir
vergisinden
edilmesi
öngörülmektedir.
Düzenlemede
Kurulunca
istisna
ayrıca,
vergi
Bakanlar
muafiyeti
tanınan
vakıflara ya da kamu yararına çalışan
derneklere
bağlı
merkezlerinin
edilen
işletilmesinden
kazançlar
Bakanlığınca
rehabilitasyon
elde
da
Maliye
belirlenen
usuller
çerçevesinde beş vergilendirme dönemi
151
vergiden istisna edilmektedir. İstisna,
okulların faaliyete geçtiği vergilendirme
döneminden
başlamak
üzere
vergilendirme
beş
döneminde
uygulanacaktır.
Öte yandan, eğitim tesislerinde yer alan
kantin, büfe, kafeterya, kitap satış yeri
gibi
tesislerin
işletilmesinden
gerek
bizzat
gerekse
kiraya
verilmesinden elde edilen kazançlara
istisna
uygulanmayacaktır.
Taşıma,
yemek ve yatma bedelinin okul ücretine
dâhil
olduğu
durumlarda
ise
bu
faaliyetler eğitim faaliyetleri içinde
kabul edilerek istisna uygulamasına
konu
olabilecektir.
Ancak,
bu
faaliyetlerin okul işletmecisi tarafından
sağlanmaması halinde, bu faaliyetlerden
elde
edilen
kazançlar
için
istisna
uygulanmayacaktır.
Dördüncü fıkrada, gerçek kişilerin Posta
ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi
152
acenteliği faaliyetinden elde ettikleri
kazançlar
gelir
edilmektedir.
ülkemizde
Beşinci
ekonomik
canlandırmak
mercilerin
vergisinden
amacıyla
izniyle
açılan
istisna
fıkrada,
faaliyetleri
yetkili
sergi
ve
panayırlarda, dar mükellefiyete tabi
gerçek kişilerin (Türkiye’de başkaca
işyeri ve daimi temsilci bulundurmamak
şartıyla) yaptıkları ticari faaliyetlerden
elde ettikleri kazançlar gelir vergisinden
istisna edilmektedir.
Kurum kazançlarında diğer istisnalar
MADDE
22-
Kurumların
vergiden
MADDE 22- (1) Aşağıda belirtilen kazançlar istisna edilen kazançları, bu maddede
vergiden müstesnadır:
a)
Kurumların;
1)
Tam
Maddenin birinci fıkrasının;
bir
(a)bendinde, aynı kazancın iki ayrı
kurumun sermayesine katılımlarından elde ettikleri
kurumda vergilendirilmesini önlemek,
kazançlar,
mükerrer vergilemeye yol açmamak
2)
Tam
mükellefiyete
sayılmaktadır.
mükellefiyete
tabi
tabi
başka
başka
bir
kurumun kârına katılma imkanı veren kurucu
amacıyla iştirak kazançları istisnası
düzenlenmiştir.
Bu
maddedeki
senetleri ile diğer intifa senetlerinden elde ettikleri düzenleme, yalnızca tam mükellefiyete
153
kâr paylan,
3)
tabi kurumun sermayesine katılımlar
Tam mükellefiyete tabi girişim sermayesi
nedeniyle
elde
edilen
kazançları
yatırım fonu katılma payları ile girişim sermayesi
kapsamaktadır. Diğer bir anlatımla,
yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde
iştirak edilen kurumun tam mükellef
ettikleri kâr paylan (Diğer fon ve
kurum
ortaklıklarının
senetlerinden elde edilen kâr payları bu istisnadan
intifa senetlerinden elde ettikleri kâr
yararlanamaz.).
paylan
ve
iş
merkezi
ve
gerekmektedir.
Kurumların, kurucu senetleri ile diğer
Kanuni
payları
olması
hisse
b)
katılma
yatırım
da
iştirak
Türkiye’de değerlendirilecektir.
Ayrıca
şirketlerin sermayesine iştirak eden kurumların, bu
girişimciliğin
iştiraklerinden elde ettikleri aşağıdaki şartları
kurumların;
taşıyan iştirak kazançları (Yurtdışındaki inşaat,
girişim sermayesi yatırım fonu katılma
onarım, montaj işleri ve bu işlere ilişkin teknik
paylan ile girişim sermayesi yatırım
hizmetlerin
ortaklıklarının hisse senetlerinden elde
ilgili
ülke
ile;
(3)
numaralı
için
bent
olarak
bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki
yapılabilmesi
alt
kazancı
geliştirilmesi
ülkemizde
amacıyla
tam mükellefiyete tabi
mevzuatına göre ayrı bir şirket kurulmasının ettikleri kâr payları gelir vergisinden
zorunlu olduğu durumlarda, özel amaç için
istisna edilmektedir. Diğer fonların
kurulduğunun ana sözleşmelerinde belirtilmesi ve katılma belgeleri ve diğer yatırım
fiilen bu amaç dışında faaliyetinin bulunmaması
ortaklıklarının hisse senetlerinden elde
şartıyla, söz konusu şirketlere iştirak edilmesinden
edilen kâr payları ise iştirak kazancı
elde edilen kazançlar için bu bentte belirtilen şartlar
olarak
aranmaz.);
vergisine tabi tutulacaktır.
değerlendirilmeyerek,
gelir
154
İştirak payını elinde tutan şirketin, (b)bendinde, kurumların yurtdışından
1)
yurtdışı iştirakin ödenmiş sermayesinin en az % 10 elde ettikleri iştirak kazançları, belli
’ una sahip olması,
2)
koşullar altında gelir vergisinden istisna
Kazancın elde edildiği tarih itibarıyla
edilmiştir.
iştirak payının kesintisiz olarak en az bir yıl süreyle
Bu
elde tutulması (Rüçhan hakkı kullanılmak suretiyle
yararlanabilmek
veya yurtdışı iştirakin iç kaynaklarından yapılan
kurumun kanuni ve iş merkezinin her
sermaye artırımları nedeniyle elde edilen iştirak
ikisinin
paylan için sahip olunan eski iştirak paylarının elde
Türkiye’de
edilme tarihi esas alınır.),
vergilendirilmemesi gerekmektedir.
Yurtdışı iştirak kazancının kâr payı
3)
dağıtımına
kaynak
olan
kazançlar
üzerinden
bentte
belirtilen
de
için,
istisnadan
iştirak
Türkiye’de
tam
edilen
olmaması;
mükellef
olarak
İstisnadan yararlanabilmenin bir diğer
koşulu,
iştirak
edilen
yurtdışındaki
ödenen vergiler dâhil iştirak edilen kurumun
kurumun anonim veya limited şirket
faaliyette bulunduğu ülke vergi kanunları uyarınca
niteliğinde olmasıdır. Kurum olarak
en az %15 oranında gelir vergisi benzeri toplam
nitelendirilmekle beraber anonim veya
vergi yükü taşıması; iştirak edilen şirketin esas
limited
faaliyet
kuramlardan
konusunun,
finansman
temini
finansal
veya
kiralama
sigorta
dâhil
hizmetlerinin
şirket
niteliğinde
elde
kazançlarının
olmayan
edilecek
bu
iştirak
istisnadan
sunulması ya da menkul kıymet yatırımı olması
yararlanması mümkün olmayacaktır.
durumunda, iştirak edilen kurumun faaliyette
Bendin
bulunduğu ülke vergi kanunları uyarınca en az
bentlerinde belirtilen koşullar, iştirakin
Türkiye’de kurum kazançlarına uygulanan oranda
oranı ve elde bulundurma süresi ile
(1)
ve
(2)
numaralı
alt
155
gelir vergisi benzeri toplam vergi yükü taşıması,
ilgilidir. Buna göre, yurtdışı kurumdaki
İştirak kazancının, elde edildiği hesap
iştirakin en az %10 oranında olması ve
dönemine ilişkin yıllık beyannamenin verilmesi
bu iştirakin iştirak kazancının elde
gereken tarihe kadar Türkiye’ye transfer edilmesi.
edildiği tarih itibarıyla en az bir yıl
4)
c)
Kazancın elde edildiği tarih itibarıyla süreyle
ve
kesintisiz
olarak
elde
aralıksız en az bir yıl süreyle nakit varlıklar dışında
tutulması gerekmektedir. Dolayısıyla
kalan aktif toplamının %75 veya daha fazlası,
%10 oranındaki iştirak koşulunun bütün
kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan
bir yıl boyunca devam ettirilmiş olması
anonim veya limited şirket niteliğindeki şirketlerin
bir
her birinin sermayesine en az %10 oranında
kullanılmak
zorunluluktur.
iştirakten oluşan tam mükellefiyete tabi anonim iştirakin
iç
suretiyle
Rüçhan
hakkı
veya
yurtdışı
kaynaklarından
yapılan
şirketlerin, en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer
sermaye artırımları nedeniyle iktisap
alan
edilen iştirak payları için bir yıllık süre,
yurtdışı
iştirak
hisselerinin
elden
çıkarılmasından doğan kurum kazançları.
ç)
Anonim
şirketlerin
kuruluşlarında
sahip olunan eski hisse senedinin iktisap
veya tarihi esas alınarak belirlenecektir.
sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları payları (3) numaralı alt bent ile getirilen diğer
bedelinin itibari değeri aşan kısmı.
koşul, söz konusu iştirak kazançlarının,
Türkiye’de kurulu;
doğduğu ülke kanunları uyarınca en az
Menkul kıymetler yatırım fonları veya
%15 oranında gelir vergisi benzeri bir
ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan
vergi yükü taşıması gerektiğidir. Oran
kazançları,
kıstası, iade, mahsup gibi indirimler
d)
1)
2)
Portföyü Türkiye’de kurulu borsalarda
uygulandığında, karşılaştırılabilir olma
156
işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı
yatırım
fonları
veya
ortaklıklarının
portföy ilk belirtilen oran ile indirim işlemleri
işletmeciliğinden doğan kazançları,
3)
sonrası
kalan
oran
çok
farklı
Girişim sermayesi yatırım fonları veya olabilmektedir. Bu nedenle, kıyaslama
ortaklıklarının kazançları,
4)
özelliğini zaman zaman yitirebilmekte,
Gayrimenkul
için vergi yükü kıstası esas alınmıştır.
yatırım
fonları
veya Vergi yükü kıstası, her tür indirim
ortaklıklarının kazançları,
sonrası kalan nihai olarak ödenen vergi
5)
Emeklilik yatırım fonlarının kazançları,
6)
Konut finansmanı fonları ile varlık niteliktedir.
finansmanı fonlarının kazançları.
borçlan
nedeniyle
Öte yandan, iştirak edilen şirketin esas
kanuni
faaliyet konusunun, finansal kiralama
takibe alınmış veya Tasarruf Mevduatı Sigorta
dâhil finansman temini ve sigorta
Fonuna borçlu durumda olan kurumlar ile bunların
hizmetlerinin sunulması ya da menkul
kefillerinin ve ipotek yerenlerin sahip oldukları
kıymet yatırımı olması durumunda,
taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri ve
yukarıda belirtilen %15 vergi yükü
intifa senetleri ile rüçhan haklarının, bu borçlara
yerine iştirak edilen kurumun faaliyette
karşılık bankalara veya bu Fona devrinden sağlanan
bulunduğu
hasılatın bu borçların
uyarınca en az Türkiye’de kurum
e)
Bankalara
tutarını esas aldığı için karşılaştırılabilir
tasfiyesinde kullanılan
ülke
vergi
kanunları
kısmına isabet eden kazançların tamamı ile kazançları için uygulanan oranda gelir
bankaların bu şekilde elde ettikleri söz konusu
vergisi benzeri bir vergi yükü taşıması
kıymetlerin satışından doğan kazançların %75’lik
şartı aranacaktır. Kâr dağıtımına kaynak
kısmı.
olan
kazançlar
üzerinden
ödenen
157
Kurumların yurtdışında bulunan işyerleri
vergiler, bu vergi yükünün hesabında
veya daimi temsilcileri aracılığıyla elde ettikleri
dikkate alınacaktır. Bendin (4) numaralı
aşağıdaki şartlan taşıyan kurum kazançları;
alt bendi uyarınca, söz konusu iştirak
f)
1)
Bu kazançların, doğduğu ülke vergi
kazançlarının,
elde
edildiği
kanunları uyarınca en az %15 oranında gelir vergisi
vergilendirme dönemine ilişkin yıllık
benzeri toplam vergi yükü taşıması,
gelir vergisi beyannamesinin verilmesi
2)
Kazançların
elde
edildiği
hesap
gereken tarihe kadar Türkiye’ye transfer
dönemine ilişkin yıllık beyannamenin verilmesi
edilmesi gerekmektedir.
gereken tarihe kadar Türkiye’ye transfer edilmiş
Maddede anılan koşulların aranmadığı
olması,
husus, yurtdışındaki inşaat, onarma,
3)
Ana faaliyet konusu, finansal kiralama
dâhil finansman temini, sigorta hizmetlerinin yapılabilmesi için ilgili ülke mevzuatına
sunulması veya menkul kıymet yatırımı olan
göre
ayrı
bir
şirket
kurulmasının
kuramlarda, bu kazançların doğduğu ülke vergi
zorunlu olduğu durumlarda, özel amaç
kanunları uyarınca en az Türkiye’de kuram
için kurulduğunun ana sözleşmelerinde
kazançlarına uygulanan gelir vergisi oranında gelir belirtilmesi ve fiilen bu amaç dışında
vergisi benzeri toplam vergi yükü taşıması.
g)
Yurtdışında yapılan inşaat, onarım,
faaliyetinin bulunmaması koşuluyla, söz
konusu şirketlere iştirak edilmesinden
montaj işleri ve bunlara ilişkin teknik hizmetlerden
elde
edilen
kazançlardır.
Burada,
sağlanarak Türkiye’de genel sonuç hesaplarına
zorunluluklardan dolayı şube ya da
intikal ettirilen kazançlar.
yurtdışında bulunan işyeri çerçevesinde
ğ) Kooperatif ortaklarının yönetim gideri karşılığı
yapılamayan faaliyetler için söz konusu
158
olarak ödedikleri paralardan harcanmayarak iade
koşullar kaldırılmıştır.
edilen kısımlar ile aşağıda belirtilen kooperatiflerin
(c)bendinde, kazancın elde edildiği tarih
ortaklan için;
itibarıyla devamlı olarak en az bir yıl
1)
Tüketim kooperatiflerinde, ortakların
süreyle nakit varlıklar dışında kalan
kişisel ve ailevî gıda veya giyecek ihtiyaçlarını aktif toplamının %75 veya daha fazlası,
karşılamak için satın aldıkları malların değerine,
2)
Üretim
kooperatiflerinde,
ortakların
kanuni
ve
iş
merkezi
Türkiye’de
bulunmayan anonim veya limited şirket
üreterek kooperatife sattıkları veya kooperatiften
niteliğindeki
şirketlerin
üretim faaliyetinde kullanmak üzere satın aldıkları
sermayesine
en
malların değerine,
iştirakten oluşan tam mükellefiyete tabi
3)
Kredi
kooperatiflerinde,
az
her
%10
birinin
oranında
ortakların anonim şirketlerin, en az iki tam yıl
kullandıkları kredilere,
süreyle aktiflerinde yer alan yurtdışı
göre hesapladıkları risturnlar (Risturnun nakden
iştirak
veya aynı değerde mal ile ödenmesi istisnanın
çıkarılmasından
uygulanmasına engel değildir. Ortaklardan başka
kazançlarına istisna tanınmıştır. Tam
kimselerle yapılan işlemlerden doğan kazançlar ile
mükellefiyete tabi anonim şirketlerin bu
ortaklarla
bent
ortaklık
statüsü
dışında
yapılan
hisselerinin
uyarınca
doğan
yararlanacağı
elden
kurum
iştirak
işlemlerden doğan kazançlar hakkında risturnlara
hisselerinin satış kazancı istisnası için,
ilişkin istisna hükmü uygulanmaz. Bunların genel
söz konusu iştirak hisselerinin iki tam
kazançtan ayrılmasında, ortaklarla
yapılan iş yıl (yediyüzotuz gün) işletme aktifinde
hacminin genel iş hacmine olan oranı esas alınır.).
(2)
Birinci fıkranın (b) ve (f) bentlerinde
kayıtlı olması gerekir. Ayrıca, tam
mükellef
anonim
şirketlerin
(b)
159
belirtilen vergi yükü, kanuni veya iş merkezinin
bendindeki koşullan sağlamaları halinde
bulunduğu ülkede ilgili dönemde tahakkuk eden ve
yurtdışı iştirak kazançları istisnasından
kâr
da yararlanabilmeleri söz konusudur.
payı
dağıtımına
kaynak
olan
kazançlar
üzerinden ödenen vergiler dâhil olmak üzere
Bu bentte yer alan anonim şirket,
toplam gelir vergisi benzeri verginin, bu dönemde
kazancın elde edildiği tarih itibanyla
elde edilen toplam dağıtılabilir kurum kazancı ile
devamlı olarak en az bir yıl süreyle
tahakkuk eden gelir vergisi toplamına oranlanması
nakit ve benzeri varlıklar dışında kalan
aktif toplamının %75 veya daha fazlası
(3)
Bu
maddedeki
istisnaların kanuni
ve
iş
merkezi
Türkiye’de
uygulanmasına ilişkin usul ve esasları tespit etmeye
bulunmayan anonim veya limited şirket
Maliye Bakanlığı yetkilidir.
niteliğindeki şirketlerin sermayesine en
az %10 oranında iştirakten oluşan tam
mükellef
anonim
etmekte
olup,
şirketleri
ifade
belirtilen
şartlan
taşımayan kurumların bu istisnadan
yararlanması mümkün değildir.
(ç) bendi ile anonim şirketlerin gerek
kuruluşlarında gerekse sermayelerini
artırdıkları sırada çıkardıkları payların,
itibari değerin üzerinde bir bedelle
elden
çıkarılması
itibari
değerleri
halinde,
toplamı
payların
ile
elden
160
çıkarma bedelleri toplamı arasındaki
fark olan emisyon primleri, herhangi bir
koşul
ile
bağlı
olmaksızın
gelir
vergisinden istisna edilmiştir.
(d)bendinde, Türkiye’de kurulu menkul
kıymetler
yatırım
fonlan
ile
aynı
nitelikteki menkul kıymetler yatırım
ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden
doğan
kazançları,
herhangi
bir
portföy
sınırlamaya
içeriği
tabi
tutulmaksızın gelir vergisinden istisna
edilmiştir. Türkiye’de kurulu girişim
sermayesi
yatırım
fonları
veya
ortaklıklarının kazançları, gayrimenkul
yatırım
fonları
ve
ortaklıklarının
kazançları, emeklilik yatırım fonlarının
kazançları ve konut finansmanı fonları
ile
varlık
finansmanı
fonlarının
kazançları o da gelir vergisinden istisna
edilmektedir. Bu istisnalar, söz konusu
kuruluşların gelişmesinin sağlanması
amacıyla getirilmiştir.
161
(e)bendinde yer alan düzenleme ile,
banka borçları nedeniyle takibe alınmış
veya Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna
bunların kurum olan kefillerinin ve
ipotek
verenlerin
oldukları
sahip
taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu
senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan
haklarının,
bu
borçlara
karşılık
bankalara veya bu Fona satışından veya
diğer
şekilde
devrinden
doğan
kazançların tamamı ile bankaların bu
şekilde iktisap ettikleri söz konusu
kıymetlerin
satışından
doğan
kazançların %75’i en az iki yıl elde
tutulma
şartı
aranmaksızın
gelir
vergisinden istisna edilmiştir.
(f)bendinde,
kurumların
yurtdışında
bulunan işyerleri veya daimi temsilcileri
aracılığıyla
elde
ettikleri
kurum
kazançları,
belli
koşullar
altında
vergiden istisna edilmiştir.
162
Yurtdışında
bulunan
işyerleri
veya
daimi temsilcileri aracığıyla elde edilen
kazançların, doğduğu ülke kanunları
uyarınca ticari bilanço kâr üzerinden en
az %15 oranında gelir vergisi benzeri
bir vergiye tabi olması gerekmektedir.
Öte yandan, iştirak edilen şirketin esas
faaliyet konusunun, finansal kiralama
dâhil finansman temini ve sigorta
hizmetlerinin sunulması ya da menkul
kıymet
yatırımı
olması
durumunda
maddede belirtilen %15 vergi yükü
yerine iştirak edilen kurumun faaliyette
bulunduğu
ülke
vergi
kanunları
uyarınca en az Türkiye’de kurum
kazançları için uygulanan oranda gelir
vergisi benzeri bir vergi yükü taşıması
şartı aranacaktır. Kâr dağıtımına kaynak
olan
kazançlar
üzerinden
ödenen
vergiler, bu vergi yükünün hesabında
dikkate alınacaktır. Maddenin ikinci
fıkrasında
açıklanan
vergi
yükü
163
hesaplamasına ait ölçüler, bu bent için
de geçerlidir.
(g)bendinde
yapılan
yurtdışında
düzenleme
yapılan
inşaat,
ile
onarım,
montaj işleri ve bunlara ilişkin teknik
hizmetlerden
genel
sağlanarak
sonuç
kazançlar,
Türkiye’de
hesaplarına
herhangi
bağlanmaksızın
aktarılan
bir
koşula
vergiden
istisna
edilmiştir.'
(ğ) bendinde, kooperatiflerde risturn
istisnası
düzenlenmiştir.
tüketim,
üretim
ve
kooperatiflerinin
hesapladıkları
Burada,
kredi
ortakları
risturnlar,
için
ilgili
alt
bentlerde belirtilen bazı koşullar altında
gelir
vergisinden
Kooperatiflerde,
gideri
karşılığı
istisna
ortakların
olarak
edilmiştir.
yönetim
ödedikleri
tutarlardan kullanılmayarak iade edilen
kısımlar
istisnadan
yararlanacaktır.
164
Risturn istisnası, yalnızca
ortaklarla
ortaklık statüsü kapsamında yapılan
işlerden
kaynaklanan
ilgilidir.
Bundan
dolayı,
kazançlarla
ortaklarla
yapılan işlerden doğan kazançlarla,
ortaklardan başka kimselerle yapılan
işlerden doğan kazançlann ayrılması
gerekmektedir.
Ayırma
işleminde,
ortaklarla yapılan iş hacminin genel iş
hacmine oranı esas alınacaktır. Burada
öncelikle, ortaklarla ortaklık statüsüne
göre yapılan yıllık iş hacmi saptanacak,
daha sonra bu tutar, ortaklık dışındaki
kişilerle yapılan iş hacmi de dâhil olmak
üzere
kooperatifin
yıllık
genel
iş
hacmine oranlanacaktır. Bu şekilde
hesaplanan
risturnların
ortaklara
dağıtılması halinde, dağıtılan bu kârlar
ortaklar açısından kâr dağıtımı olarak
Maddenin
ikinci
fıkrasında,
vergi
yükünün nasıl belirleneceği açıklığa
165
kavuşturulmuştur. Buna göre, kanüni
veya iş merkezinin bulunduğu ülkede
ilgili dönemde tahakkuk eden toplam
gelir
vergisi
benzeri
verginin,
bu
dönemde elde edilen toplam dağıtılabilir
kurum kazancı ile tahakkuk eden gelir
vergisi toplamına oranlanması suretiyle
tespit
edilecektir.
Vergi
yükü
hesaplanırken gelir vergisi düştükten
sonra kalan toplam dağıtılabilir kurum
kazancının
tespit
edilmesi
gerekmektedir. İşletmede bulunan ancak
karşılık olarak veya yedek akçe olarak
aynlan kazanç tutarları da dağıtılabilir
kânn bir unsuru olarak kabul edilecektir.
Buna karşılık, bulunduğu ülke mevzuatı
uyarınca
vergiye
tabi
kazancın
tespitinde gider olarak kabul edilmeyen
ancak fiilen
mahiyetteki
yapılmış olan gerçek
giderler
nedeniyle
dağıtılabilir kazançta azalmaya yol açan
unsurlar, dağıtılabilir kurum kazancının
166
tespitinde dikkate alınabilecektir.
Maddenin
üçüncü
fıkrası
ile
uygulamaya ilişkin usul ve esasların
tespitine
yönelik
olarak
Maliye
Yabancı
fon
kazançlarının Yabancı fon kazançlarının vergilendirilmesi
MADDE
23-
İstanbul
Uluslararası
MADDE 23- (1) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının Finans Merkezi Strateji ve Eylem
vergilendirilmesi
MADDE 5/A-(Ek: 31/5/2012- (a) bendinde belirtilen yabancı fonların, Sermaye
Piyasası Kurulunca verilen portföy yöneticiliği
6322/35 md.)
Planına
göre
İstanbul’un
öncelikle
bölgesel, nihai olarak da küresel finans
(1) Bu Kanunun 2 nci maddesinin yetki belgesine sahip tam mükellef şirketler
merkezi olması amaçlanmıştır.
birinci
fıkrasında
belirtilen aracılığıyla, organize bir borsada işlem görsün veya
Türkiye, genç ve dinamik nüfusu,
yabancı
fonların,
Sermaye görmesin her türlü menkul kıymet ve sermaye
nitelikli işgücü, jeopolitik avantajları,
Piyasası
Kurulunca
verilen piyasası aracı, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi,
hızlı büyüyen ve gelişen ekonomisi,
portföy
yöneticiliği
yetki varant, döviz, emtiaya dayalı vadeli işlem ve
kültürel ve tarihi birikimi, gelişmiş
belgesine sahip tam mükellef opsiyon sözleşmesi, kredi ve benzeri finansal
piyasaları, finansal ürün, hizmet ve
şirketler aracılığıyla, organize bir varlıklar ve kıymetli maden borsalarında yapılan
uygulama
borsada
işlem
görsün
veya emtia
işlemlerinden
elde
ettikleri
çeşitliliği,
finans
kazançları sektöründeki güçlü düzenleme çerçevesi
görmesin her türlü menkul kıymet nedeniyle, aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi
ile dünyanın önemli ve sayılı finans
ve sermaye piyasası aracı, vadeli halinde portföy yöneticiliği yapanlar; söz konusu
merkezleri arasındaki yerini almayı
işlem
hedeflemektedir.
ve opsiyon sözleşmesi, fonlar için daimi temsilci, bunların işyerleri de bu
varant,
döviz,
vadeli
işlem
emtiaya
ve
dayalı fonların işyeri veya iş merkezi sayılmaz. Bu
.Madde ile, bugüne kadar fon yönetim
opsiyon kazançlar için beyanname verilmez, diğer kazançlar
şirketlerinin Türkiye’de ofis açmalarına
167
sözleşmesi,
finansal
kredi
ve
varlıklar
ve
benzeri nedeniyle
elde
verilmesi
halinde
bu
kıymetli kazançlar beyannameye dâhil edilmez.
maden borsalarında yapılan emtia a)
işlemlerinden
beyanname
engel
yapan
şirketin
mutat
faaliyetleri
için
halinde
birlikte
portföy
bir
dönüştürülmesi,
kazançları nedeniyle, aşağıdaki arasında yer alan işlemlerden olması. Portföy geliştirilmesi
şartların
görünen
vergi
düzenlemeleri değiştirilerek, durumun
Fon adına tesis edilen işlemlerin portföy Türkiye
ettikleri yöneticiliği
olarak
avantaj
finans
ve
haline
piyasalarının
derinleştirilmesi
gerçekleşmesi yöneticiliği yapan şirketin ticari, hukuki ve finansal
amacıyla yabancı fonların ülkemizden
yöneticiliği özellikleri dikkate alındığında, yabancı fon ile
yönetimi teşvik edilmektedir. Böylece,
yapanlar; söz konusu fonlar için arasındaki ilişkinin, emsale uygun koşullarda İstanbul’un uluslararası finans merkezi
daimi temsilci, bunların işyerleri birbirlerinden bağımsız olarak faaliyet gösteren
olması yolunda da önemli bir adım
de bu fonların işyeri veya iş kişilerdeki gibi olması.
atılması ve büyük ölçekli fonların
merkezi sayılmaz. Bu kazançlar b)
Türkiye’ye çekilmesinin vergisel açıdan
Portföy yöneticiliği yapan şirket tarafından,
için beyanname verilmez, diğer verilen hizmet mukabilinde emsallere uygun bedel
teşviki
kazançlar nedeniyle beyanname alınması ve transfer fiyatlandırması raporunun
fonların, Sermaye Piyasası Kurulunca
verilmesi halinde bu kazançlar yıllık beyannamenin verilme süresi içerisinde
verilen
beyannameye dahil edilmez.
a)
Fon
işlemlerin
adına
portföy
tesis
Maliye
Bakanlığı
Gelir
İdaresi
Başkanlığına
edilen verilmesi.
yöneticiliği ç) Portföy yöneticiliği yapan şirketin ve ilişkili
amaçlanmaktadır.
portföy
yöneticiliği
Yabancı
yetki
belgesine sahip tam mükellef şirketler
aracılığıyla, organize bir borsada işlem
görsün veya görmesin her türlü menkul
yapan şirketin mutat faaliyetleri olduğu kişilerin yabancı fonun kazançları üzerinde, kıymet ve sermaye piyasası aracı, vadeli
arasında yer alan işlemlerden sağladığı hizmet mukabilinde her ne ad altında
işlem ve opsiyon sözleşmesi, kredi ve
olması.
benzeri finansal varlıklar ve kıymetli
b)
Portföy
olursa olsun hesaplanan bedeller düşüldükten
yöneticiliği
yapan sonra, doğrudan veya dolaylı olarak %20’den fazla
şirketin ticari, hukuki ve finansal hak sahibi olmaması.
maden
borsalarında
yapılan
emtia
işlemlerinden elde ettikleri kazançları
168
özellikleri
Birinci, fıkranın (c) bendinde belirtilen
nedeniyle, maddede belirtilen şartlan
fiyatlandırması
süresinde
birlikte
ilişkinin, emsale uygun koşullarda verilmemesi durumunda, bu raporun ilgili olduğu
portföy
birbirlerinden
olarak hesap dönemi için portföy yöneticiliği yapan.
konusu fonlar için daimi temsilci,
faaliyet gösteren kişilerdeki gibi şirket, fonun Türkiye’de daimi temsilcisi sayılır.
bunların işyerleri de bu fonların işyeri
olması.
veya iş merkezi olarak sayılmayacaktır.
yabancı
c)
dikkate
fon
alındığında, (2)
ile
arasındaki transfer
bağımsız
raporunun
Transfer fiyatlandırması raporu verilmiş olmasına
Portföy
yöneticiliği
yapan rağmen portföy yöneticiliği yapan şirket ile fon Bu
şirket tarafından, verilen hizmet arasındaki ilişkide emsaline nazaran daha düşük
mukabilinde
bedel
emsallere
alınması
ve
fiyatlandırması
gerçekleştirmesi
yöneticiliği
kazançlar
yapan
şirket
adına
transfer
raporunun fiyatlandırmasına yönelik olarak gerekli tarhiyat
yapanlar;
söz
beyanname
verilmeyecek, diğer kazançlar nedeniyle
uygun bedel alınması durumunda ise sadece portföy beyanname
transfer yöneticiliği
için
halinde,
verilmesi
kazançlar
halinde
beyannameye
bu
dâhil
edilmeyecektir.
kurumlar vergisi beyannamesinin yapılır.
verilme süresi içerisinde Maliye (3)
Bakanlığı
Gelir
Portföy
yöneticiliği
yapan
şirketin,
İdaresi yukarıda belirtilen şartları sağlamak kaydıyla
Başkanlığına verilmesi.
ç)
Portföy
yabancı
yöneticiliği
fondaki
pay
sahipliğinden
doğan
yapan kazançları gelir vergisinden müstesnadır. Fon
şirketin ve ilişkili olduğu kişilerin kazancından portföy yöneticiliği yapan şirkete
yabancı
üzerinde,
fonun
sağladığı
kazançları düşen kısmın hesabında, bu şirkete yönetim ücreti,
hizmet teşvik, prim, performans ücreti gibi her ne nam adı
mukabilinde her ne ad altında altında olursa olsun ödenen ücretler dikkate
olursa olsun hesaplanan bedeller alınmaz. Portföy yöneticiliği yapan şirketin ve
düşüldükten sonra, doğrudan veya ilişkili olduğu kişilerin yabancı fonun kazançları
169
dolaylı olarak %20’den fazla hak üzerinden doğrudan veya dolaylı olarak %20’den
sahibi olmaması.
daha fazla hak sahibi olması halinde, ilgili fon
(2) Birinci fıkranın (c) bendinde kazançlarından bunlara isabet eden tutar genel
belirtilen transfer fiyatlandırması hükümlere göre vergilendirilir.
raporunun süresinde verilmemesi (4)
durumunda,
bu
raporun
Portföy
ilgili yabancı
fondaki
yöneticiliği
pay
yapan
şirketin
sahipliğinden
doğan
olduğu hesap dönemi için portföy kazançları hariç olmak üzere; fonun katılımcı ve
yöneticiliği yapan şirket, fonun kurucuları arasında doğrudan veya dolaylı olarak
Türkiye’de
daimi
temsilcisi tam mükellef gerçek kişi veya kurumların kazanç
sayılır. Transfer fiyatlandırması payının %5’i geçmesi durumunda, tam mükellef
raporu verilmiş olmasına rağmen gerçek
kişi
veya
kurum
kurucu
veya
portföy yöneticiliği yapan şirket katılımcılarının tamamı portföy yöneticiliği yapan
ile
fon
arasındaki
ilişkide şirket tarafından Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi
emsaline nazaran daha düşük Başkanlığına bildirilir. Bildirim yükümlüğünün
bedel alınması durumunda ise yerine getirilmemesi ya da eksik yerine getirilmesi
sadece portföy yöneticiliği yapan hâlinde tam mükellef gerçek kişi veya kurum
şirket
adına
transfer kurucu veya katılımcıları adına fon işlemleri
fiyatlandırmasına yönelik olarak nedeniyle
gerekli tarhiyat yapılır.
cezalardan
tarh
edilecek
portföy
vergi
yöneticiliği
ve
kesilecek
yapan
şirket
(3) Portföy yöneticiliği yapan müştereken ve müteselsilen sorumludur.
şirketin,
yukarıda
belirtilen (5)
Türkiye’de bulunan taşınmazlar, aktif
şartları sağlamak kaydıyla yabancı büyüklüğünün %5 Tinden fazlası taşınmazlardan
170
fondaki pay sahipliğinden doğan oluşan şirketlere ait pay senetleri veya ortaklık
kazançları kurumlar vergisinden paylan veya bunlara ilişkin vadeli işlem ve opsiyon
müstesnadır.
Fon
kazancından sözleşmeleri,
nakdî
uzlaşmayla
sonuçlananlar
portföy yöneticiliği yapan şirkete dışında emtiaya dayalı vadeli işlem ve opsiyon
düşen
kısmın
hesabında,
bu sözleşmeleri, sigorta sözleşmeleri ve bunlara ilişkin
şirkete yönetim ücreti, teşvik, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden elde
prim, performans ücreti gibi her edilen kazançlar bu madde kapsamına girmez.
ne nam adı altında olursa olsun (6)
Bu
maddede
düzenlenen
kazanç
ödenen ücretler dikkate alınmaz. istisnasının, söz konusu fonların Türkiye kaynaklı
Portföy yöneticiliği yapan şirketin gelirleri üzerinden yapılacak vergi kesintilerine
ve ilişkili olduğu kişilerin yabancı şümulü yoktur.
fonun
kazançları
üzerinden (7)
Bu maddenin-birinci fıkrasının (ç) bendi
doğrudan veya dolaylı olarak ile üçüncü ve dördüncü fıkralarında yer alan
%20’den daha fazla hak sahibi oranlan sıfıra kadar indirmeye veya iki katma kadar
olması
halinde,
kazançlarından
ilgili
bunlara
fon artırmaya, beşinci fıkrasında yer alan oram yansına
isabet kadar indirmeye veya %50’sine kadar artırmaya
eden tutar genel hükümlere göre Bakanlar Kurulu, bu maddenin uygulanmasına
ilişkin
vergilendirilir.
usul
ve
esasları
belirlemeye
Maliye
(4) Portföy yöneticiliği yapan Bakanlığı yetkilidir.
şirketin
yabancı
fondaki
pay
sahipliğinden doğan kazançları
hariç olmak üzere; fonun katılımcı
171
ve kurucuları arasında doğrudan
veya dolaylı olarak tam mükellef
gerçek
kişi
veya
kurumların
kazanç payının %5’i geçmesi
durumunda, tam mükellef gerçek
kişi veya kurum kurucu veya
katılımcılarının tamamı portföy
yöneticiliği
yapan
şirket
tarafından Maliye Bakanlığı Gelir
İdaresi
Başkanlığına
bildirilir.
Bildirim yükümlüğünün yerine
getirilmemesi ya da eksik yerine
getirilmesi halinde tam mükellef
gerçek kişi veya kurum kurucu
veya
katılımcıları
adına
fon
işlemleri nedeniyle tarh edilecek
vergi ve kesilecek cezalardan
portföy yöneticiliği yapan şirket
müştereken
ve
müteselsilen
sorumludur.
(5)
Türkiye’de
bulunan
taşınmazlar, aktif büyüklüğünün
172
%51’inden fazlası taşınmazlardan
oluşan şirketlere ait hisse senetleri
veya ortaklık payları veya bunlara
ilişkin vadeli işlem ve opsiyon
sözleşmeleri, nakdi uzlaşmayla
sonuçlananlar
dışında
emtiaya
dayalı vadeli işlem ve opsiyon
sözleşmeleri, sigorta sözleşmeleri
ve bunlara ilişkin vadeli işlem ve
opsiyon
edilen
sözleşmelerinden
kazançlar
bu
elde
madde
kapsamına girmez.
(6)
Bu
maddede
düzenlenen
kazanç istisnasının, söz konusu
fonların Türkiye kaynaklı gelirleri
üzerinden
yapılacak
vergi
kesintilerine şümulü yoktur.
(7) Bu maddenin birinci fıkrasının
(ç) bendi ile üçüncü ve dördüncü
fıkralarında yer alan oranları sıfıra
kadar indirmeye veya iki katına
kadar
artırmaya,
beşinci
173
fıkrasında yer alan oranı yarısına
kadar indirmeye veya %50’sine
kadar artırmaya Bakanlar Kurulu,
maddenin uygulanmasına ilişkin
usul
ve
esasları
belirlemeye
Zirai kazanç, zirai faaliyet,
Zirai kazanca ilişkin tanımlar
zirai işletme, çiftçi ve
MADDE 24- (1) Zirai kazanç: Zirai faaliyetten ilişkin tanımlar yapılmaktadır.
mahsulün tarifi:
doğan kazanç zirai kazançtır.
Madde
52
–
(Değişik:
19/2/1963 - 202/21 md.)
Zirai
faaliyetten
doğan
kazanç zirai kazançtır.
Zirai faaliyeti arazide, deniz,
göl
ve
dikim,
nehirlerde,
bakım,
ekim,
üretme,
yetiştirme ve ıslah yollariyle
veyahut doğrudan doğruya
tabiattan
istifade
etmek
(2)
Çiftçi:
Adi
MADDE 24- Maddede zirai kazanca
Maddenin
ortaklıklar
dâhil
fıkrasında,
zirai
zirai faaliyetten doğan kazancın zirai kazanç
işletmeleri işleten gerçek kişilere çiftçi denir.
(3)
birinci
Çiftçi sayılanlar: 26 ncı maddede yer
olduğu belirtilmiştir.
İkinci ve üçüncü fıkralarda, çiftçi ve
alan işletme büyüklüğü ölçülerini en az %50
çiftçi
oranında aşan, ana sözleşmelerinde münhasıran
verilmiştir.
zirai faaliyetle iştigal edeceğine dair açık hüküm
işletmeleri işleten gerçek kişilerin ve adi
bulunan ve münhasıran zirai faaliyetle iştigal eden
ortaklıkların çiftçi olduğu belirtilmiş
ticaret şirketleri çiftçi sayılır. Çiftçi sayılan
olup ayrıca sadece zirai faaliyette
kollektif
bulunan, işletme büyüklüğü ölçülerinin
şirketlerin
ortakları
ile
komandit
sayılanların
tanımına
Düzenlemeyle,
katını
aşan
ve
yer
zirai
şirketlerin komandite ortaklarının şirket kârından
birbuçuk
ana
aldıkları paylar zirai kazanç hükmündedir.
sözleşmelerinde sadece zirai faaliyette
174
suretiyle
nebat,
orman,
(4)
Zirai faaliyet: Arazide, deniz, göl ve
bulunacağına ilişkin düzenlemeler yer
hayvan, balık ve bunların
nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme
alan
mahsullerinin
ve ıslah yollarıyla veya doğrudan doğruya doğadan
şirketler, adi ve sermayesi paylara
yararlanmak suretiyle bitki, orman, hayvan, balık
bölünmüş komandit şirketler de çiftçi
avlanmasını,
istihsalini,
avcıları
yetiştiricileri
ve
tarafından
muhafazasını,
şirketleri,
kollektif
ve bunların ürünlerinin üretimini, avlanmasını, sayılmıştır. Çiftçi sayılanlara ilişkin
avcıları ve yetiştiricileri tarafından muhafazasını,
düzenlemeler; tarımsal üretimi artırma,
bu
taşınmasını, satılmasını veya bunlardan diğer
arazi
mahsullerden sair bir şekilde
şekillerde faydalanılmasını ifade eder. Bazı bitki ve
tarımda ölçek ekonomisine ulaşabilme
faydalanılmasını ifade eder.
hayvan türlerinde üretimin doğrudan doğruya arazi
ve tarımsal üretimde dışa bağımlılığı
Bazı
üzerinde yapılmaması, faaliyetin zirai faaliyet olma
azaltma
niteliğini değiştirmez.
getirilmiştir.
satılmasını
taşınmasını,
sermaye
veya
nebat
ve
nevilerinde
hayvan
istihsalin
olarak
üzerinde yapılmaması zirai
damızlık hayvan beslenmesi, hayvan fetüsü ve
nerede ve nasıl yapılacağı ile neleri
faaliyetin
damızlık üretimi, bitkisel üretimde kullanılan
ihtiva ettiği gibi belirleyici özelliklere
sertifikalı tohum, yumru ve fide yetiştiricileri ile
yer verilmiştir. Bu kapsamda, arazide,
arazi
mahiyetini
değiştirmez.
Aşım yaptırmak maksadiyle
erkek damızlık beslenmesi,
çiftçiye ait her türlü ziraat
makina ve aletlerinin başka
çiftçilerin
işlerinde
zirai
istihsal
çalıştırılması
da
a)
maksadıyla
yönelik
Dördüncü fıkrada ise zirai faaliyetin
doğruya
yaptırmak
amaçlarına
sağlama,
erkek
doğrudan
Aşım
toplulaştırılmasını
tohumluk sertifikasyon kuruluşlarının faaliyetleri deniz, göl ve nehirlerde yapılan ekim,
de zirai faaliyet sayılır.
zirai
ıslah yollarıyla yahut doğrudan doğruya
faaliyette kullandığı makine, alet veya biçerdöver,
doğadan faydalanmak suretiyle bitki,
traktör, kamyon ve bu mahiyetteki araçlarının
orman, hayvan,
başka çiftçilerin zirai faaliyetlerinde kullandırılması
ürünlerinin üretimi; avlanması, avcılar
zirai faaliyet sayılır.
ve yetiştiriciler tarafından muhafazası,
b)
Çiftçi
ve
dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve
çiftçi
sayılanların
balık
ve bunların
175
zirai faaliyetlerden sayılır.
c)
Mahsullerin
zirai üretime bağlı olarak işlenmesi de zirai faaliyet
bir
değerlendirilmeleri
sayılır. Ancak bu faaliyet, aynı zirai işletme
faaliyet sayılacağı belirtilmektedir. Yine
maksadiyle ve zirai istihsale
bünyesindeki
bölümde
bu fıkrada, bazı bitki ve hayvan
müteferri olarak işlenmesi de
gerçekleştirilmekteyse, bu işlemin zirai faaliyet
türlerinin üretiminin doğrudan doğruya
zirai faaliyete girer. Ancak,
sayılabilmesi için, anılan bölümün münhasıran ait arazi
bu ameliye, aynı teşebbüsün
olduğu zirai işletmenin ürünlerini işliyor olması ve
dikkate alınarak; bazı bitki ve hayvan
cüzünü
sanayi işletmesi hacim ve önemine sahip olmaması
türlerinin üretiminin arazi üzerinde
işletmede vukua geliyorsa, bu
şarttır.
yapılmaması
ameliyenin
ç)
teşkil
eden
zirai
bir
faaliyet
Ürünlerin, değerlendirilmeleri amacıyla
Satışların
ayrı
dükkân
veya
açılarak
faaliyetin
yapılmadığı
halinde,.
zirai
hususu
bu
durumun
olma
vasfını
müessese
mağazaya gelinceye kadar geçirdikleri aşamalar
Dördüncü
ehemmiyet ve genişliğinde
zirai faaliyet sayılır. Çiftçiler ve çiftçi sayılanlar
hayvanların çoğaltılması amacıyla erkek
olmaması
ve
faaliyetini,
tarafından sadece kendi zirai faaliyetleri ile
damızlık hayvan beslenmesi, hayvan
cüz'ün
teşkil
ettiği
doğrudan ilgili alım satım işlerinin yürütülmesi için
fetüsü ve damızlık üretimi ile bitkisel
mahsullerine
açılan yazıhaneler, faaliyetleri bu konuyla sınırlı
üretimde kullanılan tohum, yumru ve
hasretmesi şarttır.
kalmak şartıyla, dükkân ve mağaza sayılmaz.
fide
Satışların dükkan ve mağaza
d)
mahsullerin
dükkan
ve
mağazaya gelinceye kadar
geçirdikleri
safhalar
zirai
veya
üzerinde
zirai
sinai
açılarak yapılması halinde,
dükkân
faydalanılmasının
yapılması
teşebbüsün
ürünlerin
mağaza
şekilde
sayılabilmesi için işletmenin
bir
halinde,
bir
taşınması, satılması veya bu ürünlerden
değiştirmeyeceği belirtilmektedir.
fıkranın
üretimi
ile
(a)
bendinde;
yetiştiriciliğiyle
Ticari veya mesleki faaliyet özelliği
uğraşanlann faaliyetleri de zirai faaliyet
göstermemek ve işçi işveren ilişkisi oluşturmamak
kapsamına alınmıştır. Bitkisel üretimde
kaydıyla, kendi adına bağımsız çalışan kimseler
kullanılan
tarafından zirai işletmelere verilen ve zirai nitelik
yetiştiriciliği
taşıyan hizmetler de zirai faaliyet kapsamındadır.
faaliyetlerinin zirai faaliyet olarak kabul
tohum,
ile
yumru
ve
üreticilerinin
fide
bu
176
faaliyet
sahasında
kalır.
(5)
Zirai İşletme: Dördüncü fıkrada yazılı edilmesi için bu ürünlerin tohumluk
Çiftçiler tarafından doğrudan
zirai faaliyetlerin yapıldığı işletmelere zirai işletme
sertifikasyon
doğruya zirai faaliyetleri ile
denir. Bir çiftçiye veya çiftçi sayılanlara ya da
gerekmektedir.
ilgili alım satım işlerinin
ortaklığa ait olup aynı köy sınırlan içinde veya
Ayrıca, zirai faaliyet kapsamına alman
tedviri
birbirine bitişik arazi üzerinde bulunan yahut
nitelikli tohum, yumru, fide üretimine
yazıhaneler, faaliyetleri bu
üretim
yönelik
mevzua
beraberlik arz eden işletmeler tek işletme sayılır.
için
munhasır
açılan
kalmak
şartlarına
Ürün:
göre
Zirai
birbirine
şartiyle dükkan ve mağaza
(6)
faaliyetler
sayılmaz.
üretilen maddelere ürün denir.
Yukarıda yazılı faaliyetlerin
(7)
içinde yapıldığı işletmelere
ve altsoyu ifade eder.
bağlılık
ve
belgesi
olarak
taşıması
belge
düzeninin
oluşturulması, kalitede belli bir standart
sonucunda ve
denetimin
sağlanması
amacıyla
tohumluk sertifikasyon kuruluşlarının
Hane halkı: Birlikte yaşayan eşi, üstsoyu faaliyetleri
de
zirai
faaliyet
sayılmaktadır.
zirai işletme, bu işletmeleri
Dördüncü
fıkranın
işleten gerçek kişilere (adi
çerçevesinde; çiftçi ve çiftçi sayılanların
şirketler dahil), vergiye tabi
sahip olduğu zirai makina ve aletler ile
olsun veya olmasınlar, çiftçi
traktör, biçerdöver, kamyon ve bu
ve bu faaliyetler neticesinde
mahiyetteki araçların başka çiftçilerin
istihsal olunan maddelere de
işlerinde kullanılması neticesinde elde
mahsul denir.
edilen
Kollektif şirketlerle adi veya
vergilendirileceği
eshamlı komandit şirketler
kavuşturulmakta, böylelikle bu konuda
zirai faaliyetle iştigal etseler
uygulamada ortaya çıkan problemler ile
dahi çiftçi sayılmazlar. Zirai
oluşacak tereddütlere son verilmektedir.
gelirlerin
(b)
bendi
ne
şekilde
hususu
açıklığa
177
faaliyetle
iştigal
eden
Bu çerçevede, çiftçi ve çiftçi sayılanlara
kollektif şirketlerin ortakları
ait ve zirai işletmeye kayıtlı olan ziraat
ile
şirketlerin
makine ve aletlerinin diğer çiftçilerin
komandite ortaklarının şirket
zirai üretim işlerinde kullanılması zirai
karından
aldıkları
paylar
faaliyet kapsamına alınmaktadır.
şahsi
ticari
kazanç
Dördüncü fıkranın (c) bendine göre;
komandit
hükmündedir.
elde edilen ürünlerin zirai üretimin bir
Bir çiftçiye veya ortaklığa ait
parçası olarak işlenmesi de zirai faaliyet
olup aynı köy sınırları içinde
olarak nitelendirilmektedir. Ancak bu
veya birbirine bitişik arazi
işlemin, aynı teşebbüsün bir parçası
üzerinde
istihsal
birbirine
bulunan
yahut
niteliğindeki bir bölümde yapılması, bu
şartlarına
göre
işletmenin sınai bir kurum niteliğini
bağlılık
ve
taşımaması
ve
beraberlik arz eden işletmeler
işletmenin
tek işletme sayılır.
gerekmektedir.
sadece
bu
ürünlerini
zirai
işlemesi
Fıkranın (ç) bendi çerçevesinde, üretilen
zirai ürünlerin Vergi Usul Kanununa
göre işyeri olarak kabul edilen dükkân
ve mağazalarda satışının
durumunda,
ürünlerin
bu
yapılması
yerlere
gelinceye kadar geçirdikleri safhalar da
zirai faaliyet kapsamına alınmaktadır.
178
Elde
edilen
mağazalarda
ürünlerin
satılması
dükkân
ve
halinde,
bu
faaliyetin zirai faaliyet olmadığı da bu
bentle
açıklığa
kavuşturulmaktadır.
Ayrıca, çiftçiler ve çiftçi sayılanlar
tarafından sadece kendi zirai faaliyetleri
ile doğrudan ilgili alım satım işlerinin
yürütülmesi için açılan yazıhaneler,
faaliyetleri bu konuyla sınırlı kalmak
şartıyla, dükkân ve mağaza olarak
sayılmamaktadır. Dördüncü fıkranın (d)
bendinde; tarım kesiminde yapılan ticari
ve
mesleki
özellik
arz
etmeyen
hizmetlerin de zirai faaliyet kapsamında
olduğu
belirtilmektedir.
Tarım
sektöründe sunulan bu tür hizmetlerin
zirai
faaliyet
kapsamında
değerlendirilebilmesi için bu hizmetleri
ifa eden kişilerin bir işverene bağlı
olmadan kendi adlarına bağımsız olarak
bu
hizmetleri
ifa
etmeleri
gerekmektedir.
179
Beşinci
fıkrada,
dördüncü
fıkrada
belirtilen faaliyetlerin gerçekleştirildiği
işletmelerin
zirai
işletme
olduğu
açıklanmıştır. Ayrıca fıkrada, birden
fazla zirai işletmenin hangi şartlarda tek
işletme
kabul
büyüklüğü
edilerek
işletme
ölçüleri
ile
karşılaştırılacağına
açıklık
getirilmektedir. Bu çerçevede, bir çiftçi,
çiftçi sayılanlar veya ortaklığın aynı köy
sınırları içinde veya aynı köy sınırları
içinde olmamakla birlikte birbirine
bitişik iki arazisi bulunması halinde,
bunlar
tek
işletme
olarak
kabul
edilecektir.
Altıncı fıkrada, çiftçilerin yaptıkları
üretim
faaliyeti
sonucunda üretilen
maddeler ürün olarak tanımlanmaktadır.
Yedinci
fıkrada,
zirai
kazancın
uygulaması bakımından hane halkının
tanımı yapılmaktadır.
180
MADDE
Zirai kazançta vergileme
Madde
–
53
(Değişik:
25-
Bu
maddede
zirai
Zirai kazançta vergileme
kazançların vergilendirilmesine ilişkin
MADDE 25- (1) Çiftçilerin ve çiftçi sayılanların
hükümlere yer verilmektedir.
22/7/1998 - 4369/34 md.)
elde ettikleri zirai kazançlar 61 inci madde Birinci fıkrada, zirai kazanç bakımından
Çiftçilerin elde ettikleri zirai
hükmüne göre hasılatları üzerinden vergi kesintisi
temel
kazançlar, bu Kanunun 94
yapılmak suretiyle vergilendirilir.
kesintisi yapılmak suretiyle vergileme
üncü
(2)
maddesine
göre
vergileme
rejiminin
vergi
26 ncı maddede yer alan işletme
olduğu belirtilmektedir. Buna bağlı
hasılatları üzerinden tevkifat
büyüklüğü ölçülerini aşan çiftçilerin kazançları
olarak çiftçi ve çiftçi sayılanların elde
yapılmak
işletme hesabı veya diledikleri takdirde bilanço
ettikleri zirai kazançların herhangi bir
suretiyle
vergilendirilir.
54
üncü
maddede
yazılı
işletme
büyüklüğü
ölçülerini
aşan
esasına göre tespit olunur. Çiftçilerin işletme ayrıma
tabi
tutulmaksızın,
büyüklüğü ölçülerini aşmaları vergi kesintisi
üzerinden
vergi
yapılmak
suretiyle
vergilendirileceği
suretiyle
vergilendirilmelerine
engel
kesintisi
hasılat
yapılmak
hükme
çiftçiler ile bir biçerdövere
teşkil etmez.
veya
bir
(3)
motorlu araca veya on yaşına
bu
kadar ikiden fazla traktöre
başından, yeni işe başlayanlarda ise işe başlama
tespit yöntemine yer verilmektedir.
sahip
çiftçilerin
tarihinden itibaren hüküm ifade eder. Bu suretle
Üçüncü
ve
usulde
bilanço esasını kabul edenler iki yıl geçmedikçe bu
kazancın
tespitinde
(zirai işletme hesabı veya
usulden dönemezler.
esasından bilanço esasına geçiş, zirai
diledikleri takdirde bilanço
(4)
esasına göre) tesbit olunarak
oldukları veya işletmelerine dâhil biçerdöver,
uygulanacak hükümler ve çiftçi ile çiftçi
vergilendirilir.Kazançları
traktör, kamyon ve bu mahiyetteki araçların başka
sayılanların sahip olduğu ziraat makine
bu
kazançları
mahiyetteki
olan
gerçek
bağlanmaktadır.
Bilanço esasına tabi olmayı isteyenlerin
talepleri
müteakip
vergilendirme
dönemi
Çiftçilerin ve çiftçi sayılanların sahip
İkinci
fıkrada,
işletme
büyüklüğü
ölçülerini aşan çiftçilerin kazançlarının
kazancın
dördüncü
gerçek
fıkralarda,
işletme
usulde
hesabı
tespitinde
181
gerçek
usulde
ve aletleri ile traktör, biçerdöver ve
çiftçiler
karşılığında elde edilen gelirler zirai kazanç
kamyonların başka çiftçilerin işlerinde
bu kazançları için beyanname
hükümlerine göre vergilendirilir. Ancak, çiftçi
kullanılmasından sağlanan gelirlerin ne
vergilendirilmeyen
çiftçilerin
zirai
faaliyetlerinde
(Ek
cümle:
sayılanlardan, zirai faaliyetiyle ilgili 26 ncı
şekilde vergilendirileceği hususlarına
30/7/2003-4962/6
md.)
maddede yazılı zirai faaliyet gruplarında yer alan
açıklık getirilmektedir.
Ancak, çiftçiye ait olmakla
arazi, ağaç, hayvan gibi iktisadi kıymetlerden
İşletme
beraber ziraî işletmeye dahil
herhangi biri işletme aktifine kayıtlı olmayan veya
çiftçilerin elde ettikleri kazancın, ticari
edilmeyen biçerdöver veya
kayıtlı olmakla birlikte aktife kayıtlı biçerdöver,
kazanca ilişkin hükümlerin de ayrıca
bu mahiyetteki bir motorlu
traktör, kamyon ve bu mahiyetteki araçları zirai
gözönünde bulundurulması suretiyle bu
araç veya on yaşına kadar
faaliyetinin niteliği, önem ve hacmiyle mütenasip
bölümde
ikiden
bulunmayanların, bu araçlarım başka çiftçilerin alınarak gerçek usulde (işletme hesabı
vermezler.
fazla
traktörün
işletilmesinden elde edilen
zirai faaliyetlerinde çalıştırmalarından elde ettikleri
gelirler
hasılat
ticarî
kazanç
hükümlerine
göre
ticari
kazanç
hükümlerine
büyüklüğü
yapılan
ölçülerini
açıklamalar
aşan
esas
veya talep edilmesine bağlı olarak
göre bilanço esasına göre) tespit olunacağı,
bilanço esasım kabul edenlerin iki yıl
vergilendirilir.
Hane halkına ait işletmeler ile ortaklık
geçmedikçe
bu
usulden
vergilendirilir.
(5)
Bu hükmün tatbikinde, aile
halindeki işletmelerde, işletme büyüklüğü toplu
dönemeyecekleri
reisi ile birlikte yaşayan eş ve
olarak dikkate alınır. Ortaklıklarda, ortaklığın
bağlanmaktadır.
velayet altındaki çocuklara
birden
veya
Çiftçilerin ve çiftçi sayılanların sahip
ait işletmeler ile ortaklık
işletmelerin
bulunması
oldukları veya zirai işletme aktifine
halindeki
durumu değiştirmez. Birden fazla zirai işletmede
kayıt ettikleri traktörler, biçerdöver,
toplu
ayrı ayrı şahıslarla ortaklığı bulunanların işletme
kamyon ve bu mahiyetteki motorlu
alınır.
büyüklüğü ölçülerinin tespitinde ortaklık paylan tarımsal araçlar ile zirai makine ve
işletme
olarak
işletmelerde
büyüklüğü
nazara
fazla
işletmeye
ayrı
ayrı
taalluk
etmesi
mahallerde
hükme
182
Ortaklıklarda,ortaklığın
toplamı esas alınır. 26 ncı maddede yazılı ziraat
aletlerin
birden fazla işletmeye taalluk
gruplarının
zirai
faaliyetlerinde çalıştırılması karşılığında
etmesi veya işletmelerin ayrı
faaliyetlerin bir arada yapılması halinde, en fazla
elde edilen gelirlerin zirai kazanç
ayrı mahallerde bulunması
iki gruba ait işletme büyüklükleri bu gruplar için
hükümlerine
durumu değiştirmez. 52 nci
tespit olunan hadlerin yarısını aşanlar gerçek usulde
öngörülmektedir.
maddede
vergilendirilir.
İşletme büyüklüğü ölçülerine ilişkin
yazılı
tek
birkaç
tanesi
içine
giren
çiftçilerin
göre
zirai
vergilendirileceği
işletmelerde işletme birden
(6)
fazla ortaklıklara ait olsa bile
bulunduğu
bu ortaklıklara ait işletme
büyüklüğü
büyüklüğü
kendisine ait işletmenin ve adi ortaklıklardaki
ile
suretiyle nazara alınır. Birden
payların
sayılanların araçlarını başka çiftçilerin
fazla zirai işletmede ayrı ayrı
kazançları işletme hesabı veya diledikleri takdirde zirai faaliyetlerinde çalıştırmalarından
şahıslarla
ortaklığı
bilanço esasına göre tespit olunur. Payları toplamı
elde ettikleri hasılat
işletme
ölçüleri aşmayan diğer ortaklar kesinti yoluyla
hükümlerine göre vergilendirilecektir.
vergilendirilirler. Yarıcılık ortaklık sayılır.
Aynı hane içinde birlikte yaşayan eş ile
toplanmak
bulunanların
büyüklüğü
tesbitinde
ölçülerinin
ortaklık
payları
toplamı esas alınır.
54
üncü
maddede
(7)
Gerek şahsi işletmesi gerekse dâhil
başka
ortaklıklar
ölçüsünün
toplamı
bu
müstakilen
altında
ölçüyü
kaldığı
aşan
gruplarda yer alan unsurlardan herhangi
işletme
biri aktifine kayıtlı olmayan ve aktife
halde
kayıtlı araçları zirai faaliyetinin niteliği
çiftçilerin
mütenasip
çiftçi
ticari kazanç
26 ncı maddede yer alan işletme alt ve üst soya ait işletmeler ile ortaklık
büyüklüğü ölçülerini aşmayan çiftçiler, yazılı halindeki
işletmelerde,
işletme
olarak vergi dairesine bildirimde bulunarak izleyen
büyüklüğünün toplu olarak dikkate
ziraat gruplarının bir kaç
vergilendirme
alınacağı
tanesi
zirai
başlayanlar,
işe
arada
kazançlarını
işletme
içine
faaliyetlerin
giren
bir
yazılı
bulunmayan
yapılması halinde,en fazla iki
dönemi
başından,
başlama
işe
tarihinden
hesabı
veya
yeni
itibaren
diledikleri
takdirde bilanço esasına göre tespit edebilirler. 26
öngörülmektedir.
Ortaklıklarda ortaklığın birden fazla
işletmeye
işletmelerin
taalluk
ayrı
etmesi
ayrı
veya
mahallerde
183
gruba
ait
işletme
ncı maddede yazılı ölçüleri aşanlar müteakip bulunması,
vergilendirme
tespit olunan hadlerin yarısını
kazançlarını
aşanlar
takdirde bilanço esasına göre; kazançlarını işletme
kasıt eş, alt ve üst soyun aynı haneyi
vergilendirilir.
hesabı veya diledikleri takdirde bilanço esasına
paylaşmasıdır. Aynı yerleşim yerinin
Gerek şahsi işletmesi gerekse
göre tespit eden çiftçilerden bu ölçülerin altında
paylaşılmaması durumunda alt ve üst
dahil bulunduğu ortaklıklar
kalanlar müteakip vergilendirme dönemi başından
soyun
müstakilen
itibaren hasılatları üzerinden kesinti yapılmak
değerlendirilmesi
büyüklüğü ölçüsünün altında
suretiyle vergilendirilirler.
olmayacaktır.
kaldığı halde, kendisine ait
(8)
Çiftçi sayılan ticaret şirketlerinin, 24
İşletme büyüklüğü ölçülerinde yer alan
işletmenin ve ortaklıklardaki
üncü maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen şartlan
ziraat gruplarının birkaç tanesi içine
payların toplamı bu ölçüyü
kaybetmeleri halinde, müteakip aybaşından itibaren
giren
aşan çiftçiler gerçek usulde
çiftçi sayılma niteliğini kaybederler ve zirai kazanç
yapılması halinde, en fazla iki gruba ait
vergilendirilir.
Payları
hükümlerine göre vergilendirilmezler. Bu kapsama
işletme büyüklüklerinin bu gruplar için
ölçüleri
aşmayan
giren kollektif şirketlerin ortakları ile komandit
tespit olunan hadlerin yarısını aşması
ortaklar
tevkifat
şirketlerin komandite ortaklarının şirket kârından
halinde zirai kazanç gerçek usulde
yoluyla
aldıkları paylar şahsi ticari kazanç hükmündedir.
vergilendirilirler.Yarıcılık
(9)
ortaklık sayılır.
göre tespitinde; hesap dönemi başındaki ürünlerin
ayrı
değeri giderlere, hesap dönemi sonundaki ürünlerin
bakımından zirai işletme büyüklüğünün
vergilendirilmeyen çiftçiler,
değeri ise hasılata ilave olunur.
tespitinde
yazılı
(10)
toplamı
diğer
Kazançları
usulde
işletme
gerçek
olarak
usulde
vergi
işletme
başından
hesabı
veya
itibaren
diledikleri
Zirai kazancın işletme hesabı esasına
Zirai faaliyette bulunanlardan Vergi
durumu
büyüklükleri, bu gruplar için
gerçek
dönemi
bu
uygulanmasında
birlikte
hane
zirai
Bu
hükmün
yaşamaktan
halkı
olarak
söz
konusu
faaliyetlerin
bir
arada
Ayrıca, birden fazla zirai işletmede ayrı
şahıslarla
ortaklığı
ortaklık
bulunanlar
payları
toplamı
dikkate alınacaktır. Ortaklık payları
184
istemde
Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutma, belge
toplamı işletme büyüklüğü ölçülerini
bulunmaları halinde izleyen
alma, verme, saklama ve ibraz yükümlülüklerine
aşan ortaklar gerçek usulde, aşmayan
vergilendirme
dönemi
uymayanlar çeşitli kamu kurum ve kuruluşları
diğer
başından işe yeni başlayanlar,
tarafından verilen avans, kredi, sübvansiyon, prim
yapılmak suretiyle vergilendirilecektir.
işe
gibi
unsurlarından
Yine bu çerçevede, şahsi işletme veya
dâhil bulunulan ortaklıklar müstakilen
dairesinden
başlama
itibaren
nakdî
destek
kesintisi
yararlanamazlar. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin
54
üncü
usul ve esaslar, ilgili kuruluşların görüşleri de işletme büyüklüğü ölçüsünün altında
aşanlan
ölçüleri
müteakip
vergilendirme
olanlardan
alınarak Maliye Bakanlığınca belirlenir.
kalsa da kendisine ait işletme ve
ortaklıklardaki payların toplamı zirai
dönemi
işletme
gerçek
çiftçiler
itibaren
usulde;gerçek
altında
ve
vergi
usule
yazılı
başından
aynî
ise
gerçek
geçebilirler.
maddede
tarihinden
ortaklar
usule
tabi
büyüklüğü
ölçüsünü
gerçek
aşan
usulde
Paylan
toplamı
bu
ölçülerin
ölçüleri aşmayan diğer ortaklar vergi
kalanlar
müteakip
kesintisi yoluyla vergilendirilecek ve
dönemi
yancılık da bu bendin uygulamasında
vergilendirme
başından itibaren hasılatları
ortaklık sayılacaktır.
üzerinden tevkifat yapılmak
Yedinci fıkra hükmüyle, öteden beri
suretiyle vergilendirilirler.
zirai faaliyette bulunan ancak işletme
Vergi
kanunu
büyüklüğü ölçülerini aşmayan çiftçilere,
hükümlerine göre belge alma,
vergi dairesine bildirimde bulunmaları
verme, saklama ve ibraz
şartıyla izleyen vergilendirme dönemi
yükümlülüklerine
başından
usul
uymayan
geçerli
olmak
üzere
185
(…)
(1)
çiftçiler, çeşitli kamu
kurum
ve
tarafından
kuruluşları
verilen
avans,
kazançlarını zirai işletme hesabı veya
bilanço esasına göre tespit edebilme
imkanı
tanınmaktadır.
İşe
yeni
kredi, sübvansiyon, prim gibi
başlayanlar bakımından ise bu imkan
ayni
işe
ve
nakdi
destek
başlama
tarihinden
itibaren
unsurlarından
tanınmaktadır.
yararlanamazlar. Bu hükmün
Öteden beri işe devam edenlerin; yıl
uygulanmasına
ilişkin
içerisinde
kuruluşların
ölçüsünü
usuller,
ilgili
zirai
işletme
büyüklüğü
aşmaları
halinde
görüşleri de alınarak Maliye
kazançlarının, müteakip vergilendirme
Bakanlığınca belirlenir.
dönemi başından itibaren gerçek usulde
tespit edileceği öngörülmektedir.
Yine öteden beri işe devam edenlerin,
yıl içinde zirai işletme büyüklüğü
ölçüsünün altında kalmaları halinde,
müteakip
vergilendirme
dönemi
başından itibaren hasılatları üzerinden
kesinti
yapılmak
suretiyle
vergilendirilecekleri
hükme
bağlanmaktadır.
Sekizinci
uğraşan
fıkrada,
ticaret
zirai
faaliyetle
şirketlerinin
çiftçi
186
sayılmalarını
gerektiren
kaybetmeleri
halinde
şartları
müteakip
aybaşından
itibaren
sayılmayacakları
ve
çiftçi
-zirai
kazanç
hükümlerine göre vergilendirilmelerinin
sona ereceği hüküm altına alınmıştır.
Ayrıca, bu kapsama giren kollektif
şirketlerin
ortakları
ile
komandit
şirketlerin komandite ortaklarının şirket
kârından aldıkları paylar da şahsi ticari
kazanç
hükümlerine
tabi
olarak
Maddede, zirai kazancın işletme hesabı
esasına göre tespitinde; hesap dönemi
başındaki ürünlerin değerinin giderlere,
hesap
dönemi
sonundaki
ürünlerin
değerinin ise hasılata ilave olunacağı
öngörülmektedir.
Kamu kurum ve kuruluşları tarafından
muhtelif adlar altında yapılacak destek
ödemeleri ile ilgili olarak hangi şartların
aranacağı
onuncu
fıkra
hükmüyle
187
düzenlenmektedir. Bu düzenlemeyle,
tarım
kesimindeki
kayıt
dişiliği
azaltmak için bazı destekler defter ve
belge
düzenine
uyma
şartına
bağlanmaktadır. Defter tutma, belge
alma,
verme,
saklama
ve
ibraz
yükümlülüklerine uymayanlar
çeşitli
kamu kurum ve kuruluşları tarafından
avans, kredi, sübvansiyon, prim gibi
adlar altında verilen aynî ve nakdî
destek unsurlarından yararlanamazlar.
Bu destek ödemeleri ile ilgili usul ve
esasların ilgili kuruluşların görüşlerinin
alınması
suretiyle
tespit
edilmesi
hususunda Maliye Bakanlığına yetki
verilmektedir.
İşletme büyüklüğü ölçüleri
İşletme büyüklüğü ölçüleri
MADDE
MADDE 26- (1) Zirai kazancın gerçek usulde
faaliyetlerin kendilerine has özellikleri
22/7/1998 - 4369/35 md.)
tespiti bakımından bir takvim yılı içinde dikkate
gözönünde bulundurularak çiftçi ve
Zirai kazancın gerçek usulde
alınacak ölçüler şunlardır:
çiftçi
tesbiti bakımından bir takvim
a)
Arazi üzerinde yapılan zirai faaliyetlerde:
kazancın
yılı içinde dikkate alınacak
1)
1 inci grup: Hububat ziraatinde ekili
dikkate alınacak işletme büyüklüğü
Madde
54
–
(Değişik:
26-
sayılanlar
gerçek
Maddede,
bakımından
usulde
zirai
zirai
tespitinde
188
ölçüler şunlardır;
arazinin yüzölçümü toplamı taban arazide 900,
ölçüleri belirlenmektedir.
A) Arazi üzerinde yapılan
kıraç arazide 1700 dönüm.
Maddede, işletme büyüklüğü ölçüleri
faaliyetlerde
2)
1
inci
grup:Hububat
ziraatinde
ekili
yüzölçümü
toplamı;
arazide
600,
arazinin
(900)
2 nci grup: Bakliyat, afyon, susam,
bakımından Bakanlar Kuruluna, söz
keten, kendir ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü
konusu gruplan bölmeye, birleştirmeye
toplamı 1000 dönüm.
veya yeni gruplar ihdas etmeye, gruplar
taban
3)
3 üncü grup: Ayçiçeği ziraatinde ekili için belirlenen ölçüleri üretim havzaları,
kıraç
arazinin yüzölçümü toplamı 950 dönüm.
arazide 1200 (1700) dönüm;
4)
2 nci grup: Bakliyat, afyon,
susam,
5)
ziraatinde
yüzölçümü
keten,
kendir
ekili
arazinin
toplamı
300
(1000) dönüm;
3
4 üncü grup: Pamuk ziraatinde ekili ürün
grup:
Ayçiçeği
ziraatinde
ekili
arazinin
7)
üretimin
organik
gerçekleştirilmesi gibi üretim türlerine
üç
katma
kadar
artırmaya veya yarısına kadar indirmeye
6 ncı grup: Pancar ziraatinde ekili ya da bu hadler arasında yeniden tespit
üncü
ve
5 inci grup: Çeltik ziraatinde ekili farklılaştırarak
6)
bölgeler, iller, mükellef grupları, arazi,
etmeye yetki verilmektedir.
7 nci grup: Patates, soğan, sarımsak Üçüncü
fıkrada
ise
meyveli
ve,
ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200
meyvesiz ağaçlarda meyve ve ürün
yüzölçümü toplamı 600 (950)
dönüm.
verebilecek
dönüm;
8)
4
üncü
ziraatinde
grup:
Pamuk
ekili
arazinin
hale
gelme
durumu
8 inci grup: Çay ziraatinde ekili arazinin
başlangıcı ile işletme büyüklüğü ölçüsü
yüzölçümü toplamı 150 dönüm (ürün verebilecek
gösterilmeyen zirai faaliyetlerde işletme
hale gelmeyenler hariç).
büyüklüğü ölçüsünün Gıda, Tarım ve
9)
9 uncu grup: Tütün ziraatinde ekili Hayvancılık Bakanlığı, Orman ve Su
dönüm;
5 inci grup: Çeltik ziraatinde
10)
İşleri Bakanlığı ile Maliye Bakanlığınca
10 uncu grup: Sebze ziraatinde ekili müştereken
tespit
olunacağı
189
ekili
arazinin
yüzölçümü
toplamı 200 (300) dönüm;
11)
6 ncı grup: Pancar ziraatinde
ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 8
ekili
dönüm.
arazinin
yüzölçümü
11 inci grup: Sera ve çiçekçilik
12)
7
ekili arazinin yözölçümü toplamı 300
nci
grup:
Patates,soğan,sarmısak
dönüm.
ziraatinde
13)
ekili
arazinin
12 nci grup: Kavun ve karpuz ziraatinde
13 üncü grup: Meyve verebilecek hale
gelmiş fındık ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü
dönüm;
toplamı 250 dönüm.
8 inci grup: Çay ziraatinde
14)
ekili
gelmiş bağ ve incir ziraatinde ekili arazinin
arazinin
yüzölçümü
14 üncü grup: Meyve verebilecek hale
toplamı 40 (150) dönüm
yüzölçümü toplamı 250 dönüm.
(Mahsul
15)
verebilecek
hale
15 inci grup: Meyve verebilecek hale
gelmeyenler hariç);
gelmiş antep fıstığında 2500 ağaç.
9 uncu grup: Tütün ziraatinde
16)
ekili
gelmiş zeytinliklerde 4500 ağaç.
arazinin
yüzölçümü
16 ncı grup: Meyve verebilecek hale
17)
10
gelmiş narenciyede 1500 ağaç.
uncu
ziraatinde
grup:
ekili
Sebze
arazinin
18)
belirtilmektedir.
17 nci grup: Meyve verebilecek hale
gelmiş elmada 2000 ağaç.
dönüm;
19)
19 uncu grup: Muz ziraatinde ekili
190
11
inci
grup:
çiçekçilik
Sera
ziraatinde
ve
ekili
20)
arazinin yüzölçümü toplamı
gelmiş kayısıda 2000 ağaç.
8 (8) dönüm;
21)
12 nci grup: Kavun ve karpuz
gelmiş armut, kiraz, vişne, şeftalide 2000
ziraatinde
ağaç.
ekili
arazinin
22)
dönüm;
ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamlı 100
13
22 nci grup: Diğer meyve ve ürün
üncü
grup:
Meyve
dönüm, yer fıstığı 350 dönüm (meyve ve ürün
verebilecek
hale
gelmiş
verebilecek hale gelmeyenler ile palamut hariç).
fındık
ziraatinde
ekili
23)
23 üncü grup: Büyükbaş hayvan sayısı
150 adet (iş hayvanlan ile iki yaşından küçük,
250 (250) dönüm;
büyükbaş hayvanlar hariç).
14
üncü
grup:
Meyve
24)
24 üncü grup: Küçükbaş hayvan sayısı
verebilecek hale gelmiş bağ
750 adet (bir yaşından küçük, küçükbaş hayvanlar
ve
ile kümes hayvanlan hariç).
incir
ziraatinde
ekili
b)
250 (250) dönüm;
faaliyetler ile kara ve su avcılığında:
15
inci
grup:
Meyve
Arazi
üzerinde
yapılmayan
zirai
1) 1 inci grup: Deniz ve iç su balıkları yetiştiriciliği;
verebilecek hale gelmiş antep
1)
fıstığında 1500 (2500) ağaç;
üretim alanlarında yapılan balık yetiştiriciliğinde
16
(ağ, kafes ve benzeri) 750 metrekare,
ncı
grup:
Meyve
Denizlerdeki
sınırlan
belirlenebilen
191
verebilecek
hale
gelmiş
İç su balıkları yetiştiriciliğinde sınırları
ii)
zeytinliklerde 2500 (4500)
belirlenebilen havuz (beton, toprak ve benzeri), göl,
ağaç;
gölet ve baraj gölleri gibi üretim alanlannda 900
17
nci
grup:
Meyve
metrekare.
verebilecek
hale
gelmiş
2)
narenciyede
1250
(1500)
avcılığında toplam tekne boyu 20 metre.
ağaç;
18
3)
inci
verebilecek
2 nci grup: Denizlerde yapılan balık
3 üncü grup: Arıcılık ziraatinde kovan
grup:
Meyve
sayısı 500 adet.
hale
gelmiş
4)
4 üncü grup: İpek böcekçiliği ziraatinde
elmada 1000 (2000) ağaç;
kutu sayısı 500 adet.
19 uncu grup: Muz ziraatinde
(2)
ekili
Merkez Komisyonunun teklifi üzerine, bu maddede
arazinin
yüzölçümü
Bakanlar
Kurulu,
Zirai
Kazançlar
yer alan gruplan bölmeye, birleştirmeye veya yeni
20
nci
verebilecek
grup:
Meyve
gruplar ihdas etmeye, gruplar için belirlenen
hale
gelmiş
ölçüleri üretim havzaları, bölgeler, iller, mükellef
kayısıda 1000 (2000) ağaç;
grupları, arazi, ürün ve üretim türlerine (organik
21
inci
verebilecek
grup:
Meyve
tanm ve benzeri) göre yıllık olmak kaydıyla üç
hale
gelmiş
katma kadar
artırmaya veya
yarısına kadar
armut, kiraz, vişne, şeftali de
indirmeye ya da bu hadler arasında yeniden tespit
1000 (2000) ağaç;
etmeye yetkilidir. Bu şekilde tespit olunan ölçüler,
22 nci grup: Diğer meyve
Resmi Gazetede yayımlandığı tarihi takip eden
ürün ziraatinde ekili arazinin
takvim yılı başından itibaren yürürlüğe girer.
192
yüzölçümü
1000
(3)
ürün
meyveli ve meyvesiz ağaçlarda meyve ve ürün
verebilecek hale gelmeyenler
verebilecek hale gelme durumu başlangıcı ile (b)
ile palamut hariç); (1)
bendinde işletme büyüklüğü gösterilmeyen zirai
23 üncü grup: Büyükbaş
faaliyetlerde işletme büyüklüğü ölçüsü Gıda, Tarım
hayvan sayısı 150 (150) adet
ve Hayvancılık Bakanlığı, Orman ve Su İşleri
(İş hayvanları ile iki yaşından
Bakanlığı ve Maliye Bakanlığınca müştereken
küçük, büyükbaş hayvanlar
tespit olunur.
dönüm
toplamı
(Meyve
ve
Birinci fıkranın (a) bendinde belirtilen
hariç);
24 üncü grup: Küçükbaş
hayvan sayısı 500 (750) adet
(Bir
yaşından
küçükbaş
küçük,
hayvanlar
ile
kümes hayvanları hariç);
B)
Arazi
üzerinde
yapılmayan zirai faaliyetler
ile kara ve su avcılığında:
1 inci grup: Deniz ve iç su
balıkları yetiştiriciliği;
a)
Denizlerdeki
belirlenebilen
alanlarında
sınırları
üretim
yapılan
balık
193
yetiştiriciliğinde
(ağ
kafes
vb.) 500 (750) m2,
b)
İç
su
balıkları
yetiştiriciliğinde
sınırları
belirlenebilen havuz (beton,
toprak vb), göl, gölet ve baraj
gölleri
gibi
üretim
alanlarında 600 (900) m2,
2
nci
yapılan
grup:D
balık
enizlerde
avcılığında
toplam tekne boyu 20 (20)
metre;
3
üncü
grup:
Arıcılık
ziraatinde kovan sayısı 500
(500) adet;
4 üncü grup: İpek böcekçiliği
ziraatinde kutu sayısı 500
(500) adet;
Bakanlar
Kurulu,
Kazançlar,
Komisyonunun
Zirai
Merkez
teklifi
üzerine, bu ölçüleri gerekli
194
gördüğü bölgeler için yıllık
olmak kaydıyla arazi ve ürün
türlerine
göre beş
katına
kadar artırmaya veya kanuni
hadden az olmamak üzere
yeniden
tespit
etmeye
yetkilidir. Bu şekilde tespit
olunan
ölçüler,
Resmi
Gazete'de yayımlandığı tarihi
takip
eden
takvim
yılı
başından itibaren yürürlüğe
girer.
Yukarıda
zikredilen
(A)
bendinde
meyveli
ve
meyvesiz ağaçlarda meyve
ve ürün verebilecek hale
gelme durumu başlangıcı ile
(B)
bendinde
büyüklüğü
zirai
işletme
gösterilmeyen
faaliyetlerde
işletme
büyüklüğü
ölçüsü
Tarım,
Orman
ve
Maliye
195
Bakanlıklarınca
müştereken
tespit olunur.
Kazancın zirai işletme hesabı
Zirai işletme hesabı esasına göre hasılat
esasına göre tespiti:
MADDE 27- (1) Zirai kazançta hasılat aşağıdaki aşan çiftçilerin gerçek usule tabi olarak
Madde
–
55
(Değişik:
24/12/1980 - 2361/39 md.)
Zirai işletme hesabı esasına
göre
zirai
kazanç,
hesap
dönemi içinde para ile tahsil
edilen veya alacak olarak
tahakkuk eden hasılat ile,
ödenen
veya
borçlanılan
giderler arasındaki müspet
MADDE 27- Zirai işletme büyüklüğünü
unsurlardan oluşur:
kazançlarını
Evvelki yıllardan devredilenler de dâhil
a)
tespit
gerekmektedir.
etmeleri
usulde
Bu
olmak üzere üretilen, satın alınan veya sair
hangi
suretlerle elde edilen her türlü zirai ürünlerin satış
fıkrada sayılmaktadır.
bedelleri.
İkinci fıkrada ise işletmede üretilen zirai
b)
sair
Çeşitli kamu kurum ve kuruluşları ile
kurumlar
tarafından
verilen
avans,
unsurlardan
birinci
ürünlerin üretim araçları ile takası veya
yine zirai ürünlerin kişisel veya ailevi
sübvansiyon, prim, ristum ve benzeri nakdî
ihtiyaçlar
destekler ile aynî desteklerin emsal bedeli.
ihtiyaçlarında
Zirai faaliyette kullanılan makine, alet,
oluştuğu
hasılatın
tüketim
ile
işletmenin
çeşitli
kullanılmak
üzere
mallarıyla
değiştirilmesi
farktır.
c)
biçerdöver, traktör, kamyon ve benzeri mahiyetteki
halinde, alman mal karşılığında verilen
(Ek: 1/5/1981 - 2454/11
araçların başka çiftçilerin zirai faaliyetlerinde
ürünün Vergi Usul Kanununun 267 nci
çalıştırılması karşılığında nakdî olarak alınan
maddesine göre hesaplanacak emsal
bedeller ile aym olarak alınanların emsal bedeli.
bedelinin işletmenin hasılatı sayılacağı,
md.) Zirai kazancın işletme
hesabı
tespitinde;
esasına
göre
hesap
dönemi
başındaki mahsullerin değeri
giderlere,
hesap
dönemi
ç) Gider yazılan değerlerin satılması halinde üçüncü fıkrada da, işletme içerisinde
bunların satış bedelleri.
d)
Zirai ürünlerin idrakinden evvel veya
üretilen tohum, yem ve benzeri zirai
ürünlerin
tohum,
yem
ve
benzeri
196
sonundaki mahsullerin değeri
sonra hasara uğramalarından dolayı alman sigorta
suretlerle işletmenin kendi ihtiyaçları
ise hasılata ilave olunur.
tazminatları.
için
i e) Zirai faaliyette kullanılan taşınmazlar hariç
Vergi Usul Kanununa göre hesaplanan
olmak üzere, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin
emsal bedelinin işletmenin hasılatına
satılması halinde Vergi Usul Kanununun 328 inci
dâhil edileceği belirtilmektedir. Ancak,
maddesine göre hesaplanan hasılat.
bu hasılatı tespit etmenin zor olması
göre hasılat:
Madde
56
–
(Değişik:
kullanılması
halinde,
bunların
Zirai işletmeye dâhil 37 nci maddede yer
gözönünde bulundurularak bunları yıl
19/2/1963 - 202/25 md.)
alan mal ve hakların kiralanmasından elde edilen
sonunda topluca hasılat yazılabilmesine
hasılat.
imkan verilmektedir.
göre hasılat aşağıda yazılı
(2)
unsurlardan terekküp eder:
hane halkı veya işletme ihtiyaçlarında kullanılmak
1.
üzere tüketim maddeleri ile değiştirilmesi halinde
Evvelki
yıllardan
f)
Zirai ürünlerin, üretim vasıtaları ile zat,
devredilenler de dahil olmak
verilen ürünün emsal bedeli hasılat sayılır.
üzere
(3)
istihsal
olunan,
İşletmede üretilip tohum, yem ve sair
sair
suretlerle işletmede kullanılan zirai ürünlerin emsal
suretlerle elde edilen her
bedeli hasılat sayılır ve bu hasılat sene sonunda bir
türlü zirai mahsullerin satış
kalemde yazılabilir.
satınalınan
veya
bedelleri (Primler, ristrunlar
ve benzerleri dahil):
2.
Ziraat
makina
ve
aletlerinin başka çiftçilerin
zirai
istihsal
işlerinde
197
mukabilinde
alınan bedeller;
3. Gider yazılan değerlerin
satılması
halinde
bunların
satış bedelleri;
4.
Mahsullerin
evvel
veya
idrakinden
sonra
hasara
uğramalarından dolayı alınan
sigorta tazminatları;
5. Amortismana tabi iktisadi
kıymetlerin (Zirai istihsalde
kullanılan
gayrimenkuller
hariç) satılması halinde Vergi
Usul Kanununun 328 inci
maddesine göre hesaplanan
hasılat.
Zirai
mahsullerin,
istihsal
vasıtaları ile zat, aile veya
işletme
kullanılmak
ihtiyaçlarında
üzere
istihlak
maddeleri ile değiştirilmesi
198
halinde
verilen
mahsulün
emsal bedeli hasılat sayılır.
(Değişik:
24/12/1980
-
2361/40 md.) Ziraat makine
ve aletlerinin başka çiftçilerin
zirai işlerinde çalıştırılması
karşılığında
herhangi
bir
istihlak maddesi veya istihsal
vasıtası
alınması
halinde
alınan madde veya vasıtaların
emsal bedeli hasılat sayılır.
İşletmede istihsal edilip de
tohum, yem ve sair suretlerle
işletmede
kullanılan
mahsullerin
emsal
zirai
bedeli
hasılat sayılır; bu hasılatın
sene sonunda bir kalemde
yazılması caizdir.
(Son
fıkra
mülga:
24/12/1980 - 2361/40 md.)
199
MADDE 28- Maddede zirai kazancın
Zirai işletme hesabı esasında
Zirai işletme hesabı esasına göre giderler
gerçek usulde tespitinde, elde edilen
giderler:
MADDE 28- (1) Zirai kazancın safı tutarının
hasılattan hangi unsurların indiriminin
tespitinde 19 uncu ve 20 nci madde hükümleri
kabul
dikkate alınır. Ayrıca, aşağıda belirtilenler de
sayılmaktadır. Ayrıca, safı kazancın
hasılattan indirilebilir:
tespitinde maddede yer verilen giderlere
Madde
57
–
(Değişik:
19/2/1963 - 202/26 md.)
Tediye
edilen
veya
edileceği
bentler
halinde
borçlanılan meblağları ihtiva
a)
İşletme ile ilgili olarak tohum, gübre,
ilave olarak ticari kazancın tespitinde
eden giderler aşağıda yazılı
fide, yem, ilaç ve benzeri maddelerin tedariki için
indirilecek giderlerin de düşülebileceği
unsurlardan terekküp eder.
yapılan giderler.
ve ticari kazancın tespitinde indirimi
1. İşletme ile ilgili olarak
b)
tohum, gübre, fide, yem, ilaç
suretlerle kullanılan zirai ürünlerin emsal bedeli
kazancın
ve
(Bu giderler yılsonunda bir kalemde yazılabilir.)
düşülemeyerek
benzeri
maddelerin
İşletmede üretilip tohum, - yem ve sair
safı
tutarının
kazanca
tespitinde
ekleneceği
tedariki için yapılan giderler;
c)
2. Satılmak üzere satın alınan
zirai ürünlerin ve diğer maddelerin bedelleri.
Safi zirai kazancın tespitinde indirimi
hayvanların,
zirai
ç) Kiralananlar dâhil olmak üzere zirai tesisat,
kabul edilen giderlerden, işletmeye
diğer
makine, alet ve taşıtlar için yapılan giderler.
dâhil bulunan iktisadi kıymetler için
mahsullerin
ve
Satılmak üzere satın alman hayvanların,
kabul edilmeyen giderlerin yine zirai
açıkça belirtilmektedir.
Zirai faaliyette kullanılan taşınmazlar amortisman oranının iki katı esas
maddelerin bedelleri;
d)
3. İşletmelerde çalıştırılanlara
hariç olmak üzere, amortismana tabi iktisadi
ücret, prim ve sair namlarla
kıymetlerin
hizmet
Kanununun 328 inci maddesine göre hesaplanan
faaliyete mahsus olmak üzere iktisadi
ödemeler;
zararlar.
kıymetlerin
4. İşçilerin iaşe, tedavi ve ilaç
e)
mukabili
yapılan
satılması
halinde
Vergi
alınarak hesaplanan
amortismanların
Usul indirimi kabul edilmek suretiyle, zirai
İşletmeye dâhil olup aynı zamanda
daha
kısa
sürede
itfa
edilmesi sağlanmaktadır. Amortisman
200
giderleri, sigorta primleri;
kişisel veya ailevî ihtiyaçlar için de kullanılan
uygulamasında, işletmede üretildikten
5.
taşıtların amortismanlarının tamamı ile giderlerinin
veya
yarısı.
kıymet olarak işletmede kullanılan ve
Zirai
aletler
tesisat,
ve
makina,
taşıtların
sonra
iktisadi
çalıştırılması ve bakımı için
f)
yapılan giderler (Yakıt, yağ,
oranında
sayılanlar
kıymetler, ürün verir safhaya gelmesine
elektrik, yedek parça vesaire)
tarafından uygulanmak üzere, binek otomobiller
kadar geçen süre için yapılan masraflar
ve tamir giderleri;
hariç, işletmeye dâhil bulunan iktisadi kıymetler
esas alınarak aktifleştirilecek ve bu tutar
6. (Değişik: 24/12/1980 -
için amortisman oranının iki katı esas alınarak
maliyet
2361/41 md.) Vergi Usul
hesaplanan amortismanlar.
amortisman
Kanununa
g)
göre
ayrılan
İşletme büyüklüğü ölçülerini en az %50
yetiştirildikten
aşan
çiftçiler
ile
çiftçi
usule geçen çiftçilerin önceki yıllardan
amortismana tabi tutulması gereken
bedeli
kabul
edilerek
uygulamasına
tabi
olacaktır.
amortismanlar;
devreden ürünlerinin Vergi Usul Kanununun 45 Ayrıca, işletmede üretilen ve yine
7. Kira ve ücret mukabili
inci maddesinde belirtilen ortalama maliyet bedeli
işletme ile ilgili olarak kullanılan
kullanılan istihsal vasıtaları
esasına göre tespit olunan değeri.
tohum, yem ve sair maddelerin emsal
için yapılan ödemeler;
ğ) İşletmede üretilen ürünlerden teşebbüs sahibi ile
bedelinin
olarak
8.
Zirai
edilmesi
hasılat
işletmede
yazılmasına
üretilen
bağlı
kazancın
elde
hane halkı tarafından tüketilenlerin emsal bedeli.
ürünlerin
ve idamesi
için
Zirai kazancın bilanço esasına göre tespitinde bu teşebbüs sahibi ile hane halkı tarafından
yapılan genel giderler;
madde hükümleri ile birlikte 27 nci madde hükmü tüketilen kısmı bakımından da aynı
a) İşletme için alınan ve
de
işletme için harcanan borç
husustaki hükümleri uygulanır.
gözönünde
tutularak,
ticari
kazancın
bu uygulama benimsenmiş ve bunların
gider yazılması imkanı getirilmiştir.
paraların faizleri;
b) İşletme ile ilgili olmak
şartı ile ödenen ayni vergi,
201
resim ve harclar;
c) İşletme ile ilgili ve yapılan
işin önemi ve genişliği ile
mütenasip seyahat ve ikamet
giderleri
(Seyahat
maksadının
gerektirdiği
süreye maksur olmak üzere);
d) İşletme ile ilgili olarak
ödenen kira bedelleri;
e) Genel mahiyetteki sair
giderler;
9. İşletme ile ilgili olmak
şartiyle,
veya
mukavelenameye
ilama
emrine
veya
istinaden
kanun
ödenen
zarar, ziyan ve tazminatlar;
10. Amortismana tabi iktisadi
kıymetlerin (Zirai istihsalde
kullanılan
gayrimenkuller
hariç) satılması halinde Vergi
202
zararlar;
11. (Değişik: 4/12/1985 3239/52 md.) İşletmeye dahil
olup, aynı zamanda zati veya
ailevi
ihtiyaçlar
kullanılan
için
de
taşıtların
amortismanlarının tamamı ile
giderlerinin yarısı.
Ek:
24/12/1980-2361/41
md.) Gerçek usule geçen
çiftçilerin "önceki yıllardan
devreden ürünleri Vergi Usul
Kanununun
45
maddesinde
ortalama
inci
belirtilen
maliyet
bedeli
esasına
göre
değerlendirilerek
gider
yazılır.
