avrupa birliği ile uyum sürecinde yükseköğretimde antrenörlük

avrupa birliği ile uyum sürecinde yükseköğretimde antrenörlük

BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİMLERİ DERGİSİ Journal of Physical Education and Sport Sciences Vol 15:1,9-28, March 2013.
AVRUPA BİRLİĞİ İLE UYUM SÜRECİNDE YÜKSEKÖĞRETİMDE
ANTRENÖRLÜK EĞİTİMİNİN YENİDEN YAPILANMASI1
*Mehmet Akif ZİYAGİL
**Dilek SEVİMLİ
* Amasya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Beden Eğitimi ve Spor Bölümü, Amasya
** Çukurova Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, Adana
ÖZET
Ulusal etkili spor sisteminin en önemli kısmını antrenörlerin eğitimi ve sınıflandırılması
oluşturmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinde, Avrupa Spor Bilim, Eğitim ve İstihdam Ağı (ENSSEE),
antrenörlerin niteliklerine göre sınıflandırılması için yeni bir yapı oluşturmuştur. Bu yapı, sadece Avrupa
Birliği Ülkeleri için değil; dünya spor federasyonları için de antrenör eğitim niteliklerinin belirlenmesinde
referans noktası olmuştur.
Avrupa Birliği Üyesi olma beklentisi içerisindeki Türkiye, kendi antrenör eğitim ve antrenör
kademelendirme sistemini Spor Genel Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde hem yüksek öğrenimde hem de
ulusal spor federasyonlarında Avrupa Birliği Standartlarına uygun hale getirmelidir.
Anahtar Kelimeler: Antrenör Eğitimi ve Antrenörlük Kademeleri, Türkiye.
REORGANIZING OF SPORTS COACHING DEPARTMENTS IN TURKISH HIGHER
EDUCATION SYSTEM WITH THE INTEGRATION OF EUROPEAN UNION
*Mehmet Akif ZİYAGİL
**Dilek SEVİMLİ
ABSTRACT
The education and qualification of sports coaches constitutes the most important part of effective
national sports systems. Within the European Union (EU), the European Network of Sports Science
Education and Employment (ENSSEE) has developed a new framework for the qualification of coaches.
This structure has provided a reference point not only for the member states of the European Union but
also world sport federations in relation to coach education qualifications.
Turkey as a country expecting membership in the European Union should align its own coaching
education and qualification system to European standards both in higher education system and national
sport federations with cooperation of national sports authority.
Key Words: Turkish Coaching Education and Qualification.
1
Bu çalışma 2013 yılında Makedonya’nın Tetova şehrinde yapılan Uluslararası Balkan Spor Bilimleri
Sempozyumunda bildiri olarak sunulmuş ve özet olarak bildiri kitapçığında yer almıştır (International
Balkan Symposium in Sports Sciences, IBSSS 2013).
1
Giriş
Günümüzde
sadece
Olimpik
spor
yöneticiliği
ve
rekreasyon
slogan olan "citius, altius, fortius"
Bölümlerinin Bologna süreci ve nitelikler
veya “daha hızlı, daha yükseğe ve
çerçevesi
daha güçlü” felsefesi ile performans
Standart
sporu yapılmamaktadır. Eğitim, sağlık,
Yükseköğretimi
estetik, sosyal ve ekonomik nedenlerden
Çerçevesinde yeniden yapılanmasının
dolayı
gerekliliğine vurgu yapmışlardır.
da
insanlar
spor
yapmaya
Uluslararası
ile
Sınıflaması
Eğitimin
ve
Türk
Yeterlilikler
yönelmektedir. Ülkemizde performans
Evrensel olan spor gibi alanlarda
ve fiziksel aktiviteye katılım alanında en
dünya ve Avrupa’dan bağımsız hareket
çok eleman yetiştiren Beden Eğitimi ve
etmek,
Spor
Yüksekokulları’nın
(BESYO)
küreselleşen
ve
küçülen
dünyamızda diğer uluslarla rekabette
antrenörlük bölümü eğitiminin içeriği ve
önemli bir dezavantajdır.
niteliği, Bologna Süreci ile Mesleki
Yakın
spor
geçmişimize
Olimpiyat
Oyunları'nda
Eğitiminde
Avrupa
Yeterlilikler
bakıldığında;
Çerçevesi
(European
Qualification
Türkiye, 1948 Londra’da 6 altın, 1960
Framework, EQF) ve Öğretim için
Roma’da 7 altın madalyadan sonra 1996
Avrupa
Atlanta’da 4 altın madalya kazanmış ve
Kredi
Transfer
Sistemini
çalışmaları (a European Credit System
2008
for Vocational Education and Training,
kalmıştır. En son 2012 Londra Olimpiyat
ECVET) kapsamında ortak program ile
oyunlarında ise, 2 altın madalya ile artış
uyumlu
Avrupa
eğilimine girmiş ve 2 altın, 2 gümüş ve 1
Ülkelerine benzememektedir (Crespo,
bronz olmak üzere toplam 5 madalya ile
2008; Duffy, 2004). Avrupa Birliğine tam
genel sıralamada 38‘den 32. sıraya
üye olma konusunda azami gayret
yükselmiştir. Tüm Olimpiyat oyunlarında
gösteren
(1936-2012) altın madalyaların % 72’si
olmayı
düşündüğü
Türkiye’nin
Eğitiminde”
standartlarını
de
“Antrenörlük
Avrupa
ve
sağlaması
Dünya
Pekin’de
1
altın
seviyesinde
(28/39) ve son 4 Olimpiyat Oyunları’nda
zorunlu
(2000-2012)
%
22’si
(2/9)
güreş
gözükmektedir. Bu konuda Çalık ve
branşından alınırken, aynı değerler diğer
arkadaşları (2012) Türkiye'de beden
spor branşları için sırasıyla
eğitimi
(11/39) ve % 78’dir (7/9). Altın madalya
ve
yükseköğretimde
spor
eğitiminin dolayısıyla antrenörlük eğitimi,
sayısında
2
azalmanın
en
% 28
önemli
sebeplerinden
biri
olarak,
Türk
sahip
ülke
konumundadır.
