SO - Tolga Elbir

VERİ DOSYASINDA KULLANILAN KOMUTLAR
Prof.Dr. Tolga ELBİR
Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü,
Tınaztepe Yerleşkesi, 35160 Buca/İzmir
E-mail : [email protected]
Bölümlerde Kullanılan Komutlar
(Toplam 66 adet)
•
•
•
•
•
•
CO Bölümü
SO Bölümü
RE Bölümü
ME Bölümü
OU Bölümü
Diğer
16
18
7
14
8
3
adet
adet
adet
adet
adet
adet
Eğitim boyunca
kullanılacak komut
sayısı : 28 adet
CO – Kontrol Seçenekleri
• TITLEONE : Model çalışmasına bir isim (başlık) vermek için kullanılır (en fazla 68 karakter).
• TITLETWO : Gerekiyorsa başlığa devam edilir veya bir alt başlık verilir.
CO TITLEONE Örnek Model Çalışması
CO TITLETWO SO2 Modellemesi
CO – Kontrol Seçenekleri
• MODELOPT ‐ (MODEL OPTIONS) : Beraber kullanılacağı diğer parametrelerle birlikte modelin çalışırken hangi dağılım (dispersiyon) özelliklerini kullanacağı tanımlanır.
CO MODELOPT DFAULT CONC RURAL NOSMPL
DEPOS URBAN NOCMPL
DDEP
Standart Seçenek
WDEP
DFAULT – (DEFAULT) Seçeneği
(Bakınız Kullanma Klavuzu Cilt II)
• Tüm model uygulamalarında bulunması gereklidir!!!
– Seçildiğinde dikkate alınan bilimsel hesaplar:
•
•
•
•
•
Baca tepmesi
Yüzme etkisi ile duman yükselmesi
Durgun (sakin) havalar algoritması
Standart rüzgar hızı profili
Standart düşey sıcaklık gradyanı
CO MODELOPT DFAULT CONC RURAL NOSMPL
DEPOS URBAN NOCMPL
DDEP
WDEP
CONC
DEPOS
DDEP
WDEP
: CONCENTRATION (KONSANTRASYON)
: DEPOSITION (TOPLAM ÇÖKELME)
: DRY DEPOSITION (KURU ÇÖKELME)
: WET DEPOSITION (ISLAK ÇÖKELME)
RURAL : RURAL DISPERSION PARAMETERS (KIRSAL DİSPERSİYON PARAMETRELERİ)
URBAN : URBAN DISPERSION PARAMETERS (KENTSEL DİSPERSİYON PARAMETRELERİ)
NOSMPL : NO SIMPLE TERRAIN PLUME CALCULATIONS (KOMPLEKS TOPOĞRAFYA HESAPLAMALARI)
NOCMPL : NO COMPLEX TERRAIN PLUME CALCULATIONS (BASİT TOPOĞRAFYA HESAPLAMALARI)
CO – Kontrol Seçenekleri
• AVERTIME ‐ (AVERAGE TIME) : Konsantrasyonların hangi ortalama zaman dilimi veya dilimleri için hesaplanacağı tanımlanır.
CO AVERTIME 1 2 3 4 6 8 12 24 MONTH PERIOD ANNUAL
Birden fazla kullanılabilir (max=4)
İkisinden birisi kullanılmalı
Model çalışmalarında tercihan ;
CO AVERTIME 1 ANNUAL kullanılır.
CO – Kontrol Seçenekleri
• POLLUTID – (POLLUTANT IDENTIFICATION) :
Modellenecek kirleticinin adı yazılır. Buraya yazılan ifade sonuç tablolarının başlıklarında aynen görünür.
CO POLLUTID SO2
TOZ
CO
NOX
...
CO – Kontrol Seçenekleri
• TERRHGTS – (TERRAIN HEIGHTS) : Çalışma alanının düz veya engebeli olduğu belirtilir.
• ELEVUNIT – (ELEVATION UNIT) : Engebeli arazilerde deniz seviyesinden olan yüksekliklerin (rakım) birimi tanımlanır.
Kullanılmasa da olur, bu durumda birim metre olarak kabul edilir.
CO TERRHGTS FLAT
ELEV
CO ELEVUNIT METERS
FEET
CO – Kontrol Seçenekleri
• RUNORNOT : Modelin gerçek bir çalışma mı yapacağı yoksa bir veri kontrol çalışması mı yapacağı tanımlanır. Günümüz bilgisayar teknolojisi ile kullanımı anlamlı değildir, ama mutlaka veri dosyasına yazılmalıdır.
CO RUNORNOT RUN
NOT
CO Bölümü – BİR BÜTÜN OLARAK ÖRNEK !!!
