Çanakkale`nin Tetrapodları - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi
Transkript
Çanakkale`nin Tetrapodları - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Araştırma Makalesi Çanakkale’nin Tetrapodları (Amphibia, Reptilia, Aves, Mammalia) ve Korunma Statüleri Cemal Varol TOK1, Beytullah ÖZKAN2, Mert GÜRKAN 1*, Batuhan Yaman YAKIN1 1. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, 17100, Merkez, Çanakkale, TÜRKİYE. 2. Trakya Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 22030, Edirne, TÜRKİYE. *[email protected] Özet: Bu çalışmada, 2013 yılı sonuna kadar yapılmış amfibi, sürüngen, kuş ve memelilere ait çalışmaların sonuçları topluca verilmiştir. Çalışmada 9 amfibi, 5 kaplumbağa, 14 kertenkele ve 15 yılan olmak üzere 19 aileye dâhil 43 amfibi ve sürüngen türü, 44 aileye dâhil 185 kuş türü ve 21 aileye dâhil 77 memeli türü yer almaktadır. Ayrıca gruplara ait tablolarda türlerin Türkçe, Latince ve İngilizce isimlerinin yanı sıra güncel korunma statüleri belirtilmiş, tehdit altındaki türlere dikkat çekilmiş ve korunmalarına yönelik önerilere yer verilmiştir. Farklı gruplara ait örneklerin teşhisinde ve yakalanmasında izlenen yöntemlere kısaca değinilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çanakkale, Marmara, Ege, herpetofauna, Ornitofauna, Memeli faunası, Tetrapod. Tetrapods (Amphibia, Reptilia, Aves, Mammalia) of Çanakkale and Conservation Status Abstract: In this study, the result of the amphibian, reptiles, birds and mammalia studies by the end of 2013 are given. Nine amphibian, five turtles, 14 lizards and 15 snakes including 43 amphibian and reptile species in 19 families; 185 bird species in 44 families and 77 mammalian species in 21 families are given in this study. Also in the tables, the Turkish, Latin and English name of the species are given with the actual conservation status, threatened species are remarked and made suggestions for conservations. The identification and the methods of collecting different species are also mentioned briefly. Keywords: Çanakkale, Marmara, Aegean, Herpetofauna, Ornitofauna, Mammalian fauna, Tetrapod. Giriş Biga Yarımadası olarak da adlandırılan Çanakkale İli’nin büyük bölümü, Marmara Bölgesi sınırları içinde kalır ve 9887 km2’lik bir alanı kapsar. Çanakkale’nin doğu ve güneydoğusunda Balıkesir, batısında Ege Denizi, kuzeybatısında Edirne, kuzeyinde Tekirdağ ve Marmara Denizi bulunmaktadır. Türkiye’nin iki büyük adası, Gökçeada ve Bozcaada, Çanakkale il sınırları içinde yer alır. Ayrıca Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı ve Kazdağı Milli Parkı’nı içerir. Çanakkale İli’nin topraklarının yarısından fazlası (% 53.9) ormanlarla kaplıdır. İlin kıyı ilçelerinde ve adalarda iklim oldukça benzerdir. Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçişin yaşandığı Çanakkale topraklarında daha çok Akdeniz iklimi egemendir. İç bölgelerde, denizden yükseklik artış göstermektedir ve bu nedenle kıyı bölgelere oranla aradaki sıcaklık ortalaması oldukça fazladır. Yılın büyük bölümünde hemen her ilçede rüzgârlı günler yaşanır. Yağışlar genellikle bahar ve kış aylarında görülür. Türkiye’de yaşayan amfibi ve sürüngen faunasını belirlemeye yönelik çok sayıda bilimsel çalışma bulunmaktadır (Boulenger, 1886; Werner, 1902; Venzmer, 1919; Bodenheimer, 1944; Mertens, 1952; Böhme, 1973; Clark ve Clark, 1973; Andren ve Nilson, 1976; Başoğlu ve Baran, 1977, 1980; Baran ve ark., 2012). Son çalışmalarda yurdumuzda toplam 33 amfibi (17 semender ve 16 kuyruksuz kurbağa) ve 131 sürüngen (11 kaplumbağa, 63 kertenkele ve 57 yılan) türünün dağılış gösterdiği bildirilmektedir (Baran ve ark., 2012). Çanakkale İli ve çevresinde ise sayısı son yıllarda artış gösteren herpetofauna çalışmalarının olduğu belirlenmiştir (Baran, 1981; Yılmaz, 1981; Çevik, 1982, 1999; Kaya, 2005; Hür ve ark., 2008; Tosunoğlu ve ark., 2009; Bulut, 2010; Uysal, 2011; Tok, 2012a; Tok, 2012b). Bu konuda yapılmış son çalışma Tok ve Çiçek (2014) - 36 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) tarafından yayımlanmıştır. Bu çalışmada Çanakkale İli’ndeki türlerin dağılışı ve türleri tehdit eden çevresel faktörler bildirilmekte ve Çanakkale İli’nde 9 amfibi ve 34 sürüngen türünün yaşadığı belirtilmektedir. Türkiye kuş faunasını belirlemeye yönelik ilk çalışmalar, doğa bilimcilerin gezi notlarıyla 1830’larda başlamıştır (Kumerloeve, 1986). Bu çalışmaların başladığı tarihten günümüze kadar farklı ülkelerden ve yurdumuzdan bilim adamlarının yaptıkları çalışmalarla Türkiye kuş faunası hakkında net bilgilere ulaşılmıştır. Türkiye’de yaşayan kuş türlerinin listelendiği ilk bilimsel çalışma Ergene (1945) tarafından yayımlanmıştır. Bu çalışmanın ardından çeşitli bilim insanları tarafından Türkiye kuş faunasını belirlemeye yönelik pek çok çalışma yapılmıştır (Kasparyan, 1956; Kiziroğlu, 1989; Turan, 1990; Kasparek, 1992; Kasparek ve Bilgin, 1996). Türkiye’de 463 kuş türünün barındığı bildirilmektedir (Kirwan ve ark., 2008). Son yıllarda yurdumuzun çeşitli bölgelerinde yapılan kuş faunasını belirlemeye yönelik çalışmalarının sayısı gittikçe artmaktadır (Kaya ve ark., 1999; Kılıç, 1999; Erdoğdu, 2001; Aslan ve Kiziroğlu, 2003; Kaya ve Kurtonur, 2003; Karakaş ve Kılıç, 2004; Sert ve Erdoğan, 2004; Perktaş ve Ayaş, 2005; Gürkan, 2006; Sevim, 2007; Yaman, 2008; Samsa, 2012; Şengül, 2012). Çanakkale, coğrafi konumu gereği Anadolu’dan geçen kuş göç yolları üzerinde yer almaktadır. Bu sebeple özellikle göç mevsimlerinde araştırma alanı ve çevresinde toplu kuş göçleri gözlenmektedir. Yapılan literatür incelemelerinde, Çanakkale İli kuş faunasına yönelik ilk çalışmanın Ertan (2001) tarafından yapıldığı belirlenmiştir. Bu çalışmalarda Çanakkale ili sulak alanları ve Gökçeada kuş faunası hakkında ön bilgiler verilmiştir. Söz konusu çalışmaların ardından günümüze kadar Çanakkale İli kuş faunasını belirlemeye yönelik çeşitli araştırmalar yapılmıştır (Gürkan, 2006; Sevim, 2007; Samsa, 2012, Şengül, 2012; Erdoğan ve ark., 2012). Son verilere göre Türkiye’de 162 memeli türü yaşamaktadır (Krystufek ve Vohralik, 2001; Krystufek ve ark., 2005; 2009a; Yiğit ve ark., 2006a). Çanakkale il sınırları içinde 8 takıma ve 21 aileye ait 43 cins ve 77 memeli türün (%47.53) yaşaması alanın faunal zenginliğin diğer bir göstergesidir. Bu alan içerisindeki günümüzde yaşayan memeli tür sayısı ve dağılımları kendi çalışmalarımız ve mevcut literatür çalışmalarından elde ettiğimiz verilerle ortaya konmuştur (Osborn, 1964; Çağlar, 1965, 1968, 1969; Corbet ve Morris, 1967; Spitzenberger, 1968; Kurtonur, 1972, 1975, 1982; Doğramacı, 1974, 1989; Huş, 1974; Kumerloeve, 1975, 1986; Felten ve ark., 1977; Corbet, 1978; Neithammer ve Krapp, 1978, 1982; Turan, 1984; Şimşek, 1986; Albayrak, 1988, 1993, 1999; Kıvanç, 1988; Kurtonur ve Özkan, 1990, 1991; Doğramacı ve Tez, 1991; Wilson ve Reeder, 1993; Civitelli ve ark., 1995; Filippucci ve ark., 1995; Özkan, 1995, 1999, 2006; Demirsoy, 1996; Kurtonur ve ark., 1994; 1996; Krystufek ve ark., 1997,1998, 2005,2009a, 2009b; Benda, 1998; Çolak ve ark., 1998, 2000, 2005; Mitchell-Jones ve ark., 1999; Sözen ve ark., 1999, 2013; Krystufek ve Vohralik, 2001; Özkan ve Türkyılmaz, 2001; Yiğit ve Çolak, 2002; Yiğit ve ark., 2003, 2006a, 2006b; Kasparek ve ark., 2004; Özkan ve ark., 2004; Niermann ve ark., 2007; Paksuz ve ark., 2007; Özkan ve Paksuz, 2010; Paksuz ve Özkan, 2011, 2012; İnanmaz ve ark., 2014; SAD-AFAD, 2014; Tok ve ark., 2014a). Bu çalışmanın amacı mevcut gözlem kayıtları, arazi çalışmalarında toplanan örnekler ve önceki çalışmalardaki kayıtları bir araya getirerek, Çanakkale İli (Gökçeada ve Bozcaada dâhil) amfibi, sürüngen, kuş ve memeli faunasının ayrıntılı bir şekilde