Türkiye
antrenörlerin en güncel şekilde “spor
Beslenme ve Sağlık Araştırması, (TBSA,
bilimlerini
2010) sonuçlarına göre, 12 yaş ve üzeri
ve
teknolojisindeki“
değişim ve gelişmeleri takip edememesi
bireylerin
gösterilebilir.
yaşamakta, % 9.1’i ise yetersiz düzeyde
Diğer
herkes
yandan fiziksel aktivite,
için
spor
aktivitelere
hareketsiz
fiziksel aktivite yapmaktadır. Sportif ve
ve
rekreasyonel
fiziksel aktivitelere katılım oranlarını %
katılım
“Sporun
30’lara ve yukarısına çıkarmak için tüm
Geliştirilmesi”
başlığı
altında
devlet
Anayasa’nın 59. Maddesinde belirtildiği
gibi
71.9’u
%
“Devlet,
her
vatandaşlarının
yaştaki
beden
Türk
ve
kurumları
ve
sivil
örgütlerinin
seferber
gerekmektedir.
Sportif
toplum
olması
ve
ruh
aktivitelere
sağlığını geliştirecek tedbirleri alır,
performans
sporun kitlelere yayılmasını teşvik
oluşturulmasında
eder. Devlet başarılı sporcuyu korur”
azaltan spor kültürünün geliştirilmesinde
anlayışı doğrultusunda son elli üç yılda
temel etken olduğu unutulmamalıdır.
Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerince bu
görev
gelişmiş
yeterince
yerine
ülkeler
Eğitim
ve
alt
yapısının
sporda
şiddeti
Bakanlığı’nda
olmak
üzere
toplam 32.500 beden öğretimi vardır.
(TC
Anayasası, 1982).
Avrupa
sporunun
artırılması
Bugün Türkiye’de 28.500’ü Milli
seviyesinde
getirilmemiştir
katılımın
fiziksel
Yine 35.000 atama bekleyen Beden
Birliği’ne
üye
olmaya
Eğitimi Bölümü mezunu öğretmen adayı
çalıştığımız bu günlerde; toplam nüfusun
bulunmaktadır.
fiziksel ve sportif aktivitelere katılım
Spor Genel Müdürlüğü ve 73.984’ü spor
oranları Avrupa’da Hollanda % 56,
federasyonları bünyesinde olmak üzere
Almanya % 53, İngiltere % 41 Fransa %
çeşitli spor branşlarından toplam 75.984
39, İtalya % 35 ve İspanya % 28
antrenör vardır (TUİK, 2007). Toplamda
düzeyinde olduğu (Bottenburg, 2011)
143.484 kişiyi bulan böylesine yüksek
göz önünde bulundurulursa; Türkiye
sayıda
75.627.000 nüfusu ve 603.293 aktif
öğretmeni olmasına karşın hem fiziksel
sporcu sayısı ile hesaplanan % 0,80
ve sportif aktivitelere katılanların sayısı
(https://www.sgm.gov.tr/ 19.02.2013) ve
azdır hem de Olimpiyat Oyunlarındaki
Sağlık Bakanlığının 7 ilde 15.468 kişiye
başarımız düşük seviyededir. Temel
uyguladığı anketlere göre (T.C. Sağlık
sorun,
Bakanlığı,19.02.2013)
öğretmenlerinin
% 3.5’luk oranı
ile en düşük fiziksel aktivite düzeyine
Diğer
antrenör
antrenör
ve
ve
yanda
beden
beden
sayısından
1.500’ü
eğitimi
eğitimi
ziyade
onların yeterlilik düzeyleri ve nitelikleriyle
3
ilgilidir.
Antrenörlük
eğitiminin
görevi olarak gözükmektedir. Böylece,
Türkiye’nin
ihtiyaçlarını
karşılayacak
bu çalışmanın amacı, Avrupa Birliği ile
antrenör
yetiştirme
programının
uyum
geliştirilmesi
spor
federasyonları
ve
sürecinde
antrenörlük
Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokullarına
yükseköğretimde
eğitiminin
yeniden
yapılanmasının analizi olmuştur.
bağlı Antrenörlük bölümlerinin temel
Türkiye ve Dünyada
Mesleğinin
Genel
Kapsamında Mevcut
Değerlendirilmesi
Antrenörlük
Özellikleri
Durumunun
yönetim
becerisi
olan
ve
beklenen
nitelikli sonuçlara ulaşan;
sonrası
c-)ergenlik
yıllarda,
usta
antrenör, çekinilen ve saygı duyulan,
Antrenörler; değerleri, tutumları
ve
davranışları
gençlerin
ve
başarı
için
talepkâr,
spor
kızgınlığında bile sporcular için daima
(Fraser-
içinde sevgi besleyen ve onların iyilik ve
Thomas & Côté, 2009; Newin, Bloom, &
başarılarını düşünen bir yapıya sahip
Loughead, 2008; Smith & Smoll, 2002).
olmasıyla ifade etmiştir.
