DÖVİZ KURU POLİTİKASI Tanımlar

DÖVİZ KURU POLİTİKASI
Tanımlar;
Efektif: Banknot şeklindeki tüm yabancı
ülke paraları,
 Döviz: Efektif dahil yabancı para cinsinden
her türlü ödemeyi sağlayan hesap ve
belgedir.
 Kambiyo: Nakit, döviz, altın veya senet
gibi menkul değerler üzerine yapılan
işlemlerdir.

2
Dünya üzerinde tüm ülkelerin bir döviz
rejimi bulunmaktadır. Rejimin niteliği o
ülkenin ekonomi politikası ile yakından
ilgilidir.
 Türkiye konvertibl döviz rejimini tercih
etmiştir. Bunu 1989 yılında Türk
Parasının Kıymetini Koruma Hakkında
32 Sayılı Karar ile gerçekleştirmiştir.

3
Bir ülkenin parasının konvertibl
olması için;
Bilançonun cari işlemler kalemlerine
kısıtlama,
 İhracat ve ithalat için farklı döviz kurları,
 Sermaye hareketlerine kısıtlama,
 Diğer ülkelerle ikili ödeme anlaşmaları,
 İhracat gelirlerinin MB veya yetkili
makamlara yatırılması uygulamalarının
bulunmaması gerekir.

4
Ayrıca,
Ülkenin ödemeler bilançosu açık
vermemeli, dışa açık ekonomiye sahip
olunmalı, yeterli döviz rezervleri bulunmalı,
enflasyon oranı yüksek olmamalı...
 Aksi durumda yabancılar ellerinde TL
tutmaktan vazgeçerler.

5

Parasına konvertibilite sağlayan bir ülke bu
yolla kendi döviz piyasasını uluslararası
piyasalarla bütünleştirmiş olur. O ülkenin
dünya piyasası içerisinde yerini alabilmesi
ise parasının sağlamlığı konusundaki
güvene bağlıdır. Aksi taktirde bu ülkenin
parasına hem dışarıda hem de ülke içinde
talep olmayacaktır...
6
Kur Rejimleri
• Kur rejimlerinin niteliğini belirleyen en
önemli unsur, döviz kurunun serbestçe
dalgalanmasının mümkün olup
olmayacağıdır. İki aşırı uç olarak tam
dalgalı kur ve tam müdahale seçenekleri
arasında çok sayıda karma kur rejimi de
mevcuttur.
7
Döviz Kuru Rejimleri
Döviz Kuru
Dalgalı
Sabit
Altın Standardı
Currency Board
Ayarlanabilir
sabit kur
8
Serbest
Dalgalanma
(free float)
Müdahale
yok
otomatik
Kirli
dalgalanma
(managed float)
İsteğe bağlı
Döviz Kuru Rejimleri
Yumuşak Sabit
Kur Rejimleri
Ara
Dalgalı
Rejimler Rejimler
Sert Sabit Kur Rejimleri
ULUSAL PARANIN KONVERTİBİLİTESİ



Konvertibilite, bir ülke ulusal parasının, döviz
piyasasında serbestçe öteki ülke paralarına
dönüştürülebilme özelliğine sahip olmasını
ifade eder.
Konvertibilitenin ilk koşulu, ülkede yasalara
göre serbest bir döviz piyasasının varlığıdır.
Konvertibilitenin ayırıcı bir özelliği dileyen
herkesin serbestçe döviz işlemi yapabilme
hakkının bulunmasıdır.
10
ULUSAL PARANIN KONVERTİBİLİTESİ