CO STARTING
CO TITLEONE Örnek Model Çalışması
CO TITLETWO SO2 Modellemesi
CO MODELOPT DFAULT CONC RURAL NOSMPL
CO AVERTIME 1 PERIOD
CO POLLUTID SO2
CO TERRHGTS ELEV CO ELEVUNIT METERS
CO RUNORNOT RUN
CO FINISHED
SO – Kaynak Bilgileri
• LOCATION : Kirletici kaynağın inceleme alanı içinde coğrafi konumunun tanımlanması için kullanılır
Rakım (deniz
Kaynağın adı
seviyesinden
yüksekliği)
SO LOCATION BACA1 POINT 520000 4260500 50
AREA
VOLUME
OPENPIT
Kaynağın türü
X ve Y Koordinatları
Kaynak Türlerine Göre Koordinat Bilgileri
• POINT – VOLUME : Kaynağın merkezinin koordinatı,
• AREA – OPENPIT : Kaynağın (dikdörtgen alanın) sol alt (güney‐
batı) köşesinin koordinatları tanımlanır.
SO – Kaynak Bilgileri
• SRCPARAM – (SOURCE PARAMETERS) : Kirletici kaynakla ilgili bilgileri vermek için kullanılır ve kaynak türüne göre değişiklik gösterir.
• Noktasal kaynak için;
SO LOCATION BACA1 POINT 520000 4260500 50
SO SRCPARAM BACA1 15 20 423 9 1.5
Emisyon
(g/s)
Baca yüksekliği
(m)
Baca gazı
sıcaklığı (oK)
Baca gazı
hızı (m/s)
Baca çapı
(m)
SO – Kaynak Bilgileri
• Alansal kaynak için;
SO LOCATION BACA1 AREA 520000 4260500 50
SO SRCPARAM BACA1 5 20 200 100 30
Emisyon
(g/s.m2)
Etkili emisyon
yüksekliği (m)
Alanın X kenar Alanın Y kenar
uzunluğu (m)
uzunluğu (m)
Alanın Kuzey
ile yaptığı açı
(derece)
Alansal Kaynak İçin Açının Tarif Edilmesi :
SO – Kaynak Bilgileri
• Açık maden ocakları için;
SO LOCATION BACA1 OPENPIT 520000 4260500 50
Alanın Kuzey
ile yaptığı açı
(derece)
SO SRCPARAM BACA1 5 20 200 100 3E+6 30
Emisyon
(g/s.m2)
Etkili emisyon
yüksekliği (m)
Alanın X kenar Alanın Y kenar Malzemenin
hacmi
uzunluğu (m)
uzunluğu (m)
(m3)
SO – Kaynak Bilgileri
• Bina Etkisi (Bacaya 5L mesafede bir bina varsa)
Baca Yüksekliği < GEP ise modelde bina etkisi dikkate alınmalıdır !! GEP (Good Engineering Practice) = H + 1.5L
H: Bina Yüksekliği
L : Binanın uzunluğu veya yüksekliği ile kıyaslandığında küçük olanı
SO – Kaynak Bilgileri
• BUILDHGT – (BUILDING HEIGHT) : Kaynağa yakın bulunan binaların 36 yön (10o’lik dilimler halinde) boyunca yükseklik bilgileri girilir.
• BUILDWID – (BUILDING WIDTH) : Kaynağa yakın bulunan binaların 36 yön (10o’lik dilimler halinde) boyunca genişlik bilgileri girilir.
SO BUILDHGT BACA1 20 20 30 10 ......................... (36 ADET)
SO BUILDWID BACA1 50 50 20 ........................ (36 ADET)
Örnek
10 o
N
20 m
60 m
80 o
E
mesafe
SO – Kaynak Bilgileri
• Bina etkisi sadece noktasal (POINT) kaynak türleri için hesaplanabilir. • Diğer (AREA, VOLUME ve OPENPIT) kaynak türleri için kullanılamaz!!!
SO – Kaynak Bilgileri
• EMISFACT – (EMISSION FACTOR) : Kaynağın zaman içinde kapasite değişimini tanımlamak için kullanılır.
• 0 ila 1 arasında bir değerdir. 0 kirletici kaynak çalışmıyor, 1 ise tam kapasite çalışıyor anlamına gelmektedir.
Kış, İlkbahar, Yaz, Sonbahar
SO EMISFACT BACA1 SEASON 1 1 0.5 0
MONTH ..............
HROFDY ............
SEASHR ..............