belirlenmesidir. Materyal ve Yöntem Türkiye’nin Marmara Bölgesi’ne dâhil olan Çanakkale İli, iki yarımada (Gelibolu ve Biga Yarımadaları) ve Ege Denizi’nde yer alan iki adayı (Gökçeada ve Bozcaada) içermektedir. Biga Yarımadası şehrin Asya kıtasında, Gelibolu Yarımadası ise Avrupa kıtasında kalan kısmını oluşturmaktadır. İklim durumu Çanakkale İli’nde, deniz seviyesinden yükseklik ve denize uzaklık gibi bazı etmenler sebebiyle il içerisinde bazı lokal değişiklikler göstermektedir (Utku, 1991). Söz konusu değişiklikler, yüksek bölgelerin daha fazla yağış alması, buna karşılık ilin iç kesimlerinde gece-gündüz arasındaki sıcaklık farkının artması ve kış mevsiminde kar yağışlı günlerin daha fazla olması şeklinde gözlenmektedir. - 37 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Amfibiler, kasık çizmeleri (sucul olan türler için) giyilerek yakalama (su) kepçeleri ile karasal türler ise el ile yakalanmıştır. Amfibi türlerinden nokturnal olanlar genellikle fener yardımı ile akşam geç vakitlerde sulak kısımlar civarından toplanmıştır. Örnekler bez torbalar içerisinde nemli olarak muhafaza edilmiş ve bazıları sistematik değerlendirme yapılabilmesi için laboratuvara taşınmıştır. Kaplumbağalar arazide gözlemlenerek tür seviyesinde kayıtları yapılmıştır. Ancak su kaplumbağaları için yakalama kepçesi veya pinter kullanılmıştır. Kertenkeleleri yakalamak için en uygun mevsim olan ilkbahar ve yaz aylarında açık alanda, kış aylarında ise toprak, taş altlarında ve taş yığınları arasında aramalar yapılmıştır. Örnekler deri eldiven kullanılarak doğada dolaşırken, taş, kütük altlarında, duvarlarda tespit edilmiştir. Yılanlar çok soğuk olan kış ayları dışında alanda görülmüş veya yolda araçlar tarafından ezilmiş olarak tespit edilmiştir. Dinlenme halinde olanlar ise taş ya da kütük altlarında tespit edilmiştir. Zehirsiz türler elle, deri eldiven kullanılarak yakalanmıştır. Yarı zehirli türler deri eldiven ile yakalanmıştır. Zehirli yılan türleri ise “L” harfi şeklindeki yılan sopası yardımıyla yakalanmıştır. Örneklerin görüldüğü yerlerde GPS yardımı ile koordinat bilgileri kaydedilmiştir. Ayrıca müze kayıtlarından da koordinat ve yükseklik bilgileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen veriler neticesinde, veri tabanı üzerinden türlerin dağılış alanı, alttür durumu ve yaşadığı alanın genel yapısı bulunabilecek ve türler için yapılacak sistematik yorumlara yardımcı olacaktır. Kuş gözlemlerine ait kayıtlar 2003-2013 yılları arasında yapılmıştır. Sulak alanların civarında yapılan kuş gözlemlerinde genellikle transekt metodu kullanılmıştır. Bu metoda göre daha önce belirlenen bir hat boyunca ilerlenerek gözlem yapılması esastır. Bu metodun dışında gözlem yapılacak günün hava koşulları dikkate alınıp, uygun yerler seçilerek rastgele gözlem metoduyla çalışma yürütülmüştür. Her bir arazi gözleminde tutulan kayıtlar bir araya getirilerek tür listeleri oluşturulmuştur. Türün statüsü tespit edilirken, yıl boyunca görülen türler ‘Yerli’, sadece kış aylarında görülenler ‘Kış Göçmeni’, sadece yaz aylarında görülenler ‘Yaz Göçmeni’, ilkbahar ve/veya sonbahar göçü sırasında alanda kısa süreli görülen türler ‘Transit’ ve asıl bulundukları yerleri beslenmek amacıyla kısa bir süre için terk eden türler ise ‘Besin Ziyaretçisi’ olarak isimlendirilmiştir. Küçük memelilerin yakalanmasında metal canlı yakalama tuzakları, köstebek ve körfare gibi toprak altında yaşayan küçük memelilerin yakalanmasında özel tuzaklar ve yarasaların yakalanmasında da özel yarasa ağları kullanılmıştır. Yakalanan küçük memeliler incelemenin ardından yakalandıkları alana geri salınmıştır. Büyük memeliler dürbün, kamera gibi optik araçlarla doğrudan gözlenmiştir. Ayrıca alandaki memelilerin tespitinde; ölü örnekler, ayak izleri, dışkı, kıl, bitkiler üzerinde bıraktıkları özel kemirme işaretleri, baykuşların peletleri de kullanılmıştır. Bununla birlikte bölgedeki yerel halktan güvenilir olanların bilgilerinden ve ilgili yayınlardan da faydalanmıştır. Bulgular Yapılan arazi çalışmaları sonucunda Çanakkale İli’nde 9 amfibi (3 semender, 6 kuyruksuz kurbağa) ve 34 sürüngen (5 kaplumbağa, 14 kertenkele ve 15 yılan) olduğu belirlenmiştir. Türlere ait sistematik bilgiler ve risk durumları Tablo 1’de verilmiştir. Tablo 1. Çanakkale’de Dağılış Gösteren Amfibi ve Sürüngen Türleri. Takım/Alttakım Urodela Aile Salamandridae Latince İsmi Lissotriton vulgaris Ommatotriton ophryticus Türkçe İsmi Küçük Semender Şeritli Semender Bern Ek III Ek III IUCN LC NT Anura Bufonidae Triturus karelini Bufo bufo Bufo viridis complex Pürtüklü Semender Siğilli Kurbağa Gece Kurbağası Ek II Ek III EkII LC LC LC Hylidae Hyla sp. Ağaç Kurbağası Ek II LC Pelobatidae Pelobates syriacus Toprak Kurbağası Ek II LC Ranidae Pelophylax sp. Ova Kurbağası Ek III LC - 38 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Testudinata Squamata/Lacertilia Cheloniidae Emydidae Rana dalmatina Caretta caretta Emys orbicularis Çevik Kurbağa İri Başlı Deniz Kaplumbağası Benekli Kaplumbağa Ek II Ek II Ek II LC EN NT Geoemydidae Mauremys rivulata Çizgili Kaplumbağa Ek II LC Testudinidae Testudo graeca Tosbağa Ek II VU Agamidae Anguidae Testudo hermanni Stellagama stellio Anguis fragilis Trakya Tosbağası Dikenli Keler Yılan Kertenkele Ek II Ek II Ek III NT LC LC Pseudopus apodus Oluklu kertenkele Ek II LC Cyrtopodion kotschyi İnce Parmaklı Keler Ek II LC Hemidactylus turcicus Geniş Parmaklı Keler Ek III LC Anatololacerta anatolica Anadolu Kertenkelesi Ek III LC Lacerta trilineata İri Yeşil Kertenkele Ek II LC Lacerta viridis Yeşil Kertenkele Ek II LC Ophisops elegans Tarla Kertenkelesi Ek II LC Podarcis muralis Duvar Kertenkelesi Ek II LC Podarcis siculus İstanbul Kertenkelesi Ek II LC Gekkonidae Lacertidae Squamata/Ophidia Podarcis tauricus Trakya Kertenkelesi Ek II LC Scincidae Ablepharus kitaibellii İnce Kertenkele Ek II LC Boidae Colubridae Trachylepis aurata Eryx jaculus Coronella austriaca Şeritli Kertenkele Mahmuzlu Yılan Avusturya Yılanı Ek III Ek III Ek II LC LC LC Dolichophis caspius Hazer Yılanı Ek III LC Eirenis modestus Uysal Yılan Ek III LC Elaphe sauromates Sarı Yılan Ek II LC Hemorrhois nummifer Sikkeli Yılan Ek III LC Malpolon insignitus Çukurbaşlı Yılan Ek III LC Platyceps collaris Toros Yılanı Ek III LC Platyceps najadum İnce Yılan Ek II LC Telescopus fallax Kedi Gözlü Yılan Ek II LC Zamenis situla Ev Yılanı Ek II LC Natrix natrix Yarı Sucul Yılan Ek III LC Natrix tessellata Su Yılanı Ek II LC Typhlopidae Typhlops vermicularis Kör Yılan Ek III LC Viperidae Montivipera xanthina Şeritli Engerek Ek II LC Natricidae IUCN: Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği, EN (Endangered): Tehlike altında, VU (Vulnerable): Hassas, NT (near threatened): Şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday türler, LC (least concern): En düşük derecede tehdit altında, CITES: Nesli tehlikedeki yabani hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin bir sözleşme, Ek I: Nesilleri tükenme tehdidi ile karşı karşıya bulunan ve bu nedenle örneklerinin ticaretinin sıkı mevzuata tabi tutulması ve bu ticarette sadece istisnai durumlarda izin verilmesi zorunlu olan türleri içerir, Ek II: Nesilleri mutlak suretle tükenme tehdidiyle karşı karşıya olmamakla birlikte, nesillerinin devamıyla bağdaşmayan kullanımları önlemek amacıyla ticaretleri belli esaslara bağlanan türleri içerir, Ek III: Herhangi bir taraf ülkenin kendi yetki alanı içinde düzenlenmeye tabi tuttuğu ve aşırı kullanımını önlemek veya kısıtlamak amacıyla ticaretinin denetime alınmasında diğer taraflar ile iş birliğine ihtiyaç duyduğunu belirttiği bütün türleri kapsar. BERN: Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi, Ek