deneyimini
ile
başarılı
etkilemektedir
Gençlerin kazandıkları deneyimlerden
Dünyada antrenörlük mesleği ile
memnun olma düzeyi ve spor yapmayı
ilgili
sürdürme arzusundaki süreklilik büyük
Amerika Birleşik Devletlerinin atletizm
oranda antrenörlerin etkisi neticesinde
antrenörleri için belirlediği ulusal 8 temel
ortaya
(Fraser-Thomas,
standart: (1) yaralanmalardan korunma,
Côté, & Deakin, 2005; Smoll, Smith,
tedavi ve yönetimi, (2) risk yönetimi, (3)
Barnett, & Everett, 1993; Weiss &
büyüme,
Williams, 2004).
antrenman,
çıkmaktadır
Bloom (1985), sporcunun gelişim
gelişme
belirlenmiştir.
ve
öğrenme,
(4)
kondisyon
geliştirme
ve
psikolojik
görünümü,
(6)
beceriler,
gelişim
taktikler ve stratejiler, (7) öğretim ve
sürecine odaklı, kibar, neşeli, çocuğu
yönetim, ile (8) mesleki hazırlık ve
koruyucu ve onun üstün yeteneğini fark
gelişim
eden olması,
(National
b-)ergenlik ve öncesi yıllarda, üstün
Coaches, 2013). Cassidya ve Kidman
teknik bilgi, yeterli bireysel ilgi gösteren,
(2010) ortak çalışmalarında antrenörlük
saygı
için
a-)erken
duyulan,
yıllarında,
standart
beslenme, (5) antrenörlüğün sosyal ve
evrelerinde antrenörün rolünü;
gelişim
birçok
güçlü
rehberlik
ve
Standards
sporcunun
antrenörlük
4
konularını
kapsamaktadır
for
tanınması,
süreci,
kişisel
Athletic
liderlik,
gelişim,
planlama ve yönetim gibi önemli sayılan
yaklaşımının
büyük
oranda
genel öğrenme alanlarından oluşması
önemsendiği
anlaşılmaktadır
(Duffy,
gerektiğini
ifade
2006). Ülkemizde de, tam gün çalışan
alanlardaki
standartların
etmişlerdir.
her
Bu
birinin
antrenörlerin
sayısının
artırılmasının
içeriğinin antrenörlük kademelerine göre
gerekliliği görülmelidir. Kısmi zamanlı
detaylandırıldığını ve her bir detay için
çalışanlar, mesleklerine yeteri kadar
eğitim
zaman
materyallerinin
düşündüğümüzde
hazırlandığını
yıllarca
Türkiye’de
ayıramamakta
verememektedir.
ve
Kısmı
önem
zamanlı
yapılmayan işlerin neler olduğunu çok
antrenörlükte, mesleki yeterliliklerde çok
kolay kavrayabiliriz.
belirgin
Antrenörlerin eğitim ve yeterliliği,
eksikliklerin
olması
söz
konusudur.
etkili spor sisteminin önemli bir öğesidir.
Avrupa
antrenörlük
Birliği‘nde
Avrupa Birliği kapsamında (European
sistemindeki
Union, EU) Avrupa Spor Bilim, Eğitim
temel 2 amacı vardır; 28 üye ülke
ve İstihdam Ağı (the European Network
arasında büyüyen sosyal ve ekonomik
of
işbirliğinin
Sports
Science
ENSSEE)
Employment,
yeterliliği
Education
için
5
and
antrenörlerin
seviyeli
yeniden
yapılanmanın
merkezinde
(1)
antrenör
yeterliliklerinin karşılıklı tanınması, (2)
yapıyı
Avrupa’da
antrenörlerin
geliştirmiştir. 1999 da yayınlanan bu
hareketinin sağlanmasıdır.
yapı, Avrupa Birliği’ne üye ülkeler için
Günümüzde,
serbest
mevcut
beden
referans noktası olmuştur. Avrupa’da
eğitimi öğretmenleri ve antrenörlerin
antrenörlükte profesyonelleşmeye doğru
bilgilerinin güncelleştirilmesi, beceri ve
belirgin bir yönelim vardır. Örneğin;
tecrübelerinin sürekli geliştirilmesi acil
İngiltere’nin
ihtiyaç olarak kabul edilmektedir. Bu
gelecek
antrenörlük
yıllarda
tam
vizyonunda,
çalışan
noktada eğitim ve temel antrenörlük
antrenörlerin yetiştirilmesi görüşü yer
bilgisi her zamankinden daha önemli bir
almaktadır. Fransa ve Almanya’da tam
konuma gelmiştir. Antrenör eğitiminin
gün ve kısmi zamanlı ücretli çalışan
niteliği
antrenörlerin rolü uzun yıllar öncesinde
yeniden düzenlenmesi kaçınılmaz bir
tanımlanmıştı.
sorumluluk olarak gözükmektedir.
Eski
gün
doğu
bloku
ülkelerinde de antrenörler tam gün
sporcular
ile
çalışmaktaydı.
ve
gelişim
Türkiye’de
Gönüllü
antrenörlük
basamaklarının
bugüne
mesleğinin
kadar
kademelerinin
antrenörlerin spor sistemine önemli katkı
belirlenmesinde
yaptığı İsveç’te, temel, orta ve gelişmiş
monitörlükten
antrenörlük kursları ile profesyonellik
antrenörünün görev alanını “minikler ve
5
birinci
sonra,
ikinci
kademe
kademe
yıldızlar” kategorisi olarak belirlenmiştir
ilk olarak, üniversitelerin beden eğitimi
(Antrenörlük
ve spor bölümleri ile BESYO’ların verdiği
Yönetmeliği,
madde
6,
2012). Oysa tüm dünyada en çok bilgi
lisans
birikimine ve tecrübeye bu kategorilerde
Müdürlüğü (SGM) Eğitim Dairesi’nin
ihtiyaç duyulmaktadır.
antrenörlük kurslarının içeriğini ve tüm
Bugün kabul edilen antrenörlük
değil;
antrenörün
temel
Yapısının Uyumlaştırılması (Aligning a
European Higher Education Structure in
fonksiyonları
Sport Science, AEHESIS) kapsamında
antrenman, müsabaka, takım yönetimi
çalışmalar
ve takımın eğitimi gibi aktivitelerde bilgi,
becerileri
Antrenör
yeterlilik düzeyine göre yapılmaktadır.