Kazancın bilanço esasına
göre tesbiti:
Madde
59
–
(Değişik:
19/2/1963 - 202/28 md.)
203
(Birinci
fıkra
mülga:
24/12/1980 - 2361/42 md.)
Çiftçiler, diledikleri takdirde,
işletme hesabı yerine bilanço
esasına
tabi
istiyebilirler.
Yazı
ile
tutulmalarını
(2)
yapılacak
mütaakıp
talep,
vergilendirme
dönemi başından, yeni işe
başlıyanlarda ise işe başlama
tarihinden
itibaren
hüküm
ifade eder. Bu suretle bilanço
esasını kabul edenler iki yıl
geçmedikçe
bu
usulden
kazancın
bilanço
dönemezler.
Zirai
esasına göre tesbitinde, 56,
57 ve 58 inci maddeler
hükmü
de
gözönünde
tutularak, ticari kazancın bu
husustaki
hükümleri
uygulanır.
204
Serbest meslek kazancının
Serbest meslek kazancı ve erbabı
MADDE 29- Maddede serbest meslek
tarifi:
MADDE 29- (1) Her türlü serbest meslek
kazancı ve serbest meslek faaliyetinin
faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek
tanımı yapılmaktadır.
19/2/1963 - 202/31 md.)
kazancıdır.
Serbest meslek kazancını diğer gelir
Her türlü serbest meslek
(2)
faaliyetinden
doğan
ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye
serbest
meslek
veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan
emeğin sermayeye göre ağırlıklı olması,
işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk
faaliyetin ilmi veya mesleki bilgiye
altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.
veya
Madde
–
65
kazançlar
(Değişik:
serbest
kazancıdır.
Serbest
meslek
sermayeden
faaliyeti;
meslek
faaliyetinde
uzmanlığa
kişisel
dayanması,
ticari
mahiyette olmaması, bir işverene bağlı
mesaiye ilmi veya mesleki
aldıkları ücretler ile avukatlık ortaklığı dâhil
olarak yapılmaması ve şahsi sorumluluk
bilgiye veya ihtısasa dayanan
olmak üzere kollektif ve adi komandit şirketler ile
altında
ve ticari mahiyette olmıyan
adi ortaklıklar tarafından yapılan serbest meslek
yapılmasıdır. Bu faaliyetlerin sermaye
işlerin
faaliyeti neticesinde doğan kazançlar da serbest
unsuru
olmaksızın şahsi sorumluluk
meslek kazancıdır.
serbest meslek faaliyeti olma özelliğini
altında
(4)
verene
kendi
nam
şahsi
unsurlarından ayıran temel özellikler;
Tahkim işleri dolayısıyla hakemlerin
iş
ziyade
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden
tabi
ve
(3)
Serbest
meslek
faaliyetini
mutat
kendi
nam
taşıması,
ve
yapılan
kaybettirmeyecektir.
Söz
hesabına
faaliyetin
konusu
hesabına yapılmasıdır.
meslek halinde ifa edenler serbest
meslek
faaliyetlerin bir işverene bağlı ve belli
Tahkim
dolayısiyle
erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında
bir işyerinde yapılması halinde ise
hakemlerin aldıkları ücretler
meslekten başka bir iş veya görev ile devamlı
serbest
ile kollektif, adi komandit ve
olarak uğraşılması bu niteliği değiştirmez.
bahsedilemeyecektir.
işleri
meslek
kazancından
205
adi
şirketler
yapılan
tarafından
serbest
Serbest meslek faaliyetinin, sermayeden
Gümrük komisyoncuları, müşavirler,
ziyade mesleki faaliyetin ön planda
faaliyeti neticesinde doğan
dava vekilleri, marka ve patent vekilleri, noterler,
olduğu ortaklıklar bünyesinde yapılması
kazançlar da, serbest meslek
noterlik görevini ifayla mükellef olanlar ile
halinde de elde edilen kazanç serbest
kazancıdır.
bilumum borsa ajan ve acenteleri,
meslek kazancı olacaktır. Bu çerçevede,
Serbest meslek erbabı:
b)
Kurumların, ticaret ve serbest meslek
avukatlık ortaklıkları dâhil olmak üzere
Madde 66 – Serbest meslek
erbabının ticari ve mesleki işlerini takip edenler ve
kollektif, adi komandit ve adi şirketler
faaliyetini
konser veren müzik sanatçıları,
tarafından
mütat
meslek
Bu Kanunun uygulanmasında;
(5)
meslek
a)
yapılan
serbest
meslek
halinde ifa edenler, serbest
c)
Serbest meslek faaliyetinde bulunan
faaliyeti neticesinde doğan kazançtan bu
meslek
Serbest
avukatlık ortaklığı dâhil olmak üzere, kollektif
ortakların bizzat elde etmiş oldukları
meslek faaliyetinin yanında
şirket ve adi ortaklıklarda ortaklar, adi komandit
kazanç serbest meslek kazancı olarak
meslekten başka bir iş veya
şirketlerde komanditeler,
tanımlanmaktadır.
görev ile devamlı olarak
ç)
tarifine
bakan hakemlerin yaptıkları işin de
uğraşılması
girmemekle beraber serbest meslek erbabını bir
bağımsızlığı gerektiren ve ilmi veya
araya getirerek teşkilat kurmak veya bunlara
mesleki
sermaye temin etmek suretiyle veya sair suretlerle
dayanan nitelikte olması nedeniyle, söz
uygulanmasında:
serbest meslek kazancından hisse alanlar,
konusu hakemlerin bu işleri dolayısıyla
1. Gümrük Komisyoncuları,
bu
bilümum
sayılırlar.
erbabıdır.
bu
vasfı
değiştirmez.
Bu
maddenin
borsa
ajan
ve
Bizzat
işleri
serbest
dolayısıyla
meslek
serbest
erbabı
meslek
bilgiye
Tahkim
veya
işlerine
uzmanlığa
erbabı aldıkları ücretler de serbest meslek
kazancı olarak değerlendirilmektedir.
acentaları, noterler, noterlik
Serbest meslek erbabı serbest meslek
görevini
faaliyetini yapanlardır. Serbest meslek
olanlar;
ifa
ile mükellef
faaliyetinde bulunan kişinin başka bir iş
206
2. Bizzat serbest, meslek
veya
erbabı tarifine girmemekle
uğraşması, serbest meslek erbabı olma
beraber
niteliğini değiştirmeyecektir.
serbest
meslek
görev
ile
devamlı
olarak
erbabını bir araya getirerek
Öte yandan, bazı faaliyetler niteliği
teşkilat kurmak veya bunlara
itibarıyla maddede tanımlanan serbest
sermaye
etmek
meslek faaliyetinin tüm unsurlarım
suretiyle veya sair suretlerle
taşımamakta ya da yapılan faaliyetin
serbest meslek kazancından
mesleki
hisse alanlar.
olmadığı
temin
veya
ticari
faaliyet
konusunda
olup
tereddütler
meslek
yaşanabilmektedir. Benzer şekilde, bazı
faaliyetinde bulunan kollektif
faaliyetlerden elde edilen kazancın ücret
ve adi şirketlerde ortaklar,
ya da serbest meslek kazancı olarak
adi
değerlendirilmesinde
3.
Serbest
komandit
şirketlerde
güçlükler
komanditeler;
yaşanabilmektedir.
4. (Ek: 22/7/1998 - 4369/36
muhtemel
md.,Değişik:9/4/2003-
geçebilmek
4842/6 md.) Dava vekilleri,
uygulamasında serbest meslek erbabı
müşavirler,
ve
olarak kabul edilecek kişiler sayılmakta
meslek
ve bunların faaliyetleri sonucu elde
erbabının ticarî ve meslekî
ettikleri gelirler de serbest meslek
işlerini
kazancı kapsamına alınmaktadır.
tüccarlarla
konser
kurumlar
serbest
takip
edenler
veren
ve
Bu
kapsamda,
tereddütlerin
önüne
amacıyla
Kanun
müzik
207
sanatçıları;
5. Vergi Usul Kanununun
155
inci
maddesinde
belirtilen şartlardan en az
ikisini taşıyan ebe, sünnetçi,
sağlık
memuru,
arzuhalci,
rehber gibi mesleki faaliyette
bulunanlar (Şartlardan en az
ikisini
taşımayanlar
ile
köylerde veya son nüfus
sayımına göre belediye içi
nüfusu
yerlerde
5.000'i
aşmayan
faaliyette
bulunanların bu faaliyetlerine
ilişkin
kazançları
gelir
vergisinden muaftır);
Bu işleri dolayısiyle serbest
meslek erbabı sayılırlar.
208
Serbest meslek kazancının tespiti
MADDE 30- Maddede, serbest meslek
tesbiti:
MADDE 30- (1) Serbest meslek kazancı bir hesap
kazancının nasıl tespit edileceği ve
Madde 67 – Serbest meslek
dönemi içinde, serbest meslek faaliyeti karşılığı
kazancın
kazancı bir hesap dönemi
tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle
indirilebilecek
içinde
sağlanan
giderlerin neler olduğu belirtilmektedir.
faaliyeti
serbest
karşılığı
meslek
para
ile
temsil
edilebilen
ve
hasılattan
indirilemeyecek
menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan
Serbest meslek kazancının elde edilmesi
tahsil edilen para ve ayınlar
giderler indirildikten sonra kalan ' farktır.
tahsil esasına bağlanmaktadır. Ancak,
ve diğer suretlerle sağlanan
(2)
ve para ile temsil edilebilen
meslek faaliyeti ile ilgili olmak üzere para ve ayın
alacağın
menfaatlerden
şeklinde alman gider karşılıkları kazanca ilave
olmadığına bakılmayacak ve karşılıklı
dolayısiyle yapılan giderler
edilir.
temliklerde tahsil şartı aranmayacaktır.
indirildikten
(3)
bu
sonra
olarak
ve
tespitinde
faaliyet
kalan
Müşteri veya müvekkilinden, serbest
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin
serbest
meslek
kazancından
temlikinde
doğan
karşılıklı
olup
Dolayısıyla faaliyet karşılığı kazancın
farktır.
elden çıkarılması halinde Vergi Usul Kanununun
tahsil
Müşteri veya müvekkilinden,
328 inci maddesine göre hesaplanan fark kazancın
alınması zorunlu olmayıp kazanç sahibi
serbest meslek faaliyeti ile
tespitinde dikkate alınır.
açısından
ilgili olmak üzere para ve
(4)
ayın şeklinde alınan gider
meslek faaliyetiyle uğraşan kollektif ve adi
Serbest meslek erbabı ve serbest
edilmiş
olması
hukuki
ve
için
nakden
ekonomik
tasarrufun gerçekleşmiş olması yeterli
olacaktır.
209
karşılıkları
kazanca
ilave
komandit şirketler ile adi ortaklıklar mesleki
Serbest meslek faaliyeti karşılığı tahsil
edilir.
kazançlarını Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre
edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle
(Ek: 24/12/1980 - 2361/46
tuttukları
sağlanan ve para ile temsil edilebilen
md.)
serbest
meslek
kazanç
defterine
Amortismana
tabi
istinaden tespit ederler. Anılan şirketlerin bilanço
menfaatlerden,
kıymetlerin
elden
esasına göre tuttukları defterler serbest meslek
yapılan
Vergi
kazancı defteri yerine geçer.
kalan kısım serbest meslek kazancı
iktisadi
çıkarılması
halinde
faaliyet
giderler
dolayısıyla
indirildikten
sonra
(5)
Serbest meslek erbabı için;
olarak tanımlanmaktadır.
a)
Bilgilerine girmesi kaydıyla, kamu
Hasılattan
indirilebilecek
giderlerin
müspet fark kazanca eklenir.
kurumlarına, icra dairelerine, bankalara, noterlere
kapsamım
ticari
kazançtan
Vergi, resim, harç, keşif,
ya da posta idaresine serbest meslek erbabı adına
indirilebilecek giderlerle paralel hale
şahitlik,
bilirkişilik
veya hesabına para yatırılması,
getirebilmek amacıyla ticari kazançtan
ekspertiz
gibi
harcanmak
üzere
ve
hususlara
b)
Serbest meslek kazancı olarak doğan
indirilebilecek giderlerin sayıldığı 19
müşteri
alacağın müşterisine olan borcu ile takası veya
uncu
veya müvekkilden alınan ve
başka bir şahsa ivazsız ya da tahsil şartı
Bunun
tamamen bu hususlara sarf
aranmaksızın ivazlı olarak temliki,
faaliyetlerine ilişkin bazı giderler de
edilen para ve ayınlar kazanç
tahsil hükmündedir.
ayrıca sayılmaktadır.
sayılmaz.
(6)
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre
Diğer taraftan, bazı serbest meslek
(Değişik: 19/2/1963 - 202/32
tevsik edilmek şartıyla, vergi, resim, harç, keşif,
kazançları için götürü gider uygulaması
md.) Serbest meslek erbabı,
şahitlik, bilirkişilik ve ekspertiz gibi hususlara
imkanı verilmektedir. Kanunun 31 inci
mesleki kazançlarını Vergi
harcanmak üzere müşteri veya müvekkilden alman
maddesinde belirtilen serbest meslek
Usul Kanunu hükümlerine
ve tamamen bu hususlara sarf edilen para ve
erbabı esas itibarıyla hasılat üzerinden
göre
ayınlar hasılat sayılmaz.
kesinti
tuttukları
"Serbest
maddeye
yam
atıf
sıra,
yapılmaktadır.
serbest
yapılmak
meslek
suretiyle
210
meslek kazanç defteri" ne
(7)
Kazancın safî tutarının tespitinde 19
vergilendirilmektedir. Dolayısıyla, bu
istinaden tesbit ederler. (...)
uncu maddede yer verilenlere ilave olarak aşağıda
mükelleflerin defter tutma ve belge
(1)
sayılan giderler de indirilebilir:
düzenleme
zorunlulukları
son
a) Serbest meslek erbabından yerleşim
bulunmamaktadır.
fıkrasında yazılı şirketler de
yeri olarak kullandıkları konutun bir
maddenin birinci fıkrasında belirtilen
mesleki kazançlarını "Serbest
kısmım işyeri olarak kullananların, bu
faaliyetlerle iştigal eden mükellefler
meslek
defteri"
konut için ödedikleri kiranın tamamı
Kanunda belirlenen hadleri aşmaları
üzerinden tesbit ederler. Bu
ile ısıtma, aydınlatma gibi giderlerin ve
halinde beyanname verecekleri için
şirketlerin
konutun kendi mülkleri olması halinde
beyan
amortismanın yarısı.
giderlerini
65
inci
göre
serbest
maddenin
kazanç
bilanço
esasına
tuttukları
defterler
meslek
kazancı
b) Serbest
meslek
faaliyetleri
Ancak,
edecekleri
de
gerekecektir.
anılan
ilişkin
kazanca
tevsik
Öte
etmeleri
yandan,
defteri yerine geçer.
dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kuramıma
mükelleflerden
Serbest meslek erbabı için:
ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile
sayılan giderlere karşılık olmak üzere
mesleki teşekküllere ödenmesi zorunlu
hasılatlarının %25’lik kısmını götürü
olan aidatlar.
gider olarak dikkate alabileceklerdir.
Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal
Maddede
1
-
Ittıla
hasıl
etmeleri
kaydiyle, namlarına, kamu
dileyenler
bu
müessesesine, icra dairesine,
(8)
bankaya, notere veya postaya
ve hizmet alım bedelleri ile mesleki yayınlar için
kazancının tespitinde biletle girilen
para yatırılması;
ödenen
birinci
yerlerde faaliyette bulunan dar mükellef
2 - Serbest meslek kazancı
fıkrasında yer alan faaliyet konuları ile iştigal eden
serbest meslek erbabına yönelik bir
olarak doğan alacağın başka
mükelleflerden beyanname vermek durumunda
kolaylık
bir şahsa temliki (Temlikin
olanlar dilerlerse yukarıda sayılan giderlerine
mükellefler; konser vermek, gösteri
ivazlı
karşılık olmak üzere hasılatlarının %25’lik kısmım
yapmak ve benzeri nedenlerle geçici
olup
olmadığına
bedeller.
31
inci
maddenin
ayrıca
maddede
serbest
öngörülmektedir.
meslek
Bu
211
bakılmaz.İvazlı
temliklerde
süre ile faaliyette bulunmak üzere
gider olarak dikkate alabilirler.
ivazın tahsil şartı aranmaz.)
(9)
veya müşterisine olan borcu
a)
yürütülmesinden
mükelleflere diledikleri takdirde defter
ile takası;
kaynaklanan kusursuz sorumluluk halleri hariç
tutmaksızın kazançlarını tespit etme
Tahsil hükmündedir.
olmak üzere serbest meslek erbabı tarafından
imkanı getirilerek bunların daha basit
yapılan
işlenen suçlardan doğan tazminatlar ve basın veya
bir
ödemeler, ödeme gününün
diğer iletişim araçları yoluyla işlenen fiillerden
sağlanmaktadır.
borsa
borsada,
veya radyo ve televizyon yayınlarından doğan
Maddede son olarak yabancı parayla
Maliye
maddi ve manevi zararlardan dolayı ödenen
yapılan ödemelerin Türk parasına nasıl
Bakanlığınca tesbit edilecek
tazminatlar,
çevrileceği belirlenmektedir.
kur üzerinden Türk parasına
b)
çevrilir.
yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz
(Ek: 19/2/1963 - 202/32
taşıtları ile uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarının
md.) Biletle girilen yerlerde
giderleri ve amortismanları,
faaliyette
indirim konusu yapılamaz.
Yabancı
parasiyle
rayici
rayici
ile
yoksa
bulunan
mükellefiyete
meslek
tabi
dar
serbest
(10)
Kazancın safı tutarının tespitinde;
Mesleki
faaliyetin
Biletle
girilen
yerlerde
bulunan dar mükellefiyete tabi serbest meslek
bilet
bedelleri
erbabı, diledikleri takdirde defter tutmaksızın, bilet
tutarından, bu bedellere dahil
bedelleri tutarından, bu bedellere dâhil eğlence
resimler düşüldükten sonra
vergileri düşüldükten sonra kalan miktarın yansı
kalan miktarın yarısı safi
safi kazanç sayılmak suretiyle vergilendirilirler.
kazanç
(11)
suretiyle
vergilendirilmeleri
faaliyette
diledikleri
sayılmak
şekilde
Kiralanan veya envanterde kayıtlı olan
erbabı
takdirde,
ülkeye gelen kişilerdir. Söz konusu
Yabancı parayla yapılan ödemeler,
212
vergilendirilirler.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından
Mesleki giderler:
ödeme günü için belirlenen döviz alış kuru
Madde
(Değişik:
68-
üzerinden Türk parasına çevrilir.
25/12/2003-5035/13 md.)
tespitinde
aşağıda
yazılı
giderler hasılattan indirilir:
1. Mesleki kazancın elde
edilmesi ve idame ettirilmesi
için ödenen genel giderler
(İkametgâhlarının bir kısmını
iş yeri olarak kullananlar,
ikametgâh
için
ödedikleri
kiranın tamamı ile ısıtma ve
aydınlatma
gibi
giderlerin
diğer
yarısını
indirebilirler. İş yeri kendi
mülkü olanlar kira yerine
amortismanı,
ikametgâhı
kendi mülkü olup bunun bir
kısmını
iş
kullananlar
yeri
olarak
amortismanın
213
yarısını gider yazabilirler.).
2. Hizmetli ve işçilerin iş
yerinde
veya
iş
müştemilatındaki
yerinin
iaşe
ve
ibate giderleri, tedavi ve ilaç
giderleri, sigorta primleri ve
emekli aidatı (bu primlerin ve
aidatın geri alınmamak üzere
Türkiye'de
kain
sigorta
şirketlerine veya emekli ve
yardım sandıklarına ödenmiş
olması ve emekli ve yardım
sandıklarının
tüzel
kişiliği
haiz bulunmaları şartıyla) ile
27 nci maddede yazılı giyim
giderleri.
3. Mesleki faaliyetle ilgili
seyahat ve ikamet giderleri
(seyahat
maksadının
gerektirdiği süre ile sınırlı
olmak şartıyla).
4.
Mesleki
faaliyette
214
kullanılan tesisat, demirbaş
eşya
taşıtlar
ve
envantere
için
Vergi
dahil
Usul
ayrılan
amortismanlar
(amortismana
tâbi
iktisadi
kıymetlerin elden çıkarılması
halinde aynı Kanunun 328
inci
maddesine
göre
hesaplanacak zararlar dahil).
5. Kiralanan veya envantere
dahil olan ve işte kullanılan
taşıtların giderleri.
6. Alınan mesleki yayınlar
için ödenen bedeller.
7. Mesleki faaliyetin ifası
için ödenen mal ve hizmet
alım bedelleri.
8. Serbest meslek faaliyetleri
dolayısıyla
emekli
sandıklarına ödenen giriş ve
emeklilik aidatları ile mesleki
215
teşekküllere ödenen aidatlar.
9. Mesleki kazancın elde
edilmesi ve idame ettirilmesi
için ödenen meslek, ilan ve
reklam
vergileri
ile
iş
yerleriyle ilgili ayni vergi,
resim ve harçlar.
10. Mesleki faaliyetle ilgili
olarak
kanun,
ilam
ve
göre
mukavelenameye
ödenen tazminatlar.
Her türlü para cezaları ve
vergi
cezaları
ile
serbest
meslek erbabının suçlarından
doğan
tazminatlar
gider
olarak indirilemez.
Kazançlarda İstisnalar
Serbest meslek kazanç istisnası
MADDE 31- Madde ile ülkemizin
Serbest meslek
MADDE 31- (1) Müellif, mütercim, heykeltıraş,
kültürel zenginliklerini korumak ve
kazançlarında:
hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı,
geliştirmek, fikir ve sanat eserlerini
senarist, mucit ve durumları bunlara benzeyenler
teşvik etmek, kaybolmaya yüz tutmuş
ile bunların kanuni mirasçılarının, fikir ve sanat
meslekleri yaşatmak, sanatı ve sanatçıyı
Madde
18
–
(Değişik:
4/12/1985 - 3239/40 md.)
216
birinci
(Değişik
fıkra:
eseri niteliği taşıyan;
desteklemek,
bilgisayar
11/8/1999 - 4444/4 md.)
a)
Hat, gravür, minyatür, tezhip, ebru,
Müellif,
b)
Resim, heykel, beste, nota halindeki ve kazancı belirli bir tutarı aşmayan
mütercim,
heykeltraş,
hattat,
bestekar,
ressam,
bilgisayar
eserler, şiir, kitap, roman ve hikayeler,
c)
programcılığının gelişmesini sağlamak
bazı serbest meslek erbabım daha basit
Bilimsel araştırma ve incelemeler,
bir şekilde vergilendirmek amacıyla
programcısı ve mucitlerin ve
ç) Mevcut bir yazılımı değiştiren veya geliştirenler müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat,
bunların
dâhil bilgisayar yazılımları,
kanuni
ressam,
bestekâr,
bilgisayar
mirasçılarının şiir, hikaye,
d)
Makale, araştırma ve inceleme yazılan
programcısı, senarist, mucit gibi kişiler
roman,
bilimsel
ile tercüme, yorum, karikatür, fotoğraf, eğitim,
ve bunların kanuni mirasçılarının söz
incelemeleri,
kültür ve belgesel nitelikli filmler, video bant,
konusu eser ve buluşlardan elde ettikleri
bilgisayar yazılımı, röportaj,
röportaj, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu,
gelirler vergiden istisna edilmektedir.
karikatür,
makale,
araştırma
ve
fotoğraf,
film,
yazılı koreografı eserleri, gazete, dergi, bilgisayar,
Maddenin ikinci fıkrasında birinci fıkra
band,radyo
ve
internet ortamı, radyo, televizyon veya videoda
kapsamında elde edilen hasılatın 77 nci
televizyon senorya ve oyunu
yayınlamak, kitap, CD, resim, disket veya benzeri
maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin
gibi eserlerini gazete, dergi,
ortamlarda basmak suretiyle ya da bu eserleri ve
ücret gelirleri için geçerli olan dördüncü
bilgisayar ve internet ortamı,
patentleri
mevcut
gelir diliminde yer alan tutarın iki katım
radyo, televizyon ve videoda
haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak
aşması halinde birinci fıkrada öngörülen
yayınlamak veya kitap, CD,
suretiyle elde ettikleri hasılat gelir vergisinden
istisna
disket, resim, heykel venota
müstesnadır. Bu gelirlerin arızi olarak elde
belirtilmektedir.
halindekieserleriile
edilmesi ve bu eserlerin neşir, temsil, icra ve teşhir
edilen hasılatın söz konusu eşiği aşması
ihtiraberatlarını satmak veya
gibi suretlerle değerlendirilmesi karşılığında alman
halinde tamamı beyan edilecek ve bu
bunlar
bedel ve ücretler de istisnaya dâhildir.
hasılat
video
üzerindeki
mevcut
satmak,
bunlar
üzerindeki
hükmünün
nedeniyle
uygulanmayacağı
Bu
durumda
yapılan
elde
kesintiler
217
haklarını devir ve temlik
(2)
etmek
kiralamak
edilen hasılatın, 77 nci maddenin birinci
vergisinden
suretiyle elde ettikleri hasılat
fıkrasındaki tarifenin ücretler için geçerli olan
Ayrıca, birinci fıkrada sayılanların, söz
Gelir
dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı iki
konusu
müstesnadır.
katım
fıkrada
durumlarına bakılmaksızın Vergi Usul
Eserlerin neşir, temsil, icra ve
öngörülen istisna hükmü uygulanmaz. Birinci
Kanununa göre defter tutma, belge
teşhir
fıkrada sayılanlar, söz konusu istisnadan
düzenleme
değerlendirilmesi
faydalanma durumlarına bakılmaksızın Vergi
ödevlerinden
karşılığında alınan bedel ve
Usul Kanununa göre defter tutma, belge
belirtilmektedir.
ücretler istisnaya dahildir.
düzenleme
Maddenin üçüncü fıkrasında, birinci
Yukarıda yazılı kazançların
ödevlerinden muaftır.
arızi olarak elde edilmesi
(3)
Birinci fıkrada yer almayan ancak
benzerlik taşıdığı belirlenen diğer kişi,
istisna
Maliye
Bakanlığınca
benzerlik
eser ve ortamları belirleme konusunda
uygulanmasına engel teşkil
taşıdığı belirlenen diğer kişi, eser ve ortamlar
Maliye Bakanlığına yetki verilmekte ve
etmez.
hakkında da ilgili bende ilişkin esaslar
bunların da ilgili bent hükmüne göre
uygulanır.
vergilendirileceği belirtilmektedir.
Serbest
veya
Vergisinden
gibi
suretlerle
hükmünün
meslek
kazançları
Birinci
aşması
fıkra
kapsamında
halinde,
ve
birinci
bildirimde
elde
bulunma
tarifeye
göre
hesaplanan
mahsup
istisnadan
ve
edilebilecektir.
faydalanma
bildirimde
muaf
gelir
bulunma
tutulacakları
fıkrada yer almayan ancak bunlara
bunlara
istisnasının, bu Kanunun 94
(4)
üncü maddesi uyarınca tevkif
sağlık
sağlık
kazançlarının tespitinde zorluk bulunan
suretiyle ödenecek vergiye
memurlarından Vergi Usul Kanununun 155
arzuhâlci, rehber, ebe, sünnetçi, sağlık
şümulü yoktur.
inci maddesinde belirtilen şartlardan en az
memuru ve hayvan sağlık memurlarının
ikisini taşımayanlar ile köylerde veya nüfusu
kazançları
2.000’i aşmayan yerlerde bu faaliyetlerde
alınmaktadır. Buna göre, arzuhâlci,
GVK md66/ f. 5.
Arzuhâlci, rehber, ebe, sünnetçi,
memuru
ve
hayvan
Maddenin dördüncü fıkrasında, gerçek
istisna
kapsamına
218
Vergi Usul Kanununun 155
bulunanların
inci
kazançları gelir vergisinden müstesnadır.
maddesinde
şartlardan
en
belirtilen
az
ikisini
(5)
aşmayan
memuru, arzuhalci, rehber
toplantılarda
gibi
faaliyetlerine
faaliyette
bulunanlar (Şartlardan en az
ikisini
taşımayanlar
nüfusu
yerlerde
5.000'i
aşmayan
faaliyette
bulunanların bu faaliyetlerine
ilişkin
kazançları
vergisinden muaftır);
gelir
ilişkin
yerlerde
düğün
müzik
icra
ilişkin
ve
benzeri
edenlerin
kazançları
(6)
bu
gelir
yetkili mercilerin izniyle açılan sergi ve
yaptıkları
serbest
meslek
faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları gelir
vergisinden müstesnadır.
(7)
madde
kesinti
faaliyette
bulunmaları
faaliyetlerden
elde
halinde
ettikleri
bu
gelirin
tamamı vergiden istisnadır. Ancak, bu
faaliyette
bulunmaları
halinde
istisnadan yararlanabilmeleri için Vergi
Usul Kanununun 155 inci maddesinde
belirtilen
şartlardan
en
az
ikisini
taşımaması gerekmektedir. Maddenin
beşinci fıkrasında, dördüncü fıkrada
Bu maddedeki istisnaların 61 inci
uyarınca
veya nüfusu 2.000’i aşmayan yerlerde
kişilerin söz konusu yerler dışında
Dar mükellefiyete tabi olanların,
panayırlarda
rehber, ebe, sünnetçi, sağlık memurları
ve hayvan sağlık memurlarının köylerde
ile
köylerde veya son nüfus
faaliyetlerine
Köylerde veya nüfusu 2.000’i
taşıyan ebe, sünnetçi, sağlık
mesleki
anılan
suretiyle
alman
sayılanlarda
olduğu
gibi
gerçek
kazançlarının tespitinde zorluk bulunan
müzisyenlerin kazançları da istisna
kapsamına alınmaktadır. Buna göre,
köylerde veya nüfusu 2.000’i aşmayan
yerlerde düğün ve benzeri toplantılarda
müzik icra edenlerin bu faaliyetlerinden
elde ettikleri kazançlar gelir vergisinden
müstesna olacaktır. Maddenin altıncı
219
fıkrasında ise ülkemizde düzenlenen
sergi
ve
panayırlara
artırılması,
olan
ilginin
buralarda
ürünlerimizin
ve
kendi
yabancı
ülkelerde
üretilen yeni ürünlerin tanıtılması ve
ticaretin
canlandırılması
için
resmi
izinle açılan sergi ve panayırlarda dar
mükellefiyete tabi olanların, yaptıkları
serbest meslek faaliyetlerinden elde
ettikleri kazançlar gelir vergisinden
istisna edilmektedir. Maddenin yedinci
fıkrasında,
madde
istisnaların vergi
vergilendirilmesine
kapsamındaki
kesintisi
suretiyle
imkan
vermek
amacıyla, söz konusu istisnaların 61 inci
madde
uyarınca
kesintisine
etki
yapılacak
etmeyeceği
vergi
hüküm
altına alınmaktadır.
Ücretin tarifi:
Ücretin tarifi
MADDE 32- Maddede ücretin tanımı
MADDE 32- (1) Ücret, işverene tabi ve belirli
yapılmakta
24/12/1980 - 2361/43 md.)
bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmetleri
edilecek ödemeler sayılmaktadır.
Ücret, işverene tabi belirli bir
karşılığında verilen para ve ayınlar ile
Maddede yapılan tanıma göre elde
Madde
61
–
(Değişik:
ve
ücret
olarak
kabul
220
işyerine
bağlı
olarak
sağlanan
ve
para
ile
temsil
edilebilen
edilen gelirin ücret sayılabilmesi için
çalışanlara hizmet karşılığı
menfaatlerdir.
verilen para ve ayınlar ile
(2)
Ücretin ödenek, cezai şart olarak
işverene tabi ve işyerine bağlı olarak
sağlanan ve para ile temsil
ödenenler dâhil tazminat, kasa tazminatı (mali
çalışması ve bunun karşılığında para,
edilebilen menfaatlerdir.
sorumluluk tazminatı) tahsisat, zam, avans,
parayla temsil edilebilen bir menfaat ya
Ücretin
ödenek,
tazminat,
aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider
da bir mal temin etmiş olmasıdır.
kasa
tazminatı
(Mali
karşılığı, pay senedi verilmesi ya da pay
Ayrıca, bu unsurları içermesi şartıyla,
tazminatı),
senedi satın alma hakkı tanınması veya başka
ödenek, cezai şart olarak ödenenler
tahsisat, zam, avans, aidat,
adlar altında ödenmiş ya da sağlanmış olması
dâhil tazminat, tahsisat, zam, avans,
huzur hakkı, prim, ikramiye,
veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde
aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider
gider karşılığı veya başka
olmamak şartıyla kazancın belli bir yüzdesi
karşılığı, pay senedi verilmesi ya da pay
adlar altında ödenmiş olması
şeklinde
senedi satın alma hakkı tanınması gibi
veya bir ortaklık münasebeti
mahiyetini değiştirmez.
niteliğinde olmamak şartı ile
(3)
kazancın belli bir yüzdesi
yazılı ödemeler de ücret sayılır:
şeklinde
a)
sorumluluk
tayin
edilmiş
tayin
gereken unsurlar, geliri elde edenin bir
edilmiş
bulunması
onun
ödeme ve menfaatlerin farklı isimlerle
Bu Kanunun uygulanmasında, aşağıda anılmasının elde edilen gelirin ücret
35 inci maddenin birinci fıkrasının
niteliğini
değiştirmeyeceği
belirtilmektedir.
bulunması onun mahiyetini
(a) bendinde belirtilen ve istisna dışında kalan
Maddenin üçüncü fıkrasında,, ücret
değiştirmez.
emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları.
unsurlarım
Bu kanunun uygulanmasında,
b)
aşağıda yazılı ödemeler de
yapılacak hizmetler karşılığında verilen para
ödemelerin
ücret sayılır.
ve ayınlar ile sağlanan diğer menfaatler.
değerlendirileceği belirtilmektedir. Bazı
1. 23 üncü maddenin 11
c)
Evvelce yapılmış veya gelecekte
Türkiye Büyük Millet Meclisi, il
bakılmaksızın
taşıyıp
fıkrada
ücret
taşımadığına
sayılan
kapsamında
faaliyetlerden elde edilen kazançlar
221
numaralı bendine göre istisna
genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile
niteliği
dışında
özel kanunlarına veya idari kararlara göre
meslek' kazancı unsurlarını bir arada
kurulan
taşıyabilmektedir.
kalan
maluliyet,
emeklilik,
dul
ve
yetim
daimi
veya
serbest
kazançların
2. Evvelce yapılmış veya
sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu
tereddütleri gidermek amacıyla fıkrada
gelecekte yapılacak hizmetler
sıfatlan dolayısıyla ödenen veya sağlanan
sayılan ödemelerin ücret kapsamında
karşılığında verilen para ve
para, ayın ve menfaatler.
vergilendirileceği
ayınlarla
ç) Yönetim kurulu başkanı ve üyeleri, Türk
uygulamaya açıklık getirilmektedir.
menfaatler;
Ticaret Kanununun 366 ncı maddesine göre
Maddenin
3. Türkiye Büyük Millet
oluşturulan komite ve komisyon üyeleri ile
işverenin tanımı yapılmakta, işveren
Meclisi, İl genel meclisi ve
tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla
sıfatım taşımasa dahi maddede sayılan
belediye meclisi üyeleri ile
ödenen veya sağlanan para, ayın, menfaatler
ödemeleri
yapan
özel kanunlarına veya idari
ve kâr payları.
kişilerin
de
kararlara göre kurulan daimi
d)
veya
yaptıkları
geçici
bütün
yukarıda
Bu
ve
komisyonların
diğer
ve
bütün
ücret
aylıkları;
sağlanan
üyelerine
geçici
itibarıyla
Bir işyerine bağlı olarak çalışanlara,
hizmetler
karşılığında
kişiler tarafından verilen para ve ayınlar ile
yukarıda
sağlanan diğer menfaatler.
benzeyen diğer kimselere bu
e)
sıfatları dolayısiyle ödenen
uzlaştırmacılara, spor hakemlerine ve her türlü
veya sağlanan para, ayın ve
yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan
menfaatler;
para, ayın ve menfaatler.
4.
Yönetim
ve
denetim
f)
yaşanan
belirtilerek
dördüncü
fıkrasında
gerçek
işveren
ve
ise
tüzel
sayılacağı
belirtilmektedir.
üçüncü
komisyonların üyelerine ve
sayılanlara
Bilirkişilere, resmi arabuluculara,
Sporculara
ve
bunların
teknik
222
kurulları
başkanı
üyeleriyle
memurlarına
dolayısiyle
sağlanan
bu
ve
direktör ve antrenörlerine transfer ücreti, prim,
tasfiye
tazminat veya sair adlarla yapılan ödemeler ve
sıfatları
ödenen
para,
ayın
veya
ve
sağlanan para, ayın ve menfaatler.
Türkiye Jokey Kulübünce organize
g)
edilen yarışmalara katılan atların jokeyleri,
menfaatler;
jokey yamakları ve antrenörlerine yapılan
5. (Değişik: 4/12/1985 -
ödemeler.
3239/53 md.) Bilirkişilere,
(4)
resmi
arabuluculara,
işveren, hizmet erbabını işe alan, emir ve
eksperlere, spor hakemlerine
talimatları dâhilinde çalıştıran gerçek ve
ve her türlü yarışma jürisi
tüzel kişilerdir. İşveren sıfatını taşımasa dahi
üyelerine
veya
bu madde kapsamına giren ödemeleri yapan
ve
gerçek ve tüzel kişiler de bu Kanunda yazılı
sağlanan
ödenen
para,
ayın
Bu
Kanunun
uygulanmasında
menfaatler;
ödevleri yerine getirmek bakımından işveren
6. Sporculara transfer ücreti
sayılır
veya sair adlarla yapılan
ödemeler
ve
sağlanan
menfaatler.
İş verenin tarifi:
Madde 62 – İş verenler,
hizmet erbabını işe alan, emir
223
ve
talimatları
dahilinde
çalıştıran gerçek ve tüzel
kişilerdir.
(Değişik:
2361/44
24/12/1980
md.)
61
inci
maddenin 1 ila 6 numaralı
bentlerinde yazılı ödemeleri
yapanlar bu kanunda yazılı
ödevleri
yerine
getirmek
bakımından
işveren
hükmündedir.
Ücretin safi tutarının tespiti
MADDE 33- Ücret gelirleri, gerçek
MADDE 33- (1) Ücretin safı tutarı, işveren
ücretler ve diğer ücretler olmak üzere
(Değişik:9/4/2003-4842/3
tarafından verilen para ve ayınlar ile sağlanan
iki şekilde vergilendirilmektedir. Ücret
md.)
menfaatler toplamından aşağıdaki indirimler
gelirlerinin
Çalışma gücünün asgarî %
yapıldıktan sonra kalan tutardır:
olarak gerçek usul kabul edilmiş olup,
80'ini
a)
Engellilik indirimi:
Madde
31-
kaybetmiş
bulunan
hizmet erbabı birinci derece
engelli,
asgarî
%
60'ını
vergilendirilmesinde ilke
vergi; gelirin gerçek ve safi tutarı
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
üzerinden alınmaktadır.
Kanunu uyarınca ödenen sosyal
güvenlik
Birinci fıkrada ücretin safı tutarına
Sigortalar
ulaşmak için işverence verilen para, mal
kaybetmiş bulunan hizmet
primleri
(506
erbabı ikinci derece engelli,
Kanununun geçici
sayılı
Sosyal
ve
diğer
menfaatlerin
toplamından
224
asgarî % 40'ını kaybetmiş
19
bulunan hizmet erbabı ise
ödenen aidat ve primler dâhil).
üçüncü derece engelli sayılır
b)
ve
engellilik
benzeri kamu kurumlan için yapılan kanuni
aidatları ve ücretlinin kendisi, eşi ve
itibariyle
kesintiler.
çocukları adına ödenen şahıs sigortası
aşağıda
dereceleri
belirlenen
aylık
tutarlar,
c)
nci maddesinde belirtilen sandıklara
Ordu
Tevsik
kapsamda ücretlilerden kesilen sosyal
Yardımlaşma
edilmesi
yapılacak indirimler sayılmaktadır. Bu
Kurumu
kaydıyla
ve
ilgili
güvenlik
prim
ödemeleri,
sendika
primleri indirim konusu yapılacaktır.
hizmet erbabının ücretinden
kanunlarına göre ücretli tarafından sendikalara,
Söz konusu indirimler kapsamında,
indirilir.
ödenen aidatlar.
sosyal devlet olma ilkesinin bir gereği
ç) Sigortanın Türkiye’de kâin ve merkezi
olarak
- Birinci derece engelliler
Türkiye’de bulunan bir emeklilik veya sigorta
derecelerine
için 440.000.000 lira (800
şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla;
tutarların aylar itibarıyla bu kişilerin
TL),
ücretlinin şahsına, eşine' ve çocuklarına ait
gelir vergisi matrahından indirilmesi
- İkinci derece engelliler için
hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı
öngörülmektedir.
220.000.000 lira (400 TL),
tarafından ödenen primlerin %50’si ile ölüm,
ikinci fıkrada, çalışanlara pay senedi
- Üçüncü derece engelliler
kaza, sağlık, hastalık, engellilik, işsizlik, analık,
verilmesi veya pay senedi alım hakkı
için 110.000.000 lira (190
doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için
tanınması halinde bunların hangi tarihte
TL)dır.
hizmet
primler
elde edilmiş olacağı hüküm altına
Engellilik derecelerinin tespit
(İndirim konusu yapılacak primler toplamı,
alınmaktadır. Fıkrada ayrıca, pay senedi
şekli ile uygulamaya ilişkin
ödendiği ayda elde edilen ücretin %15’ini ve
alım hakkının kullanılması durumunda
esas
Maliye,
yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını
ücret olarak vergiye tabi tutulacak
Sağlık ve Çalışma ve Sosyal
aşamaz. Bakanlar Kurulu bu bentte yer alan
tutarın
Güvenlik bakanlıklarınca bu
oranlan yarısına kadar indirmeye, iki katma
belirtilmektedir.
Engellilik indirimi;
ve
usuller
erbabı
tarafından
ödenen
çalışanların
göre
nasıl
engellilik
belirlenen
tespit
maktu
edileceği
225
konuda
müştereken
kadar artırmaya ve belirtilen haddi asgari
Üçüncü fıkrada, hizmet erbabına verilen
hazırlanacak bir yönetmelik
ücretin yıllık tutarının iki katım geçmemek
ayın ve menfaatler ile konut tedarikinin
ile belirlenir.
üzere yeniden belirlemeye yetkilidir.).
parasal
karşılığının
tespitinde
Dar mükellef gerçek kişiler hariç
uygulamada birlik sağlamak amacıyla,
olmak üzere, çalışma gücünün en az %80’ini
emsal bedel veya emsal kira bedeli esası
(Mülga:
kaybetmiş birinci derece engelliler için 800
uygulanacağı öngörülmektedir.
4/12/1985 - 3239/138 md.;
Türk Lirası, en az %60’mı kaybetmiş ikinci
Dördüncü fıkrada ücret ödemesinin
Yeniden
derece engelliler için 400 Türk Lirası, en az
yabancı para ile yapılması halinde ise
28/3/2007-5615/2 md.)
%40’ım kaybetmiş üçüncü derece engelliler için
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Ücretin
usûlde
200 Türk Lirası olarak belirlenen aylık tutarlar
döviz alış kurunun dikkate alınacağı
asgarî
(Birden fazla işverenden ücret alan hizmet
belirtilmektedir.
geçim indirimi uygulanır.
erbabı için bu indirim bunlardan yalnız en
Beşinci fıkrada, kendisi bir engele sahip
Asgarî
yüksek olan ücrete uygulanır.).
olmasa dahi bakmakla yükümlü olduğu
d)
Asgarî geçim indirimi
Madde
–
32
düzenleme:
gerçek
geçim
indirimi;
Hizmet
erbabına
pay
senedi
bir engelli kişi bulunan çalışanın da
ücretin elde edildiği takvim
(2)
yılı başında geçerli olan ve
verilmesi durumunda ücret, bu pay senetlerinin
engelli
sanayi kesiminde çalışan 16
hukuki ve ekonomik olarak tasarruf edilebilir
imkanı getirilmektedir. Fıkrada ayrıca
yaşından büyük işçiler için
olduğu tarihte, pay senedi alım hakkı verilmesi
maddede
uygulanan
ücretin
durumunda ise bu hakkın fiilen kullanıldığı
derecelerinin tespit şekli ile uygulamaya
tutarının;
tarihte elde edilmiş sayılır. Hakkın kullanıldığı
ilişkin
mükellefin kendisi için %
tarihteki pay senedinin piyasa fiyatı ile hizmet
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Çalışma
50’si, çalışmayan ve herhangi
erbabına maliyeti arasındaki fark, ücret olarak
ve
bir geliri olmayan eşi için %
vergilendirilir.
müştereken
yıllık
asgarî
brüt
Hakkın
kullanılmadan
önce
indiriminden
faydalanması
belirtilen
usul
Sosyal
ve
engellilik
-esasların
Güvenlik
Maliye
Bakanlığınca
belirleneceği
226
10’u, çocukların her biri için
satılması durumunda ise satış fiyatı ile çalışana
ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki
maliyeti arasındaki fark, ücret sayılır.
çocuk için % 7,5 diğer
(3)
çocuklar
5’idir.
sair suretle sağlanan menfaatler, verildiği gün
Gelirin kısmî döneme ait
ve yerdeki emsal bedeliyle; konut tedarikinde
olması halinde, ay kesirleri
konutun emsal kirasıyla değerlenir.
tam ay sayılmak suretiyle bu
(4)
süreye isabet eden indirim
tutarları esas alınır. Asgarî
ödeme günü için belirlenen döviz alış kuruyla
geçim indirimi, bu fıkraya
Türk parasına çevrilir.
göre belirlenen tutar ile 103
(5)
üncü maddedeki gelir vergisi
indirim tutarları, bakmakla yükümlü olduğu
tarifesinin
gelir
engelli kişi bulunan hizmet erbabına da
dilimine uygulanan oranın
uygulanır. Engellilik derecelerinin tespit şekli
çarpılmasıyla
bulunan
ile uygulamaya - ilişkin usul ve esaslar Maliye
tutarın, hesaplanan vergiden
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Çalışma ve
mahsup
Sosyal
için
%
birinci
edilmesi
suretiyle
uygulanır. Mahsup edilecek
belirtilmektedir.
Hizmet erbabına verilen ayınlar ve
Yabancı parasıyla ödenen ücretler,
Birinci
Güvenlik
fıkranın
(d)
Bakanlığınca
bendindeki
müştereken
belirlenir.
kısmın fazla olması halinde
iade yapılmaz.
İndirimin
"çocuk"
uygulamasında
tabiri,
mükellefle
227
birlikte oturan veya mükellef
tarafından bakılan (nafaka
verilenler, evlat edinilenler
ile
ana
veya
kaybetmiş
babasını
torunlardan
mükellefle birlikte oturanlar
İndirim tutarının tespitinde
mükellefin,
gelirin
elde
edildiği tarihteki medenî hali
ve aile durumu esas alınır.
İndirim, yukarıdaki oranlara
göre
hesaplanan
aşmamak
geliri
tutarları
kaydıyla,
elde
eden
ücret
aile
fertlerinden her biri için ayrı
ayrı, çocuklar için eşlerden
yalnızca
birisinin
gelirine
228
uygulanır. Boşananlar için
indirim tutarının hesabında,
nafakasını sağladıkları çocuk
sayısı dikkate alınır.
(Ek fıkra: 16/6/2009-5904/2
Ücretlerin
md.)
asgari
geçim indirimi uygulandıktan
sonra, varsa teşvik amaçlı
diğer indirim ve istisnalar
dikkate alınır.
Bakanlar
konusu
Kurulu,
indirim
yapılacak
toplam
tutarın asgarî ücretin yıllık
brüt
tutarını
şartıyla
aşmaması
ikinci
belirtilen
fıkrada
asgarî
geçim
indirimi oranlarını artırmaya
veya kanunî oranına kadar
indirmeye yetkilidir.
Asgarî
geçim
uygulama
indiriminin
dönemleri
ve
229
mahsup
şekli
ile
ilişkin
hususlara
diğer
usûl
ve
esaslar Maliye Bakanlığınca
belirlenir.
Gerçek ücretler:
Madde 63 – Ücretin gerçek
safi değeri iş veren tarafından
verilen
para
ve
sağlanan
ayınlarla
menfaatler
toplamından
aşağıdaki
indirimler yapıldıktan sonra
kalan miktardır.
1. (Ek: 24/12/1980 - 2361/45
md.)
657
sayılı
Devlet
Memurları Kanununun 190
ncı maddesi uyarınca yapılan
kesintilerle,
Yardımlaşma
Ordu
Kurumu
ve
benzeri kamu kurumları için
yapılan kanuni kesintiler, (1)
2. (Değişik : 28/6/2001 4697/4 md.) Kanunla kurulan
230
emekli sandıkları ile 506
sayılı
Sosyal
Kanununun
Sigortalar
geçici
maddesinde
20
nci
belirtilen
sandıklara ödenen aidat ve
primler;
3.
(Değişik:
6327/5
md.)
13/6/2012Sigortanın
Türkiye’de kâin ve merkezi
Türkiye’de
bulunan
bir
emeklilik veya sigorta şirketi
nezdinde akdedilmiş olması
şartıyla; ücretlinin şahsına,
eşine ve küçük çocuklarına
ait hayat sigortası poliçeleri
için hizmet erbabı tarafından
ödenen primlerin %50’si ile
ölüm, kaza, sağlık, hastalık,
engellilik,
işsizlik,
analık,
doğum ve tahsil gibi şahıs
sigorta poliçeleri için hizmet
erbabı
tarafından
ödenen
231
primler
(İndirim
konusu
yapılacak primler toplamı,
ödendiği ayda elde edilen
ücretin %15’ini ve yıllık
olarak asgari ücretin yıllık
tutarını
aşamaz.
Bakanlar
Kurulu bu bentte yer alan
oranları
yarısına
kadar
indirmeye, iki katına kadar
artırmaya ve belirtilen haddi,
asgari ücretin yıllık tutarının
iki katını geçmemek üzere
yeniden
belirlemeye
yetkilidir.).
4. (Ek: 4/12/1985 - 3239/54
md.) Çalışanlar tarafından
ilgili
kanunlarına
göre,
sendikalara ödenen aidatlar
(Şu
kadar
ki,
aidatın
ödendiğinin tevsik edilmesi
şarttır.),
Ücretin
gerçek
değerinin
232
tayininde, Gelir Vergisi gibi
şahsi
vergiler
ücretten
indirilmez.
Yabancı
parasiyle
ücretler
ödeme
ödenen
gününün
borsa rayiciyle Türk parasına
çevrilir.
Hizmet
ayınlar,
erbabına
verildiği
verilen
gün
ve
yerdeki ortalama perakende
fiyatlarına
tedariki
göre;
konut
sair
suretle
ve
sağlanan menfaatler, konutun
emsal
menfaatin
kirasına
emsal
veya
bedeline
göre değerlenir.
233
Diğer ücretler
Diğer ücretler
Madde 64 – (Değişik cümle:
MADDE 34- (1) Aşağıda
26/12/1993 - 3946/14 md.)
erbabının safı ücretleri, takvim yılı başında
bazı çalışanların safı ücretleri, takvim
Aşağıda
yazılı
geçerli olan asgari ücretin yıllık tutarının
yılı başı itibarıyla geçerli olan asgari
erbabının
safi
%25’idir:
ücretin yıllık tutarının %25’i olarak
hizmet
ücretleri
MADDE 34- Ücretlerinin gerçek usulde
yazılı hizmet
takvim yılı başında geçerli
a)
olan ve sanayi kesiminde
ticaret erbabı yanında çalışanlar.
çalışan 16 yaşından büyük
b)
Özel hizmetlerde çalışan şoförler.
işçiler için uygulanan asgari
c)
Özel
ücretin yıllık brüt tutarının
çalıştırdığı inşaat işçileri.
%25'idir.
(2)
güçlük
bulunan
Kazançları basit usulde tespit edilen kabul edilmektedir. Bu düzenlemeye
inşaat
sahiplerinin
paralel
olarak,
çalışanlar
diğer
bu
gelirleri
ücret
sahibi
için
yıllık
ücretle beyanname vermeyecek, diğer gelirleri
nedeniyle beyanname vermeleri halinde
ç) Gayrimenkul sermaye iradı elde edenlerin de bu gelirlerini beyannameye dâhil
1. Kazançları basit usulde
yanında çalışanlar.
tespit edilen ticaret erbabı
d)
Gerçek ücretlerinin tespitine imkan
Ayrıca, maddede sayılanlar dışında
(...) (1) yanında çalışanlar.
olmaması sebebiyle, Maliye Bakanlığınca bu
kalan ve gerçek ücretlerinin tespitine
2. Özel hizmetlerde çalışan
kapsama alınanlar.
imkan
şoförler;
(2)
3. Özel inşaat sahiplerinin
verilmez, diğer gelirler nedeniyle beyanname
diğer
ücretle
verilmesi halinde de bunlar beyannameye dâhil
edilmez.
kapsamında vergilendirilen çalışanların
çalıştırdığı
inşaat
işçileri;
4.
(Değişik:19/2/1963-
202/30 md.) Gayrimenkul
Diğer ücretler için yıllık beyanname
etmeyeceklerdir.
olmaması
nedeniyle
Maliye
Bakanlığınca bu kapsama almanlar
ücret
geliri
sahibi
olarak
Diğer
ücret
Diğer ücret kapsamında vergilendirilenler Vergi Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre
Usul Kanunu hükümlerine göre vergi karnesi almak vergi karnesi almaları gerekmektedir.
234
sermaye iradı sahibi yanında
zorundadırlar. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin
çalışanlar;
usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı
5.
Gerçek
tesbitine
ücretlerinin
yetkilidir.
olmaması
imkan
sebebiyle, Danıştayın müspet
mütalaasiyle,
Maliye
Bakanlığınca
bu
kapsama
alınanlar (...) (1)
(Ek: 26/12/1993 - 3946/14
md.; Değişik: 22/7/1998 4369/81 md.) Diğer ücretler
için
yıllık
verilmez,
beyanname
diğer
nedeniyle
gelirler
beyanname
verilmesi halinde de bunlar
beyannameye ithal edilmez.
Vergi karnesi esası:
Madde
35
–
(Değişik:
1/5/1981 - 2454/7 md.)
A)
İndirimlerden
faydalanmak isteyenler Vergi
Usul Kanunu esaslarına göre
235
vergi
karnesi
almak
zorundadırlar.
B)
Bu
Kanunun
2
nci
maddesinde sayılan kazanç
ve
iratları
(İstisna
elde
ve
muafiyetlerden
faydalananlar
karnesi
edenler
dahil)
almak
ve
Vergisi
vergi
Gelir
yönünden
durumlarını ve bu durumda
meydana gelen değişiklikleri
karnelerine
yazdırmak
zorundadırlar.
(Değişik:
31/12/1981
-
2574/7 md.) Bu bentte yazılı
vergi
edeceği
karnesinin
ihtiva
hususlar,
karne
almaya ilişkin şekil ve esaslar
ile uygulama zamanı Maliye
Bakanlığı tarafından tespit
edilir.
236
Müteferrik İstisnalar
Ücret istisnaları
MADDE 35- Çalışanlara hizmetleri
Ücretlerde:
MADDE 35- (1) Aşağıda yer alan ücret, menfaat
karşılığında
ve benzeri ödemeler gelir vergisinden müstesnadır:
vergisine tabi tutulması esas olmakla
Madde
23
–
(Değişik:
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
birlikte
verilen
çeşitli
ücretlerin
sosyal,
gelir
kültürel
ve
24/12/1980 - 2361/17 md.)
a)
Aşağıda yazılı ücretler Gelir
Sigortası
Kanunu
uyarınca
kurulan
Sosyal
Vergisinden
Güvenlik
Kurumu,
kanunla
kurulan
emekli vergiden istisna edilmektedir. Maddede
istisna
ekonomik
nedenlerle
bazı
ücretler
edilmiştir.
sandıklan, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun
gelir vergisinden istisna edilen söz
1. Köylerde veya son nüfus
geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar ile
konusu ücret gelirleri sayılmaktadır.
yabancı
Birinci fıkrada, Sosyal Sigortalar ve
nüfusu
kurumlan tarafından ödenen emekli, malûliyet, dul Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca
5
000'i
aşmayan
ülkelerde
bulunan
sosyal
güvenlik
yerlerde faaliyet gösteren ve
ve yetim aylıkları (506 sayılı Sosyal Sigortalar
münhasıran el ile dokunan
Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen kanunla kurulan emekli sandıkları, 506
halı ve kilim imal eden
sandıklar tarafından ödenen aylıkların toplamı, en
sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun
işletmelerde çalışan işçilerin
yüksek Devlet memuruna ödenen en yüksek ödeme
geçici 20 nci maddesinde belirtilen
ücretleri;
tutarından fazla ise aradaki fark ücret olarak
sandıklar ile yabancı ülkelerde bulunan
2. (Değişik: 22/7/1998 -
vergiye tabi tutulur.) (genel ve özel bütçelerden
sosyal güvenlik kurumlan tarafından
4369/28
ödenen bu nevi aylıklar dâhil).
ödenen emekli, malûliyet, dul ve yetim
md.)
Gelir
elçilik ve konsoloslukların 8 inci madde kapsamına
edilmektedir. Genel ve özel bütçelerden
girmeyen
(fahri
ödenen bu nevi aylıklar da söz konusu
konsolosların yanında çalışanlar hariç) yalnız bu
istisnaya dâhildir. Ancak, 506 sayılı
çiftçilerin
yanında
çalışan
işçilerin
memur
ve
hizmetlilerinin
yabancı
aylıkları
gelir
vergisinden
Kurumu,
veya
vergilendirmeyen
kaydıyla,
Güvenlik
b)
usulde
olmak
Sosyal
Vergisinden muaf olanların
gerçek
Karşılıklı
kurulan
istisna
237
ücretleri;
3.
işleri karşılığında aldıkları ücretleri.
Köylerde veya nüfusu 5.000’i aşmayan
nci maddesinde belirtilen sandıklar
halinde bulunan madenlerde
yerlerde faaliyet gösteren ve münhasıran el ile
tarafından ödenen aylıkların toplamının,
cevher istihsali ve bununla
dokunan hah ve kilim imal eden işletmelerde
en yüksek Devlet memuruna ödenen en
ilgili
çalışanlara ödenen ücretler.
yüksek ödeme tutarından fazla olması
çalışanların münhasıran yer
ç) Köy muhtarları ile köylerin kâtip, korucu, imam,
halinde
altında çalıştıkları zamanlara
bekçi ve benzeri hizmetlilerine köy bütçesinden
vergiye tabi tutulacaktır.
ait ücretleri;
ödenen
4.
Toprak
altı
diğer
işletmesi
Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20
bütün
(Mülga:
işlerde
22/7/1998
-
4369/82 md.)
5.
Köy
c)
ile
ile
çiftçi
mallarını
Sanat
fark
ücret
olarak
koruma Devletler hukukunun bir neticesi olarak
bekçilerinin ücretleri.
yabancı ülke elçilik ve konsoloslukların
mahiyetteki
diplomat muaflığı maddesi kapsamına
enstitülerde, ceza infaz kurumlan ve tutukevlerine
girmeyen memur ve hizmetlilerinin
d)
muhtarları
ücretler
aradaki
ile
bu
köylerin katip, korucu, imam
ait
,
çalışan öğrencilere, hükümlü ve tutuklulara ve
ücretler karşılıklı olmak şartıyla gelir
acezelere verilen ücretler.
bekçi
ve
benzeri
hizmetlilerine
köy
işyurtlarında,
okulları
e)
ile çiftçi mallarını koruma
çiftçilerin yanında çalışan işçilerin ücretleri.
bekçilerinin ücretleri;
f)
6.
ücretleri
madenlerde, cevher üretimi ve bununla ilgili diğer
imal eden işletmelerde çalışan işçilerin
fertler
bütün işlerde çalışanların münhasıran yeraltında
ücretleri vergiden istisna edilmekte,
çalıştıkları zamanlara ait ücretleri.
böylece geleneksel Türk halıcılığı ve
(Hizmetçiler
tarafından
özel
evlerde,
usulde
atölyelerinde yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları
bütçesinden ödenen ücretler
Hizmetçilerin
Gerçek
darülacezelerin
vergilendirilmeyen Köylerde veya nüfusu 5.000’i aşmayan
yerlerde
faaliyet
gösteren
ve
Toprak altı işletmesi halinde bulunan münhasıran el dokuması halı ve kilim
bahçelerde,apartmanlarda ve
g)
Kişiler tarafından evlerde, bahçelerde,
ticaret mahalli olmayan sair
apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair
kilimciliğinde maliyetlerin düşürülmesi
ve
bu
yolla
üretimin
artırılması
238
yerlerde orta hizmetçiliği süt
yerlerde orta hizmetçiliği, süt ninelik, dadılık,
amaçlanmaktadır. Ayrıca köylerde ve
ninelik, dadılık, bahçıvanlık,
bahçıvanlık,
hizmetlerde
nüfusu az olan yerlerde kurulacak bu tür
kapıcılık
çalıştırılanların ücretleri (mürebbiyelere ödenen
işletmelerin teşviki yeni iş alanları
hizmetlerde çalıştırılanlardır.)
ücretler hariç).
açarak köylerden şehirlere olan göçü
(Mürebbiyelere
ğ) Kat malikleri arasından seçilen apartman ve site
azaltacak ve düzensiz kentleşmenin
yöneticilerinin
önlenmesine destek olacaktır.
ücretler
gibi
istisna
özel
ödenen
kapsamına
kapıcılık
gibi
genel
özel
yönetim
giderlerinden
dahil değildir);
hisselerine düşen payların ödenmeyen tutarı.
7. Sanat okulları ile bu
h)
mahiyetteki enstitülerde, ceza
Sigortası
Kanunu
uyarınca
kurulan
Sosyal
ve
Güvenlik
Kurumu,
kanunla
kurulan
emekli ücretler ile çiftçi mallannı koruma
ıslahevlerinde,
Köy muhtarlar! ile köylerin katip,
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
korucu,
bekçi
imam,
ve
benzeri
hizmetlilerine köy bütçesinden ödenen
darülacezelerin atelyelerinde
sandıkları, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun
bekçilerinin ücretleri gelir vergisinden
çalışan öğrencilere, hükümlü
geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar ile
istisna
ve tutuklulara ve düşkünlere
yabancı
verilen ücretler;
kurumlan
aylığı
kapsamaktadır. Bu kişilerin köy bütçesi
8. (Değişik: 25/5/1995 -
bağlananlara aylıkları dışında, kanunları veya
dışında genel bütçeden veya herhangi
4108/16
Hizmet
statüleri gereğince verilen emekli, dul, yetim ve
bir yerden alacakları ücretler istisna
erbabına işverenlerce yemek
evlilik ikramiyeleri veya iade olunan mevduatı ve
kapsamında olmayacaktır. Ancak, çiftçi
verilmek suretiyle sağlanan
sürelerini
mallarını
menfaatler
yetimlerine toptan ödenen tazminat ve yardımlar ücretlerinde köy bütçesinden ödenme
(işverenlerce,işyerinde veya
(506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20
şartı bulunmamaktadır.
müştemilatında
yemek
nci maddesinde belirtilen sandıklar tarafından
Sanat okulu ve enstitülerinde, ceza infaz
durumlarda
ödenen tazminat, yardım ve toptan ödemeler en
kurumlan
verilmeyen
md.)
ülkelerde
bulunan
tarafından,
doldurmamış
sosyal
kendilerine
edilmiştir.
güvenlik bütçesinden
zat
bulunanlarla
dul
ve
Bu
ödenen
koruma
ve
istisna,
köy
ücretleri
bekçilerinin
tutukevlerine
ait
239
çalışılan
günlük
günlere
yemek
ait
bir
bedelinin
yüksek Devlet memuruna ödenen en yüksek ödeme
işyurtlarında,
darülacezelerin
tutarından fazla ise aradaki fark ücret olarak atölyelerinde
çalışan
öğrencilere,
6.000.000 lirayı (12,00 TL)
vergiye tabi tutulur. Bu mukayesede gerek muhtelif
hükümlü ve tutuklulara ve acezelere
aşmaması ve buna ilişkin
sandıklardan
verilen ücretler gelir vergisinden istisna
ödemenin
zamanlarda yapılan ikramiye, tazminat ve toptan
edilmektedir.
ödemeler topluca dikkate alınır.).
çalışan diğer kimselerin ücretleri ile
ı) Asgari ücreti geçmemek kaydıyla; 5/6/1986
maddede
yemek
hizmetini
verme
sağlayan
mükelleflere
yapılması
gerek
aynı
sandıktan
muhtelif
Belirtilen
sayılan
atölyelerde
kimselerin
diğer
şarttır. Ödemenin bu tutarı
tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa yerlerdeki çalışmaları karşılığında elde
aşması halinde, aşan kısım ile
tabi çıraklara ödenen ücretler.
hizmet
i)
erbabına
yemek
ettikleri ücretleri ise istisna kapsamında
Hizmet erbabına işverenlerce yemek
bedeli olarak nakten yapılan
verilmek
ödemeler
ve
amaçla
işverenlerce işyerinde veya müştemilatında yemek
çiftçilerin
sağlanan
menfaatler
ücret
verilmeyen durumlarda, hizmet erbabına yemek
ücretlerinin
bu
suretiyle
sağlanan
menfaatler
veya
Gerçek
usulde
vergilendirilmeyen
yanında
çalışan
tamamı
işçilerin
tarımsal
olarak vergilendirilir.); (1)
verilmesini
9. (Değişik: 4/12/1985 -
sağlayan mükelleflere ödenen yemek bedellerinin,
gelir vergisinden istisna edilmektedir.
3239/42 md.) Genel olarak
çalışılan her bir gün için 12 Türk Lirasına kadar
Toprak
maden
olan kısmı.
madenlerde cevher üretimi ve bununla
fabrikalarda çalışan işçilere
j) Hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip
ilgili diğer bütün işlerde çalışanların
ve özel kanunlarına göre
gelmelerini
yalnızca
barındırılması
tarafından yapılan taşıma giderleri.
zamanlara
müstahdemlere
k) 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu ve
çalışmanın
konut tedariki ve bunların
20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununa
bulundurularak gelir vergisinden istisna
işletmelerinde
memurlarla
ve
gereken
teminen
sağlamak
yemek
verme
maksadıyla
hizmetini ekonominin desteklenmesi kapsamında
işverenler
altı
işletmesi
yeraltında
ait
ücretleri
yıpratıcılığı
halindeki
çalıştıkları
yeraltında
gözönünde
240
aydınlatılması, ısıtılması ve
göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının edilmektedir.
suyunun
tamamı ile 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın
Hizmetçilerin
Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki
durumunun
temini
sağlanan
suretiyle
menfaatler
ile
ücretleri
mükellefiyet
tespitindeki
güçlükler
mülkiyeti işverene ait brüt
Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanuna göre nedeniyle
alanı 100 m2'yi aşmayan
ödenen kıdem tazminatlarının hizmet erbabının
edilmektedir. Hizmetçi, özel fertler
konutların hizmet erbabına
yirmidört aylığını aşmayan miktarları (Hizmet ifa
tarafından evlerde, apartmanlarda ve
mesken
etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz.).
ticaret mahalli olmayan değişik yerlerde
suretiyle sağlanan menfaatler
1) Demirbaş olarak verilen giyim eşyası (resmi ve
orta hizmetçiliği, çocuk bakıcılığı ve
(Bu konutların 100 m2'yi
özel daire ve müesseselerce hizmet erbabına işin kapıcılık
aşması halinde, aşan kısma
icabı olarak verilen ve bunların işten ayrılmaları
çalıştırılanlardır.
isabet eden menfaat için bu
halinde geri alman giyim eşyası).
Uygulamada yaygın olarak, apartman
istisna hükmü uygulanmaz);
m) Özel kanunlara dayanarak verilen yemek ve
ve site yönetimi kat malikleri arasından
10. Hizmet erbabının toplu
hayvan yem bedelleri veya bu mahiyette yapılan
seçilmektedir. Bu kapsamda ortaya
olarak
ödemeler.
çıkan genel giderler malikler arasında
olarak
tahsisi
işyerlerine
gidip
hizmetlerde
ve
paylaşılmakta ve bu işi organize eden
maksadıyla
işverenler
fabrikalarda çalışan işçilere ve özel kanunlarına
yöneticilerin payına düşen kısım da bu
göre
yöneticilerin emeğinin karşılığı olarak
giderleri;
barındırılması
müstahdemlere
aydınlatılması,
konut
ısıtılması
işletmelerinde
özel
n)
taşıma
maden
gibi
istisna
sağlamak
yapılan
olarak
vergisinden
gelmelerini
tarafından
Genel
gelir
gereken
tedariki
ve
memurlarla
ve
suyunun
bunların
alınmamaktadır. Bu düzenlemeyle genel
temini yönetim
hissesine
giderlerinden
düşen
pay
yöneticinin
11. (Değişik : 28/6/2001 -
suretiyle sağlanan menfaatler ile mülkiyeti işverene
istisna
4697/2 md.) Kanunla kurulan
ait konutların hizmet erbabına mesken olarak edilmektedir. Dolayısıyla genel yönetim
tahsisi suretiyle sağlanan menfaatler (Tahsis edilen
giderlerinden yöneticinin payına düşen
241
sayılı
Sosyal
Sigortalar
konutun emsal kira bedelinin, 9/11/1983 tarihli ve
kısmı
aşan
miktar
ücret
olarak
adalet
ilkeleri
Kanununun geçici 20 nci
2946 sayılı Kamu Konutları Kanunu kapsamındaki değerlendirilecektir.
maddesinde
belirtilen
konutların aylık metrekare kira bedelinin tahsis
Eşitlik
sandıklar tarafından ödenen
edilen konutun metrekaresiyle çarpımı sonucu
gereğince Sosyal Sigortalar ve Genel
emekli, maluliyet, dul ve
bulunan tutan aşan kısmı için istisna uygulanmaz.).
Sağlık
yetim aylıkları (506 sayılı
o)Gelir
Sosyal Sigortalar Kanununun
çalışanların ücretleri.
kanunla kurulan emekli sandıkları, 506
geçici 20 nci maddesinde
ö) Subay, astsubay, erbaş ve erler ile ordu
sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun
belirtilen sandıklar tarafından
hizmetinde bulunan sivil makinistlere, uçuş, dalış
geçici 20 nci maddesinde belirtilen
ödenen aylıkların toplamı, en
gibi hizmetleri dolayısıyla verilen tazminatlar,
sandıklar ile yabancı ülkelerde bulunan
yüksek
memuruna
gündelikler, ikramiyeler, zamlar ile Türk Hava
sosyal güvenlik kurumlan tarafından,
ödenen en yüksek ödeme
Kurumu veya kanuni veya iş merkezi Türkiye’de
kendilerine
tutarından fazla ise aradaki
bulunan
fark ücret olarak vergiye tabi
görevlendirilen, hava aracının sevk ve idaresiyle
statüleri gereğince verilen emekli, dul,
tutulur.) (Genel, katma ve
görevli pilotlar ile uçuş esnasında uçak içinde
yetim ve evlilik ikramiyeleri veya iade
özel bütçelerden ödenen bu
hizmet veren yetkili sivil havacılık otoritesince
olunan
nevi aylıklar dahil);
sertifikalandırılmış personele; fiilen uçuş hizmeti,
doldurmamış
12. 3308 sayılı Çıraklık ve
denizaltına dalış yapanlara fiilen dalış hizmetleri
yetimlerine toptan ödenen tazminat ve
Meslekî
dolayısıyla yapılan aynı mahiyetteki ödemeler.
yardımlar vergiden istisna edilmektedir.
tâbi çırakların asgari ücreti
p) 5/6/2003 tarihli ve 4875 sayılı Doğrudan
Ancak, 506 sayılı Sosyal Sigortalar
aşmayan ücretleri.(1)
Yabancı Yatırımlar Kanunu uyarınca faaliyet Kanununun geçici 20 nci maddesinde
(Ek Bentler: 4/12/1985 -
gösteren ve ticari faaliyet ile iştigal etmeyen irtibat
Devlet
Eğitim Kanununa
vergisinden
muaf
müesseselerde
esnafın
uçuş
yanında kurulan
maksadıyla aylıkları
ve
sosyal
Sigortası
Sosyal
zat
Kanunu
uyarınca
Güvenlik
Kurumu,
aylığı
dışında,
mevduatı
bağlananlara
kanunları
ve
bulunanlarla
veya
sürelerini
dul
ve
belirtilen sandıklar tarafından ödenen
242
bürolarında çalışan hizmet erbabına, işverenin tazminat, yardım ve toptan ödemelerin
3239/42 md.)
13.
Yabancı
bulunan
sosyal
ülkelerde
Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden
en yüksek Devlet memuruna ödenen en
güvenlik
döviz olarak ödediği ücretler.
yüksek ödeme tutarından fazla olması
kurumları tarafından ödenen
(2)
Aşağıda yer alan gider karşılıkları gelir halinde
emekli, malüliyet, dul ve
vergisinden müstesnadır:
yetim aylıkları;
a)
aradaki
vergiye
fark
tabi
ücret
olarak
tutulacaktır.
Bu
10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah
mukayesede
9/4/2003-
Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya
sandıklardan
Yeniden
yolluk olarak yapılan ödemeler, Harcırah Kanunu
muhtelif zamanlarda yapılan ikramiye,
30/7/2003-
kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından
tazminat ve toptan ödemeler topluca
4962/5 md.) Kanunî ve iş
yönetim kurulu başkanı ve üyeleri, Türk Ticaret
dikkate alınacaktır.
merkezi
Türkiye'de
Kanununun 366 ncı maddesine göre oluşturulan
Mesleki bilginin gelişmesinde önemli
bulunmayan
dar
komite ve komisyon üyeleri ile tasfiye memurlarına
bir aşama olan staj çalışmalarının
mükellefiyete
tâbi
ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun
teşviki
işverenlerin yanında çalışan
olmasın her türlü sözleşmeli personel dâhil) verilen
Kanununa
hizmet erbabına, işverenin
gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatma
ücretlerin ay sınırlaması olmaksızın
Türkiye dışında elde ettiği
giderlerine
karşılık
asgari ücret kadar olan kısmı istisna
kazançları üzerinden döviz
gündelikler
aynı
olarak ödediği ücretler;
memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya
İşverenlerin
15. Yüz ve daha aşağı sayıda
Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini
vermek suretiyle sağladığı menfaatler
işçi çalıştıran işyerlerinde bir,
aşarsa aradaki fark ücret olarak vergiye tabi
sosyal
yüzden fazla işçi çalıştıran
tutulur.).
alınmaktadır.
işyerlerinde
b)
14.
(Mülga:
4842/37
md.;
düzenleme:
iki,
amatör
verilen
aylık
gündelikler
seviyesindeki
(Bu
Devlet
gerek
gerek
amacıyla,
tabi
muhtelif
aynı
sandıktan
Mesleki
çıraklara
Eğitim
ödenen
edilmektedir.
lerle
çalışanlarına
istisna
Yemek
yemek
kapsamına,
işyerinde
Sayım ve seçim işlerinde çalıştırılanlara hazırlanıyor veya dışarıdan alınmakla
243
sporcu çalıştıranların, her yıl
özel kanunlara göre yapılan ödemeler.
milli
(3)
müsabakalara
iştirak
birlikte,
işyeri
veya
eklentilerinde
Aşağıda yer alan sosyal amaçlı diğer veriliyorsa, kişi başına yemek maliyeti
ettiklerinin belgelenmesi ve
ödemeler gelir vergisinden müstesnadır:
bu amatör sporculara ödenen
a)
ücretler. (Asgari ücretin iki
hizmet erbabına ödenen çocuk zamlan.
katını aşmamak kaydıyla)
b)
ne olursa olsun istisna uygulanacaktır.
Devletçe verilen miktarı aşmamak üzere İşyeri veya eklentileri dışında yemek
münasebetiyle
belirli bir tutarla sınırlandırılmaktadır.
hizmet erbabına yapılan yardımlar (Bu istisna
Ayrıca bu istisna sadece fiilen çalışılan
hizmet erbabının iki aylığına veya buna tekabül
günler için geçerli olacaktır.
eden gündeliklerinin tutarına kadar olan yardım
Hizmet
24/12/1980 - 2361/18 md.)
kısmına uygulanır.).
işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak
Gider karşılığı olarak yapılan
c)
aşağıda yazılı ödemeler Gelir
başlatmama tazminatı dâhil) sebepleriyle verilen
yapılan taşıma giderleri ücretlilerin gelir
Vergisinden
tazminat ve yardımlar.
vergisi matrahına eklenmeyecektir.
edilmiştir.
ç) Vatan hizmetleri tertibinden bağlanan aylıklar ve
4857, 854 ve 5953 sayılı Kanunlara
1. (Değişik: 31/12/1981 -
ödenen mükâfatlar ile harp malullüğü zamları, harp
göre ödenen kıdem tazminatları gelir
Harcırah
malullerine ve şehit, dul ve yetimlerine bu sıfatları
vergisinden istisna edilmiştir. Ancak, bu
kurumlar
nedeniyle yapılan her türlü ödemeler (Bu hükmün
istisna 4857 ve 854 sayılı Kanunlara
veya
uygulanmasında özel kanunlarına göre kendilerine
göre ödenen kıdem tazminatlarında
yapılan
şehit sıfatı verilenlerle harp, isyan, eşkıya, kaçakçı
ödenen tutarın tamamına, 5953 sayılı
Gider karşılıklarında:
Madde
2574/5
24
–
(Değişik:
istisna
md.)
Kanununa
tabi
tarafından
harcırah
yolluk
olarak
Evlenme
ve
doğum
verilmesi halinde ise istisna günlük
Ölüm, engellilik, hastalık, işsizlik (işe maksadıyla
erbabının
toplu
işverenler
takip ve müsademesi, sanıkların ve mahkûmların Kanuna
2. (Değişik: 31/12/1982 -
takibi, manevra, talim ve tatbikat esnasında görev
tazminatlarında ise hizmet erbabının
Harcırah
başında veya görevden doğan sebeplerle ölenler
ücretinin
md.)
yirmidört
ödenen
tarafından
ödemeler;
2772/3
göre
olarak
aylık
kıdem
tutarına
244
Kanunu
kapsamı
dışında
şehit sayılır.).
kalan müesseseler tarafından
d)
idare
hayır
meclisi
başkanı
üyeleri
ile
tasfiye
memurlarına
ve
uygulanacaktır. Hizmet ifa edilmeksizin
Asker ailelerine yapılan yardımlarla
demeklerinin
ve
yardım
sandıklarının
ödenen ücretlerin ise tazminat sayılarak
gelir
vergisinden
istisna
tutulması
denetçilerine,
yardımları dâhil olmak üzere, muhtaç olanlara belli
mümkün değildir.
ve
bir süre için veya hayat kaydıyla yapılan yardımlar.
Hizmet erbabına resmi ve özel daire ve
hizmet erbabına (Harcırah
e)
Resmi ve özel müesseseler ve şahıslar
müesseselerce demirbaş olarak verilen
Kanununa tabi olsun olmasın
hesabına Türkiye’de tahsilde bulunan öğrenciye
giyim eşyaları gelir vergisinden istisna
her türlü sözleşmeli personel
iaşe, ibate ve tahsil gideri olarak ödenen paralar.
edilmiştir.
dahil) verilen gerçek yol
f)
Devlet tarafından öğrenci ve memurlara
uygulanabilmesi için giyim eşyasının
giderlerinin
ile
verilen tutan aşan kısımlar hariç, resmi ve özel
hizmet erbabına aynı olarak verilmesi,
yemek ve yatmak giderlerine
müesseseler ve şahıslar hesabına yurtdışında eğitim
demirbaş
karşılık verilen gündelikler
veya staj gören öğrenci ve memurlara gider
erbabının gördüğü işin gereği olarak
(Bu gündelikler aynı aylık
karşılığı olarak verilen paralar.
verilmesi ve hizmet erbabının işten
seviyesindeki
Devlet
g)
memurlarına
verilen
öğrencilere öğretim müesseseleri veya eğitim
gerekmektedir.
gündeliklerden fazla ise veya
masraflarını karşılayanlarca verilen paralar.
Özel kanunlara dayanılarak verilen
Devletçe
verilen
ğ) Tahsilde bulunanlar için yapılan giyim giderleri.
yemek ve hayvan yem bedelleri veya bu
yüksek
h)
gündeliklerin
tamamı
en
Staj
ve
uygulama!
Alanlar açısından nafakalar.
dolayısıyla, ayrılması
Bu
niteliği
halinde
istisnanın
taşıması,
geri
hizmet
alınması
mahiyetteki ödemeler istisna kapsamına
haddini aşarsa aradaki fark
ı) Spor yarışmalarına katılan amatör sporculara alınmaktadır. İstisna için temel şart
ücret olarak vergiye tabi
ödenen ödül ve ikramiyeler.
tutulur.)
i)
3. (Mülga: 26/12/1993 -
ödenen ücretler.
ödeme veya menfaat sağlanmasının bir
Spor yarışmalarını yöneten hakemlere kanuna dayanmasıdır.
Maden işletmelerinde ve fabrikalarda
245
j) İlim ve fenni, güzel sanatları, tarımı, hayvan
çalışan işçilere ve özel kanunlarına göre
Devlet
yetiştirilmesini ve memleket bakımından faydalı
barındırılması
Memurları Kanununa göre
olan diğer işleri teşvik amacıyla verilen ikramiyeler
müstahdemlere konut tedarik edilmesi
ödenen
ve ödüller.
ve bunların aydınlatılması, ısıtılması ve
3946/38 md.)
4.
657
sayılı
yakacak
yardımı
(memur, işçi ve Bağ-Kur
k) Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sigortalılara suyunun
emeklilerine
yapılan ödemeler ile yardım sandıkları tarafından menfaatlerin
avans
olarak
gereken
temini
memurlarla
suretiyle
sağlanan
tamamı
istisna
ödenenler dahil);
statüleri gereğince kendi üyelerine ölüm, engellilik, edilmektedir. Mülkiyeti işverene ait
5. Sayım işleriyle, seçim
hastalık, doğum, evlenme gibi sebeplerle yapılan olan konutların hizmet erbabına mesken
işlerinde çalıştırılanlara özel
yardımlar.
kanunlarına
göre
verilen
olarak
tahsisi
sağlanan
suretiyle
menfaatlerin yalnızca kamu konutlarına
zaruri gider karşılıkları.
uygulanan metrekare kira bedeli ile
Tazminat ve yardımlarda:
kıyaslanmak
kısmına ücret istisnası uygulanacaktır.
tazminat ve yardımlar Gelir
Kaybolmaya yüz tutan çeşitli meslek ve
Vergisinden müstesnadır:
zanaatların
1. Ölüm, engellilik, hastalık
ettirilmesi amacıyla gelir vergisinden
ve işsizlik sebepleriyle (işe
muaf
başlatmama tazminatı dahil)
ücretleri istisna edilmektedir.
verilen tazminat ve yapılan
Fiilen
yardımlar; (1)(2)
hizmetleri
2. Muhtaç olanlara belli bir
tazminatlar, gündelikler, ikramiyeler ve
süre için veya hayat kaydiyle
zamlar
suretiyle
öğretilmesi
esnafın
uçuş
ücret
yanında
ve
bulunacak
ve
çalışanların
denizaltına
karşılığında
istisnası
devam
dalış
verilen
kapsamına
246
yapılan
yardımlar
(Asker
alınmaktadır.
ailelerine yapılan yardımlarla
4875
hayır derneklerinin ve yardım
Yatırımlar Kanunu uyarınca Türkiye’de
sandıklarının
faaliyet gösteren ve ticari faaliyet ile
yardımları
sayılı
Doğrudan
mutlak olarak bu istisnaya
iştigal
girerler.);
çalışanlara işverenin Türkiye dışında
26/8/2001
irtibat
bürolarında
-
elde ettiği kazançları üzerinden ödenen
4657/3 md.) Kanunla kurulan
ücretler, ödemenin döviz cinsinden
olması halinde istisna edilmektedir.
sayılı
Sigortalar
İkinci fıkrada, hizmet erbabına gider
Kanununun geçici 20 nci
karşılığı olarak yapılan ve vergiden
maddesinde
istisna edilen ödemeler sayılmaktadır.
3.
(Değişik:
etmeyen
Yabancı
Sosyal
belirtilen
sandıklar
kendilerine
tarafından,
Kanununa
tabi
kurumlar
aylığı
tarafından hizmet erbabına harcırah ve
bağlananlara aylıkları dışında,
yol giderleri olarak yapılan ödemeler
kanunları
statüleri
gelir vergisinden istisna edilmektedir.
gereğince verilen emekli, dul,
Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan
yetim ve evlilik ikramiyeleri
müesseseler tarafından yönetim kurulu
veya iade olunan mevduatı ve
başkanı ve üyeleri ile Türk Ticaret
sürelerini
Kanununun 366 ncı maddesine göre
bulunanlarla
yetimlerine
zat
Harcırah
veya
doldurmamış
dul
toptan
ve
ödenen
oluşturulan
üyelerine,
komite
tasfiye
ve
komisyon
memurlarına
ve
247
tazminatlar (506 sayılı Sosyal
hizmet erbabına verilen gerçek yol
Sigortalar Kanununun geçici
giderlerinin tamamı ile yemek ve yatma
20 nci maddesinde belirtilen
giderleri karşılığı verilen gündelikler de
sandıklar tarafından ödenen
vergiden istisna edilmektedir.
tazminat, yardım ve toptan
Sayım
ödemeler en yüksek Devlet
görevlendirilen ve kamu hizmeti ifa
memuruna ödenen en yüksek
eden kimselere bu görevleri dolayısıyla
ödeme tutarından fazla ise
verilen
aradaki
fark
ücret
edilmektedir.
vergiye
tabi
tutulur.
olarak
Bu
ve
seçim
ücretler
vergiden
edilen
sandıklardan
ödemeler sayılmaktadır.
sandıktan
aynı
istisna
Üçüncü fıkrada gelir vergisinden istisna
mukayesede gerek muhtelif
gerek
işlerinde
sosyal
amaçlı
tazminat
ve
muhtelif
Hizmet erbabına ödenen çocuk zamları
zamanlarda yapılan ikramiye,
ile evlenme ve doğum münasebetiyle
tazminat ve toptan ödemeler
hizmet erbabına yapılan yardımlar gelir
topluca dikkate alınır.);
vergisinden istisna edilmektedir. Ancak,
4. Hizmet erbabına ödenen
çocuk zamları Devletçe verilen çocuk
çocuk zamları (Bu zamlar
zammı miktarıyla, evlenme ve doğum
Devletçe verilen miktarları
yardımları ise hizmet erbabının iki
aştığı
aylığı
takdirde,
fazlası
gündeliklerinin
vergiye tabi tutulur.);
5.
Evlenme
ve
veya
doğum
buna
tekabül
tutarına
kadar
eden
olan
yardım kısmı ile sınırlandırılmaktadır.
248
münasebetiyle
hizmet
Bu tutarları aşan zam ve yardımlar ücret
erbabına yapılan yardımlar
olarak vergiye tabi tutulacaktır.
(Bu istisna hizmet erbabının
Sosyal
iki
hastalık ve işe başlatmama tazminatları
aylığına
veya
buna
amaçlarla,
engellilik,
tekabül eden gündeliklerinin
dâhil
tutarına kadar olan yardım
tazminat
kısmına uygulanır.);
6. Sosyal sigorta kurumları
Vatan hizmetleri tertibinden bağlanan
tarafından
aylıklar ve ödenen mükâfatlar ile harp
sigortalılara
işsizlik
ölüm,
ve
dolayısıyla
verilen
yardımların
tamamı
yapılan ödemeler;
malullüğü zamları, harp malullerine ve
7. (Değişik: 17/10/1980 -
şehit, dul ve yetimlerine bu sıfatları
2320/2 md.) 1475 ve 854
nedeniyle yapılan her türlü ödemeler
sayılı
ücret istisnası kapsamına alınmaktadır.
ödenmesi
kanunlara
göre
gereken
kıdem
Ayrıca,
şehitlik
tabirine
açıklık
tazminatlarının tamamı ile
kazandırılmakta, böylece benzerlik arz
5953 sayılı Kanuna göre
eden
ödenen kıdem tazminatlarının
uygulanması bakımından yeknesaklık
hizmet erbabının 24 aylığını
sağlanmaktadır.
aşmayan miktarları (hizmet
Sosyal amaçlı ödemelerin yanı sıra
ifa
asker ailelerine yapılan yardımlarla
etmeksizin
ödenen
bu
çeşit
ödemelerde
ücretler tazminat sayılmaz.)
hayır
8.
sandıklarının yardımları dâhil olmak
Genel
olarak
derneklerinin
ve
istisna
yardım
249
nafakalar(Alanlar için);
üzere, herhangi bir sınırlama olmaksızın
9.
muhtaç olanlara yapılan yardımların
Yardım
sandıkları
tarafından statüleri gereğince
tamamı vergiden istisna edilmektedir.
kendi
ölüm,
engellilik, hastalık, doğum,
hesabına Türkiye’de tahsilde bulunan
evlenme
öğrencilere
üyelerine
gibi
sebeplerle
beslenme,
barınma
ve
yapılan yardımlar. (...) (2)(3)
öğrenim gideri olarak ödenen paralar
10. (Ek: 4/12/1985 - 3239/44
istisna edilmektedir.
md.)
Yabancı
bulunan
sosyal
ülkelerde
güvenlik
hesabına yabancı ülkelerde tahsilde
kurumları tarafından ödenen
bulunan
öğrencilere
emekli,
olarak
ödenen
dul,
yetim
ve
gider
karşılığı
paralar
istisna
evlenme ikramiyeleri veya
edilmektedir.
iade
Devlet tarafından öğrenci ve memurlara
olunan
Ancak,
istisna
tutan,
mevduat,sürelerini
verilen bu mahiyetteki ödemeleri aşan
doldurmamış
bulunanlarla,
kısım için uygulanmayacak olup, bu
dul ve yetimlerine toptan
ödemeler ücret olarak vergiye tabi
ödenen
tutulacaktır.
tazminat
ve
yardımlar.
Öğrencilere staj dolayısıyla öğretim
Vatan hizmetleri
müesseseleri veya öğrenim masraflarım
yardımlarında:
üstlenenler tarafından verilen paralar ile
Madde 26 – Aşağıdaki yazılı
öğrencilere yapılan giyim giderleri gelir
250
vatan hizmetleri yardımları
Gelir
Alınan
Vergisinden
nafakalar
vergiden
istisna
sporun
teşviki
müstesnadır.
edilmektedir.
1. Harb malüllüğü zamları ;
Ülkemizde
2. Harb malüllerine ve şehit,
amacıyla yarışmalara katılan amatör
dul ve yetimlerine verilen
sporculara verilecek ikramiye ve ödüller
tekel beyiyeleri;
ile
3.
Şehitlerin
yetimlerine
dul
şehit,
dul
sıfatiyle
yetimi
bilümum
hükmün
ve
hakemlere
ve
vergisinden
yapılan
ödemeler
(Bu
yarışmalarım
ödenen
yöneten
ücretler
istisna
gelir
edilmektedir.
Ülkemizin başta bilimsel ve kültürel
konularda
ilerlemesine
ve
tarımsal
hususi
yönden kalkınmasına katkı sağlamak
kanunlarına göre kendilerine
üzere yeni bir eser, buluş ya da
şehit sıfatı verilenlerle harb,
uygulama
isyan, eşkiya, kaçakçı takip
verilecek ikramiye ve ödüller vergiden
ve müsademesi, sanıkların ve
müstesna tutularak faaliyetlere ilave bir
mahkümların takibi,manevra,
destek ve teşvik sağlanmaktadır.
talim ve tatbikat esnasında
Son olarak, Sosyal Güvenlik Kurumu
görev başında veya görevden
tarafından
doğan sebeplerle ölenler şehit
ödemeler
sayılır.);
tarafından statüleri gereğince kendi
4.
tatbikında
spor
amatör
Vatan
hizmetleri
yöntemi
geliştirenlere
sigortalılara
ile
yardım
yapılan
sandıkları
üyelerine ölüm, engellilik, hastalık,
251
tertibinden bağlanan aylıklar
doğum, evlenme gibi sebeplerle yapılan
ile ödenen mükafatlar.
yardımlar
Teçhizat ve tayın
edilmektedir.
gelir
vergisinden
istisna
bedellerinde:
teçhizat ve tayın bedelleri
Gelir
Vergisinden
müstesnadır:
1. Özel kanunlara dayanarak
verilen yemek ve hayvan
yem
bedelleri
veya
bu
mahiyette yapılan ödemeler;
2. Demirbaş olarak verilen
giyim eşyası (Resmi ve özel
daire
ve
müesseselerce
hizmet erbabına işin icabı
olarak verilen ve bunların
işten ayrılmaları halinde geri
alınan giyim eşyası);
3. Tahsilde bulunanlar için
yapılan giyim giderleri.
Tahsil ve tatbikat
252
ödemelerinde:
–
Madde 28
tatbikat
Tahsil
giderleri
ve
karşılığı
olarak yapılan aşağıda yazılı
ödemeler Gelir Vergisinden
istisna edilmiştir:
1. Resmi ve özel müesseseler
ve şahıslar hesabına yabancı
memleketlerde tahsilde veya
stajda bulunan öğrenci ve
memurlara
gider
karşılığı
olarak verilen paralar (Özel
müesseseler
yapılan
tarafından
ödemeler,benzeri
Devlet
öğrenci
memurlarına
miktardan
ve
verilen
fazla
olduğu
takdirde, aradaki fark ücret
olarak vergiye tabi tutulur).
(Asli görev veya memuriyet
dolayısiyle alınan ücretler bu
istisnaya dahil değildir);
253
2. Resmi ve özel müesseseler
ve
şahıslar
hesabına
Türkiye'de tahsilde bulunan
öğrenciye iaşe,ibate ve tahsil
gideri olarak ödenen paralar;
3.
Öğrencilere
dolayısiyle
tatbikat
öğretim
müesseseleri
veya
tahsil
masraflarını deruhde edenler
tarafından verilen paralar.
Teşvik ikramiye ve
mükafatları:
Madde
–
Teşvik
verilen
aşağıda
29
gayesiyle
yazılı ikramiye ve mükafatlar
Gelir
Vergisinden
müstesnadır:
1.