II: Mutlak koruma altında olan türlerdir, Ek III: Koruma altında olan türlerdir. OSB ve MAKK: Orman ve Su İşleri Bakanlığınca belirlenen av hayvanları (Ek II) ve koruma altına alınan yaban hayvanları (Ek III). Mevcut kuş gözlemlerine ait kayıtlar ve araştırma alanında yapılmış önceki çalışmalar birlikte değerlendirildiğinde; Çanakkale İli sınırlarında 15 takım, 44 aileye dâhil toplam 185 kuş türünün barındığı tespit edilmiştir. Kuş türlerine ait sistematik bilgiler ve risk durumları Tablo 2’de verilmiştir. - 39 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Tablo 2. Çanakkale’de Dağılış Gösteren Kuş Türleri. Takım Gaviiformes Podicipediformes Aile Gaviidae Podicipedidae Procellariiformes Procellariidae Pelecaniformes Phalacrocoracidae Ciconiiformes Pelecanidae Ardeidae Ciconiidae Threskiornithidae Phoenicopteriformes Anseriformes Phoenicopteridae Anatidae Falconiformes Accipitridae Falconidae Galliformes Phasianidae Rallidae Charadriiformes Haematopodidae Recurvirostrıdae Burhinidae Charadriidae Latince İsmi Gavia arctica Podiceps cristatus Podiceps nigricollis Tachybaptus ruficollis Calonectris diomedea Puffinus yelkouan Phalacrocorax aristotelis Phalacrocorax carbo Phalacrocorax pygmeus Pelecanus crispus Ardea cinerea Ardeola ralloides Casmerodius albus Egretta garzetta Ardea purpurea Nycticorax nycticorax Botaurus stellaris Ixobrychus minutus Ciconia ciconia Ciconia nigra Platalea leucorodia Plegadis falcinellus Phoenicopterus roseus Anser anser Anser albifrons Anas acuta Anas penelope Aythya ferina Aythya nyroca Aythya fuligula Anas clypeata Netta rufina Anas crecca Cygnus olor Cygnus cygnus Mergus serrator Bucephala clangula Tadorna ferruginea Tadorna tadorna Accipiter nisus Milvus migrans Haliaeetus albicilla Aquila chrysaetos Buteo buteo Buteo rufinus Circaetus gallicus Circus aeruginosus Circus cyaenus Pernis apivorus Falco eleonorae Falco peregrinus Falco columbarius Falco subbuteo Falco tinnunculus Falco vespertinus Alectoris chukar Fulica atra Porzana porzana Porzana parva Porzana pusilla Rallus aquaticus Gallinula chloropus Haematopus ostralegus Himantopus himantopus Burhinus oedicnemus Chadrius alexandrinus Charadrius dubius - 40 - Türkçe İsmi Karagerdanlı Dalgıç Tepeli Batağan-Bahri Karaboyunlu Batağan Küçük Batağan Boz Yelkovan Yelkovan Tepeli Karabatak Büyük Karabatak Cüce Karabatak Tepeli Pelikan Gri Balıkçıl Alaca Balıkçıl Büyük Akbalıkçıl Küçük Akbalıkçıl Erguvani Balıkçıl Gece Balıkçılı Balaban Küçük Balaban Ak Leylek Kara Leylek Kaşıkçı Çeltikçi Flamingo Boz Kaz Sakarca Kılkuyruk Fiyu Elmabaş Pakta Elmabaş Patka Pasbaş Patka Tepeli Patka Kaşıkgaga Macar Ördeği Çamurcun Kuğu Ötücü Kuğu Tarakdiş Altıngöz Angıt Suna Atmaca Kara Çaylak Ak kuyruklu Kartal Kaya Kartalı Şahin Kızıl Şahin Yılan Kartalı Saz Delicesi Gökçe Delice Arı Şahini Ada Doğanı Gökdoğan Bozdoğan Delice Doğan Kerkenez Aladoğan Kınalı Keklik Sakarmeke Benekli Su Yelvesi Bataklık Su Yelvesi Küçük Su Yelvesi Sukılavuzu Saz Tavuğu Poyraz Kuşu Uzun Bacak Kocagöz Akça Cılıbıt Halkalı Küçük Cılıbıt Bern Ek II Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III EkII Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III Ek II EK III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek II Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II Ek III Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II IUCN LC LC LC LC LC VU LC LC LC VU LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC NT LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Scolopacidae Laridae Columbiformes Columbidae Strigiformes Strigidae Apodiformes Coraciiformes Passeriformes Tytonidae Apodidae Alcedinidae Meropidae Upupidae Picidae Alaudidae Hirundinidae Motacillidae Troglodytidae Prunellidae Muscicapidae Turdidae Pluvialis squatorola Calidris alba Calidris alpina Calidris ferruginea Calidris minuta Limosa limosa Philomachus pugnax Tringa glareola Tringa nebularia Tringa totanus Tringa ochropus Actitis hypoleucos Larus audouinii Larus cachinnans Larus michahellis Larus genei Larus melanocephalus Larus minutus Larus ridibundus Larus canus Sterna hirundo Sterna albifrons Columba livia Columba palumbus Streptopelia decaocto Streptopelia turtur Athene noctua Strix aluca Asio otus Otus scops Tyto alba Apus apus Alcedo atthis Merops apiaster Upupa epops Jynx torquilla Picus viridis Dendrocopus syriacus Dendrocopus leucotos Dendrocopus major Dendrocopus medius Dendrocopus minor Alauda arvensis Calandrella brachydactyla Galerida cristata Lullula arborea Melanocorypha calandra Delichon urbicum Hirundo daurica Hirundo rustica Riparia riparia Anthus campestris Anthus pratensis Motacilla alba Motacilla cinerea Motacilla flava Troglodytes troglodytes Prunella modularis Erithacus rubecula Luscinia megarhynchos Monticola solitarius Oenanthe hispanica Oenanthe isabellina Oenanthe oenanthe Phoenicurus ochruros Phoenicurus phoenicurus Saxicola torquatus Ficedula albicollis Turdus merula - 41 - Gümüş Yağmurcun Ak Kumkuşu Karakarınlı Kumkuşu Kızıl Kumkuşu Küçük Kumkuşu Çamur Çulluğu Döğüşken Kuş Orman Düdükçünü Yeşilbacak Kızılbacak Yeşil Düdükçün Dere Düdükçünü Ada Martısı Hazar Martısı Gümüş Martı İncegagalı Martı Akdeniz Martısı Küçük Martı Karabaş Martı Küçük Gümüş Martı Sumru Küçük Sumru Kaya Güvercini Tahtalı Kumru Üveyik Kukumav Alaca Baykuş Kulaklı Orman Baykuşu İshak Kuşu Peçeli Baykuş Ebabil Yalıçapkını Arıkuşu İbibik Boyunçeviren Yeşil Ağaçkakan Alaca Ağaçkakan Ak sırtlı Ağaçkakan Orman Ağaçkakanı Ortanca Ağaçkakan Küçük Ağaçkakan Tarlakuşu Bozkır Toygarı Tepeli Toygar Orman Toygarı Boğmaklı Toygar Ev Kırlangıcı Kızıl Kırlangıç Kır Kırlangıcı Kum Kırlangıcı Kır İncirkuşu Çayır İncirkuşu Akkuyruksallayan Dağ Kuyruksallayanı Sarı Kuyruksallayan Çitkuşu Dağbülbülü Kızılgerdan Bülbül Gökardıç Karakulaklı Kuyrukkakan Boz Kuyrukkakan Kuyrukkakan Kara Kızılkuyruk Kızılkuyruk Taşkuşu Halkalı Sinekkapan Karatavuk Ek III Ek II Ek III Ek II Ek II Ek III Ek III Ek II Ek III Ek III Ek II Ek III Ek II Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II Ek III Ek III Ek II Ek II Ek III Ek III Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III Ek II Ek II Ek II Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III Ek II Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III LC LC LC LC LC NT LC LC LC LC LC LC NT LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Sylviidae Paridae Sittidae Laniidae Corvidae Sturnidae Passeridae Fringillidae Emberizidae Turdus philomelos Turdus pilaris Turdus viscivorus Acrocephalus arundinaceus Acrocephalus melanopogon Cettia cetti Hippolais pallida Locustella lusciniodes Phylloscopus collybita Phylloscopus trochilus Sylvia atricapilla Sylvia cantillans Sylvia communis Sylvia curruca Sylvia hortensis Sylvia melanocephala Ficedula albicollis Muscicapa striata Parus caeruleus Parus major Sitta neumayer Sitta europaea Sitta krueperi Lanius collurio Lanius minor Lanius nubicus Corvus corax Corvus corone Corvus monedula Garrulus glandarius Pica pica Sturnus vulgaris Passer domesticus Passer hispaniolensis Passer montanus Carduelis cannabina Carduelis carduelis Carduelis chloris Carduelis spinus Coccothraustes coccothraustes Fringilla coelebs Serinus serinus Emberiza caesia Emberiza cirus Emberiza citrinella Emberiza hortulana Emberiza melanocephala Emberiza schoenicius Emberiza (Miliaria) calandra Öter Ardıç Tarla Ardıcı Ökseotu Ardıcı Büyük Kamışcın Bıyıklı Kamışçın Kamış Bülbülü Ak Mukallit Bataklık Kamışçını Çıvgın Söğüt Bülbülü Karabaşlı Ötleğen Bıyıklı Ötleğen Akgerdanlı Ötleğen Küçük Akgerdanlı Ötleğen Akgözlü Ötleğen Maskeli Ötleğen Halkalı Sinekkapan Benekli Sinekkapan Mavi Baştankara Büyük Baştankara Kaya Sıvacısı