1999’da kabul edilen döküman üzerinde
temel
gelişme
koşuludur. Aksi takdirde gelecekte telafi
edilmesi
mümkün
sportif
açıklamalara
Lizbon,
en
dünyada
Bologna
ve
Kopenhagen
ve ekonomik sorunların ışığında mesleki
önemli
eğitim ve yükseköğretimde yeni yollar
unsur antrenördür. Sürekli değişen ve
gelişen
duyulmuş,
süreçleri, ortaya çıkan birçok acil sosyal
herkes için spor etkinliklerine katılanların
artırılmasında
ihtiyaç
Uluslararası alanda bunlara ek olarak,
başarının
geliştirilmesinde ve fiziksel aktivite ile
sayılarının
rağmen,
kurslar veya eğitimle ilgili daha ayrıntılı
çıkması
mümkündür.
Uluslararası
sağlanmasına
üniversite bünyesindeki ve dışındaki
olmayacak
ortaya
eksikliklerinin
(European
geçirilmesi için bir uzlaşma oluşmuştur.
başarılı
kazanılmasının
Konseyinde
Antrenörlük Sistemi’nin yeniden gözden
yapıda çalıştırılması; gelecekte yüksek
sporcuların
Spor
Coaching Council) 5 kademeli Avrupa
En yüksek kademedeki antrenörlerin alt
sergileyecek
Avrupa
(ENSSEE) alt komitesi olarak Avrupa
çerçevesindeki
performans
sürerken,
Bilim, Eğitim ve İstihdam Ağı’nın
beceri, profesyonellik, etik davranış ve
iletişim
Genel
Biliminde Avrupa Yüksek Öğretim
yeniden planlama, stratejik planlama ve
gibi
Spor
Bugüne kadar Avrupa’da, Spor
planlama,
organize etme, uygulama, denetleme,
araştırma
ile
uygulamalarını kapsamalıdır.
kademelendirilmesinde çalıştırılan hedef
grup
eğitimleri
belirlenmiştir.
Olimpiyat
Avrupa
Oyunları’ndaki ülke derecemizi de göz
Bu
süreçler,
Yeterlilikler
önerilen
Çerçevesi
ve
Mesleki Eğitim ve Öğretim için Avrupa
önünde bulundurarak antrenör eğitimini
Kredi Transfer Sistemi çalışmalarının
yüksek standartlara çıkarmak için uzun
başlamasını da sağlamıştır.
ve kısa vadeli eylem ve stratejik planlar
Benzeri
şekilde, Ülkemizde Mesleki Yeterlilikler
hazırlanması gerekmektedir. Bu değişim
6
Kurumu (MYK) kapsamında antrenörlük
mesleğinin
standartlarının
davranış
1.Etik
standartlarına
ve
bağlı spor teşkilatları ve antrenörlerin
yeterliliklerinin belirlenerek antrenörlük
geliştirilmesi, teşkilat ve antrenörlerin bu
mesleğinin
standartlara
yasal
alt
yapısının
oluşturulması için gerekli
çalışmalar
2.Tüm seviyelerdeki antrenörlerin
yılının
Ekim
ayında
mesleki
başlayan 2007 yılının eylül ayında sona
Biliminde
Avrupa
yeterliliklerinin
tanımlanması,
geliştirilmesi ve değerlendirilmesi,
eren Avrupa Birliği ülkeleri arasında
Spor
uymadığının
denetlenmesi,
başlatılmalıdır.
2003
uyup
3.Antrenör
Yüksek
oluşturan
teorik
Öğretim Yapısının Uyumlaştırılması
uygulanabilecek
projesi; beden eğitimi, sağlık ve fiziksel
eğitiminin verilmesi,
uygunluk, spor yönetimi ve antrenörlük
4.Tüm
eğitiminin
temelini
bilgilerin
pratiğe
şekilde
antrenörlük
seviyelerde
sporun
(spor koçluğu) alanına odaklanarak asli
geliştirilmesinde antrenörün hayati bir
görevini yerine getirmiştir. Türkiye’de
role sahip olduğunun, hükümetler, spor
“Spor
teşkilatları
Biliminde
Avrupa
Yüksek
Öğretim Yapısının Uyumlaştırılması”
5.Sporcu merkezli antrenörlüğü,
antrenör merkezli eğitimi ve mesleki
başlatılamamıştır. Ancak 2013 yılında
gelişmeyi teşvik eden ve destekleyen bir
spor bilimcilerin önerilerini dikkate alan
felsefenin benimsenmesi,
Genel
yapılanma
tarafından
süreci
Spor
yeniden
toplum
bilinmesi ve anlaşılmasının sağlanması,
konusundaki çalışmalar takip edilmemiş
ve
ve
Müdürlüğü
Avrupa
ile
bilgisi
6.Antrenörlük
ve
antrenörlük alanında uyumlu hale gelme
deneyimine erişim ve iletişimi mümkün
sürecini
başlatmıştır.
kılacak sürekli eğitim ve gelişmenin
alanında
sadece
dünyada
da
bulunmaktadır.