İlim
ve
sanatları,
fenni,
tarımı,
güzel
hayvan
yetiştirilmesini ve memleket
bakımından
faydalı
olan
diğer işleri ve faaliyetleri
254
teşvik
maksadiyle
verilen
ikramiyeler ve mükafatlar;
(Değişik bentler 2, 3, 4 :
24/12/1980 - 2361/20 md.)
2. Subay,astsubay, erbaş ve
erlere ve Ordu hizmetinde
bulunan sivil makinistlere,
uçuş, dalış gibi hizmetleri
dolayısıyla
verilen
tazminatlar,
gündelikler,
ikramiyeler, zamlar ile Türk
Hava Kurumu veya kanuni
veya iş merkezi Türkiye’de
bulunan müesseselerde uçuş
maksadıyla
hava
görevlendirilen,
aracının
sevk
ve
idaresiyle görevli pilotlar ile
uçuş esnasında uçak içinde
hizmet veren yetkili sivil
havacılık
otoritesince
sertifikalandırılmış
personele;
fiilen
uçuş
255
hizmeti,
denizaltına
dalış
fiilen
dalış
yapanlara
hizmetleri dolayısıyla yapılan
aynı mahiyetteki ödemeler;
3. Spor yarışmalarına katılan
amatör
sporculara
ödenen
ödül ve ikramiyeler;
4. Spor yarışmalarını yöneten
hakemlere ödenen ücretler.
Sergi ve panayır istisnası:
Madde
–
30
Dar
mükellefiyete tabi olanların:
1. Hükümetin müsaadesiyle
açılan sergi ve panayırlarda
yaptıkları ticari faaliyetlerden
elde
ettikleri
kazançlar
(Türkiye'de başkaca iş yeri
veya
daimi
temsilcileri
bulunmamak şartiyle);
2. Bu sergi ve panayırlarda
yaptıkları
serbest
meslek
faaliyetlerinden elde ettikleri
256
kazançlar; Gelir Vergisinden
müstesnadır.
Asgarî geçim indirimi
Madde
–
32
Ücretlerde vergi indirimi
(Mülga:
MADDE
36-
(1)
Ücretin
MADDE
gerçek
36-
Gelir
vergisi
usulde uygulamasında, bireyin veya ailenin
4/12/1985 - 3239/138 md.;
vergilendirilmesinde aşağıda belirtilen indirim asgari geçim düzeyini sağlayacak gelir
Yeniden
uygulanır:
düzenleme:
Ücretlerde özel indirim; ücretin elde
tutarının vergiden müstesna tutulması
dünyada yaygın olarak kullanılan bir
28/3/2007-5615/2 md.)
a)
Ücretin
usûlde
edildiği takvim yılı başında geçerli olan asgari yöntemdir.
asgarî
ücretin yıllık tutarının; mükellefin kendisi için
Bu müessese, bir kimsenin vergi ödeme
geçim indirimi uygulanır.
%50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan
gücünün, o kimsenin asgari geçimini
Asgarî
indirimi;
eşi için %10’u, çocukların her biri için ayrı ayrı
sağlayacak
ücretin elde edildiği takvim
olmak üzere ilk iki çocuk için %7,5’i, üçüncü
oluşabileceği düşüncesinden hareketle
yılı başında geçerli olan ve
çocuk için %10’udur. Gelirin kısmî döneme ait ve
sanayi kesiminde çalışan 16
olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak
sağlama amacına yönelik olarak ortaya
suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları
çıkmıştır.
uygulanan
ücretin
esas alınır. Özel indirim, bu fıkraya göre belirlenen
Maddeyle,
tutarının;
tutar ile 77 nci maddenin birinci fıkrasındaki
paralel
mükellefin kendisi için %
tarifenin birinci gelir dilimine uygulanan oranın
vergilendirilen ücretlilerin ödeyecekleri
50’si, çalışmayan ve herhangi
çarpılmasıyla bulunan tutarın, hesaplanan vergiden
gelir
bir geliri olmayan eşi için %
mahsup edilmesi suretiyle uygulanır. Mahsup
ücretlerde özel
10’u, çocukların her biri için
edilecek kısmın fazla olması halinde iade yapılmaz.
getirilmekte ve bu indirimin usul ve
gerçek
yıllık
geçim
asgarî
brüt
gelirlerinden
vergilendirmede
dünya
olarak,
vergisi
sonra
sosyal
adaleti
uygulamalarına
gerçek
usulde
tutarının
tespitinde
indirim
uygulaması
257
ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki
b)
çocuk için % 7,5 diğer
gelirin elde edildiği tarihteki medenî hali ve aile
İndirim
çocuklar
5’idir.
durumu esas alınır. İndirim, yukarıdaki oranlara
vergilendirilen
Gelirin kısmî döneme ait
göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla, ücret
durumları dikkate alınarak tanınmakta
olması halinde, ay kesirleri
geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayrı
ve indirim tutarının belirlenmesinde
tam ay sayılmak suretiyle bu
ayrı, çocuklar için ise eşlerden yalnızca birisinin
asgari ücret baz alınmaktadır.
süreye isabet eden indirim
gelirine uygulanır. Boşananlar için indirim tutarının
Özel indirim, mükellefin kendisi için
tutarları esas alınır. Asgarî
hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı
asgari ücretin %50’si, çalışmayan ve
geçim indirimi, bu fıkraya
dikkate alınır.
herhangi bir geliri olmayan eş için
göre belirlenen tutar ile 103
c)
Özel indirim, bu Kanun veya diğer
%10’u, ilk iki çocuk için ayrı ayrı
üncü maddedeki gelir vergisi
kanunlarda yer alan, teşvik amaçlı her türlü diğer
uygulanmak üzere %7,5’i ve üçüncü
tarifesinin
indirim ve istisnadan önce uygulanır.
çocuk
dilimine uygulanan oranın
ç) Bakanlar Kurulu, indirim konusu yapılacak
uygulanacaktır.
çarpılmasıyla
toplam
için
%
birinci
gelir
bulunan
İndirim tutarının tespitinde mükellefin,
tutarın
asgari
ücretin
yıllık
esasları düzenlenmektedir.
hakkı,
gerçek
usulde
ücretlilere
medenî
için
%10’u
olarak
tutarını Özel indirim, mükellefin kendisi, eş ve
tutarın, hesaplanan vergiden
aşmaması şartıyla (a) bendinde belirtilen özel çocukları
mahsup
indirim oranlarını artırmaya veya kanuni oranına
tutarları
uygulanır. Mahsup edilecek
kadar indirmeye yetkilidir.
tarifesinin
kısmın fazla olması halinde
Özel indirimin uygulama dönemleri ve mahsup uygulanan oranın çarpılmasıyla bulunan
iade yapılmaz.
şekli ile diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar miktarın hesaplanan vergiden mahsup
İndirimin
"çocuk"
edilmesi
suretiyle
uygulamasında
tabiri,
mükellefle
birlikte oturan veya mükellef
Maliye Bakanlığınca belirlenir.
(2)
Yüz ve daha az sayıda işçi çalıştıran
işyerlerinde en fazla iki, yüzden fazla işçi çalıştıran
için
hesaplanan
toplamı
edilmesi
ile
birinci
suretiyle
gelir
gelir
indirim
vergisi
dilimine
uygulanacaktır.
Mahsup edilecek tutarın ücret üzerinden
hesaplanan
vergiden
fazla
olması
258
tarafından bakılan (nafaka
işyerlerinde en fazla dört amatör sporcu için
halinde,
verilenler, evlat edinilenler
uygulanmak üzere, her yıl ulusal yarışmalara iştirak
dolayısıyla vergi iadesi yapılması söz
ile
babasını
ettiklerinin belgelenmesi şartıyla amatör sporcu
konusu olmayacaktır. Özel indirimin
torunlardan
çalıştıranların, bu sporculara ödedikleri ücretlerin
sağladığı
mükellefle birlikte oturanlar
asgari ücretin iki katını aşmayan kısmının, 77 nci
seviyesi ne olursa olsun, medenî hali ve
maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin birinci gelir aile
dilimine uygulanan oran ile çarpılmasıyla bulunan
mükellefler aynı ölçüde yararlanacaktır.
tutar,
Özel
vergiden mahsup edilir. Mahsup edilecek kısmın
mükellefin gelirin elde edildiği tarihteki
fazla olması halinde iade yapılmaz.
medenî hali ve aile durumu esas
ana
veya
kaybetmiş
bunların
ücreti
üzerinden
hesaplanan
özel
vergi
indirim
avantajından,
durumları
indirim
uygulaması
aynı
ücret
olan
tutarının
tüm
tespitinde
İndirim tutarının tespitinde
alınacaktır. Yıl içinde mükellef lehine
mükellefin,
meydana
gelirin
elde
gelecek
değişiklikler
bu
edildiği tarihteki medenî hali
tarihten itibaren dikkate alınacaktır.
ve aile durumu esas alınır.
İndirim, gelir elde eden aile fertlerinden
İndirim, yukarıdaki oranlara
her biri için ayrı ayrı olmak üzere,
göre
çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin
hesaplanan
aşmamak
geliri
tutarları
kaydıyla,
elde
eden
ücret
aile
gelirine
uygulanacak;
indirim tutarının hesabında, nafakasını
fertlerinden her biri için ayrı
sağladıkları
ayrı, çocuklar için eşlerden
alınacaktır.
yalnızca
Maddeyle,
birisinin
gelirine
uygulanır. Boşananlar için
boşananlarda
çocuk
özel
sayısı
indirim
dikkate
tutarlarını;
ücretlinin kendisi, eş ya da çocuklar için
259
indirim tutarının hesabında,
uygulanacak oranları ayrı ayrı ya da
nafakasını sağladıkları çocuk
topluca artırma veya kanuni oranına
sayısı dikkate alınır.
kadar indirme konusunda Bakanlar
(Ek fıkra: 16/6/2009-5904/2
Kuruluna yetki verilmektedir. Artırılan
Ücretlerin
oranlar üzerinden hesaplanan indirim
md.)
asgari
tutarları toplamı asgari ücretin yıllık
tutarım aşamayacaktır. Ayrıca, özel
sonra, varsa teşvik amaçlı
indirim uygulama dönemleri ve mahsup
diğer indirim ve istisnalar
şekli ile diğer hususlara ilişkin usul ve
dikkate alınır.
Kurulu,
indirim
yapılacak
toplam
Ücretlerin herhangi bir şekilde indirim
tutarın asgarî ücretin yıllık
veya istisna uygulamasına konu olması
brüt
aşmaması
halinde özel indirim bu istisna ve
fıkrada
indirimlerden önce uygulanacaktır. Bu
geçim
suretle, her ne şekilde olursa olsun
Bakanlar
konusu
tutarını
şartıyla
ikinci
belirtilen
asgarî
indirimi oranlarını artırmaya
herhangi
veya kanunî oranına kadar
uygulamasının ücretlilerin özel indirim
hakkını ortadan kaldırmasının önüne
Asgarî
geçilmesi amaçlanmaktadır.
geçim
uygulama
mahsup
indiriminin
dönemleri
şekli
ile
bir
indirim
veya
istisna
ve
İkinci fıkrada, profesyonel sporcuların
diğer
gelir ve olanaklarına sahip olmayan
260
ilişkin
hususlara
usûl
ve
amatör
sporcuların
desteklenmesi
amacıyla bunların ücretleri üzerindeki
belirlenir.
gelir vergisi yükü azaltılmaktadır.
Birinci
fıkrada
Gayrimenkul sermaye
Gayrimenkul sermaye iradının tarifi
MADDE
iradının tarifi:
MADDE 37- (1) Aşağıda yazılı mal ve hakların
gayrimenkul sermaye iradının tanımı
sahipleri, mutasarrıfları, zilyedleri, irtifak ve intifa
yapılmakta, maddede sayılan mal ve
mal ve hakların sahipleri,
hakkı sahipleri, kiracıları veya diğer kullanıcıları
hakların başkalarına kiralanması veya
mutasarrıfları,
tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar
kullandırılması karşılığında elde edilen
gayrimenkul sermaye iradıdır:
gelirin
irtifak
ve
sahipleri
zilyedleri,
intifa
veya
hakkı
kiracıları
tarafından
a)
Döşeli olarak kiraya verilenlerde döşeme
37-
gayrimenkul
sermaye
iradı
sayılacağı hükme bağlanmaktadır.
kiraya
için alman kira bedelleri dâhil olmak üzere bina ile
Maddede belirtilen mal ve hakların
edilen
arazi, kaynak ve maden suları, madenler, taş
sahipleri, bunları tasarruf edenler, elinde
iratlar gayrimenkul sermaye
ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri, tuzlalar, tuğla
bulunduranlar, yararlananlar ve fiilen
iradıdır:
ve kiremit harmanlan ile bunların bütünleyici
hâkimiyet kuranlar, mallar ve haklar
1. Arazi, bina (Döşeli olarak
parçaları ve eklentileri.
üzerinde
kiraya verilenlerde döşeme
b)
Voli mahalleri ve dalyanlar.
yetkisi bulunanlar ile bunların kiracıları
için alınan kira bedelleri
c)
Taşınmazların ayrı olarak kiraya verilen,
veya
dahildir.),
bütünleyici parçaları ve eklentileri ile bilumum
kiraya verilmesi karşılığında elde edilen
menba suları, madenler, taş
tesisatı, demirbaş eşyası ve döşemeleri.
gelirler
ocakları,
ç) Taşınmaz olarak tescil edilen haklar.
verilmesinden
istihsal
elde
maden
kum
yerleri,
suları,
ve
tuğla
çakıl
ve
d)
Her türlü arama, işletme ve imtiyaz
kullanma
diğer
ve
kullanıcıları
gayrimenkul
yararlanma
tarafından
sermaye
iradı
İkinci fıkrada, tüccarlara ait olsa dahi,
261
kiremit harmanları, tuzlalar
haklan ve ruhsatları, alametifarika, marka, ticaret
işletmeye dâhil bulunmayan taşınmazlar
ve
unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan
ile haklar hakkında madde hükümlerinin
ile ses kayıtlan, fikir ve sanat eseri niteliği
uygulanacağı öngörülmektedir.
bulunsun ya da bulunmasın 5/12/1951 tarihli ve
Üçüncü
fıkrada,
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 5
hizmet
karşılığı
bunların
mütemmim
cüzileri ve teferruatı;
2.
Voli
mahalleri
ve
dalyanlar;
3.
Gayrimenkullerin,
ayrı
inci maddesinde belirtilen sinema eserleri, sanayi, paylar
ile
vakfın
gelirinden
olmaksızın
alman
faaliyete
bilfiil
zirai
ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir
katılmaksızın sadece üründen pay alan
ve
tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir
arazi
bilümum
imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya
gayrimenkul sermaye iradı sayılacağı
tesisatı, demirbaş eşyası ve
kullanma imtiyazı gibi haklar (Bu hakların
öngörülmektedir.
döşemeleri;
kullanılması için gerekli malzeme ve teçhizat için
Dördüncü fıkrada, bir taşınmaz üzerinde
4. Gayrimenkul olarak tescil
alman bedeller de gayrimenkul sermaye iradı
başka bir taşınmaz veya üçüncü kişiler
edilen haklar;
sayılır.).
lehine süreli veya süresiz irtifak veya
5. (Değişik: 4/12/1985 -
e)
3239/55 md.) Arama, işletme
kanuni mirasçıları dışındaki kimseler tarafından sayılacağı belirtilmektedir.
ve
kiraya verilen patentler ve telif hakları.
olarak
kiraya
mütemmim
verilen,
cüzileri
teferruatı
ile
imtiyaz
hakları
ve
Mucitleri veya müellifleri ile bunların
ruhsatları, ihtira beratı (İhtira
f)
beratının
tonilatolarına bakılmaksızın gemi ve gemi payları.
mucitleri
veya
Motorlu
olup
olmadıklarına
g)
kiralanmasından
doğan
boşaltma araçları, her türlü motorlu araç, makine ve
meslek
tesisat ile bunların eklentileri (bunlara ait hat ve
serbest
kazancıdır.), alameti farika,
gelirlerinin
intifa hakkı tesis edilmesinin kiralama
ve
kanuni mirasçıları tarafından
kazançlar,
sahiplerinin
Motorlu taşıma, çekme, yükleme ve
plakalar ile işletme haklan dâhil).
262
marka, ticaret unvanı, her
ğ) Her türlü elektronik ortam veya alan adlan.
türlü teknik resim, desen,
(2)
model, plan ile sinema ve
bulunmayan taşınmazlar ile haklar hakkında bu
televizyon filmleri, ses ve
madde hükümleri uygulanır.
görüntü bantları, sanayi ve
(3)
ticaret ve bilim alanlarında
olmaksızın alman paylar ile zirai faaliyete bilfiil
elde edilmiş bir tecrübeye ait
katılmaksızın sadece üründen pay alan arazi
bilgilerle gizli bir formül
sahiplerinin gelirleri gayrimenkul sermaye iradı
veya
bir
imalat
usulü
Tüccarlara ait olsa dahi, işletmeye dâhil
Vakfın
gelirinden
hizmet
karşılığı
sayılır.
üzerindeki kullanma hakkı
Bir taşınmaz üzerinde başka bir taşınmaz veya
veya kullanma imtiyazı gibi
üçüncü kişiler lehine süreli veya süresiz irtifak veya
haklar
intifa hakkı tesis edilmesi kiralama sayılır
(Bu
kullanılması
için
hakların
gerekli
malzeme ve teçhizat bedelleri
de gayrimenkul sermaye iradı
sayılır.);
6. (Değişik: 19/2/1963 202/35 md.) Telif hakları
(Bu hakların, müellifleri veya
bunların kanuni mirasçıları
tarafından
doğan
kiralanmasından
kazançlar,
serbest
263
meslek kazancıdır.);
7. (Değişik: 19/2/1963 202/35 md.) Gemi ve gemi
payları
(Motorlu
olup
olmadıklarına
ve
tonilatolarına bakılmaz) ile
bilümum motorlu tahmil ve
tahliye vasıtaları;
8. (Değişik: 4/12/1985 3239/55 md.) Motorlu nakil
ve cer vasıtaları, her türlü
motorlu
araç, makine
ve
tesisat ile bunların eklentileri.
(Değişik:
4/12/1985
-
3239/55 md.) Yukarıda yazılı
mallar ve haklar ticari veya
zirai
bir
işletmeye
dahil
bulunduğu takdirde bunların
iratları
ticari
veya
zirai
kazancın tespitine müteallik
hükümlere göre hesaplanır.
(Değişik:
4/12/1985
-
264
3239/55 md.) Tüccarlara ait
olsa dahi, işletmeye dahil
bulunmayan
gayrimenkullerle
hakkında
bu
haklar
bölümdeki
hükümler uygulanır.
(Değişik:
24/12/1980
2361/49
md.)
-
Vakfın
gelirinden hizmet karşılığı
olmayarak alnan hisseler ile
zirai faaliyete bilfiil iştirak
etmeksizin sadece üründen
pay alan arazi sahiplerinin
gelirleri
bu
kanunun
uygulanmasında gayrimenkul
sermaye iradı addolunur.
Safi irat:
Gayrisafi hasılat ve safi irat
MADDE 38- Maddede, gayrimenkul
Madde 71 – Gayrimenkul
MADDE 38- (1) Gayrimenkul sermaye iratlarında,
sermaye iratlarında gayrisafi hasılat
sermaye iradından safi irat,
gayrisafi hasılat, 37 nci maddede yazılı mal ve
tutarının nelerden oluşacağı ve safı
gayrisafi
iradın
hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde
iradın
sağlanması ve idamesi için
o yıla veya geçmiş yıllara ait olarak nakden veya
düzenlenmektedir.
hasılattan
nasıl
hesaplanacağı
265
yapılan giderler indirildikten
aynen tahsil edilen kira bedellerinin tutarıdır.
sonra kalan müspet farktır.
(2)
Gelecek yıllara ait olup peşin tahsil
maddesindeki mal ve hakların kiraya
Gayrisafi hasılat:
olunan bedeller, ilgili bulundukları yılların hasılatı
verilmesi sonucunda, içinde bulunulan
Madde 72 – Gayrimenkul
sayılır. Şu kadar ki, ölüm ve ülkeyi terk hallerinde,
yıla ya da geçmiş yıllara ilişkin kira
sermaye iratlarında, gayrisafi
mükellefiyetin kalktığı tarihi takip eden zamanlara
bedellerinin nakden veya aynen tahsil
hasılat,
70 inci maddede
ait olmak üzere peşin tahsil olunan bedeller,
edilen
yazılı mal ve hakların kiraya
mükellefiyetin kalktığı dönemin hasılatı addolunur.
tahsilâtın gerçekleştiği takvim yılının
verilmesinden bir takvim yılı
(3)
Ayın olarak tahsil edilen bedeller, Vergi
gayrisafi hasılat tutarını oluşturacağı
içinde o yıla veya geçmiş
Usul Kanunu hükümlerine göre emsal bedeliyle
belirtilmektedir.
yıllara ait olarak nakten veya
paraya
taşınmazı
İkinci fıkrada, gelecek yıllarda tahsil
aynen
genişletecek veya iktisadi değerini devamlı olarak
edilmesi gereken kira bedelinin, içinde
bedellerinin tutarıdır.
artıracak şekilde taşınmaza ilave edilen kıymetler,
bulunulan yılda peşin tahsil edilmiş
Ayın olarak tahsil edilen
kullanım süresinin bitiminde bedelsiz olarak mal
olması halinde, ilgili yılların gayrisafı
kiralar, Vergi Usul Kanunu
ve hakları kullandırana devrolunduğu takdirde,
hasılat tutan olarak dikkate alınacağı
hükümlerine
anılan kıymetler de kiralayan bakımından bu
öngörülmektedir. Ancak, mükellefiyetin
bedeli ile paraya çevrilir.
tarihte aynen tahsil olunmuş sayılır. Söz konusu
sona ermesi anlamına gelen ölüm
Kiracı
kıymetlerin emsal bedelinden düşük değerle devri
halinde veya ülkeyi terk durumunda,
halinde, aradaki fark irada eklenir.
mükellefiyetin
tahsil
edilen
göre
emsal
tarafından
gayrimenkulü
veya
kira
genişletecek
Kiracı
tarafından
fıkrada,
Kanunun
kısımlarının
37
nci
toplamının,
sona
erdiği
tarihten
dönemlere
ilişkin
olarak
değerini
(4)
Gayrimenkul sermaye iradı sahibi için;
sonraki
artıracak
a)
Bilgilerine
kamu
mükellefiyet döneminde peşin tahsil
şekilde gayrimenkule ilave
kuramlarına, icra dairelerine, bankalara, noterlere
edilmiş olan bedeller, mükellefiyetin
edilen
ya da posta idaresine gayrimenkul sermaye iradı
sona erdiği dönemin hasılatı olarak
devamlı
iktisadi
çevrilir.
Birinci
suretle
kıymetler,
kira
girmesi
kaydıyla,
266
müddetinin
hitamında
sahibi adına veya hesabına para yatırılması,
bedelsiz (Kıymetlerin emsal
b)
Kira olarak doğan alacağın kiracısına
Üçüncü fıkrada, ayın olarak tahsil
bedelinden
değerle
olan borcu ile takası veya başka bir şahsa ivazsız
edilen bedellerin Vergi Usul Kanununda
devri halinde, aradaki fark
ya da tahsil şartı aranmaksızın ivazlı olarak temliki,
yer alan emsal bedel üzerinden paraya
bedelsiz devir sayılır.) olarak
tahsil hükmündedir.
çevrileceği hüküm altına alınmaktadır.
kiralayana
(5)
düşük
devrolunduğu
Yabancı parayla yapılan ödemeler,
Bunun
yanında
kiracı
tarafından
takdirde, mezkür kıymetler
taşınmazı genişletecek veya taşınmazın
kiralıyan
ödeme günü için tespit edilen döviz alış kura
iktisadi
tarihte aynen tahsil olunmuş
üzerinden Türk parasına çevrilir.
artıracak şekilde taşınmaza ilave edilen
addolunur.
Safi irat, gayrisafi hasılattan iradın sağlanması ve kıymetlerin,
Gelecek yıllara ait olup peşin
devam ettirilmesi için yapılan giderler indirildikten bitiminde bedelsiz olarak mal ve haklan
tahsil olunan kiralar, ilgili
sonra kalan olumlu farktır.
bakımından,
bu
değerini
devamlı
kullanım
olarak
süresinin
kullandırana yani mal ve hak sahibi
bulundukları yılların hasılatı
kişiye
devrolunması
sayılır. Şu kadar ki, ölüm ve
konusu
kıymetler
memleketi
bakımından devir tarihi itibarıyla aynen
terk
hallerinde
de
kiralayan
tahsil
takibeden
ait
anılan kıymetlerin emsal bedelinden
tahsil
daha düşük bir değerle devri halinde ise
olunan kiralar, mükellefiyetin
aradaki farkın gayrimenkul sermaye
kalktığı
iradına eklenmesi öngörülmektedir.
olmak üzere peşin
dönemin
hasılatı
hasılat
söz
mükellefiyetin kalktığı tarihi
zamanlara
olunmuş
halinde,
sayılmakta,
addolunur.
Dördüncü fıkrada, gayrimenkul sermaye
Gayrimenkul iradı sahipleri
iradı elde edenin bilgi sahibi olması
267
için,
1.
şartıyla irat sahibi adına veya hesabına
Ittıla
hasıl
etmeleri
kamu kurumlarına, icra dairelerine,
kaydiyle, namlarına, kamu
bankalara,
müessesesine, icra dairesine,
idaresine yatırılan paralar ile kiracısına
bankaya, notere veya postaya
olan borcu ile takası veya başka bir
para yatırılması;
şahsa bedelsiz
2. Kira olarak doğan alacağın
aranmaksızın
başka
kiralamaya konu mal ve haklara ilişkin
bir
(Temlikin
şahsa
temliki
ivazlı
olup
kira
noterlere
bedelli
alacakları,
devri
tahsil
gayrimenkul
temliklerde ivazın tahsil şartı
aranmaz.)
Beşinci
kiracısına
da
posta
ya da tahsil
olmadığına bakılmaz. İvazlı
veya
ya
sermaye
fıkrada,
iradı
yabancı
şartı
yapılan
edilmiş
olarak
parasıyla
olan borcu ile takası; tahsil
yapılan ödemelerin Türkiye Cumhuriyet
hükmündedir.
Merkez Bankası tarafından ödeme günü
Yabancı
yapılan
için tespit edilen döviz alış kuru
ödemeler, ödeme gününün
üzerinden Türk parasına çevrileceği
borsa
borsada
öngörülmektedir.
Maliye
Altıncı fıkrada, gayrimenkul sermaye
Bakanlığınca tesbit edilecek
iratlarında safi irat, gayrisafi hasılattan
kur üzerinden Türk Parasına
iradın sağlanması ve devam ettirilmesi
çevrilir.
için yapılan giderlerin indirilmesinden
rayici
parasiyle
rayici
ile,
yoksa
sonra
oluşan
olumlu
fark
olarak
268
tanımlanmaktadır.
Emsal kira bedeli esası:
Gayrimenkul
Madde 73 – (Değişik birinci
indirilecek giderler
sermaye iradının safı tutarının tespitinde
fıkra: 4/12/1985 - 3239/56
MADDE 39- (1) Safi iradın bulunması için, 40 ıncı
indirilecek
md.) Kiraya verilen mal ve
maddeye göre istisna edilen gayrisafi hasılata
düzenlemelere yer verilmektedir.
hakların kira bedelleri emsal
isabet
Birinci fıkrada, gayrimenkul sermaye
kira
olamaz.
edenler
sermaye
hariç
iradının
olmak
üzere
bedelinden
düşük
hasılattan aşağıdaki giderler indirilir:
Bedelsiz
olarak
a)
başkalarının
intifaına
Kiraya
veren
tespitinde MADDE 39- Maddede, gayrimenkul
tarafından
gayrisafi
iradı
giderlere
mükelleflerinin,
ilişkin
konut
kira
ödenen istisnasına isabet eden kısım hariç
aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri.
olmak
üzere
gerçek
bırakılan mal ve hakların
b)
Taşınmazın durumuna uygun olmak
gayrisafi
emsal kira bedeli, bu mal ve
kaydıyla; kiraya verilen malların idaresi için
suretiyle
hakların kirası sayılır. Bina
yapılan giderler.
hesaplayacakları belirtilmektedir.
ve arazide emsal kira bedeli,
c)
yetkili özel mercilerce veya
sigorta giderleri.
özelliği bulunmamak şartıyla taşınmaz
mahkemelerce takdir veya
ç) Kiraya verilen mal ve haklar için ödenen vergi,
sahibinin kiraya verdiği taşınmazı için
tespit
harç ve şerefiyeler ile kiraya verenler tarafından
yaptığı onarım giderleri ile taşınmazın
suretle takdir veya tespit
ödenmiş
eskiyen, bozulan, kırılan taraflarının
edilmiş kira mevcut değilse
harcamalara katılma payı.
Vergi Usul Kanununa göre
d)
edilmiş
kirası,
bu
hasılatlarından
giderlerini,
safi
indirmek
irat
tutarını
Kiraya verilen mal ve haklara ilişkin Taşınmazın iktisadi değerini artırıcı
olmak
şartıyla
belediyelere
ödenen
düzeltilmesi
ve
yenilenmesi,
boya,
Mal ve hakların kiralanması için ödenen badana ve benzeri için yapılan normal
269
belirlenen vergi değerinin %
komisyonlar.
5'idir. Diğer mal ve haklarda
e)
taşınmazın iktisadi değerini artırıcı niteliği olan ısı
Ayrıca, taşınmaz
hakların maliyet bedelinin,
yalıtımı ve enerji tasarrufu sağlamaya yönelik
taşınmazın iktisadi değerini artıracak
bu bedel bilinmiyorsa, Vergi
harcamalar (Bu harcamalar bir takvim yılı içinde
nitelikte yapılan ısı yalıtımı ve enerji
Usul Kanununun servetlerin
Vergi Usul Kanununun 313 üncü maddesinde
tasarrufu
değerlenmesi
belirlenen tutarı aşıyor ise maliyet olarak dikkate
harcamaların
hükümlerine göre belli edilen
alınabilir.).
indirilebileceği; bu harcamaların bir
değerlerinin % 10'udur.
f)
Aşağıda yazılı hallerde emsal
ve idame giderleri.
kira bedeli esası uygulanmaz:
g)
Kiraya verenin yaptığı onarım giderleri
belirlenen tutarı aşması halinde maliyet
1.
(Taşınmazın iktisadi değerini artıracak surette
olarak dikkate alınabileceği hükme
tevsii, tadili veya bunlara ilaveler yapılması için
bağlanmaktadır.
katlanılan giderler onarım gideri sayılmaz.).
Kiraya
bedelsiz olarak başkalarının
ğ) Kiraladıkları mal ve haklan kiraya verenlerin
alınması, inşa edilmesi ve genişletilmesi
ikametine bırakılması;
ödedikleri kiralar ve diğer gerçek giderler.
gibi sebeplerle alman ve bina için
2. (Değişik: 4/12/1985 -
h)
Kiraya verilen mal ve haklarla ilgili
harcanan borçlara ilişkin finansman
3239/56 md.) Binaların mal
olarak sözleşmeye, kanuna veya ilama dayanılarak
giderlerinin, alınan borçların tamamının
sahiplerinin usul, füru veya
ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar.
bu amaçla harcanması koşuluyla gayri
kardeşlerinin ikametine tahsis
ı) Kiraya verilen mal ve haklar ile bunlarla birlikte
safı
edilmesi (Usul, füru veya
kiralanan demirbaş eşya için ayrılan amortismanlar
öngörülmektedir.
kardeşlerden
(Amortismana tabi değer, biliniyorsa maliyet
Ayrıca, sahip olduğu taşınmazı konut
hakkındaki
Boş
kalan
gayrimenkullerin
muhafazaları
maksadiyle
herbirinin
Kiraya veren tarafından yapılan ve
onarım giderlerinin safı iradın tespitinde
dikkate
Kiraya verilen mal ve haklara ait bakım takvim
alınacağı
sahibi
tarafından,
sağlamaya
yönelik
gider
olarak
yılı
Kanununun
öngörülmektedir.
içinde
313
verilen
hasılattan
Vergi
üncü
Usul
maddesinde
taşınmazın
satın
indirilebileceği
270
ikametine birden fazla konut
bedeli, bilinmiyorsa, bina ve arazi için vergi değeri,
olarak kiraya verenlerin konut olarak
tahsis
bu
diğer mallar için Vergi Usul Kanunun 267 nci
kiraya verilen taşınmazlardan sadece bir
birisi
maddesinin üçüncü sırasına göre tespit edilen
tanesi için taşınmazın iktisap edildiği
hakkında emsal kira bedeli
emsal değeridir.).
tarihten başlayarak beş yıl süre ile
hesaplanmaz. Kardeşler evli
i)
ise eşlerden sadece biri için
yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleri ile
hükme
emsal
konut olarak kiraya verilen bir adet taşınmazın
konusu bu gider, 67 nci maddenin
hesaplanmaz.);
iktisap yılından itibaren beş yıl süre ile iktisap
birinci fıkrasının (b) bendi gereğince
3. Mal sahibi ile birlikte
bedelinin %5’i (İktisap bedelinin %5’i tutarındaki
gider fazlalığı sayılmamaktadır.
akrabaların da aynı evde veya
bu indirim, sadece ilgili taşınmaza ait hasılata
İkinci fıkrada, mal ve hakların kısmen
dairede ikamet etmesi;
uygulanır. Ancak, indirilmeyen kısım 67 nci
kiraya verilmesi halinde, sadece kiraya
4. (Ek: 4/12/1985 - 3239/56
maddenin
verilen kısma isabet eden giderlerin,
md.) Genel bütçeye dahil
uygulamasında gider fazlalığı sayılmaz.).
hasılattan
daireler ve katma bütçeli
j) Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin
belirtilmektedir.
idareler, il özel idareleri ve
Türkiye’de kira ile oturdukları konutun kira bedeli
Üçüncü fıkrada, gayrimenkul sermaye
belediyeler ile diğer kamu
ile öğrenci yurtları, bakımevi ve huzurevlerine
iradının safı tutarının tespit edilmesinde
kurum
ödenen oda ve yatak ücreti (Kira indirimi gayri safı
gerçek gider usulünün esas olduğu
edilmiş
konutların
ise
yalnız
kira
ve
bedeli
kuruluşlarınca
Kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla
birinci
fıkrasının
(b)
bendi
iktisap bedelinin %5’ini indirebileceği
bağlanmaktadır.
Ancak
söz
indirilebileceği
yapılan kiralamalarda.
hasılattan bu fıkranın diğer bentlerinde yazılı belirtilmektedir. Ancak, fıkrada sayılan
Giderler:
giderler düşüldükten sonra kalan miktar üzerinden
şartların
yapılır;
nci
konut kira geliri elde edenlerin götürü
fıkra: 24/12/1980 - 2361/51
maddenin
bendi
gider usulünü de tercih edebileceği
md.) Safi iradın bulunması
uygulamasında gider fazlalığı sayılmaz.).
kiranın
indirilemeyen
birinci
fıkrasının
kısmı
(b)
67
gerçekleşmesi
vurgulanmaktadır.
durumunda
Götürü
gider
271
için, 21 inci maddeye göre
(2)
Kısmen kiraya verilen mal ve haklar
uygulamasından sadece konut kira geliri
istisna
için, yukarıdaki fıkrada yazılı giderlerden yalnız bu
elde eden kişiler yararlanacak olup
hasılata isabet edenler hariç
kısma isabet edenlerin indirimi kabul edilir.
hakları kiraya verenler ile taşınmazları
olmak
(3)
edilen
gayrisafi
üzere
hasılattan
gayrisafi
aşağıda
yazılı
kiraya
37 nci maddedeki mal ve hakların
verilmesinden
elde
edilen
kazancın
konut
dışında
yönelik
kullamm
amaçlarına
kiraya
verenlerin
olarak
giderler indirilir.
tespitinde hasılattan gerçek giderlerin indirilmesi
buradan elde ettikleri hasılatla ilgili
1. Kiraya veren tarafından
esastır. Ancak, elde ettikleri gayrimenkul sermaye
olarak
ödenen aydınlatma, ısıtma, su
iradı münhasıran taşınmazların konut olarak kiraya
yararlanmaları
ve asansör giderleri;
verilmesinden oluşan ve buna ilişkin hasılatları 77 bulunmamaktadır.
2. Kiraya verilen malların
nci maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin ikinci
Konut kira gelirleri için belirlenen
idaresi
ve
gelir diliminde yer alan tutan aşmayan mükellefler,
eşiklere
gayrimenkulün
ehemmiyeti
diledikleri takdirde gerçek giderlere karşılık olmak
diledikleri takdirde giderlerine karşılık
ile
olan
üzere hasılattan istisna tutarını düştükten sonra
olmak üzere hasılatlarının %25’ini veya
giderleri;
kalan kısmın %25’ini, ikinci gelir dilimindeki tutarı
%15’ini
3. Kiraya verilen mal ve
aşıp üçüncü gelir dilimindeki ücret dışındaki
indirebileceklerdir.
haklara
gelirler için geçerli olan tutan aşmayan mükellefler
Dördüncü fıkrada, Maliye Bakanlığına
giderleri;
ise aynı şekilde bulunan tutarın %15’ini götürü
indirilecek giderlerle ilgili ispat edici
4. (Değişik: 22/7/1998 -
gider olarak indirebilirler.
belgelerin
4369/38 md.) Kiraya verilen
(4)
mal ve haklar dolayısıyla
indirilecek giderlerle ilgili ispat edici belgelerin esasların belirlenmesi hususunda yetki
yapılan
düzenlenmesine, saklanmasına ve ibrazına ilişkin verilmektedir.
için
mütenasip
yapılan
mütaallik
ve
idare
sigorta
bunlara
sarf
Maliye Bakanlığı, bu maddeye göre
götürü
göre,
gider
usulünden
mümkün
irat
götürü
sahibi
gider
kişiler,
olarak
düzenlenmesine,
saklanmasına ve ibrazına ilişkin usul ve
olunan borçların faizleri ile
272
konut olarak kiraya verilen
bir
adet
usul ve esaslan belirlemeye yetkilidir.
gayrimenkulün
iktisap yılından itibaren beş
yıl süre ile iktisap bedelinin
%5'i (İktisap bedelinin %5'i
tutarındaki bu indirim, sadece
ilgili
gayrimenkule
ait
hasılata uygulanır. Ancak,
indirilmeyen kısım 88 inci
maddenin 3 üncü fıkrasının
uygulanmasında
gider
fazlalığı sayılmaz.),
5. (Değişik: 24/12/1980 2361/51 md.) Kiraya verilen
mal ve haklar için ödenen
vergi,
resim,
harç
ve
şerefiyelerle kiraya verenler
tarafından
ödenmiş
olmak
şartıyla belediyelere ödenen
harcamalara iştirak payları;
haklar
için
ayrılan
273
amortismanlar (Amortismana
tabi değer, malüm ise maliyet
bedeli, malüm değilse, bina
ve arazi için vergi değeri,
diğer mallar için Vergi Usul
Kanununun
267
nci
maddesinin 3 üncü sırasına
göre
tesbit
edilen
emsal
değeridir);
7. Kiraya verenin yaptığı
onarım
giderleri
(Emlakin
iktisadi
değerini
artıracak
surette tevsii, tadili veya
bunlara
ilaveler
yapılması
için ihtiyar olunan giderler
onarım gideri sayılmaz);
haklara ait bakım ve idame
giderleri;
9.
Kiraladıkları
hakları
kiraya
mal
ve
verenlerin
ödedikleri kiralar ve diğer
274
gerçek giderler;
10. (Değişik: 24/12/1980 2361/51
md.)
Sahibi
bulundukları konutları kiraya
verenlerin kira ile oturdukları
konutun kira bedeli (kira
indirimi gayri safi hasılattan
bu maddenin 1 ila 9 ve 11
numaralı bentlerinde yazılı
giderler düşüldükten sonra,
kalan
miktar
üzerinden
yapılır; kiranın indirilemeyen
kısmı 88 nci maddenin 3
üncü
fıkrasının
uygulanmasında
gider
fazlalığı sayılmaz);
11. (Ek: 19/2/1963 - 202/37
haklarla
ilgili
olarak
mukavelenameye,
kanuna
veya ilama istinaden ödenen
zarar, ziyan ve tazminatlar.
275
Gayrimenkul
sermaye
mahiyetindeki
hakların
mal
kısmen
ve
kiraya
verilmesi halinde, yukarda
yazılı giderlerden yalnız bu
kısma
isabet
edenler
hasılattan indirilebilir.
(Değişik:
24/12/1980
-
2361/51 md.) Mükellefler
(hakları
hariç)
kiraya
diledikleri
yukarıda
karşılık
verenler
takdirde
yazılı
giderlere
olmak
hasılatlarından
üzere
%
25'ini
götürü olarak indirebilirler.
Götürü gider usulünü kabul
edenler iki yıl geçmedikçe bu
usulden dönemezler.
Bu
madde
hükmünün
uygulanmasında para cezaları
ve vergi cezaları hasılattan
gider olarak indirilemez.
276
Gayrimenkuller ve haklarda:
Gayrimenkul sermaye iratlarında istisna
MADDE 40- Maddede, gayrimenkul
MADDE 40- (1) Binaların mesken olarak kiraya
sermaye
fıkra: 22/7/1998 - 4369/27
verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen
hükümleri düzenlenmekte olup, konut
mesken
hasılatın 3.200 Türk Lirası gelir vergisinden
olarak kiraya verilen taşınmazlardan bir
olarak kiraya verilmesinden
müstesnadır. İstisna tutan üzerinde kazanç elde
takvim yılı içinde elde edilen hasılatın
bir takvim yılı içinde elde
edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi
bir kısmı gelir vergisinden istisna
edilen
halinde, bu istisnadan yararlanılamaz.
edilmektedir.
Binaların
md.)
hasılatın
iradına
yönelik
istisna
1.500.000.000 lirası (3.200
(2)
Ticari, zirai veya mesleki kazancını
İstisna tutarının altında kira geliri elde
TL)
yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde
edenlerin, bu gelirleri için beyanname
olanlar ile istisna haddinin üzerinde hasılat elde
verme
Gelir
müstesnadır.
Vergisinden
İstisna
haddi
üzerinde hasılat elde edilip
edenlerden,
beyan edilmemesi veya eksik
bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği
üzerinde gelir elde ettiği halde bu
beyan edilmesi halinde, bu
ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye
gelirini beyan etmeyenler ile eksik
istisnadan yararlanılamaz. (2)
iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayrisafi
beyan
Ticari, zirai veya mesleki
tutarları
faydalanmayacaktır.
kazancının yıllık beyanname
fıkrasındaki
diliminde
İkinci fıkrada, ticari, zirai veya mesleki
ile bildirmek mecburiyetinde
ücretler için geçerli olan tutarı aşanlar bu istisnadan
kazançları nedeniyle yıllık beyanname
olanlar ile istisna haddinin
faydalanamazlar.
vermek zorunda olanlar ile istisna
üzerinde
hasılat
elde
beyanı
toplamı
77
tarifenin
gerekip
yükümlülükleri
nci
üçüncü
gerekmediğine bulunmamaktadır.
maddenin
gelir
birinci
haddinin
İstisna
edenler
üzerinde
beyanı
tutarının
istisnadan
hasılat
elde
edenlerden, beyanı gerekip
edenlerden,
gerekip
gerekmediğine bakılmaksızın
gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı
277
ayrı ayrı veya birlikte elde
veya birlikte elde ettiği ücret, menkul
ettiği ücret, menkul sermaye
sermaye iradı, gayrimenkul sermaye
iradı, gayrimenkul sermaye
iradı ile diğer kazanç ve iratlarının
iradı ile diğer kazanç ve
gayrisafı tutarları toplamı gelir vergisi
iratlarının gayri safi tutarları
tarifesinin üçüncü gelir diliminde ücret
toplamı 103 üncü maddede
gelirleri için belirlenen tutarın üzerinde
yazılı
olanların gayrimenkul sermaye iradı
tarifenin
üçüncü
diliminde ücret gelirleri için
istisnasından
yer alan tutarı aşanlar bu
öngörülmektedir.
yararlanmayacakları
istisnadan faydalanmazlar.
Menkul Sermaye İradı
Menkul sermaye iradının tarifi
MADDE 41- Maddede menkul sermaye
Tarifi:
MADDE 41- (1) Sahibinin ticari, zirai veya
iradının tanımı yapılmakta ve menkul
mesleki faaliyeti dışında nakdî sermaye veya para
sermaye
24/12/1980 - 2361/52 md.)
ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye
belirtilmektedir.
Sahibinin ticari, zirai veya
dolayısıyla elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri
Birinci fıkrada, sahibinin ticari, zirai
mesleki
iratlar menkul sermaye iradıdır.
veya mesleki faaliyeti dışında, nakdî
Madde
75
–
(Değişik:
faaliyeti
dışında
(2)
temsil
iratlar menkul sermaye iradı sayılır:
müteşekkil
değerlerden
sermaye
a)
sayılan
unsurlar
Kaynağı ne olursa olsun, aşağıda yazılı sermaye veya para ile temsil edilebilen
nakdi sermaye veya para ile
edilen
iradı
değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla
Her nevi pay senetleri ile kurucu pay elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri
dolayısıyla elde ettiği kar
senetleri ve diğer intifa senetlerine verilen kâr
iratlar menkul sermaye iradı olarak
payı, faiz, kira ve benzeri
payları (pay sahiplerine hazırlık dönemi için faiz
tanımlanmaktadır.
iratlar
olarak veya başka adlarla yapılan her türlü
menkul
sermaye
278
iradıdır.
ödemeler ile kurucu pay senetleri ve diğer intifa
İkinci fıkrada, kaynağına bakılmaksızın
olsun
senetlerinin ihraççıya iade edilmek suretiyle imha
hangi iratların menkul sermaye iradı
aşağıda yazılı iratlar menkul
edilmesi karşılığı yapılan ödemeler dâhil), Sermaye
olarak değerlendirileceği bentler halinde
sermaye iradı sayılır:
Piyasası Kanununa göre kurulan yatırım fonları
sayılmaktadır.
(Değişik:
21/2/2007-
katılma belgelerine ödenen kâr paylan, konut
Fıkrada, pay sahiplerine hazırlık dönemi
5582/28 md.) Her nevi hisse
finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen ipoteğe
için faiz olarak veya başka adlarla
senetlerinin
dayalı menkul kıymetlere ve varlık finansmanı yapılan her türlü ödemeler ile kurucu
Kaynağı
1.
ne olursa
kâr
payları
(kurucu hisse senetleri ve
fonlarını temsilen ihraç edilen varlığa dayalı
pay senetleri ve diğer intifa senetlerinin
diğer intifa hisse senetlerine
menkul kıymetlere ödenen faiz, kâr payı veya
ihraççıya iade edilmek suretiyle imha
verilen kâr payları ve pay
benzeri gelirler.
edilmesi karşılığı yapılan ödemeler
sahiplerine hazırlık dönemi
b)
İştirak hisselerinden doğan kazançlar;
için faiz olarak veya başka
1)
Limited şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ile kurucu pay senetleri ve diğer intifa
yapılan
türlü
ortaklarının ve komanditerlerin kâr paylan ile
senetleri
Sermaye
kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar da dâhil
Kanununa göre kurulan yatınm fonları
göre
olmak üzere iştirak hisselerinden doğan kazançlar
katılma
fonları
(Kooperatiflerin ortaklan ile yaptıkları işlemlerden
paylarının menkul sermaye iradı olduğu
katılma belgelerine ödenen
doğan kârların ortaklara kooperatifle yaptıkları
belirtilmektedir.
kâr
konut
işlemler oranında dağıtılması kazanç dağıtımı
finansmanı fonlarını temsilen ihraç
finansmanı fonlarını temsilen
sayılmaz. Adi komandit şirketlerde komanditerlerin
edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetlere
ihraç edilen ipoteğe dayalı
kâr paylan, şirket kârının ilişkin bulunduğu takvim
ve varlık finansmanı fonlarım temsilen
menkul kıymetlere ve varlık
yılında elde edilmiş sayılır.),
ihraç edilen varlığa dayalı menkul
finansmanı fonlarını temsilen
2)
adlarla
ödemeler
her
dâhil olmak üzere her nevi pay senetleri
ile
Piyasası
Kanununa
kurulan
yatırım
payları
ile
58 inci maddedeki şartların birlikte
ile
Sermaye
belgelerine
Piyasası
ödenen
Ayrıca,
kâr
konut
kıymetlere ödenen faiz, kâr payı ve
279
ihraç edilen varlığa dayalı
gerçekleşmesi halinde; Türkiye’de yerleşik gerçek
benzeri iratlarda menkul sermaye iradı
menkul kıymetlere ödenen
kişilerin doğrudan veya dolaylı olarak ayrı ayrı ya
faiz, kâr payı veya benzeri
da birlikte sermayesinin, kâr payının veya oy Kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar da
gelirler dahil.);
kullanma hakkının en az %50’sine sahip olmak
dâhil
2. (Değişik: 4/12/1985 -
suretiyle kontrol
ortaklarının,
ettikleri yurtdışı iştiraklerin
olmak
üzere,
limited
iş
şirket
ortaklıklarının
İştirak
kazançlarının bu kişilerin hisselerine isabet eden
ortaklarının ve komanditerlerin kâr
hisselerinden
doğan
kısmı (Bu kazançlar, dağıtılsın veya dağıtılmasın,
payları
kazançlar
Şirket
iştirakin hesap döneminin kapandığı ayı içeren yıl
sayılmaktadır.
ortaklarının, iş ortaklıkları
itibarıyla dağıtılan kâr payı sayılır. Türkiye’de
ortaklarının
ortaklarının
vergilendirilmiş
tarafından
çıkarlarının ve özellikle meslek ve
komanditerlerin kar payları
sonradan dağıtılması durumunda, elde edilen kâr
geçimlerine ait ihtiyaçlarının sağlanıp
ile kooperatiflerin dağıttıkları
paylarının vergilendirilmiş kısmı bu tutardan
korunmasını
kazançlar
bu
indirilir.).
faaliyetin
dahildir.
Kooperatiflerin
3239/57
md.)
ortakları
(Limited
ve
zümreye
ile
yaptıkları
muamelelerden
doğan
c)
mükellef
kazancın
iştirak
Yıllık veya özel beyanname veren dar
kurumların,
düşülmeden
önceki
indirim
kurum
ve
da
menkul
sermaye
iradı
Esasen,
kooperatifler
belirli
ekonomik
amaçladıkları
normal
olarak
için
sadece
ortaklarla sınırlı olması gerekmektedir.
istisnalar Bu kapsamda; menkul sermaye iratları
kazancından,
açısından, kooperatiflerin ortakları ile
karların
ortaklara,
hesaplanan gelir vergisi düşüldükten sonra kalan
yaptıkları işlemlerden doğan kârların
kooperatifle
yaptıkları
kısmı.
ortaklara kooperatifle yaptıkları işlemler
muameleler nisbetinde tevzii,
ç) Her nevi tahvil (ipotek finansmanı kuruluşları ve
oranında dağıtılması, kazanç dağıtımı
kazanç dağıtımı sayılmaz.)
konut finansmanı kuruluşları tarafından ihraç kapsamında
(Ek paragraf: 28/3/2007-
edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler hariç
Ayrıca,
ipotekli sermaye piyasası araçları, varlık teminatlı
komanditerlerin kâr paylarının, şirket
5615/4
md.)
5520
sayılı
adi
değerlendirilmemektedir.
komandit
şirketlerde
280
Vergisi
menkul kıymetler dâhil) ve Hazine bonosu faizleri
kârının ilişkin bulunduğu takvim yılında
nci
ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca ihraç
elde edilmiş sayılacağı belirtilmektedir.
şartların
edilen likidite senetleri, Toplu Konut İdaresi ve
Fıkrada “kontrol edilen yabancı kurum”
gerçekleşmesi
Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler
ile ilgili düzenleme de yapılmaktadır.
halinde; Türkiye’de yerleşik
ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen
Vergi mevzuatında kurumlar yönünden
gerçek
kira sertifikalarından sağlanan gelirler.
iştirak yoluyla yapılan yatırımlardan
Kurumlar
Kanununun
7
maddesindeki
birlikte
kişilerin
doğrudan
veya dolaylı olarak ayrı ayrı
d)
ya da birlikte sermayesinin,
cari hesap alacaklarından doğan faizler ve kamu
dağıtımı
kâr payının veya oy kullanma
tüzel kişilerince borçlanılan ve senede bağlanmış
vergilendirilmektedir. Ancak, avantajlı
hakkının en az % 50’sine
olan meblağlar için ödenen faizler dâhil olmak
vergi
sahip olmak suretiyle kontrol
üzere, her türlü alacak faizleri ve benzeri ödemeler.
genellikle
ettikleri
e)
yurt
edilen
gelirler,
yapmasına
bağlı
olan
uygulamaları
kâr
iştirakin
kâr
olarak
ülkelerde,
dağıtımı
yapma
Mevduat faizleri (Bankalara, bankerlere,
zorunluluğu olmamakta ve bu durum
kazançları
tasarruf sandıklarına, tevdiat kabul eden diğer
vergi planlaması ve vergi ertelemesi
dağıtılsın veya dağıtılmasın,
müesseselere yatırılan vadeli, vadesiz paralara
için elverişli ortam hazırlamaktadır.
iştirakin
ödenen faizler, bunlar dışında kalan kişi ve
Maddede, belli şartlar altında yurtdışı
yıl
kuruluşlardan devamlı olarak para toplama işiyle
iştiraklere yatırım yapan Türkiye’de
itibarıyla dağıtılan kâr payı
uğraşanların her ne şekil ve ad altında olursa olsun
yerleşik gerçek kişilerin yurtdışı iştirak
sayılır.
topladıkları
ve
kârları, fiilen dağıtılmasa bile vergi
kazancın
menfaatler ile bankalar ve Sermaye Piyasası
uygulamaları açısından dağıtılmış kabul
iştirak tarafından sonradan
Kanununa göre kurulan aracı kurumlar arasındaki
edilerek,
dağıtılması durumunda, elde
borsa para piyasasında değerlendirilen paralara
döneminin kapandığı ayı içeren yıl
edilen
ödenen faizler de mevduat faizi sayılır.).
itibarıyla
iştiraklerinin
kapandığı
hesap
ayı
dışı
Adi, imtiyazlı, rehinli, senetli alacaklarla elde
döneminin
içeren
Türkiye’de
vergilendirilmiş
kâr
paylarının
paralara
sağladıkları
gelirler
bu
iştiraklerin
dağıtılan
kâr
hesap
payı
281
vergilendirilmiş
kısmı
bu
Kâr ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı
ödenen kâr payları ve katılım bankaları tarafından
tutardan indirilir.
Adi
f)
komandit
şirketlerde
sayılmaktadır.
Madde
kapsamındaki
yurtdışı iştirakler, Türkiye’de yerleşik
katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları. Pay gerçek kişilerin doğrudan veya dolaylı
komanditerlerin kar payları,
senetleri
şirket
ilişkin
kuponlarının satışından elde edilen bedeller.
sermayesinin, kâr payımn veya oy
yılında
ğ) İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk
kullanma hakkının en az %50’sine sahip
elde edilmiş sayılır;
etmemiş kâr paylarının devir ve temliki karşılığında
olmak
3. Kurumların idare meclisi
alınan para ve ayınlar.
iştiraklerden oluşmaktadır. Burada sözü
Başkan ve üyelerine verilen
g)
kar payları;
karşılığında alınan bedeller.
ayrı ya da birlikte" ifadeleri ile iştirak
4. (Değişik: 9/4/2003-4842/7
ı) Menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası
paylarının
md.)
Vergisi
araçlarının geri alma taahhüdü ile satımı veya geri
paylaştırılıp, maddede belirtilen iştirak
Kanunu uyarınca yıllık veya
satma taahhüdü ile alımı karşılığında sağlanan
oranının
özel beyanname veren dar
menfaatler.
düzenlemenin
mükellef kurumların, indirim
h)
ve
piyasası araçlarının ödünç işlemlerinden sağlanan
vergilendirilmiş
önceki kurum kazancından,
gelirler.
tarafından
hesaplanan kurumlar vergisi
j) Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım
durumunda
düşüldükten
sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri
paylarının
tarafından;
tekrar vergilendirilmemesini sağlayan
karının
bulunduğu
takvim
Kurumlar
istisnalar
düşülmeden
sonra
kalan
kısmı,
5.
(Değişik:
21/2/2007-
5582/28 md.) Her nevi tahvil
1)
ve
tahvillerin
vadesi
gelmemiş olarak
ayn
ayrı
suretiyle
ya
da
kontrol
birlikte
ettikleri
Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi edilen "doğrudan veya dolaylı" ve "ayrı
Menkul kıymetler veya diğer sermaye
grup
altında
şirketleri
arasında
kalınarak
dışına
çıkılması
engellenmektedir.
Türkiye’de
kazancın
sonradan
ise,
yapılan
elde
iştirak
dağıtılması
edilen
vergilendirilmiş
kâr
kısmının
On yıldan az süreyle prim veya aidat düzenlemeye de yer verilmektedir.
ödeyerek ayrılanlara ödenen irat tutarları,
Fıkrada bu Kanun uyarınca yıllık veya
282
(ipotek
finansmanı
kuruluşları
ve
finansmanı
kuruluşları
tarafından
ipoteğe
konut
ihraç
edilen
2)
On yıl süreyle prim veya aidat' ödeyerek
özel beyanname veren dar mükellef
ayrılanlar ile vefat, maluliyet veya tasfiye gibi
kurumların,
zorunlu nedenlerle ayrılanlara ödenen irat tutarları.
düşülmeden önceki kurum kazancından,
k) Bireysel emeklilik sisteminden;
hesaplanan gelir vergisi düşüldükten
ve
istisnalar
dayalı
menkul
1)
hariç
ipotekli
ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara iradı sayılması öngörülmektedir. Dar
piyasası
araçları,
yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı (28/3/2001
mükellefiyete
teminatlı
menkul
tarihli ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf
ettikleri bu tür kazançlar, bu kurumların
kıymetler dahil) ve Hazine
ve Yatırım Sistemi Kanunu kapsamında bireysel
ana merkezlerine transfer edilecek kâr
bonosu faizleri ile Toplu
emeklilik hesabına yapılan Devlet katkılarının
payı niteliğindedir. Bu tür gelirler,
Konut
ödemeye konu olan kısımlarına isabet eden irat
uluslararası vergi anlaşmalarında, vergi
Ortaklığı İdaresi Özelleştirme
tutan dâhil.),
kesintisine
İdaresince çıkarılan menkul
2)
kıymetler ve varlık kiralama
birlikte emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile
hukukumuzda da bu gelir kategorisi
şirketleri
ihraç
bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan
içinde
edilen kira sertifikalarından
ödemelerin içerdiği irat tutan (Bireysel Emeklilik
görülmektedir. Böylece, bu kazançların
Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu kapsamında
vergi
kıymetler
sermaye
varlık
İdaresi,
sağlanan
tarafından
gelirler
Kamu
(Döviz
On yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek
indirim
sonra kalan kısmının menkul sermaye
tabi
imkan
kurumların
veren
elde
menkul
On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla sermaye iratlarından sayıldığı için vergi
suretiyle
de
sağlanmış
katkılarının ödemeye konu olan kısımlarına isabet
olmaktadır.
eden irat tutarı dâhil.),
İpotek finansmanı kuruluşları ve konut
değere
endeksli menkul kıymetlerin
itfası sırasında oluşan değer
artışları irat sayılmaz.); (1)
/
3)
Emeklilik hakkı
kazananlar ile bu
vergilendirilmesi
yapılmak
veya
bir
Devlet
zorunlu
bireysel
başka
yapılan
kesintisi
almaları
cinsinden yahut dövize, altına
emeklilik
hesabına
yer
finansmanı kuruluşları tarafından ihraç
edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler
283
6. (Değişik: 4/12/1985 -
sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu
hariç olmak üzere ipotekli sermaye
3239/57
nevi
nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği
piyasası araçları ve varlık teminatlı
(Adi,
irat tutan (Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım
menkul kıymetler ile her nevi tahvil ve
md.)
alacak
Her
faizleri
imtiyazlı,
rehinli,
senetli
cari
hesap
Sistemi Kanunu kapsamında bireysel emeklilik Hazine
bonosu
faizleri,
Türkiye
hesabına yapılan Devlet katkılarının ödemeye konu
Cumhuriyet Merkez Bankasınca ihraç
alacaklarından doğan faizler
olan kısımlarına isabet eden irat tutan dâhil.).
edilen likidite senetleri, Toplu Konut
ve
1)
alacaklarla
kamu
borçlanılan
tüzelkişilerince
İdaresi
ve
Özelleştirme
İdaresince
senede
Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre ihraç
çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan
meblağlar
edilen her türlü sermaye piyasası araçlarından elde
gelirlerin menkul sermaye iradı olduğu
için ödenen faizler dahil.);
edilen gelirler.
belirtilmektedir.
7.
(3)
bağlanmış
ve
Yukarıdaki bentlerde sayılanlar dışında
olan
Ayrıca,
Sermaye
İkinci fıkranın (j) bendinde yer alan irat
Piyasası Kanunu veya ilgili mevzuat
bankerlere,
tutarı; varsa fesih ve iştira kesintisi indirilmeden
uyarınca kurulmuş olan varlık kiralama
tasarruf sandıklarına, tevdiat
önceki birikim tutarından, yatırıma yönlendirilen
şirketleri tarafından ihraç edilen kira
kabul
tutar
Mevduat
(Bankalara,
faizleri
eden
diğer
indirilerek
bulunur.
Aynı
fıkranın
(k) sertifikalarından elde edilen gelirler de
müesseselere yatırılan vadeli,
bendinde yer alan irat tutarı; hak kazanılan Devlet
bu fıkrada düzenlenmektedir.
vadesiz
ödenen
katkısı ve getirileri dâhil ödemeye konu toplam
Adi,
faizler ile bunlar dışında
birikim tutarından, (varsa ertelenmiş giriş aidatı
alacaklarla cari hesap alacaklarından
kalan kişi ve kuruluşlardan
indirilmeksizin) ödenen katkı paylan ve Devlet
doğan faizler ile kamu tüzel kişilerince
devamlı olarak para toplama
katkısının hak edilen kısmı indirilerek bulunur.
borçlanılan ve senede bağlanmış olan
işi ile uğraşanların her ne
(4)
şekil ve ad altında olursa
veya başka bir değere endeksli menkul kıymetlerin
olsun
itfası sırasında oluşan değer artışları menkul benzeri ödemeler de menkul sermaye
paralara
toplanan
paralara
imtiyazlı,
rehinli,
senetli
Döviz cinsinden yahut dövize, altına meblağlar için ödenen faizler dâhil
olmak üzere her türlü alacak faizleri ve
284
sağladıkları
gelirler
ve
sermaye iradı sayılmaz.
iradı olarak değerlendirilmektedir.
Menkul kıymetler veya diğer sermaye Bankalara,
menfaatler de mevduat faizi
(5)
sayılır.);
piyasası araçlarının kuponlu veya kuponsuz olarak
sandıklarına, tevdiat kabul eden diğer
ve
satılması, iştirak hisselerinin devir ve temliki,
müesseselere yatırılan vadeli, vadesiz
tahvillerin vadesi gelmemiş
menkul kıymetler ile iştirak hisselerinin tamamen
paralara ödenen faizler menkul sermaye
kuponlarının satışından elde
veya kısmen itfa olunması karşılığında alman
iradı
edilen bedeller;
paralarla
Ayrıca söz konusu kişi ve kurumlar
9. İştirak hisselerinin sahibi
menkul sermaye iradı sayılmaz.
8.
Hisse
adına
senetleri
dolayısıyla
verilen
ikramiyeler
olarak
tasarruf
dışında kalan kişi ve kuruluşlardan
tahakkuk
devamlı olarak para toplama işiyle
etmemiş kar paylarının devir
uğraşanların her ne şekil ve ad altında
ve temliki karşılığında alınan
olursa
para ve ayınlar;
sağladıkları gelirler ile menfaatlerin de
10.
henüz
itfa
bankerlere,
Her
çeşit
senetlerin
olsun
menkul
topladıkları
sermaye
iradı
paralara
olduğu
iskonto edilmesi karşılığında
düzenlenmektedir. Bankalar ve Sermaye
alınan iskonto bedelleri;
Piyasası Kanununa göre kurulan aracı
11. (Mülga: 4/12/1985 -
kurumlar
3239/57 md.)
piyasasında
12. (Değişik: 4/12/1985 -
ödenen faizlerin de mevduat faizi
3239/57 md.) Faizsiz olarak
olduğu öngörülmektedir.
kredi verenlere ödenen kar
Esas itibarıyla mevduat faizi ile benzer
payları ile kar ve zarar
nitelikler taşıyan kâr ve zarar ortaklığı
ortaklığı
belgesi karşılığı ödenen kâr paylan ve
belgesi
karşılığı
arasındaki
borsa
değerlendirilen
para
paralara
285
ödenen kar payları ve özel
katılım bankalarınca katılma hesabı
finans kurumlarınca kar ve
karşılığında ödenen kâr paylarının da
zarara
menkul
katılma
karşılığında
hesabı
ödenen
kar
payları.
13.
sermaye
iradı
olduğu
belirtilmektedir. Fıkranın (g), (ğ) ve (h)
bentlerinde; pay senetleri ve tahvillerin
(Mülga:
9/4/2003-
vadesi
gelmemiş
kuponlarının
satışından elde edilen bedeller, iştirak
4842/37 md.)
-
hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk
Menkul
etmemiş kâr paylarının devir ve temliki
kıymetlerin geri alım veya
karşılığında alman para ve ayınlar ile
satım taahüdü ile iktisap veya
her türlü senedin iskonto edilmesi
elden çıkarılması karşılığında
karşılığında alman bedellerin menkul
sağlanan menfaatler.(1)
sermaye iradı olduğu düzenlenmektedir.
15. (Ek : 28/6/2001 - 4697/5
Menkul kıymetler ve diğer sermaye
md.;
piyasası araçlarının geri alım ve satım
14.
(Ek:
3946/16
26/12/1993
md.)
Değişik:
13/6/2012-
6327/6 md.) Tüzel kişiliği
taahhüdü
haiz
çıkarılması
emekli
sandıkları,
ile
iktisap
karşılığında
veya
elden
sağlanan
yardım sandıkları ile sigorta
menfaatler; bir başka deyişle, repo ve
ve
ters repo işlemlerinden elde edilen
emeklilik
şirketleri
tarafından;
menfaatler ile menkul kıymet veya
a) On yıldan az süreyle prim
diğer
veya
ödünç işlemlerinden sağlanan gelirler de
aidat
ödeyerek
sermaye
piyasası
araçlarının
286
ayrılanlara
ödenen
irat
menkul
sermaye
iradı
olarak
tutarları,
b) On yıl süreyle prim veya
İade
aidat ödeyerek ayrılanlar ile
dışarıda tutulması ve yalnızca nema
vefat, maluliyet veya tasfiye
ödemelerinin
gibi
yönelik olarak tüzel kişiliği haiz emekli
zorunlu
ayrılanlara
nedenlerle
ödenen
irat
olunan
anapara
ödemelerinin
vergilendirilmesine
sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta
tutarları.
şirketleri
ve
emeklilik
şirketleri
16. (Ek: 13/6/2012-6327/6
tarafından
gerçekleştirilen
emeklilik
md.)
taahhüt
Bireysel
emeklilik
planları
ve
şahıs
sigorta
sisteminden;
poliçelerine ilişkin ayrılmalara bağlı irat
a) On yıldan az süreyle katkı
ödemeleri menkul sermaye iradı olarak
payı ödeyerek ayrılanlar ile
bu süre içinde kısmen ödeme
Bireysel
alanlara yapılan ödemelerin
ayrılmalara bağlı olarak yapılan irat
içerdiği irat tutarı (28/3/2001
ödemeleri menkul sermaye iradı olarak
tarihli ve 4632 sayılı Bireysel
değerlendirilmekte ve sistemden ayrılış
Emeklilik
ve
biçimine ve kalış süresine bağlı olarak
Kanunu
üç alt bent halinde yalnızca nema
bireysel
tutarlarının vergilendirilmesine imkan
Yatırım
Tasarruf
Sistemi
kapsamında
emeklilik
sisteminden
emeklilik hesabına yapılan
sağlayan bir düzenleme yapılmaktadır.
Devlet katkılarının ödemeye
Maddede
ayrıca,
piyasaların
yeni
287
konu olan kısımlarına isabet
finansal
eden irat tutarı dahil.),
potansiyeline
b) On yıl süreyle katkı payı
finansal ürünlerin vergilendirilmesinde
ödemiş
düzenleme
olmakla
birlikte
enstrümanlar
paralel
geliştirme
olarak;
boşluğu
yeni
oluşmamasını
emeklilik hakkı kazanmadan
teminen bu maddenin ikinci fıkrasında
ayrılanlar ile bu süre içinde
ayrıca sayılmamış olsa dahi; menkul
kısmen
alanlara
kıymet ve diğer sermaye piyasası
yapılan ödemelerin içerdiği
araçlarından elde edilen kâr payı, faiz,
irat tutarı (4632 sayılı Kanun
kira ve benzeri iratların da menkul
kapsamında
bireysel
sermaye iradı kabul edileceği hususu
belirtilmektedir. Üçüncü fıkrada, (j) ve
(k) bentlerinde düzenlenen emeklilik
taahhüt
eden irat tutarı dahil.),
poliçelerine
c)
ödeme
Emeklilik
hakkı
planlan
bireysel
ve
ilişkin
şahıs
sigorta
ayrılmalar
emeklilik
ile
sisteminden
kazananlar ile bu sistemden
ayrılmalar
vefat, maluliyet veya tasfiye
ödemelerde
gibi
olarak tanımlanan irat tutarlarının nasıl
zorunlu
nedenlerle
yapılan
ayrılanlara
nedeniyle
menkul
düzenlenmektedir.
(4632
Dördüncü
sayılı
kapsamında
Kanun
bireysel
sermaye
hesaplanacağı
ödemelerin içerdiği irat tutarı
fıkrada,
yapılan
iradı
hususu
döviz
cinsinden
yahut dövize, altına veya başka bir
288
değere endeksli menkul kıymetlerin
itfası sırasında oluşan değer artışlarının
menkul sermaye iradı sayılmayacağı
eden irat tutarı dahil.)
hususu belirtilmektedir.
17. (Ek : 31/5/2012 - 6322/8
Beşinci fıkrada, menkul kıymetlerin
md.) Yukarıdaki bentlerde
veya diğer sermaye piyasası araçlarının
sayılanlar dışında Sermaye
muhtelif şekillerde elden çıkarılması
Piyasası
Kanunu
karşılığında elde edilen gelirler ile
ihraç
bunların tamamen veya kısmen itfa
sermaye
olunması karşılığında alınan anapara ve
hükümlerine
göre
edilen her türlü
piyasası
araçlarından
edilen gelirler.
Yukarıda
bunları
sahibinin
elde
(2)
irad
sayılmayacağı
belirtilmektedir.
yazılı
iratlar,
sağlayan
sermaye
ticari
ikramiyelerin
faaliyetine
bağlı
bulunduğu
takdirde,
ticari
kazancın
tespitinde
nazara alınır.
(Ek fıkra: 13/6/2012-6327/6
md.) Bu maddenin ikinci
fıkrasının
(15)
numaralı
bendinde yer alan irat tutarı;
289
varsa fesih ve iştira kesintisi
indirilmeden önceki birikim
tutarından,
yatırıma
yönlendirilen tutar indirilerek
bulunur. Aynı fıkranın (16)
numaralı bendinde yer alan
irat tutarı; hak kazanılan
Devlet katkısı ve getirileri
dahil ödemeye konu toplam
birikim
tutarından,
ertelenmiş
giriş
(varsa
aidatı
indirilmeksizin) ödenen katkı
payları ve Devlet katkısının
hak edilen kısmı indirilerek
bulunur.
Vergi Alacağı
Mükerrer
(Mülga:
Madde
75
–
9/4/2003-4842/37
Safi irat
MADDE
42-
Maddenin
birinci
MADDE 42- (1) Safı iradın bulunması için menkul
fıkrasında, menkul sermaye iratlarında
sermaye iradından aşağıdaki giderler indirilir:
safi iradın bulunabilmesi için indirilecek
md.)
a)
Saklama ve sigorta ücretleri gibi menkul
giderlerin neler olduğu belirtilmektedir.
İrat sayılmayan haller:
kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının
Buna göre, saklama ve sigorta ücretleri
muhafazası için yapılan giderler.
gibi menkul kıymet ve diğer sermaye
Madde
76
–
(Değişik:
290
24/12/1980 - 2361/53 md.)
b)
Kâr payları ve faizlerin tahsil giderleri
piyasası araçlannm muhafazası için
Menkul
kıymetin
kuponlu
(Şirket toplantılarına bizzat veya vekil tayin ederek
yapılan giderler, kâr payları ve faizlerin
kuponsuz
olarak
katılma gibi sermayenin idaresi için yapılan
tahsil giderleri, menkul kıymetler ve
satılması, iştirak hisselerinin
giderler gelirden indirilmez.).
diğer sermaye piyasası araçlan ve
devir ve temliki, menkul
c)
Menkul kıymetler ve diğer sermaye
bunların gelirlerinin elde edilmesi için
kıymetler
iştirak
piyasası araçları ve bunların gelirlerinin elde
Kanun kapsamında alınan gelir vergisi
hisselerinin tamamen veya
edilmesi için bu Kanun kapsamında almanlar hariç
hariç
kısmen
ödenen vergi ve harçlar.
gayrisafi irattan indirilebilecektir.
karşılığında alınan paralarla
(2) Yabancı parasıyla tahsil edilen, kayıtlara intikal
Ancak, şirket toplantılarına bizzat veya
itfa
verilen
ettirilen ya da tasarruf edilen iratlar, tahsil edildiği,
vekil
ikramiyeler menkul sermaye
kayıtlara intikal ettirildiği ya da tasarruf edildiği
sermayenin
iradı sayılmaz.
gün için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
giderlerin gayrisafi irattan indirilmesi
(Ek: 22/7/1998 - 4369/40
tarafından belirlenen döviz alış kuruyla Türk
mümkün bulunmamaktadır.
md.; Mülga: 30/12/2004-
parasına çevrilir.
İkinci fıkrada, yabancı para birimiyle
veya
ile
itfa
olunması
dolayısıyla
77
tayin
vergiler
ederek
idaresi
ve
harçlar,
katılma
için
gibi
yapılan
tahsil edilen, kayıtlara intikal ettirilen
5281/44 md.)
Madde
ödenen
–
(Mülga:
veya tasarruf edilen menkul sermaye
4/12/1985 - 3239/138 md.)
iratlarının
Safi irat:
hükümlere yer verilmektedir. Buna göre
Madde 78 – Safi iradın
menkul sermaye iratlan, tahsil edilen,
bulunması
menkul
kayıtlara intikal ettirilen veya tasarruf
sermaye iradından aşağıdaki
edilen gün için Türkiye Cumhuriyet
giderler indirilir:
Merkez Bankasınca belirlenen döviz
için
değerlemesine
ilişkin
291
1. Depo etme ve sigorta
alış kuru ile değerlenecektir. Böylece,
ücretleri
menkul
değerlemeye yönelik olarak diğer gelir
kıymetlerin muhafazası için
unsurları ile de paralellik sağlanmış
yapılan giderler;
olmaktadır.
2.
gibi
Temettü
faizlerin
hisseleri
tahsil
ile
giderleri
(Şirket toplantılarına bizzat
veya bilvekale iştirak gibi
sermayenin
yapılan
idaresi
giderler
için
irattan
indirilmez);
3.
Menkul
kıymetler
ve
bunların iratları için ödenen
her türlü vergi, resim ve
harçlar (Gelir Vergisi irattan
indirilmez).
Yabancı parası ile ödenen
faiz ve temettüler:
Madde 79 – Menkul sermaye
iratları, yabancı parası ile
tahsil edildiği veya yabancı
parası olarak kayıtlara intikal
292
ettirildiği veya bu iratlara
yabancı parası olarak tasarruf
edildiği
takdirde,
mezkür
iratlar, tahsil edildikleri veya
kayıtlara intikal ettirildikleri
veya
tasarruf
olundukları
günün borsa rayici üzerinden,
borsada rayici yoksa, Maliye
Bakanlığınca tayin olunacak
kur üzerinden Türk Parasına
çevrilir.
Menkul sermaye iratlarında:
Madde
–
22
(Mülga:
Menkul sermaye iratlarında istisnalar
MADDE
43-
(1)
Tek
primli
yıllık
gelir
MADDE
43-
Maddede,
sermaye
iradına
menkul
yönelik
istisna
4/12/1985 - 3239/138 md.;
sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı gelir
hükümleri düzenlenmektedir. -
Yeniden
Birinci fıkrada, tek primli yıllık gelir
düzenleme:
9/4/2003-4842/2 md.)
1.
(Değişik:
(2)
13/6/2012-
Tam mükellef kuramlardan elde edilen,
sigortalarından
yapılan
ödemelerin
41 inci maddenin ikinci fıkrasının (a) ve (b) tamamının gelir vergisinden istisna
6327/3 md.) Tek primli yıllık
bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı gelir
olduğu hükme bağlanmaktadır.
gelir sigortalarından yapılan
vergisinden müstesnadır. Bu istisnanın kesinti
İkinci
ödemelerin
yoluyla alınan vergiye şümulü yoktur.
vergilendirilmesine
tamamı
gelir
fıkrada,
kâr
paylarının
yönelik
293
(3)
2.
Borsa İstanbul Anonim Şirketinde işlem gören pay maddenin ikinci fıkrasının (a) ve (b)
Tam
mükellef
Portföyünün sürekli olarak en az %51’i
düzenlemeler
kapsamında;
41
inci
kurumlardan elde edilen, 75
senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan
bentleri kapsamında elde edilen kâr
inci
ikinci
fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin ilgili
paylarının yansı gelir vergisinden istisna
fıkrasının (1), (2) ve (3)
olduğu fona iadesinden elde edilen iratlar gelir
edilmektedir.
yoluyla
maddenin
Bu
alınan
istisnanın
vergiye
kesinti
etkisinin
kâr paylarının yarısı gelir
olmadığı belirtilmektedir.
vergisinden
müstesnadır.
Üçüncü fıkrada, kurumsal sermaye
İstisna edilen tutar üzerinden
birikiminin artırılmasına katkı sağlamak
94 üncü madde uyarınca
maksadıyla;
tevkifat
yapılır ve tevkif
olarak en az %51’i Borsa İstanbul
edilen verginin tamamı, kâr
Anonim Şirketinde işlem gören hisse
payının yıllık beyanname ile
senetlerinden oluşan yatırım fonlarına
beyan edilmesi durumunda
ait bir yıldan fazla süreyle elde tutulan
yıllık beyanname üzerinden
katılma belgelerinin ilgili olduğu fona
hesaplanan vergiden mahsup
iadesinden elde edilen kazançlara vergi
edilir.
istisnası getirilmektedir.
portföylerinin
sürekli
Gelire giren diğer kazanç ve
Gelire giren diğer kazanç ve iratlar
MADDE 44- Kanunda vergilendirilecek
iratlar:
MADDE 44- (1) Aşağıda yazılı olup, önceki
gelirler esas itibarıyla kaynak teorisine
bölümlerde düzenlenen gelir unsurlarına girmeyen
göre sayma yöntemi ile belirlenmekle
7/1/2003 - 4783/3 md.)
kazanç ve iratlar bu bölümdeki hükümlere göre
birlikte bu maddede diğer bazı gelir
Aşağıda yazılı olup geçen
vergilendirilir:
unsurlarının
Madde
80
–
(Değişik:
da
vergilendirilmesi
294
bölümlerin dışında kalan
a)
Değer artış kazançları.
öngörülmektedir.
kazanç ve iratlar bu
b)
Arızi kazançlar.
konusu gelir unsurlarının neler olduğu
bölümdeki hükümlere göre
Bu
maddede
söz
belirtilmektedir.
vergiye tâbi gelire dahildir :
1. Değer artışı kazançları,
2. Arızî kazançlar.
Değer artışı kazançları:
Değer artış kazançları
MADDE 45- Maddede, değer artış
–
MADDE 45- (1) Aşağıda yazılı mal ve hakların
kazancının hangi mal ve hakların elden
(Mülga: 22/7/1998 - 4369/82
elden çıkarılmasından doğan kazançlar, değer artış
çıkarılması
md.; Yeniden düzenleme:
kazancıdır:
belirtilmektedir.
7/1/2003 - 4783/4 md.)
a)
Mükerrer
Madde
80
halinde
doğacağı
İvazsız olarak iktisap edilenler hariç olmak
Birinci fıkrada, ivazsız olarak iktisap
ve
üzere, 37 nci maddenin birinci fıkrasının (a), (b),
edilenler hariç olmak üzere, Kanunun
hakların
elden
(ç), (d), (f) ve (ğ) bentlerinde yazılı mal (gerçek
37 nci maddesinin birinci fıkrasının (a),
çıkarılmasından
doğan
usulde vergiye tabi çiftçilerin zirai üretimde
(b), (ç), (d), (f) ve (ğ) bentlerinde yazılı
artışı
kullandıkları taşınmazlar dâhil) ve haklar ile (g)
mal ve haklar ile
bendinde belirtilen motorlu yükleme ve boşaltma
(g)bendinde belirtilen motorlu yükleme
30/12/2004-
araçları ile motorlu taşıtların hat, plaka veya
ve
5281/27 md.) İvazsız olarak
işletme haklarının elden çıkarılmasından doğan
taşıtların hat, plaka
iktisap
tam
kazançlar (Kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları
veya
mükellef kurumlara ait olan
dolayısıyla tahsis ettikleri taşınmazları tahsis
çıkarılması halinde elde edilen kazancın
ve iki yıldan fazla süreyle
tarihinde ortak tarafından satın alınmış sayılır.).
değer
Aşağıda
yazılı
kazançlar
mal
değer
kazançlarıdır.
1.
(Değişik:
edilenler
ile
boşaltma
işletme
artış
araçları
ile
haklarının
kazancı
motorlu
elden
olarak
295
Telif
haklarının
ve
patentlerin
hükme
elde tutulan hisse senetleri
b)
hariç,
müellifleri, mucitleri ve bunların kanuni mirasçıları
bağlanmaktadır. Ayrıca, kooperatiflerin
veya diğer sermaye piyasası
dışında
ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis
araçlarının
çıkarılmasından doğan kazançlar.
menkul
kıymetlerin
elden
çıkarılmasından
sağlanan
c)
kalan
kimseler
tarafından
elden
vergilendirileceği
ettikleri taşınmazların tahsis tarihinde
Ortaklık haklarının veya hisselerinin ortak tarafından satın alınmış sayılacağı;
kazançlar.
elden çıkarılmasından doğan kazançlar.
gerçek usulde vergiye tabi çiftçilerin
2. 70 inci maddenin birinci
ç) Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya
zirai
fıkrasının
(5)
numaralı
tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar.
taşınmazların
bendinde
yazılı
hakların
İvazsız olarak iktisap edilenler hariç
d)
üretimde
elden
kullandıkları
çıkarılmasından
sağlanan
kazancın
da
değer
artış
olarak
vergilendirileceği
(ihtira beratları hariç) elden
olmak üzere, menkul kıymetler ve diğer sermaye
kazancı
çıkarılmasından
piyasası araçlarının elden çıkarılmasından doğan
öngörülmektedir.
kazançlar.
kazançlar.
Telif haklarının ve patentlerin yazarı,
3. Telif haklarının ve ihtira
(2)
Bu maddede geçen elden çıkarma
mucitleri ve bunların kanuni mirasçıları
beratlarının
ibaresi, yukarıda yazılı mal ve hakların her ne
tarafından elden çıkarılması suretiyle
mucitleri ve bunların kanunî
suretle
elde edilen kazançların serbest meslek
mirasçıları
doğan
müellifleri,
olursa
olsun
satılmasını,
bir
bedel
dışında
kalan
karşılığında devir ve temlikini, trampa edilmesini,
kazancı
tarafından
elden
takasını, kamulaştırılmasını, devletleştirilmesini ve
Kanunun
doğan
ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını
belirtilmektedir. Bu maddede ise, söz
kazançlar.
ifade eder.
konusu telif haklarının ve patentlerin
4. Ortaklık haklarının veya
(3)
envanterinde
anılan kişiler dışında kalan kimseler
hisselerinin
elden
kayıtlı bulunmaması kaydıyla, kat karşılığı inşaat
tarafından elden çıkarılmasından elde
çıkarılmasından
doğan
işleri dâhil sahip olunan arsa üzerine inşaat yapan
edilecek kazançların değer artış kazancı
kimseler
çıkarılmasından
Ticari
bir
işletmenin
olarak
ilgili
vergilendirileceği
maddelerinde
296
kazançlar.
veya yaptıranların bu işlere tahsis ettikleri arsa
olarak
5. Faaliyeti durdurulan bir
veya arsa payları da, inşaat faaliyetinin ticari
öngörülmektedir.
işletmenin
veya
mahiyette olup olmadığına bakılmaksızın, elden
Maddede,
tamamen
elden
çıkarılmış sayılır.
hisselerinin
çıkarılmasından
doğan
kısmen
vergilendirileceği
ortaklık
haklarının
elden
veya
çıkarılmasından
doğan kazançların değer artış kazancı
kazançlar.
olarak
6. İktisap şekli ne olursa
belirtilmektedir. Buradaki ortaklık hakkı
olsun (ivazsız olarak iktisap
veya hisseleri, her türlü şahıs ve
edilenler
inci
sermaye şirketlerinde, ortakların hisse
maddenin birinci fıkrasının
senedine bağlanmamış paylarım ifade'
(1), (2), (4) ve (7) numaralı
etmektedir. Limited, adi komandit ve
bentlerinde
kollektif şirket ortaklarının payları bu
hariç)
70
yazılı
mal
vergilendirileceği
(gerçek usulde vergiye tâbi
hükmün
çiftçilerin
istihsalde
şirketlerde de, ortakların hisselerini
kullandıkları gayrimenkuller
satmaları karşılığı sağladıkları kazanç
dahil) ve hakların, iktisap
değer artış kazancıdır. Kooperatiflere
tarihinden başlayarak beş yıl
üye olunması karşılığında elde edilen
içinde elden çıkarılmasından
hisselerin
doğan
sağlanan
ziraî
kazançlar
(Kooperatiflerin
kapsamı
elden
içindedir.
Adi
çıkarılmasından
kazançların
da
ortaklık
ortaklarına
hakkının elden çıkarılması sonucu elde
bu sıfatları dolayısıyla tahsis
edilen kazanç olarak değerlendirilerek
ettikleri
değer
gayrimenkulleri
artış
kazancı
kapsamında
297
tahsis
tarihinde
tarafından
ortak
satın
Faaliyeti
durdurulan
sayılır.).(1)
kısmen
veya
Bu maddede geçen “elden
çıkarılmasından doğan kazancın değer
çıkarma” deyimi, yukarıda
artış kazancı olduğu belirtilmektedir.
yazılı
mal
alınmış
vergilendirilmesi gerekmektedir.
bir
işletmenin
tamamen
elden
ve
hakların
İvazsız olarak iktisap edilenler hariç
bir
ivaz
olmak üzere, menkul kıymetlerin veya,
karşılığında devir ve temliki,
diğer sermaye piyasası araçlarının elden
trampa
çıkarılmasından
satılması,
edilmesi,
takası,
kamulaştırılması,
değer
devletleştirilmesi,
ticaret
sağlanan
artış
kazancı
kazançlar
olarak
şirketlerine sermaye olarak
İkinci fıkrada elden çıkarma deyimi,
konulmasını ifade eder.
birinci fıkrada belirtilen mal ve hakların
fıkra:
her ne suretle olursa olsun satılması,
30/12/2004-5281/27 md.) Bir
ivazlı devir ve temliki, trampa edilmesi,
takvim yılında elde edilen
takası,
değer
artışı
devletleştirilmesi ve ticaret şirketlerine
menkul
kıymet
(Değişik
üçüncü
kazancının,
ve
diğer
kamulaştırılması,
sermaye olarak konulması şeklinde
sermaye piyasası araçlarının
tanımlanmaktadır.
elden
Üçüncü fıkrada, kentleşme ile birlikte
sağlananlar
çıkarılmasından
hariç,
6.000
değeri yükselen arsaların satılması veya
(9.400 TL) Yeni Türk Lirası
bu arsaların üzerine bina inşa edilmesi
298
gelir
durumunda elde edilecek kazançların
vergisinden
müstesnadır. (2)
kayıt altına alınarak vergilendirilmesi
Faaliyetine devam eden ticarî
öngörülmektedir. Bu itibarla, ticari bir
bir işletmenin kısmen veya
işletmenin
tamamen satılmasından veya
olmaması şartıyla, sahip olunan arsa
ticarî
dahil
üzerine inşaat yapan veya yaptıranların
iktisadî
(kat karşılığı inşaat işleri dâhil) bu işlere
kıymetlerle birinci fıkrada
tahsis ettikleri arsa veya arsa paylarının
yazılı
elden
da
doğan
çıkarılmış sayılacağı öngörülmektedir.
işletmeye
amortismana
tâbi
hakların
çıkarılmasından
tahsis
envanterinde
tarihi
kayıtlı
itibarıyla
elden
kazançlar ticarî kazanç sayılır
ve
bunlara
ticarî
hakkındaki
kazanç
hükümler
uygulanır.
Vergilendirilmeyecek
değer
artışı kazançları
Madde
81–
(Değişik:
Vergilendirilmeyecek değer artış kazançları
MADDE
MADDE 46- (1) Aşağıda yazılı hallerde değer artış
işletmenin devri ve şahıs şirketlerinin
kazancı hesaplanmaz ve vergilendirilmez:
sermaye şirketine dönüşmesi halinde
hesaplanmayacağı
durumlar
faaliyetine
belirtilmektedir.
hallerde
kazancı
değer
artışı
hesaplanmaz
ve
bir
halinde, kanuni mirasçılar tarafından işletmenin
Aşağıdaki
yazılı
ferdi
kazançlarının
a)
devam
olunması
ve
mirasçılar
tarafından işletmeye dâhil iktisadi kıymetlerin
değer
Maddede,
artış
7/1/2003 - 4783/3 md.)
Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü
46-
Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü
299
vergilendirilmez :
1.
Ferdi
sahibinin
bir
işletmenin
ölümü
halinde,
kayıtlı değerleriyle (bilanço esasına göre defter
durumunda, yasal mirasçılar tarafından
tutuluyorsa bilançonun aktif ve pasifiyle bütün
işletmenin faaliyetinin sürdürülmesi ve
halinde) aynen devir alınması.
işletmeye
iktisadi
değerlerin
kanunî mirasçılar tarafından
b)
işletmenin faaliyetine devam
edilen ferdi bir işletmenin bilançosunun bir
halinde
olunması
ve
sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde
hesaplanmayacaktır. Ayrıca parantez içi
tarafından
işletmeye
dahil
devrolunması, devir alan şirketin bilançosuna
hükümle, bilanço esasına göre defter
iktisadî kıymetlerin kayıtlı
aynen geçirilmesi ve devredilen ferdi işletmenin
tutulması halinde bilançonun aktif ve
değerleriyle (bilanço esasına
sahip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna
pasifiyle bir bütün olarak devredilmesi
göre
göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık
gerektiği
hükme
bilançonun aktif ve pasifiyle
payı alması.
Böylece,
işletmenin
bütün halinde) aynen devir
c)
Kollektif ve adi komandit şirketlerin bu
varislerce devralınması suretiyle ticari
alınması.
maddenin (b) bendinde yazılı şartlar dâhilinde tür
işletmenin devamlılığının sağlanması
2. Kazancı bilanço esasına
değiştirerek sermaye şirketi haline dönüşmesi.
amaçlanmaktadır.
göre tespit edilen ferdi bir
Birinci fıkranın (b) bendine göre gerçekleştirilecek
Birinci fıkranın (b) ve (c) bentleri ile,
işletmenin bilançosunun bir
devirlerde, devredilen ferdi işletmenin sahip veya
ekonomik gelişmelere bağlı olarak,
sermaye şirketine aktif ve
sahiplerine verilecek ortaklık payını temsil eden
ferdi işletmelerin sermaye şirketleri
pasifiyle
pay
haline dönüşmesi teşvik edilerek ölçek
mirasçılar
defter
tutuluyorsa
bütün
devrolunması,
halinde
alan
senetlerinin;
(c)
bendine
göre
kayıtlı tutarlarıyla aynen devir alınması
değer
gerçekleştirilecek tür değiştirmelerde ise, tür
ekonomisinden
şirketin bilançosuna aynen
değiştiren
amaçlanmaktadır.
geçirilmesi
senetlerinin nama yazılı olması zorunludur.
ve
devir
Kazancı bilanço esasına göre tespit
dâhil
devredilen
ferdi işletmenin sahip veya
şirket
ortaklarına
verilecek
pay
artış
kazancı
bağlanmaktadır.
faaliyetinin
faydalanılması
Buna
göre,
(b)
bendinde, kazancı bilânço esasına göre
tespit
edilen
ferdi
bir
işletmenin
300
sahiplerinin şirketten, devir
bilânçosunun bir sermaye şirketine aktif
bilançosuna göre hesaplanan
ve
öz
devrolunması,
sermayesi
ortaklık
payı
tutarında
alması
(Bu
pasifiyle
bütün
devir
aynen
bilânçosuna
halinde
alan
şirketin
geçirilmesi
ve
ortaklık payını temsil eden
devredilen ferdi işletmenin sahip veya
hisse senetlerinin nama yazılı
sahiplerinin şirketten, devir bilânçosuna
olması şarttır.).
göre hesaplanan öz sermayesi tutarında
3. Kollektif ve adi komandit
ortaklık payı alması durumunda değer
şirketlerin bu maddenin (2)
artış
numaralı
yazılı
vergilendirilmeyecektir.
nev’i
bendinde kollektif ve adi komandit
değiştirerek sermaye şirketi
şirketlerin (b) bendinde ifade edilen
haline dönüşmesi (Kollektif
koşullar dâhilinde şekil değiştirerek
ve adi komandit şirketlerin
sermaye
şirketine
şekil
durumunda
değer
bendinde
şartlar
dahilinde
değiştirerek
şirket
anonim
haline
dönüşmesi
şekil
değiştiren
halinde
kazancı
hesaplanmayacak
Ayrıca,
ve
(c)
dönüşmesi
artış
kazancı
hesaplanmayacağı
ve
vergilendirilmeyeceği
hükme
kollektif ve adi komandit
bağlanmaktadır.