Sıvacı Anadolu Sıvacısı Kızıl Sırtlı Örümcek Kuşu Kara Alınlı Örümcek Kuşu Maskeli Örümcek Kuşu Kuzgun Leş Kargası Küçük Karga Ala Karga Saksağan Sığırcık Serçe Söğüt Serçesi Ağaç Serçesi Keten Kuşu Saka Florya Karabaşlı İskete Kocabaş İspinoz Küçük İskete Kızıl Kirazkuşu Bahçe Kirazkuşu Sarı Çinte Kirazkuşu Karabaşlı Kirazkuşu Bataklık Kirazkuşu Tarla Kirazkuşu Ek III Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III ------------Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III Ek II Ek II Ek III LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC NT LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC Çanakkale’de yaşayan memeli türleri belirlenirken arazi çalışmalarımız ve mevcut literatür birlikte değerlendirilmiştir. Buna göre Çanakkale’de 8 takım ve 21 aileye dâhil toplam 43 cins ve 77 memeli türü yaşamaktadır. Memeli türlerine ait sistematik bilgiler ve risk durumları Tablo 3 ve 4’de verilmiştir. Çanakkale İli’in Anadolu, Gelibolu yarımadası, Bozcada ve Gökçeada’da dağılış gösteren memeli türlerine ait sistematik bilgilerin özeti Tablo 5’te verilmiştir. - 42 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Tablo 3. Çanakkale’de Dağılış Gösteren Memeli Türleri. Takım Eulipotyphla Aile Erinaceidae Soricidae Talpidae Chiroptera Rhinolophidae Vespertilionidae Lagomorpha Molosssidae Leporidae Rodentia Sciuridae Spalacidae Cricetidae Muridae Gliridae Carnivora Canidae Mustelidae Ursidae Hyaenidae Felidae Latince İsmi Erinaceus concolor Erinaceus roumanicus Sorex minutus Sorex araneus Neomys anomalus Crocidura suaveolens Crocidura leucodon Suncus etruscus Talpa europaea Talpa levantis Rhinolophus ferrumequinum Rhinolophus hipposideros Rhinolophus euryale Rhinolophus mehelyi Myotis bechsteini Myotis blythii Myotis capaccinii Myotis daubentonii Myotis emarginatus Myotis myotis Myotis mystacinus Myotis nattereri Pipistrellus kuhlii Pipistrellus pipistrellus Pipistrellus pygmaeus Nyctalus leisleri Nyctalus noctula Nyctalus lasiopterus Barbastella barbastellus Plecotus auritus Plecotus austriacus Miniopterus schreibersii Tadarida teniotis Lepus europaeus Oryctolagus cunicullus Sciurus vulgaris Sciurus anomalus Spermophilus citellus Spermophilus xanthoprymnus Nannospalax leucodon Nannospalax xanthodon Microtus subterraneus Microtus levis Microtus guentheri Cricetulus migratorius Apodemus mystacinus Apodemus flavicollis Apodemus sylvaticus Apodemus uralensis Apodemus witherby Rattus rattus Rattus norvegicus Mus macedonicus Mus domesticus Glis glis Dryomys nitedula Myomimus roachi Canis lupus Canis aureus Vulpes vulpes Martes foina Martes martes Meles meles Lutra lutra Mustela nivalis Mustela putorius Vormela peregusna Ursus arctos Hyaena hyaena Felis silvestris Lynx lynx Türkçe İsmi Kirpi Balkan Kirpisi Cüce Sivriburunlu Orman Sivriburunlusu Su Sivriburunlusu Bahçe Sivriburunlusu Tarla Sivriburunlusu Etrüsk Sivriburunu Köstebek Akdeniz Köstebeği Nalburunlu Büyük Yarasa Nalburunlu Küçük Yarasa Akdeniz Nalburunlu Yarasası Mehely Yarasası Büyük Kulaklı Yarasa Farekulaklı Küçük Yarasa Uzun Ayaklı Yarasa Su Yarasası Kirpikli Yarasa Farekulaklı Büyük Yarasa Bıyıklı Yarasa Saçaklı Yarasa Beyazyakalı Yarasa Cüce Yarasa Cüce Yarasa Küçük Akşamcı Yarasa Akşamcı Yarasa Büyük Akşamcı Yarasa Sakallı Yarasa Kahverengi Uzunkulaklı Yarasa Gri uzunkulaklı Yarasa Uzunkanatlı Yarasa Serbest kuyruk Yarasa Kır Tavşanı, Yabani Tavşan Ada Tavşanı Avrupa Sincabı Anadolu Sincabı Gelengi, Yer Sincabı, Kazık Sıçanı Gelengi, Yer Sincabı, Kazık Sıçanı Beyazdişli Körfare Anadolu Körfaresi, Kösnü Küçük Oyucufare Uzun Kuyruklu Çayır Faresi Kısa Kuyruklu Tarla Faresi Avurtlak Kaya Faresi Sarıboyunlu Orman Faresi Tarla faresi, Dağ Faresi Ural Orman Faresi, Cüce Orman Faresi Step Tarla Faresi Ev Sıçanı Göçmen Sıçan Makedonya Ev Faresi Ev faresi Yediuyur, Kataliks Ağaç Faresi, Cevizkıran Yer Uyuru Kurt Çakal Tilki Kaya Sansarı Ağaç Sansarı Porsuk Su Samuru Gelincik Kokarca Alaca kokarca Ayı, Kahverengi Ayı Çizgili Sırtlan Yaban Kedisi Vaşak - 43 - Bern ----Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III ------Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek III Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II --------------------------------Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II --Ek III Ek III Ek III Ek II Ek III Ek III Ek II Ek II --Ek II Ek III IUCN LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC NT VU NT LC VU LC VU LC LC LC LC LC LC LC LC NT VU LC LC NT LC LC NT LC LC VU NT DD DD LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC VU LC LC LC LC LC LC NT LC LC VU LC NT LC LC CITES ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ek II ----------Ek I ------Ek II --Ek II --- OSB-MAKK Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Ek II Ek II Ek III Ek III Ek III Ek III ------------------------------Ek III Ek III Ek III Ek III Ek II Ek II Ek II Ek III Ek II Ek III Ek II Ek II Ek III Ek III Ek III Ek III Ek III Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Pinnipedia Artiodactyla Phocidae Suidae Cervidae Cetacea Delphinidae Akdeniz Foku Yaban Domuzu Ulu Geyik Karaca Yunus Afalina Monachus monachus Sus scrofa Cervus elaphus Capreolus capreolus Delphinus delphis Tursiops truncatus Ek II --Ek III Ek III Ek II Ek II CR LC LC LC LC LC Ek I ----Ek I Ek II Ek II Ek III Ek II Ek III Ek III ----- Tablo 4. Çanakkale’de Dağılış Gösteren Memeli Türleri ve Korunma Durumları. Aile Cins Tür IUCN Bern CITES OSB-MAKK Eulipotyphla Chiroptera 3 3 6 8 10 23 Ek III=10 Ek II=22 Ek III=1 ----- Ek III=10 Ek III=23 Lagomorpha 1 2 2 Ek III=2 --- Ek II=2 Rodentia 5 11 22 Ek II=4 Ek III=2 --- Ek III=7 Carnivora 5 11 14 Ek II=6 Ek III=6 Ek I=1 Ek II=3 Ek II=6 Ek III=8 Pinnipedia Artiodactyla 1 2 1 3 1 3 LC=10 LC=15 VU=4 NT=4 LC=1 NT=1 LC=17 VU=2 NT=1 DD=2 LC=11 VU=1 NT=2 CR=1 LC=3 Ek II=1 Ek III=2 Ek I=1 Ek I=1 Cetacea Toplam 1 21 2 43 2 77 LC=2 LC=59 VU=7 NT=8 CR=1 DD=2 Ek II=2 Ek II=35 Ek III=18 Ek II=2 Ek I=3 Ek II=5 Ek III=1 Ek II=1 Ek III=2 --Ek II=9 Ek III=51 Tablo 5. Çanakkale’de Dört Farklı Özellikteki Alanda Dağılış Gösteren Memeli Türleri. Bölge Anadolu Gelibolu Bozcada Gökçeada Takım 8 7 4 6 Aile 2 18 6 10 Cins 42 26 7 15 Tür 75 38 9 21 Tartışma ve Sonuç Çanakkale’de bulunan amfibi türleri, Türkiye’de dağılış gösteren amfibi türlerinin % 27.3’lik kısmını kapsamaktadır [Semenderler (3 tür), % 17.7’lik kısmı (Şekil 2a); kuyruksuz kurbağalar (6 tür), %37.5’lik kısmı (Şekil 2b)]. Sürüngen türleri ise Türkiye’deki sürüngen türlerinin % 26’sını kapsamaktadır [Kaplumbağalar (5 tür), %45.5’lik kısmı (Şekil 2c); kertenkeleler (14 tür), %22.2’lik kısmı (Şekil 2d); yılanlar (15 tür), %26.3’lük kısmı (Şekil 1e)]. Çalışma alanında tespit edilen amfibi ve sürüngen türlerinden IUCN kriterlerine göre 38’i LC, 3’ü NT (O. ophryticus, E. orbicularis ve T. hermanni), 1’i VU (T. graeca) ve 1 tanesi (C. caretta) de EN kategorisine dâhildir (Şekil 2f). - 44 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Şekil 2. Çanakkale’de dağılış gösteren a. Semender türleri sayısının Türkiye’ye oranı, b. Kuyruksuz kurbağa türlerinin sayısının Türkiye’ye oranı, c. Kaplumbağa türlerinin sayısının Türkiye’ye oranı, d. Kertenkele türlerinin sayısının Türkiye’ye oranı, e. Yılan türlerinin sayısının Türkiye’ye oranı, f. Amfibi ve sürüngen türlerinin IUCN kriterlerine göre risk durumları. Çanakkale’de görülen kuş türleri (185 tür), Türkiye kuş faunasının yaklaşık % 38’lik kısmını oluşturmaktadır (Şekil 3a). Çanakkale’de dağılış gösteren kuş türlerinin 76’si yerli yani tüm yıl boyunca adada gözlenebilen, 57’si yaz göçmeni, 33’ü kış göçmeni ve 19’u transit göçerdir (Şekil 3b). IUCN kriterlerine göre 179’u Düşük