Antrenörlük
Türkiye’de
çeşitli
Uluslararası
değil
desteklenmesi,
sorunlar
7.Eğitim
Antrenör
koşulları,
hizmeti
ve
sonuçlarını koruyarak antrenörlük eğitimi
Eğitim Konseyi’nin İsviçre Federal Spor
ve
mesleki
gelişim
Enstitüsü’nün (International Council for
yaygınlaştırılması,
fırsatlarının
8.Bireyin çok yönlü ihtiyaçlarını
Coach Education, ICCE) 5 Temmuz
2000 tarihindeki özel toplantısında 29
tanımlamaya
ülkenin antrenör eğiticilerinin oybirliği ile
olarak antrenörün sürekli eğitim ve
kabul ettiği antrenörlük mesleğinin 10
mesleki
temel sorununu şu şekilde sıralamıştır
destekleyen sistemlerin geliştirilmesi,
(http://www.icce.ws/, 25.05.2013):
7
ve
gelişimini
karşılamaya
teşvik
dayalı
eden
ve
9.Antrenörlüğün bir meslek olarak
Antrenör yeterlilikleri ve nitelikleri
tanınması ve gelişmesi için çalışılması,
kendi
10.Antrenörün
tanınması için 5 kademeli sistemin
istediği
yeniden değerlendirilmesi neticesinde;
zaman, yer ve sıklıkta çalışmasına
(A) fiziksel aktivite ve herkes için
müsaade eden açık ve uzaktan öğretimi
destekleyecek
antrenör
spora katılım ile,
eğitim
böylesi
çeşitli
sporlarına
mesleği
ile
küresel
ilgili
ayrıca;
sorunlar
her
birinde
4
kademede
antrenörlük eğitiminin verilmesi kabul
yaşanırken 28 Avrupa ülkesinden spor
edilmiştir.
eğitimi uzmanları ile 70 paydaş kuruluş,
Bu 4 kademe sırasıyla;
değişik toplantılar ve konferanslarda bir
1)Stajyer
araya gelerek 2010 yılı “Eğitim ve
antrenmanı
ve “Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi’ne”
uygulayan),
daima bağlı kalarak spor alanı için
standartları
ve
Ağı”
of
Development
tarafından
Sport
Leisure
Studies)
and
koordine
edilmiştir.
katılmayı düşünen yeni başlayanlar için
(çocuk, genç ve yetişkin) antrenörlük ile
yaşam
yetişkin)
uzman
grubun
Fiziksel
ve
Sportif
antrenörlük yaklaşımının
zorunluluğu ortaya çıkmıştır.
önemli spor eğitimi alanında 4 çalışma
ile
boyu
Aktiviteye Katılanlar için (çocuk, genç ve
Bir
yönetim kurulu tarafından yürütülerek 4
grubu
eden,
sağlık ve rekreasyonel amaçlar için
(the
European
organize
Sportif aktiviteye yarışma dışında
Avrupa Sporu Geliştirme ve Serbest
Enstitüsü
(antrenmanı
stratejik hedefler belirleyen).
adına
Almanya Köln Spor Akademisi’ndeki
Etkinlikleri
ve
değerlendiren, denetleyen, araştıran ve
Bu proje, “Avrupa Spor Bilim,
Institute
antrenör
4)Usta
planlayan,
İstihdam
eden
değerlendiren),
yapmışlardır.
Zaman
organize
planlayan, organize eden, uygulayan ve
birçok taslak metin üzerinde çalışmalar
ve
(planlanan
3)Kıdemli antrenör (antrenmanı
referanslarının belirlenmesi konusunda
Eğitim
(planlanan
Antrenör
2)
Deklerasyonu” ile “Lizbon Hedefleri”
Müfredatın”
antrenör
antrenmanın uygulamasına yardımcı),
Çalışma Ajandası” ile ilgili “Bologna
“Ortak
ve
katılıma yönelik iki temel alanda ve
sistemlerinin geliştirilmesi.
Antrenörlük
performans
(B)
Yarışma
çalışması
performansı
sağlanmıştır.
ve
geliştirmeye
antrenörlük’te ise,
ile
8
yüksek
müsabakalardaki
yönelik
yetenekli sporcular
performans
sporcularını
eğitmeye yönelik iki grup Performans
antrenörler
Antrenörlüğü oluşmuştur (Duffy, 2005).
sporcularını yetiştirecektir.
Üniversite
içi
ve
de
geleceğin
olimpik
dışındaki
Avrupa birliğinin spor bilimleri
antrenör eğitimleri için örnek müfredatlar
alanında geliştirdiği müfredat sadece
geliştirilmiştir.
grup
Avrupa’da değil tüm Dünya’da kabul
antrenörler çocuk, genç ve yetişkinlerin
görmüştür. “Spor Biliminde Avrupa
fiziksel aktivite ve herkes için sportif
Yüksek
aktivitelere
Uyumlaştırılması”
Böylece;
birinci
başlamasında
ve
yaşam
Öğretim
Yapısının
projesinin
boyu devam etmesini sağlarken, diğer
başlangıcında
grup yetenekli çocukların temel spor
Gaziantep Üniversiteleri gözden geçirme
eğitimine
yüksek
sürecine destek vermiş ve daha sonra
performansa ulaşması için tam zamanlı
antrenörlük, sağlık, fiziksel uygunluk,
çalışma şeklinde olmalıdır.