şirketlerin
İkinci fıkrada, (b) bendi kapsamında
anonim
ortaklarının
şirketteki
paylarını
senetlerinin
ortaklık
yapılan devir işleri sonucu alınacak
gösteren
hisse
ortaklık
payını
temsil
eden
pay
nama
yazılı
senetlerinin ve (c) bendi kapsamındaki
301
olması şarttır.).
tür
değiştirmelerinde
şirket
ortaklarına
senetlerinin
nama
tür
değiştiren
verilecek
yazılı
pay
olması
gerektiği ifade edilmektedir.
Safi değer artışı:
Safi değer artış kazancı
MADDE 47- Maddede değer artış
–
MADDE 47- (1) Safi kazanç, elden çıkarma
kazançlarında vergiye tabi tutulacak
(Mülga: 22/7/1998 - 4369/82
karşılığında alman para ve ayınlarla sağlanan ve
kazanç
md.; Yeniden düzenleme:
parayla temsil edilebilen her türlü menfaatlerin
düzenlemelere yer verilmektedir.
7/1/2003 - 4783/3 md.)
toplamından, elden çıkarılan mal ve hakların
Değer artışında vergiye tabi tutulacak
Değer artışında safi kazanç,
maliyet bedelleri ile elden çıkarma dolayısıyla
safı kazanç elde edilen hasılattan bu
elden çıkarma karşılığında
yapılan ve satıcının uhdesinde kalan giderlerin ve
hasılatın elde edilmesi için katlanılan
alınan
ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle
maliyet, gider ve vergilerin düşülmesi
sağlanan ve para ile temsil
bulunur.
suretiyle bulunacaktır. Hasılat, elden
edilebilen
(2)
Mükerrer
Madde
para
ve
ayınlarla
her
menfaatlerin
elden
81
türlü
tutarından,
çıkarılan
mal
ve
Hasılatın
ayın
ve
menfaat
tutarının
tespitine
yönelik
olarak
çıkarma karşılığında alman para veya
sağlanan kısmının tutan, Vergi Usul Kanununun
mal ve hizmet şeklinde sağlanan, para
değerleme hükümlerine göre belirlenir.
ile
temsil
edilebilen
her
türlü
hakların maliyet bedelleri ile
(3)
Maliyet bedelinin mükelleflerce tespit
menfaatlerin toplamından oluşmaktadır.
elden
edilememesi halinde maliyet bedeli yerine, Vergi
Bu tutardan düşülecek olan unsurlar ise,
Usul
takdir
elden çıkarılan mal ve hakların maliyet
uhdesinde kalan giderlerin ve
komisyonlarınca tespit edilecek bedel, kazancı
bedelleri ile elden çıkarma dolayısıyla
ödenen vergi ve harçların
bilanço veya işletme hesabı esasına göre tespit
yapılan ve satıcı tarafından yüklenilen
indirilmesi suretiyle bulunur.
edilen işletmelerde ise son bilançoda veya envanter
giderler, ödenen vergi ve harçlardır.
yapılan
çıkarma
dolayısıyla
ve
satıcının
Kanunu
hükümlerine
göre,
302
Hâsılatın ayın ve menfaat
kayıtlarında gösterilen değer esas alınır.
olarak
(4)
sağlanan
kısmının
Elde edilen karşılığın para dışında mal
Faaliyeti durdurulan ticari veya zirai bir
ya da menfaat olması halinde Vergi
tutarı Vergi Usul Kanununun
işletmeye ait envanter kayıtlarında yer alan
Usul Kanununun değerleme ile ilgili
değerleme
amortismana
hükümleri uygulanır.
ile
ilgili
tabi
iktisadi
kıymetlerin
elden
hükümlerine göre tayin ve
çıkarılması halinde, iktisadi kıymetlerin maliyet
tespit olunur.
bedeli
yerine,
kayıtlara
göre
amortismanlar
Diğer taraftan, mal ve hakların maliyet
bedelinin
mükelleflerce
tespit
bedelinin
düşüldükten sonra kalan net değeri esas alınır.
edilememesi durumunda maliyet bedeli
tespit
Durdurulan serbest meslek faaliyetine ait envanter
yerine; Vergi Usul Kanunu hükümlerine
edilememesi halinde maliyet
kayıtlarında yer alan amortismana tabi iktisadi
göre,
bedeli yerine; Vergi Usul
kıymetlerin elden çıkarılması halinde de aynı
edilecek bedeli, kazancı bilanço veya
Kanunu hükümlerine göre,
esaslar uygulanır.
işletme hesabı esasına göre tespit edilen
takdir komisyonlarınca tespit
(5)
Dar mükelleflerin (kurumlar dâhil),
işletmelerde ise, son bilançoda ya da
edilecek
yabancı
sermaye
envanter kayıtlarında gösterilen değeri
Maliyet
mükelleflerce
bedel,
kazancı
mevzuatına
göre
ilgili
takdir
komisyonlarınca
tespit
bilanço veya işletme hesabı
mercilerden izin almak suretiyle, Türkiye’ye bizzat
esas alınır.
esasına göre tespit edilen
getirdikleri nakdî veya aynî sermaye karşılığında
Bununla birlikte, faaliyeti durdurulan
işletmelerde
son
iktisap ettikleri menkul kıymetler ile iştirak
ticari veya zirai bir işletmeye ya da
envanter
hisselerini elden çıkarmalarından doğan değer artış
durdurulan serbest meslek faaliyetine ait
kayıtlarında gösterilen değer
kazançlarının hesabında, kur farkından doğan
envanter
esas alınır.
kazançlar dikkate alınmaz. Şu kadar ki, bu
amortismana tabi iktisadi kıymetlerin
İşletmeye dahil amortismana
mükelleflerin Türkiye’de elde ettikleri kazançların,
elden
tâbi
iktisadî
münhasıran bu menkul kıymet veya iştirak
kıymetlerin
elden
çıkarılması
hisseleri dolayısıyla elde edilen menkul sermaye
kayıtlara
bilançoda
ise
veya
kıymetlerin
halinde,
kayıtlarında
çıkarılması
maliyet
göre
yer
alan
halinde,
iktisadi
bedeli
yerine,
amortismanlar
303
iktisadî kıymetlerin maliyet
iratlarından ve bu kıymet veya hisselerin elden
düşüldükten sonra kalan net değeri esas
bedeli yerine amortismanlar
çıkarılmasından doğan değer artış kazançlarından
alınır.
düşüldükten sonra kalan net
ibaret olması şarttır. Bu mükelleflerin, Türkiye’de
Ayrıca, dar mükellefiyete tabi kişi ve
değeri esas alınır.
menkul kıymet alım satımıyla devamlı olarak
kuramların,
uğraşmaları halinde, kur farkından doğan kazançlar
mevzuatına
da ticari kazancın hesabında dikkate alınır.
gerekli izni almak suretiyle, Türkiye’ye
Menkul
kıymetlerin
çıkarılmasında,
elden
iktisap
Kur
farkından
doğan
kazançların
bizzat
yabancı
göre
sermaye
ilgili
getirdikleri
mercilerden
nakdî
ve
aynî
bedelinin tevsik edilememesi
(6)
halinde
Usul
hesabında, menkul kıymet veya iştirak hisselerinin
sermaye karşılığında iktisap ettikleri
Vergi
Kanununun
266
ncı
iktisabına tahsis edilen yabancı sermayenin bu
menkul kıymetler ile iştirak hisselerini
maddesinde
yazılı
itibari
kıymet veya hisselerin iktisap tarihindeki Türkiye
elden çıkarmaları halinde kur farkından
değer iktisap bedeli olarak
Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna
doğan kazançlar değer artış kazancının
kabul edilir.
göre hesaplanan Türk Lirası karşılığı ile bu kıymet
hesabında dikkate alınmamaktadır. Kur
Dar mükelleflerin (kurumlar
veya hisselerin elden çıkarılması tarihindeki aynı
farkının dikkate alınmaması için; bu
dahil),
sermaye
miktar yabancı sermayenin Türkiye Cumhuriyet
mükelleflerin Türkiye’de elde ettikleri
Merkez Bankası döviz alış kuruna göre hesaplanan
kazançların münhasıran bu menkul
Türk Lirası karşılığı arasındaki fark esas alınır.
kıymet
yabancı
mevzuatına
göre
ilgili
mercilerden
izin
almak
getirdikleri nakdî veya aynî
çıkarılmasında
sermaye karşılığında iktisap
edilememesi halinde itibari değer iktisap bedeli
gerekmektedir. Ayrıca bu mükelleflerin,
ettikleri menkul kıymetler ile
olarak kabul edilir.
Türkiye’de
iştirak
(8)
çıkarmalarından doğan değer
Aynı
iktisap
menkul
bedelinin
kıymet
veya
elden
çıkarılmasından
tevsik
kazançlarından
doğan
değer
elden
(7)
elden
kıymetlerin
hisselerin
suretiyle, Türkiye’ye bizzat
hisselerini
Menkul
ve
ibaret
menkul
kıymet
artış
olması
alım
diğer
satımıyla devamlı olarak uğraşmaları
sermaye piyasası aracından değişik tarihlerde
halinde kur farkından doğan kazançlar
304
artışı
kazançlarının
alımlar yapıldıktan sonra bunların bir kısmının
da ticari kazancın hesabında dikkate
farkından
elden çıkarılması halinde ilk giren ilk çıkar
alınacaktır.
dikkate
yöntemi kullanılmak suretiyle alış bedeli belirlenir.
Menkul
alınmaz. Şu kadar ki, bu
Bir menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası
çıkarılmasında, iktisap bedelinin tevsik
mükelleflerin
Türkiye’de
aracının alımından önce elden çıkarılması halinde,
edilememesi
kazançların,
elden çıkarılma tarihinden sonra yapılan ilk alım
edinilmesi
menkul
işlemi esas alınarak kazanç tespit edilir. Aynı gün
ödemelerle,
kıymet veya iştirak hisseleri
içerisindeki işlemlerde ağırlıklı ortalama maliyet
harçlardan oluşan iktisap bedeli yerine
dolayısıyla
yöntemi kullanılabilir.
menkul kıymetin üzerinde yazılı olan
hesabında,
doğan
elde
kur
kazançlar
ettikleri
münhasıran
bu
elde
edilen
elden
halinde,
için
yapılan
giderler,
bunların
her
vergi
türlü
ve
menkul sermaye iratlarından
(9)
ve bu kıymet veya hisselerin
iktisap veya maliyet bedeli, elden çıkarılan mal ve
Aynı
elden çıkarılmasından doğan
hakların, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere
sermaye piyasası aracından değişik
değer artışı kazançlarından
Türkiye İstatistik Kurumunca belirlenen üretici
tarihlerde alımlar yapıldıktan sonra
ibaret
fiyatları endeksindeki artış oranında artırılarak
bunların bir kısmının elden çıkarılması
tespit edilir.
halinde ilk giren ilk çıkar yöntemi
olması
şarttır.
mükelleflerin,
Bu
Türkiye’de
menkul
kıymet
alım
satımıyla
devamlı
olarak
uğraşmaları
halinde,
kur
Mal ve hakların elden çıkarılmasında
kıymetlerin
değeri (itibari değer) dikkate alınır.
menkul
kullanılarak
kıymet
alış
veya
bedeli
diğer
tespit
edilecektir.
Ayrıca
maddede,
farkından doğan kazançlar da
kaynaklanan
ticarî
vergilendirilmemesi amaçlanmış ve mal
kazancın
hesabında
dikkate alınır.
Kur
farkından
ve
doğan
hakların
değer
enflasyondan
elden
artışlarının
çıkarılmasında
maliyet bedelinin, elden çıkarıldığı ay
305
kazançların
hesabında,
hariç olmak üzere Türkiye İstatistik
menkul kıymet veya iştirak
Kurumu tarafından belirlenen üretici
hisselerinin iktisabına tahsis
fiyatları endeksindeki artış oranında
edilen yabancı sermayenin bu
artırılarak
kıymet veya hisselerin iktisap
tanınmaktadır.
tarihindeki
tespit
edilmesine
imkan
Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası
döviz
alış
hesaplanan
kuruna
Türk
göre
Lirası
karşılığı ile bu kıymet veya
hisselerin elden çıkarılması
tarihindeki
aynı
miktar
yabancı sermayenin Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası
döviz
alış
hesaplanan
kuruna
Türk
göre
Lirası
karşılığı arasındaki fark esas
alınır.
Mal
ve
hakların
elden
çıkarılmasında iktisap bedeli,
elden
çıkarılan
mal
ve
hakların, elden çıkarıldığı ay
306
hariç olmak üzere Devlet
İstatistik
Enstitüsünce
belirlenen toptan eşya fiyat
endeksindeki artış oranında
artırılarak tespit edilir. (Ek
cümle: 30/12/2004-5281/28
md.)
Şu
kadar
ki,
bu
endekslemenin yapılabilmesi
için artış oranının % 10 veya
üzerinde olması şarttır.
Özel inşaatlarda değer artış kazancının tespiti
MADDE 48- Maddede, kentleşmeyle
MADDE 48- (1) 45 inci maddenin üçüncü fıkrası birlikte yaygın bir uygulama haline
kapsamına giren hallerde;
a)
gelen özel inşaat işlerinde (kat karşılığı
Kat karşılığı inşaat işleri dolayısıyla arsa
inşaat işleri dâhil) değer artış kazancının
sahibinin uhdesinde kalan arsa payının tahsis
tespitine
tarihindeki emsal bedeli, inşaat işine tahsis edilen
hususlar düzenlenmektedir.
arsa payının elden çıkarma bedeli olarak kabul
Ticari mahiyette olmayan özel inşaat
edilir,
işleri dolayısıyla elde edilen değer artış
b)
teslim
Müteahhit
edilen
tarafından
taşınmazların
arsa
maliyet
sahibine
bedeli
üzerinden arsa sahibine fatura edilen tutar ise
ilişkin
özellik
arz
eden
kazancı iki şekilde ortaya çıkmaktadır.
Birincisi,
arsa
sahibinin
uhdesinde
bulunan arsa payının elden çıkartılması
307
müteahhide devredilen arsa payının elden çıkarma
sonucu doğan bir değer artış kazancı;
bedeli olarak kabul edilir,
İkincisi ise, inşaat işini arsa sahibinin
c)
Kat
karşılığı
inşaat
söz
konusu kendisinin yapması veya kat karşılığı
olmaksızın arsa sahibi tarafından yapılan veya
yaptırması dolayısıyla elde etmiş olduğu
yaptırılan diğer inşaat işlerinde, inşaata tahsis taşınmazların satışı sonucu ortaya çıkan
edilen arsanın tahsis tarihindeki emsal bedeli, bu
değer artış kazancıdır. Bahsi geçen iki
arsanın elden çıkarma bedeli sayılır.
farklı değer artış kazancının tespitinin
Yukarıdaki fıkraya göre elden çıkarılan
sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için,
arsa veya arsa paylarından doğduğu kabul edilen
madde metninde arsa veya arsa payına
elden çıkarma kazançları, inşa edilen taşınmazların
ilişkin maliyet bedeli ile taşınmazlara
satıldığı tarihler itibarıyla ve satılan taşınmaza
ilişkin maliyet bedelinin hesaplanması
isabet eden arsa payıyla sınırlı olarak gerçekleşmiş
hususu belirtilmektedir.
sayılır. Bu satışlar nedeniyle yapılan tahsilatların,
Birinci fıkrada, arsa sahibinin gerek
öncelikle satılan taşınmaza isabet eden arsa veya
kendisinin inşaat yapması, gerekse kat
arsa payının elden çıkarma bedeline ilişkin olduğu
karşılığı
kabul edilir.
durumunda, arsa veya arsa payının
(2)
(3)
Kat karşılığı inşaat işleri de dâhil olmak
elden
inşaat
çıkarma
işi
yaptırması
bedelinin
nasıl
üzere, sahip olduğu arsa üzerine inşaat yapan veya
hesaplanacağı belirtilmektedir.
yaptıranların inşaat veya satış faaliyetlerinin 14
İkinci fıkrada, elden çıkarılan arsa veya
üncü maddeye göre ticari faaliyet olarak kabul
arsa paylarından doğduğu kabul edilen
edilmediği hallerde (aynı maddenin beşinci fıkrası
elden çıkarma kazançları, inşa edilen
hükmü hariç), bu kapsamda edinilen taşınmazlar taşınmazların satıldığı tarihler itibarıyla
308
arsa sahibi yönünden inşaatın bitim tarihi itibarıyla
ve satılan taşınmaza isabet eden arsa
ilk defa iktisap edilmiş sayılır. İnşaatın bitim tarihi
payıyla
yapı kullanma izin belgesinin alındığı tarihtir.
sayılacaktır.
Ancak
yapı
yapılan tahsilatların, öncelikle satılan
kullanma izin belgesi alınmadan önce fiilen
taşınmaza isabet eden arsa veya arsa
kullanılması halinde, bunların kullanıma başlanma
payının elden çıkarma bedeline ilişkin
tarihine itibar edilir.
olduğunun
(4)
taşınmazın
Üçüncü
veya
fıkraya
taşınmazların
göre
arsa
sahibi
sınırlı
olarak
Bu
gerçekleşmiş
satışlar
kabul
nedeniyle
edileceği
öngörülmektedir.
tarafından ilk defa iktisap edildiği kabul edilen
Üçüncü fıkrada, Kanunun 14 üncü
taşınmazların maliyet bedeli, kat karşılığı inşaat söz
maddesinin beşinci fıkrasındaki hükmü
konusu olmaksızın inşa edilen ya da ettirilen
saklı kalmak üzere diğer fıkralarına
taşınmazlarda, inşaata tahsis edilen arsanın emsal
göre ticari kazanç hüviyeti arz etmeyen
bedeli ile arsa sahibinin fiili inşaat maliyetlerinin
ve kat karşılığı inşaat işleri ile kendi
toplamından ibarettir. Kat karşılığı inşaat işleri
arsası
kapsamında
yaptıranların
iktisap
edilen
taşınmazlarda
ise
üzerine'
inşaat
elde
yapan
etmiş
veya
oldukları
maliyet bedeli, arsa sahibinin uhdesinde kalan arsa taşınmazların iktisap tarihine ilişkin
payının emsal bedeli ile müteahhit tarafından 15
belirleme yapılmaktadır. Ayrıca, söz
inci maddenin ikinci fıkrasına göre hesaplanan
konusu fıkrada, taşınmazlara ilişkin
tutardan oluşur.
yasal işlemlerin uzaması veya ortaya
(5)
artış
Bu madde kapsamında doğan değer
kazancında
zamanaşımı,
inşa
edilen
çıkabilecek farklı nedenler dolayısıyla
yapı
kullanma
taşınmazların satıldığı tarihler itibarıyla ve satılan alınmasının
izin
gecikmesi
belgesinin
durumunda,
309
taşınmaza isabet eden arsa payıyla sınırlı olmak
taşınmazların
fiilen
kullanıma
üzere taşınmazın satıldığı tarihten sonraki takvim
başlandığı tarihin iktisap tarihi olarak
yılının başından başlar.
dikkate alınması gerektiği açık bir
şekilde belirtilmektedir.
Dördüncü fıkrada, arsa sahibi tarafından
iktisap
edilen
taşınmazlara
ilişkin
maliyetin belirlenmesi hususuna yer
verilmiştir. Arsa sahibi tarafından ilk
defa
iktisap
edildiği
kabul
edilen
taşınmazların maliyet bedeli;
Kat
karşılığı
inşaat
söz
konusu
olmaksızın inşa edilen ya da ettirilen
taşınmazlarda;
1)İnşaata tahsis edilen arsanın emsal
bedeli,
2)Arsa sahibinin fiili inşaat maliyetleri
toplamından oluşur.
Kat karşılığı inşaat işleri kapsamında
iktisap edilen taşınmazlarda ise maliyet
bedeli;
1)Arsa sahibinin uhdesinde kalan arsa
payının emsal bedeli,
310
2)Müteahhit tarafından, arsa sahibine
verilen
taşınmazlara
ilişkin
olarak
müteahhit bünyesinde oluşan ve arsa
sahibine
fatura
edilen
tutarların
toplamından oluşur.
Beşinci fıkrada, değer artış kazancına
ilişkin tarh zamanaşımının ne zaman
başlayacağı
hükme
bağlanmaktadır.
İkinci fıkrada değer artış kazancının,
inşa
edilen
taşınmazların
satıldığı
tarihler itibarıyla ve satılan taşınmaza
isabet eden arsa payıyla sınırlı olarak
gerçekleşmiş sayılacağı belirtilmektedir.
Ortaya çıkan değer artış kazancının
vergilenmesi,
taşınmazların
satışına
kadar ertelendiğinden, tarh zamanaşımı
süresi de, inşa edilen taşınmazların
satıldığı tarihler itibarıyla ve satılan
taşınmaza isabet eden arsa payıyla
sınırlı olmak üzere taşınmazın satıldığı
tarihten sonraki takvim yılının başından
başlayacağı hükme bağlanmıştır.
311
Değer artış kazançlarında istisnalar
MADDE
49-
MADDE 49- (1) Aşağıda yazılı değer artış politikalar
kazançları gelir vergisinden müstesnadır:
ekonomik
sosyal
teşvikler
nedeniyle vergiden müstesna tutulan
İkamet amacıyla satın alman ve fiilen
a)
ve
Maddede,
değer
artış
kazançlarına
yer
ikamet edilen tek konutun elden çıkarılmasından
verilmektedir.
doğan kazançlar (Bu istisnaya arsa payının devri
Birinci fıkranın (a) bendinde, ikamet
sonucu tek konut alan arsa sahiplerinin, arsa amacıyla satın alman ve fiilen ikamet
payının devri sonucu doğan değer artış kazançları
edilen
da dâhil olup bu bendin uygulanmasında mükellef
çıkarılmasından
ile eş ve çocuklar birlikte dikkate alınır.).
vergiden istisna edilmektedir. Yine, arsa
tek
konutun
doğan
elden
kazançlar
37 nci maddenin birinci fıkrasının (a),
payının devri sonucu tek konut alan arsa
(b) (ç) ve (f) bentlerinde yazılı olan mal (motorlu
sahiplerinin, arsa payının devri sonucu
yükleme ve boşaltma araçları ile gerçek usulde
doğan değer
vergiye tabi çiftçilerin zirai üretimde kullandıkları
artış
taşınmazlar dâhil) ve haklar ile tam mükellef
edilmektedir.
kurumlara ait olan pay senetlerinin, ortaklık
uygulanmasında istisnadan yararlanacak
haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasında
mükellef ile eş ve .çocukları birlikte
(Bu
dikkate alınacaktır. Bu istisna, bir
b)
bendin
ortaklarına
uygulanmasında,
tahsis
ettikleri
kooperatiflerin
taşınmazlar
kazançları
vergiden
istisna
Bu
bendin
tahsis
ailenin ikamet amacıyla satın aldığı ya
tarihinde; finansal kiralama yoluyla iktisap edilmiş
da kat karşılığı teslim aldığı konutu
taşınmazlar ise finansal kiralama sözleşmesinin vergisiz olarak elden çıkarmalarına
312
imzalandığı tarihte iktisap edilmiş sayılır. Arsaya
olanak sağlamaktadır.
karşılık
(b)bendinde
iktisap
edilen
bina
veya
bağımsız
motorlu
yükleme
ve
bölümlerde ise iktisap tarihi olarak, 14 üncü
boşaltma araçları ile gerçek usulde
maddenin beşinci fıkrası hükmü hariç, 15 inci
vergiye tabi çiftçilerin zirai üretimde
maddenin birinci fıkrasında belirtilen tarihe itibar
kullandıkları taşınmazlar dâhil olmak
edilir.);
üzere, motorlu yükleme ve boşaltma
1)
İki
tam
yıldan
fazla
süreyle
elde araçları ile gerçek usulde vergiye tabi
tutulanlardan elde edilen gelirlerin %40’ı,
2)
Üç
tam
yıldan
fazla
süreyle
çiftçilerin zirai üretimde kullandıkları
elde taşınmazlar dâhil 37 nci maddenin
tutulanlardan elde edilen gelirlerin %50’si,
3)
birinci fıkrasının (a), (b), (ç) ve (f)
Dört tam yıldan fazla süreyle elde bentlerinde yazılı olan mal ve haklar ile
4)
tam
Beş tam yıldan fazla süreyle elde senetleri,
tutulanlardan elde edilen gelirlerin %75’i.
c)
mükellef
ortaklık
hisselerinin
Tam mükellef kuramlara ait olup, Borsa
kuramlara
sağlanan
elden
kazançlara
ait
haklan
pay
veya
çıkarılmasından
elde
tutulma
İstanbul Anonim Şirketinde işlem gören ve bir
süresine bağlı olarak değişen oranlarda
yıldan fazla süreyle elde tutulan pay senetlerinin,
istisna
portföyünün sürekli olarak en az %51’i Borsa
Ayrıca istisna uygulaması açısından
uygulaması
getirilmektedir.
İstanbul Anonim Şirketinde işlem gören pay iktisap tarihi önem arz ettiğinden,
senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatlan
fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin ilgili
dolayısıyla
olduğu fona iadesi
taşınmazların tahsis tarihinde; finansal
dışındaki
yollarla
elden
tahsis
ettikleri
/
313
çıkarılmasından elde edilen gelirler.
kiralama
ç) Tam mükellef anonim şirketlerde sahip olunan
taşınmazların
pay senetlerinin halka arz edilmek suretiyle elden
sözleşmesinin
çıkarılmasında;
iktisap
1)
İki
tam
yıldan
fazla
süreyle
2)
Üç
tam
yıldan
fazla
süreyle
tutulanlardan elde edilen gelirlerin %70’i,
3)
4)
iktisap
edilmiş
finansal
kiralama
imzalandığı
tarihte
ise
edilmiş
sayılacağı
elde öngörülmektedir.
(c)bendinde, tam mükellef kuramlara ait
elde olup, Borsa İstanbul Anonim Şirketinde
işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle
Dört tam yıldan fazla süreyle elde elde
tutulanlardan elde edilen gelirlerin %80’i,
yoluyla
tutulan
pay
senetlerinin
ve
portföyünün sürekli olarak en az %51’i
Beş tam yıldan fazla süreyle elde Borsa İstanbul Anonim Şirketinde işlem
tutulanlardan elde edilen gelirlerin %90’ı.
gören pay senetlerinden oluşan yatırım
d) Bu fıkrada yer alan istisnalara ilave olarak bir fonlarına ait bir yıldan fazla süreyle elde
takvim yılında elde edilen kazancın, menkul tutulan katılma belgelerinin fona iadesi
kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının dışındaki yollarla elden çıkarılmasından
elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar hariç, elde edilen kazançlar istisna kapsamına
77 nci maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin alınmaktadır.
birinci gelir diliminde yer alan tutar.
(ç) bendinde, anonim şirketlerin halka
açılmasını
ve
sermayenin
tabana
yayılmasını teşvik etmek amacıyla, tam
mükellef anonim şirketlere ait pay
senetlerinin halka arz edilmek suretiyle
314
elden çıkanlmasından doğacak kazancın
vergiden istisna edilecek oranları diğer
pay senetlerine göre daha yüksek olarak
tespit edilmektedir. Yine bu istisnanın
uygulamasında da pay senetlerinin elde
tutulma süreleri dikkate alınacaktır.
(d)bendinde, menkul kıymetler ve diğer
sermaye piyasası araçları haricindeki
gelir unsurlarından elde edilen değer
artış
kazançlarına
getirilmiş
olan
istisnalara ilave olarak 77 nci maddenin
birinci fıkrasındaki tarifenin birinci gelir
diliminde yer alan tutarda gelir için
istisna öngörülmektedir.
Arızi kazançlar
Madde
82–
Arızi kazançlar
(Değişik:
MADDE 50- Maddede, vergiye tabi
MADDE 50- (1) Vergiye tabi arızi kazançlar arızi
kazançlar
şunlardır:
Vergiye tâbi arızi kazançlar
a)
şunlardır :
77 nci maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin
verilmektedir.
birinci gelir diliminde yer alan tutan gelir
Birinci fıkranın (a) bendine göre; ticari
işlemlerin ya da bu işlemlere aracılığın
Arızi
olarak
ticarî
Bir takvim yılında elde edilen kazancın
muamelelerin
icrasından
vergisinden müstesna olmak üzere;
veya
nitelikteki
1)
bu
Arızi
olarak
ticari
ve
safı
halinde
7/1/2003 - 4783/7 md.)
1.
sayılmakta
bentler
tutarın
hesaplanmasına ilişkin hükümlere yer
işlemlerde devamlılık
arz
etmeyecek
şekilde
315
muamelelere tavassuttan elde
bulunulmasından veya bu nitelikteki işlemlere yapılması ile arızi olarak yapılan serbest
edilen kazançlar.
aracılık yapılmasından elde edilen kazançlar,
2.
Ticarî
veya
işletmenin
ziraî
faaliyeti
bir
2)
ile
faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hasılat,
vergilendirilecektir. Ayrıca, kiracıların
Kiracıya ait tesisat ve malların tahliye ve
3)
durdurulması
devri sırasında kiralayan veya yeni kiracıya
terk
elde
Arızi olarak yapılan serbest meslek edilen kazançlar arızi kazanç olarak
serbest meslek faaliyetinin
veya
meslek faaliyetleri dolayısıyla
kiraladıkları
taşınmazları
tahliye
etmeleri ya da tesisat veya mallan
edilmesi, henüz başlamamış
devrinden doğan kazançlar dâhil olmak üzere devretmeleri karşılığında elde ettikleri
olan böyle bir faaliyete hiç
taşınmazların tahliyesi veya kullandırma hakkının
kazançlar ile taşınmazların bulunduktan
girişilmemesi, ihale, artırma
devredilmesi
tazminat,
konum itibarıyla fiziki değerlerinin
ve
peştemallık, komisyon ve sair adlar altında
dışında oluşan peştemallık, şerefiye
edilmemesi karşılığında elde
sağlanan gelirler,
veya sair adlar altında nitelenen bedeller
edilen hâsılat.
4)
işletmenin
dolayısıyla elde edilen kazançlar, arızi
3. Gayrimenkullerin tahliyesi
faaliyetinin ya da serbest meslek faaliyetinin
kazanç olarak ifade edilmektedir. Diğer
veya kiracılık hakkının devri
durdurulması veya terk edilmesi karşılığında
taraftan, ticari veya zirai bir işletmenin
karşılığında
sağlanan gelirler.
faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin
eksiltmelere
iştirak
alınan
karşılığında
Ticari
veya
şerefiye,
zirai
bir
tazminatlar ile peştemallıklar
b)
(kiracıya
mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi, ihale,
karşılığında sağlanan gelirler de anzi
malların tahliye ve devri
artırma
kazanç kapsamında yer almaktadır. Bir
sırasında kiralayan veya yeni
karşılığında elde edilen kazançlar.
kiracıya
c)
ait
tesisat
devrinde
ve
doğan
kazançlar dahil).
4.
Arızi
olarak
Henüz başlamamış olan ticari, zirai veya
ve
eksiltmelere
iştirak
edilmemesi
değersiz
Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin
alacaklarla,
karşılık
veya
terk
edilmesi
takvim yılında (a) bendi kapsamında
terk ettikleri işleri ile ilgili olarak zarar yazılan
yapılan
durdurulması
ayrılan
elde edilecek arızi kazançların bir kısmı
şüpheli (b)ve (c) bentlerinde sırasıyla “henüz
316
alacakların tahsili dâhil sonradan elde ettikleri
başlanmamış olan ticari, zirai veya
kazançlar.
mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi,
hâsılat.
ç) Dar mükellefiyete tabi olanların 60 ıncı maddede
ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak
5. Gerçek usulde vergiye tâbi
yazılı işleri arızi olarak yapmalarından elde ettikleri
edilmemesi karşılığında elde edilen
mükelleflerin terk ettikleri
kazançlar.
hasılatlar” ile “gerçek usulde vergiye
işleri
(2)
serbest
meslek
dolayısıyla
faaliyetleri
tahsil
ile
ilgili
edilen
olarak
Arızi kazançların safı tutarı;
Arızi
işlemlerde
ilgili olarak sonradan elde ettikleri
kazançlarda,
kazançlar ve karşılık ayırdıkları şüpheli
değersiz alacaklarla, karşılık
hasılattan maliyet bedeli ve satış dolayısıyla
alacaklar ile zarar yazdıkları değersiz
ayrılan şüpheli alacakların
yapılan giderler indirilmek,
alacaklar”
tahsili dahil).
b)
6. Dar mükellefiyete tâbi
maddede yazılı işleri arızi olarak yapmalarından
belirtilmektedir.
olanların 45 inci maddede
elde ettikleri kazançlarda anılan madde hükmü
(ç) bendinde, dar mükellefiyete tabi
yazılı
dikkate alınmak,
olanların Kanunun 60 inci maddesinde
sonradan
elde
ettikleri
a)
kazançlar
(zarar
yazılan
bulunulmasından
işleri
arızi
olarak
olarak
elde
ticari
tabi mükelleflerin bıraktıkları işleriyle
edilen
karşılığında
Dar mükellefiyete tabi olanların 60 inci kazançların
arızi
elde
kazanç
edilen
olduğu
yapmalarından elde ettikleri
c)
kazançlar.
suretiyle yapılan giderler indirilmek,
yabancı
Bir takvim yılında (1), (2),
ulaştırma
(3) ve (4) numaralı bentlerde
(3)
yazılı olan kazançlar (henüz
alman para ve ayınlarla diğer suretlerle elde edilen
başlamamış olan ticarî, ziraî
ve para ile temsil edilebilen menfaatleri ifade eder.
veya meslekî bir faaliyete hiç
Hâsılatın, ayın ya da menfaat olarak sağlanan
İkinci fıkrada, arızi kazançlarda safı
girişilmemesi
kısmının tutarı, Vergi Usul Kanununun değerleme
tutarın
ile
ihale,
Diğerlerinde hâsılattan, tevsik edilmek belirtilen ve arızi olarak Türkiye ile
Bu maddede geçen hâsılat ibaresi,
ülkeler
arasında
işlerinden
elde
yaptıkları
ettikleri
kazançların da arızi kazanç olarak
vergilendirileceği öngörülmektedir.
nasıl
tespit
edileceği
317
artırma
ve
eksiltmelere
iştirak
edilmemesi
karşılığında
elde
hükümlerine göre belirlenir.
belirtilmektedir.
Üçüncü fıkrada, bu maddede geçen
edilen
hasılat kavramının, alınan para ve
kazançlar hariç) toplamının
ayınlarla diğer suretlerle elde edilen ve
on milyar (21.000 TL) liralık
para ile temsil edilebilen menfaatleri
kısmı
ifade ettiği belirtilmekte, hasılatın ayın
gelir
vergisinden
müstesnadır. (1)
ya da menfaat olarak sağlanan tutarının
Bu maddede geçen “hâsılat”
ise Vergi Usul Kanununun değerleme
deyimi
ve
ile ilgili hükümlerine göre tayin ve
ayınlarla diğer suretlerle elde
tespit olunacağı hükme bağlanmaktadır.
alınan
para
edilen ve para ile temsil
edilebilen menfaatleri ifade
eder.
Arızi kazançların safi miktarı
aşağıdaki
şekilde
tespit
maddenin
birinci
olunur:
1.
Bu
fıkrasının
(1)
numaralı
bendinde yazılı işlerde satış
bedelinden maliyet bedeli ve
satış
dolayısıyla
yapılan
giderler indirilir.
318
2.
Bu
maddenin
birinci
fıkrasının (2), (3), (4) ve (5)
işlerde elde edilen hâsılattan
tevsik
edilmek
kaydıyla
yapılan giderler indirilir.
3.
Bu
maddenin
fıkrasının
(6)
birinci
numaralı
bendinde yazılı işlerde, 45
inci
madde
hükümleri
uygulanır.
319
GVK
KVK
Arızi kazançlar
Madde
YENİ YASA İLE YAPILAN DÜZENLEME
Arızi kazançlar
(Değişik:
82–
YASA
MADDE 50- Maddede, vergiye tabi
MADDE 50- (1) Vergiye tabi arızi kazançlar arızi
kazançlar
şunlardır:
Vergiye tâbi arızi kazançlar
a) Bir takvim yılında elde edilen kazancın 77 nci hesaplanmasına ilişkin hükümlere yer
şunlardır :
maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin birinci gelir verilmektedir.
Arızi
olarak
ticarî
safi
tutarın
diliminde yer alan tutarı gelir vergisinden müstesna Birinci fıkranın (a) bendine göre; ticari
muamelelerin
icrasından
olmak üzere;
veya
nitelikteki
1) Arızi olarak ticari işlemlerde bulunulmasından devamlılık
bu
ve
halinde
7/1/2003 - 4783/7 md.)
1.
sayılmakta
bentler
işlemlerin ya da bu işlemlere aracılığın
arz
etmeyecek
şekilde
muamelelere tavassuttan elde
veya bu nitelikteki işlemlere aracılık yapılmasından yapılması ile arızi olarak yapılan serbest
edilen kazançlar.
elde edilen kazançlar,
2.
Ticarî
veya
işletmenin
ziraî
faaliyeti
meslek faaliyetleri dolayısıyla
elde
bir
2) Arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri edilen kazançlar arızi kazanç olarak
ile
dolayısıyla tahsil edilen hasılat,
vergilendirilecektir. Ayrıca, kiracıların
serbest meslek faaliyetinin
3) Kiracıya ait tesisat ve malların tahliye ve devri kiraladıkları
durdurulması
terk
sırasında kiralayan veya yeni kiracıya devrinden etmeleri ya da tesisat veya malları
edilmesi, henüz başlamamış
doğan kazançlar dâhil olmak üzere taşınmazların devretmeleri karşılığında elde ettikleri
olan böyle bir faaliyete hiç
tahliyesi veya kullandırma hakkının devredilmesi kazançlar ile taşınmazların bulundukları
girişilmemesi, ihale, artırma
karşılığında
ve
komisyon ve sair adlar altında sağlanan gelirler,
veya
eksiltmelere
iştirak
edilmemesi karşılığında elde
şerefiye,
tazminat,
taşınmazları
tahliye
peştemallık, konum itibarıyla fiziki değerlerinin
dışında oluşan peştemallık, şerefiye
4) Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyetinin ya da veya sair adlar altında nitelenen bedeller
320
edilen hâsılat.
serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya terk dolayısıyla elde edilen kazançlar, arızi
3. Gayrimenkullerin tahliyesi
edilmesi karşılığında sağlanan gelirler.
veya kiracılık hakkının devri
b) Henüz başlamamış olan ticari, zirai veya mesleki taraftan, ticari veya zirai bir işletmenin
karşılığında
bir faaliyete hiç girişilmemesi, ihale, artırma ve faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin
alınan
kazanç olarak ifade edilmektedir. Diğer
tazminatlar ile peştemallıklar
eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde durdurulması
(kiracıya
edilen kazançlar.
ait
tesisat
ve
veya
terk
edilmesi
karşılığında sağlanan gelirler de arızi
malların tahliye ve devri
c) Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk kazanç kapsamında yer almaktadır. Bir
sırasında kiralayan veya yeni
ettikleri işleri ile ilgili olarak zarar yazılan değersiz takvim yılında (a) bendi kapsamında
kiracıya
alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların elde edilecek arızi kazançların bir kısmı
devrinde
doğan
kazançlar dahil).
4.
Arızi
serbest
tahsili dâhil sonradan elde ettikleri kazançlar.
olarak
meslek
dolayısıyla
yapılan
ç) Dar mükellefiyete tabi olanların 60 ıncı maddede (b) ve (c) bentlerinde sırasıyla “henüz
faaliyetleri
yazılı işleri arızi olarak yapmalarından elde ettikleri başlanmamış olan ticari, zirai veya
tahsil
kazançlar.
mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi,
hâsılat.
(2) Arızi kazançların safi tutarı;
ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak
5. Gerçek usulde vergiye tâbi
a) Arızi olarak ticari işlemlerde bulunulmasından edilmemesi karşılığında elde edilen
mükelleflerin terk ettikleri
elde edilen kazançlarda, hasılattan maliyet bedeli ve hasılatlar” ile “gerçek usulde vergiye
işleri
satış dolayısıyla yapılan giderler indirilmek,
ile
ilgili
edilen
olarak
tabi mükelleflerin bıraktıkları işleriyle
sonradan
elde
ettikleri
b) Dar mükellefiyete tabi olanların 60 ıncı maddede ilgili olarak sonradan elde ettikleri
kazançlar
(zarar
yazılan
yazılı işleri arızi olarak yapmalarından elde ettikleri kazançlar ve karşılık ayırdıkları şüpheli
değersiz alacaklarla, karşılık
kazançlarda anılan madde hükmü dikkate alınmak,
alacaklar ile zarar yazdıkları değersiz
ayrılan şüpheli alacakların
c) Diğerlerinde hasılattan, tevsik edilmek suretiyle alacaklar”
tahsili dahil).
yapılan giderler indirilmek,
kazançların
karşılığında
arızi
elde
kazanç
edilen
olduğu
321
6. Dar mükellefiyete tâbi
olanların 45 inci maddede
(3) Bu maddede geçen hasılat ibaresi, alınan para ve (ç) bendinde, dar mükellefiyete tabi
yazılı
olarak
ayınlarla diğer suretlerle elde edilen ve para ile olanların Kanunun 60 ıncı maddesinde
yapmalarından elde ettikleri
temsil edilebilen menfaatleri ifade eder. Hasılatın, belirtilen ve arızi olarak Türkiye ile
kazançlar.
ayın ya da menfaat olarak sağlanan kısmının tutarı, yabancı
Bir takvim yılında (1), (2),
Vergi Usul Kanununun değerleme hükümlerine ulaştırma
(3) ve (4) numaralı bentlerde
göre belirlenir.
işleri
arızi
belirtilmektedir.
ülkeler
arasında
işlerinden
elde
yaptıkları
ettikleri
kazançların da arızi kazanç olarak
yazılı olan kazançlar (henüz
vergilendirileceği öngörülmektedir.
başlamamış olan ticarî, ziraî
İkinci fıkrada, arızi kazançlarda safi
tutarın
girişilmemesi
ile
belirtilmektedir.
artırma
eksiltmelere
Üçüncü fıkrada, bu maddede geçen
edilmemesi
hasılat kavramının, alınan para ve
ve
iştirak
karşılığında
elde
ihale,
nasıl
tespit
edileceği
edilen
ayınlarla diğer suretlerle elde edilen ve
kazançlar hariç) toplamının
para ile temsil edilebilen menfaatleri
on milyar (21.000 TL) liralık
ifade ettiği belirtilmekte, hasılatın ayın
kısmı
ya da menfaat olarak sağlanan tutarının
gelir
vergisinden
müstesnadır. (1)
ise Vergi Usul Kanununun değerleme
Bu maddede geçen “hâsılat”
ile ilgili hükümlerine göre tayin ve
deyimi
tespit olunacağı hükme bağlanmaktadır.
alınan
para
ve
ayınlarla diğer suretlerle elde
edilen ve para ile temsil
322
edilebilen menfaatleri ifade
eder.
Arızi kazançların safi miktarı
aşağıdaki
şekilde
tespit
maddenin
birinci
olunur:
1.
Bu
fıkrasının
(1)
numaralı
bendinde yazılı işlerde satış
bedelinden maliyet bedeli ve
satış
dolayısıyla
yapılan
giderler indirilir.
2.
Bu
maddenin
birinci
fıkrasının (2), (3), (4) ve (5)
işlerde elde edilen hâsılattan
tevsik
edilmek
kaydıyla
yapılan giderler indirilir.
3.
Bu
maddenin
fıkrasının
(6)
birinci
numaralı
bendinde yazılı işlerde, 45
inci
madde
hükümleri
uygulanır.
323
Tasfiye
ÜÇÜNCÜ KISIM
MADDE 51- Madde ile tasfiye edilen
MADDE 17- (1) Tasfiye dönemi:
Özellikli Durumlar
kurumların
vergilendirilmesi
Her ne sebeple olursa olsun,
BİRİNCİ BÖLÜM
düzenlenmektedir.
Tasfiye
tasfiye haline giren kurumların
Kurumlarda Tasfiye, Birleşme, Devir, Bölünme
dönemi yerine tasfiye dönemi
geçerli olur.
mükellefiyeti sona erdiren bir olay
olarak
ve Hisse Değişimi
hesap
ele
hükümleri
alınmakta
tek
toplanmaktadır.
Tasfiye
hali,
bir
ve
tasfiye
madde
Ayrıca,
içinde
tasfiyeden
a) Tasfiye, kurumun tasfiyeye MADDE 51- (1) Her ne sebeple olursa olsun, vazgeçilmesi halinde yapılması gereken
girmesine
ilişkin
genel
kurul tasfiye haline giren kurumların vergilendirilmesinde işlemler
kararının tescil edildiği tarihte hesap dönemi yerine tasfiye dönemi geçerli olur.
konusunda
tarihte
sona
açıklayıcı
başlar ve tasfiye kararının tescil (2) Tasfiye, kurumun tasfiyeye girmesine ilişkin Tasfiyeye
edildiği
da
giren
bir
kurumun
erer. genel kurul kararının tescil edildiği tarihte başlar ve işlemlerinde kâr elde etmesi temel amaç
Başlangıç tarihinden aynı takvim tasfiye kararının tescil edildiği tarihte sona erer. olmadığından, matrahın belirlenmesinde
yılı sonuna kadar olan dönem ile Başlangıç tarihinden aynı takvim yılı sonuna kadar tasfiye
kârına
itibar
edilmektedir.
bu dönemden sonraki her takvim olan dönem ile bu dönemden sonraki her takvim yılı Madde ile tasfiye halinde hesap dönemi
yılı ve tasfiyenin sona erdiği ve tasfiyenin sona erdiği dönem için ilgili takvim yerine tasfiye dönemi esasına göre
dönem için ilgili takvim yılı yılı başından tasfiyenin bitiş tarihine kadar olan vergilendirme
başından tasfiyenin bitiş tarihine dönem
bağımsız
bir
tasfiye
dönemi
öngörülmektedir.
Bir
sayılır. yıldan uzun süren tasfiyelerde yıllık
kadar olan dönem bağımsız bir Tasfiyenin başladığı takvim yılı içinde sona ermesi olarak verilecek tasfiye beyannameleri
tasfiye dönemi sayılır.
halinde tasfiye dönemi, kurumun tasfiyeye girdiği üzerinden hesaplanan vergiler, otuz gün
b) Tasfiyenin başladığı takvim yılı tarihten başlar ve tasfiyenin bittiği tarihe kadar içinde verilen nihai tasfiye beyannamesi
içinde sona ermesi halinde tasfiye devam eder.
ile tasfiye sonuçlandırılıp tasfiye kârı
324
dönemi,
kurumun
girdiği
tarihten
tasfiyenin
bittiği
tasfiyeye (3) Birden fazla takvim yılını kapsayan tasfiyelerde, kesinleştirildiğinde düzeltilecektir.
başlar
tarihe
ve tasfiyenin
zararla
kapanması
halinde,
tasfiye Madde ile her bir tasfiye dönemi
kadar sonucu, önceki tasfiye dönemlerine doğru düzeltilir bağımsız birer vergilendirme dönemi
ve anılan dönemlerde fazla ödenen vergi mükellefe olarak dikkate alınmakta; tasfiyenin
devam eder.
c) Tasfiyenin zararla kapanması iade edilir.
başlangıç ve bitiş tarihlerine açıklık
halinde tasfiye sonucu, önceki (4) Bir yıldan fazla süren tasfiyelerde tarh kazandırılmakta;
tasfiye
dönemlerine
ancak
tasfiyenin
doğru zamanaşımı, tasfiyenin sona erdiği dönemi izleyen zararla kapanması durumunda, önceki
düzeltilir ve anılan dönemlerde yıldan itibaren başlar. Tasfiyeden vazgeçilmesi tasfiye dönemlerine doğru düzeltme
fazla ödenen vergi mükellefe iade halinde,
uygulanmaz.
edilir.
ç)
kurum
Bir
yıldan
tasfiyelerde
tarh
fazla
hakkında
Böyle
bir
tasfiye
durumda,
hükümleri yapılıp anılan dönemlerde fazla ödenen
tasfiyeden vergilerin
mükellefe
iadesi
süren vazgeçme kararı, bu kararın alındığı dönemin öngörülmektedir.
zamanaşımı, başından itibaren geçerli olur. Tasfiyeden vazgeçme Tasfiye
kârının
hesaplanmasında
tasfiyenin sona erdiği dönemi kararının alındığı tarihe kadar verilen tasfiye dikkate alınacak kurallar ile kârın tespiti
izleyen yıldan itibaren başlar.
d)
Tasfiyeden
dönemi
beyannameleri,
vazgeçilmesi beyannamelerinin
halinde, kurum hakkında tasfiye vazgeçilen
yerine
kurumun
normal
geçer.
geçici
faaliyet sırasında ortaklara dağıtılan, satılan,
Tasfiyesinden devredilen veya kurum sahibine iade
vergiyle
ilgili olunan iktisadi kıymetlerin değerlerinin
hükümleri uygulanmaz. Böyle bir yükümlülükleri, tasfiyeden vazgeçilmesine ilişkin belirlenmesinde,
durumda, tasfiyeden vazgeçme kararın
kararı,
bu
kararın
alındığı
tarihi
kapsayan
geçici fiyatlandırmasıyla
alındığı vergilendirme dönemi başından itibaren başlar.
transfer
ilgili
hükümlerin
dikkate alınacağı belirtilmektedir.
dönemin başından itibaren geçerli (5) Tasfiye beyannameleri, tasfiye memurları Ayrıca, tasfiye memurlarının kurumun
olur.
Tasfiyeden
vazgeçme tarafından tasfiye dönemlerinin sonundan itibaren tahakkuk etmiş vergileri ile tasfiye
kararının alındığı tarihe kadar 70 inci maddede yazılı sürelerde; tasfiyenin sona beyannamesine
göre
hesaplanan
325
verilen
tasfiye
dönemi erdiği döneme ilişkin tasfiye beyannamesi ise vergiler ve diğer tarhiyatlar ile tasfiye
beyannameleri, normal faaliyet tasfiyenin sonuçlandığı tarihten itibaren otuz gün işlemlerinin incelenmesi sonucu tarh
beyannamelerinin yerine geçer. içinde kurumun bağlı olduğu vergi dairesine verilir.
Tasfiyesinden
vazgeçilen (6)
Bu
madde
gereğince
verilecek
edilecek vergi ve cezalardan dolayı
olan sorumlulukları düzenlenmekte; Maliye
kurumun geçici vergiyle ilgili beyannamelere, bilanço ve gelir tablosu ile tasfiye Bakanlığına, tasfiye işlemlerine yönelik
yükümlülükleri,
vazgeçilmesine
tasfiyeden bilançosuna göre ortaklara dağıtılan paralar ve diğer inceleme
ilişkin
kararın değerlerin ayrıntılı bir listesi eklenir.
yaptırmama
yetkisi
verilmektedir.
alındığı tarihi kapsayan geçici (7) Tasfiye halindeki kurumların vergi matrahı Öte yandan, tasfiye edilerek tüzel
vergilendirme dönemi başından tasfiye kârıdır. Tasfiye kârı, tasfiye döneminin kişiliği ticaret sicilinden silinmiş olan
itibaren başlar.
sonundaki servet değeri ile tasfiye döneminin mükelleflerin tasfiye öncesi ve tasfiye
başındaki servet değeri arasındaki olumlu farktır.
(2)
Tasfiye
Tasfiye
beyannameleri: a) Tasfiye kârı hesaplanırken;
beyannameleri,
memurları
tarafından
dönemlerine ilişkin olarak tarh edilen
her türlü vergi ve kesilen cezalar,
tasfiye 1) Ortaklara veya kurum sahiplerine tasfiye müteselsilen sorumlu
olmak üzere;
tasfiye esnasında avans olarak veya diğer şekillerde yapılan tasfiye öncesi dönemler için kanuni
dönemlerinin sonundan itibaren her türlü ödemeler tasfiyenin sonundaki servet temsilcilerden, tasfiye dönemi için ise
Kanunun 14 üncü maddesinde değerine,
tasfiye memurlarından herhangi biri
yazılı sürelerde; tasfiyenin sona 2) Mevcut sermayeye ilave olarak ortaklar veya adına yapılır. Limited şirket ortakları,
erdiği
döneme
beyannamesi
ilişkin
ise
tasfiye sahipleri tarafından yapılan ödemeler ile tasfiye tasfiye öncesi dönemlerle ilgili bu
tasfiyenin esnasında elde edilen ve vergiden istisna edilmiş kapsamda
sonuçlandığı tarihten itibaren otuz olan kazanç ve iratlar tasfiye döneminin başındaki alacaklarından
doğacak
şirkete
amme
koydukları
gün içinde kurumun bağlı olduğu servet değerine,
sermaye hisseleri oranında sorumlu
vergi dairesine verilir.
olurlar. Şu kadar ki, bu fıkra uyarınca
eklenir.
326
(3) Bu madde gereğince verilecek b) Hisselerine mahsuben ortaklara dağıtılan, satılan, tasfiye
memurlarının
olan beyannamelere, bilânço ve devredilen veya kurum sahibine iade olunan iktisadi tasfiye
sonucu
gelir
tablosu
bilânçosuna
sorumluluğu,
dağıtılan
tutarla
tasfiyeye
ilişkin
tasfiye kıymetlerin değerleri, 57 nci maddeye göre ve sınırlıdır.
ile
göre
ortaklara dağıtımın, satışın, devrin veya iadenin yapıldığı gün Son
fıkrada,
dağıtılan
paralar
ve
diğer itibarıyla belirlenir.
hükümlerin dar mükellef kurumlar için
değerlerin
ayrıntılı
bir
listesi c) Bu maddeye göre tasfiye kârının hesaplanması de geçerli olduğu vurgulanmaktadır.
sırasında, kurum kazancının tespiti hükümleri de
eklenir.
(4) Tasfiye kârı: Tasfiye halindeki ayrıca dikkate alınır.
kurumların vergi matrahı tasfiye (8) Tasfiye döneminin başındaki ve sonundaki
kârıdır.
Tasfiye
kârı,
tasfiye servet değeri, kurumun tasfiye dönemi başındaki ve
döneminin
sonundaki
servet sonundaki bilançosunda görülen öz sermayesidir.
değeri
tasfiye
ile
döneminin Bir yıldan fazla süren tasfiyelerde izleyen tasfiye
başındaki servet değeri arasındaki dönemlerinin başındaki servet değeri, bir önceki
olumlu farktır.
dönemin son bilançosunda görülen servet değeridir.
a) Tasfiye kârı hesaplanırken;
Aşağıda belirtilenler dışında kalan her çeşit
1)
Ortaklara
sahiplerine
veya
tasfiye
kurum karşılıklar ile dağıtılmamış kazançlar bu sermayeye
esnasında dâhildir:
avans olarak veya diğer şekillerde a) Vergi kanunlarına göre ayrılmış olan her türlü
yapılan
tasfiyenin
değerine,
her
türlü
sonundaki
ödemeler amortismanlar ve karşılıklar ile sigorta şirketlerinin
servet teknik karşılıkları.
b)
Hissedar
veya
sahip
olmayan
kimselere
2) Mevcut sermayeye ilave olarak dağıtılacak olan kazanç kısmı.
327
ortaklar veya sahipleri tarafından (9) Tasfiye memurları, kurumun tahakkuk etmiş
yapılan
ödemeler
ile
tasfiye vergileri
ile
tasfiye
beyannamelerine
göre
esnasında elde edilen ve vergiden hesaplanan vergiler ve diğer itirazlı tarhiyatlar için,
istisna edilmiş olan kazanç ve 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflâs
iratlar
tasfiye
döneminin Kanununun 207 nci maddesine uygun bir karşılık
başındaki servet değerine,
ayırmadan aynı Kanunun 206 ncı maddesinin
eklenir.
dördüncü sırasında yazılı alacaklılara ödeme ve
b) Hisselerine mahsuben ortaklara ortaklara paylaştırma yapamazlar. Aksi takdirde, bu
dağıtılan, satılan, devredilen veya vergilerin asıl ve zamları ile vergi cezalarından
kurum
sahibine
iktisadî
olunan şahsen ve müteselsilen sorumlu olurlar.
iade
kıymetlerin
değerleri, (10) Yukarıdaki fıkrada belirtilen vergiler ile
Kanunun 13 üncü maddesine göre onbirinci
fıkra
uyarınca
tasfiye
işlemlerinin
ve dağıtımın, satışın, devrin veya incelenmesi sonucu tarh edilecek vergilerin asılları
iadenin yapıldığı gün itibarıyla ve zamları, tasfiye sırasında dağıtım, devir, iade
veya satış gibi yollarla kendisine bir iktisadi kıymet
belirlenir.
c) Bu maddeye göre tasfiye aktarılan ya da tasfiye kalanı üzerinden kendisine
kârının hesaplanması sırasında, paylaştırma yapılan ortaklardan da aranabilir.
Kanunun 8, 9, 10 ve 11 inci Ortaklardan tahsil edilmiş olan vergi asılları için
madde
hükümleri
de
dikkate alınır.
(5)
Servet
döneminin
ayrıca ayrıca tasfiye memurlarına başvurulmaz. Tasfiye
memurları,
değeri:
başındaki
bu
madde
gereğince
ödedikleri
Tasfiye vergilerin asıllarından dolayı, yukarıda belirtilen
ve yollarla kendisine bir iktisadi kıymet aktarılan veya
328
sonundaki servet değeri, kurumun tasfiye kalanından pay alan ortaklara ya da
tasfiye
dönemi
başındaki
ve ortakların
aldıkları
bu
değerler
vergileri
sonundaki bilânçosunda görülen karşılamaya yetmezse İcra ve İflâs Kanununun
öz sermayesidir. Bir yıldan fazla 207 nci maddesine uygun oranlar dâhilinde aynı
süren tasfiyelerde izleyen tasfiye Kanunun 206 ncı maddesinin dördüncü sırasında
dönemlerinin
başındaki
servet yazılı alacaklarını tamamen veya kısmen tahsil eden
değeri, bir önceki dönemin son alacaklılara rücu edebilirler.
bilânçosunda
görülen
değeridir.
servet (11) Tasfiye beyannamesinin verilmesiyle birlikte
tasfiye memurları, işlemlerinin vergi kanunları
(6) Aşağıda belirtilenler dışında yönünden incelenmesini bir dilekçe ile isterler.
kalan her çeşit karşılıklar ile Dilekçenin verilmesinden itibaren en geç üç ay
dağıtılmamış
kazançlar
sermayeye dahildir:
bu içinde vergi incelemelerine başlanarak aralıksız
devam edilir. Vergi incelemesinin bitmesini izleyen
a) Vergi kanunlarına göre ayrılmış otuz gün içinde vergi dairesi sonucu tasfiye
olan her türlü amortismanlar ve memurlarına yazı ile bildirir. Buna göre kurumdan
karşılıklar ile sigorta şirketlerinin aranan vergilerin sonucu alınıncaya kadar tasfiye
teknik karşılıkları.
memurlarının,
dokuzuncu
fıkrada
yazılı
b) Hissedar veya sahip olmayan sorumluluğu devam eder.
kimselere dağıtılacak olan kazanç (12) Tasfiye edilerek tüzel kişiliği ticaret sicilinden
kısmı.
(7)
silinmiş olan mükelleflerin tasfiye öncesi ve tasfiye
Tasfiye
memurlarının dönemlerine ilişkin olarak tarh edilen her türlü
sorumluluğu: Tasfiye memurları, vergi ve kesilen cezalar, müteselsilen sorumlu
329
kurumun tahakkuk etmiş vergileri olmak üzere; tasfiye öncesi dönemler için kanuni
ile tasfiye beyannamelerine göre temsilcilerden, tasfiye dönemi için ise tasfiye
hesaplanan
vergiler
ve
diğer memurlarından herhangi biri adına yapılır. Limited
itirazlı tarhiyatlar için, 9/6/1932 şirket ortakları, tasfiye öncesi dönemlerle ilgili bu
tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas kapsamda doğacak amme alacaklarından şirkete
Kanununun 207 nci maddesine koydukları sermaye hisseleri oranında sorumlu
uygun bir karşılık ayırmadan aynı olurlar. Şu kadar ki, bu fıkra uyarınca tasfiye
Kanunun 206 ncı maddesinin memurlarının sorumluluğu, tasfiye sonucu dağıtılan
dördüncü
sırasında
yazılı tutarla sınırlıdır.
alacaklılara ödeme ve ortaklara (13)
paylaştırma
yapamazlar.
Maliye
Aksi statülerini,
Bakanlığı,
faaliyet
mükelleflerin
gösterdikleri
hukukî
alanları
ve
takdirde bu vergilerin asıl ve tasfiyeye giriş tarihindeki aktif büyüklüklerini
zamları ile vergi cezalarından dikkate almak suretiyle tasfiye işlemlerine yönelik
şahsen ve müteselsilen sorumlu inceleme yaptırmamaya yetkilidir.
(14) Bu Kanunun tasfiyeye ilişkin hükümleri dar
olurlar.
mükellef kurumlar hakkında da uygulanır.
a)
vergiler
uyarınca
Yukarıda
ile
belirtilen
sekizinci
tasfiye
fıkra
işlemlerinin
incelenmesi sonucu tarh edilecek
vergilerin
asılları
ve
zamları,
tasfiye sırasında dağıtım, devir,
330
iade veya satış gibi yollarla
kendisine
bir
iktisadî
kıymet
aktarılan ya da tasfiye kalanı
üzerinden kendisine paylaştırma
yapılan ortaklardan da aranabilir.
Ortaklardan tahsil edilmiş olan
vergi asılları için ayrıca tasfiye
memurlarına başvurulmaz.
b) Tasfiye memurları, bu madde
gereğince
asıllarından
ödedikleri
vergilerin
dolayı,
yukarıda
belirtilen yollarla kendisine bir
iktisadî kıymet aktarılan veya
tasfiye
kalanından
pay
alan
ortaklara ya da ortakların aldıkları
bu değerler vergileri karşılamaya
yetmezse İcra ve İflas Kanununun
207 nci maddesine uygun oranlar
dahilinde aynı Kanunun 206 ncı
maddesinin dördüncü sırasında
yazılı alacaklarını tamamen veya
kısmen tahsil eden alacaklılara
331
rücu edebilirler.
(8)
Tasfiye
işlemlerinin
incelenmesi:
Tasfiye
beyannamesinin
birlikte
verilmesiyle
tasfiye
işlemlerinin
yönünden
memurları,
vergi
kanunları
incelenmesini
bir
dilekçe ile isterler. Dilekçenin
verilmesinden itibaren en geç üç
ay içinde vergi incelemelerine
başlanarak aralıksız devam edilir.
Vergi
incelemesinin
bitmesini
izleyen otuz gün içinde vergi
dairesi
sonucu
tasfiye
memurlarına
yazı
ile
bildirir.
Buna
kurumdan
aranan
göre
vergilerin sonucu alınıncaya kadar
tasfiye
memurlarının,
yedinci
fıkrada yazılı sorumluluğu devam
eder.
(9) (Ek: 16/6/2009-5904/6 md.)
Tasfiye edilerek tüzel kişiliği
332
ticaret sicilinden silinmiş olan
mükelleflerin tasfiye öncesi ve
tasfiye dönemlerine ilişkin olarak
salınacak her türlü vergi tarhiyatı
ve kesilecek cezalar, müteselsilen
sorumlu olmak üzere;
tasfiye
öncesi
kanuni
dönemler
için
temsilcilerden, tasfiye dönemi için
ise
tasfiye
herhangi
memurlarından
biri
adına
yapılır.
Limited şirket ortakları, tasfiye
öncesi
dönemlerle
kapsamda
ilgili
doğacak
bu
amme
alacaklarından şirkete koydukları
sermaye
hisseleri
oranında
sorumlu olurlar. Şu kadar ki, bu
fıkra
uyarınca
memurlarının
tasfiye
sorumluluğu,
tasfiye sonucu dağıtılan tutarla
sınırlıdır.
(10)
Maliye
Bakanlığı,
mükelleflerin hukukî statülerini,
333
faaliyet gösterdikleri alanları ve
tasfiyeye giriş tarihindeki aktif
büyüklüklerini
suretiyle
dikkate
tasfiye
almak
işlemlerine
yönelik inceleme yaptırmamaya
yetkilidir. (1)
Birleşme
Birleşme
MADDE 52- Madde ile bir veya daha
MADDE 18- (1) Bir veya birkaç MADDE 52- (1) Bir veya birkaç kurumun diğer bir fazla
diğer
kurumun
birleşmesi,
bir
birleşme
kurumun
kurumla kurumla birleşmesi, birleşme nedeniyle infisah eden birleşmesi
nedeniyle kurumlar bakımından tasfiye hükmündedir. Ancak, sebebiyle
diğer
bir
durumunda
infisah
kurumla
birleşme
eden
kurumların
infisah eden kurumlar bakımından birleşmede tasfiye kârı yerine birleşme kârı vergiye birleşme kârının, tasfiye kârının tespiti
tasfiye
hükmündedir.
Ancak, matrah olur.
yöntemine
göre
birleşmede tasfiye kârı yerine (2) Tasfiye kârının tespiti hakkındaki hükümler, öngörülmektedir.
birleşme kârı vergiye matrah olur.
(2)
Tasfiye
kârının
birleşme kârının tespitinde de geçerlidir. Şu kadar hesaplanması
belirleneceği
Bu
sırasında
da
kârın
birleşen
tespiti ki, münfesih kurumun veya kurumların ortaklarına kurumların ortaklarına birleşilen kurum
hakkındaki hükümler, birleşme ya da sahiplerine birleşilen kurum tarafından tarafından verilen değerlerin, transfer
kârının tespitinde de geçerlidir. Şu doğrudan doğruya veya dolaylı olarak verilen fiyatlandırması
kadar ki, münfesih kurumun veya değerler, kurumun tasfiyesi
kurumların
ortaklarına
sahiplerine
birleşilen
ya
göre
halinde ortaklara belirlenmesi gerekmektedir.
da dağıtılan değerler yerine geçer. Birleşilen kurumdan Ayrıca
tasfiye
kurum alınan değerler Vergi Usul Kanununda yazılı sorumluluk
tarafından doğrudan doğruya veya esaslara göre değerlenir.
esaslarına
ve
memurlarına
ödevlerin,
düşen
birleşme
halinde birleşilen kuruma ait olduğu
334
dolaylı olarak verilen değerler, (3) 51 inci maddeye göre tasfiye memurlarına düşen hükmü getirilmektedir.
kurumun
halinde sorumluluk ve ödevler, birleşme halinde birleşilen
tasfiyesi
ortaklara dağıtılan değerler yerine kuruma ait olur.
geçer. Birleşilen kurumdan alınan
değerler Vergi Usul Kanununda
yazılı esaslara göre değerlenir.
(3) Kanunun 17 nci maddesine
göre tasfiye memurlarına düşen
sorumluluk ve ödevler, birleşme
halinde birleşilen kuruma ait olur.
Devir,
bölünme
ve
hisse Devir, bölünme ve hisse değişimi
MADDE 53- Maddenin birinci ve
MADDE 53- (1) Bu Kanunun uygulanmasında ikinci fıkrası, birleşmenin özel bir
değişimi
MADDE 19- (1) Bu Kanunun aşağıdaki şartlar dâhilinde gerçekleşen birleşmeler türünü devir olarak tanımlamakta, tam
uygulanmasında aşağıdaki şartlar devir hükmündedir:
mükellef
kurumlar
arasında
kayıtlı
dahilinde gerçekleşen birleşmeler a) Birleşme sonucunda infisah eden kurum ile değerler üzerinden ve kül halinde
devir hükmündedir:
birleşilen kurumun kanuni veya iş merkezlerinin devralma
a) Birleşme sonucunda infisah Türkiye’de bulunması.
işlemler
suretiyle
gerçekleştirilen
devir
olarak
eden kurum ile birleşilen kurumun b) Münfesih kurumun devir tarihindeki bilanço nitelendirilmektedir.
kanunî
veya
iş
merkezlerinin değerlerinin, birleşilen kurum tarafından bir bütün Maddenin üçüncü fıkrasında, bölünme
Türkiye’de bulunması.
b)
Münfesih
kurumun
halinde
devralınması
devir geçirilmesi.
ve
aynen
bilançosuna ve
hisse
değişimi
işlemleri
düzenlenmekte ve Kanun metninde
335
tarihindeki bilânço değerlerinin, (2) Kurumların yukarıdaki şartlar dâhilinde tür açıklık
birleşilen kurum tarafından bir değiştirmeleri de devir hükmündedir.
sağlamak
amacıyla
bazı
belirlemelere yer verilmektedir. Üretim
bütün halinde devralınması ve (3) Aşağıdaki işlemler bölünme veya hisse değişimi veya hizmet işletmelerinin devrinde ise
aynen bilânçosuna geçirilmesi.
hükmündedir:
işletme bütünlüğü korunacak şekilde
(2) Kurumların yukarıdaki şartlar a) Tam bölünme: Tam mükellef bir sermaye faaliyetin devamı için gerekli aktif ve
dahilinde tür değiştirmeleri de şirketinin tasfiyesiz olarak infisah etmek suretiyle pasif kalemlerin tümünün devredilmesi
devir hükmündedir.
bütün mal varlığını, alacaklarını ve borçlarını zorunluluğu getirilmektedir. Devre konu
(3) Aşağıdaki işlemler bölünme kayıtlı değerleri üzerinden mevcut veya yeni iktisadi kıymetlere ilişkin aktif ve pasif
veya hisse değişimi hükmündedir:
kurulacak iki veya daha fazla tam mükellef sermaye kalemlerin
de
ilgili
oldukları
a) Tam bölünme: Tam mükellef şirketine devretmesi ve karşılığında devredilen kıymetlerle aynı şekilde işleme tabi
bir sermaye şirketinin tasfiyesiz sermaye şirketinin ortaklarına devralan sermaye olmaları gereği vurgulanmaktadır.
olarak infisah etmek suretiyle şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri Devir
bütün mal varlığını, alacaklarını verilmesi,
bu
ve borçlarını kayıtlı değerleri bölünme
hükmündedir.
üzerinden
mevcut
veya
Kanunun
uygulanmasında
Devredilen
işlemlerinde
tam bölünmenin
şirketin yapılmasına
de
olduğu
vergisiz
olanak
gibi
olarak
sağlanmaktadır.
yeni ortaklarına verilecek iştirak hisselerinin itibari İşletmelerin daha etkin ve verimli
kurulacak iki veya daha fazla tam değerinin %10’una kadarlık kısmının nakit olarak çalışmalarını sağlayabilecek bölünme
mükellef
devretmesi
sermaye
ve
şirketine ödenmesi, işlemin bölünme sayılmasına engel işlemlerini gerçekleştirmeleri mümkün
karşılığında değildir.
hale getirilmektedir. Dolayısıyla, aynı
devredilen
sermaye
şirketinin b) Kısmî bölünme: Tam mükellef bir sermaye şirket bünyesinde bulunan taşınmaz ve
ortaklarına
devralan
sermaye şirketinin veya sermaye şirketi niteliğindeki bir iştirak hisseleri ile bu şirkette yürütülen
şirketinin sermayesini temsil eden yabancı kurumun Türkiye’deki işyeri veya daimi birden
iştirak
hisseleri
verilmesi,
çok
hizmet
veya
üretim
bu temsilcisinin bilânçosunda yer alan taşınmazlar ile faaliyetinin ayrıştırılarak, işletmelerin
336
Kanunun
uygulanmasında
bölünme
tam en az iki tam yıl süreyle elde tutulan iştirak hisseleri belli alanlarda uzmanlaşmasına, böylece
hükmündedir. ya
da
sahip
oldukları
üretim
veya
hizmet daha verimli ve kârlı kuruluşlar haline
Devredilen
şirketin
ortaklarına işletmelerinin bir veya birkaçını kayıtlı değerleri gelmesine
verilecek
iştirak
hisselerinin üzerinden aynî sermaye olarak mevcut veya yeni Böylece
itibarî
değerinin
%
imkan
tanınmaktadır.
şirketler
yeniden
10'una kurulacak tam mükellef bir sermaye şirketine yapılanabilecek, aynı şirket bünyesinde
kadarlık kısmının nakit olarak devretmesi, bu Kanunun uygulanmasında kısmî yürütülen birden çok hizmet veya
ödenmesi,
işlemin
bölünme bölünme hükmündedir. Ancak, üretim veya hizmet üretim
sayılmasına engel değildir.
işletmelerinin
devrinde,
işletme
faaliyetini
ayrıştırarak
bu
bütünlüğü faaliyetlerin her birini ayrı şirketler
b) Kısmî bölünme: Tam mükellef korunacak şekilde faaliyetin devamı için gerekli bünyesinde yürütebileceklerdir.
bir
sermaye
şirketinin
veya aktif ve pasif kalemlerin tümünün devredilmesi Maddenin
üçüncü
fıkrasının
(a)
sermaye şirketi niteliğindeki bir zorunludur. Kısmî bölünmede devredilen varlıklara bendinde, tam mükellef bir sermaye
yabancı kurumun Türkiye'deki iş karşılık edinilen devralan şirket hisseleri, devreden şirketinin bütün mal varlığı, alacak ve
yeri
veya
daimî
temsilcisinin şirkette kalabileceği gibi doğrudan bu şirketin borçlarının
bilânçosunda yer alan taşınmazlar ortaklarına da verilebilir. Taşınmaz ve iştirak üzerinden
mukayyet
tam
değerleri
mükellefiyete
tabi
ile en az iki tam yıl süreyle elde hisselerinin bu bent kapsamında devrinde, devralan mevcut veya yeni kurulacak iki veya
tutulan iştirak hisseleri ya da sahip şirketin hisselerinin devreden şirketin ortaklarına daha
oldukları
üretim
veya
fazla
hizmet verilmesi halinde, devredilen taşınmaz ve iştirak devrolunmak
işletmelerinin bir veya birkaçını hisselerine ilişkin borçların da devri zorunludur.
sermaye
şirketine
suretiyle
şirketin
tasfiyesiz dağılması hali öngörülmüştür.
kayıtlı değerleri üzerinden aynî c) Hisse değişimi: Tam mükellef bir sermaye Tam bölünme olarak nitelendirilen bu
sermaye olarak mevcut veya yeni şirketinin, diğer bir sermaye şirketinin hisselerini, halde, bölünen şirketin tüm mal varlığı
kurulacak
tam
mükellef
bir bu şirketin yönetimini ve hisse çoğunluğunu elde iki veya daha fazla şirkete geçmekte ve
sermaye şirketine devretmesi, bu edecek şekilde devralması ve karşılığında bu bölünen
şirketin
ortakları
devralan
337
Kanunun uygulanmasında kısmî şirketin hisselerini devreden ortaklarına kendi şirketlerin ortaklık paylarını iktisap
bölünme hükmündedir. Ancak, şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisselerini etmektedir. Ayrıca, bölünme işlemi
üretim veya hizmet işletmelerinin vermesi,
devrinde,
korunacak
işletme
bu
Kanunun
uygulanmasında
hisse sonucu devrolan şirketin ortaklarına
bütünlüğü değişimi hükmündedir. Hisseleri devralınan şirketin belli miktarda nakit ödeme yapılması
şekilde
faaliyetin ortaklarına verilecek iştirak hisselerinin itibari imkanı verilerek, hesapların kapatılması
devamı için gerekli aktif ve pasif değerinin %10’una kadarlık kısmının nakit olarak amacıyla yapılacak küçük miktarlardaki
kalemlerin tümünün devredilmesi ödenmesi, işlemin hisse değişimi sayılmasına engel nakit ödemelerin bölünme işleminin
zorunludur.
Kısmî
bölünmede değildir.
devredilen
varlıklara
vergisiz
yapılmasını
engellememesi
karşılık (4) Bu maddeye göre yapılacak bölünmelerde aktifi sağlanmaktadır.
edinilen devralan şirket hisseleri, ve pasifi düzenleyici hesaplar, ilgili olduğu aktif Maddede yer alan düzenlemeye göre,
devreden şirkette kalabileceği gibi veya pasif hesapla birlikte devrolunur.
bölünen şirketin varlıkları kayıtlı değer
doğrudan bu şirketin ortaklarına (5) Kısmî bölünme hükümleri aynı şartlarla dar üzerinden
devralan
şirketlere
da verilebilir. Taşınmaz ve iştirak mükellef kurumlar hakkında da uygulanır. Şu kadar aktarılacaktır. Vergi Usul Kanununun
hisselerinin bu bent kapsamında ki, devralan kurum tarafından devralınan değerlere 265 inci maddesine göre bu değer, bir
devrinde,
devralan
şirketin karşılık olarak verilen iştirak hisseleri, Türkiye’deki iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında
hisselerinin
devreden
şirketin işyeri veya daimi temsilcinin aktifine kaydedilir.
yer alan hesap değeridir. Bu varlıklar,
ortaklarına
verilmesi
halinde, (6) Maliye Bakanlığı devir, bölünme ve hisse devir olan şirket tarafından da kayıtlı
devredilen taşınmaz ve iştirak değişimi işlemleri ile ilgili usul ve esasları değerleriyle
kayıtlara
intikal
Böylece,
bölünme
hisselerine ilişkin borçların da belirlemeye yetkilidir.
ettirilecektir.
devri zorunludur.
işlemiyle gerçekte bir vergi ertelemesi
c) Hisse değişimi: Tam mükellef
yapılmış olmaktadır. Zira, varlıkları
bir sermaye şirketinin, diğer bir
devralan şirket ilerde bunları elden
338
sermaye şirketinin hisselerini, bu
çıkardığında satış bedeliyle kayıtlı bedel
şirketin
arasındaki fark, kurum kazancına dâhil
yönetimini
ve
hisse
çoğunluğunu elde edecek şekilde
edilecektir.
devralması ve karşılığında bu
Üçüncü fıkranın (b) bendinde kısmî
şirketin
devreden
bölünme öngörülmektedir. Buna göre,
şirketinin
tam mükellef bir sermaye şirketi veya
sermayesini temsil eden iştirak
sermaye şirketi niteliğindeki yabancı bir
hisselerini vermesi, bu Kanunun
kurumun Türkiye’deki işyeri ya da
uygulanmasında hisse değişimi
daimi temsilcisinin bilânçosunda yer
hükmündedir. Hisseleri devralınan
alan taşınmazlar ile en az iki tam yıl
şirketin
ortaklarına
verilecek
süreyle elde tutulan iştirak hisseleri ya
iştirak
hisselerinin
itibari
da sahip oldukları üretim veya hizmet
hisselerini
ortaklarına
kendi
değerinin
işletmelerinin
bir
kısmının nakit olarak ödenmesi,
mevcut
yeni
işlemin hisse değişimi sayılmasına
mükellef bir sermaye şirketine kayıtlı
engel değildir.
değerleri üzerinden aynî sermaye olarak
(4) Bu maddeye göre yapılacak
konulması mümkündür.
bölünmelerde
pasifi
Aynî sermaye olarak konulan varlıklar
düzenleyici hesaplar, ilgili olduğu
karşılığında devralan şirket kendi hisse
aktif veya pasif hesapla birlikte
senetlerini, aynî sermaye koyan şirkete
devrolunur.
veya
(5)
Maliye
%10'una
aktifi
kadarlık
ve
Bakanlığı
devir,
veya
bunun
veya
birkaçının
kurulacak
ortaklarına
tam
verecektir.
Hisselerin, devreden şirketin ortaklarına
339
bölünme
ve
hisse
değişimi
verilmesi halinde, aynî sermaye olarak
işlemleri
ile
ilgili
usûlleri
aktifinden bir varlık çıkan şirketin
belirlemeye yetkilidir.
bilançosunun, sermaye azaltılmasıyla
dengelenmesi mümkün olabilecektir.
(c) bendinde tam mükellef bir sermaye
şirketinin diğer bir sermaye şirketinin
hisselerini vergisiz devralabilmesi ve
karşılığında
bu
şirketin
ortaklarına
kendi şirketinin sermayesini temsil eden
iştirak
hissesini
vermesi
öngörülmektedir. Bu değişimin vergisiz
yapılabilmesi için hisseleri toplayan tam
mükellef şirketin, hisselerini topladığı
şirketin
yönetimini
çoğunluğunu
gerekmektedir.
ve
elde
Bu
şartlar
hisse
etmesi
birlikte
aranacaktır.
Dördüncü
fıkrada,
bölünme
işlemlerinde aktifi ve pasifi düzenleyici
hesapların ilgili olduğu aktif veya pasif
hesapla birlikte devredileceği hususuna
açıklık kazandırılmaktadır.
340
Varlıkların kayıtlı değer üzerinden diğer
şirketlere intikal ettirilmesi bölünen
şirketin ortaklarına varlıkların mukayyet
değeri kadar bir hisse verilmesini
gerektirmemektedir.
Bölünen
ve
devralan şirketlerin karşılıklı olarak
devre
konu
varlıkların
değerlerini
belirlemek suretiyle bölünen şirketin
ortaklarının haklarını koruyacak bir
değişim
oranını
tespit
etmeleri
gerekmektedir. Değiştirme oranının ise
bölünen
ve
devralan
şirketlerin
hisselerinin gerçek değeri üzerinden
belirleneceği tabiidir.
Beşinci
fıkrada,
Kanunun
kısmî
bölünme hükümlerinin dar mükellef
kurumlar
için
de
geçerli
olduğu
belirtilmektedir.
Son fıkrada ise devir, bölünme ve hisse
değişimi işlemleri ile ilgili usul ve
341
Devir,
bölünme
hisse Devir, bölünme ve hisse değişimi hallerinde MADDE 54- Devir ve bölünmenin bu
ve
değişimi
hallerinde vergilendirme
maddede belirtilen şartlar çerçevesinde
MADDE 54- (1) Devirlerde, aşağıdaki şartlara yapılması halinde, devrolunan veya
vergilendirme
(1)
Devirlerde, uyulduğu takdirde, münfesih kurumun sadece devir bölünen kurumun sadece devir ve
aşağıdaki
şartlara
uyulduğu tarihine kadar elde ettiği kazançlar vergilendirilir; bölünme tarihine kadar elde ettiği
takdirde,
münfesih
kurumun birleşmeden doğan kârlar ise hesaplanmaz ve kazançlar vergilendirilecek olup, devir
MADDE
20-
sadece devir tarihine kadar elde vergilendirilmez:
ettiği
kazançlar
birleşmeden
ve
bölünmeden
doğan
kazanç
vergilendirilir; a) Şirket yetkili kurulunun devre ilişkin kararının hesaplanmayacak
doğan
kârlar
ve
ise ticaret sicilinde tescil edildiği tarih, devir tarihidir. vergilendirilmeyecektir.
hesaplanmaz ve vergilendirilmez:
Münfesih kurum ile birleşilen kurum;
Buna
göre,
a) Şirket yetkili kurulunun devre 1) Devir tarihi itibarıyla hazırlayacakları ve maddesine
Kanunun
uygun
olarak
53
üncü
yapılacak
ilişkin kararının Ticaret Sicilinde müştereken imzalayacakları münfesih kuruma ait devirlerde;
tescil edildiği tarih, devir tarihidir. gelir vergisi beyannamesi ile,
1)
İlgili
hesap
döneminin
Münfesih kurum ile birleşilen 2) Devir işleminin hesap döneminin kapandığı başlangıcından devir tarihine kadar olan
aydan gelir vergisi beyannamesinin verildiği ayın döneme ilişkin faaliyet sonuçlarına göre
kurum;
1)
Devir
tarihi
itibarıyla sonuna kadar geçen süre içerisinde yapılması hazırlanıp
müştereken
imzalanan
hazırlayacakları ve müştereken halinde, münfesih kurumun önceki hesap dönemine münfesih kuruma ait kıst dönem gelir
imzalayacakları münfesih kuruma ilişkin
olarak hazırlayacakları ve
müştereken vergisi beyannamesi,
ait kurumlar vergisi beyannamesi imzalayacakları münfesih kuruma ait gelir vergisi 2) Devir işleminin hesap döneminin
ile,
2)
beyannamesini,
Devir
döneminin
kapandığı
aydan
gelir
vergisi
işleminin
hesap birleşmenin Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edildiği beyannamesinin verildiği ayın sonuna
kapandığı
aydan tarihten itibaren otuz gün içinde münfesih kurumun kadar geçen süre içerisinde yapılması
342
kurumlar vergisi beyannamesinin bağlı bulunduğu vergi dairesine verirler.
halinde,
münfesih
kurumun
önceki
verildiği ayın sonuna kadar geçen b) Birleşilen kurum, münfesih kurumun tahakkuk hesap dönemine ilişkin olarak hazırlanıp
süre içerisinde yapılması halinde, etmiş ve edecek vergi borçlarını ödeyeceğini ve müştereken
imzalanan
münfesih
münfesih kurumun önceki hesap diğer ödevlerini yerine getireceğini münfesih kuruma ait gelir vergisi beyannamesi,
dönemine
ilişkin
olarak kurumun birleşme sebebiyle verilecek olan gelir birleşmenin Ticaret Sicili Gazetesinde
hazırlayacakları ve müştereken vergisi
beyannamesinin
ekinde
vereceği
bir ilan edildiği tarihten itibaren otuz gün
imzalayacakları münfesih kuruma taahhütname ile taahhüt eder. Vergi dairesi başkanı, içinde münfesih kurum ve birleşilen
ait
vergisi vergi
kurumlar
başkanlığı
kurulmayan
yerlerde kurum tarafından münfesih kurumun
defterdar bu hususta birleşilen kurumdan ayrıca bağlı
beyannamesini,
birleşmenin
dairesi
Ticaret
Sicili teminat isteyebilir.
bulunduğu
vergi
dairesine
verilecektir.
Gazetesinde ilan edildiği tarihten (2) Tam bölünmelerde, aşağıdaki şartlara uyulduğu Devir tarihine kadar olan kazanç, devir
itibaren otuz gün içinde münfesih takdirde bölünme suretiyle münfesih kurumun ile ilgili şirket yetkili kurul kararının
kurumun bağlı bulunduğu vergi sadece bölünme tarihine kadar elde ettiği kazançlar ticaret sicilinde tescil edildiği tarih
vergilendirilir,
dairesine verirler.
bölünmeden
doğan
b) Birleşilen kurum, münfesih hesaplanmaz ve vergilendirilmez:
kurumun
edecek
tahakkuk
vergi
etmiş
kârlar
ise itibarıyla hesaplanacaktır. Bu tarihten
sonraki
kurumun
getireceğini
birleşme
doğan
kazanç
ve a) Şirket yetkili kurulunun bölünmeye ilişkin devralan kuruma ait olacaktır.
borçlarını kararının ticaret sicilinde tescil edildiği tarih, Kanunun 53 üncü maddesinin üçüncü
ödeyeceğini ve diğer ödevlerini bölünme tarihidir. Bölünen kurum ile bu kurumun fıkrasının
yerine
işlemlerden
münfesih varlıklarını devralan kurumlar;
(a)
bendine
göre
gerçekleştirilen tam bölünmelerde de
sebebiyle 1) Bölünme tarihi itibarıyla hazırlayacakları ve bölünen kurumun, sadece bölünme
verilecek olan kurumlar vergisi müştereken imzalayacakları bölünen kuruma ait tarihine
beyannamesinin ekinde vereceği gelir vergisi beyannamesi ile,
kadar
olan
kazancının
vergilenmesi ve bölünmeden doğan
343
bir taahhütname ile taahhüt eder. 2) Bölünme işleminin hesap döneminin kapandığı kârın
hesaplanmaması
ve
Mahallin en büyük mal memuru, aydan gelir vergisi beyannamesinin verildiği ayın vergilendirilmemesi için devir sırasında
bu hususta birleşilen kurumdan sonuna kadar geçen süre içerisinde yapılması yapılan işlemlerin, bölünme durumunda
ayrıca teminat isteyebilir.
halinde, bölünen kurumun önceki hesap dönemine da gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
(2) Kanunun 19 uncu maddesinin ilişkin olarak hazırlayacakları ve
müştereken 53 üncü maddenin üçüncü fıkrasının (b)
üçüncü fıkrasının (a) bendine göre imzalayacakları bölünen kuruma ait gelir vergisi ve (c) bentlerinde belirtilen kısmi
gerçekleştirilen
bölünmelerde, beyannamesini,
aşağıdaki
şartlara
takdirde
bölünme
münfesih
kurumun
bölünme
uyulduğu bölünmenin Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edildiği işlemlerinden
bölünmeden
sadece bağlı olduğu vergi dairesine verirler.
doğan
yapılmayacaktır.
değişimi
kazançlar
ve
da
vergilendirme
Diğer
çerçevesinde
taraftan
yapılan
bu
kısmi
vergilendirilir; bölünen kurumun bölünme tarihine kadar tahakkuk bölünme ve hisse değişimi sonucunda
doğan
kârlar
ise etmiş ve edecek vergi borçlarından müteselsilen bölünen
hesaplanmaz ve vergilendirilmez:
a)
hisse
suretiyle tarihten itibaren otuz gün içinde bölünen kurumun hesaplanmayacak
bölünme tarihine kadar elde ettiği b) Bölünen kurumun varlıklarını devralan kurumlar, bentler
kazançlar
ve
Şirket
yetkili
bölünmeye
ilişkin
veya
sorumlu olacaklarını ve diğer ödevlerini yerine kurumların
kurulunun getireceklerini,
kararının nedeniyle
bölünen
verilecek
kurumun
olan
gelir
hisseleri
tüzel
değiştirilen
kişiliği
devam
bölünme ettiğinden bölünme veya hisse değişimi
vergisi tarihine kadar olan kıst dönem için
Ticaret Sicilinde tescil edildiği beyannamesine ekleyecekleri bir taahhütname ile beyanname
verilmesi
söz
konusu
tarih, bölünme tarihidir. Bölünen taahhüt ederler. Vergi dairesi başkanı, vergi dairesi olmayacaktır. Ancak, 53 üncü maddenin
kurum ile bu kurumun varlıklarını başkanlığı kurulmayan yerlerde defterdar, bu üçüncü fıkrasının (b) bendine göre
devralan kurumlar,
1)
Bölünme
tarihi
hususta bölünen kurum ile bu kurumun varlıklarını kısmî bölünme yapan kurumun bölünme
itibarıyla devralan kurumlardan teminat isteyebilir.
tarihine kadar tahakkuk etmiş veya
hazırlayacakları ve müştereken (3) Kısmî bölünme ve hisse değişiminden doğan edecek vergi borçlarından bu kurumun
344
imzalayacakları bölünen kuruma kârlar hesaplanmaz ve vergilendirilmez. Kısmî varlıklarını
devralan
kurumların
ait kurumlar vergisi beyannamesi bölünme işlemlerinde, bölünen kurumun bölünme devraldıkları varlıkların emsal bedeli ile
tarihine kadar tahakkuk etmiş ve edecek vergi sınırlı
ile,
2)
Bölünme
döneminin
işleminin
olarak
hesap borçlarından bölünen kurumun varlıklarını devralan olacakları
kapandığı
müteselsilen
madde
metninde
sorumlu
ifade
aydan kurumlar, devraldıkları varlıkların emsal bedeli ile edilmektedir.
kurumlar vergisi beyannamesinin sınırlı olarak müteselsilen sorumlu olurlar.
verildiği ayın sonuna kadar geçen
süre içerisinde yapılması halinde,
bölünen kurumun önceki hesap
dönemine
ilişkin
olarak
hazırlayacakları ve müştereken
imzalayacakları bölünen kuruma
ait
kurumlar
vergisi
beyannamesini,
bölünmenin
Ticaret
Sicili
Gazetesinde ilan edildiği tarihten
itibaren otuz gün içinde bölünen
kurumun
bağlı
olduğu
vergi
dairesine verirler.
b) Bölünen kurumun varlıklarını
devralan
kurumlar,
bölünen
kurumun bölünme tarihine kadar
345
tahakkuk etmiş ve edecek vergi
borçlarından müteselsilen sorumlu
olacaklarını ve diğer ödevlerini
yerine
getireceklerini,
kurumun
bölünme
bölünen
nedeniyle
verilecek olan kurumlar vergisi
beyannamesine ekleyecekleri bir
taahhütname ile taahhüt ederler.
Mahallin en büyük mal memuru,
bu hususta bölünen kurum ile bu
kurumun
varlıklarını
devralan
kurumlardan teminat isteyebilir.
(3)
Bu
Kanunun
19
uncu
maddesinin üçüncü fıkrasının (b)
ve
(c)
bentlerinde
işlemlerden
belirtilen
doğan
kârlar
hesaplanmaz ve vergilendirilmez.
19
uncu
fıkrasının
maddenin
(b)
bendine
üçüncü
göre
gerçekleştirilen kısmî bölünme
işlemlerinde, bölünen kurumun
bölünme tarihine kadar tahakkuk
346
etmiş
ve
edecek
vergi
borçlarından bölünen kurumun
varlıklarını
devraldıkları
bedeli
ile
devralan
kurumlar,
varlıkların
emsal
sınırlı
olarak
müteselsilen sorumlu olurlar.
Emsal kira bedeli esası:
İKİNCİ BÖLÜM
Vergi Güvenlik Müesseseleri
fıkra: 4/12/1985 - 3239/56
Emsal kira bedeli esası
MADDE 55- (1) Kiraya verilen mal ve hakların
hakların kira bedelleri emsal
kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz.
kira
bedelinden
düşük
Bedelsiz
Bedelsiz
olarak
kullanımına bırakılan mal ve hakların emsal kira
intifaına
bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve
bırakılan mal ve hakların
arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mercilerce
veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş
hakların kirası sayılır. Bina
kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira
ve arazide emsal kira bedeli,
mevcut
yetkili özel mercilerce veya
belirlenen vergi değerinin %5’idir. Diğer mal ve
mahkemelerce takdir veya
haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve hakların
tespit
maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi
olamaz.
başkalarının
edilmiş
kirası,
bu
veya
değilse
düşük
Vergi
bedelle
Usul
başkalarının
Kanununa
göre
MADDE 55- Maddede, vergi
sistemimizin güvenlik müesseselerinden
biri olan emsal kira bedeli esası
düzenlenerek kira gelirlerinin kısmen ya
da tamamen beyan dışı bırakılmasının
önlenmesi amaçlanmaktadır.