Konvertibilitenin tersi kambiyo
denetimidir. En katı şekli ile kambiyo
denetiminde serbest döviz işlemlerine
tümüyle izin verilmez. Her türlü döviz
alım satım işlemi devletin tekelinde
oluşmuştur.
Türkiye ulusal parasını 1991 yılı
başlarında ulusal parasını konvertibl bir
para olarak IMF’ye tescil ettirmiştir.
11
Kur Rejimleri - Dalgalı Kur Rejimi
Olumlu Yönler:
Dışsal/Reel Şoklara Karşı Direnç
Direnç:: Dalgalı kur rejimlerinin en önemli avantajları
dışsal şoklara ve reel sektörden gelen şoklara karşı dirençli olmasıdır
olmasıdır.. Kur
tamamen serbest olduğu için etkin işleyen bir döviz piyasasında kurlar yeni
oluşan durumlara ve özellikle de şoklara hızla ve tam olarak uyum sağlarlar
sağlarlar..
Dış Ticarette Rekabet:
Rekabet: Dalgalı kur rejimlerinin bir diğer avantajı dış ticarette
kurun değerlenmesine bağlı bir rekabet kaybının yaşanmaması, dolayısıyla
ödemeler dengesi açısından bir sorun ortaya çıkmamasıdır
çıkmamasıdır..
Bağımsız Para Politikası
Politikası:: Kur istikrarı bir hedef olarak alınmadığı için merkez
bankasının daha etkin bir para politikası yürütme şansı bulunmaktadır
bulunmaktadır..
12
Kur Rejimleri - Dalgalı Kur Rejimi
Olumsuz Yönler
İthal Enflasyon: Serbest kur politikasında dış ülkelerdeki enflasyon kur
yoluyla ithal edilir.
Ticari ve Finansal İşlemleri Azaltabilir: Serbest kura bağlı olarak hem
risk, hem de ekonomideki birimlerin risk algısı artacaktır. Bu
nedenle risk primleri yükselir ve hem ticari hem de finansal
işlemlerde azalış olabilir.
Kur Riskine Bağlı Tahribat: Serbest kura geçildiğinde açık pozisyonda
bulunan firma ve bankalar kurun olası bir yükselmesinde büyük
ölçüde zarar görürler.
13
Kur Rejimleri - Sabit Kur Rejimi
Olumsuz Yönler:
Güvenilirlik: Sabit kurun taşınabileceğine ilişkin güven önemlidir. Bu güven
zedelendiğinde ekonomi krizlere açık bir hal alır ve krizler de gerçekleştiğinde
çok maliyetli olur.
Bağımlı Para Politikası: Yerel paranın sabitlendiği yabancı ülkenin parasal
politikalarından doğrudan etkilenme şeklinde ortaya çıkar. Bağlı olunan para
cinsinin değerindeki ani değişimler ekonomiyi bir bütün olarak etkiler. Ayrıca,
kur istikrarı hedefi olduğu için bağımsız bir para politikası uygulamak son
derece güçleşir.
Şoklar: Dış şoklara ve reel kesimden kaynaklanan iç şoklara karşı sabit kur rejimleri
son derecede kırılgandır.
Cari İşlemler: Yerel paranın değeri reel bazda artacağı için ihracatta azalma, ithalatta
artış beklenir. Bu durum, cari işlemlerin açık vermesine neden olur.
14
Kur Rejimleri - Sabit Kur Rejimi
Olumlu Yönler:
Kur Riskinde Azalma: Beklenen kura ilişkin bir bilgi sağladığı için
kur riskini azaltır. Bunun sonucu olarak yabancı yatırımlar ve
uluslararası işlemler artar.
Uluslararası Piyasalara Giriş: Azalan belirsizlik dolayısıyla sadece
yabancı yatırımların gelişini değil, yerel ekonomik birimlerin
uluslararası piyasalara girişini de kolaylaştırır.
Faiz Oranlarında Düşüş: Azalan belirsizlik hem içeride faizleri, hem
de dış borçlanmada risk primini düşürür.
Parasal Şoklara Direnç: Para arzındaki beklenmedik değişimlerin
kur üzerindeki etkilerini nötralize eder.
15




Bir ülkenin yerli parasıyla yabancı paralar arasında kurulan aritmetik
ilişkiye eşitlik anlamına gelmek üzere döviz kuru oranı ya da parite
denir. Bu oran iki biçimde ölçülür:
(a) Nominal döviz kuru, (b) Reel döviz kuru.
Aynı marka ve aynı tip saat ABD'de 100 dolara satılırken Türkiye'de
150 milyon TL'ye satılıyorsa Dolar/TL kuru 1/1,500,000 demektir.
Buna reel döviz kuru denir.
Buna karşılık Türkiye, dolar karşısında TL'sını 1/1,000,000 olarak
tanımlamış olabilir. O takdirde söz konusu saatin Türkiye'deki satış
fiyatı 100 milyon TL demektir. Buna da nominal döviz kuru denir.
Nominal döviz kuru reel döviz kurundan düşükse yerli paranın gerçek
değerinin üzerinde bir dış değeri; tersi söz konusuysa yerli paranın
gerçek değerinin altında bir dış değeri oluşmuş demektir.
16
DÖVİZ PİYASASININ DİĞER
PİYASALARDAN FARKLARI
1- Döviz piyasaları alıcı ve satıcıların doğrudan
karşılaştıkları piyasalardır.
2- Belirli bir borsa biçiminde örgütlenmiş piyasalar
değildir.
3- Piyasa yapımcılığı
4- Müşterinin ihtiyaçlarına göre sözleşme
yapılabilmesi
5- Evrensel nitelikte piyasalardır.
6- Yer yüzünde döviz piyasası hiç kapanmayan bir
piyasa durumundadır.
7- TRP’ye oldukça yakın piyasalardır.
17
DÖVİZ KURU


Döviz Kuru yükselirse yabancı paranın
değeri ARTAR, ulusal paranın değeri
AZALIR.
Döviz Kuru düşerse yabancı paranın
değeri AZALIR, ulusal paranın değeri
ARTAR.
18
DÖVİZ KURU