spor
başlaması
ve
sadece
yönetimi
alanlarında
Ülkemizde
Marmara
ve
beden
oluşturulan
ve
eğitimi
çalışma
yıl
gruplarında ise görev almamıştır. YÖK,
mümkün
Avrupa Birliği Bakanlığı ile Gençlik ve
gözüken antrenörlük sistemindeki bu
Spor Bakanlığı’nın spor alanında Avrupa
dönüşüm
2020
Birliği’ne hızla uyumlu hale gelmesini
Olimpiyat oyunlarına yönelik uzun vadeli
sağlayacak birimleri acilen oluşturulması
hazırlığın en doğru başlangıç noktası
gerekmektedir.
içerisinde
tahminen
gerçekleşmesi
sürecinin
2016
iki
ve
olduğu açıktır. Bugün Türkiye’de 77
Türkiye’de
ise
mevcut
Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda
antrenörlük
(BESYO) antrenörlük bölümü vardır.
BESYO’nun sayısının yirmi veya otuza
Bunlardan sadece çok sınırlı sayıdaki
indirilmesi ile “Beden Eğitimi ve Spor
antrenörlük bölümü öğretim elemanı,
Fakülteleri”ne
acilen
tesis ve öğrenci niteliği açısından uygun
gerekmektedir.
Kurulması
özellikler taşımaktadır. Mevcut müfredat
Beden
nitelikli
Fakülteleri’nin
antrenörlerin
yeterliliklerinin
sağlamamaktadır.
gelişimini
Bu
mesleki
bölümünün
77
Eğitimi
yeterince
büyükşehir
bölümlerin
Türkiye’nin
ve
dolayısıyla
dönüştürülmesi
düşünülen
Spor
Bilimleri
(1) bölgesel ve
kriterleri
gözetilerek
geneline
sağlanmalıdır.
eksikliğini de kapsayan önemli sorunlar
öğretmeni ve antrenör sayısı 143.000’i
mevcuttur. Unutulmamalıdır ki nitelikli
geçmesine rağmen, Türkiye’nin fiziksel
öğretim
aktivite
kaliteli
antrenörleri,
ve
spor
beden
dağılımı
çoğunluğunun nitelikli öğretim üyesinin
üyeleri
Bugün
(2)
alanında
eğitimi
ihtiyacını
karşılayacak nitelikte değildir. Sadece
9
BESYO’ların
değil;
sayılarının
açılacak
fakültelerde
kontenjanlarının
öncelikle
azaltılması
da
eğitimin
Müdürlüğü‘nün
şemsiyesi
altında
öğrenci
üniversiteler ile spor federasyonlarının
azaltılmasıyla
karşılıklı uygun görmeleri durumunda
kalitesini
arttırma
antrenörlük
bölümleri
çeşitli
spor
yoluna gidilmelidir. Çünkü BESYO’ların
branşlarında eğitim vermelidir. Bölümler
mezun ettiği 35.000 öğretmen veya
bir veya iki branşta 3’üncü kademeye
antrenör
kadar eğitim verebilirken 3’ten fazla
adayı
atama
veya
görevlendirme beklemektedir.
branşta
1
antrenörlük
Hem beden eğitimi öğretmenleri,
veya
2’inci
eğitimi
kademe
programda
yer
almalıdır. Bu planlama “Türk Spor
ve
Sisteminin Stratejik Hedeflerine” göre
sağlığı geliştirme ile serbest zamanları
yapılmalıdır. Antrenörlük bölümünden
değerlendirmeye
mezun
hem de
antrenörler
performans
yönelik
iki
temel
bile
olanların
ÖSYM
gibi
alanda görev yapmaktadır. Bugünkü
kuruluşların yapacağı genel sınavlara
antrenörlük bölümü performansa yönelik
katılarak hangi seviyede antrenörlük
ve rekreasyon bölümü sağlık ve serbest
bilgisinin
zamanları değerlendirmeye ve katılıma
ÖSYM’nin yaptığı gibi merkezi sınavlar,
yönelik antrenör yetiştirilmelidir. Beden
mevcut
Eğitimi Öğretmenliği Bölümü ise, hem
öğrencilerini
performansa yönelik hem de sağlık için
başarılarına
fiziksel uygunluğu geliştirmeye yönelik
BESYO’lar arasında rekabeti artırıcı bir
antrenör ve öğretmenler yetiştirmelidir.
rol oynamalıdır. Yeni düzenleme ile
Özellikle Milli Eğitime bağlı okullarda
teorik
öğrencinin isteğine ve yeteneğine bağlı
federasyonların uygulama sınavlarında
olarak
katılıma
veya
performansa
da
olduğunu
antrenörlük
bölümleri
ülke
göre
sınavdan
başarılı
ölçülmelidir.
genelindeki
sıralamalı
başarılı
olmaları
ve
ve
olanların,
gerekmektedir.
yönelik antrenörler haftanın birbirinden
Antrenörlük bölümü mezunları, merkezi
ayrı 3-4 gününde temel hareket ve spor
sınavda
eğitimi
yapacağı
verilmelidir.
Olimpiyatlara
ve
teorik
ve
sınavda
federasyonların
uygulamalardan
sağlığını geliştirmeye yönelik alt yapı
başarılı olması durumunda antrenörlük
çalışmalarının (çok yönlü hareket ve
derecesii almalıdır.
spor eğitiminin) sorumlusu beden eğitimi
Avrupa Birliği‘ne göre, antrenörlük
öğretmenleri olmalıdır.
eğitimi sadece antrenörlük bölümlerinde
verilmeyecektir. Uzaktan eğitim yolu ile
Avrupa
uygulanabilmesi
Birliği
için,
standartlarının
üniversitelerin dışında antrenör adayları
Spor
eğitim
Genel
10
alabileceklerdir.