Birinci fıkrada, emsal kira
bedelinden daha düşük bir bedelle ya da
karşılıksız
olarak
başkalarının
kullanımına bırakılan mal ve hakların
kira bedellerinin tespitinde emsal kira
bedelinin
esas
alınacağı
düzenlenmektedir. Bina ve arazide
emsal kira bedeli ilgili makamlarca
belirlenen bedel, böyle bir bedel
bulunmaması halinde ise Vergi Usul
Kanununa göre belirlenen vergi
değerinin %5’i olacaktır. Diğer mal ve
haklarda emsal kira bedeli ise, bu mal
ve hakların maliyet bedeli, bu bedelin
bilinmemesi halinde Vergi Usul
Kanununun
servetlerin
değerlendirilmesi
hakkındaki
347
değerlenmesi hükümlerine göre belirlenen değerin
%10’u olarak dikkate alınacaktır.
hakkındaki
hükümlerine
göre
belirlenen
İkinci fıkrada, emsal kira bedeli
esasının uygulanmayacağı durumlar
değerlerinin %10’udur.
belirtilmektedir. Örneğin, eşin anne ve
(2) Aşağıda yazılı hallerde emsal kira bedeli esası
babasının
ikametine
bırakılan
konutlarda da emsal kira bedeli esası
uygulanmaz:
aranmayacaktır.
a) Boş kalan taşınmazların muhafazaları maksadıyla
hakların maliyet bedelinin,
bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması.
bu bedel bilinmiyorsa, Vergi
b) Binaların, mal sahiplerinin üstsoyu, altsoyu veya
Usul Kanununun servetlerin
kardeşleri ile birinci derece kayın hısımlarının
değerlenmesi
hakkındaki
ikametine tahsis edilmesi (Sayılanların her birinin
hükümlerine göre belli edilen
ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu
değerlerinin % 10'udur.
konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli
Aşağıda yazılı hallerde emsal
hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri
kira bedeli esası uygulanmaz:
için emsal kira bedeli hesaplanmaz.).
1.
c) Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde
suretle takdir veya tespit
edilmiş kira mevcut değilse
Vergi Usul Kanununa göre
belirlenen vergi değerinin %
5'idir. Diğer mal ve haklarda
Boş
kalan
gayrimenkullerin
muhafazaları
Usul
Kanununun
servetlerin
veya dairede ikamet etmesi.
maksadiyle
bedelsiz olarak başkalarının
ç)
Kamu
kurum
ve
kuruluşlarınca
yapılan
kiralamalarda.
ikametine bırakılması;
2. (Değişik: 4/12/1985 3239/56 md.) Binaların mal
sahiplerinin usul, füru veya
348
kardeşlerinin ikametine tahsis
edilmesi (Usul, füru veya
kardeşlerden
herbirinin
ikametine birden fazla konut
tahsis
edilmiş
konutların
ise
yalnız
bu
birisi
hakkında emsal kira bedeli
hesaplanmaz. Kardeşler evli
ise eşlerden sadece biri için
emsal
kira
bedeli
hesaplanmaz.);
3. Mal sahibi ile birlikte
akrabaların da aynı evde veya
dairede ikamet etmesi;
4. (Ek: 4/12/1985 - 3239/56
md.) Genel bütçeye dahil
daireler ve katma bütçeli
idareler, il özel idareleri ve
belediyeler ile diğer kamu
kurum
ve
kuruluşlarınca
yapılan kiralamalarda.
349
Örtülü sermaye
Örtülü sermaye
MADDE 12- (1) Kurumların, MADDE 56- (1) Kurumların, ortaklarından veya
ortaklarından
veya
ortaklarla ortaklarla ilişkili olan kişilerden doğrudan veya
ilişkili olan kişilerden doğrudan dolaylı olarak temin ederek işletmede kullandıkları
veya dolaylı olarak temin ederek borçların, hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte
işletmede kullandıkları borçların, kurumun öz sermayesinin üç katını aşan kısmı, ilgili
hesap dönemi içinde herhangi bir hesap dönemi için örtülü sermaye sayılır.
tarihte kurumun öz sermayesinin (2) Yukarıda belirtilen karşılaştırma sırasında,
üç katını aşan kısmı, ilgili hesap sadece ilişkili şirketlere finansman temin eden kredi
dönemi
için
örtülü
sermaye şirketlerinden yapılan borçlanmalar hariç olmak
sayılır.
üzere, ana faaliyet konusuna uygun olarak faaliyette
bulunan ve ortak veya ortakla ilişkili kişi sayılan
(2)
Yukarıda
karşılaştırma
belirtilen banka veya benzeri kredi kurumlarından yapılan
sırasında,
sadece borçlanmalar %50 oranında dikkate alınır.
ilişkili şirketlere finansman temin (3) Bu maddenin uygulanmasında;
eden kredi şirketlerinden yapılan a) Ortakla ilişkili kişi, ortağın doğrudan veya
borçlanmalar hariç olmak üzere, dolaylı olarak en az %10 oranında ortağı olduğu
ana
faaliyet
konusuna
uygun veya en az bu oranda oy veya kâr payı hakkına
olarak faaliyette bulunan ve ortak sahip olduğu bir kurumu ya da doğrudan veya
veya ortakla ilişkili kişi sayılan dolaylı olarak, ortağın, iştiraklerinin veya ortakla
banka
veya
kurumlarından
benzeri
kredi ilişkili bu kurumun sermayesinin, oy veya kâr payı
yapılan hakkına sahip hisselerinin en az %10’unu elinde
MADDE
56Maddede,
uluslararası genel kabul görmüş ilkeler
ve gelişmeler dikkate alınarak örtülü
sermaye müessesesi düzenlenmektedir.
Buna göre, örtülü sermaye
uygulamasında borç/öz sermaye oranı,
ortakla ilişkili kişi ve öz sermaye
tanımları
için
objektif
kıstaslar
konulmakta
ve
örtülü
sermaye
kapsamına girmeyecek borçlanmalar
belirtilmektedir.
Maddede
kurumların,
iştiraklerinden, ortaklarından veya
ortaklarla ilişkili kişilerden temin
ederek işletmede kullandıkları borçların
tamamı değil, sadece öz sermayenin üç
katını aşan kısmının örtülü sermaye
olduğu hüküm altına alınmaktadır.
Borcun hesap dönemi içinde herhangi
bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç
katını aşması halinde, aşan kısma isabet
eden faiz ve kur farklarının geçici vergi
dönemleri de dâhil olmak üzere vergi
matrahından
indirilmesi
mümkün
olmayacaktır.
Örtülü
sermaye
tutarının
hesabında, ilişkili şirketlere finansman
temin eden kredi şirketlerinden yapılan
borçlanmalar
hariç
ana
faaliyet
konusuna uygun olarak faaliyette
bulunan ve ortak veya ortakla ilişkili
kişi sayılan banka veya benzeri kredi
kurumlarından yapılan borçlanmalar
350
borçlanmalar
%
50
oranında bulunduran bir gerçek kişi veya kurumu,
dikkate alınır.
b) Öz sermaye, kurumun Vergi Usul Kanunu
(3) Bu maddenin uygulanmasında; uyarınca tespit edilmiş hesap dönemi başındaki öz
a) Ortakla ilişkili kişi, ortağın sermayesini,
doğrudan veya dolaylı olarak en ifade eder.
az % 10 oranında ortağı olduğu (4) Kurumların Borsa İstanbul Anonim Şirketinde
veya en az bu oranda oy veya kâr işlem gören hisselerinin edinilmesi durumunda, söz
payı hakkına sahip olduğu bir konusu hisse nedeniyle ortak veya ortakla ilişkili
kurumu ya da doğrudan veya kişi sayılanlardan temin edilen borçlanmalarda en
dolaylı
olarak,
ortağın
ortakla
ilişkili
bu
veya az %10 ortaklık payı aranır.
kurumun (5) Yukarıda belirtilen oranlar, borç veren ortaklar
sermayesinin, oy veya kâr payı ve ortakların ilişkide bulunduğu kişiler için topluca
hakkına sahip hisselerinin en az % dikkate alınır.
10'unu
elinde
bulunduran
gerçek kişi veya kurumu,
bir (6) Aşağıda sayılan borçlanmalar örtülü sermaye
sayılmaz:
b) Öz sermaye, kurumun Vergi a) Kurumların iştiraklerinin, ortaklarının veya
Usul
Kanunu
uyarınca
tespit ortaklarla ilişkili kişilerin sağladığı gayrinakdî
edilmiş hesap dönemi başındaki teminatlar karşılığında üçüncü kişilerden yapılan
öz sermayesini,
borçlanmalar.
ifade eder.
b) Kurumların iştiraklerinin, ortaklarının veya
(4) Kurumların İstanbul Menkul ortaklarla
ilişkili
kişilerin,
banka
ve
finans
Kıymetler Borsasında işlem gören kurumlarından ya da sermaye piyasalarından temin
%50 oranında dikkate alınacaktır.
Üçüncü fıkrada, ortakla ilişkili
sayılacak gerçek kişi ve kurumlardan
kimlerin kastedildiği ve öz sermayenin
kurumun Vergi Usul Kanunu uyarınca
tespit edilmiş hesap dönemi başındaki
öz
sermayesini
ifade
ettiği
belirtilmektedir.
Altıncı fıkrada, örtülü sermaye
kapsamında
değerlendirilmeyecek
borçlanmalar düzenlenmektedir.
Yedinci fıkrada, örtülü sermaye
üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz
ve benzeri ödemelerin borcu alan ve
veren açısından dağıtılmış kâr payı veya
dar mükellefler için ana merkeze
aktarılan tutar olduğu hüküm altına
alınmaktadır. Örtülü sermaye kullanan
kurum adına vergi tarh edilmesi ve tarh
edilen vergilerin kesinleşmiş ve
ödenmiş olması halinde, kesinleşmiş ve
ödenmiş olan vergiler nispetinde tarh
edilen vergilerden kesinleşen ve
ödenenler, borç alan ve veren
mükelleflerce örtülü sermayeye ilişkin
kur farkını kapsayacak şekilde düzeltme
işlemine tabi tutulacaktır. Bu bağlamda,
örtülü sermaye kullanan kurumda, zarar
mahsubu indirim ve istisnalar nedeni ile
bir vergi tarh edilmemesi halinde borç
veren kurum nezdinde de bir düzeltme
yapılamayacaktır.
Sekizinci
fıkrada,
dar
mükellef
351
edinilmesi ederek aynı şartlarla kısmen veya tamamen kurumların işletmede kullandıkları
borçlanmalar için örtülü sermaye
durumunda, söz konusu hisse kullandırdığı borçlanmalar.
hükümlerinin uygulanmasında, ortakla
nedeniyle ortak veya ortakla c) 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık ilişkili kişinin tespiti açısından %10’luk
sermaye payı veya oy hakkı şartı
ilişkili kişi sayılanlardan temin Kanununa göre faaliyette bulunan bankalar
aranmayacağı
belirtilmektedir.
Dolayısıyla dar mükellef kurumların
edilen borçlanmalarda en az % 10 tarafından yapılan borçlanmalar.
ortaklarından veya ortaklarının ilişkili
ortaklık payı aranır.
ç) Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman
olduğu
kişilerden
yapılan
(5) Yukarıda belirtilen oranlar, Şirketleri Kanunu kapsamında faaliyet gösteren borçlanmalarda ortaklık yapısına ilişkin
herhangi bir oran dikkate alınmaksızın
borç veren ortaklar ve ortakların Türkiye’de kurulu finansal kiralama şirketleri,
öz sermayenin üç katını aşan kısmı
ilişkide bulunduğu kişiler için faktoring şirketleri ve finansman şirketleri ile ipotek örtülü sermaye sayılacaktır.
hisselerinin
topluca dikkate alınır.
finansman kuruluşlarının bu faaliyetleriyle ilgili
(6) Aşağıda sayılan borçlanmalar olarak ortak veya ortakla ilişkili kişi sayılan
örtülü sermaye sayılmaz:
bankalardan yaptıkları borçlanmalar.
a) Kurumların ortaklarının veya (7) Örtülü sermaye üzerinden kur farkı hariç, faiz
ortaklarla
ilişkili
kişilerin ve benzeri ödemeler veya hesaplanan tutarlar, gerek
sağladığı gayrinakdî teminatlar borç alan gerekse borç veren nezdinde, örtülü
karşılığında
üçüncü
kişilerden sermaye şartlarının gerçekleştiği hesap döneminin
yapılan borçlanmalar.
son günü itibarıyla dağıtılmış kâr payı veya dar
b)
Kurumların
iştiraklerinin, mükellefler için ana merkeze aktarılan tutardır.
ortaklarının veya ortaklarla ilişkili Örtülü sermaye kullanan kurum adına vergi tarh
kişilerin,
banka
ve
finans edilmesi ve tarh edilen vergilerin kesinleşmiş ve
kurumlarından ya da sermaye ödenmiş olması halinde, kesinleşmiş ve ödenmiş
piyasalarından temin ederek aynı olan
vergiler
nispetinde
daha
önce
yapılan
352
şartlarla kısmen veya tamamen vergilendirme işlemleri, örtülü sermayeye ilişkin
kullandırdığı borçlanmalar.
c)
5411
sayılı
kur farklarını da kapsayacak şekilde, taraf olan
Bankacılık mükellefler nezdinde düzeltilir.
Kanununa göre faaliyette bulunan (8) Dar mükellef kurumların işletmede kullandıkları
bankalar
tarafından
yapılan borçlanmalar için bu maddede yer alan hükümlerin
borçlanmalar.
uygulanmasında, ortakla ilişkili kişinin tespiti
ç) 3226 sayılı Finansal Kiralama açısından sermaye veya oy hakkı şartı aranmaz.
Kanunu
kapsamında
faaliyet
gösteren
finansal
kiralama
şirketleri, 90 sayılı Ödünç Para
Verme İşleri Hakkında Kanun
Hükmünde
kapsamında
Kararname
faaliyet
gösteren
finansman ve faktoring şirketleri
ile
ipotek
finansman
kuruluşlarının bu faaliyetleriyle
ilgili olarak ortak veya ortakla
ilişkili kişi sayılan bankalardan
yaptıkları borçlanmalar.
(7) Örtülü sermaye üzerinden kur
farkı hariç, faiz ve benzeri
ödemeler veya hesaplanan
353
tutarlar, Gelir ve Kurumlar
Vergisi kanunlarının
uygulanmasında, gerek borç alan
gerekse borç veren nezdinde,
örtülü sermaye şartlarının
gerçekleştiği hesap döneminin son
günü itibarıyla dağıtılmış kâr payı
veya dar mükellefler için ana
merkeze aktarılan tutar sayılır.
Daha önce yapılan vergilendirme
işlemleri, tam mükellef kurumlar
nezdinde yapılacak düzeltmede
örtülü sermayeye ilişkin kur
farklarını da kapsayacak şekilde,
taraf olan mükellefler nezdinde
buna göre düzeltilir. Şu kadar ki,
bu düzeltmenin yapılması için
örtülü sermaye kullanan kurum
adına tarh edilen vergilerin
kesinleşmiş ve ödenmiş olması
şarttır.
354
Gider
kabul
fiyatlandırması Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç
edilmiyen Transfer
ödemeler:
yoluyla örtülü kazanç dağıtımı
MADDE
13-
Madde 41 – Aşağıda yazılı ilişkili
ödemelerin
gider
kazançların
57-
tamamen
Maddede,
veya
kısmen
Kurumlar, MADDE 57- (1) Kurumlar, ilişkili kişilerle transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü
kişilerle
emsallere emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit olarak dağıtılmış sayılacağı durumlar
olarak uygunluk ilkesine aykırı olarak ettikleri bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet düzenlenmektedir.
indirilmesi kabul olunmaz:
5.
(1)
dağıtımı
MADDE
tespit ettikleri bedel veya fiyat alım ya da satımında bulunursa, kazanç tamamen
Bu kapsamda kurumlarca ilişkili
...
üzerinden mal veya hizmet alım veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kişilerle yapılan mal veya hizmet alım
(Ek:
28/3/2007-5615/3 ya da satımında bulunursa, kazanç olarak dağıtılmış sayılır. Alım, satım, imalat ve ya da satım işlemlerinde emsallere
md.) Bu fıkranın 1 ilâ 4 tamamen veya kısmen transfer inşaat işlemleri, kiralama ve kiraya verme işlemleri, aykırı bir bedel veya fiyatın tespit
numaralı bentlerinde yazılı fiyatlandırması
yoluyla
örtülü ödünç para alınması ve verilmesi, ikramiye, ücret edilmesi halinde transfer fiyatlandırması
olan işlemler hariç olmak olarak dağıtılmış sayılır. Alım, ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler her hal ve yoluyla örtülü kazanç dağıtımı yapılmış
üzere,
teşebbüs
sahibinin, satım, imalat ve inşaat işlemleri, şartta mal veya hizmet alım ya da satımı olarak sayılacaktır.
ilişkili
kişilerle
emsallere kiralama
uygunluk
ilkesine
ve
kiraya
verme değerlendirilir.
aykırı işlemleri, ödünç para alınması ve (2)
olarak tespit edilen bedel verilmesi,
veya fiyatlar üzerinden mal benzeri
ikramiye,
ödemeleri
ücret
İlişkili
kişi;
İkinci fıkrada, kazancın transfer
kurumların
kendi
ortakları, fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak
ve kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu dağıtılmış
gerektiren gerçek kişi veya kurum ile idaresi, denetimi veya olarak
sayılabilmesine
ilişkili
veya hizmet alım ya da işlemler her hal ve şartta mal veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak anlaşılması
yönelik
kişilerden
kimlerin
gerektiğine
yer
satımında bulunması halinde, hizmet alım ya da satımı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu verilmektedir.
emsallere uygun bedel veya değerlendirilir.
gerçek kişi veya kurumları ifade eder. Ortakların
Üçüncü
fıkrada,
kazancın
fiyatlar ile teşebbüs sahibince (2) İlişkili kişi; kurumların kendi eşleri, ortakların veya eşlerinin üstsoy ve altsoyu ile transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü
uygulanmış bedel veya fiyat ortakları,
arasındaki işletme aleyhine ortaklarının
kurumların
ilgili
veya üçüncü derece dâhil yansoy hısımları ve kayın olarak dağıtılmasının tespitinde dikkate
bulunduğu hısımları da ilişkili kişi sayılır. Kazancın elde alınan
emsallere
uygunluk
ilkesi
355
oluşan
farklar
işletmeden gerçek kişi veya kurum ile idaresi, edildiği ülke vergi sisteminin, Türk vergi sisteminin açıklanmaktadır.
çekilmiş sayılır.
Teşebbüs
denetimi
sahibinin
eşi, bakımından
veya
sermayesi öngördüğü
doğrudan
veya düzeyde
vergilendirme
bir
üstsoy ve altsoyu, üçüncü dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya sağlamadığı
derece dahil yansoy ve kayın da nüfuzu altında bulundurduğu gözönünde
kapasitesi
vergilendirme
ve
bilgi
bulundurulması
imkanı
değişimi
suretiyle
ile
aynı
Dördüncü fıkrada kurumların,
sağlayıp ilişkili kişilerle yaptıkları işlemlerde
hususunun uygulayacakları fiyat veya bedelleri
Bakanlar tespit
ederken
kullanabilecekleri
hısımları ile doğrudan veya gerçek kişi veya kurumları ifade Kurulunca ilan edilen ülkelerde veya bölgelerde yöntemler belirtilmektedir. Buna göre
dolaylı
ortağı
bulunduğu eder. Ortakların eşleri, ortakların bulunan kişilerle yapılmış tüm işlemler, ilişkili kurumlar, söz konusu fiyat veya bedelin
şirketler,
bu
şirketlerin veya eşlerinin üstsoy ve altsoyu kişilerle yapılmış sayılır. Gerçek kişi teşebbüs tespitinde
ortakları,
bu
şirketlerin ile üçüncü derece dahil yansoy sahibinin eşi, üstsoy ve altsoyu, üçüncü derece dâhil yöntemi, maliyet artı yöntemi ya da
idaresi,
denetimi
sermayesi
kontrolü
bakımından ilişkili kişi sayılır. Kazancın elde ortağı bulunduğu şirketler, bu şirketlerin ortakları, mahiyetine en uygun olanını kullanmak
altında
sayılır.
bent
fiyat
veya hısımları ve kayın hısımları da yansoy ve kayın hısımları ile doğrudan veya dolaylı yeniden satış fiyatı yönteminden işlemin
bulunan edildiği ülke vergi sisteminin, bu şirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi zorundadırlar.
diğer şirketler ilişkili kişi Türk vergi sisteminin yarattığı bakımından kontrolü altında bulunan diğer şirketler
Bu
karşılaştırılabilir
vergilendirme kapasitesi ile aynı de ilişkili kişi sayılır.
Karşılaştırılabilir
fiyat
yönteminin uygulanabilmesi için ilişkili
uygulamasında, düzeyde bir vergilendirme imkânı (3) Emsallere uygunluk ilkesi, ilişkili kişilerle kişilerle
imalat ve inşaat, kiralama ve sağlayıp sağlamadığı ve bilgi yapılan mal veya hizmet alım ya da satımında ilişkili
yapılan
işlemin,
birbiriyle
olmayan
kişilerin
yaptıkları
kiraya verme, ödünç para değişimi hususunun göz önünde uygulanan fiyat veya bedelin, aralarında böyle bir işlem ile karşılaştırılabilir nitelikte yani
alınması
veya
verilmesi, bulundurulması suretiyle Bakanlar ilişkinin bulunmaması durumunda oluşacak fiyat işleme konu mal veya hizmet ile işlemin
ücret, ikramiye ve benzeri Kurulunca ilan edilen ülkelerde veya bedele uygun olmasını ifade eder. Emsallere koşullarının
ödemeleri
gerek
ilişkili
kişiler
gerektiren veya bölgelerde bulunan kişilerle uygunluk ilkesi doğrultusunda tespit edilen fiyat arasındaki işlemlerde gerekse aralarında
işlemler, her hâl ve şartta mal yapılmış tüm işlemler, ilişkili veya bedellere ilişkin hesaplamalara ait kayıt, cetvel ilişki bulunmayan kişilerin arasındaki
veya hizmet alım ya da kişilerle yapılmış sayılır.
ve belgelerin ispat edici kâğıtlar olarak saklanması işlemlerde
benzer
nitelikte
olması
356
satımı olarak değerlendirilir.
(3) Emsallere uygunluk ilkesi, zorunludur.
gerekmektedir.
İşletmeden çekilmiş sayılan ilişkili kişilerle yapılan mal veya (4) Kurumlar, ilişkili kişilerle yaptığı işlemlerde
farklar, ilişkili kişi tarafından hizmet alım ya da satımında uygulayacağı
fiyat
veya
bedelleri,
Maliyet
böyle
hesabında dikkate alınmış ise bulunmaması
bir
yönteminin
aşağıdaki uygulanması halinde emsallere uygun
beyan edilmiş gelir veya uygulanan fiyat veya bedelin, yöntemlerden işlemin mahiyetine en uygun olanını fiyatın
kurumlar vergisi matrahının aralarında
artı
ilişkinin kullanarak tespit eder:
tespitinde
dikkate
alınacak
uygun brüt kâr oranı, mal veya hizmet
durumunda a) Karşılaştırılabilir fiyat yöntemi: Bir mükellefin alım veya satıma konu işlemin ilişkisiz
ilişkili kişinin vergilendirme oluşacak fiyat veya bedele uygun uygulayacağı emsallere uygun satış fiyatının, kişilerle yapılmış olması ya da üçüncü
işlemleri buna göre düzeltilir. olmasını ifade eder. Emsallere karşılaştırılabilir mal veya hizmet alım ya da kişiler arasında yapılmış olması halinde
İlişkili kişiler ve bu kişilerle uygunluk
ilkesi
doğrultusunda satımında bulunan ve aralarında herhangi bir uygulanacak
kâr
oranını
ifade
yapılan işlemler hakkında bu tespit edilen fiyat veya bedellere şekilde ilişki bulunmayan gerçek veya tüzel etmektedir.
maddede
yer
almayan ilişkin hesaplamalara ait kayıt, kişilerin
birbirleriyle
yaptıkları
işlemlerde
Yeniden satış fiyatı yönteminde
hususlar bakımından, 5520 cetvel ve belgelerin ispat edici uygulayacağı piyasa fiyatı ile karşılaştırılarak tespit emsallere
sayılı
Kurumlar
Vergisi kâğıtlar
olarak
Kanununun 13 üncü maddesi zorunludur.
hükmü uygulanır.
saklanması edilmesini ifade eder.
herhangi
uygun
bir
fiyat,
bağlantı
aralarında
bulunmayan
b) Maliyet artı yöntemi: Emsallere uygun fiyatın, gerçek veya tüzel kişilere yapılması
(4) Kurumlar, ilişkili kişilerle ilgili mal veya hizmet maliyetlerinin makul bir brüt muhtemel
satış
ve
bu
satışta
yaptığı işlemlerde uygulayacağı kâr oranı kadar artırılması suretiyle hesaplanmasını uygulanacak fiyat ya da bedelden uygun
fiyat veya bedelleri, aşağıdaki ifade eder.
bir
brüt
satış
kârı
düşülerek
yöntemlerden işlemin mahiyetine c) Yeniden satış fiyatı yöntemi: Emsallere uygun hesaplanacaktır.
en uygun olanını kullanarak tespit fiyatın,
işlem
konusu
mal
veya
hizmetlerin
Mükellefler
aralarında herhangi bir şekilde ilişki bulunmayan yöntemlerden
eder:
söz
konusu
herhangi
birisini
a) Karşılaştırılabilir fiyat yöntemi: gerçek veya tüzel kişilere yeniden satılması halinde kullanmalarına rağmen emsallere uygun
Bir
mükellefin
uygulayacağı uygulanacak fiyattan, makul bir brüt satış kârı fiyatı tespit edememişlerse işlemlerin
357
emsallere uygun satış fiyatının, düşülerek hesaplanmasını ifade eder.
mahiyetine
uygun
karşılaştırılabilir mal veya hizmet ç) Emsallere uygun fiyata yukarıdaki yöntemlerden belirleyecekleri
olarak
diğer
kendi
yöntemleri
alım ya da satımında bulunan ve herhangi birisi ile ulaşma olanağı yoksa mükellef, kullanabileceklerdir.
aralarında herhangi bir şekilde işlemlerin
mahiyetine
uygun
olarak
kendi
ilişki bulunmayan gerçek veya belirleyeceği diğer yöntemleri kullanabilir.
tüzel
kişilerin
Beşinci
fıkrada
mükelleflere,
ilişkili kişilerle yaptıkları işlemlere
birbirleriyle (5) İlişkili kişilerle yapılan mal veya hizmet alım ya ilişkin olarak belirleyecekleri yöntem
yaptıkları işlemlerde uygulayacağı da satımında uygulanacak fiyat veya bedelin konusunda
Maliye
Bakanlığına
piyasa fiyatı ile karşılaştırılarak tespitine ilişkin yöntemler, mükellefin talebi üzerine başvurarak anlaşma yapma olanağı
tespit edilmesini ifade eder.
Maliye Bakanlığı ile anlaşılarak belirlenebilir. Bu getirilmektedir.
b) Maliyet artı yöntemi: Emsallere şekilde belirlenen yöntem, üç yılı aşmamak üzere
Altıncı
fıkrada,
transfer
uygun fiyatın, ilgili mal veya anlaşmada tespit edilen süre ve şartlar dâhilinde fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak
hizmet maliyetlerinin makul bir kesinlik taşır.
dağıtılan kazancın, maddedeki şartların
brüt kâr oranı kadar artırılması (6) Tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması gerçekleştiği hesap döneminin son günü
suretiyle
hesaplanmasını
ifade yoluyla
örtülü
olarak
dağıtılan
kazanç,
bu itibarıyla dağıtılmış kâr payı veya dar
maddedeki şartların gerçekleştiği hesap döneminin mükellefler için ana merkeze aktarılan
eder.
c) Yeniden satış fiyatı yöntemi: son günü itibarıyla dağıtılmış kâr payı veya dar tutar olduğu belirtilmektedir. Ayrıca
Emsallere uygun fiyatın, işlem mükellefler için ana merkeze aktarılan tutardır. 20 gerçek kişi teşebbüs sahibinin emsallere
konusu
mal
veya
hizmetlerin nci
maddenin
birinci
fıkrasının
(a)
ila
(ç) uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit
aralarında herhangi bir şekilde bentlerinde yazılı olan işlemler hariç olmak üzere, edilen bedel veya fiyatlar üzerinden
ilişki bulunmayan gerçek veya teşebbüs sahibinin, bu maddenin birinci fıkrasında ilişkili kişilerle mal veya hizmet alım ya
tüzel kişilere yeniden satılması belirtilen işlemler sonucu, emsallere uygun bedel da satımı yapması halinde, emsallere
halinde
uygulanacak
fiyattan, veya fiyatlar ile teşebbüs sahibince uygulanmış uygun bedel veya fiyatlar ile teşebbüs
358
makul bir brüt satış kârı düşülerek bedel veya fiyat arasındaki işletme aleyhine oluşan sahibince uygulanmış bedel veya fiyat
hesaplanmasını ifade eder.
ç)
Emsallere
farklar işletmeden çekilmiş sayılır. Örtülü kazanç arasında işletme aleyhine oluşan farklar
uygun
fiyata dağıtan mükellefler adına veya işletmeden çekilmiş işletmeden çekilmiş sayılacaktır. Örtülü
yukarıdaki yöntemlerden herhangi sayılan farklar nedeniyle vergi tarh edilmesi ve tarh olarak dağıtılan kazançlar üzerinden
birisi ile ulaşma olanağı yoksa edilen vergilerin kesinleşmiş ve ödenmiş olması tarh edilen ve kesinleşerek ödenen
mükellef, işlemlerin mahiyetine halinde, kesinleşmiş ve ödenmiş olan vergiler vergiler
uygun olarak kendi belirleyeceği nispetinde
diğer yöntemleri kullanabilir.
daha
önce
yapılan
taraf
olan
mükelleflerce
vergilendirme düzeltme işlemine tabi tutulacaktır. Bu
işlemleri, taraf olan mükellefler nezdinde düzeltilir.
bağlamda,
örtülü
kazanç
dağıtan
(5) İlişkili kişilerle yapılan mal (7) Tam mükellef kurumlar ile yabancı kurumların kurumda, zarar mahsubu, indirim ve
veya hizmet alım ya da satımında Türkiye’deki işyeri veya daimi temsilcilerinin istisnalar nedeni ile bir vergi tarh
uygulanacak fiyat veya bedelin aralarında
tespitine
ilişkin
ilişkili
kişi
kapsamında edilmemesi halinde taraf olan kurum
yöntemler, gerçekleştirdikleri yurtiçindeki işlemler nedeniyle nezdinde
de
bir
düzeltme
mükellefin talebi üzerine Maliye kazancın örtülü olarak dağıtıldığının kabulü Hazine yapılamayacaktır.
Bakanlığı
ile
belirlenebilir.
belirlenen
anlaşılarak zararının
Bu
yöntem,
doğması
şartına
bağlıdır.
Hazine
Yedinci fıkrada, tam mükellef
şekilde zararından kasıt, emsallere uygunluk ilkesine aykırı kurumlar
üç
ile
yılı olarak tespit edilen fiyat ve bedeller nedeniyle Türkiye’deki
yabancı
işyeri
kurumların
veya
daimi
aşmamak üzere anlaşmada tespit kurum ve ilişkili kişiler adına tahakkuk ettirilmesi temsilcilerinin aralarında ilişkili kişi
edilen süre ve şartlar dahilinde gereken her türlü vergi toplamının eksik veya geç kapsamında
kesinlik taşır.
tahakkuk ettirilmesidir.
yurtiçindeki
gerçekleştirdikleri
işlemler
nedeniyle
(8) Transfer fiyatlandırması ile ilgili usul ve esaslar kazancın örtülü olarak dağıtıldığının
(6)
Tamamen
veya
kısmen Bakanlar Kurulunca belirlenir.
transfer fiyatlandırması yoluyla
kabulü Hazine zararının doğması şartına
bağlanmaktadır.
Hazine
zararından
359
örtülü olarak dağıtılan kazanç,
neyin kastedildiği fıkranın devamında
Gelir
Vergisi
belirtilmektedir.
kanunlarının uygulamasında, bu
Sekizinci
ve
Kurumlar
fıkrada,
Bakanlar
düzenlemenin
işleyişine
maddedeki şartların gerçekleştiği
Kuruluna
hesap
ilişkin olarak usul ve esasları belirleme
döneminin
son
günü
itibarıyla dağıtılmış kâr payı veya
yetkisi verilmektedir.
dar mükellefler için ana merkeze
aktarılan tutar sayılır. Daha önce
yapılan vergilendirme işlemleri,
taraf olan mükellefler nezdinde
buna göre düzeltilir. Şu kadar ki,
bu düzeltmenin yapılması için
örtülü
kazanç
adına
tarh
dağıtan
edilen
kurum
vergilerin
kesinleşmiş ve ödenmiş olması
şarttır.
(7) (Ek: 4/6/2008-5766/21 md.)
Tam
mükellef
kurumlar
ile
yabancı kurumların Türkiye’deki
işyeri veya daimi temsilcilerinin
aralarında ilişkili kişi kapsamında
360
gerçekleştirdikleri yurt içindeki
işlemler nedeniyle kazancın örtülü
olarak
dağıtıldığının
kabulü
Hazine zararının doğması şartına
bağlıdır. Hazine zararından kasıt,
emsallere uygunluk ilkesine aykırı
olarak tespit
bedeller
edilen fiyat
nedeniyle
kurum
ve
ve
ilişkili kişiler adına tahakkuk
ettirilmesi gereken her türlü vergi
toplamının
eksik
veya
tahakkuk ettirilmesidir.
geç
(1)
(8) Transfer fiyatlandırması ile
ilgili usûller Bakanlar Kurulunca
belirlenir.
Tarifi: (1)
Madde 75 – (Değişik: 24/12/1980 2361/52 md.)
Kontrol edilen yabancı kurum Kontrol edilen yabancı kurum kazancı
MADDE 58- (1) Tam mükellef gerçek kişi ve sınai mahiyette olmayan, yatırımlarını
kazancı
Sahibinin ticari, zirai veya mesleki
MADDE 7- (1) Tam mükellef kurumların doğrudan veya dolaylı olarak ayrı ayrı vergi
faaliyeti dışında nakdi sermaye veya
gerçek
para ile temsil edilen değerlerden
müteşekkil sermaye dolayısıyla elde
MADDE 58- Maddede, ticari ve
kişi
ve
oranı
düşük
olan
ülkelere
kurumların ya da birlikte sermayesinin, kâr payının veya oy yönlendiren mükellefler ile Türkiye’de
doğrudan veya dolaylı olarak ayrı kullanma hakkının en az %50’sine sahip olmak yatırım yapan mükellefler arasındaki
ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri
ayrı ya da birlikte sermayesinin, suretiyle kontrol ettikleri yurtdışı iştiraklerinin vergi
eşitsizliğinin
giderilmesi
iratlar menkul sermaye iradıdır.
kâr payının veya oy kullanma kurum kazançları, dağıtılsın veya dağıtılmasın amaçlanmaktadır. Bu kapsamda belirli
361
hakkının en az % 50'sine sahip aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi halinde, şartlar altında yurtdışı iştiraklere yatırım
...
olmak suretiyle kontrol ettikleri Türkiye’de gelir vergisine tabidir:
2. (Değişik: 4/12/1985 - 3239/57 md.)
İştirak hisselerinden doğan kazançlar
(Limited
Şirket
ortaklıkları
ortaklarının,
ortaklarının
komanditerlerin
kar
payları
iş
dahildir.
dışı
iştiraklerinin
kurum a) İştirakin toplam gayrisafi hasılatının %25 veya kârları, fiilen dağıtılmasa bile vergi
kazançları,
dağıtılsın
veya fazlasının faaliyet ile orantılı sermaye, organizasyon uygulamaları açısından dağıtılmış kabul
ve
dağıtılmasın aşağıdaki şartların ve eleman istihdamı suretiyle yürütülen ticari, zirai edilerek, bu iştiraklerin kazançlarının
ile
birlikte
kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar bu
zümreye
yurt
yapan mükelleflerin yurtdışı iştirak
Kooperatiflerin
Türkiye'de
ortakları ile yaptıkları muamelelerden
tâbidir:
doğan karların ortaklara, kooperatifle
a)
yaptıkları muameleler nisbetinde tevzii,
kazanç dağıtımı sayılmaz.)
gerçekleşmesi
kurumlar
halinde, veya serbest meslek faaliyeti dışındaki faiz, kâr Türkiye’de gelir vergisine tabi tutulması
vergisine payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış geliri öngörülmektedir.
gibi pasif nitelikli gelirlerden oluşması.
İştirakin
hasılatının
toplam
Birinci
organizasyon ve eleman istihdamı c) Yurtdışında kurulu iştirakin ilgili yıldaki toplam sermayesinin, kâr payının veya oy
suretiyle yürütülen ticarî, ziraî gayrisafi hasılatının 100.000 Türk Lirası karşılığı kullanma hakkının en az %50’sine sahip
şartların birlikte gerçekleşmesi halinde;
olmak suretiyle kontrol edilen iştirakler
veya
doğrudan veya dolaylı olarak ayrı ayrı
dışındaki faiz, kâr payı, kira, (2) Birinci fıkrada yer alan toplam vergi yükü, 22 olduğu belirtilmektedir. Ayrıca kontrol
veya oy kullanma hakkının en az %
meslek
faaliyeti yabancı parayı geçmesi.
Türkiye’de yerleşik gerçek kişilerin
ya da birlikte sermayesinin, kâr payının
serbest
ya
birlikte
maddesindeki
nci
ayrı
da
Vergisi
7
ayrı
dolaylı
5520
Kanununun
olarak
veya
faaliyet
Kurumlar
sermaye, toplam vergi yükü taşıması.
doğrudan
(Ek paragraf: 28/3/2007-5615/4 md.)
sayılı
orantılı
yurtdışı
gayrisafî b) Yurtdışındaki iştirakin ticari bilanço kârı iştiraklerin tam mükellef gerçek kişi ve
% 25 veya fazlasının üzerinden %10’dan az oranda gelir vergisi benzeri kurumlarca
ile
fıkrada,
lisans ücreti, menkul kıymet satış nci maddenin ikinci fıkrasındaki tanıma göre tespit edilen yurtdışı iştiraklerin elde ettikleri
50’sine sahip olmak suretiyle kontrol
geliri
ettikleri
gelirlerden oluşması.
yurt
dışı
iştiraklerinin
kazançları dağıtılsın veya dağıtılmasın,
iştirakin hesap döneminin kapandığı
gibi
pasif
(3) Kontrol oranı olarak, ilgili hesap dönemi içinde Türkiye’de gelir vergisine tabi tutulması
b) Yurt dışındaki iştirakin ticarî herhangi bir tarihte sahip olunan en yüksek oran için aranan şartlar sayılmaktadır.
ayı içeren yıl itibarıyla dağıtılan kâr
bilânço kârı üzerinden % 10'dan dikkate alınır.
payı
az oranda gelir ve kurumlar (4)
sayılır.
vergilendirilmiş
tarafından
Türkiye’de
kazancın
sonradan
iştirak
dağıtılması
kazancın dağıtılsın ya da dağıtılmasın
nitelikli edilir.
Birinci
İkinci
fıkradaki
şartların
gerçekleşmesi yükünün
22
fıkrada,
nci
toplam
vergi
maddenin
ikinci
vergisi benzeri toplam vergi yükü durumunda yurtdışında kurulu iştirakin elde etmiş fıkrasındaki tanıma göre tespit edileceği
362
durumunda, elde edilen kâr paylarının
vergilendirilmiş
kısmı
bu
tutardan
indirilir.
Adi
komandit
şirketlerde
komanditerlerin kar payları, şirket
taşıması.
olduğu kâr, yurtdışı iştirakin hesap döneminin öngörülmektedir.
c) Yurt dışında kurulu iştirakin kapandığı ayı içeren hesap dönemi itibarıyla tam
Üçüncü fıkrada, kontrol oranı
ilgili yıldaki toplam gayrisafî mükellef gerçek kişi ve kurumların, gelir vergisi olarak, ilgili hesap dönemi içinde
hasılatının 100.000 YTL karşılığı matrahına hisseleri oranında dâhil edilir.
yabancı parayı geçmesi.
herhangi bir tarihte sahip olunan en
(5) Bu maddeye göre Türkiye’de vergilendirilmiş yüksek oranın dikkate alınacağı hükme
(2) Birinci fıkrada yer alan toplam kazancın yurtdışındaki kurum tarafından sonradan bağlanmaktadır.
vergi yükü, Kanunun 5 inci dağıtılması durumunda, elde edilen kâr paylarının
maddesinin birinci fıkrasının (b) vergilendirilmemiş
kısmı
gelir
vergisine
Dördüncü
fıkrada,
gelir
tabi vergisine tabi tutulacak kontrol edilen
bendindeki tanıma göre tespit tutulur.
yabancı kurum kârının, yurtdışı iştirakin
edilir.
hesap döneminin kapandığı ayı içeren
(3) Kontrol oranı olarak, ilgili
hesap dönemi itibarıyla tam mükellef
hesap dönemi içinde herhangi bir
gerçek kişi ve kurumların gelir vergisi
tarihte sahip olunan en yüksek
matrahına
oran dikkate alınır.
edileceği belirtilmektedir.
(4)
Birinci
gerçekleşmesi
fıkradaki
şartların
durumunda
hisseleri
oranında
dâhil
Beşinci fıkrada, yurtdışı iştirakin
yurt
elde ettiği gelirleri üzerinden kâr payı
dışında kurulu iştirakin elde etmiş
dağıtımında bulunması halinde, elde
olduğu kâr, yurt dışı iştirakin
edilen
hesap döneminin kapandığı ayı
Türkiye’de vergilenmiş kısmı üzerinden
içeren hesap dönemi itibarıyla tam
Türkiye’de
mükellef kurumların, kurumlar
hesaplanmayacağı
vergisi
verilmektedir.
matrahına
hisseleri
kâr
paylarının
yeniden
daha
gelir
hükmüne
önce
vergisi
yer
363
oranında dahil edilir.
(5) Bu maddeye göre Türkiye'de
vergilenmiş
dışındaki
kazancın
kurum
yurt
tarafından
sonradan dağıtılması durumunda,
elde
edilen
kâr
vergilenmemiş
paylarının
kısmı
kurumlar
vergisine tâbi tutulur.
Vergi tevkifatı: (2)
Madde
Dar
–
94
(Değişik: kesintisi
26/12/1993 - 3946/22 md.)
mükellefiyette
MADDE
30-
iktisadi kamu müesseseleri, aşağıdaki
kurumlar,
şirketleri,
iş
tâbi
kazanç
(1)
sisteminin
öngördüğü
vergilendirme ödemelerden
Bakanlar
Kurulunca
ilan
vergi
söz
adlar
fonu 15 oranında kurumlar vergisi mükellef gerçek kişi ve kurumların bu ülkelerde ödemelerin,
yönetenler, gerçek gelirlerini kesintisi yapılır:
bulunan işyerleri dâhil) nakden veya hesaben matrahlarını
beyan etmeye mecbur olan ...
yapılan veya tahakkuk ettirilen her türlü ödemeler kullanılmasının
ve
serbest
kesintisi
meslek (7) Kazancın elde edildiği ülke
konusu
ülkelerde
edilecek yerleşik gerçek veya tüzel kişilere
vakıfların iktisadi işletmeleri, tahakkuk ettirenler tarafından % ülkelerde yerleşik veya faaliyette bulunanlara (tam çeşitli
ticaret
vergi
ticaret üzerinden, bu kazanç ve iratları imkanı sağlayıp sağlamadığı ve bilgi değişiminde Bu kapsamda vergi cenneti olarak da
ortaklıkları, avanslar da dahil olmak üzere bulunup bulunmadığı hususu da gözönüne alınmak adlandırılan
yatırım
zararlı
iratları kapasitesi ile en az aynı düzeyde bir vergilendirme yapılabilmesi imkanı getirilmektedir.
dernekler, vakıflar, dernek ve nakden veya hesaben ödeyen veya suretiyle,
kooperatifler,
olarak
güvenlik
Dar MADDE 59- (1) Vergilendirme rejiminin, Türk rekabetine yol açan ülkelere yapılan
kurumların vergi
ve
Maddede,
59-
müessesesi
yapılan ödemelerde vergi kesintisi
Kamu idare ve müesseseleri, mükellefiyete
sair
vergi Zararlı vergi rekabetine yol açan ülkelere MADDE
(1)
altında
Türkiye’deki
yapılacak
vergi
azaltmak
amacıyla
önüne
geçilmesi
üzerinden, bu ödemelerin verginin konusuna girip öngörülmektedir.
364
erbabı,
zirai
kazançlarını vergi sisteminin, Türk vergi
girmediğine veya ödeme yapılanın mükellef olup Birinci fıkrada, Bakanlar Kurulunca ilan
bilanço veya zırai işletme sisteminin yarattığı vergilendirme
olmadığına bakılmaksızın %30 oranında vergi edilecek
hesabı esasına göre tespit kapasitesi ile aynı düzeyde bir
kesintisi yapılır.
eden
(2) Emsaline uygun fiyatlarla satın alınan mal ve kişi
çiftçiler
aşağıdaki vergilendirme imkânı sağlayıp
ülkelerde
yerleşik
veya
faaliyette bulunanlara ve tam mükellef
ve
kurumların
söz
konusu
bentlerde sayılan ödemeleri sağlamadığı ve bilgi değişimi
iştirak hisseleri için yapılan ödemeler, emsaline ülkelerdeki işyerlerine nakden veya
(avans olarak ödenenler dahil) hususunun göz önünde
uygun fiyatlarla, deniz ve hava ulaştırma araçlarının hesaben yapılan veya tahakkuk ettirilen
nakden
veya
hesaben bulundurulması suretiyle Bakanlar kiralanması için yapılan ödemeler ile yapılan işin her türlü ödemeler üzerinden her hal ve
yaptıkları
sırada,
istihkak Kurulunca ilan edilen ülkelerde
tamamlanabilmesi bakımından zorunluluk arz eden şartta
ödemeyi
sahiplerinin gelir vergilerine yerleşik olan veya faaliyette
geçiş ücreti, liman ücreti ve navlun gibi ödemeler oranında
vergi
mahsuben tevkifat yapmaya bulunan kurumlara (tam mükellef
üzerinden yapılacak kesinti oranını; her bir ödeme öngörülmektedir.
kesintisi
%30
yapılması
mecburdurlar.
kurumların bu nitelikteki
türü, faaliyet konusu ya da sektör itibarıyla ayrı ayrı İkinci
....
ülkelerde bulunan iş yerleri dahil)
belirlemeye, sıfıra kadar indirmeye veya kanuni karşılığında ödenecek bedel ve ücretler
nakden veya hesaben yapılan veya seviyesine
tahakkuk ettirilen her türlü
(Ek fıkra: 28/3/2007-5615/6 ödemeler üzerinden, bu
kadar
getirmeye
Bakanlar
yetkilidir.
fıkrada,
yapanlarca
muhtelif
işlemler
Kurulu üzerinden yapılacak kesinti oranını
belirleme
konusunda
Bakanlar
(3) Sigorta ve reasürans ödemeleri ve yurtdışındaki Kuruluna yetki verilmektedir.
md.)
Vergilendirme ödemelerin verginin konusuna
finans kuruluşlarından temin edilen borçlanmalara Üçüncü fıkrada, sigorta ve reasürans
rejiminin,
Türk
vergi girip girmediğine veya ödeme
ilişkin anapara, faiz veya kâr payı ödemeleri ödemeleri
sisteminin
sahip
olduğu yapılan kurumun mükellef olup
ve
üzerinden bu madde uyarınca vergi kesintisi kuruluşlarından
yurtdışındaki
finans
temin
edilen
vergilendirme kapasitesi ile olmadığına bakılmaksızın % 30
yapılmaz.
en az aynı düzeyde bir oranında vergi kesintisi yapılır.
(4) Bu maddeye göre vergi kesintisine tabi tutulan kâr payı ödemeleri üzerinden madde
vergilendirme
ödemeler
imkânı
a) Emsaline uygun fiyatlarla satın
sağlayıp sağlamadığı ve bilgi alınan mal ve iştirak hisseleri için
borçlanmalara ilişkin anapara, faiz veya
üzerinden,
61
inci
ve uyarınca vergi kesintisi yapılmayacağı
62 nci maddelere göre ayrıca vergi kesintisi belirtilmektedir.
365
değişiminde
bulunup yapılan ödemeler, emsaline uygun
yapılmaz.
Dördüncü
fıkrada,
madde
uyarınca
bulunmadığı hususu da göz fiyatlarla deniz ve hava ulaştırma
(5) Bu maddede düzenlenen vergi kesintisinin vergi kesintisine tabi tutulan ödemeler
önünde
yapılmasında, 63 üncü ve 64 üncü madde hükümleri üzerinden, 61 inci ve 62 nci maddeler
bulundurulmak araçlarının kiralanması için
Bakanlar yapılan ödemeler ile yapılan işin
suretiyle,
Kurulunca
edilecek tamamlanabilmesi bakımından
ilan
ülkelerde
yerleşik
veya zorunluluk arz eden geçiş ücreti,
bulunanlara liman ücreti gibi ödemeler
faaliyette
(Türkiye’de
olanların
yerleşik üzerinden yapılacak kesinti
bu
bulunan
ülkelerde oranını; her bir ödeme türü,
işyerleri
dahil) faaliyet konusu ya da sektör
dikkate alınır.
kapsamında
ayrıca
yapılmayacağı
vergi
hüküm
kesintisi
altına
alınmaktadır.
Beşinci fıkrada, maddede düzenlenen
vergi kesintisinin yapılmasında, 63 üncü
ve
64 üncü madde hükümlerinin dikkate
nakden veya hesaben yapılan itibarıyla ayrı ayrı belirlemeye,
alınacağı öngörülmektedir.
veya tahakkuk ettirilen her sıfıra kadar indirmeye veya
MADDE 60- Ülkeler arasında yapılan
türlü ödemeler üzerinden, bu kanunî seviyesine kadar getirmeye
ulaştırma işlerinde, bu işler dolayısıyla
ödemelerin
Türkiye’de
verginin Bakanlar Kurulu yetkilidir.
konusuna girip girmediğine
veya
ödeme
mükellef
olup
b) Yurtdışındaki finans
yapılanın kuruluşlarından temin edilen
olmadığına borçlanmalara ilişkin ana para,
oluşan
safi
kurum
kazancının kesin olarak tespiti her
zaman
mümkün
olmamaktadır.
Bu
nedenle maddede, ulaştırma işi yapan
bakılmaksızın % 30 oranında faiz ve kâr payı ödemeleri ile
dar mükelleflerin bu işlerinden elde
vergi
yapılır. sigorta ve reasürans ödemeleri
ettiği kazançtan vergiye tabi tutulacak
fiyatlarla üzerinden bu fıkra uyarınca vergi
kısmın belirlenmesine ilişkin hükümlere
Emsaline
kesintisi
uygun
satın alınan mal ve iştirak kesintisi yapılmaz.
yer verilmektedir.
hisseleri
Birinci fıkrada, dar mükellefiyete tabi
için
yapılan
c) Bu fıkraya göre vergi
366
ödemeler, emsaline uygun kesintisine tâbi tutulan ödemeler,
olanların
fiyatlarla,
ettikleri
deniz
ve
ulaştırma
hava Gelir ve Kurumlar Vergisi
araçlarının kanunlarına göre ayrıca vergi
kiralanması
için
yapılan kesintisine tâbi tutulmaz.
ortalama
ulaştırma
işlerinden
kazançlarının
emsal
elde
tespitinde
oranlarının
dikkate
alınacağı öngörülmektedir.
ödemeler ile yapılan işin
İkinci fıkrada, dar mükellefiyete tabi
tamamlanabilmesi
olanlardan Türkiye’de daimi veya arızi
bakımından zorunluluk arz
olarak çalışan mükelleflerin hava, kara
eden
ve deniz taşımacılığından elde ettikleri
geçiş
ücreti
ücreti,
gibi
liman
ödemeler
kazançlarını
tespit
ederken
üzerinden yapılacak kesinti
alacakları
oranını; her bir ödeme türü,
belirtilmektedir.
faaliyet konusu ya da sektör
Üçüncü fıkrada, ticari ve arızi ticari
itibarıyla
ayrı
kazançları dar mükellefiyet kapsamında
belirlemeye,
sıfıra
indirmeye
veya
ayrı
kadar
kanunî
ortalama
emsal
esas
vergilendirilen
Türkiye’de
mükelleflerin,
elde
edilmiş
seviyesine kadar getirmeye
hasılatlarının
oluşacağı belirtilmektedir.
Yurt
dışındaki
oranları
hangi
sayılan
unsurlardan
finans
kuruluşlarından temin edilen
borçlanmalara
ilişkin
anapara, faiz ve kâr payı
ödemeleri
ile
sigorta
ve
367
reasürans
ödemeleri
üzerinden bu fıkra uyarınca
vergi kesintisi yapılmaz.
Ulaştırma işlerinde matrah:
Madde
–
45
mükellefiyete
kurum
MADDE 60- Ülkeler arasında yapılan
Dar Mükelleflerin Ulaştırma İşleri
ulaştırma işlerinde, bu işler dolayısıyla
Dar mükelleflerin ulaştırma işlerinde kazancın Türkiye’de
kazancının tespiti
tabi MADDE
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ulaştırma
(Değişik: kurumlarında
31/12/1981 - 2574/8 md.)
Dar
Yabancı
23-
(1)
Yabancı tespiti
ettikleri
Kurumlar
kurum
mümkün
olmamaktadır.
Bu
arasında matrah olacak kurum kazancı, ulaştırma işlerinde vergiye matrah olan kazançları, nedenle maddede, ulaştırma işi yapan
yaptıkları ulaştırma işlerinde hasılata
elde
safi
kazancının kesin olarak tespiti her
olanların Türkiye ile yabancı ulaştırma kurumlarının vergiye MADDE 60- (1) Dar mükellefiyete tabi olanların zaman
memleketler
oluşan
kurumlarının
emsal hasılata ortalama emsal oranlarının uygulanması dar mükelleflerin bu işlerinden elde
kazançlar, oranlarının uygulanması suretiyle suretiyle hesaplanır.
Vergisine
yabancı
ortalama
tabi hesaplanır.
ulaştırma (2)
Ortalama
(2) Ortalama emsal oranları, Türkiye’de daimi veya kısmın belirlenmesine ilişkin hükümlere
emsal
oranları, arızi olarak çalışan bütün mükellefler için;
kazançlarının Türkiye'de daimî veya arızî olarak a) Hava taşımacılığında %5,
tayinine ait esaslara göre çalışan bütün kurumlar için;
tespit olunur.
ettiği kazançtan vergiye tabi tutulacak
yer verilmektedir.
Birinci fıkrada, dar mükellefiyete tabi
b) Kara taşımacılığında %12,
olanların
a) Kara taşımacılığında % 12,
c) Deniz taşımacılığında %15,
ettikleri
b) Deniz taşımacılığında % 15,
olarak uygulanır.
ortalama
c) Hava taşımacılığında % 5,
(3) Ticari ve arızi ticari kazançları dar mükellefiyet alınacağı öngörülmektedir.
olarak uygulanır.
kapsamında
vergilendirilen
ulaştırma
işlerinden
kazançlarının
emsal
oranlarının
elde
tespitinde
dikkate
mükelleflerin, İkinci fıkrada, dar mükellefiyete tabi
(3) Ticarî ve arızî ticarî kazançları Türkiye’de elde edilmiş sayılan hasılatı aşağıdaki olanlardan Türkiye’de daimi veya arızi
dar
mükellefiyet
kapsamında unsurlardan oluşur:
olarak çalışan mükelleflerin hava, kara
368
vergilendirilen yabancı ulaştırma a) Türkiye
kurumlarının,
Türkiye'de
sınırları
içinde
gerçekleşen kara ve deniz taşımacılığından elde ettikleri
elde taşımacılığında, bilet bedeli ile birlikte alınan gider kazançlarını
edilmiş sayılan hasılatı aşağıdaki karşılıkları dâhil olmak üzere yolcu, yük ve bagaj alacakları
unsurlardan oluşur:
a)
Türkiye
tespit
ederken
ortalama
emsal
esas
oranları
taşıma ücreti olarak her ne adla olursa olsun belirtilmektedir.
sınırları
içinde aldıkları tutarlar.
Üçüncü fıkrada, ticari ve arızi ticari
gerçekleşen kara taşımacılığında, b) Türkiye’deki yükleme limanlarından yabancı kazançları dar mükellefiyet kapsamında
bilet bedeli ile birlikte alınan gider ülkelerdeki varış limanlarına veya diğer bir vergilendirilen
karşılıkları dahil olmak üzere kurumun gemisine aktarma yapılacak yabancı Türkiye’de
yolcu, yük ve bagaj taşıma ücreti limana
kadar
gerçekleşen
deniz
ve
hava hasılatlarının
mükelleflerin,
elde
edilmiş
hangi
sayılan
unsurlardan
olarak her ne adla olursa olsun taşımacılığında, bilet bedeli ile birlikte alınan gider oluşacağı belirtilmektedir.
aldıkları tutarlar.
b)
Türkiye'deki
karşılıkları dâhil olmak üzere yolcu, yük ve bagaj
yükleme taşıma ücreti olarak her ne adla olursa olsun
limanlarından yabancı ülkelerdeki aldıkları tutarlar.
varış limanlarına veya diğer bir c) Türkiye dışındaki taşımacılık faaliyeti için diğer
kurumun
aktarma mükellefler hesabına Türkiye’de sattıkları yolcu ve
gemisine
yapılacak yabancı limana kadar bagaj biletleri ile Türkiye’de yaptıkları navlun
gerçekleşen
deniz
ve
hava sözleşmeleri
dolayısıyla
kendilerine
verilen
taşımacılığında, bilet bedeli ile komisyonlar ve ücretler.
birlikte alınan gider karşılıkları
dahil olmak üzere yolcu, yük ve
bagaj taşıma ücreti olarak her ne
adla olursa olsun aldıkları tutarlar.
369
c) Türkiye dışındaki taşımacılık
faaliyeti
için
hesabına
yolcu
diğer
kurumlar
Türkiye'de
sattıkları
ve
bagaj
Türkiye'de
biletleri
yaptıkları
sözleşmeleri
ile
navlun
dolayısıyla
kendilerine verilen komisyonlar
ve ücretler.
Vergi tevkifatı: (2)
Madde
Vergi kesintisi (2)
–
94
DÖRDÜNCÜ KISIM
(Değişik: MADDE 15- (1) Kamu idare ve
26/12/1993 - 3946/22 md.)
kuruluşları,
iktisadî
Vergi Kesintisi ve Beyan Esası
kamu BİRİNCİ BÖLÜM
Kamu idare ve müesseseleri, kuruluşları, sair kurumlar, ticaret Vergi kesintisi
iktisadi kamu müesseseleri, şirketleri,
sair
kurumlar,
şirketleri,
iş
iş
ortaklıkları, vakıfların
vakıfların iktisadi işletmeleri, yönetenler,
yatırım
61-
Verginin
mükellef
tarafından beyanı ve ödenmesi esas
olmakla birlikte; verginin en az masrafla
ve en kısa sürede tahsilini sağlamak,
ortaklıkları, MADDE 61- (1) Kamu idare ve kuruluşları, iktisadi vergi alacağını güvence altına almak,
ticaret dernekler, vakıflar, dernek ve kamu kuruluşları, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş maddi ve şekli ödevlerin zamanında ve
iktisadî
dernekler, vakıflar, dernek ve kooperatifler,
kooperatifler,
MADDE
işletmeleri, ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların doğru bir şekilde yerine getirilmesini
yatırım
gerçek
fonu iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu sağlamak, vergi kayıplarını azaltmak ve
gelirlerini yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur kayıtdışı ekonomi ile mücadele etmek
fonu beyan etmeye mecbur olan ticaret olan ticaret ve serbest meslek erbabı, bilanço veya gibi amaçlara yönelik olarak vergi
yönetenler, gerçek gelirlerini ve serbest meslek erbabı, ziraî işletme hesabı esasına göre defter tutmak zorunda kesintisinin yapılması gerekmektedir.
beyan etmeye mecbur olan kazançlarını bilânço veya ziraî olan çiftçiler, aile hekimleri, 23/6/1965 tarihli ve Vergi kesintisine muhatap olacakların
ticaret
ve
serbest
meslek işletme hesabı esasına göre tespit 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununa göre oluşturulan mükellefiyet türü, vergiden muaf olması
370
erbabı,
zirai
kazançlarını eden çiftçiler; kurumlara avanslar yönetimler ile her türlü işhanı ve toplu işyerleri ya da bazı gelirleri nedeniyle vergi
bilanço veya zırai işletme da dahil olmak üzere nakden veya yönetimleri bu bölümde belirtilen esaslara göre istisnasından
hesabı esasına göre tespit hesaben
eden
çiftçiler
aşağıdaki ödemeler
yaptıkları
aşağıdaki vergi kesintisi yapmak zorundadırlar.
üzerinden
yapılacak
yararlanıyor
kesinti
olmasının
açısından
önemi
istihkak (2) Birinci fıkrada sayılan vergi kesintisi yapmak bulunmamaktadır. Bunlardan yapılacak
bentlerde sayılan ödemeleri sahiplerinin kurumlar vergisine zorunda olanlar, avans olarak ödenenler dâhil vergi kesintisinin sorumlusu maddede
(avans olarak ödenenler dahil) mahsuben % 15 oranında kesinti aşağıda sayılan ödemeleri nakden veya hesaben sayılan ve bunlarla iktisadi veya hukuki
nakden
veya
hesaben yapmak zorundadırlar:
yaptıkları sırada, (m), (n), (o) ve (ö) bentlerinde yer ilişki içinde bulunan gerçek ve tüzel
yaptıkları
sırada,
istihkak a) Gelir Vergisi Kanununda
alanlardan %15, diğerlerinden %25 oranında vergi kişilerdir.
sahiplerinin gelir vergilerine belirtilen esaslara göre birden
kesintisi yaparlar:
mahsuben tevkifat yapmaya fazla takvim yılına yaygın inşaat
a) 13 üncü madde kapsamına giren işler dolayısıyla sorumlu olanlar sayılmakta ve halen
ve onarım işleri ile uğraşan
mecburdurlar.
Birinci fıkrada vergi kesintisi yapmakla
bu işleri yapanlara ödenen hakediş bedellerinden.
kesinti
yapmak
zorunda olan aile
1. Hizmet erbabına ödenen kurumlara bu işleri ile ilgili olarak
b) Vergiden muaf esnafa mal ve hizmet alımları hekimleri, Kat Mülkiyeti Kanununa
ücretler ile 61 inci maddede yapılan hak ediş ödemeleri.
karşılığında yapılan ödemelerden.
yazılı
olup
ücret
edemelerden
göre oluşturulan yönetimler ile her türlü
sayılan b) Kooperatiflere ait taşınmazların c) Başbayiler hariç olmak üzere Şans Oyunları işhanı ve toplu işyerleri yönetimleri de
(istisnadan kiralanması karşılığında bunlara
Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların vergi sorumluları içerisinde sayılmak
faydalananlar hariç), 103 ve yapılan kira ödemeleri.
Düzenlenmesi Hakkında Kanunda tanımlanan şans suretiyle konuya açıklık getirilmektedir.
104 üncü maddelere göre,
oyunlarına
c) Her nevi tahvil (ipotek
ilişkin
olarak;
bilet,
kupon
ve İkinci fıkrada vergi kesintisi yapmakla
2. Yaptıkları serbest meslek finansmanı kuruluşları ve konut
benzerlerini satanlara, düzenlenen her türlü bahis ve sorumlu tutulanların avanslar da dâhil
işleri dolayısıyla bu işleri icra finansmanı kuruluşları tarafından
şans oyunlarının oynatılmasına aracılık edenlere, nakden
edenlere
diğer kişilerce çıkartılan bu nitelikteki biletleri ödemeler üzerinden maddede belirlenen
yapılan ihraç edilen ipotekli sermaye
ödemelerden (Noterlere (...) piyasası araçları, varlık teminatlı
satanlara yapılan komisyon, prim ve benzeri oranda
(3)
ödemelerden.
serbest
meslek menkul kıymetler dahil) ve
oldukları
veya
hesaben
kesinti
hükme
yapmak
yapacakları
zorunda
bağlanmaktadır.
371
faaliyetlerinden
dolayı Hazine bonosu faizleri ile Toplu
yapılan ödemeler hariç);
ç) Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi Kesinti
yapılacak
Konut İdaresi, 28/3/2002 tarihli ve acenteliği yapan gerçek kişilere, bu faaliyetleri unsurları
gelirler,
itibarıyla
gelir
gruplandırılarak
a) 18 inci madde kapsamına 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve
nedeniyle ödenen komisyon bedeli üzerinden.
giren serbest meslek işleri Borç Yönetiminin Düzenlenmesi
d) Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre Üçüncü fıkrada, kurumlara yapılacak
dolayısıyla
gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı bazı ödemeler ve bunların gelirleri
yapılan Hakkında Kanuna göre kurulan
sayılmaktadır.
ödemelerden,
varlık kiralama şirketleri,
olmaksızın kapı kapı dolaşmak suretiyle; gerçek ve üzerinden kesinti öngörülmektedir.
b) Diğerlerinden,
Özelleştirme İdaresince çıkarılan
tüzel
3. 42 nci madde kapsamına menkul kıymetler ve varlık
kişiler
adına
tüketiciye
satanlara
faaliyetleriyle ilgili olarak yapılan komisyon, prim sağlanan
giren işler dolayısıyla bu kiralama şirketleri tarafından ihraç ve benzeri ödemelerden.
işleri
yapanlara
dahil)
(kurumlar edilen kira sertifikalarından
ödenen
istihkak sağlanan gelirler (Döviz cinsinden
yahut dövize, altına veya başka
bedellerinden,
4. Dar mükellefiyete tabi bir değere endeksli menkul
olanlara,
telif
ve
patent kıymetlerin itfası sırasında oluşan
bu Dördüncü
fıkrada
bazı
üzerinden
dar
kazanç
mükelleflere
ve
yapılacak
iratlar
kesintiler
e) Çiftçiler ve çiftçi sayılanlardan satın alınan zirai düzenlenmektedir.
ürünler ve hizmetler için yapılan ödemelerden;
Beşinci fıkrada Türkiye’de işyeri ve
1) Hayvanlar ve bunların ürünleri ile kara ve su daimi
avcılığı ürünleri için;
temsilcisi
mükelleflerin,
bulunmayan
yetkili
dar
makamların
i) Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın izniyle açılan sergi ve panayırlarda
haklarının satışı dolayısıyla değer artışları kesintiye tâbi
alınanlar için,
yaptıkları
yapılan ödemelerden,
ii) (i) alt bendi dışında kalanlar için.
ettikleri
5. a) 70 inci maddede yazılı ç) Mevduat faizleri.
2) Diğer zirai ürünler için;
kesintisi öngörülmektedir.
mal ve hakların kiralanması d) Katılım bankaları tarafından
i) Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan Altıncı
karşılığı
zirai ürünler için,
organlarıyla akdedilen ve usulüne göre
ii) (i) alt bendi dışında kalanlar için.
yürürlüğe
tutulmaz.). (1)(2)
yapılan katılma hesabı karşılığında
ödemelerden,
ödenen kâr payları.
ticari
faaliyetlerden
elde
gelirleri
üzerinden
vergi
fıkrada,
Avrupa
konulan
Birliği
anlaşmalar
b) Vakıflar (mazbut vakıflar e) Kâr ve zarar ortaklığı belgesi
3) Zirai faaliyet kapsamında ifa edilen hizmetler çerçevesinde proje karşılığı sağlanan
hariç)
için;
ve
derneklere
ait karşılığı ödenen kâr payları.
hibelerle finanse edilen yıllara yaygın
372
gayrimenkullerin kiralanması f) Birinci fıkranın (e) bendinde
i) Orman idaresine veya orman idaresine karşı inşaat
karşılığında bunlara yapılan yer alan menkul kıymetlerin geri
taahhütte bulunan kurumlara yapılan ormanların ödemelerden
kira ödemelerinden,(1)
ağaçlandırılması,
alım veya satım taahhüdü ile elde
bakımı,
kesimi,
ve
onarım
ve
işlerine
ilişkin
yaptıkları
serbest
ürünlerin meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra
toplanması, taşınması ve benzeri hizmetler için,
edenlere
gayrimenkullerin kiralanması çıkarılmasından sağlanan gelirler.
ii) Diğer hizmetler için.
hibelerle sınırlı olmak üzere, vergi
karşılığında bunlara yapılan g) (Ek: 31/5/2012-6322/38 md.)
4) Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılan kesintisi
kira ödemelerinden,
destekleme niteliğindeki ödemeler için.
c)
Kooperatiflere
ait edilmesi veya elden
Başbayiler hariç olmak üzere
yapılan
ödemelerden,
bu
yapılmayacağı
öngörülmektedir.
d) (Ek: 31/5/2012-6322/10 5602 sayılı Kanunda tanımlanan
f) Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu Yedinci fıkrada, Bakanlar Kuruluna
md.)
devletlere, şans oyunlarına ilişkin bilet,
işleri icra edenlere (noterlere serbest meslek maddede yer alan vergi kesintisine konu
idare
faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç);
Yabancı
yabancı
kamu
ve kupon ve benzerlerini satanlara,
gelir
unsurları
yanında
Kanun
kuruluşları
ile
uluslararası düzenlenen her türlü bahis ve şans
1) 31 inci maddenin birinci fıkrası kapsamına giren kapsamında yer alan gelir unsurlarına
kuruluşlara
ait
diplomatik oyunlarının oynatılmasına aracılık
serbest
statüsü
işleri
dolayısıyla
yapılan dâhil olan benzer gelirleri de vergi
ödemelerden;
kesintisi kapsamına alması, bunlardan
gayrimenkullerin kiralanması bu nitelikteki biletleri satanlara
i) (a) bendi için,
yapılacak kesintinin oranı da dâhil
karşılığında bunlara yapılan yapılan komisyon, prim ve
ii) (b) bendi için,
olmak üzere maddede yer alan vergi
kira ödemelerinden,
iii) (c) bendi için,
kesintisi oranlarını, her bir gelir unsuru,
veya (2) Vergiden muaf olan kurumlara iv) (ç) bendi için,
gelir veya ödeme türü veya aracı için
6.
a)
bulunmayan edenlere, diğer kişilerce çıkartılan
meslek
benzeri ödemelerden. (3)
Dağıtılsın
dağıtılmasın
v) (d) bendi için.
ayrı ayrı sıfıra kadar indirmek veya bir
Vergisi Kanununun 8 inci eklenmesi kâr dağıtımı sayılmaz.)
2) Diğer ödemelerden.
katına kadar artırmak suretiyle yeniden
maddesinin
numaralı Gelir Vergisi Kanununun 75 inci
g) Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 32 nci tespit etme hususunda yetki verilmesi
maddesinin ikinci fıkrasının (1),
maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden öngörülmektedir. Bakanlar Kurulu bu
i) (a), (c) ve (d) bentlerinde (2) ve (3) numaralı bentlerindeki
(istisnadan faydalananlar hariç), 77 nci maddenin yetkisini maddede sayılan ve kesintiye
bendinin;
Kurumlar dağıtılan (Kârın sermayeye
4
373
yazılı kazançlardan,
birinci fıkrasında yer alan tarifeye göre.
tabi
ii) (b) alt bendinde yazılı maddenin üçüncü fıkrası uyarınca
ğ) Sporculara ücret olarak yapılan ödemelerden;
ödemeler için kullanabilecektir. Ayrıca
kazançlardan,
1) Lig usulüne tabi spor dallarında;
bu
i) En üst ligdekiler için,
ödeyenler ve bunların hukuki durumları
ii) En üst altı ligdekiler için,
ile elde edilen gelirin türü, elde ediliş
b)
kâr payları üzerinden, bu
vergi kesintisine tâbi tutulan
(Değişik:9/4/2003- kazançlar hariç olmak üzere % 15
4842/12
md.)
mükellef
tarafından;
gerçek
Tam oranında vergi kesintisi yapılır.
i)
tam
kişilere,
vergilerden
geliri
elde
gösteren
edenler,
iii) Diğer liglerdekiler için.
mükellef kazançları hariç olmak üzere,
2) Lig usulüne tabi olmayan spor dallarındaki döviz ya da altın cinsinden elde edilip
gelir
ve Kanunun 5 inci maddesinin
bu yazılı kazançlardan, dağıtılsın
ve
muaf
yetkisini
benzerlik
kurumlar (3) Emeklilik yatırım fonlarının
kurumlar vergisi mükellefi birinci fıkrasının (d) bendinde
olmayanlara
ödemelere
olanlara veya dağıtılmasın, kurum
şekli ve süresi ile gelirin Türk Lirası,
sporculara yapılan ödemeler ile milli sporculara edilmediğine, kara, deniz ve hava
uluslararası müsabakalara katılmaları karşılığında ulaştırması
yapılan ödemelerden.
işiyle
iştigal
eden
dar
mükellefler için ise karşılıklı olmak
h) Türkiye Jokey Kulübünce organize edilen şartıyla ayrı ayrı veya topluca ülkeler
dağıtılan, 75 inci maddenin bünyesinde % 15 oranında vergi
yarışmalara
ikinci fıkrasının (1), (2) ve kesintisi yapılır.
yamakları ve antrenörlerine ücret olarak yapılan kullanabileceği hükme bağlanmaktadır.
(3)
ödemelerden (Ödemeyi yapanın kesinti yapma Sekizinci fıkrada, maddeye göre vergi
numaralı
bentlerinde (4) Bakanlar Kurulu, bu maddede
katılan
atların
jokeyleri,
jokey itibarıyla farklılaştırmak suretiyle de
yazılı kâr paylarından (kârın belirtilen vergi kesintisi
zorunluluğu bulunup bulunmamasının ve 35 inci kesintisine
sermayeye
maddenin
eklenmesi
dağıtımı sayılmaz.),
kâr oranlarını, her bir ödeme ve gelir
için ayrı ayrı sıfıra kadar
birinci
fıkrasının
(e)
tarafından;
aracılığıyla yapılan ücret ödemelerinde gelir vergisi
gerçek kişilere, dar mükellef aynı sınırlar dahilinde üçüncü
kesintisi bu Kulüp tarafından yerine getirilir.).
kurumlara
ı) 37 nci maddede yazılı mal ve hakların
(Türkiye'de
bir fıkrada belirtilen kazançlar için
işyeri veya daimi temsilci fon veya ortaklık türlerine göre ya
ödemeler
düzenlenmiş olan istisnanın kesinti yoluyla alınan
vergiye şümulü yoktur. Türkiye Jokey Kulübü
mükellef oranına kadar yükseltmeye ve
olmayan
bendinde belirtilmektedir.
ii) Tam mükellef kurumlar indirmeye, kurumlar vergisi
dar
tabi
kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden.
374
aracılığıyla kâr payı elde da portföylerindeki varlıkların
i) Vakıflar (mazbut vakıflar hariç) ve derneklere ait
edenler hariç) ve gelir ve nitelik ve dağılımına göre
taşınmazların
kurumlar vergisinden muaf farklılaştırmaya yetkilidir.
yapılan kira ödemelerinden.
olan
j) Arazi ile makine, alet veya biçerdöver, traktör,
dar
mükelleflere (5) Bu madde gereğince vergi
kiralanması
karşılığında
bunlara
dağıtılan, 75 inci maddenin kesintisi yapmak zorunda olanlar,
kamyon ve benzeri mahiyetteki araçların zirai
ikinci fıkrasının (1), (2) ve bu vergileri ödeme veya
üretimde kullanılmak üzere kiralanması karşılığında
(3)
numaralı
bentlerinde tahakkukun yapıldığı yer itibarıyla gerçek usulde vergilendirilen çiftçiler ile çiftçi
yazılı kâr paylarından (Kârın bağlı oldukları vergi dairesine,
sayılanlar tarafından yapılan ödemelerden.
sermayeye
k) Yabancı devletlere, yabancı kamu idare ve
eklenmesi
kâr vergilendirme dönemini izleyen
kuruluşları
ile
iii) 75 inci maddenin ikinci kadar muhtasar beyanname ile
diplomatik
statüsü
fıkrasının
(4)
numaralı bildirmeye mecburdurlar. Gelir
kiralanması
karşılığında
bendinde
yazılı
menkul Vergisi Kanununda belirlenen
sermaye
iradının
ana usûl ve esaslar, bu maddeye göre
l) Tam mükellef kurumlar tarafından, üçüncü
merkeze
aktarılan
tutarı verilecek muhtasar beyannameler
fıkranın (b) bendi uyarınca vergi kesintisine tabi
üzerinden,
ayın yirminci günü akşamına
uluslararası
kuruluşlara
bulunmayan
bunlara
ait
taşınmazların
yapılan
kira
ödemelerinden.
tutulan kazançlar hariç olmak üzere;
c) (Ek: 22/7/1998 - 4369/48 ki, bu maddenin üçüncü fıkrası
1) Tam mükellef gerçek kişilere, gelir vergisi
md.;
mükellefi olmayanlara ve gelir vergisinden muaf
Mülga:
25/12/2003- uyarınca yapılan kesinti, kurumlar
vergisi beyannamesinin verildiği
5035/49 md.)
olanlara
dağıtılan,
7. 75 inci maddenin ikinci döneme ait muhtasar beyanname
fıkrasının (a) ve
fıkrasının
5
paylarından
bendinde
yazılı
numaralı ile beyan edilir.
menkul (6) Bu maddede geçen hesaben
41
inci
maddenin
ikinci
(b) bentlerinde yazılı kâr
(Karın sermayeye
eklenmesi
kar
375
sermaye
iratlarından ödeme deyimi, kesintiye tâbi
2) Dar mükellef gerçek kişilere, gelir vergisinden
(Kanunla kurulan dernek ve kazanç ve iratları ödeyenleri hak
muaf olan dar mükelleflere dağıtılan, 41 inci
vakıflar, Bakanlar Kurulunca sahiplerine karşı borçlu durumda
maddenin ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde
vergi
yazılı kâr paylarından (Karın sermayeye eklenmesi
muafiyeti
tanınan gösteren her türlü kayıt ve
vakıflar, kamu menfaatine işlemleri ifade eder.
kar dağıtımı sayılmaz.).
yararlı dernekler ile dernek (7) Yapılacak vergi kesintisinde
m) 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (ç) bendinde
ve vakıf olmamakla birlikte; kazanç ve iratlar gayrisafî tutarları yazılı menkul sermaye iratlarından (Hazine ve
odalar,
borsalar,
örgütleri
ve
meslek üzerinden dikkate alınır.
bunların
üst Kesilmesi gereken verginin
Kamu
Finansmanı
ve
Borç
Yönetiminin
Düzenlenmesi Hakkında Kanuna göre kurulan
kuruluşları, siyasi partiler, ödemeyi yapan tarafından
varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında
emekli ve yardım sandıkları üstlenilmesi halinde vergi
ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilenler
gibi vergi uygulamalarında kesintisi, ödenen tutar ile ödemeyi
hariç banka veya aracı kurumlara veya bunlar
dernek ve vakıf olarak kabul yapanın yüklendiği verginin
aracılığıyla diğer gerçek ve tüzel kişilere ödenenler
edilenler hariç, dernek ve toplamı üzerinden hesaplanır.
üzerinden bu kesinti yapılmaz. Bankalara veya aracı
vakıflar ile tam mükellef (8) Bu maddede belirtilen
kurumlara alış bedeli tevsik edilmeksizin teslim
kurumlara ödenenler dahil), ödemelerden yapılan vergi
edilmiş
olan
menkul
kıymetlerin
gelirlerinin
(2)
kesintisi, kesinti yapanların kayıt
ödenmesinde, ödeme banka veya aracı kurumlar
a) Devlet tahvili faizlerinden,
ve hesaplarında ayrıca gösterilir.
aracılığıyla
b)
Hazine
bonosu
(Değişik:
dahi
bu
kesinti
hükmü
uygulanır. Menkul kıymetin bir banka veya aracı
kurum aracılığıyla alınmış olması halinde kesinti
faizlerinden,
c)
yapılsa
22/7/1998
-
4369/48 md.) Toplu Konut
yapılırken, bu işlemdeki itfa bedeli ile alış bedeli
arasındaki fark esas alınır.);
376
İdaresi, 28/3/2002 tarihli ve
1) Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu
4749
Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan
sayılı
Finansmanı
Kamu
ve
Yönetiminin
Hakkında
Borç
Düzenlenmesi
Kanuna
kurulan
varlık
şirketleri
ve
göre
kiralama
Özelleştirme
menkul kıymetlere sağlanan gelirlerden,
2) Hazine tarafından yurtdışında ihraç edilen tahvil
faizlerinden,
3)
Kamu
Finansmanı
ve
Borç
Yönetiminin
İdaresince çıkarılan menkul
varlık kiralama şirketleri tarafından;
kıymetlere
i) Yurtiçinde ihraç edilen kira sertifikalarından
sağlanan
sağlanan gelirlerden,
gelirlerden,(3)
d)
Nama
yazılı
tahvil
ii) Yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından
faizlerinden,
sağlanan gelirlerden.
e) Hamiline yazılı tahvil
4)
faizlerinden,
finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen
f) (Ek: 21/2/2007-5582/29
md.)
İpotek
kuruluşları
finansmanı
ve
finansmanı
tarafından
ipotekli
konut
kuruluşları
ihraç
edilen
sermaye
piyasası
İpotek
finansmanı
kuruluşları
ve
konut
ipotekli sermaye piyasası araçlarından elde edilen
kâr payı ve faiz gelirlerinden,
5) Diğerlerinden.
n) Mevduat faizlerinden;
1) Döviz tevdiat hesaplarına yürütülen faizlerden,
2) Altın depo hesapları getirilerinden,
araçlarından elde edilen kâr
3) Diğerlerinden.
payı ve faiz gelirlerinden,
o) 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (f) bendinde
377
g) Diğerlerinden, (4)
yer alan menkul sermaye iratlarından;
8.
1) Kâr ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kâr
Mevduat
faizlerinden
(Kanunla kurulan dernek ve
paylarından,
vakıflar, Bakanlar Kurulunca
2) Katılım bankalarınca kâr ve zarara katılma
vergi
hesabı karşılığında ödenen kâr paylarından.
muafiyeti
tanınan
vakıflar, kamu menfaatine
ö) 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (ı) bendinde
yararlı dernekler ile dernek
yer alan menkul sermaye iratlarından.
ve vakıf olmamakla birlikte;
p) 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (j) bendinin;
odalar,
borsalar,
1) (1) numaralı alt bendinde yer alan menkul
örgütleri
ve
meslek
bunların
üst
sermaye iratlarından,
kuruluşları, siyasi partiler,
emekli ve yardım sandıkları
sermaye iratlarından.
gibi vergi uygulamalarında
r) 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (k) bendinin;
dernek ve vakıf olarak kabul
edilenler hariç, dernek ve
vakıflar ile tam mükellef
kurumlara ödenenler dahil)
(1)
a) Döviz tevdiat hesaplarına
yürütülen faizler ile özel
sermaye iratlarından.
finans kurumlarınca döviz
s) 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (l) bendinde
katılma hesaplarına ödenen
yer alan menkul sermaye iratlarından.
kar paylarından,
(3) Birinci fıkrada sayılan vergi kesintisi yapmak
378
b)
Nama
yazılı
hesaplarına
mevduat
zorunda olanlar, avans olarak ödenenler dâhil tam
yürütülen
mükellef kurumlara yapılan ve ikinci fıkranın (a),
faizlerden,
(c), (m), (n), (o) ve (ö) bentlerine ek olarak aşağıda
c) Hamiline yazılı mevduat
sayılan ödemeleri nakden veya hesaben yaptıkları
hesaplarına
sırada %15 oranında vergi kesintisi yaparlar:
yürütülen
faizlerden,
a) Tam mükellef kurumlar tarafından, bu fıkranın
d) Diğerlerinden,
(b) bendi uyarınca vergi kesintisine tabi tutulan
9) 75 inci maddenin ikinci
kazançlar hariç olmak üzere, vergiden muaf olan
fıkrasının
kurumlara dağıtılan 41 inci maddenin ikinci
12
numaralı
bendinde yer alan menkul
fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde
sermaye
paylarından
iratlarından
(Kârın sermayeye
yazılı kâr
eklenmesi
kar
dağıtımı sayılmaz.).
b) Emeklilik yatırım fonlarının kazançları hariç,
vergi
tanınan
dağıtılsın veya dağıtılmasın kurum bünyesinde, 22
nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde yazılı
kazançlardan.
c) Kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması
odalar,
borsalar,
karşılığında bunlara yapılan kira ödemelerinden.
örgütleri
ve
muafiyeti
meslek
bunların
üst
(4) Dar mükellefiyete tabi kurumların ikinci
fıkranın (a), (m), (n), (o), (ö) ve (s) bentlerine ek
olarak aşağıdaki kazanç ve iratları üzerinden, bu
kazanç ve iratları avanslar da dâhil olmak üzere
379
nakden veya hesaben ödeyen veya tahakkuk
ettirenler tarafından %15 oranında vergi kesintisi
yapılır:
kurumlara ödenenler dahil).(1)
a) Serbest meslek kazançlarından.
a)
b) Gayrimenkul sermaye iratlarından.
Faizsiz
verenlere
olarak
kredi
ödenen
kâr
c) Tam mükellef kurumlar tarafından, üçüncü
paylarından,
fıkranın (b) bendi uyarınca vergi kesintisine tabi
b) Kâr ve zarar ortaklığı
tutulan kazançlar ile Türkiye’de bir işyeri veya
belgesi karşılığı ödenen kâr
daimi temsilci aracılığıyla kâr payı elde edenler
paylarından,
hariç olmak üzere dar mükellef kurumlara veya
c) Özel finans kurumlarınca
gelir vergisinden muaf olan dar mükelleflere
kâr ve zarara katılma hesabı
dağıtılan 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (a) ve
karşılığında
(b) bentlerinde yazılı kâr paylarından (Karın
ödenen
kâr
paylarından,
sermayeye eklenmesi kar dağıtımı sayılmaz.).
10. a) (Değişik: 31/5/2012-
ç) 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (c) bendinde
Başbayiler
yazılı menkul sermaye iradının ana merkeze
6322/10
md.)
hariç olmak üzere, 14/3/2007
aktarılan tutarı üzerinden, kurum bünyesinde.
tarihli ve 5602 sayılı Şans
d) 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (d) ve (h)
Oyunları Hasılatından Alınan
bentlerinde sayılan menkul sermaye iratlarından.
Vergi,
Payların
e) Ticari veya zirai kazanca dâhil olup olmadığına
Hakkında
bakılmaksızın telif, imtiyaz, patent, işletme, ticaret
Fon
Düzenlenmesi
Kanunda
ve
tanımlanan
şans
unvanı, marka ve benzeri gayrimaddi hakların
380
oyunlarına
olarak;
satışı, devir ve temliki karşılığında nakden veya
bilet, kupon ve benzerlerini
hesaben ödenen veya tahakkuk ettirilen bedeller
satanlara,
üzerinden.
türlü
ilişkin
düzenlenen
bahis
oyunlarının
aracılık
ve
her
şans
oynatılmasına
edenlere,
(5)
Türkiye’de
işyeri
ve
daimi
temsilcisi
bulunmayan dar mükelleflerin, yetkili makamların
diğer
izniyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları ticari
bu
faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar üzerinden,
nitelikteki biletleri satanlara
işletme bünyesinde %15 oranında gelir vergisi
yapılan komisyon, prim ve
kesintisi yapılır.
benzeri ödemelerden,
(6) Avrupa Birliği organlarıyla akdedilen ve
b) 4077 sayılı Tüketicinin
usulüne
Korunması Hakkında Kanuna
çerçevesinde proje karşılığı sağlanan hibelerle
göre gerçek ve tüzel kişilerin
finanse edilen yıllara yaygın inşaat ve onarım
mallarını iş akdi ile bağlı
işlerine ilişkin ödemelerden ve yaptıkları serbest
olmaksızın bunlar adına kapı
meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere
kapı
yapılan ödemelerden, bu hibelerle sınırlı olmak
kişilerce
çıkartılan
dolaşmak
tüketiciye
suretiyle
satanlara
bu
göre
yürürlüğe
konulan
anlaşmalar
üzere, vergi kesintisi yapılmaz.
olarak
(7) Bakanlar Kurulu, bu Kanun kapsamında yer
yapılan komisyon, prim ve
alan gelir unsurlarına dâhil olup yukarıdaki
benzeri ödemelerden, (3)
fıkralarda sayılanlarla aynı veya benzer mahiyette
faaliyetleriyle
11.
ilgili
(Değişik:25/5/1995
-
4108/23 md.) Çiftçilerden
olan
gelirleri
de
kesinti
kapsamına
almaya,
bunlardan yapılacak kesintinin oranı da dâhil olmak
381
satın alınan zirai mahsüller
üzere maddede yer alan vergi kesintisi oranlarını,
ve hizmetler için yapılan
her bir gelir unsuru, gelir veya ödeme türü veya
ödemelerden;
aracı için ayrı ayrı sıfıra kadar indirmek veya ikinci
a) Hayvanlar ve bunların
fıkranın (m), (n), (o) ve (ö) bentlerinde yer alan
mahsulleri ile kara ve su
gelirler için öngörülen kanuni oranı beş puana
avcılığı mahsülleri için,
kadar, diğer gelirler için ise bir katına kadar
b) Diğer zirai mahsuller için,
artırmak suretiyle yeniden tespit etmeye yetkilidir.
c) Ziraai faaliyet kapsamında
Bu yetkiler vergi kesintisi oranını;
ifa edilen hizmetler için,
a) Tam ve dar mükellefler ile gerçek ve tüzel kişiler
d) (Ek: 28/6/2001-
veya elde edenler ya da ödeme yapılanlar itibarıyla,
4697/8 md.) Çiftçilere
b) Ticari kazançlarda, ödeyen veya ödeme yapılan
yapılan doğrudan gelir
itibarıyla, ödeme yapılan kişilerin mükellef olup
destekli ve alternatif ürün
olmadıklarına, ödemenin konusunun emtia veya
ödemeleri için,
hizmet alımı, emtia ve hizmet alımının birlikte
12. PTT acenteliği
olmasına, iş grupları, iş nev’ileri, sektörler ve emtia
yapanlara,bu faaliyetleri
gruplarına göre,
nedeniyle ödenen komisyon
c) Zirai kazançlarda, ürün ve hizmet türlerine,
bedeli üzerinden,
niteliğine, zirai ürünlerin borsalarda tescil ettirilerek
13. (Değişik: 25/5/1995 -
satılıp satılmadığına, toptancı hallerinde satılıp
4108/23 md.) Esnaf
satılmadığına veya destekleme kapsamında alım
muaflığından (...) (1)
yapan kurumlar ile diğerlerine, zirai faaliyet
yararlananlara mal ve hizmet
kapsamında ifa edilen hizmetler için de faaliyetin
382
alımları karşılığında yapılan
türü ve niteliğine, çiftçi ve çiftçi sayılanlar, bunlara
ödemelerden,
yapılan ödemelerin türü ve ödemeyi yapana,
14. 75 inci maddenin ikinci
münhasıran zirai alet ve makinalarla verilen
fıkrasının 14 numaralı
hizmetlere veya faaliyetin zirai alet ve makinaların
başka kişilerin işlerinde kullandırılmak suretiyle
sermaye iratlarından
yapılmasına göre,
ç) Serbest meslek kazançlarında, faaliyet türüne
veya kazanç ve hasılat tutarlarına göre,
vergi muafiyeti tanınan
d) Ücretlerde, tutarlarına ve tek işverenden alınıp
alınmadığına, jokeylere, jokey yamaklarına ve
antrenörlerine yapılıp yapılmadığına, sporculara,
spor dallarına,
odalar, borsalar, meslek
göre,
örgütleri ve bunların üst
e) Gayrimenkul
maddede sayılan mal ve haklar, bunların kullanılış
amacı veya elde edenleri itibarıyla,
f) Menkul sermaye iratlarında;
1) Mevduat veya menkul kıymet ve diğer sermaye
piyasası araçlarının vadesi, ihraç tarihleri, türleri,
işlem gördüğü borsalar ile bankalar arası mevduat
kurumlara ödenenler dahil)
ve Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan aracı
(2)
kurumlar
liglere veya ödemeyi yapanlara
sermaye
arasındaki
borsa
iratlarında, 37
para
nci
piyasasında
383
15. (Ek :28/6/2001 - 4697/8
değerlendirilen paralara ödenen faizler için,
md.) a) 75 inci maddenin
2) Kâr payları ve iştirak hisselerinden doğan
ikinci fıkrasının (15)
kazançların tahsil süresine veya bunları elde
numaralı bendinin (a) alt
edenlere göre veya bu menkul sermaye iratları
kapsamına giren Devlet tahvili, Hazine bonosu
sermaye iratlarından
faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme
b) 75 inci maddenin ikinci
İdaresince çıkartılan menkul kıymetlerin gelirlerine
fıkrasının (15) numaralı
isabet eden kısım için (Bu kısım, bu faiz ve
bendinin (b) alt bendinde yer
gelirlerin toplam kurum hasılatı içindeki payına
alan menkul sermaye
göre hesaplanır.),
iratlarından
3) Üçüncü fıkranın (b) bendinde yer alan kazançlar
c) (Mülga: 13/6/2012-6327/9
itibarıyla fon veya ortaklık türlerine göre ya da
md.)
portföylerindeki varlıkların nitelik ve dağılımına
16. (Ek: 13/6/2012- 6327/9
göre,
md.) a) 75 inci maddenin
4) Getirinin, kıymetli maden ve taşlar, döviz
ikinci fıkrasının (16)
cinsinden açılmış hesaplardan ya da yabancı para
cinsinden ihraç edilmiş menkul kıymetlerden elde
edilip edilmediğine göre,
5) İkinci fıkranın (p) ve (r) bentlerinde yer alan
b) 75 inci maddenin ikinci
kesinti uygulaması bakımından, prim ve katkı
paylarının ücretin safi tutarı ile ticari kazancın
bendinin (b) alt bendinde yer
tespitinde veya diğer gelir unsurlarına ilişkin gelir
384
alan menkul sermaye
vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılıp
iratlarından,
yapılmadığına, indirim konusu yapılması halinde
c) 75 inci maddenin ikinci
indirime esas süreye, Devlet katkısı elde edilip
edilmediğine veya Devlet katkısı elde edilen süreye,
bendinin (c) alt bendinde yer
sigortalı ve katılımcıların kalış süresine ve ayrılma
alan menkul sermaye
biçimlerine göre.
iratlarından,
g) Değer artış kazançlarında, dar mükellefler için
17. (Ek: 31/5/2012 - 6322/10
ülkeler itibarıyla,
md.) 75 inci maddenin ikinci
ğ) Arızi kazançlarda kazanç türlerine göre,
h) Kara, deniz ve hava ulaştırması işiyle iştigal eden
bendi kapsamındaki menkul
dar mükellefler için karşılıklı olmak şartıyla ayrı
sermaye iratlarından, (3)
ayrı veya topluca ülkeler itibarıyla,
% 25 vergi tevkifatı yapılır.
farklılaştırmak suretiyle de kullanılabilir.
(4)
(8) Aşağıda yazılı hizmet erbabının ücretleri
(Ek fıkra: 28/3/2007-5615/6
üzerinden vergi kesintisi yapılmaz. Bu kişilerin
md.)