Bankaların döviz alım satımı için kur
belirlemeleri “kote etmek” veya
“kotasyon” deyimleri ile ifade olunur.
Türkçe anlamı “fiyat yazmak” tır
19
DÖVİZ KURU
Efektif Döviz Kurları



Bir ulusal paranın dış değeri (satınalma
gücü) onunla satın alınabilecek yabancı mal,
hizmet veya mali değerlere bağlıdır.
Bu ise dolaysız kotasyonda döviz kurunun
tersine eşittir.
Bir ulusal paranın dış değerini hesaplamak
için efektif döviz kuru hesaplanır: ulusal
paranın, ülkenin başlıca ticaret ortaklarının
paralarıyla olan kurlarının ağırlıklı
ortalamasına eşittir.
20
Reel Döviz Kurları





R (Reel Döviz Kuru)
E (nominal döviz kuru)
pf (dış enflasyon oranı)
p(yurtiçi enfalsyon oranı)
R = E x (pf/p)
21
V. BANKALARIN DÖVİZ İŞLEMLERİNE
ARACILIK İŞLEVLERİ
3. Bankalar arası Döviz Piyasası




Bankalar müşterileriyle yaptıkları döviz işlemleri
döviz pozisyonlarında ortaya çıkan bir açık veya
fazlayı birbirlerinden karşılayarak denkleştirirler.
Bankaların kendi aralarında yaptıkları işlemler de
döviz interbankı’nı veya Toptan Döviz Piyasasını
oluşturur.
Bankanın çalışma günü sonunda alınan döviz miktarı,
satılan döviz miktarından fazla ise fazla (uzun)
pozisyon;
Alınan döviz miktarı, satılan döviz miktarından az ise
eksik (kısa) pozisyon;
Her iki durumu birden ifade etmek için açık pozisyon
deyimi kullanılır.
22
V. BANKALARIN DÖVİZ İŞLEMLERİNE
ARACILIK İŞLEVLERİ
3. Bankalararası Döviz Piyasası



Açık pozisyon durumunda banka döviz
kuru riski ile karşı karşıyadır.
Fazla pozisyon durumunda, elde
tutulan dövizin kurunda meydana gelen
düşüşten zarara uğrar.
Eksik pozisyonda ise dövizin kurunda
meydana gelen artıştan zarara uğrar.
23
Günümüzde Türkiye’de MB, dalgalı kur
rejimi çerçevesinde döviz kurlarının
piyasada arz ve talep koşullarına göre
oluşması politikasını izlemektedir.
 1990 yılından itibaren döviz kurlarının
kamu otoritesinden bağımsız olarak
belirlenmesine izin verilmiştir.

24
Gerçekçi kur politikası;

Yabancıların ülkemizdeki satın alma
güçlerini sabit tutan döviz kurudur.
Dolayısıyla, kur ticaret yaptığımız ülkeler
ile aramızdaki enflasyon kadar artmalıdır.
25
Değer kaybeden TL

Türkiye’deki yüksek enflasyon neticesinde,
dış dengeyi sağlayabilmek için TL yabancı
paralar karşısında hızla değer kaybetmiştir.
Bunun sonucunda emisyondaki
banknotların sahip olduğu sıfır miktarı
artmıştır.
26
2001 yılı Guinness Rekorlar Kitabı’nda TL
dünyanın en değersiz para birimi olarak yer
almıştır.
 Enflasyon rakamlarının düştüğü bu
günlerde TL’den altı sıfır atılması
tartışmaları yeniden gündeme gelmiş ve bu
gerçekleşmiştir.

27
Döviz kuru niçin oynuyor?




Bir ülkeye yasal olarak üç yolla döviz girer:
Yabancılara satılan mal ve hizmetlerin karşılığının
tahsiliyle,
yabancıların ülke içinde yapacakları yatırımda
kullanmak üzere sermaye getirmeleriyle veya
yabancıların ülkede geçerli olan yüksek reel
faizden yararlanmak amacıyla yapacakları portföy
yatırımları için kaynak aktarmalarıyla.
Döviz kurunu asıl oynatan üçüncü yolla giren
döviz miktarındaki değişmelerdir.
28
Döviz kuru niçin oynuyor?

Yabancı yatırımcılar açısından en önemli gösterge
risk ve kazanç arasındaki fark ve oynaklığa ilişkin
sayı ve oranlarıdır. Beklenti dediğimiz şey buna
göre biçimlenir. Türkiye'ye yönelik beklentilerde
olumlu bir değişiklik olduğunu, örneğin Avrupa
Birliği'yle müzakerelerin kusursuz devam ettiğini
ve tam üyeliğe geçişin beklenenden erken
olabileceği görünümünün doğduğunu varsayalım.
29
Döviz kuru niçin oynuyor?