Bu
interaktif
eğitimde, konferanslar ile kitap, ders
yöntemin seçilerek, eğitimlerden sonra,
notu,
hedeflerin
videolar
gibi
her
türlü
ders
gerçekleşme
oranları
materyali hizmete sunulmalıdır. Tüm
değerlendirilmelidir
antrenörlerin sürekli eğitimlerinin önemli
Oysa bu konuda Avrupa Birliği ülkeleri
bir kısmı uzaktan eğitim kapsamında
2006
yapılmalıdır.
sadece
projesi ile çoktan harekete geçmiştir.
üniversitelerde değil, federasyonlar ile
Avrupa’da ortak müfredatın geliştirilmesi
akredite
Avrupa
Birliği
olmuş
kuruluşlarının
da
verebileceğini
kabul
amacı ile AEHESIS projesinin üçüncü
antrenör
eğitimi
yılın sonunda (30 Eylül 2006);
etmektedir.
Üç
Antrenör
sınavı
2) Spor yönetimi, beden eğitimi,
sağlık ve fitnes ile antrenörlük gibi
spor
tanımlanan dört spor alanında mevcut
Avrupa
katılmalıdır.
çok
yönlü
uygulanması
analiz
3)
sistemimizi tanımamız ve doğru bir
kullanarak
noktadan hareket etmemiz açısından
başarı
koşulları
hedeflerin
belirlenmesinden
veya
lisans
ve
kredileri
Hedeflerin
uygulamalarını
yıllara
göre
proje
yöntemi
Hazırlama
Modelinin
eğitiminde
referans
modelleri
spor alanına özel müfredat modelinin
antrenöre
geliştirilmesi hedeflenmiştir.
AEHESIS
kapsayan
amaçlarından
belirlenmelidir.
gerçekleşmesine
ve
temel
olarak kullanılabilecek, tanımlanan dört
verilecek eğitimin içeriği ile bu derslerin
teori
sürecinin
4) Gelecekte lisans ve yüksek
ortaya
kazanımların
sonra
Bologna
yöntemini
geliştirilmesi;
konulmalıdır. Belirlenen ihtiyaç analizine
dayalı
sonuçlarının
Uyumlaştırma
Müfredat
takiben
antrenör kademelerindeki bilgi, beceri,
ve
bilgi
olarak kavramlaştırılan Altı-Basamaklı-
bilgili olması gerektiği veya antrenörlük
tecrübe
ve
gözeten
ilkelerini
önemlidir. Antrenörlerin hangi konularda
belirlenmesini
hakkında
değerlendirilmesi;
edilmesine ihtiyaç vardır. Bu işlem kendi
standartlarının
programları
toplamaya yarayan bir müfredat anketi
Türkiye’nin mevcut antrenörlerinin
sporcularının
taşıyan
yarayan bir veri tabanı geliştirilmesi;
federasyonlarının uygulama sınavlarına
ve
öncelik
hususlar hakkında temel bilgi toplamaya
hangi
ile
müfredatların
geliştirilmesinde
sektörde yetişirse yetişsin muhakkak
merkezi
Ortak
1)
daha nitelikli antrenörlerin yetiştirilmesini
ÖSYM’nin
AEHESIS
eğitim
rekabeti artırıcı bir etkiye yol açarak
kılabilir.
tamamlanan
2007).
diğer
sektörde antrenör eğitiminin verilmesi
mümkün
yılında
(Demirel,
birisi
projesinin
Avrupa’da
ana
spor
eğitimi programları ile bunları sunan
yönelik
11
kurumları taramak ve değerlendirmektir.
olduğu
Bu amaçla; temel bilgileri toplayan
bölümlerinde de benzer düzensizlikler
kurum
sorgulanan
mevcuttur. Olimpiyatlara düzenlemeye
müfredat hakkında daha detaylı bilgi
aday ülke Türkiye’de bu belirsizliğin
veren müfredat anketi (MA) olmak üzere
acilen ortadan kaldırılarak ortak aklın
iki
ürünü
anketi
(KA)
elektronik
ile
anket
geliştirilerek
belli
değildir.
olan
Antrenörlük
“ulusal
antrenörlük
niceliksel ve niteliksel değerlendirmeler
standartları”
yapılmıştır. AEHESIS modelinde, veri
Diğer bir ifade ile antrenör yetiştirme
bankasında KA ve MA ile toplanan
alanında değişimin tam zamanıdır.
kamuya
açık
verilerin
değerlendirmesi
ile
niceliksel
Altı
Genel
Basamaklı
birlikte
dikkate
alınmalıdır.
konusunda
(Petry, and Froberg, 2006).
gerekli
Projesinin
gereklidir.
antrenörlerin
(1)
bilgi,
(2)
beceri, (3) tecrübe ve (4) başarı kriterleri
kullanılarak
analiz yapılmış ve sonuca varılmıştır
AEHESIS
anlamda
derecelendirilmesinde;
Model ve Uzman Grubunun niteliksel
değerlendirmesi
belirlenmesi
Bilgi
ve
antrenörlük
içeriği
beceri
standartları
ortaya
koymaktadır.
Altı
Tecrübe ise, antrenörün nerede, hangi
Basamaklı Modelinde sırasıyla; (1) tek
pozisyonda, ne kadar süre ile çalıştığını
bir cümleyle meslek alanı tanımlanması,
kapsamaktadır.