Vergilendirme
gelirleri yıllık beyanname ile bildirilir:
rejiminin,
Türk
vergi
a) Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden
sisteminin
sahip
olduğu
doğrudan doğruya alan hizmet erbabı.
vergilendirme kapasitesi ile
b) 35 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde
en az aynı düzeyde bir
yer alan istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik
vergilendirme
ve konsolosluk memur ve hizmetlileri.
imkânı
sağlayıp sağlamadığı ve bilgi
c) Maliye Bakanlığınca yıllık beyanname ile
385
değişiminde
bulunup
bildirilmesinde zaruret görülen ödemeler.
bulunmadığı hususu da göz
önünde
bulundurulmak
suretiyle,
Bakanlar
Kurulunca
ilan
ülkelerde
edilecek
yerleşik
faaliyette
veya
bulunanlara
(Türkiye’de
olanların
yerleşik
bu
bulunan
ülkelerde
işyerleri
dahil)
nakden veya hesaben yapılan
veya tahakkuk ettirilen her
türlü ödemeler üzerinden, bu
ödemelerin
verginin
konusuna girip girmediğine
veya
ödeme
yapılanın
olup
olmadığına
mükellef
bakılmaksızın % 30 oranında
vergi
Emsaline
kesintisi
yapılır.
uygun
fiyatlarla
satın alınan mal ve iştirak
hisseleri
için
yapılan
386
ödemeler, emsaline uygun
fiyatlarla,
deniz
ve
ulaştırma
hava
araçlarının
kiralanması
için
yapılan
ödemeler ile yapılan işin
tamamlanabilmesi
bakımından zorunluluk arz
eden
geçiş
ücreti
ücreti,
gibi
liman
ödemeler
üzerinden yapılacak kesinti
oranını; her bir ödeme türü,
faaliyet konusu ya da sektör
itibarıyla
ayrı
belirlemeye,
sıfıra
indirmeye
veya
ayrı
kadar
kanunî
seviyesine kadar getirmeye
Yurt
dışındaki
finans
kuruluşlarından temin edilen
borçlanmalara
ilişkin
anapara, faiz ve kâr payı
ödemeleri
ile
sigorta
ve
387
reasürans
ödemeleri
üzerinden bu fıkra uyarınca
Tüccar, serbest meslek erbabı
ve
çiftçilerin
yukarıdaki
hükümlere göre yapacakları
tevkifat; ticari, mesleki ve
zirai
işleriyle
ilgili
ödemelerine münhasırdır.
Yukarıdaki bentlerde yazılı
vergi
tevkifatının
yapılmasında 96 ncı madde
hükmü göz önünde tutulur.
(Değişik: 9/4/2004-4842/12
md.)
Bu
maddenin
(6)
bendine göre üzerinden vergi
tevfikatı
yapılan
kazancından
alanlara,
kar
tevkif
kurum
payı
suretiyle
alınan vergi red ve iade
olunmaz.
388
Bakanlar
Kurulu,
bu
maddede yer alan tevkifat
nispetini, her bir ödeme ve
gelir için ayrı ayrı sıfıra
kadar indirmeye veya bir
katına
kadar
suretiyle
artırmak
yeniden
tespit
etmeye yetkilidir. Bu yetki;
– Tam ve dar mükellefler ile
gerçek
ve
tüzel
kişiler
itibariyle,
– 6, 7, 8, 9 ve 17 numaralı
bentlerde yer alan kazanç ve
iratlardan;
menkul
mevduat
kıymetin
veya
vadesi,
menkul kıymetlerin türleri
ile bankalar ve 2499 sayılı
Sermaye Piyasası Kanununa
göre kurulan aracı kurumlar
arasındaki
borsa
piyasasında
değerlendirilen
paralara
ödenen
para
faizler
389
için,(1)(2)
– 6 numaralı bendin (b) alt
sermaye iratları kapsamına
giren Devlet tahvili, Hazine
bonosu faizleri ve Toplu
Konut
İdaresi
ile
Kamu
Ortaklığı idaresince çıkartılan
menkul
kıymetlerin
gelirlerine isabet eden kısım
için (bu kısım, bu faiz ve
gelirlerin
toplam
kurum
hasılatı içindeki payına göre
hesaplanır),
–
(Değişik:
25/5/1995
-
4108/23 md.) 11 numaralı
bent gereğince zirai mahsul
bedelleri üzerinden yapılacak
vergi
tevkifatında,
zirai
mahsulün ticaret borsalarında
tescil
ettirilerek
satılmadığına
satılıp
veya
390
destekleme kapsamında alım
yapan
kurumlar
ile
diğerlerine,
zirai
faaliyet
kapsamında
ifa
edilen
hizmetler için de faaliyetin
türü
ve
niteliğine,
münhasıran
zirai
makinalarla
ve
verilen
hizmetlere
işletmenin
alet
veya
başka
işlerinde
zirai
kişilerin
kullandırılmak
suretiyle yapılmasına göre,
–
(Değişik:
25/5/1995
-
4108/23 md.) 13 numaralı
bentte yer alan ödemelerde
ödeme
yapılan
kişilerin
mükellef olup olmadıklarına,
ödemenin konusunun emtia
veya hizmet alımı, emtia ve
hizmet
olmasına,
alımının
iş
birlikte
grupları,
iş
391
nevileri, sektörler ve emtia
gruplarına göre,
– (Ek paragraf: 13/6/20126327/9 md.) Birinci fıkranın
(15)
ve
(16)
numaralı
bentlerinde yer alan menkul
sermaye iratlarından; prim ve
katkı paylarının, ücretin safi
tutarı
ile
ticari
kazancın
tespitinde veya diğer gelir
unsurlarına
ilişkin
gelir
vergisi matrahının tespitinde
indirim
konusu
yapılıp
yapılmadığına,
indirim
konusu
halinde
yapılması
indirime esas süreye, Devlet
katkısı
elde
edilmediğine
veya
edilip
Devlet
katkısı elde edilen süreye,
sigortalı
ve
katılımcıların
kalış sürelerine ve ayrılma
biçimlerine göre,
392
Farklı oranlar tespit edilmek
suretiyle de kullanılabilir.
Bakanlar
Kurulu,
bu
maddede yer alan tevkifat
nispetini, kara, deniz ve hava
ulaştırması işiyle iştigal eden
dar mükellefler için, ülkeler
itibariyle ve karşılıklı olmak
şartıyla,
ayrı
topluca
ayrı
sıfıra
veya
kadar
indirmeye veya bir katına
kadar
artırmak
suretiyle
tespit
etmeye
yeniden
yetkilidir.
(Ek: 12/6/2002-4761/2 md.)
Maliye Bakanlığı, vergiye
tâbi işlemlere taraf veya aracı
olanları
verginin
ödenmesinden
sorumlu
tutabilir.
393
Münhasıran
30/12/2004-5281/ 30 md.) (1)
yapılacak kesintiler
1) Bankalar ve aracı
MADDE 62- (1) Bankalar ve aracı kurumlar, yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla
kurumlar takvim yılının üçer
takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla, yapılacak kesintiler düzenlenmektedir.
aylık dönemleri itibarıyla;
aşağıda sayılan gelirler üzerinden %15 oranında Bu
a) Alım satımına aracılık
vergi kesintisi yaparlar:
ettikleri menkul kıymetler ile
a) Alım satımına aracılık ettikleri menkul kıymetler veya itfasına aracılık ettikleri, menkul
diğer
ile diğer sermaye piyasası araçlarının alış ve satış kıymet ve diğer sermaye piyasası
sermaye
araçlarının
alış
piyasası
ve
satış
banka
ve
aracı
kurumlarca MADDE 62- Maddede, münhasıran
Geçici Madde 67- (Ek:
bedelleri arasındaki fark.
banka ve aracı kurumlarca takvim
kapsamda
banka
ve
aracı
kurumların; alım satımına, tahsiline
araçlarından
elde
edilen
kazançlar,
bedelleri arasındaki fark,
b) Alımına aracılık ettikleri menkul kıymet veya dönemsel getiriler ile bu kıymetlerin
b) Alımına aracılık ettikleri
diğer sermaye piyasası araçlarının itfası halinde alış ödünç işlemlerinden sağlanan gelirler
menkul kıymet veya diğer
bedeli ile itfa bedeli arasındaki fark.
c) Menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası öngörülmektedir.
itfası halinde alış bedeli ile
araçlarının tahsiline aracılık ettikleri dönemsel Birinci fıkrada menkul kıymet ve diğer
itfa bedeli arasındaki fark,
getirileri (herhangi bir menkul kıymet veya diğer sermaye
c) Menkul kıymetlerin veya
sermaye piyasası aracına bağlı olmayan).
diğer
ç) Aracılık ettikleri menkul kıymet veya diğer aracı
sermaye
piyasası
üzerinden vergi
piyasası
kesintisi
yapılması
araçlarından
elde
edilen gelirler üzerinden bankalar veya
kurumlar
aracılığıyla
vergi
araçlarının tahsiline aracılık
sermaye piyasası araçlarının ödünç işlemlerinden kesintisi yapılması öngörülmektedir.
ettikleri dönemsel getirileri
sağlanan gelirler.
(herhangi bir menkul kıymet
(2) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi münhasıran menkul kıymet ve diğer
kapsamındaki mükellefler ile münhasıran menkul sermaye piyasası aracı getirileri ile
aracına bağlı olmayan),
kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı getirileri ile değer artış kazançları elde etmek ve
İkinci fıkrada sermaye şirketleri ile
394
d) (Ek: 22/12/2005-5436/14
md.)
Aracılık
ettikleri
değer artış kazançları elde etmek ve bunlara bağlı bunlara
bağlı
hakları kullanmak amacıyla faaliyette bulunan amacıyla
hakları
kullanmak
faaliyette
bulunan
mükelleflerden Sermaye Piyasası Kanununa göre mükelleflerden
kurulan yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarıyla Kanununa göre kurulan yatırım fonları
ödünç işlemlerinden sağlanan
benzer
gelirler,
belirlenenler için bu oran %0 olarak uygulanır.
Üzerinden % 15 oranında
(3) Üç aylık dönem içerisinde aynı türden menkul belirlenenler için uygulanacak kesinti
vergi tevkifatı yaparlar. (Ek
kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı ile ilgili oranı belirlenmektedir.
cümle:
olarak birden fazla alım satım işlemi yapılması Üçüncü
27/6/2006-5527/1
nitelikte
olduğu
Maliye
Bakanlığınca ve
yatırım
Sermaye
ortaklıklarıyla
Piyasası
benzer
nitelikte olduğu Maliye Bakanlığınca
fıkrada,
üç
aylık
dönem
Anayasa
halinde kesintinin gerçekleştirilmesinde bu işlemler içerisinde aynı türden menkul kıymet
Mahkemesi’nin 15/10/2009
tek bir işlem olarak dikkate alınır. Aynı türden veya diğer sermaye piyasası aracı için
tarihli ve E.: 2006/119, K.:
menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı yapılan alım satımların tek bir işlem
2009/145 sayılı Kararı ile.;
alım
Yeniden
aşılmamak kaydıyla izleyen dönemlerin kesinti buna
md.;
İptal:
düzenleme:
satımından
doğan
zararlar
takvim
yılı gibi kabul edilerek yapılacak kesintinin
göre
hesaplanacağı
23/7/2010-6009/4 md.) 5520
matrahından mahsup edilir. Dövize, altına veya öngörülmektedir. Üç aylık dönemlerde
sayılı
başka bir değere endeksli menkul kıymet veya diğer aynı türden menkul kıymet veya diğer
Kurumlar
Vergisi
Kanununun 2 nci maddesinin
sermaye piyasası aracının alış ve satış bedeli olarak sermaye
birinci fıkrası kapsamındaki
işlem tarihindeki Türk Lirası karşılıkları esas satımından doğan zararların takvim yılı
mükellefler ile münhasıran
alınarak kesinti matrahı tespit edilir. Menkul kıymet aşılmaması
menkul
diğer
ve diğer sermaye piyasası aracının yabancı bir para dönemlerin kesinti matrahından mahsup
aracı
cinsinden ihraç edilmiş olması halinde ise kesinti edilebileceği öngörülmektedir.
artışı
matrahının tespitinde kur farkı dikkate alınmaz. Dördüncü fıkrada menkul kıymetlerin
sermaye
getirileri
kıymet
ve
piyasası
ile
değer
piyasası
aracının
koşuluyla
alım
izleyen
395
kazançları elde etmek ve
Alış
bunlara
komisyonlar ile banka ve sigorta muameleleri aktarılması, başka bir kişi veya kurum
bağlı
hakları
ve
satış
işlemleri
dolayısıyla
ödenen başka bir banka veya aracı kuruma
kullanmak
amacıyla
faaliyette
bulunan
(4) Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı kurumun bünyesinde gerçekleştirilmesi
mükelleflerden 2499 sayılı
sahibinin, bu kıymetleri başka bir banka veya aracı veya kıymetin sahibi tarafından fiziken
kuruma aktarması halinde, söz konusu menkul teslim
göre kurulan yatırım fonları
kıymetlerin alış bedeli ve alış tarihi aktarma yapılan gerekenler
ve
kuruma bildirilir. Aktarmanın başka bir kişi veya işlemler hakkında bilgi verilmesine
yatırım
benzer
Maliye
ortaklıklarıyla
nitelikte
olduğu
Bakanlığınca
belirlenenler için bu oran % 0
olarak uygulanır.
(2)
vergisi, kesinti matrahının tespitinde dikkate alınır.
adına naklin aynı banka veya aracı
alınması
halinde
yapılması
açıklanmaktadır.
Yapılan
kurum adına yapılması halinde, alış bedeli ve alış gerek duyulan merciin Maliye Bakanlığı
tarihinin
ilgili
banka
veya
aracı
kuruma Gelir İdaresi Başkanlığı olduğu hükme
bildirilmesinin yanı sıra işlem Maliye Bakanlığı bağlanmaktadır.
Gelir
İdaresi
Başkanlığına
da
bildirilir.
Bu Beşinci
fıkrada
madde
kapsamına
(Değişik ikinci paragraf:
bildirimler, başka bir kişi veya kurum adına naklin girmeyen gelirler belirtilmektedir.
22/12/2005-5436/14
aynı banka veya aracı kurumun bünyesinde Altıncı fıkrada,
md.)
bankalar ve aracı
Aynı menkul kıymet ve diğer
gerçekleştirilmesi veya kıymetin sahibi tarafından kurumların, bir menkul kıymet veya
sermaye piyasası aracından
fiziken teslim alınması halinde de yapılır. Menkul diğer sermaye piyasası aracını (pay
değişik
alımlar
kıymet ve diğer sermaye piyasası aracının fiziken senetleri ile beşinci fıkrada belirtilen
yapıldıktan sonra bunların bir
bir banka veya aracı kuruma teslim edilmesi halinde menkul kıymetler ve diğer sermaye
kısmının elden çıkarılması
alış bedeli olarak, tevsik edilmesi kaydıyla, kıymet piyasası araçları hariç) birinci fıkra
halinde, ilk giren ilk çıkar
sahibinin beyanı esas alınır ve yapılan işlem Maliye kapsamında kesintiye tabi tutulmaksızın
yöntemi
Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığına bildirilir.
tarihlerde
kullanılmak
suretiyle, tevkifat matrahının
(5) Hazine ve Kamu
Finansmanı ve
almaları
halinde,
kendilerine
satış
Borç yapanlar adına satış bedeli ile alış bedeli
396
tespitinde dikkate alınacak
Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna göre arasındaki fark üzerinden belirlenen
alış bedeli belirlenir. Bir
kurulan varlık kiralama şirketlerince yurtdışında oranda
menkul
ihraç edilen menkul kıymetlerin alım satımı, itfası öngörülmektedir.
kıymet
sermaye
ve
diğer
vergi
piyasası
aracının
alımından
önce
elden
getirilerinin tahsilinde, tam mükellef kurumlara ait menkul
çıkarılması
halinde,
elden
olup, Borsa İstanbul Anonim Şirketinde işlem gören piyasası
kesintisi
yapmaları
sırasında elde edilen getirileri ile bunların dönemsel Yedinci fıkrada banka, aracı kurum,
kıymet
ve
diğer
araçlarının
sermaye
tanımı
çıkarılma tarihinden sonra
ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse yapılmaktadır.
yapılan ilk alım işlemi esas
senetlerinin elden çıkarılması ile sürekli olarak Sekizinci fıkrada madde kapsamında
alınarak üzerinden tevkifat
portföyünün en az %51’i Borsa İstanbul Anonim vergi kesintisine tabi tutulan ve yıllık
yapılacak tutar tespit edilir.
Şirketinde işlem gören hisse senetlerinden oluşan veya
Aynı
içerisindeki
yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde edilmeyeceği belirtilen menkul kıymet
işlemlerde ağırlıklı ortalama
tutulan katılma belgelerinin fona iadesi veya diğer ve diğer sermaye piyasası araçlarının
yöntemi kullanılabilir. Alış
şekillerde elden çıkarılmasında ve hisse senetleri elden çıkarılmasından doğan kazançlar
ve satış işlemleri dolayısıyla
kâr paylarının hisse sahipleri adına tahsilinde ve için, gelirleri kesintiye tabi tutulan
ödenen
tam ve dar mükellef kurumların (Türkiye’de işyeri gerçek
Banka
gün
komisyonlar
ve
ile
Sigorta
veya
daimi
temsilci
aracılığıyla
özel
beyanname
kişilerin
faaliyette beyanname
ile
ihtiyari
beyan
olarak
verebilecekleri
Muameleleri Vergisi tevkifat
bulunmayanlar hariç) aralarında yaptıkları vadeli öngörülmektedir.
matrahının tespitinde dikkate
işlem
alınır.
kazançları
Üç aylık dönem içerisinde
uygulanmaz. Banka ve benzeri finans kurumları maddede belirlenen oranda gelir vergisi
aynı türden menkul kıymet
için
aracılığıyla faaliyette bulunma şartı aranmaz. beyannameye konu edilen değer artış
ve
opsiyon
sözleşmelerinden
bakımından
Türkiye’de
işyeri
bu
madde
veya
daimi
doğan Dokuzuncu fıkrada ise, sekizinci fıkraya
hükümleri göre beyan edilen gelirler üzerinden
temsilci hesaplanacağı
öngörülmekte,
397
aracı ile ilgili olarak birden
Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan borsa kazançları nedeniyle kesilen vergilerin
fazla
yatırım fonları ve emeklilik yatırım fonlarının elde ve oluşan zararların mahsubuna ilişkin
alım
satım
işlemi
yapılması halinde tevkifatın
ettikleri kazançlar üzerinden birinci fıkraya ve 61 hususlara yer verilmektedir.
gerçekleştirilmesinde
inci maddeye göre vergi kesintisi yapılmaz.
bu
Onuncu fıkrada, maddede belirtilen
işlemler tek bir işlem olarak
(6) Bankalar ile aracı kurumlar, bir menkul kıymet kesinti
dikkate alınır. Aynı türden
veya diğer sermaye piyasası aracını (pay senetleri hususunda
ile beşinci fıkrada belirtilen menkul kıymetler ve birinci
sermaye piyasası aracı alım
diğer sermaye piyasası araçları hariç) birinci fıkra uygulanmasına ilişkin usulleri belirleme
satımından
kapsamında kesintiye tabi tutulmaksızın almaları hususunda Maliye Bakanlığına yetki
takvim
doğan
yılı
zararlar
aşılmamak
oranlarını
farklılaştırma
Bakanlar
fıkrada
Kuruluna,
ise
on
maddenin
halinde, kendilerine satış yapanlar adına satış bedeli verilmektedir.
kaydıyla izleyen dönemlerin
ile alış bedeli arasındaki fark üzerinden %15 Birinci fıkrada, verginin mükellef veya
tevkifat matrahından mahsup
oranında kesinti yaparlar. Menkul kıymet veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh
edilir. Dövize, altına veya
diğer sermaye piyasası aracının daha önce bir banka olunacağı, beyanının ise mükellefiyet
başka bir değere endeksli
veya aracı kurumdan alınmamış olması halinde, veya
kesintinin yapılmasında alış bedeli yerine ihraç vergilendirme dönemine ya da gelir
sermaye piyasası aracının alış
bedeli esas alınır.
ve satış bedeli olarak işlem
(7) Bu maddede geçen banka ifadesi, Bankacılık bildirileceği hüküm altına alınmaktadır.
tarihindeki Yeni Türk Lirası
Kanunu kapsamında Türkiye’de faaliyette bulunan Maddeye
karşılıkları
bankalar ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasını, bulunduğu takvim yılı veya hesap
esas
alınarak
sorumluluk
unsurlarına göre farklı beyannameler ile
göre
tevkifat matrahı tespit edilir.
aracı kurum ifadesi, 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı dönemi
Menkul
kıymet
Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında Türkiye’de hazırlanacaktır.
sermaye
piyasası
ve
diğer
aracının
türlerine,
beyannameler
sonuçlarına
ilgili
göre
faaliyette bulunan aracı kurumları, menkul kıymet Kanunun 3 üncü maddesinde belirtilen
398
yabancı bir para cinsinden
ve diğer sermaye piyasası aracı ifadesi, özel bir kaynaklardan bir takvim yılı veya hesap
ihraç edilmiş olması halinde
belirleme yapılmadığı sürece Türkiye’de ihraç dönemi içinde elde edilen kazanç ve
ise
matrahının
edilmiş ve Sermaye Piyasası Kurulunca kayda iratlar ile bir takvim yılının veya hesap
tespitinde kur farkı dikkate
alınmış ve/veya Türkiye’de kurulu menkul kıymet döneminin sadece belli bir döneminde
alınmaz.
ve vadeli işlem ve opsiyon borsalarında işlem gören elde edilen gelirler vergi dairesine yıllık
tevkifat
Menkul
kıymet
diğer
menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası beyanname ile bildirilecektir.
aracı
araçları ile kayda alınmamış olsa veya menkul Vergi kesintisi yapan gerçek ve tüzel
kıymetleri
kıymet ve vadeli işlem borsalarında işlem görmese kişiler, kesilen vergilerin matrahı ile
başka bir banka veya aracı
dahi Hazinece veya diğer kamu tüzel kişileri ile kesinti tutarını muhtasar beyanname ile
kuruma aktarması halinde,
Kamu
söz
Düzenlenmesi Hakkında Kanuna göre kurulan Dar mükellef gerçek kişilerin, yıllık
sermaye
ve
piyasası
sahibinin,
bu
konusu
menkul
Finansmanı
ve
Borç
Yönetiminin vergi dairesine bildireceklerdir.
kıymetlerin alış bedeli ve alış
varlık kiralama şirketlerince ihraç edilecek her türlü beyanname
ile
tarihi
menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracını olmadıkları
kazanç
aktarma
yapılan
ve
iratlarından
ifade eder. Bankaların ve aracı kurumların taraf vergisi
başka bir kişi veya kurum
olduğu veya bunlar aracılığıyla yapılan; belirli bir olanların ve vergiye tabi kazancı diğer
adına yapılması halinde, alış
vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve kazanç ve iratlardan ibaret olan dar
bedeli ve alış tarihinin ilgili
nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayalı mükellef kurumların kazançlarının ise
banka veya aracı kuruma
olarak düzenlenenler de dâhil olmak üzere, para özel
bildirilmesinin
veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli öngörülmektedir.
sıra
beyanname
yoluyla
mecbur
kuruma bildirilir. Aktarmanın
yanı
kesinti
bildirmeye
ile
alınmamış
bildirileceği
işlem Maliye Bakanlığına da
madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak İkinci fıkraya göre, her kurum vergiye
bildirilir.
ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve tabi kazancının tamamı için yıllık
Bu
bildirimler,
başka bir kişi veya kurum
opsiyon sözleşmeleri bu madde uygulamasında beyanname
verecektir.
Kurumların
399
adına naklin aynı banka veya
diğer sermaye piyasası aracı addolunur.
aracı kurumun bünyesinde
(8) Gerçek kişiler tarafından, bu madde kapsamında mağazaları,
gerçekleştirilmesi
vergi kesintisine tabi tutulan ve yıllık veya özel kendilerine bağlı diğer işyerleri için,
veya
kıymetin sahibi tarafından
beyanname
fiziken
menkul
teslim
alınması
halinde de yapılır.
ile
kıymet
beyan
ve
şubeleri, ajansları, alım satım büro ve
edilmeyeceği
diğer
belirtilen bunların
sermaye
imalâthaneleri
bağımsız
veya
muhasebeleri ve
piyasası ayrılmış sermayeleri olsa dahi ayrı
araçlarının elden çıkarılmasından doğan kazançlar beyanname
verilmeyecektir.
Ancak,
için takvim yılı itibarıyla Şubat ayının başından tüzel kişiliği bulunmayan iktisadi kamu
yirminci günü akşamına kadar şekli ve muhteviyatı kuruluşları ile dernek ve vakıflara ait
Menkul
kıymet
sermaye
piyasası
ve
diğer
aracının
Maliye Bakanlığınca belirlenen ayrı bir yıllık iktisadi işletmelerden her biri için,
bunların bağlı olduğu kamu tüzel
beyanname verilebilir.
fiziken bir banka veya aracı
(9) Beyan edilen gelirden, aynı türden menkul kişileri ile dernek ve vakıflar tarafından
kuruma
kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları için yıl ayrı beyanname verilecektir.
teslim
edilmesi
halinde alış bedeli olarak,
içinde oluşan zararların tamamı mahsup edilebilir. Üçüncü fıkrada ise beyannamelerin
tevsik
kaydıyla,
Mahsup
edilemeyen
kıymet sahibinin beyanı esas
yıllarına
devredilemez.
alınır
üzerinden
edilmesi
ve
yapılan
işlem
%15
zararlar
izleyen
Beyan
oranında
vergi
edilen
takvim şekli,
içeriği
ve
eklerinin
Maliye
gelir Bakanlığınca belirleneceği hüküm altına
hesaplanır. alınmaktadır.
Ayrıca,
mükelleflerin
Maliye Bakanlığına bildirilir.
Hesaplanan vergiden yıl içinde kesilen vergiler beyanlarını bu beyannamelerle ve bu
(Değişik altıncı paragraf:
mahsup edilir, mahsup edilemeyen tutar genel beyannamelerde yazılı bilgilere uygun
27/6/2006-5527/1
md.)
hükümler çerçevesinde red ve iade edilir. Şu kadar olarak bildirmek zorunda oldukları
Hazine
sayılı
ki, beyannamenin verilmesi gereken süresi içinde öngörülmektedir.
ve
4749
Kanuna göre kurulan varlık
verilmemesi halinde red ve iade yapılmaz.
kiralama şirketleri tarafından
(10) Bakanlar Kurulu bu maddede yer alan oranları
400
yurt
dışında ihraç
edilen
her bir menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası
alım
aracı türleri, vadesi, ihraç tarihleri veya bunların
satımı, itfası sırasında elde
işlem gördüğü borsalar, yatırım fonlarının katılma
edilen getirileri ile bunların
belgelerinin fona iadesi veya diğer şekillerde elden
dönemsel
getirilerinin
çıkarılmasından elde edilen kazançlarda fon türleri
mükellef
ve portföy yapılarına, kazanç ve irat türü ile bunları
kurumlara ait olup, İstanbul
elde edenler itibarıyla ayrı ayrı sıfıra kadar
Menkul
indirmeye veya %15’e kadar artırmaya; bu sınır
menkul
kıymetlerin
tahsilinde,
tam
Kıymetler
Borsasında işlem gören ve bir
dâhilinde
yıldan fazla süreyle elde
belirlemeye, yabancı para cinsinden ihraç edilen
tutulan hisse senetleri ile
menkul kıymetlerden sağlanan getiriler için beş
sürekli olarak portföyünün en
puana kadar artırmaya veya kanuni oranına kadar
az % 51'i İstanbul Menkul
Kıymetler Borsasında işlem
(11) Bu madde hükümlerinin uygulanmasına ilişkin
gören
usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı
hisse
senetlerinden
oluşan yatırım fonlarının bir
tutarlar
itibarıyla
farklı
oranlar
yetkilidir.
yıldan fazla süreyle elde
tutulan katılma belgelerinin
elden çıkarılmasında ve hisse
senetleri kâr paylarının hisse
sahipleri adına tahsilinde bu
fıkra hükümleri uygulanmaz.
401
Tam mükellef kurumlara ait
olup,
İstanbul
Menkul
Kıymetler Borsasında işlem
gören ve bir yıldan fazla
süreyle elde tutulan hisse
senetlerinin
elden
çıkarılmasından elde edilen
gelirler için, Gelir Vergisi
Kanununun Mükerrer 80 inci
madde
hükümleri
uygulanmaz.
(2)
Bu fıkra kapsamında yapılan
tevkifat tutarları, verilecek
muhtasar beyannameye dahil
edilmez.
kurumlar,
Banka
ve
tevkif
aracı
ettikleri
vergileri şekli ve muhteviyatı
Maliye
Bakanlığınca
belirlenecek bir beyanname
ile tevkifat dönemini izleyen
ayın
yirmiüçüncü
akşamına
kadar
günü
bağlı
402
oldukları
vergi
dairesine
beyan eder ve yirmialtıncı
günü
akşamına
kadar
öderler.(1)
(Ek paragraf: 22/12/20055436/14 md.) Bu maddenin
uygulaması
bakımından
banka veya aracı kurumlar
(işleme
taraf
olanlar)
kendilerinde bulunan veya
ulaştırılan bilgi ve belgeler
kapsamında
tarhiyattan
sorumlu tutulurlar. Bilgilerin
eksik veya yanlış olması
nedeniyle eksik beyan edilen
kısım için bildirimi yapan
adına gerekli tarhiyat yapılır.
2) Bu Kanunun 75 inci
maddesinin ikinci fıkrasının
(5) numaralı bendinde yazılı
(Hazine
ve
4749
sayılı
403
Kanuna göre kurulan varlık
kiralama şirketleri tarafından
yurt
dışında ihraç
menkul
edilen
kıymetlerden
edilenler
hariç),
elde
ödemeyi
yapanlarca, banka veya aracı
kurumlara
veya
bunlar
aracılığıyla diğer gerçek ve
tüzel kişilere ödenenler hariç,
% 15 oranında vergi tevkifatı
yapılır. Bankalara veya aracı
kurumlara alış bedeli tevsik
edilmeksizin teslim edilmiş
olan
menkul
kıymetlerin
gelirlerinin ödenmesinde ise
ödeme
banka
veya
aracı
kurumlar aracılığıyla yapılsa
dahi tevkifat yapılır. Menkul
kıymetin bir banka veya aracı
kurum aracılığıyla alınmış
olması halinde tevkifatta, bu
işlemdeki itfa bedeli ile alış
404
bedeli arasındaki fark esas
alınır. Bu iratlar üzerinden 94
üncü madde veya Kurumlar
Vergisi Kanununun 24 üncü
maddesi kapsamında ayrıca
tevkifat yapılmaz.(3)
3)
Bankalar
ile
aracı
kurumlar, bir menkul kıymet
aracını (hisse senetleri ile (1)
numaralı
fıkranın
paragrafında
altıncı
belirtilen
menkul kıymetler ve diğer
sermaye
hariç)
piyasası
(1)
kapsamında
numaralı
tevkifata
tutulmaksızın
halinde,
araçları
fıkra
tâbi
almaları
kendilerine
satış
yapanlar adına satış bedeli ile
alış bedeli arasındaki fark
üzerinden % 15 oranında
tevkifat
yaparlar.
Menkul
405
kıymet veya diğer sermaye
piyasası aracının daha önce
bir
banka
veya
aracı
kurumdan alınmamış olması
halinde,
tevkifatın
yapılmasında
alış
yerine
bedeli
ihraç
bedeli
esas
alınır. Tevkif edilen vergiler
(1)
numaralı
kapsamında
fıkra
verilecek
beyannameye dahil edilmek
suretiyle
beyan
edilir
ve
ödenir.
4)
(Değişik:
22/12/2005-
5436/14 md.) Bankalar arası
mevduat ile aracı kurumların
borsa
para
piyasasında
değerlendirdikleri kendilerine
ait
paralarına
yürütülen
faizler hariç olmak üzere, 75
inci
maddenin
ikinci
fıkrasının (7), (12) ve (14)
406
ödemeyi
yapanlarca
oranında
vergi
%15
tevkifatı
yapılır. Bu fıkra kapsamında
yapılan tevkifat tutarları 98
inci ve 119 uncu maddelerde
belirtilen
sürelerde
beyan
edilir ve ödenir. Bu iratlar
üzerinden 94 üncü madde
veya
Kurumlar
Vergisi
Kanununun 24 üncü maddesi
kapsamında ayrıca tevkifat
yapılmaz.
5) Gelir sahibinin gerçek
veya tüzel kişi ya da dar veya
tam mükellef olması, vergi
mükellefiyeti
bulunup
bulunmaması, vergiden muaf
olup olmaması ve elde edilen
kazancın
vergiden
istisna
olup olmaması (1), (2), (3) ve
407
(4) numaralı fıkra hükümleri
uyarınca yapılacak tevkifatı
etkilemez.
Şu
kadar
ki,
göre kurulan borsa yatırım
fonları ve emeklilik yatırım
fonlarının
elde
ettikleri
kazançlar üzerinden (1) ve
(4) numaralı fıkralar uyarınca
tevkifat yapılmaz.
6) Bu maddenin (1), (2), (3)
ve (4) numaralı fıkralarında
belirtilen tevkifat oranlarını
yabancı para cinsinde ihraç
edilen menkul kıymetlerden
sağlanan getiriler ile döviz
cinsinden
açılmış
hesaplardan elde edilen faiz
gelirleri için beş puana kadar
artırmaya
oranına
veya
kadar
kanunî
indirmeye
408
7) (1),
(2),
numaralı
(3) ve
fıkra
uyarınca
(4)
hükümleri
tevkifata
tâbi
tutulan kazançlar için gerçek
kişilerce yıllık veya münferit
beyanname verilmez. Diğer
gelirler dolayısıyla verilecek
yıllık
beyannameye
bu
gelirler dahil edilmez. (Ek
cümle:
md.)
27/6/2006-5527/1
Söz
konusu
fıkra
hükümleri uyarınca tevkifata
tâbi tutulsun tutulmasın dar
mükellef gerçek kişi veya
kurumlarca
Hazine,
4749
sayılı Kanuna göre kurulan
varlık kiralama şirketleri ve
tam
mükellef
kurumlar
tarafından yurt dışında ihraç
edilen menkul kıymetlerden
sağlanan kazanç ve iratlar
için
münferit
veya
özel
409
beyanname verilmez. Ticarî
faaliyet
kapsamında
elde
edilen gelirler ticarî kazanç
hükümleri
çerçevesinde
kazancın tespitinde dikkate
alınır
ve
tevkif
suretiyle
ödenmiş olan vergiler, 94
üncü
madde
kapsamında
tevkif edilen vergilerin tâbi
olduğu
hükümler
çerçevesinde tevkifata tâbi
kazançların beyan edildiği
beyannamelerde hesaplanan
vergiden mahsup edilir. Şu
kadar ki, (2) ve (3) numaralı
fıkralar kapsamında tevkif
suretiyle
ödenen
verginin,
işlemden doğan kazancın tâbi
olduğu
tevkifat
oranı
ile
çarpımı sonucu bulunacak
tutarı
aşan
beyannamede
kısmı
yıllık
hesaplanan
410
vergiden mahsup edilmez.
(1)(2)
8)
Sermaye
Kanununa
menkul
Piyasası
göre
kıymetler
kurulan
yatırım
fonları (borsa yatırım fonları
ile konut finansman fonları
ve varlık finansman fonları
dahil) ile menkul kıymetler
yatırım
ortaklıklarının
Kurumlar Vergisinden istisna
edilmiş
olan
portföy
kazançları, dağıtılsın veya
dağıtılmasın % 15 oranında
vergi tevkifatına tâbi tutulur.
Bu kazançlar üzerinden 94
üncü madde uyarınca ayrıca
tevkifat yapılmaz. Bu fon
veya ortaklıklarının katılma
belgelerinin
iadesinden
ilgili
elde
fona
edilen
gelirler ile hisse senetlerinin
411
alım satımından elde edilen
kazançlar
için
yıllık
beyanname verilmez. Diğer
gelirler nedeniyle beyanname
verilmesi
halinde
de
bu
gelirler beyannameye dahil
edilmez.
dahil
Ticarî
olan
bu
işletmeye
nitelikteki
gelirler, bu fıkra kapsamı
dışındadır.(3)
9) Bu maddenin yürürlük
tarihinden önce ihraç edilmiş
olan her
nevi
tahvil
ve
Hazine bonoları ile Toplu
Konut
Özelleştirme
İdaresi
ve
İdaresince
çıkarılan menkul kıymetlerin
elde tutulması veya elden
çıkarılması suretiyle sağlanan
gelirlerin
madde
bu
hükümleri
412
uygulanmaz. Bu gelirlerin
vergilendirilmesinde,
31.12.2005 tarihi itibarıyla
geçerli
olan
hükümler
uygulanır.(4)
10) Bu maddenin yürürlüğe
girmesinden
önce
iktisap
edilmiş olan menkul kıymet
araçlarının
elden
çıkarılmasından
veya
elde
tutulma sürecinde elde edilen
gelirler
için
bu
madde
hükümleri uygulanmaz. Bu
gelirlerin
geçerli
olan
hükümler
uygulanır. (4)
11) (Ek: 22/12/2005-5436/14
md.) Dar mükellefler de
dahil olmak üzere, bu madde
413
kapsamında
tutulan
tevkifata
tâbi
yıllık
veya
ve
münferit
beyanname
ile
beyan edilmeyeceği belirtilen
menkul
kıymet
ve
diğer
elden çıkarılmasından doğan
kazançları için takvim yılı
itibarıyla yıllık beyanname
verilebilir.
Beyan
edilen
gelirden, aynı türden menkul
kıymetler
oluşan
mahsup
için
yıl
zararların
edilebilir.
içinde
tamamı
Beyan
edilen gelir üzerinden %15
oranında
vergi
Hesaplanan
hesaplanır.
vergiden
yıl
içinde tevkif edilen vergiler
mahsup
edilemeyen
edilir,
tutar
mahsup
genel
hükümler çerçevesinde red
ve iade edilir. Şu kadar ki,
414
mahsup edilemeyen zararlar
izleyen
takvim
yıllarına
devredilemez.
12)
Bu
maddede
geçen,
“banka” kavramı 18.6.1999
tarihli
ve
4389
Bankalar
sayılı
Kanunu
kapsamında
Türkiye’de
faaliyette bulunan bankalar
ile
Türkiye
Cumhuriyet
Merkez
Bankasını
“aracı
kurum”
kavramı
ise
28.7.1981 tarihli ve 2499
sayılı
Sermaye
Kanunu
Piyasası
kapsamında
Türkiye’de faaliyette bulunan
aracı kurumları ifade eder.(1)
13)
Bu
menkul
maddede
kıymet
sermaye
ve
piyasası
geçen
diğer
aracı
ifadesi, özel bir belirleme
yapılmadığı
sürece
415
Türkiye’de ihraç edilmiş ve
Sermaye Piyasası Kurulunca
kayda
alınmış
ve/veya
Türkiye’de kurulu menkul
kıymet ve vadeli işlem ve
opsiyon borsalarında işlem
gören menkul kıymetler veya
diğer
sermaye
piyasası
araçları ile kayda alınmamış
olsa veya menkul kıymet ve
vadeli
işlem
borsalarında
işlem görmese dahi Hazinece
veya
diğer
kamu
tüzel
kişilerince ihraç edilecek her
türlü menkul kıymet veya
diğer
sermaye
piyasası
aracını ifade eder.
Bankaların
ve
aracı
kurumların taraf olduğu veya
bunlar aracılığıyla yapılan;
belirli bir vadede, önceden
belirlenen fiyat, miktar ve
416
nitelikte,
finansal
ekonomik
veya
göstergeye
dayalı
olarak düzenlenenler de dahil
olmak
üzere,
sermaye
para
piyasası
veya
aracını,
malı, kıymetli madeni ve
dövizi
alma,
satma,
hak
ve/veya
değiştirme
yükümlülüğünü veren vadeli
işlem
ve
sözleşmeleri
opsiyon
bu
madde
uygulamasında diğer sermaye
piyasası aracı addolunur.
14) (Değişik: 22/12/20055436/14
kurulu
vadeli
opsiyon
edilen
işlem
ve
borsalarında
31/12/2008
yapılan
Türkiye'de
md.)
tarihine
kadar
işlemlerden
elde
kazançlar
için
(1)
numaralı fıkrada belirtilen
tevkifat oranı sıfır olarak
417
uygulanır.
Tam
mükellef
ve
dar
kurumların
(Türkiye’de işyeri veya daimi
temsilci aracılığıyla faaliyette
bulunmayanlar hariç) (…)
(2)
aralarında yaptıkları vadeli
işlem
ve
opsiyon
sözleşmelerinden
kazançları
doğan
bakımından
madde
bu
hükümleri
uygulanmaz. Şu kadar ki,
banka
ve
kurumları
benzeri
için
finans
Türkiye’de
işyeri veya daimi temsilci
aracılığıyla
faaliyette
bulunma şartı aranmaz.(3)
15)
(Ek:
5436/14
22/12/2005-
md.)
Kurumlar
Vergisi Kanununun 2 nci
maddesinin
Kanunla
5281
sayılı
yürürlükten
418
kaldırılmadan
önceki
(2)
numaralı fıkrasında, Sermaye
Piyasası
Kanununa
göre
kurulan yatırım fonu olarak
addolunmuş
mükellefiyete
dar
tâbi
yatırım
fonlarının vergilendirilmeye
ilişkin 31.12.2005 tarihindeki
bu statüleri;
a)
31.12.2005
tarihinden
önce ihraç edilen menkul
kıymetlerle (hisse senetleri
hariç) sınırlı olmak üzere bu
menkul kıymetlerin tamamı
itfa edilinceye kadar,
b)
31.12.2005
tarihinde
portföylerinde bulunan hisse
senetleri için ise bu menkul
kıymetlerin bu tarihten sonra
portföyden ilk çıkış tarihine
kadar,
Devam eder.
419
16) Bu madde kapsamına
girmeyen
ve
tarihinden
1.1
önce
edilmiş
2006
iktisap
olan
menkul
kıymetlerin
elden
çıkarılmasından
sağlanan
gelirlerin
31.12.2005 tarihi itibariyla
geçerli
olan
hükümler
uygulanır.
17) (Ek: 27/6/2006-5527/1
md.) Bakanlar Kurulu bu
maddede yer alan oranları her
bir sermaye piyasası aracı,
kazanç
ve
irat
türü
bunların vadesi ve
elde
edenler
yatırım
ile
bunları
itibarıyla,
fonlarının
katılma
belgelerinin
fona
iade
edilmesinden
veya
diğer
şekillerde
elden
420
çıkarılmasından elde edilen
kazançlar için fonun portföy
yapısına
göre, ayrı ayrı
sıfıra kadar indirmeye veya
%
15’e
kadar
yetkilidir.
artırmaya
(1)(2)
18) (Değişik: 22/12/2005 5436/14
md.)Bu
madde
hükümlerinin uygulanmasına
ilişkin
esas
ve
belirlemeye,
usûlleri
vergiye
tâbi
işlemlere taraf veya aracı
olanları
verginin
ödenmesinden
sorumlu
tutmaya
Maliye
Bakanlığı
yetkilidir.(3)
19) Bu madde hükümleri
31.12.2015
tarihine
kadar
uygulanır. (3)
421
Vergi tevkifatında uyulacak
Vergi kesintisinde uyulacak esaslar
esaslar:
MADDE 63- (1) Vergi kesintisi, 62 nci madde inci ve 62 nci maddelerinde düzenlenen
uyarınca yapılanlar ile ücretlerden yapılanlar hariç vergi kesintisinde uyulacak esaslara yer
fıkra: 31/12/1982 - 2772/11
olmak üzere gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. verilmektedir.
md.) Vergi tevkifatı, 94 üncü
Kesilmesi
madde
giren
tarafından üstlenilmesi halinde vergi kesintisi, fiilen kurumlarca yapılacak vergi kesintileri
nakten veya hesaben yapılan
ödenen tutar ile ödemeyi yapanın yüklendiği ve ücretler dışındaki vergi kesintisine
ödemelere
verginin toplamı üzerinden hesaplanır.
kapsamına
uygulanır.
maddede
geçen
ödeme
deyimi,
Bu
hesaben
vergi
gereken
verginin
ödemeyi
MADDE 63- Maddede Kanunun 61
yapan Birinci
fıkrada,
banka
ve
aracı
konu gelir ya da kazancın gayri safi
(2) Vergi kesintisinde hesaben ödeme deyimi, vergi tutarı
üzerinden
kesintisine tabi gelir ve kazançları ödeyenleri hak belirtilmektedir.
kesinti
Kesilmesi
yapılacağı
gereken
tevkifatına tabi kazanç ve
sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü verginin kesinti yapanlarca üstlenilmesi
iratları ödeyenleri istihkak
kayıt ve işlemleri ifade eder.
sahiplerine
karşı
borçlu
halinde bu verginin, bilfiil ödenen
(3) 61 inci maddenin ikinci fıkrasının (m), (n), (o) miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği
durumda gösteren her türlü
ve (ö) bentleri ve 62 nci madde uyarınca yapılacak verginin
kayıt ve işlemleri ifade eder.
kesinti açısından, kazanç sahibinin gerçek veya hesaplanacağı hükme bağlanmaktadır.
(Değişik:
24/12/1980
-
toplamı
üzerinden
tüzel kişi ya da dar veya tam mükellef olmasının, İkinci fıkrada hesaben ödeme deyiminin
2361/66 md.) Vergi tevkifatı,
vergi
ücretler
kalan
vergiden muaf olup olmamasının, ya da elde edilen ödeyenleri hak sahiplerine karşı borçlu
ödemelerde gayrisafi tutarlar
kazancın vergiden istisna olup olmamasının önemi durumda gösteren her türlü kayıt ve
üzerinden yapılır. Kesilmesi
bulunmamaktadır. 62 nci madde uyarınca yapılacak işlemi ifade ettiği belirtilmektedir.
gereken
kesintilerin uygulanması bakımından, banka veya Üçüncü
dışında
verginin
ödemeyi
yapan tarafından üstlenilmesi
aracı
mükellefiyeti
kurumlar
bulunup
kendilerinde
bulunmamasının, vergi kesintisine tabi gelir ve kazançları
bulunan
fıkrada
Kanunun
61
inci
veya maddesinin ikinci fıkrasının (m), (n),
422
bilfiil
kendilerine ulaştırılan bilgi ve belgeler kapsamında (o) ve (ö) bentleri ve 62 nci maddesi
ödenen miktar ile ödemeyi
sorumlu tutulurlar. Bilgilerin eksik veya yanlış uyarınca yapılacak kesinti açısından,
yapanın yüklendiği verginin
olması nedeniyle eksik beyan edilen kısım için kazanç sahibinin gerçek veya tüzel kişi
toplamı üzerinden hesaplanır.
bildirimi yapan adına gerekli tarhiyat yapılır.
halinde
bu
vergi,
ya da dar veya tam mükellef olmasının,
(4) 22 nci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde vergi
____________
mükellefiyeti
bulunup
belirtilen vergiden istisna edilen kazançlar ile aynı bulunmamasının, vergiden muaf olup
bentte belirtilen şirketlerin (b) bendindeki şartları olmamasının,
elde
edilen
kazancın
taşıyan iştirak kazançlarından anonim veya limited vergiden istisna olup olmamasının veya
şirket
niteliğindeki
dar
mükellef
kurumlara kazancın ticari, zirai veya serbest
dağıtılan kâr paylarından yapılacak kesinti oranı, 61 meslek
faaliyeti
kapsamında
elde
inci maddenin dördüncü fıkrasının (c) bendi edilmiş olmasının, özel Kanunlarında
uyarınca kâr dağıtımına bağlı olarak yapılan vergi muafiyet
kesintisi oranının yarısını aşamaz.
veya
istisna
hükmü
bulunmasının söz konusu kazançlardan
(5) Tüccar, serbest meslek erbabı, çiftçi ve çiftçi gelir vergisi kesintisi yapılmasına engel
sayılanların 61 inci madde hükümlerine göre teşkil etmeyeceği belirtilmektedir.
yapacakları vergi kesintisi; ticari, mesleki ve zirai Dördüncü fıkrada Kanunun 22 nci
işleriyle ilgili ödemelerine münhasırdır.
maddesinin
birinci
fıkrasının
(c)
(6) Maliye Bakanlığı vergi kesintisine ilişkin usul bendinde belirtilen gelir vergisinden
ve esasları belirlemeye, vergiye tabi işlemlere taraf istisna edilen kazançlar ile aynı bentte
veya aracı olanları verginin ödenmesinden sorumlu belirtilen şirketlerin (b) bendindeki
tutmaya yetkilidir.
şartları taşıyan iştirak kazançlarından
anonim veya limited şirket niteliğindeki
423
dar mükellef kurumlara dağıtılan kâr
paylarından yapılacak kesinti oranının
Kanunun 61 inci maddesinin dördüncü
fıkrasının
(c)
bendi
uyarınca
kâr
dağıtımına bağlı olarak yapılacak vergi
kesintisi oranının yarısını aşamayacağı
hükme bağlanmaktadır.
Beşinci
fıkrada
kesinti
yapmakla
sorumlu tutulan tüccar, serbest meslek
erbabı ile çiftçi ve çiftçi sayılanların
kesinti yapma sorumluluğunun bunların
sadece ticari, mesleki ve zirai işleriyle
ilgili ödemelerine yani bu kapsamda
kendilerine
yapılacak
hizmetlere
ilişkin
teslim
ve
olduğu
açıklanmaktadır.
Son fıkrada Maliye Bakanlığının vergi
kesintisine ilişkin usul ve esasları
belirlemeye, vergiye tabi işlemlere taraf
veya aracı olanları verginin
ödenmesinden sorumlu tutmaya yetkili
424
Tevkifata
tabi
olmayan
ücretler:
hizmet
erbabının
ücretleri
hakkında vergi tevkif usulü
cari olmaz.
1. Ücretlerini yabancı bir
memleketteki
doğrudan
iş
verenden
doğruya
alan
hizmet erbabı;
2. 16 ncı maddede yazılı
istisnadan
faydalanmayan
yabancı
elçilik
konsolosluk
ve
memur
ve
hizmetlileri:
3. Maliye Bakanlığınca yıllık
beyanname
ile
bildirilmesinde
zaruret
görülen ödemeler.
Bunlar gelirlerini, bu kısmın
2
nci
hükümlere
bölümündeki
göre,
yıllık
425
beyanname ile bildirirler.
Vergi
tevkifatının
Vergi kesintisinin gösterilmesi
MADDE 64- Maddede vergi kesintisi
gösterilmesi
MADDE 64- (1) Bu Kanuna göre yapılan vergi yapmakla sorumlu olanların bu kesinti
Madde 97 – İş verenler,
kesintileri, kesinti yapanın kayıt ve hesaplarında işlemlerini yasal belge ve kayıtlarında
hizmet erbabına ödedikleri
ayrıca gösterilir.
ücretlerden 94 üncü madde
(2)
gereğince
yaptıkları
vergi
ücretlerden yaptıkları vergi kesintisini Vergi Usul kesinti yapanın kayıt ve hesaplarında
tevfikatını
Vergi
Usul
Kanununda yazılı ücret bordrosunda veya bordro ayrıca gösterileceği belirtilmektedir.
Kanununda
yazılı
ücret
yerine geçen diğer kayıtlarda göstermek zorundadır. İkinci
bordrosunda
veya
bordro
İşverenler,
nasıl gösterecekleri açıklanmaktadır.
hizmet
erbabına
ödedikleri Birinci fıkrada, vergi kesintilerinin,
fıkrada,
(3) Mevduat faizlerinden yapılan vergi kesintisi erbabına
işverenlerin,
ödedikleri
ücretlerden
yerine geçen diğer kayıtlarda
takvim yılının sonunda, mevduat hesabı yıl içinde yaptıkları
göstermeye mecburdurlar.
kapatılmışsa, hesabın kapatıldığı tarihte kesinti Kanununda yazılı ücret bordrosunda
(Değişik fıkralar: 31/12/1981
yapanın kayıt ve hesaplarında gösterilir.
üncü
maddede
bordro
kayıtlarda
- 2574/21 md.)
94
veya
yazılı
kesintileri
hizmet
yerine
Vergi
geçen
gösterecekleri
Usul
diğer
hükme
bağlanmaktadır.
ödemelerden yapılan vergi
Üçüncü fıkrada, mevduat faizlerinden
tevkifatı, vergi kesenin kayıt
yapılan vergi kesintisinin takvim yılının
ve
sonunda, mevduat hesabı yıl içinde
hesaplarında
ayrıca
gösterilir.
94
üncü
kapatılmışsa, hesabın kapatıldığı tarihte
maddede
yazılı
mevduat faizlerinden yapılan
kesinti yapanın kayıt ve hesaplarında
gösterileceği öngörülmektedir.
426
vergi tevkifatı takvim yılının
sonunda mevduat hesabı yılı
içinde kapatılmışsa hesabın
kapatıldığı
tarihte
vergi
kesenin kayıt ve hesaplarında
gösterilir.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Beyan esası
Verginin Tarhı
MADDE
İKİNCİ BÖLÜM
14-
(1)
Kurumlar
Beyan ve Gelirin Toplanması
vergisi, mükellefin veya vergi Beyan esası
MADDE 65- Maddede mükelleflerin
gelir ve kazançlarının beyanına ilişkin
BİRİNCİ BÖLÜM
sorumlusunun beyanı üzerine tarh MADDE 65- (1) Bu Kanunda aksine hüküm Birinci fıkrada, verginin mükellef veya
Beyan Esası
olunur.
Beyan esası:
bulunduğu
ilgili olmadıkça, gelir vergisi, mükellefin veya vergi vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh
Beyanname,
hesap
döneminin sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur. Gelir olunacağı, beyanının ise mükellefiyet
Madde 83 – Hilafına hüküm sonuçlarını içerir.
olmadıkça,
mükellefin
Gelir
veya
vergisi beyanları, mükellefiyet veya sorumluluk veya sorumluluk türlerine,
Vergisi (2) Her mükellef vergiye tâbi türlerine, vergilendirme dönemine ya da gelir vergilendirme dönemine ya da gelir
vergi kazancının
tamamı
için
bir unsurlarına göre aşağıda belirtilen beyannameler ile unsurlarına göre farklı beyannameler ile
sorumlusunun beyanı üzerine beyanname verir. Ancak, tüzel yapılır. Beyanname, ilgili bulunduğu takvim yılının bildirileceği hüküm altına alınmaktadır.
tarh olunur.
kişiliği bulunmayan iktisadî kamu veya hesap döneminin sonuçlarını içerir.
Maddeye göre beyannameler ilgili
Beyanname çeşitleri:
kuruluşları ile dernek ve vakıflara a)Yıllık beyanname, 3 üncü maddede belirtilen bulunduğu takvim yılı veya hesap
Madde 84 – Gelir Vergisi ait iktisadî işletmelerden her biri kaynaklardan bir takvim yılı veya hesap dönemi dönemi sonuçlarına göre
beyanları:
için, bunların bağlı olduğu kamu içinde elde edilen kazanç ve iratların toplanarak hazırlanacaktır.
1. Yıllık;
tüzel kişileri ile dernek ve vakıflar vergi dairesine bildirilmesine mahsustur. Gelirin, Kanunun 3 üncü maddesinde belirtilen
2. Muhtasar;
tarafından ayrı beyanname verilir.
takvim yılının veya hesap döneminin belli bir kaynaklardan bir takvim yılı veya hesap
427
3. Münferit;
(3)
vergisi dönemine ilişkin olması, beyannamenin yıllık olma dönemi içinde elde edilen kazanç ve
Beyanname ile yapılır.
beyannamesi, hesap döneminin özelliğini değiştirmez.
Kurumlar
iratlar ile bir takvim yılının veya hesap
kapandığı ayı izleyen dördüncü b) Muhtasar beyanname, vergi kesintisi yapanlar döneminin sadece belli bir döneminde
1.
Yıllık
muhtelif
beyanname, ayın
kaynaklardan
birinci
gününden tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte, elde edilen gelirler vergi dairesine yıllık
bir yirmibeşinci günü akşamına kadar toplu
olarak
vergi
dairesine
bildirilmesine beyanname ile bildirilecektir.
takvim yılı içinde elde edilen mükellefin bağlı olduğu vergi mahsustur.
kazanç ve iratların bir araya dairesine verilir.
getirilip toplanmasına ve bu (4)
suretle
hesaplanan
c) Özel beyanname, dar mükellefiyete tabi gerçek kişiler, kesilen vergilerin matrahı ile
Mükelleflerin
gelirin ajansları,
Vergi kesintisi yapan gerçek ve tüzel
şubeleri, kişilerin yıllık beyanname ile bildirmeye mecbur kesinti tutarını muhtasar beyanname ile
alım-satım
büro
ve olmadıkları kazanç ve iratlarından vergisi kesinti vergi dairesine bildireceklerdir.
vergi dairesine bildirilmesine mağazaları, imalâthaneleri veya yoluyla alınmamış olanların ve vergiye tabi kazancı Dar mükellef gerçek kişilerin, yıllık
kendilerine bağlı diğer iş yerleri diğer
mahsustur.
Gelirin takvim yılının belli için,
bunların
bir dönemine taallük etmesi, muhasebeleri
beyannamenin yıllık vasfını sermayeleri
değiştirmez.
verenler veya vergi tevkifatı vergi
yapan
diğer
bağımsız mükellefiyete
ve
olsa
dahi
tabi
iratlardan
ibaret
kurumların
olan
dar beyanname
kazançlarının olmadıkları
vergisi
ile
bildirmeye
kazanç
kesinti
ve
yoluyla
mecbur
iratlarından
alınmamış
ayrı (2) Her kurum vergiye tabi kazancının tamamı için olanların ve vergiye tabi kazancı diğer
yıllık bir beyanname verir. Kurumların şubeleri, kazanç ve iratlardan ibaret olan dar
gelirlerinin ajansları,
Kooperatiflerin
kesintisine
ve
ayrılmış bildirilmesine mahsustur.
beyanname verilmez.
2. Muhtasar beyanname, iş (5)
kazanç
tâbi
alım
satım
büro
ve
mağazaları, mükellef kurumların kazançlarının ise
tutulan imalâthaneleri veya kendilerine bağlı diğer işyerleri özel
beyanname
ile
bildirileceği
kimseler taşınmaz kira gelirlerinden ibaret için, bunların bağımsız muhasebeleri ve ayrılmış öngörülmektedir.
tarafından kesilen vergilerin olması halinde, bu gelirler için sermayeleri olsa dahi ayrı beyanname verilmez. İkinci fıkraya göre, her kurum vergiye
matrahları ile birlikte, toplu beyanname verilmez.
olarak
vergi
Ancak, tüzel kişiliği bulunmayan iktisadi kamu tabi kazancının tamamı için yıllık
dairesine (6) Mükellefin bağlı olduğu vergi kuruluşları ile dernek ve vakıflara ait iktisadi beyanname
bildirilmesine mahsustur.
verecektir.
Kurumların
dairesi, kurumun kanunî veya iş işletmelerden her biri için, bunların bağlı olduğu şubeleri, ajansları, alım satım büro ve
428
3. Münferit beyanname, dar merkezinin bulunduğu yerin vergi kamu tüzel kişileri ile dernek ve vakıflar tarafından mağazaları,
mükellefiyete tabi olanların dairesidir.
yıllık
beyanname
iratlardan,
Maliye
veya
kendilerine bağlı diğer işyerleri için,
Bakanlığı, (3) Beyannamelerin şekli, içeriği ve ekleri Maliye bunların
bağımsız
muhasebeleri ve
mecbur mükelleflerin bağlı oldukları vergi Bakanlığınca belirlenir. Mükellefler beyanlarını bu ayrılmış sermayeleri olsa dahi ayrı
bildirmeye
olmadıkları
ile (7)
ayrı beyanname verilir.
imalâthaneleri
kazanç
vergisi
ve dairelerini,
kanunî
tevkif merkezlerine
veya
iş beyannamelerle ve bu beyannamelerde yazılı beyanname
bakmaksızın bilgilere uygun olarak bildirmek zorundadır.
Ancak,
tüzel kişiliği bulunmayan iktisadi kamu
suretiyle alınmamış olanların belirlemeye yetkilidir.
bildirilmesine mahsustur.
verilmeyecektir.
kuruluşları ile dernek ve vakıflara ait
(8) Beyannamelerin şekil, içerik
iktisadi işletmelerden her biri için,
ve ekleri Maliye Bakanlığınca
bunların bağlı olduğu kamu tüzel
belirlenir. Mükellefler beyanlarını
kişileri ile dernek ve vakıflar tarafından
bu beyanname ile yapmak veya bu
ayrı beyanname verilecektir.
beyannamelerde yazılı bilgilere
Üçüncü fıkrada ise beyannamelerin
uygun
şekli, içeriği ve eklerinin Maliye
olarak
bildirmek
zorundadır.
Bakanlığınca belirleneceği hüküm altına
alınmaktadır. Ayrıca, mükelleflerin
beyanlarını bu beyannamelerle ve bu
beyannamelerde yazılı bilgilere uygun
olarak bildirmek zorunda oldukları
öngörülmektedir.
Gelirin toplanması ve beyan
Madde
85
–
(Değişik:
22/7/1998 - 4369/44 md.)
Gelirin toplanmasının esasları
MADDE
66-
kazançlarının
(1)
Tam
tamamını
mükellef
yıllık
kurumlar,
beyanname
ile
MADDE 66- Maddede, kurumların ve
gerçek kişilerin gelirlerinin beyanına
429
Mükellefler 2 nci maddede
bildirmek zorundadırlar. Ancak, kooperatiflerin ilişkin hususlar düzenlenmektedir.
yazılı
kaynaklardan
gelirlerinin münhasıran Türkiye’de kesinti suretiyle Birinci
takvim
yılı
bir
içinde
elde
vergilendirilmiş taşınmaz kira gelirlerinden ibaret kurumların
ettikleri kazanç ve iratları
olması
için
verilmez.
bu
fıkrada,
halinde,
bu
gelirler
için
tam
mükellef
kazançlarının
tamamını
beyanname yıllık beyanname ile bildirmek zorunda
Kanunda
aksine
olmadıkça
yıllık
(2) Gerçek kişiler, 3 üncü maddede yazılı Kooperatiflerin gelirlerinin sadece vergi
Bu
kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kesintisine tabi tutulmuş olan taşınmaz
Kanuna göre beyanı gereken
gelirler için bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça kira gelirlerinden müteşekkil olması
gelirlerin yıllık beyannamede
yıllık beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyanı durumunda, anılan kurumlar tarafından
toplanması zorunludur.
gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zikredilen
Tacirlerle çiftçiler ve serbest
zorunludur.
meslek erbabı ticari, zirai ve
(3) Ticari kazanç ve gerçek usulde vergilendirilen yer verilmektedir.
mesleki
zirai kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabı,
hüküm
beyanname
verirler.
faaliyetlerinden
oldukları
hükme
gelir
bağlanmaktadır.
için
beyanname
verilmeyeceği hususuna fıkrada ayrıca
kazanç temin etmemiş olsalar
ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç İkinci fıkrada, Kanunda aksine hüküm
bile,
beyanname
temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname olmadıkça gerçek kişilerin; bir takvim
verirler. Bu hüküm şirketlerin
verirler. Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye yılı içinde elde ettikleri tüm kazanç ve
faaliyet
tasfiye
dönemlerine şamil olmak üzere kollektif şirket iratlar
olmak
ortakları ile komanditeler hakkında da uygulanır.
yıllık
dönemlerine
ve
şamil
için
gerektiği
ve
beyanname
beyanı
üzere kollektif şirket ortakları
(4) Tam mükellef gerçek kişilerce elde edilen gelirlerin
ile komanditeler hakkında da
gayrimenkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar, toplanması
uygulanır.
31 inci madde kapsamındaki serbest meslek düzenlenmektedir.
Yabancı memleketlerde elde
kazançları
veya
ücretlerden,
gelir
unsurları
yıllık
vermeleri
gereken
bu
beyannamede
zorunluluğu
Üçüncü fıkrada ise ticari kazanç
430
edilen kazanç ve iratlar:
itibarıyla herhangi birinin, 77 nci maddenin birinci ve gerçek usulde vergilendirilen zirai
1.
fıkrasındaki tarifenin dördüncü gelir diliminde ücret kazanç sahipleri ile serbest meslek
Mükellefin
bunları
Türkiye'de hesaplarına intikal
gelirleri için geçerli olan tutarın iki katını aşması erbabının,
ettirdiği yılda;
halinde, beşinci fıkranın (a) bendinin (1) ve (2) faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş
2.
Türkiye'de
intikal
hesaplara
ettirilmemesinin
numaralı alt bentlerinde yer verilenler dışında kalan olsalar
birlikte, beşinci fıkranın diğer hükümleri dikkate
sebeplerden
alınmaksızın
tevsik
olunan
geldiği
hallerde,
bile,
zirai
ve
yıllık
mesleki
beyanname
diğer gelirlerin tamamının bu fıkradaki gelirlerle verecekleri hüküm altına alınmaktadır.
mükellefin iradesi dışındaki
ileri
ticari,
yıllık
beyannamede
Dördüncü fıkra ile tam mükellef
toplanması gerçek kişilerce elde edilen gayrimenkul
sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar,
zorunludur.
mükellefin bunlara tasarruf
(5) Gerçek kişilerin aşağıda belirtilen gelirleri için 31 inci madde kapsamındaki serbest
edebildiği yılda;
yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için meslek kazançları veya ücretlerden,
Elde edilmiş sayılır.
beyanname
Toplama yapılmayan haller:
beyannameye dâhil edilmez:
birinin,
a) Tam mükellefiyette;
dördüncü gelir diliminde ücret gelirleri
Madde
(Değişik:
86-
1)
9/4/2003-4842/9 md.)
Aşağıda
usulde
halinde
bu
vergilendirilmeyen
gelirler gelir
unsurları
gelir
itibarıyla
vergisi
herhangi
tarifesinin
zirai için yer alan tutarın iki katını aşması
gelirler
kazançlar, 41 inci maddenin ikinci fıkrasının (j) ve halinde, beşinci fıkranın (a) bendinin (1)
beyanname
(k) bentlerinde yazılı menkul sermaye iratları ile ve (2) numaralı alt bentlerinde yer
verilmez, diğer gelirler için
kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan verilenler dışında kalan diğer gelirlerin
beyanname verilmesi halinde
kısmı,
bu
2) Türkiye’de kesinti suretiyle vergilendirilmiş 41 beyan
için
belirtilen
Gerçek
verilmesi
yıllık
gelirler
beyannameye
tamamının beşinci fıkrada yer alan
sınırları
aşılmasa
dahi
bu
dahil edilmez.
inci maddenin ikinci fıkrasının (ç) bendinde yer gelirlerle birlikte, yıllık beyannamede
1. Tam mükellefiyette;
alan menkul kıymetlerin yurtiçinde ihraçlarından toplanması
gerekeceği
hususu
431
a)
Gerçek
usulde
vergilendirilmeyen
ziraî
elden edilen kazanç ve iratlar, aynı fıkranın (e), (f), düzenlenmiştir.
(ı) bentlerinde yer alan menkul sermaye iratları ile
kazançlar, bu Kanunun 75
62
inci maddesinin (15) ve (16)
vergilendirilmiş menkul kıymet ve diğer sermaye beyanname verilmemesi, diğer gelir
piyasası araçlarından elde edilen gelirler,
menkul
3) 77 nci maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin halinde ise bu gelirlerin beyannameye
sermaye
iratları,
nci
madde
kapsamında
kesinti
Beşinci fıkrada, tam mükellef
suretiyle gerçek kişilerde bazı gelir unsurları için
unsurları için beyanname verilmesi
kazanç ve iratların istisna
dördüncü gelir diliminde ücret gelirleri için geçerli dâhil edilmemesi öngörülmektedir.
hadleri içinde kalan kısmı,(1)
olan tutarın iki katını aşmayan tek işverenden elde
Buna göre;
b) Tek işverenden alınmış ve
edilen ücretler,
-
tevkif
suretiyle
4) Toplamı, 77 nci maddenin birinci fıkrasındaki vergilendirilmeyen zirai kazançlar, tüzel
ücretler
tarifenin dördüncü gelir diliminde ücret gelirleri kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım
(birden fazla işverenden ücret
için geçerli olan tutarı aşmayan birden fazla sandıkları, sigorta ve emeklilik şirketleri
almakla
birden
işverenden alınan ücretler (Birden fazla işverenden tarafından ilgili sistemlerden ayrılan
sonraki işverenden aldıkları
alınan ücretlerde, birden sonraki işverenden alınan veya emekli olanlara kalış süresi ve
ücretlerinin
ücretlerin toplamının 77 nci maddenin birinci ayrılış
vergilendirilmiş
beraber,
toplamı,
103
Gerçek
biçimine
göre
usulde
ödenen
irat
üncü maddede yazılı tarifenin
fıkrasındaki tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarları ile kazanç ve iratların istisna
ikinci gelir diliminde yer alan
tutarı aşması halinde birinci işverenden alınan da hadleri içinde kalan kısmı,
tutarı aşmayan mükelleflerin,
dâhil ücretlerin tamamı beyan edilir.),
tamamı
suretiyle
5) Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı vergilendirilmiş 41 inci maddenin ikinci
ücretleri
1.390 Türk Lirasını aşmayan, bu Kanunda kesinti fıkrasının (ç) bendinde yer alan menkul
tevkif
vergilendirilmiş
ve istisna öngörülmemiş menkul ve gayrimenkul kıymetlerin
dahil),
c)
Vergiye
- Türkiye’de kesinti suretiyle
tâbi
gelir
sermaye
iratları
(Diğer
gelirler
yurtiçinde
ihraçlarından
nedeniyle elden edilen kazanç ve iratlar, aynı
432
toplamının
[(a)
ve
bentlerinde
(b)
belirtilenler
beyanname verilmesi gerekli olan durumlarda bu fıkranın (e), (f) ve (ı) bentlerinde yer
bent hükmü uygulanmaz.),
alan menkul sermaye iratları ile 62 nci
hariç] 103 üncü maddede
6) Bu fıkranın (1), (2), (3), (4) ve (5) numaralı alt madde kapsamında kesinti suretiyle
yazılı tarifenin ikinci gelir
bentlerindeki şartları taşıyanlar dışındaki beyana vergilendirilmiş menkul kıymet ve diğer
diliminde
dâhil edilmesi gereken gelirler toplamının, 77 nci sermaye
yer
alan
aşmaması
tutarı
koşuluyla,
Türkiye'de
tevkifata
tâbi
piyasası
araçlarından
elde
maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin ikinci gelir edilen gelirler,
diliminde yer alan tutarı aşmaması şartıyla,
-
Gelir
vergisi
tarifesinin
tutulmuş olan; birden fazla
Türkiye’de kesinti suretiyle vergilendirilmiş birden dördüncü gelir diliminde ücret gelirleri
işverenden
fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul ve için yer alan tutarın iki katını aşmayan
elde
edilen
ücretler,
menkul
sermaye
iratları
ve
gayrimenkul
gayrimenkul sermaye iratları.
b) Dar mükellefiyette, tamamı Türkiye’de kesinti
tek işverenden elde edilen ücretler,
-
Toplamı,
gelir
vergisi
sermaye iratları,
suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest tarifesinin dördüncü gelir diliminde
d) Bir takvim yılı içinde elde
meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye ücret gelirleri için yer alan tutarı
edilen ve toplamı 600 milyon
iratları, diğer kazanç ve iratlar ile kazanç ve aşmayan birden fazla işverenden alınan
lirayı (1.390 TL) aşmayan,
iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı.
tevkifata
(6) Beşinci fıkranın (a) bendinin (5) numaralı alt ücretlerde, birden sonraki işverenden
ve
istisna
ücretler (Birden fazla işverenden alınan
uygulamasına konu olmayan
bendi dar mükellefler açısından da uygulanır.
menkul
(7) Ticari ve zirai kazançlar hariç olmak üzere, tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan
ve
gayrimenkul
alınan ücretlerin toplamının gelir vergisi
sermaye iratları.(1)
Türkiye’de 61 inci madde uyarınca kesinti suretiyle tutarı aşması halinde birinci işverenden
2.
vergilendirilmiş kazanç ve iratlar için, dar mükellef alınan da dâhil ücretlerin tamamı beyan
Dar
tamamı
suretiyle
mükellefiyette,
Türkiye'de
tevkif
vergilendirilmiş
kurumların yıllık veya özel beyanname vermeleri edilecektir.),
veya verilmesi gereken beyannamelere söz konusu
-
Dar
mükelleflere
de
433
olan; ücretler, serbest meslek
kazanç ve iratları dâhil etmeleri ihtiyaridir. Ancak, uygulanmak üzere, bir takvim yılı
kazançları,
beyanname verilmesi
menkul
ve
fonları
halinde menkul kıymet içinde elde edilen ve toplamı 1.390
gayrimenkul sermaye iratları
yatırım
dışındaki
fonların
katılma Türk Lirasını aşmayan, Kanunda kesinti
ile diğer kazanç ve iratlar.
belgelerinden veya yatırım ortaklıklarının pay ve istisna öngörülmemiş menkul ve
senetlerinden elde edilen kâr paylarının verilecek gayrimenkul sermaye iratları,
beyannamelere dâhil edilmesi zorunludur. Şu kadar
- (1), (2), (3), (4) ve (5) numaralı
ki, dar mükellef kurumların 61 inci maddenin ikinci alt
bentlerindeki
şartları
taşıyanlar
fıkrasının (m) (n), (o), (ö) bentleri ile 62 nci madde dışındaki beyana dâhil edilmesi gereken
kapsamında
kesinti
kazançları
ve
bu
kurumlara
ait
olup
suretiyle
vergilendirilmiş gelirler toplamının, 77 nci maddenin
kurumların
Borsa
tam
mükellef birinci fıkrasındaki tarifenin ikinci gelir
İstanbul
Anonim diliminde yer alan tutarı aşmaması
Şirketinde işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle şartıyla, Türkiye’de kesinti suretiyle
elde tutulan pay senetlerinin elden çıkarılmasından vergilendirilmiş birden fazla işverenden
elde edilen kazançları için beyanname verilmez.
elde
edilen
ücretler,
menkul
ve
(8) Yabancı ülkelerde elde edilen kazanç ve iratlar, gayrimenkul sermaye iratları,
gelir vergisi mükellefinin bunları Türkiye’deki
hesaplarına
intikal
ettirmesi
gereken
için gerçek kişiler tarafından
yılda; beyanname
verilmeyecek,
diğer
mükellefin iradesi dışındaki sebeplerle Türkiye’de gelirlerinin beyanı halinde de bu gelirler
hesaplara intikal ettirilmesi mümkün olmayan beyannameye dâhil edilmeyecektir.
kazanç ve iratlar ise, bu durumun tevsik edilmesi
Dar mükellefiyette, maddenin
kaydıyla mükellefin bunlara tasarruf edebildiği birinci
yılda elde edilmiş sayılır.
fıkrasındaki
hükümler
saklı
kalmak üzere tamamı Türkiye’de kesinti
434
(9) Bakanlar Kurulu dördüncü ve beşinci fıkralarda suretiyle vergilendirilmiş olan, ücretler,
yer alan ve beyanname verme sınırlarını gösteren serbest meslek kazançları, menkul ve
tutarları gelirler itibarıyla ayrı ayrı ya da topluca iki gayrimenkul sermaye iratları, diğer
katına kadar artırmaya veya tarifenin ikinci gelir kazanç ve iratlar ile kazanç ve iratların
dilimindeki tutara kadar indirmeye yetkilidir.
istisna haddi içinde kalan kısımları için
de
beyanname
verilmeyecek,
diğer
gelirlerin beyanı halinde de bu gelirler
beyannameye dâhil edilmeyecektir.
Yedinci fıkrada, dar mükellef
kurumların
vermeleri
gereken
beyannamelere dâhil edilmesi gereken
ve gerekmeyen kazançlar ile beyanı
ihtiyari olan kazançlar belirtilmektedir.
Sekizinci
fıkrada,
yabancı
ülkelerde elde edilen kazanç ve iratların
ne
zaman
elde
edilmiş
sayılacağı
düzenlenmektedir.
Son olarak, Bakanlar Kuruluna
dördüncü ve beşinci fıkrada yer alan ve
beyanname verme sınırlarını gösteren
tutarları gelirler itibarıyla ayrı ayrı ya da
topluca iki katına kadar artırma veya
435
tarifenin ikinci gelir dilimindeki tutara
kadar
indirme
hususunda
yetki
verilmektedir.
Zararların karlara takas ve
Zarar mahsubu
mahsubu:
Madde
–
88
(Değişik: MADDE 9- (1) Kurumlar vergisi
24/12/1980 - 2361/63 md.
Gelirin (...)
gelir
(2)
matrahının tespitinde, kurumlar
toplanmasında vergisi beyannamesinde her yıla
kaynaklarının
MADDE 67- Birinci fıkrada
Zarar mahsupları
bir ilişkin tutarlar ayrı ayrı
MADDE 67- (1) Gerçek kişiler yıllık beyanname gerçek kişilerce gelirin toplanmasında
ile beyan ettikleri gelir unsurlarından aşağıda gelir kaynaklarının bir kısmından hasıl
sayılan zararları indirebilirler:
olan zararların (değer artış kazançları ve
a) Gelirin toplanmasında gelir kaynaklarının arızi kazançlardan doğanlar hariç) diğer
bir kısmından hasıl olan zararlar (45 ve 50 nci kaynaklardan elde edilen kazanç ve
kısmından hasıl olan zararlar gösterilmek şartıyla aşağıda
maddelerde yazılı kazanç ve iratlardan doğanlar iratlara
( 80 inci maddede yazılı belirtilen zararlar indirim konusu
hariç) diğer kaynakların kazanç ve iratlarına öngörülmektedir. Bu mahsup sonucunda
diğer kazanç ve iratlardan yapılır:
mahsup
(...)
(3)
doğanlar hariç) diğer a) Beş yıldan fazla
kaynakların
kazanç
iratlarına mahsup edilir.
(Değişik:
31/12/1981
ve nakledilmemek şartıyla geçmiş
yılların beyannamelerinde yer
- alan zararlar.
2574/19 md.) Bu mahsup Kanunun 20 nci maddesinin
neticesinde
za0ar
kısmı,
kapatılmayan birinci fıkrası çerçevesinde
müteakip devralınan kurumların devir tarihi
yılların gelirinden indirilir. itibarıyla öz sermaye tutarını
Arka arkaya beş yıl içinde geçmeyen zararları ile 20 nci
edilebilir.
Bu
mahsup
mahsup
edilebileceği
sonucunda kapatılmayan zarar kısmının ise, arka
kapatılmayan zarar kısmı, izleyen yıllarda beyan arkaya beş yıl ile sınırlı olmak üzere
edilen gelirlerden indirilebilir. Arka arkaya beş yıl izleyen yıllarda beyan edilen gelirlerden
içinde mahsup edilmeyen zararlar, izleyen yıllara mahsup
Menkul
hükme
bağlanmaktadır. Fıkrada ayrıca, menkul
devredilemez.
b)
edilebileceği
ve
gayrimenkul
sermaye ve gayrimenkul sermaye iratlarında,
iratlarında, gider fazlalığından doğanlar hariç, gider fazlalığından doğanlar dışında,
sermayede vukua gelen eksilmeler zarar kabul sermayede meydana gelen azalmaların
edilmez.
zarar
kabul
edilmeyeceği
hükme
(2) Kurumlar, her yıla ilişkin tutarları ayrı bağlanmaktadır.
436
mahsup
edilmeyen
bakiyesi
müteakip
zarar maddenin ikinci fıkrası
ayrı göstermek şartıyla gelir vergisi matrahının
yıllara kapsamında gerçekleştirilen tam
bölünme işlemi sonucu bölünen
naklolunamaz.
gayrimenkul kurumdaki öz sermayesinin
Menkul
ve
sermaye
iratlarında,
gider devralınan tutarını geçmeyen ve
fazlalığından doğanlar hariç, devralınan kıymetle orantılı
sermayede
vukua
gelen zararların indirilmesinde
eksilmeler zarar addolunmaz.
vergisi
matrahının
a) Beş yıldan fazla nakledilmemek şartıyla indirebilecekleri
geçmiş yılların beyannamelerinde yer alan zararlar.
b)
53
üncü
maddenin
birinci
tespitinde,
zararlar
belirtilmiş
olup, beş yıldan fazla nakledilmemek
fıkrası şartıyla
geçmiş
yılların
çerçevesinde devralınan kurumların devir tarihi beyannamelerinde yer alan zararlar, her
itibarıyla öz sermaye tutarını geçmeyen zararları ile yıla ilişkin tutarlar ayrı ayrı gösterilmek
aşağıdaki şartlar ayrıca aranır:
(Ek fıkralar: 12/6/1987 - 1) Son beş yıla ilişkin kurumlar
vergisi beyannamelerinin kanunî
3380/4 md.):
tespitinde aşağıda sayılan zararları indirebilirler:
İkinci fıkrada, kurumların gelir
Tam mükellefiyette yurt dışı süresinde verilmiş olması.
53 üncü maddenin üçüncü fıkrası kapsamında şartıyla,
devir
halinde
devralınan
gerçekleştirilen tam bölünme işlemi sonucu bölünen kurumların devir tarihi itibarıyla öz
kurumdaki öz sermayenin devralınan tutarını sermaye tutarını geçmeyen zararları ile
geçmeyen ve devralınan kıymetle orantılı zararlar tam bölünme halinde tam bölünme
faaliyetlerden doğan zararlar, 2) Devralınan kurumun faaliyetine (Son beş yıla ilişkin gelir vergisi beyannamelerinin işlemi sonucu bölünen kurumdaki öz
faaliyette bulunulan ülkenin devir veya bölünmenin meydana
kanuni süresinde verilmiş olması ve devralınan sermayenin
vergi kanunlarına göre beyan geldiği hesap döneminden itibaren kurumun
edilen
vergi
matrahlarının en az beş yıl süreyle devam
faaliyetine
devir
veya
bölünmenin geçmeyen
devralınan
ve
devralınan
tutarını
kıymetle
meydana geldiği tarihten itibaren en az beş yıl orantılı zararlar da, son beş yıla ilişkin
(zarar dahil) her yıl o ülke edilmesi.
süreyle devam edilmesi şarttır. Bu şartların ihlâli gelir vergisi beyannamelerinin kanuni
mevzuatına
halinde, zarar mahsupları nedeniyle zamanında süresinde verilmiş olması ve devralınan
göre
denetim Bu şartların ihlâli halinde, zarar
yetkisi verilen kuruluşlarca mahsupları nedeniyle zamanında
tahakkuk ettirilmeyen vergiler için vergi ziyaı kurumun
rapora bağlanması ve bu tahakkuk ettirilmeyen vergiler için doğmuş sayılır.).
raporun
edilmiş
aslı
bir
Türkiye'deki
ile
tercüme vergi ziyaı doğmuş sayılır.
örneğinin
ilgili
vergi b)
devir
veya
bölünmenin meydana geldiği tarihten
(3) Türkiye’de gelir vergisinden istisna itibaren en az beş yıl süreyle devam
edilen kazançlarla ilgili olanlar hariç olmak üzere, edilmesi
Türkiye'de
faaliyetine
şartıyla
indirim
konusu
kurumlar tam mükellefiyet esasına tabi olan gerçek kişilerin yapılması hususu düzenlenmektedir.
437
dairesine
ibrazı
halinde vergisinden
edilen yurtdışında gerçekleştirdiği ticari, zirai ve mesleki Tam mükellefiyet esasına tabi olan
istisna
mahsup
edilebilecektir. kazançlarla ilgili olanlar hariç faaliyetleri ve kurumların yurtdışı faaliyetlerinden gerçek
Denetim
kuruluşlarınca olmak üzere, beş yıldan fazla doğan zararları beş yıldan fazla nakledilmemek gerçekleştirdiği ticari, zirai ve mesleki
hazırlanacak raporun ekinde nakledilmemek şartıyla yurt dışı şartıyla;
yer alan vergi beyanlarının, faaliyetlerden doğan zararlar;
bilanço
ve
cetvellerinin
yetkili
kişilerin
faaliyetleri
a)
Faaliyette
bulunulan
ülkenin
ve
yurtdışında
kurumların
yurtdışı
vergi faaliyetlerinden doğan zararları, belli
kar-zarar 1) Faaliyette bulunulan ülkenin kanunlarına göre beyan edilen vergi matrahlarının şartlarla Türkiye’de yıllık beyannameye
o
ülkedeki vergi kanunlarına göre beyan zarar dâhil, her yıl o ülke mevzuatına göre denetim dâhil
makamlarca edilen vergi matrahlarının zarar yetkisi verilen kuruluşlarca rapora bağlanması,
mali
onaylanması
zorunludur. dahil, her yıl o ülke mevzuatına
Faaliyette bulunulan ülkede göre
denetim
yetkisi
verilen örneğinin Türkiye’deki ilgili vergi dairesine ibrazı,
halinde indirim konusu yapılır.
halinde, her yıla ait vergi 2) Bu raporun aslı ile tercüme
c) Denetim
o
gelirlerden
mahsup
edebilmesine de imkan tanınmaktadır.
b) Bu raporun aslı ile tercüme edilmiş bir Ayrıca, Türkiye’de indirim konusu
denetim kuruluşu olmaması kuruluşlarca rapora bağlanması,
beyannamesinin,
edilen
yapılan yurtdışı zararın, ilgili ülkede de
mahsup edilmesi ve gider yazılması
kuruluşlarınca hazırlanacak halinde, yurtdışı kazancın Türkiye’deki
ülke edilmiş bir örneğinin Türkiye'deki raporun ekinde yer alan vergi beyanlarının, bilanço beyannameye
mahsup
veya
gider
yetkili makamlarından alınan ilgili vergi dairesine ibrazı,
ve gelir tablosunun, o ülkedeki yetkili mali yazılmadan önceki tutar üzerinden dâhil
birer örneğinin mahallindeki halinde indirim konusu yapılır.
makamlarca onaylanması zorunludur. Faaliyette edilmesi
Türk
elçilik
ve Denetim
kuruluşlarınca bulunulan ülkede denetim kuruluşu olmaması Yurtdışı
konsoloslukları, yoksa orada hazırlanacak raporun ekinde yer halinde, her yıla ait vergi beyannamesinin, o ülke usulde
Türk menfaatlerini koruyan alan vergi beyanlarının, bilânço ve yetkili
ülkenin
aynı
temsilcilerine
mahiyetteki gelir
tablosunun,
onaylatılarak, yetkili
malî
aslının ve tercüme edilmiş bir onaylanması
örneğinin
ilgili
vergi Faaliyette
o
makamlarından
gerektiği
zararın
vergiye
belirtilmektedir.
Türkiye’de
tabi
gerçek
olmayan
bir
alınan birer örneğinin faaliyetten kaynaklanmış olması halinde
ülkedeki mahallindeki Türk elçilik veya konsolosluklarına, buna
ilişkin
zararların
mahsubu
makamlarca yoksa orada Türk menfaatlerini koruyan ülkenin mümkün olmayacaktır.
zorunludur. aynı
bulunulan
mahiyetteki
temsilcilerine
onaylatılarak,
ülkede aslının ve tercüme edilmiş bir örneğinin ilgili vergi
438
dairesine ibrazı yeterlidir.
Türkiye'de
mahsup
denetim
edilen halinde,
kuruluşu
her
yıla
olmaması dairesine ibrazı yeterlidir.
ait
vergi
ç) Türkiye’de indirim
konusu
yapılan
yurt dışı zararın, ilgili ülkede beyannamesinin, o ülke yetkili yurtdışı zararın, ilgili ülkede de mahsup edilmesi
de mahsup edilmesi halinde, makamlarından
Türkiye'deki
dahil
beyannameye örneğinin
edilecek
yurt
alınan
mahallindeki
birer veya
Türk beyannameye
tutar olacaktır.
ülkenin
aynı
Türkiye'de Gelir Vergisinden temsilcilerine
edilen
yazılması
dâhil
halinde,
edilecek
Türkiye’deki
yurtdışı
kazanç,
dışı elçilik ve konsoloslukları, yoksa mahsup veya gider yazılmadan önceki tutardır.
kazanç, mahsuptan önceki orada Türk menfaatlerini koruyan
istisna
gider
d) Yurtdışı zararların, gerçek kişi mükellefin
mahiyetteki Türkiye’de
gerçek
usulde
vergilendirilen
onaylatılarak, faaliyetleriyle ilgili olması esastır.
kazançlarla aslının ve tercüme edilmiş bir
(4) Bu maddenin uygulamasıyla ilgili usul
ilgili yurt dışı zararlar, yurt örneğinin ilgili vergi dairesine ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
içindeki kazanç ve iratlardan ibrazı yeterlidir.
Türkiye'de indirim konusu yapılan
mahsup edilmez.
Bu maddenin uygulanmasıyla yurt dışı zararın, ilgili ülkede de
ilgili
usul
belirlemeye
ve
esasları mahsup
Maliye
edilmesi
veya
gider
ve yazılması halinde, Türkiye'deki
Gümrük Bakanlığı yetkilidir.
beyannameye dahil edilecek yurt
dışı kazanç, mahsup veya gider
yazılmadan önceki tutardır.
439
Diğer indirimler(1)(2)(3)
Madde
Diğer indirimler
Diğer indirimler
89- MADDE
10-
(1)
(Değişik:16/7/2004-5228/28
vergisi
md.)
kurumlar
vergisi
matrahının üzerinde
ayrıca
vergisi şartıyla,
kurum
Gelir
vergisi
tespitinde,
gelir
matrahının
beyannamesinde bildirilecek sırasıyla
gelirlerden
1.
(Değişik:
a)
Maddede,
68-
yıllık
Kurumlar MADDE 68- (1) Yıllık beyannamede bildirilecek beyannamede bildirilecek gelir veya
tespitinde; gelir veya kazancın 67 nci maddeye göre yapılacak kazancın indirime esas gelir tutarından
beyannamesi zarar mahsuplarından sonra kalan kısmı indirime yapılabilecek
indirimler
gösterilmek esas gelir sayılır. Bu tutardan ilgisine göre sırasıyla düzenlenmektedir.
kazancından aşağıdaki indirimler yapılabilir:
aşağıdaki
aşağıdaki yapılır:
indirimler yapılabilir:
MADDE
indirimler a)
Mükelleflerin,
İkinci fıkrada, bağış ve yardımlar ile
işletmeleri
bünyesinde sponsorluk
harcamalarının
nakden
gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve yapılmaması hallerinde bu mal ve
Mükelleflerin,
13/6/2012- bünyesinde
işletmeleri bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme hakların ne şekilde değerleneceğine
gerçekleştirdikleri harcamaları
tutarının
6327/8 md.) Beyan edilen münhasıran yeni teknoloji ve bilgi hesaplanacak
ar-ge
%100’ü
indirimi
oranında ilişkin açıklamalara yer verilmektedir.
(Araştırma
ve Maddede ayrıca, Bakanlar Kuruluna
gelirin %15’ini ve asgari arayışına yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan maddede yazılı oranların konularına ve
ücretin
yıllık
tutarını geliştirme harcamaları tutarının % giderlerden ve tamamen araştırma ve geliştirme amaçlarına göre %100’e kadar artırma
aşmamak şartıyla (Bu şartın 100’ü oranında hesaplanacak "Ar- faaliyetlerinde kullanılmayan amortismana tabi ve
tespitinde
tarafından
işverenler Ge indirimi".
ücretliler
(1)
adına Araştırma
%0’a
kadar
iktisadi kıymetler için hesaplanan amortisman Bakanlığına
ve
geliştirme tutarlarından verilen paylar üzerinden
indirme;
ise
Maliye
maddenin
uygulanmasına ilişkin usul ve esasları
bireysel emeklilik sistemine faaliyetleri ile doğrudan ilişkili ar-ge indirimi hesaplanmaz. Matrahın yetersiz belirleme
hususunda
yetki
ödenen katkı payları ile 63 olmayan giderlerden ve tamamen olması nedeniyle ilgili dönemde indirim konusu verilmektedir.
üncü
maddenin
birinci araştırma
fıkrasının (3) numaralı bendi faaliyetlerinde
ve
bu
bent
kapsamında amortismana
ve
geliştirme yapılamayan tutarlar, sonraki hesap dönemlerine
kullanılmayan devreder.
tâbi
Ar-ge
iktisadî harcamaların
indiriminden
kapsamını
ve
yararlanılacak
uygulamadan
440
indirim
prim
konusu
yapılacak kıymetler
ödemelerinin
için
hesaplanan yararlanılabilmesi için gerekli belgeler ile usul ve
toplam amortisman tutarlarından verilen esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.).
tutarı birlikte dikkate alınır.) paylar üzerinden Ar-Ge indirimi b) 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler
mükellefin şahsına, eşine ve hesaplanmaz. Matrahın yetersiz Hakkında
Kanuna
göre
kurulan
korumalı
küçük çocuklarına ait hayat olması nedeniyle ilgili dönemde işyerlerinde istihdam edilen engelli çalışanlar için
ödenen indirim konusu yapılamayan tutar, diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil
sigortalarına
primlerin %50’si ile ölüm, sonraki
hesap
dönemlerine yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının
kaza,
Ar-Ge
indiriminden %100’ü oranında korumalı işyeri indirimi (İndirim,
hastalık,
sağlık, devreder.
engellilik, analık, doğum ve yararlanılacak
tahsil
gibi
şahıs
primleri
sigorta kapsamını
harcamaların her bir engelli çalışan için azami beş yıl süre ile
ve
(Sigortanın yararlanılabilmesi
uygulamadan uygulanır ve yıllık olarak indirilecek tutar, her bir
için
gerekli engelli çalışan için asgari ücretin yıllık brüt
Türkiye’de kâin ve merkezi belgeler ile usûlleri belirlemeye tutarının %150’sini aşamaz.). Bu bentte yer alan
Türkiye’de
bulunan
bir Maliye Bakanlığı yetkilidir.
oranı, engellilik derecelerine göre %150’ye kadar
emeklilik veya sigorta şirketi b) 21/5/1986 tarihli ve 3289 sayılı artırmaya veya tekrar kanuni oranına indirmeye
nezdinde akdedilmiş olması, Gençlik
ve
prim tutarlarının gelirin elde Müdürlüğünün
Spor
Genel Bakanlar Kurulu; bendin uygulamasına ilişkin usul
Teşkilat
ve ve esasları belirlemeye Aile ve Sosyal Politikalar ve
edildiği yılda ödenmiş olması Görevleri Hakkında Kanun ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlıklarının görüşü
ve ücret geliri elde edenlerin 17/6/1992 tarihli ve 3813 sayılı alınarak Maliye Bakanlığı yetkilidir.