Riskli, 2’si Hassas (P. yelkouan ve P. crispus), 4’ü Tehdide Yakın (F. vespertinus, L. limosa, L. audouini, S. krueperi) kategorisine dâhildir (Şekil 3c). Şekil 3. a. Çanakkale’de dağılış gösteren kuş türlerinin sayısının Türkiye’ye Oranı, b. Çanakkale’de dağılış gösteren Kuşlarının Statüleri, c. IUCN Kriterlerine Göre Risk Durumları. Araştırma alanında gözlem periyodu boyunca yırtıcı kuşlardan başlıca M. migrans (Karaçaylak), H. albicilla (Akkuyruklu Kartal), A. nisus (Atmaca), B. buteo (Şahin), B. rufinus (Kızıl Şahin), A. chrysaetos (Kaya Kartalı), F. tinnunculus (Kerkenez), F. peregrinus (Gökdoğan), O. scops (İshakkuşu)ve A. noctua (Kukumav) türleri sıklıkla gözlenmiştir. Ancak bunlardan B. buteo (Şahin) dışındaki türlerin sayılarının oldukça az olduğu tespit edilmiştir. IUCN’e risk değerlendirmesine göre, NT kategorisine dâhil F. vespertinus (Aladoğan) türü çalışma bölgesinde - 45 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) gözlenmiştir. Balıkçıl türleri ve diğer su kuşları için Atikhisar baraj göleti ve Sarıçay boyu önemli beslenme ve barınma alanlarını oluşturmaktadır. Balıkçıllardan A. cinerea (Gri Balıkçıl) ve E. garzetta (Küçük Ak Balıkçıl) türleri söz konusu alanlarda sıklıkla gözlenmiştir. Araştırma alanında Anatidae (Ördekgiller) familyasından sıklıkla T. ferruginea (Angıt) gözlenmiştir. Diğer ördekgiller sıklıkla, Sarıçay’ın denize döküldüğü kısımdaki bataklıklar ve sazlıklarda beslenirken gözlenmiştir. Bu bölgelerde yuvası tespit edilemeyen bu türün, araştırma alanını genellikle besin ziyaretçisi olarak kullanmaktadır. Yapılan gözlemlerde diğer Anatidae temsilcisine rastlanılmamış olup, bu familyaya dâhil türlerin daha çok Gelibolu Yarımadası’ndaki Tuz Gölü ve civarındaki sulak alanlarda kışladıkları belirtilmiştir. Çanakkale ili sınırları içerisinde bulunan Gökçeada ve Bozcaada civarındaki küçük adalar özellikle flamingolar, adalarda dağılış gösteren martı türleri ve diğer su kuşları için önemli barınma ve beslenme alanlarını oluşturmaktadır. Bunlardan L. audouinii (Ada Martısı, IUCN risk kategorisi: NT) ve P. yelkouan (Yelkovan, IUCN risk kategorisi: VU) bölgeyi barınma ve beslenme amaçlı kullanmaktadır. Ayrıca Gökçeada sınırları içerisinde ötücü kuşlar için de uygun üreme ortamlarını bulundurmaktadır. Sıvacı kuşlarının araştırma alanında gözlenen türleri; S. krueperi (Anadolu Sıvacısı), S. europaea (Sıvacı) ve S. neumayer (Kaya Sıvacısı)’dir. Kuş faunası bakımından oldukça zengin olduğu tespit edilen Çanakkale ili ve çevresinin korunmasına yönelik önlemlerin alınması ve burada yaşayan kuş türlerinin biyolojilerinin detaylı olarak incelenmesine ihtiyaç bulunduğu düşünülmektedir. Bölgede endemik memeli türü bulunmamaktadır. IUCN kriterlerine göre 2 tür yetersiz veriye sahip türleri (DD), 59 tür yaygın türleri (LC), 8 tür neredeyse tehdit altındaki türleri (NT), 7 tür hassas türleri (VU) ve 1 tür de kritik düzeydeki türleri (CR) içermektedir. Bern Anlaşması kriterlerine göre bölgedeki memelilerin 35 türü kesinlikle korunması gereken türlerden (Ek II) ve 18 tür de korunması gereken türler (Ek III) arasındadır. CITES kapsamında 8 tür yer almaktadır. OSB-MAKK’a göre bölgedeki memelilerin 9 türü av hayvanı (EkII) kapsamında ve 51 türü ise koruma altına alınan yaban hayvanlarındandır (EkIII). Çanakkale ilinin hem Avrupa hem de Asya kıtasında toprakları olduğundan ve Türkiye’nin 2 önemli adasına da sahip olduğundan Çanakkale ilini 4 özellikli bölgeye ayırabiliriz. Buna göre Anadolu’da 75, Gelibolu Yarımadası’nda 38, Bozcaada’da 9 ve Gökçeada’da 21 hem karasal hem de denizsel memeli türü yaşamaktadır. Bölgede küçük memelilerden kirpi (Erinaceus concolor) Anadolu’da dağılım gösterirken Balkan kirpisi (Erinaceus roumanicus) ise Adalar ve Gelibolu’da dağılım göstermektedir (Krystufek ve Vohralik, 2001; Krystufek ve ark., 2009). 3.5 gram ağırlığında ve böcekçil olan Etrüsk sivriburunlusunun (Suncus etruscus) Çan-Göleköy civarında il için ilk tespiti yapılmıştır. 2007 yılı içinde Çan-Söğütalan ve Çanakkale-Kirazlı çevresinde ormanlarda ve Çanakkale’nin diğer bölgelerinde yaptığımız çalışmalar ile ve ilgili literatürlerin taranması sonucunda 23 yarasa türünün Çanakkale il sınırları içinde yaşadığı tespit edilmiştir (Çağlar, 1965, 1968, 1969; Albayrak, 1993; 1998; Paksuz ve Özkan, 2011). Çanakkale’de dağılış gösteren yarasalar, Türkiye yarasalarının % 60.5’ini oluşturmaktadır. Bu çalışma kapsamında nadir yarasa türlerinden büyük akşamcı yarasa (Nyctalus lasiopterus) Çan-Söğütalan’dan bölge için ilk, Türkiye için 6. Kayıttır (Paksuz ve Özkan, 2011). Ayvacık civarından serbest kuyruklu yarasa (Tadarida teniotis) Helversen (1989) tarafından kayıt edilmiştir. Ada tavşanı (Oryctolagus cuniculus) Türkiye’de doğal olarak sadece Bozcaada adasında bulunur (Özkan, 1995). Kaya faresi (Apademus mystacinus) ilin sadece Anadolu kısmında dağılış göstermektedir (Çolak ve ark., 1998). Gökçeada’da 21, Bozcaada’da 9 memeli türü tespit edilmiş, örnekler Anadolu ve Trakya örnekleri ile karşılaştırılmıştır (Özkan, 1995, 1999; Özkan ve Krystufek, 1999; Krytufek ve ark., 2009; Tok ve ark., 2014). Ağaç farelerinden 3 tür; ağaç faresi (Dryomys nitedula), yer uyuru (Myomimus roachi-VU) ve yediuyur (Glis glis) Çan-Terzialan Beldesi çevresinden kayıt edilmiştir. Yer uyuru Çanakkale’de ilk kez Truva harabelerinde Mursaloğlu (1973) tarafından kaydedilmiştir. Gelibolu-Sütlüce’den canlı yakalanan yer uyuru örneğinden ise ilk kez yer uyurunun kromozomu çıkartılmıştır (Kurtonur ve Özkan, 1991; Civitelli ve ark., 1995). CITES kapsamında olan kurt (Canis lupus) ve su samuru (Lutra lutra) bölgede sayıları hızla azalan memelilerdendir (Albayrak, 1999). Batı Anadolu’dan kaydı verilen sırtlan (Hyaena hyaena) Çan Beşyol mevkii, Bayramiç Yassıbağ Köyü ve Biga Bekirli Köyleri civarlarında bilinir (Kasparek ve ark., 2004). Vaşak (Lynx lynx) da son zamanlarda az görülen ve nesli bölgede tükenme tehlikesinde olan memelilerdendir. Yaban kedisi (Felis silvestris) ise bölgede uygun habitatlarda varlığını devam - 46 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) ettirebilmektedir. Sansarlardan kaya sansarının (Martes foina) bölgede varlığı artmakla birlikte kaya sansarı (Martes martes) ise en az bulunan karnivor türlerindendir. Çevre illerde kaydı verilen (Özkurt ve ark., 2000) alaca kokarcanın (Vormela peregusna) Çanakkale için ilk kaydı Çan-Terzialan Beldesi baraj bölgesindendir. Kaz dağları ve çevresindeki dağlık alanlarda koruma tedbirleri nedeniyle ayıların (Ursus arctos) sayılarında artış gözlenmektedir. Ayıların diğer yeni dağılım alanları ise Çan-Karadağ, Ağı Dağı ve çevresi, Lapseki-DumanlıNursetiye-Taştepe üçgenindeki dağlık alan ve Biga-Işıkeli-Elmalı-Arabaalan üçgenidir. Son zamanlarda insan baskısı altında zor da olsa buralarda varlığını sürdürmektedir. Deniz memelisi olan fok (Monachus monachus) Biga-Karabiga-Kemer’de deniz mağaralarında 1980’lerde görülürken bugün ise bölgedeki sanayileşmenin ve yaşam alanlarının tahribiyle bölgede tamamen yok olmuş gibi görünmektedir (Kıraç ve ark., 1997; İnanmaz ve ark., 2014; SAD-AFAD, 2014). Bölgede tilki (Vulpes vulpes) varlığını başarılı bir şekilde devam ettirebilen memeliler arasında yer almaktadır. Yaşama alanlarına en iyi uyum sağlayan, populasyonu artan ve tarımsal zararlara sebebiyet veren yaban domuzu (Sus scrofa) en yaygın memelilerdendir. Ormanlarda geyik (Cervus elaphus) ve karaca (Cervus capreolus) da koruma tedbirlerin uygulanmasının göstergesi olarak son zamanlarda sayıları az da olsa artan büyük memelilerdendir. Deniz memelilerinden yunus (Delphinus delphis) ve afalina (Truncatus truncatus) bölge ve çevre denizlerinde görülen deniz memelilerindendir (Öztürk, 1998). Kar faresi (Chionomys nivalis) Kazdağı zirvesinde yakalanmış (Krystufek ve Vohralik, 2001) fakat Çanakklae il sınırları dışında olduğundan Çanakkale İli memeli tür listesine ilave edilememiştir (Şekil. 