Dünya ortalamasından yüksek reel faiz nedeniyle çekici
olan Türkiye'de riskler de azalmaya başladığından
beklentiler çok daha olumlu hale gelecek ve ülkeye yatırım
amacıyla giren yabancı fonlar artacaktır.
Bu, ülkeye gelen döviz miktarını artıracak ve döviz
kurunun düşmesine neden olacaktır. Tam o noktada
Ortadoğu'da bir savaş olasılığı ortaya çıktığını ve yabancı
fonların ülkeyi terk etmeye başladığını düşünelim. Bu
durumda döviz arzında azalma, yani döviz talebinde artış
olacak ve dolayısıyla döviz kuru yükselecek demektir.
30
Döviz kuru niçin oynuyor?

Döviz kurlarında ortaya çıkacak ani
değişimleri kırmanın yolu (Özel Kesim
Tasarruf Yatırım Dengesi + Kamu Kesimi
Gelir Gider Dengesi = Cari Dengeden
oluşan) üçlü makroekonomik dengenin eksi
değerde olan denge düzeyini mümkün
olabildiğince azaltabilmekten geçmektedir.
31
Döviz kuru niçin oynuyor?

Türkiye'deki temel ekonomik sorun özel
kesimin tasarruf açığıdır. Geçmişteki kamu
kesimi açığının yerini bugün özel kesim
açığı almıştır. İç ekonomik dengedeki bu
açık, dış açıkla kapatılabilmekte ve bu da
döviz kurunun oynak hale gelmesine yol
açan risk artışına altyapı hazırlamaktadır.
32
Döviz kuru niçin oynuyor?

Önümüzdeki dönemde iki seçenekten
birisiyle karşılaşacağımız anlaşılıyor: Ya
vergi ağırlıklı bir maliye politikası izlenecek
ve hep birlikte bugünkünden daha fazla
vergi ödemek zorunda kalacağız, ya da
yükselen faiz kamu giderlerini artıracağı
için geçmişte olduğu gibi kamu
borçlanmasının artışına tanık olacağız.
33
Döviz kuru niçin oynuyor?

Kur konusunda sık sık radikal ve birbirinin
tersi politika değişikliği yapmak bir işe
yaramaz. Kurda bir sorun varsa bunun
çözümünün kur rejiminde bir değişiklik
yapmak değil, çözümün kur politikası
nedeniyle artan cari açığı kontrol altında
tutmak amacıyla iç talebi kısıtlayarak ithalat
talebini azaltmaktır.
34
Döviz kuru niçin oynuyor?

Dalgalı kura geçişin ilk maliyeti çok acı bir
biçimde ödenmiştir. Dalgalı kur sistemi ile
yaşamanın maliyetini birtakım kesimler ve
sektörler yüklenmeye devam edeceklerdir. Bu
maliyet, enflasyonsuz ya da düşük enflasyonla
yaşamanın maliyetidir... Enflasyon yaratarak
ekonomik sorunlarımıza çözüm arama
alışkanlığımızdan vazgeçmek durumundayız. Aksi
takdirde, başladığımız yere geri döneriz.
35
Döviz kuru niçin oynuyor?


Ayrıca, kur politikası nedeniyle gelinen yerde
oluşan ve özel sektörün özellikle ihracatçı kesimin
üzerine binen maliyet bu sektörlerin küresel
rekabet güçlerini kaybetmelerinden
kaynaklanmaktadır.
Düşük kalan kur bunun bir tek nedeni değildir.
Rekabet gücünü olumsuz etkileyen bir sürü faktör,
25 - 35 sene içinde gelişti. Kamu yönetimleri
bunlara seyirci kaldı.
36
Oca.80
Tem.80
Oca.81
Tem.81
Oca.82
Tem.82
Oca.83
Tem.83
Oca.84
Tem.84
Oca.85
Tem.85
Oca.86
Tem.86
Oca.87
Tem.87
Oca.88
Tem.88
Oca.89
Tem.89
Oca.90
Tem.90
Oca.91
Tem.91
Oca.92
Tem.92
Oca.93
Tem.93
Oca.94
Tem.94
Oca.95
Tem.95
Oca.96
Tem.96
Oca.97
Tem.97
Oca.98
Tem.98
Oca.99
Tem.99
Oca.00
Tem.00
Oca.01
Tem.01
Oca.02
Tem.02
Oca.03
Tem.03
Oca.04
Tem.04
Oca.05
Tem.05
Oca.06
Tem.06
Oca.07
Tem.07
Oca.08
Tem.08
Oca.09
Tem.09
REEL EFEKTİF DÖVİZ KURU ENDEKSLERİ
200
190
TÜFE Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru (1995=100)
180
170
ÜFE Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru (1995=100)*
160
150
140
130
120
110
100
90
80
70
37