ücretlerinin
safi
tutarının Türkiye
Futbol
Federasyonu c) Münhasıran kreş ve anaokulu faaliyetinde
hesaplanması sırasında ayrıca Kuruluş ve Görevleri Hakkında bulunacak olan veya mevcut işletme içerisinde
indirilmemiş
şartıyla,
bulunması Kanun
eşlerin
kapsamında
yapılan çalışanların çocuklarına bakım amacıyla kurulan
veya sponsorluk harcamalarının sözü kreş ve anaokuluna ilişkin kuruluş ve yapım
441
çocukların ayrı beyanname edilen kanunlar uyarınca tespit giderlerinin %100’ü.
vermeleri halinde, bunlara ait edilen amatör spor dalları için ç) Serbest meslek faaliyetinde bulunan veya ticari
prim
kendi
gelirlerinden tamamı, profesyonel spor dalları kazancı basit usulde vergilendirilen engellilerin bu
indirilir.). (3)
için % 50'si.
faaliyetlerinden elde edilen gelirlerinden, 33 üncü
Bakanlar Kurulu bu bentte c) Genel ve özel bütçeli kamu maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde belirtilen
yer alan oranları yarısına idarelerine, il özel idarelerine, esaslara göre hesaplanan yıllık indirim tutarları (Bu
kadar indirmeye, iki katına belediyelere ve köylere, Bakanlar indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi
kadar artırmaya ve belirtilen Kurulunca vergi muafiyeti tanınan bulunan serbest meslek erbabı ile ücretliler de
haddi, asgari ücretin yıllık vakıflara ve kamu yararına çalışan yararlanır.).
tutarının iki katını geçmemek dernekler ile bilimsel araştırma ve d) İndirime esas gelirin %15’ini ve asgari ücretin
üzere yeniden belirlemeye geliştirme faaliyetinde bulunan yıllık tutarını aşmamak şartıyla (Bu şartın tespitinde
kurum ve kuruluşlara makbuz işverenler
yetkilidir.
2. Beyan edilen gelirin % karşılığında
10’unu
yapılan
bağış
ücretliler
adına bireysel
ve emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile 33 üncü
aşmaması, yardımların toplamının o yıla ait maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi ve bu bent
Türkiye’de yapılması ve gelir kurum kazancının % 5'ine kadar kapsamında
veya
tarafından
kurumlar
vergisi olan kısmı.
mükellefiyeti bulunan gerçek ç) (c) bendinde sayılan kamu
indirim
konusu
yapılacak
prim
ödemelerinin toplam tutarı birlikte dikkate alınır.)
mükellefin şahsına, eşine ve çocuklarına ait hayat
veya tüzel kişilerden alınacak kurum ve kuruluşlarına bağışlanan sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile ölüm,
belgelerle
tevsik
edilmesi okul, sağlık tesisi, 100 yatak
kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve
şartıyla, mükellefin kendisi, (kalkınmada öncelikli yörelerde
tahsil gibi şahıs sigorta primleri (Sigortanın
eşi ve küçük çocuklarına 50 yatak) kapasitesinden az
Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan bir
ilişkin olarak yapılan eğitim olmamak kaydıyla öğrenci yurdu
emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş
442
ve
sağlık
harcamaları ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, olması, prim tutarlarının gelirin elde edildiği yılda
(mükerrer 121 inci madde huzurevi ve bakım ve
ödenmiş olması ve ücret geliri elde edenlerin
çerçevesinde eğitim ve sağlık rehabilitasyon merkezi ile mülki
ücretlerinin safi tutarının hesaplanması sırasında
harcamaları nedeniyle vergi idare amirlerinin izni ve
ayrıca indirilmemiş bulunması şartıyla, eşlerin veya
indiriminden
çocukların ayrı beyanname vermeleri halinde,
yararlanan denetimine tabi olarak
ücretliler, aynı harcamalarını yaptırılacak ibadethaneler ve
bunlara ait prim kendi gelirlerinden indirilir.
bu hükümden yararlanarak Diyanet İşleri Başkanlığı
Bakanlar Kurulu bu bentte yer alan oranları yarısına
matrahlarından
denetiminde yaygın din eğitimi
kadar indirmeye, iki katına kadar artırmaya ve
indiremezler).(2)
verilen tesislerin inşası dolayısıyla belirtilen haddi asgari ücretin yıllık tutarının iki
3.
meslek yapılan harcamalar veya bu
Serbest
faaliyetinde
bulunan
veya tesislerin inşası için bu
basit usulde vergilendirilen kuruluşlara yapılan her türlü bağış
engellilerin
beyan
edilen ve yardımlar ile mevcut tesislerin
katını
geçmemek
girişim sermayesi fonu olarak ayrılan tutarların
yer
aşmayan kısmı.
göre ettirebilmeleri için yapılan her
hesaplanan yıllık indirim (Bu türlü nakdî ve aynî bağış ve
bakmakla yardımların tamamı.(1)
indirimden
yükümlü olduğu engelli kişi d) Genel ve özel bütçeli kamu
bulunan
erbabı
serbest
ile
hizmet
meslek idareleri, il özel idareleri,
erbabı belediyeler ve köyler, Bakanlar
belirlemeye
e) Vergi Usul Kanununun 325/A maddesine göre
indirime esas
esaslara
yeniden
yetkilidir.).
gelirlerine, 31 inci maddede faaliyetlerini devam
alan
üzere
gelir veya kazancın %10’unu
f) Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel
idarelerine, belediyelere, köylere, kamu yararına
çalışan derneklere, Bakanlar Kurulunca vergi
muafiyeti tanınan vakıflara ve bilimsel araştırma ve
geliştirme
faaliyetinde
bulunan
kurum
ve
(tevkifat matrahı dahil) da Kurulunca vergi muafiyeti tanınan kuruluşlara makbuz karşılığında yapılan bağış ve
yararlanır.). (3)
vakıflar ve kamu yararına çalışan
yardımların, indirime esas gelirin veya kazancın
443
4. Genel ve özel bütçeli kamu dernekler ile bilimsel araştırma ve
%5’ini aşmayan kısmı.
idareleri, il özel idareleri, geliştirme faaliyetinde bulunan
g) İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay
belediyeler, köyler ile kamu kurum ve kuruluşlar tarafından
Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz
yararına çalışan dernekler ve yapılan veya Kültür ve Turizm
karşılığı yapılan nakdî bağış ve yardımların tamamı.
vergi Bakanlığınca desteklenen ya da
ğ) Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel
Bakanlar
Kurulunca
muafiyeti tanınan vakıflara desteklenmesi uygun görülen;
idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul
yıllık toplamı beyan edilecek 1) Kültür ve sanat faaliyetlerine
ve sağlık tesisi ile elli yatak (büyükşehirlerde yüz
gelirin % 5’ini (kalkınmada ilişkin ticarî olmayan ulusal veya
yatak) kapasitesinden az olmayan öğrenci yurdu,
öncelikli
yöreler
çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve
10’unu)
aşmamak
için
% uluslararası organizasyonların
üzere, gerçekleştirilmesine,
rehabilitasyon merkezi ile mülki idare amirlerinin
makbuz karşılığında yapılan 2) Ülkemizin uygarlık birikiminin
izni
bağış ve yardımlar.
ibadethaneler
kültürü, sanatı, tarihi, edebiyatı,
ve
denetimine
ve
tabi
Diyanet
olarak
yaptırılacak
İşleri
Başkanlığı
5. Genel ve özel bütçeli kamu mimarîsi ve somut olmayan
denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin
idarelerine,
özel kültürel mirası ile ilgili veya ülke
inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu
idarelerine, belediyelere ve tanıtımına yönelik kitap, katalog,
tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü
köylere
bağış ve yardımlar ile aynı kuruluşlara ait olan
il
bağışlanan
okul, broşür, film, kaset, CD ve DVD
sağlık tesisi ve yüz yatak gibi manyetik, elektronik ve
mevcut
(kalkınmada
ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdî ve aynî
yörelerde
öncelikli bilişim teknolojisi yoluyla
elli
yatak) üretilenler de dahil olmak üzere
tesislerin
faaliyetlerini
devam
bağış ve yardımların tamamı.
kapasitesinden az olmamak görsel, işitsel veya basılı
h) Doğal afetlere uğrayan yer ya da bölgelere
üzere öğrenci yurdu ile çocuk materyallerin hazırlanması,
ulaştırılacak yardımlara katılım için Başbakanlık ya
yuvası,
da Başbakanlığın belirlediği kurum veya kuruluşlar
yetiştirme
yurdu, bunlarla ilgili derleme ve
444
huzurevi,
bakım
rehabilitasyon
merkezi
ve araştırmaların yayınlanması, yurt
aracılığıyla makbuz karşılığında yapılan nakdî ve
ile içinde ve yurt dışında dağıtımı ve
aynî bağışların tamamı.
mülki idare amirlerinin izni tanıtımının sağlanmasına,
ı) Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı
ve denetimine tabi olarak 3) Yazma ve nadir eserlerin
faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye
yaptırılacak ibadethaneler ve korunması ve elektronik ortama
Bakanlığınca
Diyanet
çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve
İşleri
denetiminde
Başkanlığı aktarılması ile bu eserlerin Kültür
yaygın
eğitimi
verilen
inşası
dolayısıyla
din ve Turizm Bakanlığı
tesislerin koleksiyonuna kazandırılmasına,
yapılan 4) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı
belirlenen
usul
ve
esaslar
yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı (19
uncu maddenin birinci fıkrasının (h) bendine göre
indirilen tutarlar hariç).
harcamalar veya bu tesislerin Kültür ve Tabiat Varlıklarını
i) 21/5/1986 tarihli ve 3289 sayılı Spor Genel
inşası için bu kuruluşlara Koruma Kanunu kapsamındaki
Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında
yapılan her türlü bağış ve taşınmaz kültür varlıklarının
Kanun ile 5/5/2009 tarihli ve 5894 sayılı Türkiye
yardımlar
Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında
ile
mevcut bakımı, onarımı, yaşatılması,
tesislerin faaliyetlerini devam rölöve, restorasyon, restitüsyon
Kanun
ettirebilmeleri için yapılan projeleri yapılması ve nakil
harcamalarının; amatör spor dalları için %100’ü,
her türlü nakdî ve aynî bağış işlerine,
profesyonel spor dalları için %50’si.
ve yardımların tamamı.(1)
kapsamında
yapılan
sponsorluk
5) Kurtarma kazıları, bilimsel kazı j) Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel
6. Fakirlere yardım amacıyla çalışmaları ve yüzey
idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan
gıda bankacılığı faaliyetinde araştırmalarına,
dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti
bulunan dernek ve vakıflara 6) Yurt dışındaki taşınmaz Türk
tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma faaliyetinde
Maliye
bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya
Bakanlığınca kültür varlıklarının yerinde
belirlenen usul ve esaslar korunması veya ülkemize ait
da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya
445
çerçevesinde bağışlanan gıda, kültür varlıklarının Türkiye’ye
desteklenmesi uygun görülen ve konu ve amaçları
temizlik, giyecek ve yakacak getirilmesi çalışmalarına,
aşağıda
maliyet 7) Kültür envanterinin
maddelerinin
bedelinin tamamı.(2)
belirtilen
faaliyetlere
ilişkin
olarak,
mükellefler tarafından yapılan harcamalar ya da bu
faaliyetleri
desteklemek
amacıyla
makbuz
7. Genel ve özel bütçeli kamu 8) Kültür ve Tabiat Varlıklarını
karşılığında gerçekleştirilen bağış ve yardımların
idareleri, il özel idareleri, Koruma Kanunu kapsamındaki
%100’ü;
belediyeler,
1) Kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin ticari
köyler,
kamu taşınır kültür varlıkları ile güzel
yararına çalışan dernekler, sanatlar, çağdaş ve geleneksel el
Bakanlar
Kurulunca
vergi sanatları alanlarındaki ürün ve
olmayan
yerel,
ulusal
veya
uluslararası
organizasyonlar,
muafiyeti tanınan vakıflar ve eserlerin Kültür ve Turizm
2) Ülkemizin kültür, sanat, tarih, mimari veya
bilimsel
edebiyat alanlarındaki uygarlık birikimini ve somut
araştırma Bakanlığı koleksiyonuna
faaliyetinde bulunan kurum kazandırılması ve güvenliklerinin
olmayan kültürel mirasını konu edinen veya
ve
tarafından sağlanmasına,
ülkemizin tanıtımını amaçlayan her türlü görsel,
yapılan ya da Kültür ve 9) Somut olmayan kültürel miras,
işitsel veya basılı materyallerin hazırlanmasına,
Turizm
yurtiçinde ve yurtdışında dağıtımına, aynı konu ve
kuruluşlar
Bakanlığınca güzel sanatlar, sinema, çağdaş ve
veya geleneksel el sanatları
desteklenen
uygun alanlarındaki üretim ve faaliyetler
desteklenmesi
görülen;
a)
Kültür
faaliyetlerine
olmayan
uluslararası
ile bu alanlarda araştırma, eğitim
ve
ilişkin
ulusal
amaçlarla
araştırmaların
gerçekleştirilecek
yapılmasına,
derleme
yayınlanmasına
ve
ve
tanıtımına yönelik çalışmalar,
sanat veya uygulama merkezleri, atölye, 3)Yazma ve nadir eserlerin Kültür ve Turizm
ticari stüdyo ve film platosu kurulması,
Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılması, korunması
veya bakım ve onarımı, her türlü araç
veya elektronik ya da dijital ortama aktarılması
ve teçhizatının tedariki ile film
çalışmaları,
446
organizasyonların
yapımına,
4) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat
gerçekleştirilmesine,
10) Kütüphane, müze, sanat
Varlıklarını
b)
Ülkemizin
uygarlık galerisi ve kültür merkezi ile
Koruma
Kanunu
kapsamındaki
taşınmaz kültür varlıklarının yaşatılmasına, bakım,
birikiminin kültürü, sanatı, sinema, tiyatro, opera, bale ve
onarım ve nakillerine yönelik çalışmalar ile bu
tarihi, edebiyatı, mimarisi ve konser gibi kültür ve sanat
varlıklarla ilgili rölöve, restorasyon, restitüsyon
somut
projeleri ve nakil işleri,
olmayan
kültürel faaliyetlerinin sergilendiği
mirası ile ilgili veya ülke tesislerin yapımı, onarımı veya
5) Kurtarma kazıları, bilimsel kazı çalışmaları ve
tanıtımına
yüzey araştırmaları,
yönelik
kitap, modernizasyon çalışmalarına,
katalog, broşür, film, kaset, ilişkin harcamalar ile makbuz
6) Yurtdışındaki taşınmaz Türk kültür varlıklarının
CD ve DVD gibi manyetik, karşılığı yapılan bağış ve
yerinde korunması veya ülkemize ait kültür
elektronik
varlıklarının Türkiye’ye getirtilmesi çalışmaları,
ve
bilişim yardımların % 100’ü. Bakanlar
teknolojisi yoluyla üretilenler Kurulu, bölgeler ve faaliyet türleri
7) Kültür envanterinin oluşturulması çalışmaları,
de dahil olmak üzere görsel, itibarıyla bu oranı, yarısına kadar
8) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
işitsel
kapsamındaki taşınır kültür varlıkları ile çağdaş
veya
materyallerin
basılı indirmeye veya kanunî seviyesine
hazırlanması, kadar getirmeye yetkilidir.
veya geleneksel el sanatları ya da güzel sanatlar
bunlarla ilgili derleme ve e) Bakanlar Kurulunca yardım
alanlarındaki ürün ve eserlerin Kültür ve Turizm
araştırmaların yayınlanması, kararı alınan doğal afetler
Bakanlığı
yurt içinde ve yurt dışında dolayısıyla Başbakanlık aracılığı
güvenliklerinin sağlanmasına yönelik çalışmalar,
dağıtımı
9) Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar,
ve
tanıtımının ile makbuz karşılığı yapılan aynî
koleksiyonuna
ve nakdî bağışların tamamı.
sinema,
c) Yazma ve nadir eserlerin
f) (Ek: 16/6/2009-5904/5 md.)
alanlarındaki üretim ve etkinlikler ile bu alanlarda
ve
elektronik İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye
ve
geleneksel
el
ve
sağlanmasına,
korunması
çağdaş
kazandırılmasına
sanatları
araştırma, eğitim veya uygulama merkezleri, atölye,
447
ortama aktarılması ile bu Kızılay Derneğine ve Türkiye
stüdyo ve film platosu kurulması, bakım ve
eserlerin Kültür ve Turizm Yeşilay Cemiyetine makbuz
onarımı, her türlü araç ve teçhizatın tedariki ile film
Bakanlığı
yapımı,
koleksiyonuna karşılığı yapılan nakdi bağış veya
kazandırılmasına,
yardımların tamamı.(1)
10) Kütüphane, müze, sanat galerisi ve kültür
d) 2863 sayılı Kültür ve g) (Ek: 31/5/2012-6322/36 md.)
merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser
Tabiat Varlıklarını Koruma 213 sayılı Vergi Usul Kanununun
gibi kültürel ve sanatsal etkinliklerin sergilendiği
Kanunu
tesislerin yapım, onarım veya modernizasyon
kapsamındaki 325/A maddesine göre girişim
taşınmaz kültür varlıklarının sermayesi fonu olarak ayrılan
çalışmaları.
bakımı, onarımı, yaşatılması, tutarların beyan edilen gelirin
(2)
rölöve,
harcamalarının
restorasyon, %10’unu aşmayan kısmı.
restitüsyon
projeleri ğ) (Ek: 31/5/2012-6322/36 md.)
yapılması ve nakil işlerine,
Türkiye’de yerleşmiş olmayan
Bağış
ve
yardımlar
nakden
ile
yapılmaması
sponsorluk
halinde,
bağışlanan veya yardım ve sponsorluğun konusunu
teşkil eden mal veya hakkın varsa kayıtlı değeri,
e) Kurtarma kazıları, bilimsel kişilerle, işyeri, kanuni ve iş
yoksa Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir
kazı çalışmaları ve yüzey merkezi yurt dışında bulunanlara
Komisyonunca tespit edilecek değeri esas alınır.
araştırmalarına,
(3) Bakanlar Kurulu, bu maddede yazılı oranları
Türkiye’de verilen ve münhasıran
f) Yurt dışındaki taşınmaz yurt dışında yararlanılan
konularına veya amaçlarına göre %100’e kadar
Türk
artırmaya, %0’a kadar indirmeye ve bu sınırlar
kültür
yerinde
varlıklarının mimarlık, mühendislik, tasarım,
korunması
ülkemize
varlıklarının
ait
veya yazılım, tıbbi raporlama,
kültür muhasebe kaydı tutma, çağrı
Türkiye’ye merkezi ve veri saklama hizmeti
getirtilmesi çalışmalarına,
g)
Kültür
dâhilinde yeniden belirlemeye yetkilidir.
(4) Bu maddenin uygulanmasıyla ilgili usul ve
alanlarında faaliyette bulunan
envanterinin hizmet işletmeleri ile ilgili
448
h)
2863
sayılı
bakanlığın izni ve denetimine tabi
Kanun olarak eğitim ve sağlık alanında
kapsamındaki taşınır kültür faaliyet gösteren ve Türkiye’de
varlıkları ile güzel sanatlar, yerleşmiş olmayan kişilere hizmet
çağdaş
ve
geleneksel
el veren işletmelerin münhasıran bu
sanatları alanlarındaki ürün faaliyetlerinden elde ettikleri
ve eserlerin Kültür ve Turizm kazancın %50’si.
Bakanlığı
koleksiyonuna Bu indirimden yararlanılabilmesi
kazandırılması
ve için fatura veya benzeri belgenin
güvenliklerinin
yurt dışındaki müşteri adına
sağlanmasına,
düzenlenmesi şarttır.
i) Somut olmayan kültürel Bu bentte yer alan oranı, hizmet
miras, güzel sanatlar, sinema, alanları itibarıyla sıfıra kadar
çağdaş
ve
geleneksel
el indirmeye veya %100’e kadar
sanatları alanlarındaki üretim artırmaya Bakanlar Kurulu, bu
ve etkinlikler ile bu alanlarda bendin uygulanmasına ve
araştırma,
eğitim
veya denetime ilişkin usul ve esasları
uygulama merkezleri, atölye, belirlemeye ilgili bakanlıkların
stüdyo
ve
film
platosu görüşünü almak suretiyle Maliye
kurulması, bakım ve onarımı, Bakanlığı yetkilidir.
her türlü araç ve teçhizatın (2) Bağış ve yardımların nakden
tedariki ile film yapımına,
yapılmaması halinde, bağışlanan
449
veya yardımın konusunu oluşturan
j) Kütüphane, müze, sanat mal veya hakkın maliyet bedeli
galerisi ve kültür merkezi ile veya kayıtlı değeri, bu değer
sinema, tiyatro, opera, bale mevcut
değilse
Vergi
Usul
ve konser gibi kültürel ve Kanunu hükümlerine göre takdir
etkinliklerin komisyonlarınca tespit edilecek
sanatsal
sergilendiği tesislerin yapımı, değeri esas alınır.
onarımı veya modernizasyon (3) Bu maddenin uygulanmasına
çalışmalarına,
İlişkin harcamalar ile bu Bakanlığı yetkilidir.
amaçla
yapılan her
türlü
bağış ve yardımların % 100’ü
(Bakanlar Kurulu, bölgeler
ve faaliyet türleri itibariyle
bu
oranı
indirmeye
oranına
yarısına
veya
kadar
kadar
kanuni
çıkarmaya
yetkilidir).
8. 3289 sayılı Gençlik ve
Spor Genel Müdürlüğünün
Teşkilat
Hakkında
ve
Görevleri
Kanun
ile
450
17.6.1992 tarihli ve 3813
sayılı
Türkiye
Federasyonu
Futbol
Kuruluş
ve
Görevleri Hakkında Kanun
kapsamında
yapılan
sponsorluk
amatör
harcamalarının;
spor
tamamı,
dalları
için
profesyonel
spor
dalları için % 50’si.
9. Mükelleflerin, işletmeleri
bünyesinde
gerçekleştirdikleri
münhasıran yeni teknoloji ve
bilgi
arayışına
araştırma
harcamaları
ve
yönelik
geliştirme
tutarının
%
100’ü oranında hesaplanacak
“Ar-Ge indirimi. (1)
10. (Ek: 22/12/2005-5436/14
md.)
Bakanlar
Kurulunca
yardım kararı alınan doğal
afetler
dolayısıyla
451
Başbakanlık
makbuz
aracılığıyla
mukabili
yapılan
aynî veya nakdî bağışların
tamamı.
11. (Ek: 16/6/2009-5904/3
md.)
İktisadi
hariç,
işletmeleri
Türkiye
Derneğine
Kızılay
ve
Türkiye
Yeşilay Cemiyetine makbuz
karşılığı yapılan nakdi bağış
ve yardımların tamamı.(2)
12. (Ek: 31/5/2012-6322/9
md.) Vergi Usul Kanununun
325/A
maddesine
göre
girişim sermayesi fonu olarak
ayrılan
tutarların
edilen
gelirin
beyan
%10’unu
aşmayan kısmı.
13. (Ek: 31/5/2012-6322/9
md.) Türkiye'de yerleşmiş
olmayan
kişilerle,
işyeri,
kanuni ve iş merkezi yurt
452
dışında
bulunanlara
Türkiye’de
verilen
münhasıran
yurt
yararlanılan
dışında
mimarlık,
mühendislik,
yazılım,
ve
tasarım,
tıbbi
raporlama,
muhasebe kaydı tutma, çağrı
merkezi ve veri saklama
hizmeti alanlarında faaliyette
bulunan hizmet işletmeleri ile
ilgili
bakanlığın
izni
ve
denetimine tabi olarak eğitim
ve sağlık alanında faaliyet
gösteren
ve
Türkiye’de
yerleşmiş olmayan kişilere
hizmet
veren
işletmelerin
münhasıran
bu
faaliyetlerinden elde ettikleri
kazancın
%50’si.
Bu
indirimden yararlanılabilmesi
için
fatura
belgenin
veya
yurt
benzeri
dışındaki
453
müşteri adına düzenlenmesi
şarttır. Bu bentte yer alan
oranı,
hizmet
alanları
itibarıyla
sıfıra
indirmeye
veya
%100’e
artırmaya
Bakanlar
kadar
Kurulu,
bu
kadar
bendin
uygulamasına ve denetime
ilişkin
usul
ve
belirlemeye
esasları
ilgili
bakanlıkların görüşünü almak
suretiyle Maliye Bakanlığı
yetkilidir.
Araştırma
ve
geliştirme
faaliyetleri
ile
doğrudan
ilişkili olmayan giderlerden
ve tamamen araştırma ve
geliştirme
kullanılmayan
faaliyetlerinde
amortismana
tabi iktisadi kıymetler için
hesaplanan
amortisman
tutarlarından verilen paylar
454
üzerinden
Ar-Ge
indirimi
hesaplanmaz.
Ar-Ge
indiriminden
yararlanılacak
harcamaların
kapsamı
ile
uygulamadan
yararlanılabilmesi
için
gerekli belgeleri ve usulleri
belirlemeye Maliye Bakanlığı
yetkilidir.
Bağış ve yardımın nakden
yapılmaması
bağışlanan
halinde,
veya
yardımın
konusunu teşkil eden mal
veya hakkın varsa mukayyet
değeri, yoksa Vergi Usul
Takdir Komisyonunca tespit
edilecek değeri esas alınır.
MADDE 69- Maddede, gelir
Matrahtan,
unsurlarından
MADDE 11- (1) Kurum
kazancından indirilemeyecek giderler
indirilmiyecek giderler:
kazancının tespitinde aşağıdaki
MADDE 69- (1) Bu Kanuna göre hesaplanan gelir şekilde olursa olsun vergi cezaları ve
90
–
(Değişik: indirimlerin yapılması kabul
unsurlarından
kurum
Kabul edilmeyen indirimler
Madde
gelir
ve
Matrahtan ve gelir
vergisi ile diğer şahsi vergiler, her ne
vergisi ile diğer şahsi vergiler, her türlü para para cezaları ile 6183 sayılı Kanun
455
edilmez:
19/2/1963 - 202/45 md.)
cezaları, vergi cezaları, 21/7/1953 tarihli ve 6183 hükümlerine göre ödenen cezalar, her
Gelir Vergisi ile diğer şahsi ….
sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında türlü zam ve faizler ile 213 sayılı Kanun
vergiler ve her ne şekilde d) Bu Kanuna göre hesaplanan
Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme hükümlerine
olursa olsun vergi cezaları ve kurumlar vergisi ile her türlü para
zamları
para
cezaları,
Amme cezaları, vergi cezaları, 21/7/1953
ve
faizler
ile
Vergi
Usul
Kanunu faizleri,
hükümlerine göre ödenen gecikme faizleri gelir vergisinin
göre
pişmanlık
ödenen
gecikme
zamları
gelir
gelir
matrahından,
Alacaklarının Tahsili Usulü tarihli ve 6183 sayılı Amme
vergisinin matrahından, gelir unsurlarından ve unsurlarından ve kurum kazancından
hakkındaki
kurum kazancından indirilemez.
Kanun Alacaklarının Tahsil Usulü
hükümlerine
göre
indirilemeyeceği düzenlenmektedir.
ödenen Hakkında Kanun hükümlerine
cezalar, gecikme zamları ve göre ödenen cezalar, gecikme
faizler
Vergisinin zamları ve faizler ile Vergi Usul
Gelir
matrahından
ve
gelir Kanunu hükümlerine göre ödenen
unsurlarından indirilmez.
gecikme faizleri.
(Ek: 3/12/1988 - 3505/12 ….
md.) Vergi Usul Kanunu
hükümlerine
gecikme
göre
ödenen
faizleri,
vergi
ve
gelir
matrahından
unsurlarından indirilmez.
Yıllık beyannamenin
Beyan esası
verilmesi:
MADDE 14- (1) Kurumlar
Madde
92
–
(Değişik: vergisi, mükellefin veya vergi
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Beyannamenin Verilmesi ve Vergilendirme
Dönemi
MADDE 70- Maddede, yıllık
beyannamenin, gerçek kişiler tarafından
456
sorumlusunun beyanı üzerine tarh
19/2/1963 - 202/46 md.)
(Değişik
Yıllık beyannamenin verilmesi
takvim yılını izleyen yılın Şubat ayının
MADDE 70- (1) Yıllık beyanname, gerçek kişiler başından yirminci günü akşamına kadar;
birinci olunur. Beyanname, ilgili
fıkra:9/4/2003-4842/11 md.) bulunduğu hesap döneminin
tarafından takvim yılını izleyen yılın Şubat ayının kurumlar
Bir
başından yirminci günü akşamına kadar; kurumlar döneminin kapandığı ayı izleyen üçüncü
takvim
beyanname
Mart
yılına
izleyen
ayının
ait sonuçlarını içerir.
yılın (2) Her mükellef vergiye tâbi
tarafından
ise
hesap
tarafından ise hesap döneminin kapandığı ayı ayın başından yirminci günü akşamına
başından kazancının tamamı için bir
izleyen üçüncü ayın başından yirminci günü kadar
verilmesi
hususu
yirmibeşinci günü akşamına beyanname verir. Ancak, tüzel
akşamına kadar tarha yetkili vergi dairesine verilir düzenlenmektedir.
kadar, gelirin sadece basit kişiliği bulunmayan iktisadî kamu
veya taahhütlü olarak posta ile gönderilir.
usulde tespit edilen ticarî kuruluşları ile dernek ve vakıflara
(2) Takvim yılı içinde Türkiye’yi terk edenlerin terk edenlerin beyannameleri terkten
kazançlardan ibaret olması ait iktisadî işletmelerden her biri
beyannameleri terke tekaddüm eden onbeş gün önceki onbeş gün içinde; ölüm halinde
halinde izleyen yılın Şubat için, bunların bağlı olduğu kamu
içinde; ölüm halinde ise ölüm tarihinden itibaren ise ölüm tarihinden itibaren dört ay
ayının başından yirmibeşinci tüzel kişileri ile dernek ve vakıflar
dört ay içinde verilir.
Takvim yılı içinde Türkiye’yi
içinde verileceği belirtilmektedir.
günü akşamına kadar, tam tarafından ayrı beyanname verilir.
mükellefiyette vergiyi tarha
(3) Kurumlar vergisi
yetkili vergi dairesine, dar beyannamesi, hesap döneminin
mükellefiyette
Türkiye'de kapandığı ayı izleyen dördüncü
vergi
muhatabı
mevcutsa ayın birinci gününden
onun
Türkiye'de
oturduğu yirmibeşinci günü akşamına kadar
yerin,
muhatabı
Türkiye'de
yoksa
vergi mükellefin bağlı olduğu vergi
işyerinin, dairesine verilir.
işyeri birden fazla ise bu (4)
işyerlerinden
Mükelleflerin
herhangi ajansları,
alım-satım
şubeleri,
büro
ve
457
birisinin bulunduğu yer vergi mağazaları, imalâthaneleri veya
dairesine
verilir
veya kendilerine bağlı diğer iş yerleri
taahhütlü olarak posta ile için,
bunların
bağımsız
gönderilir.(1)
muhasebeleri
Takvim yılı içinde memleketi
sermayeleri
terk edenlerin beyannameleri
beyanname verilmez.
memleketi terke takaddüm
(5)
eden 15 gün, ölüm halinde,
vergi
ölüm tarihinden itibaren 4 ay
taşınmaz kira gelirlerinden ibaret
içinde verilir.
olması halinde, bu gelirler için
ve
ayrılmış
olsa
dahi
Kooperatiflerin
kesintisine
ayrı
gelirlerinin
tâbi
tutulan
beyanname verilmez.
(6) Mükellefin bağlı olduğu vergi
dairesi, kurumun kanunî veya iş
merkezinin bulunduğu yerin vergi
dairesidir.
(7)
Maliye
Bakanlığı,
mükelleflerin bağlı oldukları vergi
dairelerini,
merkezlerine
kanunî
veya
iş
bakmaksızın
(8) Beyannamelerin şekil, içerik
ve ekleri Maliye Bakanlığınca
458
belirlenir. Mükellefler beyanlarını
bu beyanname ile yapmak veya bu
beyannamelerde yazılı bilgilere
uygun
olarak
bildirmek
zorundadır.
Vergilendirme dönemi
MADDE 71- Maddede, vergilendirme
MADDE 71- (1) Gelir vergisinde vergilendirme döneminin, gerçek kişiler için geçmiş
dönemi, gerçek kişiler için geçmiş takvim yılı, takvim yılı; kurumlar için hesap dönemi
kurumlar için hesap dönemidir. Ancak, kendilerine ve kendilerine özel hesap dönemi tayin
özel hesap dönemi tayin edilenlerin vergilendirme edilenler için ise özel hesap dönemi
dönemi, özel hesap dönemleridir. Şu kadar ki;
a) Gerçek kişilerin mükellefiyetinin takvim yılı Diğer
yandan,
içinde kalkması halinde, vergilendirme dönemi, mükellefiyetinin
takvim yılı başından mükellefiyetin kalktığı tarihe kalkması
kadar geçen süreyi kapsar,
dönemi,
gerçek
takvim
halinde,
takvim
kişilerin
yılı
içinde
vergilendirme
yılı
başından
b) Diğer ücretlerde vergilendirme dönemi, hizmetin mükellefiyetin kalktığı tarihine kadar
ifa olunduğu takvim yılıdır.
geçen süre, diğer ücretlerde ise hizmetin
(2) Kesinti yoluyla ödenen vergilerde, istihkak ifa edildiği takvim yılıdır.
sahipleri ayrıca yıllık veya özel beyanname Kesinti
yoluyla
ödenen
vergilerde,
vermeye mecbur değillerse, vergi kesintisinin ilgili istihkak sahipleri ayrıca yıllık veya özel
bulunduğu dönemler vergilendirme dönemi sayılır beyanname vermeye mecbur değillerse,
ve kesilen veya kesilmesi gereken vergiler yıllık vergi
kesintisinin
ilgili
bulunduğu
459
verginin yerine geçer.
dönemler vergilendirme dönemi kabul
(3) Özel beyanname ile bildirilen gelir ve edilmektedir.
kazançların
vergilendirme Özel beyanname ile bildirilen gelir ve
dönemi yerine kazanç ve iratların elde edilme tarihi kazançların vergilendirilmesinde,
esas alınır.
vergilendirme dönemi yerine kazanç ve
iratların elde edilme tarihinin esas
alınacağı belirtilmektedir.
Muhtasar beyanname:
Vergi kesintisi (2)
Muhtasar beyannamenin verilmesi
a) Verilme zamanı:
MADDE 15- (1) Kamu idare ve
MADDE 72- (1) 61 inci madde kapsamında vergi MADDE 72- Maddede, 61 inci madde
Madde
98
–
(Değişik: kuruluşları, iktisadî kamu
31/12/1981 - 2772/12 md.)
kuruluşları, sair kurumlar, ticaret
kesintisi yapmaya mecbur olanlar, bir ay içinde kapsamında kesinti yapmak zorunda
yaptıkları ödemeler veya tahakkuk ettirdikleri olanların, bir ay içinde yaptıkları
94 üncü madde gereğince şirketleri, iş ortaklıkları,
tutarlar ile bunlardan kestikleri vergileri ertesi ayın ödemeler veya tahakkuk ettirdikleri
vergi
yapmaya dernekler, vakıflar, dernek ve
yirmiüçüncü günü akşamına kadar, ödeme veya tutarlar ile bunlardan kestikleri vergileri
mecbur olanlar bir ay içinde vakıfların iktisadî işletmeleri,
tahakkukun yapıldığı yer itibarıyla bağlı oldukları ertesi ayın yirmiüçüncü günü akşamına
yaptıkları
vergi dairesine; 62 nci madde kapsamında vergi kadar ödeme veya tahakkukun yapıldığı
tevkifatı
ödemeler
veya kooperatifler, yatırım fonu
tahakkuk ettirdikleri karlar ve yönetenler, gerçek gelirlerini
kesintisi yapanlar, kestikleri vergileri üçer aylık yer itibarıyla bağlı oldukları vergi
iratlar ile bunlardan tevkif beyan etmeye mecbur olan ticaret
vergilendirme dönemini izleyen ayın yirmiüçüncü dairesine; 62 nci madde kapsamında
ettikleri vergileri ertesi ayın ve serbest meslek erbabı, ziraî
günü akşamına kadar ayrı bir beyannameyle bağlı vergi kesintisi yapanların, kestikleri
yirmiüçüncü günü akşamına kazançlarını bilânço veya ziraî
oldukları vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar. vergileri üçer aylık vergilendirme
kadar,
Yıl
ödeme
veya işletme hesabı esasına göre tespit
sonlarında
tahakkuk
ettirilen
mevduat dönemini izleyen ayın yirmiüçüncü
tahakkukun yapıldığı yerin eden çiftçiler; kurumlara avanslar
faizlerinden kesilecek vergilerin bildirilmesi için bu günü akşamına kadar ayrı bir
bağlı olduğu vergi dairesine da dahil olmak üzere nakden veya
süre bir ay uzatılır.
beyannameyle bağlı oldukları vergi
460
bildirmeye mecburdurlar. Yıl hesaben yaptıkları aşağıdaki
(2) Aynı belediye hudutları içinde muhtelif yerlerde dairesine bildirmeleri yönünde
sonlarında tahakkuk ettirilen ödemeler üzerinden istihkak
yapılan ödeme ve tahakkuklar ile bunlara ait düzenleme yapılmaktadır. Çalıştırdıkları
mevduat
vergilerin bir merkezden bildirilmesi mümkündür. hizmet erbabı sayısı on ve daha az
faizlerinden sahiplerinin kurumlar vergisine
vergilerin mahsuben % 15 oranında kesinti
kesilecek
bildirilmesi için bu süre bir yapmak zorundadırlar:
ay uzatılır.
Aynı
bağlı
beyannamelerini
hudutları …
muhtelif
yapılan
yere
(1)
belediye
içinde
Maliye Bakanlığı ödeme veya tahakkukun yapıldığı olanlara muhtasar beyannamelerini her
tek
mükelleflerin ay yerine Ocak, Nisan, Temmuz ve
merkezden
verdirmeye Ekim aylarının yirmiüçüncü günü
akşamına kadar verebilmeleri imkanı
yetkilidir.
(3) Zirai ürün bedelleri üzerinden kesinti yapanlar getirilmektedir. Ancak zirai ürün
yerlerde
ödeme
kalmaksızın
ve (5) Bu madde gereğince vergi hariç olmak üzere, çalıştırdıkları hizmet erbabı bedelleri üzerinden kesinti yapanlar bu
tahakkuklar ile bunlara ait kesintisi yapmak zorunda olanlar, sayısı on ve daha az olanlar yapacakları kesintiye imkandan yararlanamayacak olup
vergilerin
bir
merkezden bu
bildirilmesi caizdir.
(Değişik:
3/12/1988
vergileri
ödeme
veya ilişkin beyannamelerini, bağlı bulundukları vergi beyannamelerini aylık olarak
tahakkukun yapıldığı yer itibarıyla dairesine önceden bildirmek şartıyla her ay yerine vereceklerdir.
- bağlı oldukları vergi dairesine, Ocak,
Nisan,
Temmuz
ve
Ekim
aylarının Madde ile Bakanlar Kuruluna,
3505/14 md.) Zirai ürün vergilendirme dönemini izleyen yirmiüçüncü günü akşamına kadar verebilirler.
bedelleri üzerinden tevkifat ayın
yirminci
yaptıkları kesintiler için genel bütçeye
günü akşamına (4) Genel bütçeye dâhil kurum ve kuruluşlara, dâhil kurum ve kuruluşlara muhtasar
yapanlar hariç olmak üzere, kadar muhtasar beyanname ile yaptıkları vergi kesintileri için muhtasar beyanname beyanname verdirme konusunda yetki
çalıştırdıkları hizmet erbabı bildirmeye mecburdurlar. Gelir verdirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
sayısı 10 ve daha az olanlar, Vergisi
94
üncü
maddeye
Kanununda
verilmiştir.
belirlenen (5) Vergi kesintisine konu kazanç ve iratlar için ayrı Maddede ayrıca, vergi kesintisine konu
göre usûl ve esaslar, bu maddeye göre ayrı beyanname verme mecburiyeti getirmeye, kazanç ve iratlar için ayrı ayrı
yapacakları tevkifatla ilgili verilecek muhtasar beyannameler verilmesi gereken beyannameler için gelir unsurları beyanname verme mecburiyeti getirme,
muhtasar
bağlı
beyannamelerini, hakkında da uygulanır. Şu kadar itibarıyla ay içerisinde farklı bir gün belirlemeye ve verilmesi gereken beyannameler için
bulundukları
vergi ki, bu maddenin üçüncü fıkrası üçer aylık dönemler itibarıyla verilen muhtasar gelir unsurları itibarıyla ay içerisinde
461
dairesine önceden bildirmek uyarınca yapılan kesinti, kurumlar beyannamelerin dönemini aylık, aylık dönemler farklı bir gün belirleme ve üçer aylık
şartıyla her ay yerine Ocak, vergisi beyannamesinin verildiği itibarıyla
verilenleri
ise
üçer
aylık
olarak dönemler itibarıyla verilen muhtasar
Nisan, Temmuz ve Ekim döneme ait muhtasar beyanname belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
beyannamelerin dönemini aylık, aylık
aylarının yirmiüçüncü günü ile beyan edilir.
dönemler itibarıyla verilenleri ise üçer
akşamına kadar verebilirler.
aylık olarak belirleme hususlarında
(1)
Maliye Bakanlığına yetki verilmektedir.
Beyannamenin verilme yeri
MADDE 27- (1) Özel beyan
Özel beyannamenin verilmesi
MADDE
73-
(1)
Dar
mükellefiyete
tabi MADDE 73- Maddenin birinci
zamanı tayin olunan gelirlerle
mükelleflerden yıllık beyanname vermeye mecbur fıkrasında, dar mükelleflerden yıllık
ilgili kurumlar vergisi
olmayanlar;
beyannamesi;
a) Taşınmazların elden çıkarılmasından doğan diğer olmayanların hangi hallerde ve hangi
a) Taşınmazların elden
kazanç ve iratlarını, taşınmazın bulunduğu,
çıkarılmasından doğan diğer
b)
kazanç ve iratlarda taşınmazın
çıkarılmasından doğan diğer kazanç ve iratlarını, İkinci fıkrada, yıllık beyanname
bulunduğu,
mal ve hakların Türkiye’de elden çıkarıldığı,
b) Taşınırların ve hakların elden
c) Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyetinin mükelleflerin fıkrada sayılan gelirler
çıkarılmasından doğan diğer
durdurulması veya terk edilmesi karşılığında elde için Kanunda aksine hüküm olmadıkça
kazanç ve iratlarda mal ve
ettikleri diğer kazanç ve iratlarını işletmenin özel beyanname vermeyecekleri,
hakların Türkiye'de elden
bulunduğu,
çıkarıldığı,
ç) Arızi olarak ticari işlemlerin yapılmasından veya dâhil etmeyecekleri belirtilmektedir.
c) Ticarî veya ziraî bir işletmenin
bu nitelikteki işlemlere tavassuttan elde edilen diğer Üçüncü fıkrada, tamamı kesinti yoluyla
Menkul
beyanname vermeye mecbur
malların
ve
hakların
vergi dairesine özel beyanname
elden verecekleri düzenlenmektedir.
vermeye mecbur olmayan dar
verecekleri beyannamelere bu gelirleri
462
faaliyetinin durdurulması veya
kazanç ve iratlar ile arızi olarak yapılan serbest vergilendirilmiş telif, imtiyaz, patent,
terk edilmesi karşılığında elde
meslek faaliyetleri dolayısıyla elde edilen diğer işletme, ticaret unvanı, marka ve
edilen diğer kazanç ve iratlarda
kazanç ve iratlarını faaliyetin yapıldığı,
işletmenin bulunduğu,
d) 60 ıncı maddede yazılı işlerin arızi olarak ve temlikinden elde edilen kazançlar
ç) Arızî olarak ticarî işlemlerin
yapılmasından elde edilen diğer kazanç ve iratlarını, dışındaki kazanç ve iratların özel
yapılmasından veya bu nitelikteki
faaliyetin yapıldığı veya yolcu veya yükün taşıta beyanname ile beyan edilmesinin
işlemlere aracılıktan elde edilen
alındığı,
kazançlar ile arızî olarak yapılan
e) Gerçek usulde vergiye tabi olan mükelleflerin
serbest meslek faaliyetleri
terk ettikleri işleriyle ilgili olarak sonradan elde
dolayısıyla elde edilen
ettikleri diğer kazanç ve iratlar (zarar yazılan
kazançlarda faaliyetin yapıldığı,
değersiz
d) Arızî olarak Türkiye ile
alacakların tahsili dâhil) ile ticari, zirai veya
yabancı ülkeler arasında yapılan
mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi veya ihale,
taşımacılık faaliyetlerinden elde
artırma
edilen kazançlarda yolcu veya
karşılığında elde edilen diğer kazanç ve iratlarını,
yükün taşıta alındığı,
bu diğer kazanç ve iratlara ilişkin ödemenin
e) Zarar yazılan değersiz
Türkiye’de yapıldığı,
alacaklarla karşılık ayrılan şüpheli
f) Kesinti suretiyle vergilendirilmemiş menkul
alacakların tahsili dahil olmak
sermaye iratları ve diğer her türlü kazanç ve irada
üzere terk edilen işlerle ilgili
ilişkin ödemenin Türkiye’de yapıldığı,
olarak sonradan elde edilen diğer
g) Diğer hallerde Maliye Bakanlığınca belirlenen,
kazanç ve iratlar ile ticarî, ziraî
yerin vergi dairesine özel beyanname ile beyan
benzeri gayrimaddi hakların satışı, devir
ihtiyari olduğu belirtilmektedir.
alacaklarla,
ve
karşılık
eksiltmelere
ayrılan
iştirak
şüpheli
edilmemesi
463
ederler.
girişilmemesi veya ihale, artırma
(2) Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, dar
ve eksiltmelere iştirak edilmemesi
mükellefiyette aşağıda sayılan gelirler için özel
karşılığında elde edilen diğer
beyanname verilmez veya verilen beyannamelere
kazanç ve iratlarda ödemenin
bu gelirler dâhil edilmez:
Türkiye'de yapıldığı,
a) Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan
f) Diğer hallerde Maliye
kısmı.
Bakanlığınca belirlenen,
b) 61 inci maddenin ikinci fıkrasının (m) (n), (o),
yerin vergi dairesine verilir
(ö) bentleri ile 62 nci madde kapsamında vergi
kesintisine tabi tutulan kazançlar ile bu kurumların
tam mükellef kurumlara ait olup, Borsa İstanbul
Anonim Şirketinde işlem gören ve bir yıldan fazla
süreyle
elde
tutulan
pay
senetlerinin
elden
çıkarılmasından elde edilen kazançlar.
c) Vergi kesintisine tabi tutulsun tutulmasın Hazine,
Kamu
Finansmanı
ve
Borç
Yönetiminin
varlık kiralama şirketleri ve tam mükellef kurumlar
tarafından
yurtdışında
ihraç
edilen
menkul
kıymetlerden sağlanan kazanç ve iratlar.
(3) Dar mükelleflerin tamamı kesinti yoluyla
vergilendirilmiş telif, imtiyaz, patent, işletme,
464
ticaret unvanı, marka ve benzeri gayrimaddi
hakların satışı, devir ve temliki karşılığında elde
ettikleri
gelirler
için
beyanname
verilmesi
ihtiyaridir.
Özel beyan zamanı tayin olunan
Özel
beyannamenin
verilme
zamanı
ve
gelirler
vergilendirme dönemi
MADDE
MADDE 26- (1) Dar
MADDE 74- (1) Özel beyanname ile beyan
beyannamenin,
mükellefiyete tâbi olan yabancı
edilecek kazanç ve iratlardan serbest meslek
kurumların vergiye tâbi
faaliyetlerine ilişkin olanların beyannamelerinin, bu
kazancının Gelir Vergisi
faaliyetlerin sona erdiği, bu kazanç dışındaki diğer
Kanununda yazılı diğer kazanç ve
kazanç ve iratlarla ilgili beyannamelerin ise bu
iratlardan (telif, imtiyaz, ihtira,
kazanç ve iratların elde edildiği tarihten itibaren
işletme, ticaret unvanı, marka ve
onbeş gün içinde ilgili vergi dairesine verilmesi
benzeri gayrimaddî hakların satışı, zorunludur.
devir ve temliki karşılığında
(2) Dar mükellefiyete tabi olan yabancı kurumların
alınan bedeller hariç) ibaret
vergiye tabi kazancının diğer kazanç ve iratlardan
bulunması halinde, yabancı kurum (telif, imtiyaz, ihtira, işletme, ticaret unvanı, marka
Maddede,
74-
serbest
özel
meslek
kazançlarında faaliyetin sona erdiği,
diğer gelir unsurlarında ise gelirin elde
edildiği tarihten itibaren onbeş gün
içinde verileceği düzenlenmektedir.
Dar mükellefiyete tabi olan yabancı
kurumların vergiye tabi kazancının
diğer
kazanç
ve
iratlardan
ibaret
bulunması halinde, yabancı kurum veya
Türkiye’de
adına
hareket
eden
kimselerin, bu kazançları elde edilme
tarihinden itibaren onbeş gün içinde 75
veya Türkiye'de adına hareket
ve benzeri gayrimaddî hakların satışı, devir ve
eden kimse, bu kazançları elde
temliki karşılığında alınan bedeller hariç) ibaret
inci maddede belirtilen vergi dairesine
edilme tarihinden itibaren onbeş
bulunması halinde, yabancı kurum veya Türkiye’de
beyanname
gün içinde Kanunun 27 nci
adına hareket eden kimse, bu kazançları elde edilme
maddesinde belirtilen vergi
tarihinden itibaren onbeş gün içinde 75 inci
ile
bildirmek
zorunda
oldukları belirtilmektedir.
465
dairesine beyanname ile bildirmek maddede belirtilen vergi dairesine beyanname ile
zorundadır.
bildirmek zorundadır. 47 nci maddenin beşinci ve
(2) Diğer kazanç ve iratlara
altıncı fıkra hükümleri hariç olmak üzere, bu
ilişkin olarak Türkiye'ye bizzat
Kanunda yer alan vergilendirmeme hususundaki
getirilen nakdî veya aynî sermaye
istisna, kayıt, şart ve sürelere ait sınırlamalar
karşılığında elde edilen menkul
dikkate alınmaz.
kıymetler ile iştirak hisselerinin
elden çıkarılması sırasında oluşan
kur farkı kazancına dair hükümler
hariç olmak üzere, Gelir Vergisi
Kanununda yer alan
vergilendirmeme hususundaki
istisna, kayıt, şart ve sürelere ait
sınırlamalar dikkate alınmaz.
…..
GEÇİCİ MADDE 1- (1) Bu
Kanun uyarınca vergi kesintisine
tâbi tutulmuş kazanç ve iratlar
üzerinden, Gelir Vergisi
Kanununun 94 üncü maddesi
uyarınca ayrıca kesinti yapılmaz.
466
(2) Gelir Vergisi Kanununun
geçici 67 nci maddesi uyarınca
vergi kesintisine tâbi tutulmuş
kazanç ve iratlar üzerinden, bu
Kanun uyarınca ayrıca kesinti
yapılmaz. Anılan maddeye göre
yapılan vergi kesintileri 34 üncü
madde hükümleri çerçevesinde
kurumlar vergisinden mahsup
edilebilir. Şu kadar ki; söz konusu
maddenin (2) ve (3) numaralı
fıkraları kapsamında kesinti
suretiyle ödenen verginin,
işlemden doğan kazancın tâbi
olduğu vergi kesintisi oranıyla
çarpımı sonucu bulunacak tutarı
aşan kısmı, yıllık beyannamede
hesaplanan vergiden mahsup
edilmez.
(3) Dar mükellef kurumların
Türkiye'deki iş yerlerine
atfedilmeyen veya daimî
467
temsilcilerinin aracılığı
olmaksızın elde edilen ve Gelir
Vergisi Kanununun geçici 67 nci
maddesi kapsamında kesinti
yapılmış kazançları ile bu
kurumların tam mükellef
kurumlara ait olup İstanbul
Menkul Kıymetler Borsasında
işlem gören ve bir yıldan fazla
süreyle elde tutulan hisse
senetlerinin elden çıkarılmasından
sağlanan ve geçici 67 nci
maddenin (1) numaralı fıkrasının
altıncı paragrafı kapsamında vergi
kesintisine tâbi tutulmayan
kazançları ve bu kurumların daimî
temsilcileri aracılığıyla elde
ettikleri tamamı geçici 67 nci
madde kapsamında vergi
kesintisine tâbi tutulmuş
kazançları için yıllık veya özel
beyanname verilmez.
468
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Tarh Muamelesi
gerçek
Tarh İşlemleri
Tarh yeri:
Madde
MADDE 75- Maddede, gelir vergisinin
–
106
Gelir Tarhiyatın
Vergisi,mükellefin
muhatabı,
tarh Verginin tarhı, tarh yeri ve tarhiyatın muhatabı
bulunduğu MADDE
28-
mahal vergi dairesince tarh mükellefiyete
edilir. Şu kadar ki;
tâbi
kurumların
Dar vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur.
(1)
yabancı
vergisi,
daireleri
bulunan
bölgesinde temsilcileri;
mükelleflerin temsilcileri
Bakanlığınca
vergi
(2) Bu Kanunda aksine düzenleme olmadıkça gelir Maliye Bakanlığınca uygun görüldüğü
veya dairesince tarh edilir. Şu kadar ki;
değil
daireleri
mükelleflerin
bölgesinde
vergilerinin,
bulunan
işyerinin
ise a) İşyeri ve yerleşim yeri ayrı vergi daireleri bulunduğu yerin vergi dairesince tarh
uygun sağlayanlar adına tarh olunur.
görüldüğü
takdirde
mükellefe
de
bildirilmek
ve (2)
kaydiyle
2. Diğer (...)
olarak
(1)
vergi
Bakanlığınca
uygun
görüldüğü
takdirde
ve Diğer
ücretlerle,
gezici
olarak
vergisi, mükellefe de önceden bildirmek kaydıyla işyerinin çalışanların ticari ve serbest meslek
Kurumlar
evvelden beyannamenin
dairesine bulunduğu,
kazançlarının vergileri, bu ücret ve
iş verildiği günde, beyanname posta b) Diğer ücretlerle, gezici olarak çalışanların ticari kazanç sahiplerinin yerleşim yerlerinin
yerinin bulunduğu;
ile gönderilmişse vergiyi tarh ve serbest meslek kazançlarının vergileri, bu ücret bulunduğu yerin vergi dairesince tarh
ücretlerde, edecek
daireye
çalışanların izleyen
üç
ticaret ve serbest meslek beyannamenin
kazançlarının
yer
Maliye kazanç ve iratları yabancı kuruma bölgesinde bulunan mükelleflerin vergileri, Maliye edilmesine imkan tanınmaktadır.
vergileri,
gezici
bulunduğu
bunlar vergisi; gerçek kişinin yerleşim yerinin, kurumun takdirde işyeri ve yerleşim yeri ayrı
müdür
mevcut
yerleşim
dairesince tarh edilmesi belirtilmektedir.
1. İş yeri ve ikametgahı ayrı hesabına Türkiye'deki müdür veya kanuni veya iş merkezinin bulunduğu yerin vergi vergi
vergi
mükelleflerde
yerinin, kurumlarda ise kanuni veya iş
MADDE 75- (1) Gelir vergisi, mükellefin veya merkezinin
zamanı ve tarh yeri
ikametgahının
kişi
vergileri
geldiği
gün
verildiği
tarihi ve
kazanç
sahiplerinin
yerleşim
yerlerinin edilmemişse, faaliyetlerini icra ettikleri
içinde bulunduğu yerin vergi dairesince tarh edilmemişse, yer vergi dairesince tarh edilmesi
veya faaliyetlerini icra ettikleri,
belirtilmektedir.
bu gönderildiği vergi dairesince tarh c) Dar mükellefiyete tabi olanların gelir vergisi, Dar
mükellefiyete
tabi
olanların
ücret ve kazanç sahiplerinin olunur.
beyannamelerini vermeye mecbur oldukları,
vergilerinin ise beyannamelerin verilme
ikametgahtarının bulunduğu
yerin vergi dairesince tarh edilir.
mecburiyeti
bulunan
yer
vergi
469
yerin vergi dairesince tarh
(3) Gelir vergisi, verginin mükellefi olan gerçek dairesince
edilmemişse,
kişiler adına; kurumların ise tüzel kişiliği adına; bağlanmaktadır.
faaliyetlerini
tarh
edileceği
hükme
icra ettikleri;
iktisadi kamu kuruluşları ile derneklere ve vakıflara Gelir vergisi, verginin mükellefi olan
3. Dar mükellefiyete tabi
ait
olanların
olmayanlar için bağlı oldukları kamu tüzel kişileri tüzel kişiliği adına; iktisadi kamu
vergileri,beyannamelerini
ya da dernek veya vakıf adına; fonlarda fonun kuruluşları ile derneklere ve vakıflara
vermeye mecbur oldukları;
kurucusu adına; iş ortaklıklarında ise verginin ait iktisadi işletmelerden tüzel kişiliği
Yerin vergi dairesince tarh
ödenmesinden müteselsilen sorumlu olmak üzere haiz olmayanlar için bağlı oldukları
olunur.
yönetici ortak veya ortaklardan herhangi birisi adına kamu tüzel kişileri ya da dernek veya
Tarhiyatın muhatabı:
tarh olunur. Ancak küçüklerle kısıtlılarda, bunların vakıf adına; fonlarda fonun kurucusu
Madde
107
–
Gelir
iktisadi
işletmelerden
tüzel
kişiliği
haiz gerçek kişiler adına; kurumların ise
nam ve hesabına kanuni temsilcileri tarhiyata adına; iş ortaklıklarında ise verginin
Vergisi,bu vergiye mükellef
muhatap tutulurlar.
olan gerçek kişiler namına
(4) Dar mükellefiyette, mükellefin Türkiye’de olmak
tarh edilir. Şu kadar ki;
daimi temsilcisi mevcutsa mükellef hesabına daimi ortaklardan herhangi birisi adına tarh
1.
temsilci (Türkiye’de birden fazla daimi temsilcinin olunur. Ancak küçüklerle kısıtlılarda,
Küçüklerle
ödenmesinden
üzere
kısıtlılarda,bunların nam ve
mevcudiyeti halinde, mükellefin tayin edeceği, bunların
hesabına kanuni temsilcileri;
tarhiyat tarihine kadar böyle bir tayin yapılmamışsa, temsilcilerinin
2.
(Mülga:
22/7/1998
-
nam
müteselsilen
yönetici
sorumlu
ortak
veya
ve hesabına kanuni
tarhiyata
muhatap
temsilcilerden herhangi birisi), daimi temsilci tutulacağı belirtilmektedir.
4369/82 md.)
mevcut değilse, kazanç ve iratları yabancı kişiye Dar mükellefiyette ise tarhiyatın daimi
3. Verginin tevkif suretiyle
sağlayanlar
alınması
mükellefiyete tabi yabancı kurumların vergisi, değilse, kazanç ve iratları yabancı kişiye
halinde,mükellef
hesabına tevkifat yapmaya
bunlar
tarhiyata
hesabına
muhatap
Türkiye’deki
tutulur.
müdür
Dar temsilci adına, daimi temsilci mevcut
veya sağlayanlar adına tarhiyat yapılması
470
mecbur olanlar;
temsilcileri; müdür veya temsilcileri mevcut değil yönünde düzenleme yapılmaktadır. Dar
4. (Değişik: 27/3/1969 -
ise kazanç ve iratları yabancı kuruma sağlayanlar mükellefiyete tabi yabancı kurumların
1137/5
adına tarh olunur.
md.)
Dar
vergisinin
ise
bunlar
hesabına
mükellefiyette,mükellefin
(5) Verginin kesinti suretiyle alınması halinde, Türkiye’deki müdür veya temsilcileri;
Türkiye'de daimi temsilcisi
mükellef hesabına kesinti yapmaya mecbur olanlar müdür veya temsilcileri mevcut değil
mevcutsa mükellef hesabına
tarhiyata muhatap tutulurlar.
daimi temsilci (Türkiye'de
(6) Gelir vergisi, beyannamenin verildiği vergi sağlayanlar
birden
dairesince
fazla
temsilcinin
daimi
mevcudiyeti
halinde,
mükellefin
edeceği,
tarhiyat
kadar
bir
tarihine
olunur.
Gelir
vergisi
dar mükellefiyette Türkiye’de vergi muhatabı kişi
mevcutsa
onun
Türkiye’de
oturduğu
ve
birden fazla ise bu işyerlerinden herhangi birisinin vergilerde
herhangi
bulunduğu
mevcut
değilse,
olunacağı
yer
vergi
dairesine;
kurumların
sorumluluğunu
yerin, ortadan kaldırmaz.
yapılmamışsa temsilcilerden
daimi
tarh
mükellefiyette vergiyi tarha yetkili vergi dairesine; adına yapılması dar mükellef gerçek
Türkiye’de vergi muhatabı yoksa işyerinin, işyeri Kaynaktan
birisi),
adına
tam belirtilmektedir. Tarhiyatın sayılanlar
tayin
temsilci
böyle
tayin
tarh
ise kazanç ve iratları yabancı kuruma
kesinti
suretiyle
muhatabın,
alınan
mükellef
kurumlarda hesabına vergi kesintisini yapmaya
kurumun kanuni veya iş merkezinin bulunduğu mecbur
olan
kişiler
olduğu
kazanç ve iratları yabancı
yerin; dar mükellefiyette, Türkiye’de işyerinin veya belirtilmektedir.
kişiye sağlıyanlar;
daimi temsilcisinin bulunduğu yerin; Türkiye’de Ayrıca, yıllık gelir vergisi
Tarhiyata muhatap tutulurlar.
işyeri veya daimi temsilcisi olmadığı takdirde beyannamesinin hangi vergi dairesine
yabancı kuruma kazanç sağlayanların bağlı olduğu verileceğine veya taahhütlü posta ile
yerin vergi dairesine verilir veya taahhütlü olarak gönderilebileceğine ilişkin açıklamalara
posta ile gönderilir.
yer verilmektedir.
(7) Maliye Bakanlığı, mükelleflerin bağlı oldukları
471
vergi dairelerini, gelir unsurlarına veya yerleşim
yerlerine göre, kanuni veya iş merkezlerine
bakmaksızın belirlemeye yetkilidir.
Tarh zamanı:
Madde
109
Tarhiyatın muhatabı, tarh
–
(Değişik: zamanı ve tarh yeri
24/12/1980 - 2361/74 md.) MADDE 28- (1) Dar
Tarh zamanı
MADDE
76-
(1)
Gelir
vergisi,
beyanname
verilmesi gereken hallerde, beyannamenin verildiği
(1)
mükellefiyete tâbi yabancı
günde, beyanname posta ile gönderilmişse vergiyi
Gelir Vergisi:
kurumların vergisi, bunlar
tarh edecek daireye geldiği tarihi izleyen üç iş günü
1.
verilmesi hesabına Türkiye'deki müdür veya içinde tarh edilir.
Beyanname
icabeden
hallerde, temsilcileri; müdür veya
(2) Diğer ücretlerde gelir vergisi;
beyannamenin
verildiği temsilcileri mevcut değil ise
a) Hizmetin ifa olunduğu takvim yılının ikinci
günde, beyanname posta ile kazanç ve iratları yabancı kuruma
ayında,
gönderilmişse,vergiyi
b) Takvim yılı içinde işe başlanması halinde,
tarh sağlayanlar adına tarh olunur.
edecek daireye geldiği tarihi (2) Kurumlar vergisi,
başlama tarihinden itibaren bir ay içinde,
takibeden yedi gün içinde;
beyannamenin vergi dairesine
c) (a) ve (b) bentlerinde yazılı diğer ücret
(2) verildiği günde, beyanname posta
sahiplerinden, tarh zamanı süresinin bitiminden
ifa ile gönderilmişse vergiyi tarh
önce Türkiye’yi terk edenlerin vergileri, terke
2.
Diğer
(...)
ücretlerde,hizmetin
olunduğu
takvim
yılının edecek daireye geldiği tarihi
tekaddüm eden onbeş gün içinde,
ikinci ayında, takvim yılı izleyen üç gün içinde
tarh olunur.
içinde işe başlanması halinde, beyannamenin verildiği veya
ç) Diğer ücret sahipleri, tarh zamanlarında bağlı
işe
oldukları vergi dairelerine başvurarak vergilerini
başlama
tarihinden gönderildiği vergi dairesince tarh
itibaren bir ay içinde;
olunur.
MADDE
76Maddede,
gelir
vergisinin
beyanname
verilmesi
gereken
hallerde,
beyannamenin
verildiği günde, beyanname posta ile
gönderilmişse, vergiyi tarh edecek
daireye geldiği tarihi izleyen üç iş günü
içinde tarh edileceği düzenlenmektedir.
Ayrıca, diğer ücret sahiplerinin tarh
zamanı süresinin bitiminden önce
Türkiye’yi terk etmeleri halinde,
bunların vergilerinin hangi sürede tarh
edileceğine ilişkin de belirleme
yapılmaktadır.
Diğer yandan, diğer ücretlilerin tarh
zamanlarında bağlı oldukları vergi
dairelerine başvurarak vergilerini tarh
ettirmeye mecbur oldukları belirtilerek
vergi matrahları ve vergilerinin nasıl
hesaplanacağı belirtilmektedir.
tarh ettirmeye mecburdurlar.
472
3.
(Mülga:
22/7/1998
d) Vergilendirme dönemi içinde işe başlayan veya
-
4369/82 md.)
işi bırakan diğer ücret sahiplerinin vergi matrahı ve
Tarh edilir.
vergileri işe başlanılan ve bırakılan aylar hariç
2 numaralı bentte yazılı diğer
çalışılan süreye isabet eden tutarda hesaplanır.
ücret (...) (3) sahiplerinden
Takvim yılının birinci yarısı içinde işini bırakan
bu bentlerde belirtilen tarh
diğer ücret sahiplerinden, keyfiyeti takvim yılının
zamanlarının
ikinci yarısı girmeden haber verenlerin ikinci taksite
evvel
hitamından
memleketi
edenlerin
terk
isabet eden vergileri terkin olunur.
vergileri,
memleketi terke tekaddüm
eden 15 gün içinde tarh
olunur.
2 numaralı bentte yazılı diğer
ücret (...) (3) sahipleri,tarh
zamanlarında,
karnelerini
vergi
bağlı
oldukları
vergi dairelerine ibraz ederek
vergilerini
tarh
ettirmeye
mecburdurlar.
Madde
103
–
(Değişik: Kurumlar vergisi ve geçici vergi
23/7/2010-6009/3 md.)
oranı
Gelir vergisine tabi gelirler;
MADDE 32- (1) Kurumlar
BEŞİNCİ KISIM
Verginin Oranı ve Ödenmesi
BİRİNCİ BÖLÜM
MADDE 77- Maddede, gelir vergisine
tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas
alınacak tarifeye yer verilmektedir.
Diğer yandan kurum kazançlarına
uygulanacak vergi oranı ise %20 olarak
473
8.800 TL’ye (10.700 TL.) vergisi, kurum kazancı üzerinden
% 20 oranında alınır.
kadar % 15
öngörülmektedir.
Ayrıca, yabancı ulaştırma işlerinde
Verginin Oranı
Verginin oranı
22.000 TL’nin (26.000 TL.) (2) Kurumlar vergisi
MADDE 77- (1) Gerçek kişilerin gelir vergisine
8.800 TL’si (10.700 TL.) mükelleflerince, (dar
tabi gelirleri aşağıdaki oranlarda vergilendirilir.
için 1.320 TL (1.605 TL.), mükellefiyete tâbi kurumlarda
10.700 Türk Lirasına kadar
%15
fazlası % 20
26.000 Türk Lirasının 10.700 Türk
%20
ticarî ve ziraî kazançlarla sınırlı
vergi oranını karşılıklı olmak şartıyla,
ülkeler itibarıyla kara, deniz ve hava
ulaştırma faaliyetleri için ayrı ayrı veya
topluca sıfıra kadar indirme veya bu
maddede yazılı oranın bir katını
50.000 TL’nin (60.000 TL.) olarak) câri vergilendirme
Lirası için 1.605 Türk Lirası, fazlası
22.000 TL’si (26.000 TL.) döneminin kurumlar vergisine
60.000 Türk Lirasının 26.000 Türk %%27
için 3.960 TL (4.665 TL.)
Lirası için 4.665 Türk Lirası (ücret
etme hususunda Bakanlar Kuruluna
gelirlerinde
yetki verilmektedir.
(ücret
mahsup edilmek üzere Gelir
gelirlerinde Vergisi Kanununda belirtilen
76.200 TL'nin (94.000 esaslara göre ve câri dönemin
TL.)
22.000
TL’si kurumlar vergisi oranında geçici
94.000
Türk
Lirasının
26.000 Türk Lirası için 4.665 Türk
Lirası), fazlası
(26.000 TL.) için 3.960 vergi ödenir. Tam mükellef
60.000
TL (4.665 TL.), fazlası kurumlar için geçerli olan esaslar,
60.000 Türk Lirası için 13.845 Türk
dar mükellef kurumlara da aynen
% 27
Türk
Lirasından
fazlasının
Lirası (ücret gelirlerinde 94.000 Türk
50.000 TL’den (60.000 TL.) uygulanır.
Lirasından fazlasının 94.000 Türk Lirası
fazlasının
için 23.025 Türk Lirası), fazlası
50.000
TL'si (3) Bakanlar Kurulu, ikinci
(60.000 TL.) için 11.520 TL fıkrada yazılı geçici vergi oranını
(13.845 TL.)
(ücret
geçmemek üzere yeni bir oran tespit
%35
(2) Yıllık gelir vergisi, vergiye tabi gelirlerin yıllık
5 puana kadar indirmeye veya
toplamından 33 üncü maddenin birinci fıkrasının
gelirlerinde tekrar kanunî seviyesine kadar
(d) bendinde yer alan indirimler düşüldükten sonra
76.200 TL’den (94.000 getirmeye yetkilidir.
bu
maddenin
birinci
fıkrasındaki
TL.) fazlasının 76.200 (4) Kanunun 23 üncü maddesine
uygulanmak suretiyle hesaplanır.
oranlar
474
TL’si (94.000 TL.)için göre vergilendirilen yabancı
18.594
TL)
(23.025 ulaştırma kurumlarında vergi
TL.), fazlası % 35
(3) Ücretlerin vergilendirilmesinde aylık vergi,
yıllık vergi onikiye bölünmek; gündelik vergi, aylık
oranını karşılıklı olmak şartıyla,
vergi otuza bölünmek suretiyle hesaplanır.
ülkeler itibarıyla kara, deniz ve
(4) Kurum kazançları üzerinden %20 oranında gelir
hava ulaştırma kurumları için ayrı
vergisi hesaplanır.
ayrı veya topluca sıfıra kadar
(5) 60 ıncı maddeye göre vergilendirilen yabancı
indirmeye veya bu maddede yazılı
ulaştırma işlerine ilişkin vergi oranını karşılıklı
oranın bir katını geçmemek üzere
olmak şartıyla, ülkeler itibarıyla kara, deniz ve hava
yeni bir oran tespit etmeye
ulaştırma kurumları için ayrı ayrı veya topluca sıfıra
kadar indirmeye veya bu maddede yazılı oranın bir
katını geçmemek üzere yeni bir oran tespit etmeye
İndirimli kurumlar vergisi
İndirimli gelir vergisi
MADDE 32/A- (Ek: 18/2/2009-
MADDE
5838/9 md.)
sektörlerinde
(1) Finans ve sigortacılık
ortaklıkları, taahhüt işleri, 16/7/1997 tarihli ve 4283 yatırımların
sektörlerinde faaliyet gösteren
sayılı Kanun ile 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı bağlanmasının
kurumlar, iş ortaklıkları, taahhüt
Kanun kapsamında yapılan yatırımlar ile rödovans yatırımlardan elde edilen kazançlar,
işleri, 16/7/1997 tarihli ve 4283
sözleşmelerine bağlı olarak yapılan yatırımlar hariç yatırımın
sayılı Kanun ile 8/6/1994 tarihli
olmak üzere, bu maddenin ikinci fıkrasında işletilmesine
ve 3996 sayılı Kanun kapsamında
belirtilen ve Ekonomi Bakanlığı tarafından teşvik döneminden itibaren yatırıma katkı
yapılan yatırımlar ile rödovans
belgesine
78-
(1)
faaliyet
bağlanan
Finans
ve
gösteren
yatırımlardan
sigortacılık MADDE 78- Maddede, indirimli gelir
kurumlar,
elde
iş vergisi uygulamasından yararlanacak
edilen tutarına
teşvik
gerektiği,
kısmen
veya
başlanılan
ulaşıncaya
kadar
belgesine
bu
tamamen
hesap
indirimli
475
sözleşmelerine bağlı olarak
kazançlar,
yatırımın
kısmen
veya
tamamen oranlar üzerinden gelir vergisine tabi
yapılan yatırımlar hariç olmak
işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren tutulacağı belirtilmektedir.
üzere, bu maddenin ikinci
yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli Maddede
fıkrasında belirtilen ve Ekonomi
oranlar üzerinden gelir vergisine tabi tutulur.
Bakanlığı tarafından teşvik
(2) Bu maddenin uygulamasında yatırıma katkı suretiyle tahsilinden vazgeçilen vergi
belgesine bağlanan yatırımlardan
tutarı, indirimli gelir vergisi uygulanmak suretiyle yoluyla
elde edilen kazançlar, yatırımın
tahsilinden vazgeçilen vergi yoluyla yatırımların karşılanacak
kısmen veya tamamen
Devletçe karşılanacak tutarını, bu tutarın yapılan belirtilmektedir. Söz konusu tutarın
işletilmesine başlanılan hesap
toplam yatırıma bölünmesi suretiyle bulunacak oran yapılan
döneminden itibaren yatırıma
ise yatırıma katkı oranını ifade eder. Bakanlar suretiyle bulunacak oran ise yatırıma
katkı tutarına ulaşıncaya kadar
Kurulu;
indirimli oranlar üzerinden
a) İstatistikî bölge birimleri sınıflandırması ile kişi Maddeyle Bakanlar Kuruluna; istatistikî
kurumlar vergisine tabi tutulur.(1)
başına düşen milli gelir veya sosyoekonomik bölge birimleri sınıflandırılması ile kişi
(2) Bu maddenin uygulamasında
gelişmişlik düzeylerini dikkate almak suretiyle illeri başına
yatırıma katkı tutarı, indirimli
gruplandırmaya ve gruplar itibarıyla teşvik edilecek sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerini
kurumlar vergisi uygulanmak
sektörleri ve bu sektörler ile organize sanayi dikkate
suretiyle tahsilinden vazgeçilen
bölgeleri,
vergi yoluyla yatırımların
yatırımlara ve Bakanlar Kurulunca belirlenen teşvik edilecek sektörleri ve bu sektörler
Devletçe karşılanacak tutarını, bu
Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ile organize sanayi bölgeleri, Gökçeada
tutarın yapılan toplam yatırıma
yapılan turizm yatırımlarına ilişkin yatırım ve ve Bozcaada’da yapılan yatırımlara ve
bölünmesi suretiyle bulunacak
istihdam büyüklüklerini belirlemeye,
oran ise yatırıma katkı oranını
b) Her bir il grubu, stratejik yatırımlar veya (a) ve
indirimli
yatırıma
gelir
katkı
vergisi
uygulanmak
yatırımların
tutarını
toplam
tutarının,
Devletçe
ifade
ettiği
yatırıma bölünmesi
katkı oranı olarak tanımlanmaktadır.
Gökçeada
ve
Bozcaada’da
düşen
milli
almak
yapılan gruplandırılması,
gelir
suretiyle
gruplar
veya
illerin
itibarıyla
Bakanlar Kurulunca belirlenen Kültür
Turizm
Koruma
ve
Gelişim
476
ifade eder. Bakanlar Kurulu;
bendinde belirtilen yerler için yatırıma katkı oranını Bölgelerinde
a) (Değişik: 31/5/2012-6322/39
%55’i, yatırım tutarı 50 milyon Türk Lirasını aşan yatırımlarına ilişkin yatırım ve istihdam
md.) İstatistikî bölge birimleri
büyük ölçekli yatırımlarda ise %65’i geçmemek büyüklüklerinin
sınıflandırması ile kişi başına
üzere belirlemeye, gelir vergisi oranını %90’a kadar hususlarında yetki verilmektedir.
düşen milli gelir veya
indirimli uygulatmaya,
sosyoekonomik gelişmişlik
c) Yatırıma başlanan tarihten itibaren bu maddeye grubu, stratejik yatırımlar, teşvikine
düzeylerini dikkate almak
göre
suretiyle illeri gruplandırmaya ve
mahsuben, toplam yatırıma katkı tutarının %50’sini büyüklüğüne göre yatırıma katkı ve
gruplar itibarıyla teşvik edilecek
ve
sektörleri ve bu sektörler ile
geçmemek üzere; yatırım döneminde mükelleflerin belirtilen had ve oranı aşmamak üzere
organize sanayi bölgeleri,
diğer faaliyetlerinden elde edilen kazançlarına belirleme
hesaplanacak
gerçekleştirilen
yapılan
turizm
belirlenmesi
Bakanlar Kuruluna ayrıca, her bir il
yatırıma
yatırım
katkı
tutarına karar verilen yerler için veya yatırım
harcaması
tutarını vergi
indirimi
oranını
Kanunda
konusunda
yetki
Gökçeada ve Bozcaada’da yapılan indirimli gelir vergisi oranı uygulatmak suretiyle verilmektedir.
yatırımlara ve Bakanlar
yatırıma katkı tutarını kısmen kullandırmaya, bu Yine
Kurulunca belirlenen kültür ve
oranı her bir il grubu için sıfıra kadar indirmeye döneminde
turizm koruma ve gelişim
veya %80’e kadar artırmaya,
bölgelerinde yapılan turizm
ç)
yatırımlarına ilişkin yatırım ve
kullanılmış makine, yedek parça, yazılım, patent, katkı
istihdam büyüklüklerini
lisans ve know-how bedeli gibi harcamaların gerçekleştirilen
belirlemeye,
oranlarını ayrı ayrı veya topluca sınırlandırmaya,
Yatırım
b) Her bir il grubu, stratejik yetkilidir.
yatırımlar
veya
(a)
harcamaları
Bakanlar
Kuruluna
toplam
yatırım
yatırıma
katkı
tutarının bir kısmının, Kanunda yazılı
içindeki
arsa,
bina, sınır dâhilinde o yatırıma verilecek
tutarını
aşmamak
yatırım
ve
harcaması
tutarıyla sınırlı olmak üzere, mükellefin
diğer faaliyetlerinden elde edilecek
bendinde (3) İkinci fıkraya göre yatırıma katkı ve vergi oranı kazançlarına da indirimli gelir vergisi
belirtilen yerler için yatırıma katkı farklı illerde aynı mükellef tarafından yapılan uygulatmak
suretiyle
kullandırma
477
oranını % 55’i, yatırım tutarı 50 yatırımlarda, toplam yatırımın her bir ile isabet eden hususunda yetki verilmektedir.
milyon Türk Lirasını aşan büyük oranına göre ilgili ilin yatırıma katkı oranı ve Bakanlar
ölçekli yatırımlarda ise % 65’i indirimli vergi oranı uygulanır.
geçmemek
üzere
Kurulu
ayrıca
yatırım
harcaması olarak değerlendirilebilecek
belirlemeye, (4) Tevsi yatırımlarda, elde edilen kazancın işletme sabit
kıymet,
makine,
teçhizat
ve
kurumlar vergisi oranını % 90’a bütünlüğü çerçevesinde ayrı hesaplarda izlenmek gayrimaddi hakların yatırım içindeki
kadar indirimli uygulatmaya, (1)(2)
suretiyle tespit edilebilmesi halinde, indirimli oran oranlarının sınırlandırılması hususunda
c) (Ek: 31/5/2012-6322/39 md.) bu kazanca uygulanır. Kazancın ayrı bir şekilde da yetkilendirilmiş bulunmaktadır.
Yatırıma
itibaren
başlanan
bu
hesaplanacak
tutarına
tarihten tespit edilememesi halinde ise indirimli oran Aynı mükellef tarafından yatırıma katkı
maddeye
göre uygulanacak kazanç, yapılan tevsi yatırım tutarının, ve vergi oranı farklı illerde yapılan
yatırıma
katkı dönem sonunda aktife kayıtlı bulunan toplam sabit yatırımlarda, toplam yatırımın her bir ile
mahsuben,
toplam kıymet tutarına (devam eden yatırımlara ait tutarlar isabet eden oranına göre ilgili ilin
yatırıma katkı tutarının %50’sini da dâhil) oranlanması suretiyle belirlenir. Bu yatırıma katkı oranı ve indirimli vergi
ve
gerçekleştirilen
harcaması
üzere;
tutarını
yatırım
yatırım hesaplama sırasında işletme aktifinde yer alan sabit oranı uygulanması öngörülmektedir.
geçmemek kıymetlerin kayıtlı değeri, yeniden değerlenmiş İndirimli gelir vergisinin esas itibarıyla
döneminde tutarları
ile
dikkate
alınır.
İndirimli
oran yeni
yatırımlarda
uygulanması
kurumun diğer faaliyetlerinden uygulamasına yatırımın kısmen veya tamamen öngörüldüğünden, tevsi yatırımlarda,
elde edilen kazançlarına indirimli faaliyete geçtiği geçici vergi döneminde başlanır.
kurumlar
uygulatmak
katkı
vergisi
suretiyle
tutarını
elde edilen kazancın yeni yatırımlardan
oranı (5) Hesap dönemi itibarıyla ikinci fıkrada belirtilen kaynaklanan
kısmının
işletme
yatırıma şartların sağlanamadığının tespit edilmesi halinde, bütünlüğü çerçevesinde ayrı hesaplarda
kısmen söz konusu vergilendirme döneminde indirimli izlenmek suretiyle tespit edilebilmesi
kullandırmaya, bu oranı her bir il vergi oranı uygulanması nedeniyle zamanında halinde, bu kazanca indirimli oran
grubu için sıfıra kadar indirmeye tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanacaktır. Bir dönemde oluşan
478
veya %80’e kadar artırmaya,
uygulanmaksızın gecikme faiziyle birlikte tahsil kazancın
ç) Yatırım harcamaları içindeki olunur.
ne
kadarının
tevsi
yatırımından elde edildiğinin ayrı bir
arsa, bina, kullanılmış makine, (6) Yatırımın faaliyete geçmesinden önce devri şekilde tespit edilememesi halinde ise
yedek
parça,
yazılım,
patent, halinde, devralan, aynı koşulları yerine getirmek yeni yatırım tutarının toplam yatırım
lisans ve know-how bedeli gibi kaydıyla indirimli vergi oranından yararlanır. tutarına oranlanmak suretiyle indirimli
harcamaların oranlarını ayrı ayrı Yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine oran
uygulanacak
kazanç
tespit
veya topluca sınırlandırmaya,(2)
başlanmadan önce indirimli gelir vergisi uygulanan edilecektir. Buna göre, indirimli oran
yetkilidir.
hallerde,
yatırımın
tamamlanıp
işletilmeye uygulanacak
(3) İkinci fıkraya göre yatırıma geçilmemesi durumunda ikinci fıkranın (c) bendi yatırım
katkı ve vergi oranı farklı illerde uyarınca
aynı mükellef tarafından yapılan nedeniyle
yatırımlarda, toplam yatırımın her vergiler,
indirimli
vergi
zamanında
vergi
ziyaı
kazanç,
tutarının,
yapılan
dönem
tevsi
sonunda
oranı
uygulanması kurumun aktifine kayıtlı bulunan toplam
tahakkuk
ettirilmemiş sabit kıymet tutarına (devam eden
cezası
uygulanmaksızın yatırımlara
bir ile isabet eden oranına göre gecikme faiziyle birlikte tahsil edilir.
ait
tutarlar
da
dâhil)
oranlanması suretiyle belirlenecektir.
ilgili ilin yatırıma katkı oranı ve (7) Yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete Maddedeki sabit kıymet ifadesinden
indirimli vergi oranı uygulanır.
geçmesinden sonra devri halinde indirimli vergi amortismana tabi iktisadi kıymetlerin
(4) Tevsi yatırımlarda, elde edilen oranından devir tarihine kadar devreden, devir anlaşılması gerekmektedir.
kazancın
çerçevesinde
işletme
ayrı
izlenmek
suretiyle
edilebilmesi
halinde,
oran
bu
kazanca
bütünlüğü tarihinden sonra ise devralan, aynı koşulları yerine Bu
hesaplama
sırasında
işletme
hesaplarda getirmek kaydıyla yatırıma katkı tutarının kalan aktifinde yer alan sabit kıymetlerin
tespit kısmı için yararlanır.
kayıtlı değeri, aktife alındıkları dönem
indirimli (8) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve sonu itibarıyla enflasyon düzeltmesine
uygulanır. esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Kazancın ayrı bir şekilde tespit
tabi
tutulmuş
alınacak
değerleriyle
ayrıca
bir
dikkate
değerleme
479
edilememesi halinde ise indirimli
yapılmayacaktır.
oran uygulanacak kazanç, yapılan
uygulamasına yatırımın kısmen veya
tevsi yatırım tutarının, dönem
tamamen faaliyete geçtiği geçici vergi
sonunda kurumun aktifine kayıtlı
döneminde başlanacaktır. Hesap dönemi
bulunan
itibarıyla
toplam
sabit
kıymet
İndirimli
oran
belirtilen
şartların
tutarına (devam eden yatırımlara
sağlanamadığının
ait tutarlar da dahil) oranlanması
halinde,
suretiyle belirlenir. Bu hesaplama
uygulanması
sırasında işletme aktifinde yer
tahakkuk ettirilmemiş vergilerin, vergi
alan
ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme
sabit
değeri,
tutarları
İndirimli
kıymetlerin
yeniden
ile
kayıtlı
değerlenmiş
dikkate
oran
alınır.
indirimli
vergi
nedeniyle
birlikte
edilmesi
tahsil
oranı
zamanında
edilmesi
öngörülmektedir.
Maddeyle,
yatırımın
faaliyete
yatırımın kısmen veya tamamen
geçmesinden
önce
halinde,
faaliyete
devralan kurum, aynı koşulları yerine
geçtiği
uygulamasına
faiziyle
tespit
geçici
vergi
döneminde başlanır.
getirmek
(5) Hesap dönemi itibarıyla ikinci
oranından
fıkrada
kısmen
belirtilen
şartların
kaydıyla
devri
indirimli
yararlanacak;
veya
tamamen
vergi
yatırımın
faaliyete
sağlanamadığının tespit edilmesi
geçmesinden sonra devri halinde ise
halinde, söz konusu vergilendirme
indirimli vergi oranından devir tarihine
döneminde indirimli vergi oranı
kadar devreden, devir tarihinden sonra
uygulanması nedeniyle zamanında
ise devralan, aynı koşulları yerine
480
tahakkuk ettirilmemiş
vergi
vergiler,
getirmek
kaydıyla
yatırıma
katkı
cezası
tutarının
kalan
kısmı
için
ziyaı
uygulanmaksızın gecikme faiziyle
yararlanacaktır.
birlikte tahsil olunur.
uygulanmasına ilişkin usul ve esasları
(6)
Yatırımın
faaliyete
geçmesinden önce devri halinde,
belirleme
Ayrıca,
maddenin
konusunda
Maliye
devralan kurum, aynı koşulları
yerine getirmek kaydıyla indirimli
vergi oranından yararlanır. (Ek
cümle: 31/5/2012-6322/39 md.)
Yatırımın kısmen veya tamamen
işletilmesine başlanmadan önce
indirimli
kurumlar
vergisi
uygulanan
hallerde,
yatırımın
tamamlanıp
işletilmeye
geçilmemesi durumunda ikinci
fıkranın
(c)
bendi
uyarınca
indirimli vergi oranı uygulanması
nedeniyle zamanında tahakkuk
ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı
cezası uygulanmaksızın gecikme
faiziyle birlikte tahsil edilir.
481
(7) Yatırımın kısmen veya
tamamen faaliyete geçmesinden
sonra devri halinde indirimli vergi
oranından devir tarihine kadar
devreden, devir tarihinden sonra
ise devralan, aynı koşulları yerine
getirmek kaydıyla yatırıma katkı
tutarının kalan kısmı için
yararlanır.
(8) Bu madde gelir vergisi
mükellefleri hakkında da
uygulanır.
ilişkin usul ve esasları belirlemeye
Ödeme süresi
Yıllık beyana tabi gelirler MADDE 29- (1) Dar
üzerinden
tahakkuk
vergilerde ödeme:
eden mükellefiyette kurumlar vergisi;
a) Yıllık beyanname ile
Madde 117 – (Değişik : bildirilenlerde beyannamenin
9/4/2003 - 4842/14 md.)
1.
Şubat
ayı
verildiği ayın sonuna kadar,
içerisinde b) Muhtasar beyanname ile
İKİNCİ BÖLÜM
Verginin Ödenmesi
Verginin ödenmesi
MADDE 79- Maddede, yıllık beyana
tabi gelirler,
diğer ücretler ve özel
MADDE 79- (1) Yıllık beyanname ile bildirilen beyanname üzerinden tahakkuk eden
gelir veya kazanç üzerinden tahakkuk ettirilen gelir vergilerin ödeme zamanı ile ilgili
vergisi; gerçek kişiler tarafından Şubat ve Haziran düzenlemeler yapılmaktadır.
aylarında olmak üzere iki eşit taksitte, kurumlar Diğer yandan maddede tasfiye ve
482
verilmesi gereken beyanname bildirilenlerde beyannamenin
tarafından beyanname verilmesi gereken ayın birleşme halinde tasfiye edilen veya
ile bildirilen gelir üzerinden verildiği ayın yirmialtıncı günü
sonuna kadar ödenir.
birleşen kurumlar adına tasfiye veya
(2) Diğer ücretlerin vergisi;
birleşme kârı üzerinden tarh olunan
tahakkuk
ettirilen
gelir akşamına kadar,
vergisi Şubat ve Haziran c) Özel beyannameyle
a) Öteden beri işe devam edenlerde, yıllık verginin vergiler ile 54 üncü maddenin birinci ve
aylarında;
yarısı takvim yılının ikinci, diğer yarısı sekizinci ikinci fıkralarına göre gerçekleştirilen
2.
bildirilenler ile tarhiyatın
Mart
ayı
içerisinde muhatabının Türkiye'yi terk
ayında,
devir ve bölünmelerde münfesih kurum
verilmesi gereken beyanname etmesi veya tasfiye ve birleşme
b) Takvim
ile bildirilen gelir üzerinden hallerinde verilecek
başlayanlarda, yıllık verginin yarısı işe başlandığı zaman ödeneceği belirtilmektedir.
tahakkuk
ayı takip eden ayda; diğer yarısı takvim yılının
Ayrıca, dar mükellefiyette tarhiyatın
sekizinci ayında,
muhatabının Türkiye’yi terk etmesi
ettirilen
gelir beyannamelerde ise beyanname
vergisi Mart ve Temmuz verme süresi içinde,
ödenir.
aylarında;
c)
Takvim
yılının
yılının
birinci
ikinci
yarısı
yarısı
içinde işe adına tahakkuk eden vergilerin ne
içinde
işe veya tasfiye ve birleşme hallerinde
Olmak üzere iki eşit taksitte
başlayanlarda, işe başlandığı ayı takip eden ayda,
verilecek
ödenir.
ödenir.
beyanname
Maliye Bakanlığı, gelirlerinin
(3) Özel beyanname üzerinden hesaplanan gelir ödeneceği belirtilmektedir.
büyük
vergisi, beyanname verme süresi içinde ödenir.
bir
kısmı
ziraî
kazançtan oluşan mükellefler
(4) Tasfiye ve birleşme halinde, tasfiye edilen veya
hakkında
görülen
birleşen kurumlar adına tasfiye veya birleşme kârı
hallerde, iki taksitten fazla
üzerinden tarh olunan vergiler, tasfiye veya
olmamak üzere, belli üretim
birleşme nedeniyle infisah eden kuruma ait yıllık
bölgeleri ve ziraat ürünlerine
beyannamenin verilme süresi içinde ödenir. Tasfiye
göre, özel ödeme zamanları
edilen veya birleşen kurumların bu Kanuna göre
tayin edebilir.
tahakkuk etmiş olup, henüz vadeleri gelmemiş
gerekli
beyannamelerde
verme
süresi
verginin
içinde
483
bulunan vergileri de aynı süre içinde ödenir.
Mükerrer Madde 117 –
(5) 54 üncü maddenin birinci ve ikinci fıkralarına
(Mülga:
göre
31/12/1982
-
(1)
(...)
üzerinden
ücretler
tahakkuk
eden
vergilerde ödeme:
Madde
118
–
(Değişik:
(1)
(...)
ve
bölünmelerde
a) Bu fıkraların (a) bentlerinin (1) numaralı alt
bentlerine göre münfesih veya bölünen kurum adına
tahakkuk edenler, devralan veya birleşilen kurumun
devir
veya
bölünmenin
gerçekleştiği
hesap
dönemine ilişkin yıllık beyannamenin verildiği ayın
19/2/1963 - 202/60 md.)
Diğer
devir
münfesih kurum adına tahakkuk eden vergilerden;
2772/20 md.)
Diğer
gerçekleştirilen
ücretlerin
sonuna kadar,
vergisi:
b) Diğer hallerde ise beyanname verme süresi
1. Öteden beri işe devam
içerisinde,
edenlerde,
devralan veya birleşilen kurumlarca ödenir.
yarısı
yıllık
verginin
ikinci,diğer
yarısı
sekizinci ayında;
2.Takvim
birinci
Türkiye’yi terk etmesi veya tasfiye ve birleşme
yılının
yarısı
(6) Dar mükellefiyette tarhiyatın muhatabının
(...)
içinde
(2)
işe
hallerinde
verilecek
beyannamelerde
vergi
beyanname verme süresi içinde ödenir.
başlıyanlarda,yıllık verginin
(7) Maliye Bakanlığı, gelirlerinin büyük bir kısmı
yarısı
karneye
zirai kazançtan oluşan mükellefler hakkında gerekli
yazıldığı ayda; diğer yarısı
görülen hallerde, iki taksitten fazla olmamak üzere,
(2)
belli üretim bölgeleri ve ziraat ürünlerine göre, özel
takvim
verginin
yılının
sekizinci ayında;
(...)
ödeme zamanları tayin edebilir.
484
3.Takvim yılının (...) (2) ikinci
yarısı
içinde
işe
başlıyanlarda,verginin
karneye
yazıldığı
ayda;
ödenir.