4). Şekil 4. Çanakkale’de nadir görülen ve/veya ilk kayıt olan bazı memeliler: Etrüsk Sivriburunu - Suncus etruscus ( ); Büyük Akşamcı Yarasa - Nyctalus lasiopterus ( ); Serbest Kuyruklu Yarasa - Tadarida teniotis ( Tavşanı - Oryctolagus cunicullus ( ); Yediuyur - Glis glis ( lupus ( ); Su Samuru - Lutra lutra ( Sırtlan - Hyaena hyaena ( ); Yer Uyuru - Myomimus roachi ( ); Alaca kokarca - Vormela peregusna ( ); Yaban Kedisi - Felis silvestris ( monachus ( ) ); Ada ); Kurt - Canis ); Ayı - Ursus arctos ( ); Çizgili ); Vaşak - Lynx lynx ( ); Fok - Monachus İl sınırları içerisinde en fazla türü sırasıyla Chiroptera (23), Rodentia (22), Carnivora (14) ve Eulypotyphla (10) takımları içermektedir (Şekil 5). - 47 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Şekil 5. Çanakkale memelilerin takımlara göre tür dağılımları. Çanakkale sınırları içerisinde dağılış gösteren memeli türleri ve çeşitli kriterlere göre korunma durumlarının oranları Şekil 6’da topluca sunulmuştur. Şekil 6. Çanakkeli İli memeli türlerinin korunma durumları. a. IUCN kriterleri, b. Bern Anlaşması, c. CITES kriterleri d. OSB-MAKK kriterleri. Çanakkale civarında yaşayan amfibi, sürüngen, kuş ve memeli türleri benzer olumsuz faktörlere maruz kaldığı için türleri tehdit eden faktörlere topluca değinilmiştir. Türleri tehdit eden faktörler aşağıdaki gibidir; - 48 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) ● Giderek artan madencilik faaliyetleri (karasal omurgalıların üreme, beslenme ve sonuçta yaşama faaliyetlerini doğrudan etkilemesi) ● Yanlış tarım, hayvancılık faaliyetleri (anız yakma, aşırı zirai ilaç kullanımı, doğal ortamların tarla ve bahçeye dönüştürülmesi) ● ● Turizm nedeniyle oluşan insan baskısı (giderek artan turistik yatırımlar) Bilinçsiz yapılaşma (İkinci konutların, tatil sitelerinin, kara yollarının, köprülerin yapımı ile habitatların tahribi ve bölünmesi; inşaat faaliyetleri sonucu oluşan molozların ve çöp dökme alanlarının karasal omurgalıların yaşam alanlarına bırakılması) ● Bilgisizlik sonucu ve/veya yanlış inanışlar nedeniyle bazı omurgalılardan tiksinilmesi ve/veya korkulması ve bu hayvanların görüldüğü yerde öldürülmesi, yollarda araçla ezilmeye çalışılması (Tok ve ark., 2011, 2014b) ● Türlerin korunmasına yönelik önlemlerin alınmaması (Ekolojik kara köprülerinin yapılmaması ve türlerin sık görüldüğü doğal alanların yakınındaki kara yollarında uyarı levhalarının belirli aralıklarla yer almaması) Yukarıda değinilen faktörler doğadaki hayvanlardan başta karasal omurgalıları doğrudan etkilemekte ve nesillerinin devamını tehlikeye sokmaktadır. Madencilik faaliyetlerine doğal zenginliği uluslararası yayınlarca da kanıtlanmış Kaz Dağları gibi ortamlarda izin verilmemelidir. Önceden izin almış olanlarının faaliyetleri bilhassa canlıların üreme ve beslenme aktiviteleri nedeniyle doğada sık görüldüğü bahar aylarında uzmanlarca sıkıca denetlenmesi ve yavaşlatılması sağlanmalıdır. Tarım ile uğraşanlar bilinçlendirilmeli gereksiz yere aşırı tarım ilacı kullanımının önüne geçilmeli, ayrıca kullanılan zirai ilaç kutuları uygun şekilde saklanmalı veya yok edilmelidir. Doğal yaşamın sürdüğü ve canlıların habitatlarının bölünmesine veya tahribatına neden olabilecek alanlarda ikinci konutların ve turistik tesislerin yapımına izin verilmemeli, verilmiş olanlarda ise canlılar için yaşam koridorları oluşturulması için vakit kaybetmeden önlem alınmalıdır. Özellikle asfalt yolların sürekli olduğu ve habitatları böldüğü yerlerde “Ekolojik Köprüler” oluşturulmalıdır. Başta yerli halk olmak üzere gelen tatilcilere karasal omurgalıların doğadaki önemini anlatacak broşür ve kitapçıklar hazırlanmalı ve toplantılar düzenlenmelidir. Sadece iki yaşamlı ve sürüngenler için değil diğer yaban hayvanlarının da temsili resimlerinin bulunduğu uyarı levhalarını belli aralıklarla yollara yerleştirerek, halkı doğaya karşı bilinçli davranmaya yönlendirilmelidir. Kaynaklar Albayrak, İ. 1988. Batı Türkiye Yarasaları ve Yarasa Pireleri. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu. TBAG-663. Ankara (1-80). Albayrak, İ. 1993. The Bats of Western Turkey and Their Distribution (Mammalia: Chiroptera). Turk. J. Zoology. 17: 237-257. Albayrak, İ. 1999. Fauna: Su Samuru, Yeşil Atlas, 2: 82–83. Andren, C., Nilson, G. 1976. Observations on the Herpetofauna of Turkey in 1968 - 1973. Brit. J. Herpetol. 5(7): 575 - 584. Aslan, A., Kiziroğlu, İ. 2003. Sakaryabaşı/Eminekin Göleti ve Çevresinin Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar. Turk J. of Zool. 27: 19-26. Baran, İ. 1981. Kuzey Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz’deki Adalarımızın Herpetofaunasının Taksonomik ve Ekolojik Araştırılması.Doğa Bilim Dergisi. 5: 155-162. Baran, İ., Ilgaz, Ç., Avcı, A., Kumlutaş, Y., Olgun, K. 2012. Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri [The Amphibians and Reptiles of Turkey]; Ankara TüBİTAk Popüler Bilim kitapları no: 207 (Semih Publishing house), 204. Başoğlu, M., Baran, İ. 1977. Türkiye Sürüngenleri, Kısım I. Kaplumbağa ve Kertenkeleler [The Reptiles of Turkey, part I. The Turtles and Lizards]; Bornova-İzmir, ege university, Faculty of Science Book Series no: 76, (İlker Publishing house), 272. Başoğlu, M., Baran, İ. 1980. Türkiye Sürüngenleri, Kısım II, Yılanlar [The Reptiles of Turkey, part II. The snakes]; Bornova-İzmir, ege university, Faculty of Science Book Series no: 80, (ege university Publishing house) 218. Benda, P., Horacek, I. 1998. Bats (Mammalia: Chiroptera) of the Eastern Mediterranean. Part 1. Review of distribution and taxonomy of bats in Turkey. Acta Soc. Zool. Bohem. 62: 255-313. Bodenheimer, F.S. 1944. Introduction into the Knowledge of the Amphibia and Reptilia of Turkey. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanb. IX(1): 1-110. - 49 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Boulenger, G.A. 1886. Note sur les Grenouilles rousses d´Asie. Bull. soc. zool. 11: 595-600. Böhme, W. 1973. Erstnachweis zweier Eidechsengattungen für die Türkei. Bonner zoologische Beiträge. 24(4): 394-398. Bulut, A. 2010. Gökçeda’daki (Çanakkale, Türkiye) Amfibi ve Sürüngenlerin Taksonomisi ve Ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. 1-67. Civitelli, M. V., Filuppucci, M. G., Kurtonur, C., Özkan, B., Capanna, E. 1995. Chromosome Analysis of Three Species of Myoxidae. In: Flipppucci M. G. (ed). Proc. II. Conf. On Dormice. Hystrix (n.s.) 6 (1–2) : 117 - 126. Clark, R. J., Clark, E. D.1973. Report on a Collection of Amphibians and Reptiles from Turkey. Occ. Pap. Calif. Acad. Sci. 104: 1-62. Corbet, C. B. 1978. The Mammals of The Palaearctic Region: A Taxonomic Review. (1–314). Cornell Uninersity Press, London. Corbet, G.B., Morris, P.A. 1967. A Collection of Recent and Subfossil Mammals from Southern Turkey (Asia Minor) Including the Dormouse Myomius personatus. J. Nat. Hist. 4: 561-569. Çağlar, M. 1965. Türkiye’nin Chiroptera Faunası. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası. Seri B, 30(3-4): 125-134. Çağlar, M. 1968. Türkiye’nin Yarasaları I. Türk Biologi Dergisi. 18(1): 5-18. Çağlar, M. 1969. Türkiye’nin Yarasaları II. Türk Biologi Dergisi. 19(2-4): 88-106. Çevik, E. 1982. Trakya Kaplumbağa ve Kertenkelelerinin Taksonomik Araştırması. Doktora TeziEge Üniversitesi. İzmir. 1-60. Çevik, E. 1999. Trakya’da yaşayan kertenkele türlerinin taksonomik durumu (lacertilia: Anguidae, lacertidae, Scincidae). Turkish Journal of Zoology. 23 (suppl. 