SO EMISFACT BACA1 SEASON 2*1 2*0
(n=4)
(n=12)
(n=24)
(n=96)
Kısaltılmış hali
SO – Kaynak Bilgileri
• Şayet toz çalışması yapılıyorsa;
• PARTDIAM – (PARTICULATE DIAMETER) : Çöken toz hesaplarında partikül maddelerin tanecik irilik grupları tanımlanır.
• MASSFRAX – (MASS FRACTIONS) : Tanımlanan grupların fraksiyonları (yüzdeleri) verilir.
• PARTDENS ‐ (PARTICULATE DENSITY) : Her grubun yoğunluğu verilir.
SO PARTDIAM BACA1 10 5 2.5 1 SO MASSFRAX BACA1 0.50 0.25 0.15 0.10
SO PARTDENS BACA1 1 1 1 1
(mikron)
(1 üzerinden)
(g/cm3)
SO – Kaynak Bilgileri
• HOUREMIS – (HOURLY EMISSION RATES) : Varsa kaynağa ait saat saat emisyon ve baca gazı bilgileri girilir. SO HOUREMIS 08 02 05 09 BACA1 51.4 382.0 12.5
SO HOUREMIS 08 02 05 10 BACA1 53.8 397.0 9.5
Baca gazı
hızı
Yıl
Ay
Gün
Saat
Emisyon
Baca gazı
sıcaklığı
SO Bölümü – BİR BÜTÜN OLARAK ÖRNEK !!!
SO STARTING
LOCATION BACA1 POINT 5000 1000 0 SRCPARAM BACA1 1.5 35 432 12.1 2.4
EMISFACT BACA1 HROFDY 6*0 12*1 6*0
BUILDHGT BACA1 15*0 21*34
BUILDWID BACA1 0 0 0 0 0 0 0 0
BACA1 0 0 0 0 0 0 0 20 BACA1 15 20 25 29 32 35 36 36
BACA1 35 33 35 36 20 35 32 29
BACA1 25 20 15 20 25 29 32 35
BACA1 36 36 35
SRCGROUP ALL
SO FINISHED
RE – Alıcı Ortam Bilgileri
• Grid Sistemi
Kartezyen
Polar
Kartezyen Grid Sistemi
RE – Alıcı Ortam Bilgileri
• Kartezyen Grid Sistemi
X ekseni başlangıç koordinatı
Grid sisteminin adı
RE STARTING X ekseni boyunca tepe (kesim) noktası sayısı
X ekseni tepe noktaları arası mesafe
RE GRIDCART CAR1 STA XYINC 480000 11 1000 4275800 11 500 Y ekseni için
aynıları
RE GRIDCART CAR1 ELEV 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
RE GRIDCART CAR1 ELEV 2 48 60 72 82 93 96 98 97 96 95 95
...
RE GRIDCART CAR1 ELEV 11 10 50 60 63 84 101 143 198 164 34 29
RE GRIDCART CAR1 END RE FINISHED RE – Alıcı Ortam Bilgileri
• DISCCART – (DISCRETE CARTESIAN) : Kartezyen sistemde grid sistemi dışında bir noktanın tanımlanması
Koordinatlar
RE DISCCART 430000 4280000 50
Rakım
RE Bölümü – BİR BÜTÜN OLARAK ÖRNEK !!!
RE STARTING
RE GRIDCART CAR1 STA
RE GRIDCART XYINC 0 9 1000 0 5 1000
RE GRIDCART CAR1 ELEV 1 0 0 0 0 0 0 0 5 15 RE GRIDCART CAR1 ELEV 2 0 0 0 0 0 0 0 0 10 RE GRIDCART CAR1 ELEV 3 0 0 0 10 20 5 5 10 50
RE GRIDCART CAR1 ELEV 4 0 10 15 50 50 70 70 75 80
RE GRIDCART CAR1 ELEV 5 0 5 20 50 100 100 100 75 75
RE GRIDCART CAR1 END
RE FINISHED
ME – Meteoroloji Bilgileri
• INPUTFIL – (INPUT FILE) : Kullanılacak meteoroloji verisinin bulunduğu dosyanın isminin ve bilgisayardaki yerinin tanımlanması için kullanılır.
ME INPUTFIL C:\MODEL\METEOR.DAT
ME – Meteoroloji Bilgileri
• ANEMHGHT – (ANEMOMETER HEIGHT) : Anemometre yüksekliğinin tanımlanması için kullanılır.
ME ANEMHGHT 10 METERS
ME – Meteoroloji Bilgileri
• SURFDATA – (SURFACE DATA) : Yer seviyesinde ölçülmüş meteoroloji verilerinin ait olduğu yıl ve istasyona ait bilgilerin tanımlanması için kullanılır.