Vergi tevkifatının yatırılması: Vergi kesintisi (2)
Madde
119
–
(Değişik: MADDE 15- (1) Kamu idare ve
25/5/1995 - 4108/25 md.)
kuruluşları, iktisadî kamu
Vergi kesintisinin yatırılması
MADDE 80- (1) Vergi kesintileri, vergi kesenler MADDE
80-
Maddede,
vergi
tarafından beyanname verecekleri ayın yirmialtıncı kesintilerinin vergi dairesine ne zaman
94 üncü madde gereğince kuruluşları, sair kurumlar, ticaret
günü akşamına kadar bağlı bulundukları vergi yatırılacağına
yapılan vergi tevkifatı, vergi şirketleri, iş ortaklıkları,
dairesine yatırılır.
kesenler
tarafından dernekler, vakıflar, dernek ve
(2) Maliye Bakanlığı, 61 inci maddeye göre kesinti Maliye Bakanlığına, 61 inci maddeye
beyanname verecekleri ayın vakıfların iktisadî işletmeleri,
yapacaklardan on ve daha az hizmet erbabı göre kesinti yapacaklardan on ve daha
yirmialtıncı günü akşamına kooperatifler, yatırım fonu
çalıştıranlar ile hizmet erbabı çalıştırmayanlara az hizmet erbabı çalıştıranlar ile hizmet
kadar
ilişkin olarak beyanname verme süresinden itibaren erbabı çalıştırmayanlara ilişkin olarak
bağlı
bulundukları yönetenler, gerçek gelirlerini
vergi
dairesine beyan etmeye mecbur olan ticaret
yatırılır.(İkinci
cümle ve serbest meslek erbabı, ziraî
üç
ayı
geçmeyecek
ilişkin
düzenleme
yapılmaktadır.
şekilde,
ödeme
zamanı beyanname verme süresinden itibaren
üç ayı geçmeyecek şekilde, ödeme
mülga:9/4/2003-4842/37
kazançlarını bilânço veya ziraî
zamanı belirleme hususunda yetki
md.) (1)
işletme hesabı esasına göre tespit
verilmektedir.
(Ek fıkra : 18/2/2009 – eden çiftçiler; kurumlara avanslar
5838/8
md.)
Maliye da dahil olmak üzere nakden veya
Bakanlığı, 94 üncü maddeye hesaben yaptıkları aşağıdaki
485
göre tevkifat yapacaklardan ödemeler üzerinden istihkak
on ve daha az hizmet erbabı sahiplerinin kurumlar vergisine
çalıştıranlar ile hizmet erbabı mahsuben % 15 oranında kesinti
çalıştırmayanlara
ilişkin yapmak zorundadırlar:
olarak
verme …
beyanname
süresinden itibaren üç ayı (5) Bu madde gereğince vergi
geçmeyecek şekilde, ödeme kesintisi yapmak zorunda olanlar,
zamanı
yetkilidir.
belirlemeye bu vergileri ödeme veya
tahakkukun yapıldığı yer itibarıyla
bağlı oldukları vergi dairesine,
vergilendirme dönemini izleyen
ayın yirminci günü akşamına
kadar muhtasar beyanname ile
bildirmeye mecburdurlar. Gelir
Vergisi Kanununda belirlenen
usûl ve esaslar, bu maddeye göre
verilecek muhtasar beyannameler
ki, bu maddenin üçüncü fıkrası
uyarınca yapılan kesinti, kurumlar
vergisi beyannamesinin verildiği
döneme ait muhtasar beyanname
486
ile beyan edilir.
Geçici vergi:
Kurumlar vergisi ve geçici vergi Geçici vergi
oranı
(Değişik: 22/7/1998 -
MADDE
4369/52 md.) (2)
vergisi, kurum kazancı üzerinden ve kurumlar cari vergilendirme döneminin gelir
Ticari kazanç sahipleri (basit
% 20 oranında alınır.
usulde vergilendirilenler
(2)
hariç) ile serbest meslek
mükelleflerince,
erbabı cari vergilendirme
mükellefiyete
döneminin gelir vergisine
ticarî ve ziraî kazançlarla sınırlı belirlenen ilgili takvim yılı veya hesap döneminin kazançları için), cari vergilendirme
mahsup edilmek üzere, bu
olarak)
Kanunun ticari veya mesleki
döneminin
kazancın tespitine ilişkin
mahsup
edilmek
hükümlerine göre (indirim ve
Vergisi
Kanununda
istisnalar ile Vergi Usul
esaslara göre ve câri dönemin oranda, kurumlar için ise aynı maddenin dördüncü
Kanununun değerlemeye ait
kurumlar vergisi oranında geçici fıkrasında yer alan oranda alınır.
hükümleri de dikkate
vergi
alınarak) belirlenen ilgili
kurumlar için geçerli olan esaslar, noterlik görevini ifa ile mükellef olanların bu yılı için Ekim, Kasım, Aralık aylarını
hesap döneminin altışar aylık
dar mükellef kurumlara da aynen işlerden
kazançları (42 nci madde
uygulanır.
kapsamına giren kazançlar ile (3)
noterlik görevini ifa ile
MADDE 81- (1) Basit usulde vergilendirilenler
32-
(1)
Kurumlar hariç ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbabı
vergisi kazancın
veya
kurum
kazançlarının
(dar
erbabı ile kurumların (dar mükellefiyete
(dar mükellefiyete tabi kurumlar sadece ticari ve zirai
tâbi
câri
kurumlarda kazançları için) tespitine ilişkin hükümlere göre
vergilendirme üçer aylık kazançları (son üç ay hariç) üzerinden
kurumlar
Bakanlar
vergilendirilenler hariç olmak üzere,
vergisine mahsup edilmek üzere, ticari ve mesleki ticari kazanç sahipleri, serbest meslek
Kurumlar
ödenir.
MADDE 81- Maddede, basit usulde
döneminde
ve
bu
dönemin
gelir
vergisine geçici vergi öderler. Geçici vergi, gerçek kişi
üzere
Tam
tabi kurumlar sadece ticari ve zirai
Gelir mükellefler
için
77
nci
maddenin
birinci
vergisine mahsup edilmek üzere geçici
belirtilen fıkrasındaki tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan vergi ödemelerine ilişkin düzenleme
mükellef (2) 13 üncü madde kapsamına giren kazançlar ile
sağladıkları
kazançlar
geçici
vergi
yapılmakta ve takvim yılı veya hesap
döneminin son üç ayına dair (takvim
kapsayan
dönem)
geçici
vergi
matrahına dâhil edilmez.
Kurulu,
ikinci (3) Geçici vergi matrahının hesaplanmasında Vergi
beyannamesi verilmeyeceği ve geçici
fıkrada yazılı geçici vergi oranını Usul Kanununun değerlemeye ait hükümlerinin vergi ödenmeyeceği öngörülmektedir.
487
mükellef olanların bu
5 puana kadar indirmeye veya uygulanması bakımından, kazanç tespitine esas Maddeyle geçici vergi oranı, gerçek kişi
işlerden sağladıkları
tekrar kanunî seviyesine kadar alınan üçer aylık dönemlerin son günü, anılan
kazançlar hariç) üzerinden,
getirmeye yetkilidir.
103 üncü maddede yer alan
(4) Kanunun 23 üncü maddesine günü yerine geçer. Ancak bu dönemlerin son
tarifenin ilk gelir dilimine
göre
uygulanan oranda geçici
ulaştırma
vergi öderler. Geçici vergi
oranını karşılıklı olmak şartıyla, (4) Bu Kanunda düzenlenmiş bulunan indirim ve
matrahının hesaplanmasında
ülkeler itibarıyla kara, deniz ve istisnalar, geçici vergi matrahının tespitinde de
oran olarak tespit edilmektedir.
dönem sonu mal mevcutları,
hava ulaştırma kurumları için ayrı dikkate alınır.
Kanunun 13 üncü maddesi kapsamına
kayıtlar üzerinden tespit
ayrı veya topluca sıfıra kadar (5) Mükellefler, işin bırakılması veya tasfiyeye
edilebilir. (Mülga son cümle:
indirmeye veya bu maddede yazılı girilmesi halinde, işin bırakıldığı veya tasfiyeye
9/4/2003-4842/37 md.)
oranın bir katını geçmemek üzere girildiği dönemi izleyen dönemlerde geçici vergi
yeni
(Ek fıkra : 11/8/1999 -
vergilendirilen
bir
fıkrasındaki tarifenin ilk gelir dilimine
yabancı günündeki mal mevcutları, istenirse sadece kayıtlar uygulanan oran, kurumlar için ise aynı
kurumlarında
oran
mükellefler için 77 nci maddenin birinci
Kanunun 186 ncı maddesinde belirtilen bilanço
tespit
vergi üzerinden de tespit edilebilir.
maddenin dördüncü fıkrasında yer alan
giren kazançlar ile noterlik görevini ifa
ile mükellef olanların bu işlerden
sağladıkları kazançların geçici vergi
etmeye ödemezler.
(6) Bakanlar Kurulu, geçici vergi oranını beş puana
matrahına
dâhil
edilmeyeceği
4444/2 md.) Bakanlar Kurulu
kadar indirmeye veya tekrar kanuni seviyesine
geçici vergi dönemlerini üç
kadar getirmeye, gerçek kişi veya kurumlar için
aya indirmeye, geçici
farklı oranlar belirlemeye; Maliye Bakanlığı geçici Ayrıca, işin bırakılması veya tasfiyeye
verginin beyan süresini üç
vergi
aylık dönemi izleyen ikinci
ayın ondördüncü, ödeme
süresini ise onyedinci günü
uygulamasına
ilişkin
usul
ve
esasları
vurgulanmaktadır.
girilmesi halinde, işin bırakıldığı veya
tasfiyeye
girildiği
dönemi
izleyen
dönemler için geçici vergi beyannamesi
akşamı olarak belirlemeye
488
verilmeyeceği belirtilmektedir.
yetkilidir. (3)(4)
Hesaplanan geçici vergi, altı
Bakanlar Kuruluna, geçici vergi oranını
aylık dönemi izleyen ikinci
beş puana kadar indirme veya tekrar
ayın ondördüncü günü
akşamına kadar bağlı olunan
kanuni seviyesine kadar getirme, gerçek
vergi dairesine beyan edilir
kişi veya kurumlar için farklı oranlar
ve onyedinci günü akşamına
kadar ödenir. Aynı dönem
belirleme; Maliye Bakanlığına da geçici
içinde tevkif edilmiş bulunan
vergi uygulamasına ilişkin usul ve
gelir vergisi (42 nci maddede
esasları belirleme hususunda yetki
belirtilen kazançlardan
verilmektedir.
yapılan tevkifat hariç)
hesaplanan geçici vergiden
mahsup edilir.(4)
Yapılan
incelemeler
sonucunda,
geçmiş
dönemlere ait geçici verginin
% 10'u aşan tutarda eksik
beyan
edildiğinin
tespiti
halinde, eksik beyan edilen
bu kısım için re'sen veya
ikmalen geçici vergi tarh
489
edilir.
Mahsup
süresi
geçtikten sonra, kesinleşen
geçici vergiler terkin edilir,
ancak gecikme faizi ve ceza
tahsil edilir.
Bir önceki takvim yılında
altışar aylık dönemler halinde
tahakkuk
ettirilerek
tahsil
edilen geçici vergi, yıllık
beyanname
üzerinden
hesaplanan gelir vergisinden
mahsup
edilir.
Mahsup
edilemeyen tutar, mükellefin
diğer
vergi
borçlarına
mahsup
edilir.
mahsuplara
rağmen
Bu
kalan
geçici vergi tutarı, o yılın
sonuna kadar yazılı olarak
telep
edilmesi
halinde
mükellefe red ve iade edilir.
İşin bırakılması halinde, işin
bırakıldığı dönemi izleyen
490
dönemlerde
geçici
vergi
ödenmez.
Geçici vergi uygulamasına
ilişkin
usuller
Maliye
Bakanlığınca tespit edilir.
Geçici vergi:
Geçici verginin beyanı, ödenmesi ve mahsubu
MADDE 82- (1) Geçici vergi, üç aylık dönemi MADDE 82- Maddede geçici verginin
(Değişik: 22/7/1998 - 4369/52
izleyen ikinci ayın ondördüncü günü akşamına beyanı, ödenmesi ve mahsubuna ilişkin
md.) (2)
kadar bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve hususlar düzenlenmektedir.
Ticari kazanç sahipleri (basit
onyedinci günü akşamına kadar ödenir. Bakanlar Birinci fıkrada, geçici verginin üç aylık
usulde vergilendirilenler hariç) ile
Kurulu geçici verginin beyan ve ödeme süresini dönemi izleyen ikinci ayın ondördüncü
serbest meslek erbabı cari
beyan edileceği ayın herhangi bir günü olarak günü akşamına kadar bağlı olunan vergi
vergilendirme döneminin gelir
vergisine mahsup edilmek üzere,
(2)
bu Kanunun ticari veya mesleki
dönemlere ait geçici verginin %10’ u aşan tutarda düzenlenmektedir.
kazancın tespitine ilişkin
eksik beyan edildiğinin tespiti halinde, eksik beyan İkinci fıkrada, geçici verginin %10’u
hükümlerine göre (indirim ve
edilen bu kısım için re’sen veya ikmalen geçici aşan tutarda eksik beyan edildiğinin
istisnalar ile Vergi Usul
vergi tarh edilir. Re’sen veya ikmalen tarhiyatta tespiti halinde, %10’u aşan kısım için
Kanununun değerlemeye ait
geçici verginin bu Kanunda belirtilen mahsup re’sen veya ikmalen geçici vergi tarh
hükümleri de dikkate alınarak)
süresinin geçmiş olması tarhiyatın yapılmasına edileceği, mahsup süresi geçtikten sonra
belirlenen ilgili hesap döneminin
engel değildir. Şu kadar ki, mahsup süresi geçtikten tarh edilen veya kesinleşen geçici
Yapılan
incelemeler
dairesine beyan edilmesi ve onyedinci
sonucunda,
geçmiş günü akşamına kadar ödenmesi hususu
491
altışar aylık kazançları (42 nci
sonra tarh edilen veya kesinleşen geçici vergiler vergilerin
madde kapsamına giren kazançlar
terkin edilir, gecikme faizi ve ceza tahsil edilir.
ile noterlik görevini ifa ile
(3) Bir önceki takvim yılında veya hesap hükme bağlanmaktadır.
mükellef olanların bu işlerden
döneminde üçer aylık dönemler halinde tahakkuk
sağladıkları kazançlar hariç)
ettirilerek
üzerinden, 103 üncü maddede yer
beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup vergisinden mahsup edileceği, mahsup
alan tarifenin ilk gelir dilimine
edilir. Mahsup edilemeyen tutarlar, mükellefin edilemeyen tutarın mükellefin diğer
uygulanan oranda geçici vergi
diğer vergi borçlarına mahsup edilir. Bu mahsuplara vergi borçlarına mahsup edileceği ve bu
öderler. Geçici vergi matrahının
rağmen kalan geçici vergi, zamanaşımı süresi içinde mahsuplara rağmen kalan geçici vergi
hesaplanmasında dönem sonu mal
yazılı olarak talep edilmesi halinde mükellefe red tutarının ise, zamanaşımı süresi içinde
mevcutları, kayıtlar üzerinden
ve iade edilir.
tespit edilebilir. (Mülga son
(4) İlgili hesap dönemine ilişkin tahakkuk ettirilen mükelleflere red ve iade edileceği
cümle: 9/4/2003-4842/37 md.)
geçici
tahsil
verginin
edilen
geçici
vergi,
terkin
edileceği
ancak
gecikme faizi ve cezanın tahsil edileceği
Üçüncü fıkrada, tahakkuk ettirilerek
yıllık tahsil edilen geçici verginin yıllık gelir
yazılı olarak talep edilmesi halinde
sadece
ödenen
kısmı
yıllık düzenlenmektedir.
beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup Dördüncü fıkrada, ilgili hesap dönemine
(Ek fıkra : 11/8/1999 - 4444/2
edilebilir.
ilişkin tahakkuk ettirilen geçici verginin
md.) Bakanlar Kurulu geçici vergi
yıllık beyanname üzerinden hesaplanan
dönemlerini üç aya indirmeye,
vergiden mahsubu, ödenmiş olma
geçici verginin beyan süresini üç
şartına bağlanmaktadır.
aylık dönemi izleyen ikinci ayın
ondördüncü, ödeme süresini ise
onyedinci günü akşamı olarak
belirlemeye yetkilidir. (3)(4)
492
Hesaplanan geçici vergi, altı aylık
dönemi izleyen ikinci ayın
ondördüncü günü akşamına kadar
bağlı olunan vergi dairesine beyan
edilir ve onyedinci günü akşamına
kadar ödenir. Aynı dönem içinde
tevkif edilmiş bulunan gelir
vergisi (42 nci maddede belirtilen
kazançlardan yapılan tevkifat
hariç) hesaplanan geçici vergiden
mahsup edilir.(4)
Vergi indirimi
MADDE 83- (1) Ticari, zirai ve mesleki faaliyeti MADDE 83- Maddenin ilk fıkrasında,
nedeniyle ilk defa gelir vergisine tabi olan ve girişimciliği teşvik etmek amacıyla
mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla yirmidokuz ticari,
zirai
ve
mesleki
faaliyeti
yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, nedeniyle ilk defa gelir vergisine tabi
talepleri
halinde,
vergilendirme
vergilendirme
faaliyete
döneminden
dönemi
boyunca
başladıkları olan yirmidokuz yaşını doldurmamış
itibaren
elde
üç tam mükellef gerçek kişiler için bir
ettikleri vergi kredisi sağlanmaktadır. Buna
kazançlarının asgari ücretin yıllık tutarına isabet göre, bu kişilerin talepleri halinde,
eden kısmının, 77 nci maddenin birinci fıkrasındaki faaliyete
başladıkları
vergilendirme
tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oran ile döneminden itibaren üç vergilendirme
493
çarpılmasıyla bulunan tutar, bunların kazançları dönemi
boyunca
elde
ettikleri
üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir. kazançlarının asgari ücretin yıllık brüt
Mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde iade tutarına isabet eden kısmı üzerinden
yapılmaz. Vergi indiriminin uygulanması aşağıdaki vergi tarifesinin ilk dilimine uygulanan
şartlara bağlıdır:
orana isabet eden verginin bu kişilerin
a) Kendi işinde bilfiil çalışılması veya bulunulması kazançları
üzerinden
hesaplanan
mahsup
edilmesi
(Çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmak ya da vergiden
seyahat,
hastalık,
askerlik,
tutukluluk
ve öngörülmektedir.
Ancak,
mahsup
hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici edilecek kısmın fazla olması halinde
olarak işinde bilfiil çalışmamak bu şartı bozmaz.).
iade
yapılmayacağı
b) Faaliyete devam eden bir işletmenin eş ve belirtilmektedir.
Vergi
ayrıca
indiriminin
üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan ve uygulanabilmesi için; gerekli şartlara
kayın hısımlarından devralınmamış olması.
maddede yer verilmektedir.
c) Faaliyetin adi ortaklıklar ve şahıs şirketleri İkinci fıkrada, gerçek kişiler tarafından
vasıtasıyla yürütülmesi halinde tüm ortakların bu yıllık beyannamede bildirilen gelir ve
maddedeki şartları taşıması.
kazancın indirime esas tutarının %15’ini
ç) İşe başlamanın kanuni süresi içinde bildirilmiş ve
olması.
asgari
ücretin
yıllık
tutarını
aşmaması, Türkiye’de yapılması ve
d) Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge gerçek ya da tüzel kişilerden alınacak
düzenlenmemesi (Bu yönde tespitin bulunması belgelerle
tevsik
edilmesi
şartıyla,
halinde, ilgili vergilendirme döneminde indirim mükellefin kendisi, eşi ve çocuklarına
uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler vergi ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık
494
ziyaı cezası uygulanmak suretiyle gecikme faizi ile harcamalarının 77 nci maddenin birinci
fıkrasındaki tarifenin ilk gelir dilimine
birlikte tahsil edilir.).
(2) Gerçek kişiler tarafından yıllık beyannamede uygulanan
oran
ile
çarpılmasıyla
bildirilen gelir ve kazancın indirime esas tutarının bulunan tutarın, bu kişilerin kazançları
%15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmaması, üzerinden
hesaplanan
vergisinden
Türkiye’de yapılması ve gerçek ya da tüzel mahsup edileceği, mahsup edilecek
kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi kısmın
fazla
olması
halinde
iade
şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve çocuklarına yapılmayacağı hüküm altına alınmıştır.
ilişkin
olarak
yapılan
eğitim
ve
sağlık Üçüncü
fıkrada,
gerçek
usulde
harcamalarının 77 nci maddenin birinci fıkrasındaki vergilendirilen ve işletme büyüklüğü
tarifenin ilk gelir dilimine uygulanan oran ile ölçülerini en az %50 oranında aşan
çarpılmasıyla bulunan tutar, bunların kazançları çiftçi ve çiftçi sayılanların yanında
üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir. bilfiil zirai faaliyette çalışan işçilerin
Mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde iade ücretlerinin asgari ücrete tekabül eden
yapılmaz.
kısmı
üzerinden
(3) Gerçek usulde vergilendirilen ve işletme vergisinin
hesaplanan
verilecek
gelir
muhtasar
büyüklüğü ölçülerini en az %50 oranında aşan çiftçi beyanname üzerinden tahakkuk eden
ve çiftçi sayılanların yanında bilfiil zirai faaliyette vergiden indirilmek suretiyle terkin
çalışan işçilerin ücretlerinin asgari ücrete tekabül edileceği
hüküm
altına
alınmıştır.
eden kısmı üzerinden hesaplanan gelir vergisi, Ayrıca, bu istisna tutarını, istatistikî
verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk bölge birimleri sınıflandırması ile kişi
eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir. Bu başına
düşen
milli
gelir
veya
495
istisna
tutarını,
istatistikî
bölge
birimleri sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerini
sınıflandırması ile kişi başına düşen milli gelir veya dikkate almak suretiyle iller, ürün veya
sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerini dikkate ürün havzaları itibarıyla sıfıra kadar
almak suretiyle iller, ürün veya ürün havzaları indirmeye ve asgari ücretin iki katına
itibarıyla sıfıra kadar indirmeye ve asgari ücretin iki kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkili
katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Vergi tevkifatının mahsubu:
Madde
–
121
beyannamede
gelire
Yurt içinde kesilen vergilerin
dahil
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Yıllık mahsubu
gösterilen MADDE 34- (1) Beyannamede
kazanç
ve gösterilen kazançlardan, Kanunun
kılınmıştır.
Ödenen Vergilerin Mahsubu
MADDE 84- Madde ile kamunun vergi
Yurtiçinde kesilen vergilerin mahsubu
alacağının zamanında hazineye intikali
MADDE 84- (1) Yıllık beyannamede gösterilen imkanını sağlayan ve aynı zamanda bir
iratlardan bu Kanuna göre 15 inci maddesinin birinci
gelire dâhil kazanç ve iratlardan bu Kanuna göre vergi güvenlik müessesesi olarak yıllık
kesilmiş
kesilmiş olan vergiler (hayat sigorta şirketlerinde beyannamede gösterilen gelire dâhil
bulunan fıkrasına ve 30 uncu maddesinin
birinci ve ikinci fıkralarına göre
vergiler,beyanname
üzerinden hesaplanan Gelir kaynağında kesilmiş olan vergiler
Vergisine mahsubedilir.(1)
(Değişik
2361/84
:
24/12/1980
md.)
(hayat sigorta şirketlerinde
- matematik karşılıkların yatırıma
Mahsubu yönlendirilmesinden elde edilen
yapılan miktar (...) (2) Gelir kazanç ve iratlar üzerinden
Vergisinden
fazla
olduğu yapılan kesintiler dahil),
matematik
karşılıkların
yatırıma kazanç ve iratlarla ilgili olarak cari yılda
yönlendirilmesinden elde edilen kazanç ve iratlar kesinti yoluyla tahsil edilmiş olan
üzerinden yapılan kesintiler dâhil) beyanname vergilerin yıllık beyanname ile beyan
üzerinden hesaplanan gelir vergisine mahsup edilir. edilen kazanç üzerinden hesaplanan
Mahsup süresi geçtikten sonra vergi kesintisine gelir
ilişkin
olarak
ikmalen
veya
re’sen
vergisinden
yapılan düzenlenmektedir.
Mahsubu
mahsubu
yapılan
tarhiyatlarda vergi kesintisine tabi bu kazanç ve miktar gelir vergisinden fazla olduğu
takdirde aradaki fark vergi beyanname üzerinden hesaplanan
iratların elde edenler tarafından beyan edilmiş ve takdirde aradaki farkın zamanaşımı
dairesince mükellefe bildirilir kurumlar vergisinden mahsup
vergisi ödenmiş olması şartıyla kesintiye ilişkin süresi içerisinde yazılı olarak talep
496
ve
mükellefin
tebliğ edilir.
vergi aslı aranmaz, ancak vergi ziyaı cezası ve edilmesi halinde mükellefe red ve iade
tarihinden itibaren bir yıl (2) Kanunun 15 inci maddesinin
gecikme faizi tahsil edilir.
içinde
(2) 43 üncü maddenin ikinci fıkrasında belirtilen İkinci fıkra ile kâr payı gelirlerinin
müracaatı
üzerine üçüncü fıkrasına göre vergi
kendisine ret ve iade olunur.
(Ek
fıkra:
5035/15
kesintisi yapılan kurum
25/12/2003- kazancından kâr payı alan
Maliye kurumlar, aldıkları kâr payının
md.)
Bakanlığı; iadeyi mahsuben içerdiği kesintiyi mahsup
veya
nakden
yaptırmaya, edebilirler. Mahsup edilecek tutar,
edileceği hükme bağlanmaktadır.
istisnadan yararlanan kâr payları üzerinden kesinti yıllık beyannameyle beyan edilmesi
yoluyla alınmış bulunan verginin tamamı, kâr durumunda, istisnadan yararlanan kâr
payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi payları
üzerinden
kesinti
yoluyla
durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan alınmış bulunan verginin tamamının
yıllık beyanname üzerinden hesaplanan
vergiden mahsup edilir.
inceleme raporuna, yeminli ele geçen net kâr payının geçerli
(3) Kontrol edilen yabancı kurumlara yapılan vergiden
mali müşavir raporuna veya kesinti oranı kullanılarak
ödemeler üzerinden 59 uncu madde uyarınca sağlanmaktadır.
teminata bağlamaya ve iade brütleştirilmesi suretiyle
kesilen
için
beyannameye dâhil edilen kurum kazancı üzerinden kurumlara yapılan ödemeler üzerinden
aranılacak
belgeleri hesaplanır.
(Ek
fıkra:
5035/15
kazanç
md.)
(3) Kontrol edilen yabancı
25/12/2003- kurumlara yapılan ödemeler
yetki; üzerinden Kanunun 30 uncu
Bu
türlerine,
iade maddesinin yedinci fıkrası
vergiler
bu
kurumun
hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilir. kesilen
vergilerin
mahsubu
Ancak mahsup edilen vergi, kontrol edilen yabancı düzenlenmektedir.
kurumun bu ödemelerden kaynaklanan kazancına Dördüncü
isabet eden gelir vergisini aşamaz.
veya
gelirler
üzerinden
kesinti
yoluyla
fıkrada,
kesinti
suretiyle
ödenen vergilerin hesaplanan geçici
(4) Geçici vergilendirme dönemi içinde elde edilen vergi
yapanın şirketin Türkiye'deki
imkan
Türkiye’deki Üçüncü fıkrada, kontrol edilen yabancı
şekillerine, geliri elde edenin uyarınca kesilen vergiler, bu
ödemeyi
mahsubuna
tutarından
ödenmiş edilebileceği,
ancak,
da
geçici
mahsup
vergi
hukuki statüsüne göre ayrı beyannameye dahil edilen kurum
vergilerin (13 üncü madde uyarınca kesilenler dönemleri itibarıyla iade doğmayacağı
ayrı
hariç) bulunması halinde bu vergiler, o dönem için belirtilmektedir.
kullanılabileceği
gibi kazancı üzerinden hesaplanacak
belli hadler çerçevesinde de kurumlar vergisinden mahsup
hesaplanan geçici vergi tutarından da mahsup Beşinci fıkrada, kesinti yoluyla ödenmiş
kullanılabilir.
edilebilir.
edilebilir. Ancak mahsup edilecek
Kesinti
yoluyla
ödenen
vergilerin vergilerin yıllık beyanname üzerinden
497
(Ek
fıkra:
25/12/2003- vergi, kontrol edilen yabancı
hesaplanan geçici vergiden mahsup edilemeyen hesaplanan vergiden mahsup edileceği,
5035/15 md.) Mahsuben iade kurumun bu ödemelerden
kısmı geçici vergi dönemleri için iade edilmez.
işlemi, aranan tüm belgelerin kaynaklanan kazancına isabet
(5) Bir önceki vergilendirme dönemi içinde elde tutarların öncelikle mükellefin diğer
tamamlanması
edilen gelirler üzerinden kesinti yoluyla ödenmiş vergi borçlarına mahsup edileceği ve
yıllık
koşuluyla, eden kurumlar vergisini aşamaz.
gelir
beyannamesinin
tarih
itibarıyla
vergisi (4) Geçici vergilendirme dönemi
verildiği içinde elde edilen gelirler
yapılır. üzerinden kesinti yoluyla ödenmiş
yıllık beyannamede mahsup edilemeyen
vergiler yıllık beyanname üzerinden hesaplanan mahsuplara
vergiden
mahsup
edilir.
Mahsup
edilemeyen yoluyla
rağmen
ödenmiş
kalan
kesinti
vergilerin
ise
tutarlar, mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup zamanaşımı süresi içinde yazılı olarak
İkmalen veya resen yapılan vergilerin bulunması halinde bu
edilir. Bu mahsuplara rağmen kalan kesinti yoluyla talep edilmesi halinde mükellefe red ve
tarhiyatlarda mahsup işlemi, vergiler, o dönem için hesaplanan
ödenmiş vergiler, zamanaşımı süresi içinde yazılı iade edileceği öngörülmektedir.
mahsup
olarak talep edilmesi halinde mükellefe red ve iade Altıncı fıkrada, uygulamada sorunlara
talebine
ilişkin geçici vergi tutarından da mahsup
dilekçe ve eklerinin eksiksiz edilebilir. İlgili hesap dönemine
olarak
vergi
dairesi ilişkin tahakkuk ettirilen geçici
neden
edilir.
olan
bir
konu
çözüme
(6) Mahsuben iade işlemi, aranan tüm belgelerin kavuşturulmakta ve mahsuben iade
kayıtlarına girdiği tarih esas verginin sadece ödenen kısmı
tamamlanması
alınarak
verildiği tarih itibarıyla yapılır. İkmalen veya re’sen tamamlanması koşuluyla, yıllık gelir
belgelerin
yapılır.
Aranan yıllık kurumlar vergisi
tamamlanması beyannamesi üzerinden
aşamasında
yapılan hesaplanan kurumlar vergisinden
tahsilatlar
yönünden mahsup edilir.
düzeltme yapılmaz.
(5) Bu maddede belirtilen sınırlar
yapılan
şartıyla,
tarhiyatlarda
yıllık
mahsup
beyannamenin işleminin
işlemi,
talebine ilişkin dilekçe ve eklerinin eksiksiz olarak itibarıyla
belgelerin
yapılacağı
hükme
vergi dairesi kayıtlarına girdiği tarih esas alınarak bağlanmaktadır. Ancak, ikmalen veya
yapılır.
Aranan
belgelerin
tamamlanması re’sen yapılan tarhiyatlarda mahsup
aşamasında yapılan tahsilatlar yönünden düzeltme işlemi
md.) Kontrol edilen yabancı vergiler, beyanname üzerinden
yapılmaz.
kurumlara yapılan ödemeler hesaplanan kurumlar vergisinden
(7) 22 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde olarak
üzerinden
belirtilen fon ve ortaklıklar, aynı bentte yer alan girdiği
üncü fazla olduğu takdirde, bu durum
tüm
mahsup vergisi beyannamesinin verildiği tarih
(Ek fıkra: 28/3/2007-5615/8 dahilinde mahsup edilecek
94
aranan
yapılırken,
mahsup
talebine
ilişkin dilekçe ve eklerinin eksiksiz
vergi
dairesinin
tarihin
esas
kayıtlarına
alınarak
498
maddesinin
uyarınca
ikinci
kesilen
fıkrası vergi dairesince mükellefe yazı ile
vergiler, bildirilir. Aradaki fark, mükellefin
Türkiye’de
yıllık söz konusu yazıyı tebellüğ
bildirilen tarihinden itibaren bir yıl içinde
beyannameyle
kazançların elde edilmesi sırasında, 61 inci ve 62 belirleneceği hüküm altına alınmıştır.
nci
maddeler
uyarınca
kendilerinden
kesilen Yedinci
fıkrada,
vergileri, vergi kesintisi yapanlarca ilgili vergi kazançlarından
fon
ve
kesilen
ortaklık
vergilerin
dairesine ödenmiş olmak şartıyla, 61 inci maddenin ödenmiş olması şartıyla, fon ve ortaklık
kontrol edilen yabancı kurum başvurusu halinde kendisine iade
üçüncü
kârı üzerinden hesaplanacak olunur. Bir yıl içinde
bünyesinde yapacakları vergi kesintisinden mahsup yapılacak vergi kesintisine mahsup
gelir
vergisinden
mahsup başvurmayan mükelleflerin bu
fıkrasının
(b)
bendine
göre
kurum bünyesinde 61 inci madde uyarınca
edebilirler. Mahsup edilemeyen kesinti
tutarı imkanı getirilmektedir. Söz konusu
edilebilir. Mahsup edilecek farktan doğan alacakları düşer.
mükellefin başvurusu halinde red ve iade edilir.
vergi, kontrol edilen yabancı (6) Maliye Bakanlığı; iadeyi
(8) 61 inci maddenin üçüncü fıkrasının (b) bendine tutarı mükellefin başvurusu halinde red
kurumun
göre vergi kesintisi yapılan kurum kazancından kâr ve iade edilebilecektir.
bu
ödemelerden mahsuben veya nakden
fıkraya göre mahsup edilemeyen kesinti
kaynaklanan kazancına isabet yaptırmaya, inceleme raporuna,
payı alan kurumlar, aldıkları kâr payının içerdiği Sekizinci fıkrada, vergi kesintisi yapılan
eden gelir vergisinden fazla yeminli malî müşavir raporuna
kesintiyi mahsup edebilirler. Mahsup edilecek tutar, kurum kazancından kâr payı alan
veya teminata bağlamaya ve iade
ele geçen net kâr payının geçerli kesinti oranı kurumların,
için aranılacak belgeleri
kullanılarak brütleştirilmesi suretiyle hesaplanır.
Diğer ücret vergisinin
belirlemeye yetkilidir. Bu yetki;
(9) Ticari faaliyet kapsamında elde edilip de 61 inci ve mahsup edilecek tutarın, ele geçen
mahsubu: (1)
kazanç türlerine, iade şekillerine,
ve 62 nci madde hükümleri uyarınca vergi net kâr payının geçerli kesinti oranı
olamaz.
aldıkları
kâr
payının
içerdiği kesintiyi mahsup edebilecekleri
Madde 122 – Diğer ücret geliri elde edenin veya ödemeyi
kesintisine tabi tutulmuş olan kazanç ve iratlar ticari kullanılarak brütleştirilmesi suretiyle
kapsamında
kazanca ilişkin hükümler çerçevesinde kazancın hesaplanacağı düzenlenmektedir.
(...)
(1)
vergilendirilen yapanın hukukî statüsüne göre
hizmet
erbabı ayrı ayrı kullanılabilir.
tespitinde dikkate alınır ve kesinti suretiyle ödenmiş Dokuzuncu
fıkrada,
ticari
faaliyet
muhtasar beyannameye tabi (7) Mahsuben iade işlemi, aranan
olan vergiler, bu maddede yer alan hükümler kapsamında elde edilip de Kanunun 61
iş
çerçevesinde anılan kazançların beyan edildiği inci
verenler
çalışmaya
nezdinde tüm belgelerin tamamlanması
başladıkları şartıyla, yıllık kurumlar vergisi
beyannamelerde
hesaplanan
vergiden
ve
mahsup 62 nci maddesine göre vergi kesintisine
499
takdirde, bu tarihten sonraki beyannamesinin verildiği tarih
edilir. Şu kadar ki, 61 inci maddenin ikinci tabi tutulmuş olan kazanç ve iratların
aylara ait olmak üzere peşin itibarıyla yapılır. İkmalen veya
fıkrasının (m) bendi ile 62 nci madde kapsamında ticari
ödemiş
kesinti yoluyla ödenen verginin, işlemden doğan çerçevesinde
gerçek
oldukları
ücretleri
vergiler re’sen yapılan tarhiyatlarda
üzerinden mahsup işlemi, mahsup talebine
kazanca
ilişkin
kazancın
hükümler
tespitinde
kazancın tabi olduğu kesinti oranı ile çarpımı dikkate alınacağı ve kesinti suretiyle
hesaplanan vergilere mahsup ilişkin dilekçe ve eklerinin
sonucu
edilir ve mahsubu yapılan eksiksiz olarak vergi dairesi
beyannamede
miktar hizmet erbabının vergi kayıtlarına girdiği tarih esas
edilmez.
karnesine iş veren tarafından alınarak yapılır. Aranan belgelerin
(10) Maliye Bakanlığı; iadeyi mahsuben veya beyannamelerde hesaplanan vergiden
kaydolunur.
bulunacak
tutarı
hesaplanan
aşan
kısmı
vergiden
yıllık ödenmiş olan vergilerin, bu maddede
mahsup yer alan hükümler çerçevesinde anılan
kazançların
beyan
edildiği
tamamlanması aşamasında
nakden yaptırmaya, inceleme raporuna, yeminli mahsup edileceği düzenlenmektedir.
yapılan tahsilatlar yönünden
mali müşavir raporuna veya teminata bağlamaya ve Onuncu fıkrada, iadeyi mahsuben veya
düzeltme yapılmaz.
iade için aranılacak belgeleri belirlemeye yetkilidir. nakden yaptırma, inceleme raporuna,
(8) Kanunun 5 inci maddesinin
Bu yetki; kazanç türlerine, iade şekillerine, geliri yeminli mali müşavir raporuna ve
birinci fıkrasının (d) bendinde
elde edenin veya ödemeyi yapanın hukukî statüsüne teminata bağlama ve iade için
belirtilen fon ve ortaklıklar, aynı
göre ayrı ayrı kullanılabileceği gibi belli hadler aranılacak belgeleri belirleme
bentte yer alan kazançların elde
çerçevesinde de kullanılabilir.
konusunda Maliye Bakanlığına yetki
edilmesi sırasında, Kanunun 15
verilmekte olup, bu yetkinin kazanç
inci maddesi uyarınca
türlerine, iade şekillerine, geliri elde
kendilerinden kesilen vergileri,
edenin veya ödemeyi yapanın hukuki
vergi kesintisi yapanlarca ilgili
statüsüne göre ayrı ayrı veya belli
vergi dairesine ödenmiş olmak
hadler çerçevesinde kullandırılabileceği
şartıyla, Kanunun 15 inci
maddesinin üçüncü fıkrasına göre
500
kurum bünyesinde yapacakları
vergi kesintisinden mahsup
edebilirler. Mahsup edilemeyen
kesinti tutarı mükellefin
başvurusu halinde red ve iade
edilir.
Yurt dışında ödenen vergilerin
Yurtdışında ödenen vergilerin mahsubu
mahsubu
MADDE
MADDE 33- (1) Yabancı
kurumların
85-
(1)
genel
Tam
sonuç
mükellefiyete
hesaplarına
tabi MADDE 85- Maddede yurtdışında
intikal ödenen vergilerin mahsubuna ilişkin
ülkelerde elde edilerek Türkiye’de ettirdikleri veya tam mükellef gerçek kişilerin hususlar düzenlenmektedir.
genel sonuç hesaplarına intikal
yurtdışında elde ettikleri kazanç ve gelirlerden Birinci fıkrada; tam mükellef gerçek
ettirilen kazançlardan mahallinde
mahallinde ödedikleri gelir vergisi ve benzeri kişi
ödenen kurumlar vergisi ve
vergiler, Türkiye’de tarh edilen gelir vergisinin bu gelirlere
benzeri vergiler, Türkiye’de bu
gelirlere isabet eden kısmından indirilir. Türkiye’de ödenen vergilerin Türkiye’de tarh edilen
kazançlar üzerinden tarh olunan
tarh edilen gelir vergisinin yurtdışında elde edilen vergiden
kurumlar vergisinden indirilebilir.
kazanç ve gelirlere isabet eden kısmı, bunların bağlanmaktadır.
(2) Kanunun 7 nci maddesinin
toplam gelire olan oranına göre hesaplanır.
uygulandığı hallerde, yurt
(2) Tam mükellef kurumların doğrudan veya dolaylı sermayesi veya oy hakkının en az
dışındaki iştirakin ödemiş olduğu
olarak sermayesi veya oy hakkının %25’ine sahip %25’ine
gelir ve kurumlar vergisi benzeri
olduğu yurtdışı iştiraklerinden elde ettikleri kâr yurtdışı iştiraklerinden elde ettikleri kâr
vergiler, kontrol edilen yabancı
payları
üzerinden
Türkiye’de
ödenecek
ve
kurumlarca
ilişkin
mahsup
beyan
olarak
edilen
yurtdışında
edileceği
hükme
İkinci fıkrada; tam mükellef kurumların,
sahip
olmaları
koşuluyla
gelir payları üzerinden ödeyecekleri gelir
501
şirketin Türkiye’de
vergisinden, iştiraklerin bulunduğu ülkelerdeki kâr vergisinden, ilgili kâr paylarına ilişkin
vergilendirilecek kazancı
payı
üzerinden hesaplanan kurumlar
üzerinden ödenen gelir vergisi ve benzeri vergilerin ödedikleri
vergisinden mahsup edilebilir.
kâr payı tutarına isabet eden kısmı mahsup edebilecekleri
(3) Tam mükellef kurumların
edilebilir. Kazanca ilave edilen kâr payı, bu alınmaktadır.
doğrudan veya dolaylı olarak
kazançlar üzerinden yurtdışında ödenen gelir Üçüncü fıkrada; kontrol edilen yabancı
sermayesi veya oy hakkının %
vergisi ve benzeri vergiler dâhil edilmek suretiyle kurum kazançlarından
25’ine sahip olduğu yurt dışı
dikkate alınır.
iştiraklerinden elde ettikleri kâr
(3)
payları üzerinden Türkiye’de
yurtdışındaki
ödenecek kurumlar vergisinden,
yükünün hesaplanmasında dikkate alınan vergiler, Dördüncü fıkrada; mahsup edilecek
iştiraklerin bulunduğu ülkelerdeki
ödenmiş
kâr payı dağıtımına kaynak
vergilendirilecek kontrol edilen yabancı kurum tutarını aşamayacağı, bu sınır dâhilinde
oluşturan kazançlar üzerinden
kazancı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden indirilemeyen vergilerin izleyen üçüncü
ödenen gelir ve kurumlar vergisi
mahsup edilebilir.
benzeri vergilerin kâr payı
(4) Yurtdışı kazanç ve iratlar üzerinden Türkiye’de konusu yapılabileceği hüküm altına
tutarına isabet eden kısmı mahsup
tarh olunacak vergilere mahsup edilebilecek tutar, alınmaktadır.
edilebilir. Kazanca ilave edilen
hiçbir surette yurtdışında elde edilen bu kazanç ve Beşinci fıkrada; geçici vergilendirme
kâr payı, bu kazançlar üzerinden
iratlar için Türkiye’de tarh edilen vergi tutarını dönemi içinde yurtdışından elde edilen
yurt dışında ödenen gelir ve
aşamaz. Bu sınır dâhilinde, ilgili bulunduğu kazanç kazanç ve iratlar üzerinden alınan
kurumlar vergisi benzeri vergiler
ve iratların Türkiye’deki beyannamelere dâhil vergilerin, ilgili dönem için hesaplanan
dahil edilmek suretiyle dikkate
edildiği vergilendirme döneminde tamamen veya geçici
dağıtımına
58
inci
kaynak
oluşturan
kazançlar olarak, iştiraklerinin bulunduğu ülkede
vergileri
mahsup
hüküm
ilgili
altına
ülkede
ödenen vergilerin, Türkiye’de ödenmesi
maddenin
yabancı
olmak
uygulandığı
kurumun
şartıyla
hallerde, gereken
toplam
gelir
vergisinden
mahsup
vergi edilebileceği hüküm altına alınmıştır.
Türkiye’de tutarların Türkiye’de tarh edilen vergi
hesap dönemi sonuna kadar indirim
vergi
tutarından
mahsup
502
alınır.
kısmen indirilemeyen vergiler, bu dönemi izleyen edilebilmesi
üçüncü hesap dönemi sonuna kadar indirim konusu Ayrıca
yapılabilir.
(5)
Geçici
imkanı
getirilmektedir.
indirilebilecek
bu
tutarın,
yurtdışında elde edilen bu kazanç ve
vergilendirme
dönemi
içinde iratlar için Türkiye’de tarh edilen geçici
yurtdışından elde edilen kazanç ve iratların vergi
tutarından
fazla
olamayacağı
bulunması halinde, bu kazanç ve iratlar üzerinden hükme bağlanmaktadır.
elde edildiği ülkelerde kesinti veya diğer şekillerde Altıncı fıkrada; yabancı ülkelerde vergi
ödenen vergiler, o dönem için hesaplanan geçici ödendiği, yetkili makamlardan alınarak
vergi tutarından da mahsup edilebilir. İndirilecek mahallindeki
Türk
tutar, yurtdışında elde edilen bu kazanç ve iratlar konsoloslukları,
elçilik
yoksa
ve
mahallindeki
için Türkiye’de tarh edilen geçici vergi tutarından Türk menfaatlerini koruyan ülkenin
aynı nitelikteki temsilcileri tarafından
fazla olamaz.
(6) Yabancı ülkelerde vergi ödendiği, yetkili tasdik
olunan
belgelerle
tevsik
makamlardan alınarak mahallindeki Türk elçilik olunmadıkça, yabancı ülkede ödenen
veya konsoloslukları,
yoksa mahallinde Türk vergilerin,
Türkiye’de
menfaatlerini koruyan ülkenin aynı nitelikteki vergilerden
tarh
olunan
indirilemeyeceği
temsilcileri tarafından tasdik olunan belgelerle öngörülmektedir.
tevsik olunmadıkça, yabancı ülkede ödenen vergiler Yedinci
fıkrada;
gelir
Türkiye’de tarh olunan vergiden indirilemez.
konusu
yapılan
indirim
vergisinden
vergilerin
(7) Türkiye’de tarh edilen vergiden indirilen yabancı ülkelerde ödendiğini gösterir
vergilerin yabancı ülkelerde ödendiğini gösterir belgelerin, tarhiyat sırasında mükellef
belgelerin, tarhiyat sırasında mükellef tarafından tarafından ibraz edilememesi halinde,
503
ibraz edilememesi halinde, yabancı ülkede ödenen yabancı ülkede ödenen veya ödenecek
veya ödenecek olan vergi, Türkiye’de bunlar olan
verginin,
Türkiye’de
bunlar
üzerinden tarh edilen vergiyi aşmamak şartıyla o üzerinden tarh edilen vergiyi aşmamak
ülkede geçerli olan oranlar üzerinden hesaplanır ve kaydıyla o memlekette geçerli olan
tarhiyatın bu suretle hesaplanan tutara isabet eden oranlar üzerinden hesaplanacağı hükme
kısmı ertelenir. İbraz edilmesi gereken belgeler, tarh bağlanmaktadır. Ayrıca; tarhiyatın bu
tarihinden itibaren en geç bir yıl içinde ilgili vergi suretle hesaplanan miktara isabet eden
dairesine ibraz edildiği takdirde, bu belgelerde kısmının ertelenmesi; ibraz edilmesi
yazılı kesin tutara göre tarhiyat düzeltilir.
gereken
belgelerin
tarh
tarihinden
(8) Mücbir sebepler olmaksızın belgelerin bu süre itibaren en geç bir yıl içinde ilgili vergi
zarfında ibraz edilmemesi veya bu belgelerin dairesine ibraz edilmesi halinde, bu
ibrazından sonra ertelenen vergi tutarından daha belgelerde yazılı kesin tutara göre
düşük bir mahsup hakkı olduğunun anlaşılması tarhiyatın düzeltilmesi öngörülmektedir.
halinde, ertelenen vergiler için Amme Alacaklarının Sekizinci
fıkrada;
mücbir
sebepler
Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre olmaksızın belgelerin bu süre zarfında
gecikme zammı hesaplanır.
ibraz edilmemesi veya bu belgelerin
(9) Yabancı para ile ödenen vergilere, bunların ibrazından
ilgili
bulunduğu
kazançların
genel
hesaplarına intikali esnasındaki kur uygulanır.
sonra
ertelenen
vergi
sonuç tutarından daha düşük bir mahsup hakkı
olduğunun
anlaşılması
halinde,
ertelenen vergiler için 6183 sayılı
Amme
Alacaklarının
Tahsil
Usulü
Hakkında Kanun hükümlerine uygun
504
olarak gecikme zammı hesaplanacağı
Dokuzuncu fıkrada; yabancı para ile
ödenen vergilerin, bunların ilgili
bulunduğu kazanç veya gelirler için
uygulanan kurlar üzerinden Türk
parasına çevrileceği öngörülmektedir.
Diğer
ücret
vergisinin
Diğer ücretlerden alınan verginin mahsubu
kapsamında MADDE 86- Maddede, diğer ücret
erbabı
muhtasar kapsamında vergilendirilen hizmet
Madde 122 – Diğer ücret
vergilendirilen
kapsamında
beyannameye tabi işverenler nezdinde çalışmaya erbabından ücreti kesinti yoluyla
(...)
(1)
hizmet
erbabı
(1)
ücret
MADDE
vergilendirilen
86-
Diğer
mahsubu: (1)
hizmet
başladıkları takdirde, bu tarihten sonraki aylara ait vergilendirilmeye başlananların bu
muhtasar beyannameye tabi
olmak üzere peşin ödemiş oldukları vergiler gerçek surette çalışmaya başladıkları tarihten
iş
ücretleri üzerinden hesaplanan vergilere mahsup sonraki aylara ait olmak üzere peşin
verenler
çalışmaya
nezdinde
başladıkları
edilir.
ödemiş oldukları vergilerin, gerçek
takdirde, bu tarihten sonraki
ücretleri üzerinden hesaplanan
aylara ait olmak üzere peşin
vergilerinden mahsup edileceği
ödemiş
düzenlenmektedir.
gerçek
oldukları
ücretleri
vergiler
üzerinden
hesaplanan vergilere mahsup
edilir ve mahsubu yapılan
miktar hizmet erbabının vergi
505
karnesine iş veren tarafından
kaydolunur.
Mükerrer
(Değişik:
Madde
123-
9/4/2003-4842/16
ALTINCI KISIM
Yetki, Muafiyet, İstisna ve İndirimler ile Son
Hükümler
md.)
1.Bu Kanunun 21, 23/8, 47
BİRİNCİ BÖLÜM
ve 48 inci maddelerinde yer
Yetki, Muafiyet, İstisna ve İndirimlerin Sınırı
MADDE 87- Kanunda yer alan maktu
had ve tutarların herhangi bir işleme
gerek olmaksızın her yıl yeniden
değerleme oranında artırılmasına ilişkin
düzenleme yapılmaktadır. Ayrıca
alan maktu had ve tutarlar,
Yetki
1.1.2003
MADDE 87- (1) Bu Kanunda yer alan maktu had madde ile Bakanlar Kuruluna tanınan
tarihi
itibariyle
geçerli olan had ve tutarlarına
ve tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak yetkiler belirlenmektedir.
yükseltilmiştir.
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen
2. Bu Kanunun 19, 21, 23/8,
yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle
31, 47, 48, mükerrer 80, 82,
uygulanır. Bu şekilde hesaplanan maktu had ve
86 ve mükerrer 121 inci
tutarların %5’ini aşmayan kesirleri dikkate alınmaz.
maddelerinde yer alan maktu
Bakanlar Kurulu, bu surette tespit edilen had ve
had ve tutarlar, her yıl bir
tutarları %50’sine kadar artırmaya veya indirmeye,
önceki yıla ilişkin olarak
77 nci maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin gelir
Vergi
Kanunu
dilimlerinde yer alan tutarlara atıf yapan hükümleri,
hükümlerine göre belirlenen
bir alt veya üst dilimde yer alan tutar olarak
yeniden değerleme oranında
belirlemeye, bu şekilde belirlenen tutarları bu
artırılmak
Kanunda
uygulanır.
Usul
suretiyle
Bu
şekilde
yazılı
dilim
tutarları olarak tekrar
506
hesaplanan maktu had ve
(2) 77 nci maddenin birinci fıkrasındaki tarifenin
tutarların % 5'ini aşmayan
gelir dilim tutarları hakkında, bu maddenin birinci
kesirler
fıkrası uygulanır.
dikkate
alınmaz.
Bakanlar Kurulu, bu surette
(3) 21 inci, 39 uncu ve 49 uncu maddelerde yer alan
tespit edilen had ve tutarları
oranları %100’e kadar artırmaya, %0’a kadar
% 50'sine kadar artırmaya
indirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
veya indirmeye yetkilidir.
(4) 31 inci maddenin ikinci fıkrasında belirlenen
3. Bu Kanunun 103 üncü
haddi, birinci fıkranın alt bentleri itibarıyla 77 nci
maddesinde yer alan vergi
maddenin
tarifesinin gelir dilim tutarları
gelirleri için geçerli olan gelir dilimleri itibarıyla
hakkında, bu maddenin (2)
ayrı ayrı veya birlikte yeniden belirlemeye Bakanlar
numaralı fıkrası uygulanır.
Kurulu yetkilidir.
birinci
fıkrasındaki
tarifenin
ücret
Muafiyet, istisna ve indirimlerin
Muafiyet, istisna ve indirimlerin sınırı
sınırı
MADDE 88- (1) Diğer kanunlardaki muafiyet, MADDE 88- Madde ile diğer
MADDE 35- (1) Diğer
istisna ve indirimlere ilişkin hükümler, gelir vergisi kanunlarda yer alan muafiyet, istisna ve
kanunlardaki muafiyet, istisna ve
bakımından geçersizdir.
indirimlere ilişkin hükümler,
(2) Gelir vergisi ile ilgili muafiyetler ile vergi bakımından geçersiz olduğu; muafiyet,
kurumlar vergisi bakımından
matrahlarını etkileyecek istisna ve indirimlere istisna ve indirimleri düzenleyen
geçersizdir.
ilişkin hükümler, ancak bu Kanuna ya da Vergi hükümlerin, ancak bu Kanuna ya da
(2) Kurumlar vergisi ile ilgili
Usul
muafiyet, istisna ve indirimlere
Kanunlarda
Kanununa
ilişkin hükümler, ancak bu Kanun, düzenlenir.
hüküm
değişiklik
indirim hükümlerinin gelir vergisi
eklenmek
yapılmak
veya
bu Vergi Usul Kanununa hüküm eklenmek
suretiyle veya bu Kanunlarda değişiklik yapılmak
suretiyle düzenlenebileceği ve
507
Gelir Vergisi Kanunu ve Vergi
(3) Uluslararası anlaşma hükümleri saklıdır.
Usul Kanununa hüküm eklenmek
uluslararası anlaşma hükümlerinin saklı
olduğu hükme bağlanmaktadır.
veya bu kanunlarda değişiklik
yapılmak suretiyle düzenlenir.
(3) Uluslararası anlaşma
hükümleri saklıdır.
İKİNCİ BÖLÜM
Geçici
Madde
61-
(Ek:
Son Hükümler
9/4/2003-4842/17 md.)
Yürürlükten kaldırılan hükümler
Bu
MADDE 89- (1) 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi
maddenin
tarihinden
yürürlük
önce
yapılan
müracaatlara
düzenlenen
istinaden
yatırım
belgeleri
teşvik
kapsamındaki
yatırımlarla
ilgili
harcamalarına
MADDE 89- Madde ile, 31/12/1960
Gelir Vergisi Kanunu ile 13/6/2006 tarihli ve 5520 Kanunu, 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı
sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, bu kanunların ek Kurumlar Vergisi Kanunu ile bu
ve değişiklikleri, aşağıda sayılan maddeler hariç kanunların ek ve değişiklikleri,
olmak üzere, yürürlükten kaldırılmıştır:
maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b)
yatırım
a) Bu Kanunla mülga 193 sayılı Kanunun; geçici 61 bentlerinde belirtilen maddeler hariç
(teşvik
inci maddesi, geçici 62 nci maddesi, geçici 67 nci olmak üzere yürürlükten
belgelerine bu tarihten sonra
maddesinin (9), (10), (15) ve (16) numaralı kaldırılmaktadır.
ilave edilen iktisadî kıymetler
fıkraları, geçici 69 uncu maddesi, geçici 75 inci
için
harcamalar
maddesi, geçici 76 ncı maddesi, geçici 77 nci
indirimi
maddesi, geçici 78 inci maddesi, geçici 79 uncu
uygulamasına ilişkin olarak
maddesi, geçici 80 inci maddesi, geçici 82 nci
hariç),
yapılan
yatırım
508
Gelir Vergisi Kanununun bu
maddesi,
tarihten
83 üncü maddesi ile geçici 85 inci maddesi.
önce
yürürlükte
geçici
bulunan hükümleri uygulanır.
b) Bu Kanunla mülga 5520 sayılı Kanunun; geçici 2
Yukarıda belirtilen şekilde
nci maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi ve ikinci
yatırım indirimi istisnasından
fıkrası, geçici 4 üncü maddesi ile geçici 6 ncı
yararlanan kazançlar ile bu
maddesi.
maddenin yürürlük tarihinden
önce gerçekleşen yatırımlar
üzerinden
kazancın
hesaplanan
yetersiz
ve
olması
nedeniyle sonraki dönemlere
devreden
yatırım
indiriminden
yararlanan
kazançlar
üzerinden
dağıtılsın,
dağıtılmasın
%19,8 oranında gelir vergisi
tevkifatı yapılır.
İsteyen
mükellefler,
bu
maddenin yürürlük tarihinden
önce yapılan müracaatlara
istinaden düzenlenen yatırım
teşvik belgeleri kapsamında
509
bu tarihten itibaren yaptıkları
harcamaları
(öngörülen
harcamalar kapsamında daha
önce
yatırım
istisnasından
indirimi
yararlanmış
harcamalar hariç) için bu
Kanunun
19
uncu
maddesinde
yer
alan
hükümler
çerçevesinde
yatırım indirimi istisnasından
yararlanabilirler. Bunun için
bu
maddenin
yürürlüğe
girdiği tarihten sonraki ilk
geçici
vergilendirme
dönemine
ilişkin
beyannamenin
verileceği
tarihe kadar bağlı bulunulan
vergi dairesine bir bildirimde
bulunulması
ve
tercihin,
alınmış olan yatırım teşvik
belgelerinin
tamamı
için
yapılması şarttır.
510
Geçici
Madde
62-
(Ek:
9/4/2003-4842/17 md.)
1.
Kurumlar
vergisi
mükelleflerinin;
a) 31.12.1998 veya daha
önceki tarihlerde sona eren
hesap
dönemlerinde
elde
ettikleri kazançlarının,
b) (a) bendi kapsamı dışında
kalan ve 31.12.2002 veya
daha önceki tarihlerde sona
eren hesap dönemlerinde elde
edilen, kurumlar vergisinden
istisna edilmiş kazançlarının,
c) Geçici 61 inci madde
kapsamında
tevkifata
tâbi
tutulmuş kazançlarının,
Dağıtımı halinde 94 üncü
madde
uyarınca
tevkifat
yapılmaz.
2.
Gerçek
kişilerce
(1)
numaralı fıkranın (a) bendi
511
kapsamında elde edilen kâr
payları
gelir
vergisinden
müstesnadır.
3.
Gerçek
kişilerce
(1)
numaralı fıkranın (b) ve (c)
bendi kapsamında elde edilen
kâr paylarının net tutarına
elde edilen kâr payının 1/9’u
eklendikten sonra, bulunan
tutarın yarısı vergiye tâbi
gelir olarak dikkate alınır. Bu
gelirler ile ilgili olarak yıllık
beyanname
verilmesi
halinde, beyannameye intikal
ettirilen
tutarın
beyanname
1/5'i
üzerinden
hesaplanan gelir vergisinden
mahsup edilir.
4.
Kurumlar
mükelleflerinin
vergisi
doğrudan
veya iştirakleri aracılığıyla,
bu maddenin (1) numaralı
512
fıkrasında belirtilen nitelikte
kâr
payı
elde
etmeleri
halinde, bu kâr paylarının
dağıtımı ve kâr payı elde
eden gerçek kişilerce bu kâr
paylarının beyanı ile ilgili
olarak
(1),
numaralı
(2)
fıkra
ve
(3)
hükümleri
uygulanır.
5. Bu madde kapsamındaki
kâr payları için 22 nci madde
hükümleri uygulanmaz.
Geçici
Madde
67-
(Ek:
30/12/2004-5281/ 30 md.)
(1)
)
Bu maddenin yürürlük
tarihinden önce ihraç edilmiş
olan her
nevi
tahvil
ve
Hazine bonoları ile Toplu
Konut
Özelleştirme
İdaresi
ve
İdaresince
çıkarılan menkul kıymetlerin
513
elde tutulması veya elden
çıkarılması suretiyle sağlanan
gelirlerin
madde
bu
hükümleri
uygulanmaz. Bu gelirlerin
geçerli
olan
hükümler
uygulanır.(4)
10) Bu maddenin yürürlüğe
girmesinden
önce
iktisap
edilmiş olan menkul kıymet
araçlarının
çıkarılmasından
elden
veya
elde
tutulma sürecinde elde edilen
gelirler
için
bu
madde
gelirlerin
514
geçerli
olan
hükümler
uygulanır. (4)
…
15)
(Ek:
5436/14
22/12/2005-
md.)
Kurumlar
Vergisi Kanununun 2 nci
maddesinin
5281
Kanunla
sayılı
yürürlükten
kaldırılmadan
önceki
(2)
numaralı fıkrasında, Sermaye
Piyasası
Kanununa
göre
kurulan yatırım fonu olarak
addolunmuş
mükellefiyete
dar
tâbi
yatırım
fonlarının vergilendirilmeye
ilişkin 31.12.2005 tarihindeki
bu statüleri;
a)
31.12.2005
tarihinden
önce ihraç edilen menkul
kıymetlerle (hisse senetleri
hariç) sınırlı olmak üzere bu
menkul kıymetlerin tamamı
515
itfa edilinceye kadar,
b)
31.12.2005
tarihinde
portföylerinde bulunan hisse
senetleri için ise bu menkul
kıymetlerin bu tarihten sonra
portföyden ilk çıkış tarihine
kadar,
Devam eder.
16) Bu madde kapsamına
girmeyen
ve
tarihinden
1.1
önce
iktisap
olan
edilmiş
2006
menkul
kıymetlerin
elden
çıkarılmasından
sağlanan
gelirlerin
31.12.2005 tarihi itibariyla
geçerli
olan
hükümler
uygulanır.
516
Geçici Madde 69 – (Ek:
30/3/2006 – 5479/3 md.)
Gelir ve kurumlar vergisi
mükellefleri;
31/12/2005
tarihi itibarıyla mevcut olup,
2005
yılı
kazançlarından
indiremedikleri
yatırım
indirimi istisnası tutarları ile;
a) 24/4/2003 tarihinden önce
yapılan
müracaatlara
istinaden düzenlenen yatırım
teşvik belgeleri kapsamında,
193
sayılı
Gelir
Vergisi
Kanununun 9/4/2003 tarihli
ve 4842 sayılı
yürürlükten
Kanunla
kaldırılmadan
önceki ek 1, 2, 3, 4, 5 ve 6
ncı maddeleri çerçevesinde
başlanılmış yatırımları için
belge kapsamında 1/1/2006
tarihinden sonra yapacakları
yatırımları,
517
b) 193 sayılı Gelir Vergisi
Kanununun mülga 19 uncu
maddesi
1/1/2006
kapsamında
tarihinden
önce
başlanan yatırımlarla ilgili
olarak, yatırımla iktisadi ve
teknik bakımdan bütünlük
arz edip bu tarihten sonra
yapılan yatırımları,
nedeniyle,
31/12/2005
tarihinde yürürlükte bulunan
mevzuat hükümlerine göre
hesaplayacakları
yatırım
indirimi istisnası tutarlarını,
yine bu tarihteki mevzuat
hükümleri
(bu
Kanunun
geçici 61 inci maddesinin
ikinci fıkrasında yer alan
vergi oranına ilişkin hüküm
dâhil)
çerçevesinde
kazançlarından indirebilirler.
(Ek cümleler: 23/7/2010-
518
6009/5 md.) Şu kadar ki,
vergi matrahlarının tespitinde
yatırım
indirimi
istisnası
olarak
indirim
konusu
yapılacak
tutar,
ilgili
kazancın % 25’ini aşamaz.
Kalan
kazanç
üzerinden
yürürlükteki vergi oranına
göre vergi hesaplanır. (1)(2)
Bu maddenin uygulanmasına
ilişkin
usûl
ve
esasları
yetkilidir.
18/2/2009 – 5838/8 md.)(3)
31/12/2023 tarihine kadar,
28/2/2008 tarihli ve 5746
sayılı
Araştırma
Geliştirme
Desteklenmesi
ve
Faaliyetlerinin
Hakkında
Kanunun 3 üncü maddesinin
519
ikinci
fıkrasında
Ar-Ge
belirtilen
ve
destek
personelinin, bu çalışmaları
karşılığında
ücretleri
elde
ettikleri
üzerinden
asgari
sonra
hesaplanan
gelir
vergisinin; doktoralı olanlar
için yüzde 90’ı, diğerleri için
yüzde
80’i
muhtasar
verilecek
beyanname
üzerinden
tahakkuk
eden
vergiden indirilmek suretiyle
terkin
edilir.
Bu
süre
içerisinde, anılan maddenin
bu
maddeye
aykırı
olan
hükmü uygulanmaz.
––––––––––––––––
(1) 4/6/2008 tarihli ve
5766 sayılı Kanunun 27
nci
maddesiyle;
maddenin
bu
1/7/2008
520
tarihinde
gireceği
yürürlüğe
hüküm
altına
alınmıştır.
(2) Bu madde ; Anayasa
Mahkemesi’nin
22/12/2011 tarihli ve E.:
2010/7,
K.:
2011/172
sayılı Kararı ile, 6/6/2008
tarihinden
önce
29/1/2004 tarihli ve 5084
sayılı Kanun’un 3 üncü
maddesi
kapsamında
yatırıma başlayarak gelir
vergisi stopajı teşvikinden
faydalanması
gereken
mükellefler
yönünden
iptal edilmiştir.
(3) 24/5/2013 tarihli ve
6487 sayılı Kanunun 7
nci
maddesiyle;
maddede
yer
“31/12/2013”
bu
alan
ibaresi
521
“31/12/2023”
şeklinde
değiştirilmiştir.
16/6/2009 – 5904/4 md.)
10/2/2005 tarihli ve 5300
sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı
Depoculuk
Kanunu
kapsamında düzenlenen ürün
senetlerinin
elden
çıkarılmasından
doğan
kazançlar,
tarihine
31/12/2014
kadar
kurumlar
gelir
ve
vergisinden
müstesnadır.
İstisna edilen bu kazançlar
üzerinden 94 üncü madde
kapsamında
yapılmaz.
tevkifat
Münhasıran
bu
kazançlar için gelir vergisi
mükelleflerince
beyanname
verilmez,
yıllık
bu
522
kazançlar
verilecek
beyannamelere
dahil
edilmez.
16/6/2009 – 5904/4 md.)
Bu
maddenin
girdiği
yürürlüğe
tarihten
dönemlerle
önceki
ilgili
olarak
22/5/2003 tarihli ve 4857
sayılı İş Kanununun 21 inci
maddesi
uyarınca
işverenlerce işçiye ödenen işe
başlatmama
tazminatları,
damga vergisi hariç herhangi
bir vergiye tabi tutulmaz.
Anılan dönemlere ilişkin işe
başlatmama tazminatı gelir
vergisi
tevkifatına
tabi
tutulan mükelleflerin; tarha
yetkili
vergi
başvurmaları
açmamaları,
dairelerine
ve
dava
açılmış
523
davalardan
vazgeçmeleri
şartıyla 213 sayılı Vergi Usul
Kanununun
düzeltmeye
ilişkin hükümleri uyarınca
tahsil edilen gelir vergisinin
red ve iade işlemleri yapılır.
Bu maddenin uygulamasına
ilişkin
usul
ve
esası
yetkilidir.
23/7/2010-6009/6 md.)
2010 takvim yılına ilişkin
olarak
yapılmış
ücret
ödemeleri için bu Kanunun
yayımlandığı
tarihe
kadar
yapılmış olan gelir vergisi
tevkifat tutarlarının, 103 üncü
maddede bu Kanunla yapılan
değişiklik hükmü uyarınca
hesaplanan
vergiden
fazla
olması halinde, fark vergi
524
tutarı terkin
edilir, tahsil
edilmişse
mükelleflerin
sonraki
dönemlerde
ödeyecekleri
gelir
vergisinden mahsup edilir,
mahsup imkânının olmaması
halinde ise red ve
iade
olunur. Eksik olması halinde
ise bu fark, vergi sorumluları
tarafından
bu
Kanunun
yayımlanmasından
sonra
yapılacak
ilk
ücret
ödemesinden
kesilerek
bu
ödemenin ait olduğu döneme
ilişkin
muhtasar
beyannamenin
verilme
ve
ödeme süresi içinde topluca
(muhtasar beyanname verme
yükümlülüğü
hariç)
verilecek
olmayanlar
ayrı
bir
beyanname ile beyan edilir
ve ödenir. Bu beyanname
525
için ayrıca damga vergisi
hesaplanmaz. Anılan sürede
düzeltilen söz konusu fark
için gecikme faizi ve vergi
cezası
aranmaz;
eksik
tahakkuk etmiş olan verginin
bu
süre
içinde
tamamlanmaması halinde bu
tarihte vergi ziyaı doğmuş
olur.
Bu
hükmün
uygulanmasına ilişkin usûl ve
belirlenir.
3/5/2012-6303/9 md.)
Eskişehir 2013 Türk Dünyası
Kültür Başkenti Hakkında
Kanuna göre kurulan Ajansa
yapılan her türlü nakdî ve
aynî bağış ve yardımlar ile
sponsorluk
tamamı;
harcamalarının
gelir
vergisi
526
beyannamesinde bildirilecek
gelirlerden, kurumlar vergisi
beyannamesi üzerinde ayrıca
gösterilmek şartıyla kurum
kazancından indirilir.
Gelir vergisi stopajı teşviki:
31/5/2012-6322/12 md.)
Bakanlar
Kurulunca
istatistiki
bölge
birimleri
sınıflandırması, kişi başına
düşen
milli
sosyoekonomik
düzeyleri
gelir
veya
gelişmişlik
dikkate
alınmak
suretiyle belirlenen illerde
yapılacak
yatırımlar
Ekonomi
Bakanlığı
tarafından
yatırım
için
düzenlenen
teşvik
belgeleri
kapsamında; bu maddenin
yürürlüğe
girdiği
tarihten
527
itibaren 31/12/2023 tarihine
kadar
gerçekleşen
yatırımlarda
teşvik
belgelerinde
fiilen
öngörülen
istihdam
ve
edilen
işçilerin ücretlerinin sanayi
kesiminde
çalışan
16
uygulanan asgari ücretin brüt
tutarına tekabül eden kısmı
üzerinden hesaplanan gelir
vergisi,
yatırımın
kısmen
veya tamamen işletilmesine
başlanılan tarihten itibaren 10
yıl
süreyle
verilecek
muhtasar
beyanname
üzerinden
tahakkuk
eden
vergiden terkin edilir.
Birinci
fıkraya
istinaden
terkin
edilecek
verginin
hesabında, öncelikle 32 nci
maddede
yer
alan
asgari
528
geçim indirimi dikkate alınır.
Yatırımın tamamlanamaması
veya teşvik belgesinin iptal
edilmesi halinde, gelir vergisi
stopajı
teşviki
nedeniyle
uygulaması
terkin
edilen
vergiler, vergi ziyaı cezası
uygulanmaksızın
gecikme
faiziyle birlikte tahsil olunur.
Yatırımın
faaliyete
geçmesinden
önce
devri
halinde
devralan,
aynı
koşulları
yerine
getirmek
kaydıyla gelir vergisi stopajı
teşviki
uygulamasından
yararlanır.
Yatırımın
kısmen
tamamen
veya
faaliyete
geçmesinden
sonra
devri
halinde, gelir vergisi stopajı
teşviki uygulamasından devir
tarihine
kadar
devreden,
529
devir tarihinden sonra ise
kalan süre kadar devralan
yararlanır.
Bu
madde
gelir
kapsamındaki
stopajı
vergisi
teşvikinden
yararlananlar,
diğer kanunlarda yer alan
aynı
mahiyetteki
hükümlerden
ayrıca
yararlanamazlar.
Bu maddenin uygulanmasına
ilişkin
usul
ve
esasları
yetkilidir.
Basit usulde vergilendirmeye
geçişte sürelerin hesabı:
…
13/6/2012-6327/10 md.)
31/12/2017 tarihine kadar,
9/12/1994 tarihli ve 4059
sayılı Hazine Müsteşarlığının
530
Teşkilat
ve
Görevleri
Hakkında Kanunun ek 5 inci
maddesi
kapsamına
giren
bireysel katılım yatırımcısı
tam mükellef gerçek kişiler,
bu
maddenin
yürürlüğe
girdiği tarihten sonra iktisap
ettikleri tam mükellef anonim
şirketlere
ait
iştirak
hisselerini en az iki tam yıl
elde tutmaları şartıyla, 213
sayılı Vergi Usul Kanununun
değerlemeye ait hükümlerine
göre hesapladıkları hisselerin
tutarlarının
%75’ini
beyannamelerine
kazanç
hisselerin
ve
konu
iratlarından
iktisap
dönemde
yıllık
edildiği
indirebilirler.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı, Türkiye Bilimsel
ve
Teknolojik
Araştırma
531
Kurumu ile Küçük ve Orta
Ölçekli İşletmeleri Geliştirme
ve
Destekleme
İdaresi
Başkanlığı
tarafından
belirlenen
araştırma,
geliştirme
ve
programları
yenilikçilik
kapsamında
projesi son beş yıl içinde
desteklenmiş
iştirak
kurumlara
sağlayan
bireysel
katılım yatırımcıları için bu
oran %100 olarak uygulanır.
Yıllık
indirim
tutarı
TL’yi
aşamaz.
1.000.000
İlgili
yıl
kazancından
indirilemeyen kısım, izleyen
yıllarda 213 sayılı Vergi Usul
Kanunu hükümlerine göre bu
yıllar için belirlenen yeniden
değerleme
oranında
artırılarak dikkate alınır.
532
İki tam yıl elde tutma şartının
yerine getirilmemesi halinde,
bireysel katılım yatırımcısı
indirimi
dolayısıyla
zamanında
tahakkuk
ettirilmemiş
vergiler
yönünden vergi ziyaı doğmuş
sayılır. Bu maddeye göre
zamanında
alınamayan
vergiler ile vergi cezalarında
zamanaşımı, verginin tarhını
veya
cezanın
kesilmesini
gerektiren durumun doğduğu
tarihi
takip
eden
yılın
başından itibaren başlar.
Bireysel
katılım
yatırımcılarının
vergi
desteklerinden
yararlanabilmesi için, birinci
fıkrada
belirtilen
iştirak
hisselerini iktisap etmeden
önce Hazine Müsteşarlığına
533
başvurarak bireysel katılım
yatırımcısı
lisansı
almış
olmaları
ve
lisans
kapsamında
ortaklık
kurdukları
kurumlar
tarafından
yapılacak
faaliyetleri beyan etmeleri
şarttır.
Bireysel katılım yatırımcıları,
iştirak
ettikleri
kurumun
ya da ayrı ayrı veya birlikte
hâkim
ortağı
olamazlar.
Bireysel katılım yatırımcısı;
eşinin, kendisinin veya eşinin
altsoyu ve üstsoyu ile üçüncü
derece dahil yansoy hısımları
ve kayın hısımlarının ya da
idaresi,
sermayesi
denetimi
veya
bakımından
bağlı bulunan ya da nüfuzu
534
altında bulunan kurumlara
iştirak edemez.
4059 sayılı Kanunun ek 5
inci
maddesi
vergi
kapsamında
desteğinden
yararlanması
Hazine
Müsteşarlığınca
desteklenmeyen
sektörlerde
ve/veya faaliyetlerde yatırım
yapıldığının tespit edilmesi,
ortaklık
paylarına
Hazine
ilişkin
Müsteşarlığınca
getirilen şartlara uyulmaması,
dördüncü fıkra kapsamında
beyan
edilen
bulunulmaması
faaliyetlerde
ve
beşinci
fıkradaki hükme aykırı işlem
tesis
edilmesi
durumunda
fıkra
hükümleri
üçüncü
uygulanır.
İki yıllık süre şartının yerine
getirilememesine neden olan
535
mücbir
sebep
halleri
ile
uygulamaya ilişkin diğer usul
ve
esasları
belirlemeye
Maliye Bakanlığı ve Hazine
Müsteşarlığı
müştereken
yetkilidir.
Bakanlar
Kurulu
birinci
fıkrada yer alan 31/12/2017
tarihini
beş
uzatmaya,
yıla
bu
kadar
madde
kapsamında indirim oranını
ve azami indirim tutarını
%50’sine kadar artırmaya ve
bu oran ve tutarları sıfıra
kadar indirmeye yetkilidir.
31/10/2012-6358/17 md.)
EXPO
2016
Antalya
Ajansına yapılan her türlü
nakdî
ve
yardımlar
ayni
ile
bağış
ve
sponsorluk
536
harcamalarının tamamı; gelir
vergisi
beyannamesinde
bildirilecek
gelirlerden,
kurumlar
vergisi
beyannamesi üzerinde ayrıca
gösterilmek şartıyla kurum
kazancından indirilir.
3/4/2013-6456/15 md.)
Avrupa Birliği organlarıyla
akdedilen ve usulüne göre
yürürlüğe konulan anlaşmalar
çerçevesinde proje karşılığı
sağlanan hibeler, özel bir fon
hesabında tutulur ve gelir
olarak dikkate alınmaz. Söz
konusu
hibelerle
gerçekleştirilecek
projelere
ilişkin
olarak
bu
fondan
yapılan harcamalar, gelir ve
kurumlar vergisi matrahının
tespitinde gider ve maliyet
537
olarak dikkate alınmaz. Proje
sonunda herhangi bir şekilde
harcanmayan
edilmeyen
hâlinde
ve
tutarın
bu
iade
kalması
tutar
gelir
kaydedilir.
Birinci
sağlanan
fıkra
çerçevesinde
hibelerle
finanse
edilen yıllara sâri inşaat ve
onarım
ödemeler
yaptıkları
işlerine
ilişkin
üzerinden
serbest
ve
meslek
işleri dolayısıyla bu işleri icra
edenlere
yapılan
ödemelerden, fon hesabından
yapılan harcama tutarları ile
sınırlı olmak üzere, 94 üncü
maddenin birinci fıkrasının
(2) ve (3) numaralı bentleri
ile 5520 sayılı Kurumlar
538
Vergisi Kanununun 15 inci
maddesinin birinci fıkrasının
(a)
bendi
ve
30
uncu
maddesinin birinci fıkrasının
(a) ve (b) bentleri uyarınca
21/5/2013-6486/13 md.)
Gerçek veya tüzel kişilerce,
15/4/2013
tarihi
itibarıyla
sahip olunan ve yurt dışında
bulunan; para, altın, döviz,
menkul
kıymet
ve
diğer
sermaye piyasası araçları ile
varlığı
kanaat
belgeyle
verici
ispat
taşınmazlar,
bir
edilen
31/7/2013
tarihine kadar Türk Lirası
cinsinden
rayiç
bedelle,
19/10/2005 tarihli ve 5411
sayılı
Bankacılık
Kanunu
uyarınca faaliyette bulunan
539
bankalara
tarihli
Sermaye
veya
ve
6/12/2012
6362
Piyasası
sayılı
Kanunu
uyarınca faaliyette bulunan
aracı kurumlara bildirilir ya
da vergi dairelerine beyan
edilir.
Birinci
fıkrada
sayılan
kıymetler, 213 sayılı Vergi
Usul Kanunu uyarınca defter
tutan mükellefler tarafından
beyan tarihini takip eden ay
sonuna
kadar
kanuni
defterlere kaydedilir. Bilanço
esasına göre defter tutan
mükellefler,
bu
madde
hükümleri uyarınca kanuni
defterlerine
kaydettikleri
kıymetler için pasifte özel
fon hesabı açarlar. Bu fon
hesabı,
sermayenin
cüz’ü
addolunur, sermayeye ilave
540
dışında başka bir amaçla
kullanılamaz,
işletmenin
tasfiye edilmesi hâlinde ise
vergilendirilmez.
Serbest
meslek kazanç defteri ile
işletme hesabı esasına göre
defter tutan mükellefler, söz
konusu
kıymetleri
defterlerinde
gösterirler.
ayrıca
Bu
varlıklar
dönem kazancının tespitinde
dikkate alınmaz.
Vergi
dairelerine
beyan
edilen
varlıkların
değeri
üzerinden %2 oranında vergi
tarh
edilir
tarhiyatın
ve
bu
yapıldığı
vergi,
ayı
izleyen ayın sonuna kadar
ödenir.
Banka ve aracı kurumlar,
kendilerine
bildirilen
varlıklara ilişkin olarak %2
541
oranında
hesapladıkları
vergiyi, bildirimi izleyen ayın
on beşinci günü akşamına
kadar
vergi
sorumlusu
sıfatıyla bir beyanname ile
bağlı
bulunduğu
vergi
dairesine beyan eder ve aynı
sürede öderler. Bu fıkra ile
üçüncü fıkraya göre ödenen
vergi, hiçbir suretle gider
yazılamaz
ve
başka
bir
vergiden mahsup edilemez.
Bildirilen veya beyan edilen
varlıklar
nedeniyle
hiçbir
suretle vergi incelemesi ve
vergi
tarhiyatı
yapılmaz.
Ancak, diğer nedenlerle bu
maddenin yürürlüğe girdiği
tarihten
sonra
başlayan
1/1/2013 tarihinden önceki
dönemlere
incelemeleri
ilişkin
vergi
ile
takdir
542
komisyonu kararları uyarınca
gelir, kurumlar ve katma
değer vergisi yönünden tespit
edilen matrah farkından, bu
madde
kapsamında
beyan
edilen tutarlar, bu tutarlara
ilişkin tarh edilen verginin
vadesinde
ödenmesi
koşuluyla mahsup edilerek
tarhiyat
reddedilen
yapılır.
katma
vergisine
ilişkin
edilecek
matrah
İndirimi
değer
mahsup
tutarı,
indirimi reddedilen vergiye
esas teşkil eden bedeldir. Şu
kadar ki, indirimi reddedilen
vergiye ilişkin bedelin tespit
edilememesi hâlinde mahsup
edilecek matrah tutarı, %18
katma değer vergisi oranı
dikkate alınarak hesaplanır.
Tahakkuk
eden
verginin
543
vadesinde ödenmemesi veya
bu maddede yer alan diğer
şartların
yerine
getirilememesi
mahsup
nedeniyle
imkânından
yararlanılamaması,
vergi
aslının gecikme zammı ile
birlikte 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun uyarınca
takip ve tahsiline engel teşkil
etmez. Tahsil edilmiş olan
vergiler red ve iade edilmez.
Bildirim ve beyana konu
edilen varlıklarla ilgili olarak
213
sayılı
Kanunun
amortismanlara
ilişkin
varlıkların
elden
çıkarılmasından
doğan
zararlar, gelir veya kurumlar
544
vergisi
uygulaması
bakımından
gider
veya
indirim olarak kabul edilmez.
Bildirildiği
edildiği
veya
hâlde,
beyan
15/4/2013
tarihi itibarıyla yurt dışında
bulunduğu
kanaat
verici
belge ile tevsik edilemeyen
para, döviz, altın, menkul
kıymet ve diğer sermaye
piyasası
araçları
taşınmazlar
beşinci
ile
dolayısıyla
fıkra
hükmünden
yararlanılamaz.
Bildirim
veya
beyanın
yapıldığı tarihi takip eden ay
sonuna
kadar
getirilmeyen
Türkiye’ye
veya
Türkiye’deki banka ya da
aracı kurumlarda açılacak bir
hesaba
transfer
edilmeyen
para, döviz, altın, menkul
545
kıymet ve diğer sermaye
piyasası araçları dolayısıyla
beşinci
fıkra
hükmünden
yararlanılamaz.
Tam
mükellefiyete
tabi
gerçek kişiler ile kurumların;
a) Kanuni ve iş merkezi
Türkiye’de
bulunmayan
kurumlara
ilişkin
iştirak
hisselerinin satışından doğan
kazançları,
b) Kanuni ve iş merkezi
Türkiye’de
bulunmayan
kurumlardan
elde
ettikleri
iştirak kazançları,
c) Yurt dışında bulunan iş
yeri ve daimi temsilcileri
aracılığıyla
elde
ettikleri
ticari kazançları,
31/10/2013
tarihine
kadar
elde edilenler de dâhil olmak
üzere,
bu
maddenin
546
yürürlüğe
girdiği
tarihten
itibaren 31/12/2013 tarihine
kadar
Türkiye’ye
transfer
edilmesi kaydıyla gelir veya
kurumlar
vergisinden
müstesnadır.
Tam
mükellefiyete
tabi
gerçek kişiler ile kurumların,
kanuni
ve
iş
merkezi
Türkiye’de
bulunmayan
kurumların
tasfiyesinden
doğan kazançları, 31/12/2013
tarihine
kadar
transfer
Türkiye’ye
edilmiş
olması
kaydıyla gelir ve kurumlar
Bildirim ve beyan süresi sona
erdikten sonra bildirim veya
beyanlara ilişkin düzeltme
yapılamaz.
İlgili kurum ve kuruluşlar,
gerçek veya tüzel kişilerin bu
547
madde
uyarınca
yapılacak
işlemlere ilişkin taleplerini
yerine
getirmeye
mecburdurlar.
Bu maddede yer alan bildirim
ve beyan sürelerini izleyen
üçüncü ayın sonuna kadar
uzatmaya Bakanlar Kurulu
yetkilidir.
Bu madde uyarınca verilmesi
gereken
beyannamelerin
şekil, içerik ve ekleri ile
verileceği
maddenin
yeri
ve
bu
uygulanmasına
ilişkin diğer usul ve esasları
yetkilidir.
Bu maddenin uygulamasında
kanaat verici belge: Devlet
tarafından
veya
Devlet
güvencesinde tutulan kayıt ve
sicilleri; banka, banker, aracı
548
kurumlar ve benzeri mali
kurumlar ile posta idaresi,
noter
gibi
kuruluşların
belgelerini,
Kanunun
kurum
ve
kayıt
ve
213
İkinci
sayılı
Kitabının
Üçüncü Kısmında yer alan
belgeler ve muadili belgeler
ile
bilgi
değişiminde
bulunulan yabancı ülkelerde
yetkili makamlardan alınarak
mahallindeki Türk elçilik ya
da
konsoloslukları,
yoksa
ilgili ülkenin Türk menfaatini
koruyan
aynı
nitelikteki
temsilcileri tarafından tasdik
olunan belgeleri ifade eder.
GEÇİCİ MADDE 2 – (Ek:
b) Bu Kanunla mülga 5520 sayılı Kanunun;
4/6/2008-5766/22 md.)
geçici 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (ç)
(1)
bendi ve ikinci fıkrası, geçici 4 üncü maddesi ile
1/1/2008-31/12/2015
tarihleri arasında;
geçici 6 ncı maddesi.
…
549
ç)
(Ek:
3/5/2012-6303/10
md.) Eskişehir 2013 Türk
Dünyası
Hakkında
kurulan
Kültür
Başkenti
Kanuna
Ajansın
göre
anılan
Kanunda sayılan görevleriyle
ilgili yaptığı faaliyetlerinden
elde ettiği gelirleri,
dolayısıyla iktisadi işletme
oluşmuş sayılmaz.
(2) (Ek: 31/10/2012- 6358/20
md.) Birinci fıkra hükmü,
tasfiye edildiği tarihe kadar
EXPO
2016
Antalya
Ajansının görevleriyle ilgili
yaptığı faaliyetlerinden elde
ettiği gelirler hakkında da
uygulanır.
18/2/2009-5838/10 md.)
(1)
Münhasıran
tekstil,
550
konfeksiyon ve hazır giyim,
deri
ve
deri
mamulleri
sektörlerinde
faaliyette
bulunanlardan
üretim
tesislerini
Bakanlar
Kurulunca belirlenen illere
31/12/2010
tarihine
kadar
nakleden ve asgari 50 kişilik
istihdam
sağlayan
mükelleflerin, bu illerdeki
işletmelerinden
sağladıkları
kazançlar için nakil tarihini
izleyen hesap döneminden
itibaren
beş
yıl
süreyle
kurumlar vergisi oranını %
75'i
geçmemek
indirimli
üzere
uygulatmaya
Bu madde hükmünden gelir
vergisi
yararlanır.
mükellefleri
Bu
de
maddenin
551
16/6/2009-5904/7 md.)
(1)
Kanunun
maddesinin
17
nci
dokuzuncu
fıkrası hükümleri, bu geçici
maddenin yürürlüğe girdiği
tarihten önce yapılan her
türlü
kesilen
vergi
tarhiyatı
cezalar
ve
hakkında
uygulanmaz.
Geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 1- (1) Bu Kanunla tanınan
yetkiler çerçevesinde Bakanlar Kurulu tarafından
yeni kararlar alınıncaya kadar, bu Kanunla mülga
193 sayılı Kanun ve 5520 sayılı Kanun kapsamında
vergi oranlarına ve diğer hususlara ilişkin olarak
yayımlanan Bakanlar Kurulu kararlarında yer alan
düzenlemelerin, bu Kanunda belirlenen yasal
sınırları aşmamak üzere uygulanmasına devam
GEÇİCİ MADDE 1- Birinci
fıkrada, Kanunla tanınan yetkiler
çerçevesinde
Bakanlar
Kurulu
tarafından yeni kararlar alınıncaya
kadar,
daha
önceki
tarihlerde
yayımlanan
Bakanlar
Kurulu
kararlarında yer alan düzenlemelerin, bu
Kanunda belirlenen yasal sınırları
aşmamak
üzere
geçerli
olması
öngörülmektedir.
İkinci fıkrada, diğer Kanunlarla
bu Kanunla mülga 193 sayılı Kanun ve
5520 sayılı Kanun ile mülga 5422 sayılı
Kanuna yapılmış olan atıfların, ilgili
552
edilir.
(2) Diğer kanunlarla bu Kanunla mülga 193 sayılı
Kanun ve 5520 sayılı Kanun ile mülga 5422 sayılı
Kanuna yapılmış olan atıflar, ilgili olduğu maddeler
itibarıyla bu Kanuna yapılmış sayılır.
(3) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce
gelir ve kurumlar vergisine ilişkin olarak başka
kanunlarda yer alan muafiyet, istisna ve indirimler
bakımından 88 inci madde hükmü uygulanmaz.
(4) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önceki
takvim yılı veya dönemler itibarıyla bu Kanunla
mülga 193 sayılı Kanun ve 5520 sayılı Kanun
hükümlerinin uygulanmasına devam olunur.
(5) 5 inci maddenin ikinci fıkrasının (a) bendinde
belirtilen üç tam yıllık sürenin başlangıç tarihinin
hesabında, bu Kanunun yürürlük tarihi esas alınır.
(6) 21 inci maddenin birinci fıkrası kapsamında
olup
kurumların
aktiflerine
kayıtlı
iktisadi
kıymetlerden bu Kanunun yayımı tarihi itibarıyla
iki yıl süreyle elde bulundurulmuş olanların,
Kanunun
yayımı
tarihinden
sonra
elden
çıkarılmasında anılan fıkranın (a) bendinde yazılı
olduğu maddeler itibarıyla bu Kanuna
yapılmış sayılacağı belirtilmektedir.
Üçüncü
fıkrada,
Kanunun
yürürlük
tarihinden
önce
başka
kanunlarla tanınmış muafiyet, istisna ve
indirimlerin geçerli olduğu ve Kanunun
yürürlüğünden
önceki
dönemler
itibarıyla bu Kanunla mülga 193 ve
5520 sayılı Kanun hükümlerinin
uygulanmasına devam olunacağı hususu
açıklanmaktadır.
Dördüncü fıkrada, Kanunun
yürürlüğünden önceki takvim yılı veya
dönemler itibarıyla bu Kanunla mülga
193 ve 5520 sayılı Kanun hükümlerinin
uygulanmasına devam edileceği hükme
bağlanmaktadır.
Beşinci fıkrada, belli ve geçici
görev veya iş için Türkiye’ye gelen ve
Türkiye’de kalma süresi üç tam yılı
aşmamış olan; iş adamları, uzmanlar,
memurlar, basın ve yayın muhabirleri
ve durumları bunlara benzeyen diğer
kimseler için üç yıllık sürenin
başlangıcının
hesabında
Kanunun
yürürlük tarihinin esas alınması
düzenlenmektedir.
Altıncı fıkrada, kurumların
aktiflerine kayıtlı 21 inci maddenin
birinci fıkrası kapsamındaki iktisadi
kıymetlerden Kanunun yayımı tarihi
itibarıyla iki
yıl süreyle elde
bulundurulmuş olanların, Kanunun
553
istisna oranları %75 olarak uygulanır.
yayımı
tarihinden
sonra
elden
çıkarılmasında istisna oranının %75
olarak uygulanacağı öngörülmektedir.
Yürürlük
MADDE 90- (1) Bu Kanun 1/1/2014 tarihinden MADDE 90- Yürürlük maddesidir.
itibaren elde edilen gelir ve kazançlara uygulanmak
ve 1/1/2014 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 91- (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar MADDE 91- Yürütme maddesidir.
Kurulu yürütür.
554

1 karşılaştırmalı gelir vergisi kanunu tasarısı

Transkript

Benzer belgeler

tas baski ve guaj teknikleri kullanarak boya ve cesitli akrilik

MAHSUP DİLEKÇELERİ İNTERNET ÜZERİNDEN VERİLECEK

gelir idaresi baskanligi

(Denklik İçin Başvuru Formu) HİZMET BELGESİ

elektronik ticaretin vergilendirilmesi sorunu

kendi imalati olan tahta tablolarin bir isyeri acilarak satisi yapilmasi

taşıt araçlarında özel tüketim vergisi matrahının tespitinde iskonto

kat karsiligi insaat sozlesmesinde ba bs formu hk