1): 23-35. Çolak, E., Yiğit, N., Çolak, R., Sözen, M., Özkurt, Ö. Ş. 1998. Taxonomic Status and Distribution of Apodemus mystacinus (Danford and Alston, 1877) (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Tr. J. of Zoology. 28: 285-294. Çolak, E., Yiğit, N., Sözen, M., Verimli, R., Özkurt, Ö.Ş. 2000. On Coloration and Karyology of Vormela peregusna, in Turkey. Zoology in the Middle East. 21: 13-18. Çolak, R., Çolak, E., Yiğit. N. 2005. Morphometric, Karyotypic and Electrophoretic Analysis of the Genus Apodemus Kaup, 1826 (Mammalia: Rodentia) in Thrace. Turk J. Zool. 29: 147-153. Demirsoy, A. 1996. Türkiye Omurgalıları. Memeliler. Türkiye Omurgalı Faunasının Sistematik ve Biyolojik Özelliklerinin Araştırılması ve Koruma Önlemlerinin Saptanması. (1-292). Ankara. Doğramacı, S. 1974. Türkiye Apodemus (Mammalia; Rodentia)’larının Taksonomik Durumları. Tarım Hayvancılık Bakanlığı Zirai Mücadele Müdürlüğü Araştırma: 1-56. Doğramacı, S. 1989. Türkiye Talpa (Mammalia: Insectivora) Türlerinin Taksonomisi ve Yayılışı. Tr. J. of Zoology. 13: 204-219. Doğramacı, S., Tez, Ç. 1991. Türkiye Glis glis (Mammalia: Rodentia) Türünün Coğrafik Varyasyonları ve Karyolojik Özellikleri. Tr. J. of Zoology. 15: 275–288. Erdoğan, A., Göktürk, R., Gökoğlu, M., Sönmez, N. K., Koyuncu, H., Albayrak, T., Şirin, D., Yüksel, E., Kaçar, S., Kılınç, S. F., Aydın, B. 2012. Gökçeada Lagünü Sulak Alan Yönetim Planı Projesi Gökçeada Lagünü Sulak Alan Alt Havzası Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Alt Projesi. (1-222). T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Yayınları, Ankara. Erdoğdu, E. 2001. Eskişehir-Alpu Doğancı Göleti Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar. Turk J. Zool. 25: 105-109. Ergene, S. 1945. Türkiye Kuşları. İ.Ü. Fen Fak. Monografileri. (1-362). Kenan Matbaası, İstanbul. Ertan, A. 2001. Gökçeada’nın Kuş Türlerine İlişkin Ön İncelemeler. Ulusal Ege Adaları 2001 Toplantısı Bildiriler Kitabı (78-84). Gökçeada. Felten, H., Spitzenberger, F., Storch, G. 1977. Zur Kleinsäugerfauna West-Anatoliens. Teil IIIa. Senckenberg. biol. 58: 1-44. Filippucci, M.G., Krystufek, B., Simson, S., Kurtonur, C., Özkan, B. 1995. Allozymic and Biometric Variation in Dryomys nitedula (Pallas, 1778). In: Filippuci M.G. (ed.). Proc. II Conf. on Dormice. Hystrix. 6 (1-2): 127-140. Gürkan, M. 2006. Sarıçay Deltasının Ornitofaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. Helversen, O.V. 1989. New records of bats (Chiroptera) from Turkey. Zool. Middle East 3:5-18. Huş, S. 1974. Av Hayvanları ve Avcılık [Hunting Game and Hunting]. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları. 202: 1-406, İstanbul. Hür, H., Uğurtaş, İ. H., İşbilir, A. 2008. The Amphibian and Reptile Species of Kazdağı National Park. Turk. J. Zool. 32: 359-362. İnanmaz, Ö.E., Değirmenci, Ö., Gücü, A.C. 2014. A new sighting of the Mediterranean Monk Seal, Monachus monachus (Hermann, 1779), in the Marmara Sea (Turkey). Zoology in the Middle East, Vol. 60, No. 3, 278-280. Karakaş, R., Kılıç, M. 2004. Dicle Barajı (Diyarbakır) Kuşları. Turk J. Zool. 28: 301-308. Kasparek, M. 1992. Die Vögel der Türkei: eine Übersicht. M. Kasparek Verlag. Kasparek, M., Bilgin, C.C. 1996. Türkiye Kuşları Tür Listesi, 25-88 In: Kence, A. & Bilgin, C.C. (eds.) Türkiye Omurgalılar Tür Listesi, DPT/TÜBİTAK, Ankara. Kasparek, M., Kasparek, A. Gözcelioğlu, B., Çolak, E. Yiğit, N. 2004. On the Status and Distribution of the Striped Hyaena, Hyaena hyaena, in Turkey. Zoology in the Middle East. 33: 93-108. - 50 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Kasparyan, A. 1956. Türkiye Kuşları Hakkında Preliminer Sistematik Bir Liste. Ist. Üniv. Fen Fak. Mec. Seri B, Cilt XXXI. (1-2): 27-48. Kaya, M., Kurtonur, C. 2003. Gala Gölü ve Çevresinin (Edirne) Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar. Trakya Uni. J. Sci. 4(2): 169-179. Kaya, M., Yurtsever, S., Kurtonur, C. 1999. Trakya Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar I. Turk J. Zool. 23, Ek Sayı: 3: 781-790. Kaya, S. 2005. Çanakkale İli ve Civarının Herpetofaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. 1-104. Kılıç, A. 1999. Karapınar (Konya) Yöresinin Kuşları. Turk J. of Zool. 23, Ek Sayı: 1: 91-97. Kıraç, C.O., Savaş. Y., Veryeri, N. O., Güçlüsoy, H. 1997. Türkiye’nin Önemli Akdeniz Foklu Alanları: kiyi planlamacilari için bir rehber. In: Ed. Özhan, E., Proceeding of 1st National Conference on Coastal and Marine Areas in Turkey, 24-27 June 1997, METU, Ankara. Kıvanç, E. 1988. Türkiye Spalax’larının Coğrafik Varyasyonları (Mammalia; Rodentia). Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara (1-88). Kirwan, G., Demirci, B., Welch H., Boyla, K., Özen, M., Castell, P., Marlow, T. 2008. The Birds of Turkey. A&C Black Publishers. 1-247. Kiziroğlu, İ. 1989. Türkiye Kuşları. Orman Genel Müdürlüğü Eğitim Dairesi Başkanlığı, Ankara (1-314). Krystufek, B., Vohralik, V. 2001. Mammals of Turkey and Cyprus. Introduction, Checlist, Insectivora. Zgodovinskodrustvozajuzno Primorsko Znanstveno-raziskovalnosredisce Republike Slovenije Koper, 1-140. Krystufek, B., Murariu, D., Kurtonur, C. 1997. Present Distribution of the Golden Jackal Canis aureus in the Balkans and Adjacent Regions. Mammal Rev. 27(2): 109-114. Krystufek, B., Vohralik, V., Kurtonur, C. 1998. A new look at the identity and distribution of Water shrews (Neomys spp.) Z. Saugetierkunde 63, 129-136). Krystufek, B., Vohralík, V., Janžekovič, F. 2005. Mammals of Turkey and Cyprus: Rodentia I: Sciuridae, Dipodidae, Gliridae, Arvicolinae. Zgodovinsko društvo za južno Primorsko (1-292). Krystufek, B., Vohralík, V., Janžekovič, F. 2009a. Mammals of Turkey and Cyprus: Rodentia III: Cricetinae, Muridae, Spalacidae, Calomyscidae, Capromyidae, Hysticidae, Castoridae. Zgodovinsko društvo za južno Primorsko (1-372). Krystufek, B.,Tvrtkovic, Paunovic, M., Özkan, B. 2009b. Size variation in the Northern white-breasted hedgehog Erinaceus roumanicus: latitudinal cline and the island rule. Mammalia. 73 299–306. Kumerloeve, H. 1975. Die Saugetierte (Mammalia) der Turkei. Veröff. Zool. Staatssamlung München. 18: 69-158. Kumerloeve, H. 1986. Bibliographie der Saugetiere und Vögel der Türkei (Rezente Fauna). Bonner Zoologisch Monographien. Bonn. Kurtonur, C. 1972. Trakya Rodentia'ları Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul. Kurtonur, C. 1975. New Records of Thracian Mammals. Saugetierk. Mitt. 23(1): 14-16. Kurtonur, C. 1982. Trakya Glirid Türleri (Rodentia; Gliridae). - Dağılımı, Habitat, Taksonomik Karekterler - İstanbul Üniversitesi (Doçentlik Tezi). Kurtonur, C., Krystufek, B., Özkan, B. 1994. The European Polecat (Mustela putorius) in Turkish Thrace. Small Carnivora Conservation, (IUCN), 11: 8 - 10. Kurtonur, C., Özkan, B. 1990. Orman Ağaç Faresi Dryomys nitedula (Rodentia: Gliridae)'nın Trakya'daki Dağılımı ve Üreme Mevsimi. X. Ulusal Biyoloji Kongresi, 18 - 20 Temmuz 1990, Erzurum. Zooloji. (4): 353 - 361. Kurtonur, C., Özkan, B. 1991. New Records of Myomimus roachi (Bate, 1937) From Turkish Tharace (Mammalia: Rodentia: Gliridae). Senckenbergiana Biol. 71: 239 - 244. Kurtonur, C., Özkan, B., Albayrak, İ., Kıvanç, E., Kefelioğlu, H. 1996. Memeliler (Mammalia); Türkiye Omurgalılar Tür Listesi. Edt. Kence, A., Bilgin, C. C.: DPT/TBAG - Çev. Sek. 3. 1-23. Ankara. Mertens, R. 1952. Turkiye Amfibi ve Reptilleri Hakkinda (Amphibien und Reptilien aus der Tuerkei). Istanb. Univ. f. fakult. Mecmuas. B XVII(1):40 - 75 Mitchell-Jones, A.J., Amori, G., Bogdanowicz, W., Krystufek, B., Reijnders, P.J.H., Spitzenberger, F., Stubbe, M., Thissen, J.B.M., Vohralik, V., Zima, J. 1999. Atlas of European Mammals. Published by T & A D Poyserforthe Societas Europaea Mammalogica. The Academic Press, London. 