• UAIRDATA ‐ (UPPER AIR DATA) : Düşey yöndeki meteorolojik verilerin (Radiosonde ölçümlerinin) yapıldığı yıl ve istasyona ait bilgilerin tanımlanması için kullanılır. Verinin ait olduğu yıl
ME SURFDATA 17220 2007 Izmir ME UAIRDATA 17220 2007 Izmir
İstasyon kodu
İstasyon adı
ME Bölümü – BİR BÜTÜN OLARAK ÖRNEK !!!
ME STARTING
ME INPUTFIL C:\model\meteor.met
ME ANEMHGHT 10 METERS
ME SURFDATA 17220 2007 Izmir ME UAIRDATA 17220 2007 Izmir
ME FINISHED
Meteoroloji Dosyası Yapısı
Yer seviyesinde
ölçülen meteoroloji
verilerinin ölçüldüğü
istasyonun kodu ve
verilerin ait olduğu yıl
Radiosonde
verilerinin ölçüldüğü
istasyonun kodu ve
verilerin ait olduğu yıl
Meteoroloji Dosyasından Örnek Bir Satır
07112301 347.5 2.5000 265.4 6 1020.2 1152.0
Sıcaklık (oK)
Rüzgar hızı
(m/s)
Rüzgar
Yönü (derece)
Saat
Gün
Ay
Yıl
Karışma yüksekliği
Kentsel (m)
Karışma yüksekliği
Kırsal (m)
Kararlılık sınıfı
Çökelme hesapları için meteoroloji dosyası
Sürtünme hızı
(m/s)
Monin
Obukhov
uzunluğu (m)
Yüzey
pürüzlülük
uzunluğu (m)
Yağış
miktarı
(mm/hr)
Yağış kodu
Yüzey Pürüzlülük Uzunluğu (m)
PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf B‐1)
Diğer Parametrelerin Temini
• Yüzey Pürüzlülük Katsayısı (Surface Roughness Length)
• PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf B‐1)
• Sürtünme Hızı (Friction Velocity)
– PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf 4.13)
• Monin Obukhov Uzunluğu (M‐O Length)
• PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf 4.13)
• Yağış Kodu (Precipitation Code) ( 1 – 45 )
– PCRAMMET Kullanma klavuzu (Sf 2.16)
EN İDEAL ÇÖZÜM !!!
Meteoroloji dosyası hazırlamak için PCRAMMET programı kullanılmalıdır!!!
• http://www.epa.gov/scram001/metobsd
ata_procaccprogs.htm#pcrammet
OU – Sonuç Bilgileri
• RECTABLE : Grid sistemindeki tepe noktalarında karşılaşılan en yüksek (en yüksek altıncıya kadar) konsantrasyonların listelenmesi için kullanılır.
OU RECTABLE 1 FIRST SECOND .... SIXTH
2
...
zaman
24
En yüksek birinci, ikinci, ..., altıncı
MONTH
konsantrasyonlar
ALLAVE
OU – Sonuç Bilgileri
• MAXTABLE : Grid sistemi içinde görülen en yüksek konsantrasyonların büyükten küçüğe nerelerde, ne zaman ve hangi büyüklükte görüldüğünün listelenmesi için kullanılır.
OU MAXTABLE 1 50
2
...
zaman
24
MONTH
ALLAVE
Grid sisteminde en yüksek
50 tane konsantrasyon
OU – Sonuç Bilgileri
• DAYTABLE : Her çalışma saati için sonuçların grid sistemi bazında ayrı ayrı tablolar halinde sunulması için kullanılır.
OU DAYTABLE 1 2
...
zaman
24
MONTH
ALLAVE
OU – Sonuç Bilgileri
• MAXIFILE : Grid sistemindeki tepe noktalarında verilen bir limit değeri aşan sonuçların ayrı bir dosyaya listelenmesi için kullanılır.
OU MAXIFILE 1 ALL 250.0 C:\model\maxi1.out
2
Sonuçların yazılacağı
...
dosya
zaman
24
MONTH
Kirletici kaynak
Limit değer
ALLAVE
grupları
OU – Sonuç Bilgileri
• PLOTFILE : Grid sistemindeki tepe noktalarında bulunan en yüksek konsantrasyonların harita çiziminde kullanılması için ayrı bir dosyada özel formatta düzenlenmesi için kullanılır.
OU PLOTFILE 1 ALL C:\model\harita.plt
2
...
Sonuçların yazılacağı
zaman
dosya
24
ANNUAL
Kirletici kaynak
ALLAVE
grupları
Modelin Limitleri
• Tepe Noktası Sayısı : 1200
• Kirletici Kaynak Sayısı : 300
• Aynı Anda Kullanılabilecek Zaman Çeşidi : 4
Hava Kirliliği Haritaları