496 pp. (Turkey coordinators. Kurtonur, C. & Özkan, B.) Mursaloğlu, B. 1973. New records for Turkish rodents (Mammalia). Commun. Fac. Sci. Univ. Ankara. ser. C, 17: 213-219. Neithammer, J., Krapp, F. 1978. F. Handbuch der Saugetiere Europas. Wiesbaden (Akademische Verlagsgesellschaft) I:1-476. Neithammer, J., Krapp, F. 1982. Handbuch der Saugetiere Europas. Wiesbaden (Akademische Verlagsgesellschaft) I:1-649. Niermann, I, Biedermann, M., Bogdanowicz, W., Brinkmann, R., Bris, Y., Ciechanowski, M., Dietz, C., Dietz, I., Estók, P., Helversen, O., Houédec, A., Paksuz, S., Petrov, B., Özkan, B., Piksa, K., Rachwald, A., Roué, Sébastien, Y., Sachanowicz, K., Schorcht, W., Tereba, A., Mayer, F. 2007. Biogeography of the Recently Described Myotis alcathoe von Helversen and Heller. Acta Chiropterologica, 9(2): 361-378. Osborn, D.J. 1964. The Hare, Porcupine, Beaver, Squirrels, Jerboas and Dormice of Turkey. Mammalia 28: 578-592. Özkan, B. 1995. Gökçeada ve Bozcaada Adalarının Kemiricileri. Doktora Tezi. Trakya Üniversitesi. Edirne. (1-150). Öztürk, B. 1998 Türkiye’nin Balinaları, Türk Deniz Araştırmaları Vakfı, ATLAS- Yeşil Atlas, sayı 1, sayfa 60-65, Kasım. - 51 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Özkan, B. 1999. Gökçeada ve Bozcaada Kemirici Faunası (Mammalia; Rodentia). Turk . J. Zool. Ek sayı 1, 133-147. Özkan, B., Türkyılmaz, T. 2001. Istranca Dağlarında Yediuyur (Glis glis)’un Kutuyuva kullanımı. Proje TÜAF – 171. Özkan, B. 2006. Trakya Bölgesinde Yaban Kedisi (Felis silvestris Schreber, 1775)’in Dağılımı. 18. Ulusal Biyoloji Kongresi, 26-30 Haziran 2006, Zooloji Özetler; s. 280. Kuşadası/AYDIN. Özkan, B., Paksuz, S. 2010. Yıldız Dağlarında Radyoverici Yöntemi Kullanarak Myotis bechsteinii (Kuhl,1818) (Büyükkulaklı Yarasa) Kolonilerinin Tespiti. 20. Ulusal Biyoloji Kongresi, 21-25 Haziran 2010, Özetler: s: 636-637. Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye. (Poster). Özkan, B., Krystufek B. 1999. Wood Mice, Apodemus of Two Turkısh Islands: Gökçeada and Bozcaada, Folia Zool.-48 (1), pp.17-24. Özkan, B., Paksuz, S., Kurtonur, C. 2004. Dupnisa Mağara Sistemi Yarasaları (Mammalia; Chiroptera). Sözlü Bildiri. XVII. Ulusal Biyoloji Kongresi 21–24 Haziran 2004. Çukurova Üniversitesi, Adana. Özkurt, Ö. Ş., Sözen, M., Yiğit, N., Çolak, E., Verimli, R. 2000. On colouration and karyology of the Marbled Polecat, Vormela peregusna, in Turkey. Zoology in the Middle East 21: 13-18. Paksuz, S., Özkan B. 2011. New Distribution Records and Some Notes for Greater Noctule, Nyctalus lasiopterus (Mammalia: Chiroptera) from Turkey. Acta zool. Bul. 63 (2): 217-220. Paksuz, S., Özkan B. 2012. The Protection of the Bat Community in the Dupnisa Cave System, Turkey, Following Opening for Tourism. Oryx. 46 (1): 130-136. Paksuz, S., Özkan, B., Postawa, T. 2007. Seasonal Changes of Cave-dwelling Bat Fauna and Their Relationship with Microclimate in Dupnisa Cave System (Turkish Thrace). Acta Zoological Cracoviensia, 50 A (1-2): 57-56. Perktaş, U., Ayaş, Z. 2005. Nallıhan Kuş Cenneti (İç Anadolu, Türkiye)’nin Kuşları. Turk. J. Zool. 29: 45-59. SAD-AFAD. 2014. Çanakkale İli, Biga İlçesi, Karabiga Kıyıları Akdenzi Foku ve Habitatları Üzerine Araştırma Çalışması Raporu. Samsa, Ş. 2012. Çardak Lagünü (Lapseki)'nün Avifaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. Sert, H., Erdoğan, A. 2004. Termossos Milli Parkının (Antalya) Ornitofaunası. Turk. J. Zool. 28: 135-143. Sevim, İ. 2007. Çanakkale Adaları Kuş Populasyonları ve Habitat İlişkileri Üzerine Gözlemler. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. Sözen, M., Çolak, E., Yiğit, N., Özkurt. Ö.Ş., Verimli, R. 1999. Contributions to the karyology and taxonomy of the genus Spalax Guldenstaedt, 1770 (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Z. Säugetierk. 64: 210-219. Sözen, M., Çolak, F., Sevindik, M., Matur, F. 2013. Cytotypes of Nannospalax xanthodon (Satunin, 1898) (Rodentia: Spalacidae) from western Anatolia. Turk. J. Zool. 37:462-469. Spitzenberger, F. 1968. Zur Verbreitung und Systematik Türkischer Soricinae (Insectivora, Mamm.). Ann. Naturhistor. Mus. Wien. 72: 273289. Şengül, E. 2012. Kumkale Deltası'nın Avifaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. Şimşek, N. A. 1986. New Subspecies of Sorex caucasicus (Mammalia: Insectivora) from Turkey. Tr. J. Bio. 10(2): 206-208. Tok, C. V., Çiçek, K., Ayaz, D., Hayretdağ, S., Yakın, B.Y. 2011. Gökçeada (Çanakkale) Pseudopus apodus Populasyonunu Tehdit Eden Başlıca Faktörler. Poster Bildiri. X. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi 04-07 Ekim 2011. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale. Tok, C. V., Gürkan, M., YAkın, B. Y. 2012a. Ağı Dağı’nın Herpetofaunası; pp.59-63. In: Kazdağları III. National Symposium, 24-26 May 2012, Çanakkale. Tok, C. V., Yakın, B. Y., Gürkan, M. 2012b. Kirazlı (Çanakkale) Civarının Herpetofaunası; p.621. In: Kazdağları III. National Symposium, 24-26 May 2012, Çanakkale. Tok, C. V., Çiçek, K. 2014. Amphibians and Reptiles in the Province of Çanakkale (Marmara Region, Turkey) (Amphibia; Reptilia). Herpetozoa. 27 (1/2): 65-76. Tok, C.V., Özkan. B, Gürkan, M. 2014a. Gökçeada’nın Karasal Omurgalı Hayvanları. S:127-154. İçinde: (Öztürk, B., Pazarkaya, Y. Gükçeada Doğa ve Kültür Varlıkları. Cem Yayınevi 224 sayfa. Ekim 2014, İstanbul). Tok, C.V., Gürkan, M., Yakın, B.Y. 2014b. Kurbağalar ve Sürüngenler Hakkında Doğru Sandığımız Yanlışlar, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 1-11. Tosunoğlu, M., Gül, Ç., Uysal, İ. 2009. The Herpetofauna of Tenedos (Bozcaada, Turkey). Herpetozoa. 22 (1/2): 75-78. Turan, N. 1984. Türkiye’nin Av ve Yaban Hayvanları. Memeliler. Ongun Kardeşler Matbaacılık Sanayii, Ankara, (1-178). Turan, N. 1990. Türkiye’nin Av ve Yaban Hayvanları, Kuşlar. Ankara. (1-274). Utku, M. 1991. Çanakkale İli’nin İklim Durumu. Uzmanlık Tezi. T.C. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü. Ankara. 1-49. Uysal, İ. 2011. Kavak Deltası (Saroz Körfezi, Çanakkale-Türkiye)’nın Herpetofaunası ve Mevcut Türlerin Habitat Seçimleri. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. 1-87. - 52 - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Venzmer, G. 1919. Zur Schlangenfauna Süd-Kleinasiens, speziell des cilicischen Taurus. Arch. Naturgesch. 83(11): 95-122. Werner, F. 1902. Die Reptilien- und Amphibienfauna von Kleinasien. Sitz. Ber. Akad. Wiss. Wien. 111: 1057-1125. Wilson, D.E., Reeder, D.M. 1993. Mammals Species of the World: A Taxonomic and Geographical Reference, 2. Auflage. – Smithsonian Institution Press, Washington. Yaman E. 2008. Kocaçay Deltası Ornito Faunasının Tespiti ve Alanı Etkileyen Çevresel Faktörler.Doktora Tezi. Ege Üniversitesi. İzmir. Yılmaz, İ. 1981. Trakya’nın Amfibi Faunası Üzerinde Morfolojik Taksonomik Araştırmalar. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi. Izmır. 1-51. Yiğit, N., Çolak, E. 2002. On the distribution and taxonomic status of Microtus guentheri (Danford and Alston, 1880) and Microtus lydius Blackler, 1916 (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Turk. J. Zool. 26: 197-204. Yiğit, N., Çolak, E., Çolak, R., Özkan, B., Özkurt, Ö.Ş. 2003. On the Turkish populations of Dryomys nitedula (Pallas, 1779) and Dryomys laniger Felten and Storch, 1968) (Mammalia: Rodentia). Acta Zool. Acad. Sci. Hung. 49 (1): 147-158. Yiğit, N., Çolak, E., Sözen, M., Karataş, A. 2006a. Rodents of Türkiye (Türkiye Kemiricileri). (Ed. Ali Demirsoy). Meteksan Co. Ankara. 1-154. Yiğit, N., Demirsoy, A., Karataş, A., Özkurt, Ş., Çolak, E. 2006b. Notes on the mammals found in Kazdağı National Park and its environs. Turk. J. Zool. 30: 73-82. - 53 -