(2) genel bir cümleyle spor alanındaki 4
onun
süresince
başarısı,
sporculara
tanımının
kazandırdığı bilgi, beceri, kondisyon,
yapılması, (3) dört meslek için 4-5 temel
akademik başarı ve çok yönlü gelişim
faaliyetin
seviyesi ve müsabaka dereceleri ile
temel
mesleğin
faaliyet
standart
görevi
Antrenörün
tanımlanması,
için
gereken
(4) her bir
yetkinliklerin
ölçülmelidir.
Antrenör derecelendirme
tanımlanması, (5) Tanımlanan 4 meslek
için Antrenörlerin bilgi düzeyi ÖSYM
için öngörülen yetkinlikler kapsamında
tarafından; becerileri ise spor bilimciler
öğrencinin
öğretim
ve federasyonlar ile SGM temsilcisinden
sonuçları belirlenmesi ve (6) bir meslek
oluşan komisyonca ölçülmelidir. Tecrübe
için bir müfredat modeli oluşturulması
ve başarı, sporcu ve müsabaka takip
işlemleri yapılmıştır (Petry, and Froberg,
sisteminden değerlendirilmeli, herkesin
2006).
erişimine ve kontrolüne açık olmalıdır.
kazanımı
olacak
Antrenörlerin
Ülkemizin antrenörlük standartları
bilgi
ve
becerilerinin
güncellenmesi yeterince önemsenmeli
mevcut değildir. Sadece her kademe için
ve sürekli ve uzaktan eğitim ile interaktif
antrenörün alması gereken derslerin
ve
listesi vardır. Her dersin içeriğinin de ne
12
telekonferans
ortamlarındaki
eğitimleri
takiben
değerlendirmeler
yapılan
(ölçme/sınav)
antrenörlerde
ile
yükseköğrenim
Birliği
ve
Avrupa
ülkelerinde kabul görmelidir. Türkiye
yapılmalıdır.
Avrupa
dünya
alanında
yetiştirdiği
standartlarındaki
antrenörleri Avrupa Birliği ve dünya
üniversite içi ve dışı eğitim kurumlarının
ülkelerine ihraç eden ülke konumuna
yeterlilikleri uluslararası alanda karşılıklı
gelmeyi spor vizyonunun kapsamına
kabulü mümkün olacaktır. Dışarıdan
almalıdır.
ülkemize antrenör geldiği gibi Türk
Tablo 1. Eğitim Kurumları arasında antrenörlük yeterliliklerinin tanınması için
genel yapı.
Yetkili
Otoritelerin Tanımlanması
1
2
3
Federasyona Dayalı
Kamu veya Özel
Yüksek Öğrenime
Eğitim
Antrenörlük Eğitim
Dayalı Eğitim
Kurumları
FARKLI AMAÇLAR İÇİN TÜM NİTELİK VE YETERLİLİKLERİN KARŞILIKLI TANINMASI
FEDERASYONCA VEYA ULUSALYETKİLİ MAKAMCA DÜZENLENEN VE ULUSAL
YETKİLİ MAKAM TARAFINDAN TANINMIŞ ANTRENÖRLÜK LİSANSI
Sonuç olarak, 2020 ile 2024
Olimpiyat
Oyunları’nda
Müdürlüğü ile spor federasyonları ve
başarılı
üniversitelerin antrenörlük bölümlerine
olabilecek sporcuları yetiştirecek bilgi,
önemli
beceri ve tecrübeye sahip antrenörler
Antrenörün sahip olması gereken spor
yetiştirilecektir.
bilgisi aşağıdaki alanları kapsamalıdır
Bu
değişimin
görevler
düşmektedir.
gerçekleşmesi için başta Spor Genel
(Duffy, 2005, 2006);
1. Spor Bilgisi
a. Kurallar
b. Kendilerinin (antrenörlerin) gelişim
evreleri
b. Düzenlemeler
c. Diğer çalışan antrenörler
c. Tesisler
d. Sporcuların anne-babaları ve diğer
d. Araçlar
tanıdıkları
e. Farklı yöntemlerin kendine has
e. Resmi yetkililer, hakemler ve spor
özellikleri.
temsilcileri
2. Sporla ilgili insanların hakkında
bilgi
a. Sporcular ve onların gelişim evreleri
f. Okullar, kulüpler ve spor
federasyonları
13
g. Medya
3. Sporla ilgili spor bilimleri bilgisi
a. Sporun teknik, taktik, fiziksel ve
d. Psikoloji ve sosyoloji
e. Biyomekanik
zihinsel yönü
f. Periyotlama ve planlama, antrenman
b. Fizyoloji, beslenme, ilk yardım,
teorisi ve yaşam tarzı
yaralanmalardan korunma
g. Spora özel sporcu gelişim modeli
c. Metodoloji ve pedagoji
(uzun vadeli sporcu geliştirme planı)
(didaktik= eğitici ve öğretici)
Tablo 2: Yükseköğretimde antrenörlük bölümlerinin yeniden yapılanmasında
referans noktalar.
Seviye
Öğrenme Çıktılarının özeti
Belirleyici Antrenör
Rolü
Stajyer antrenörlük görevi
Stajyer Antrenör
için temel bilgi ve beceriyi
(Apprentice Coach)
oluşturmak
Antrenörlük görevi için bilgi
2
Antrenör (Coach)
ve becerileri pekiştirmek
Kıdemli antrenörlük görevi
Kıdemli Antrenör
3
için gelişmiş bilgi ve
(Senior Coach)
becerileri oluşturmak
Usta antrenör için gelişmiş
bilgi, beceri, liderlik ve
Usta Antrenör
4
yenilikçilik özellikleri
(Master Coach)
geliştirmek,
Yarışmacı olmayan fiziksel aktivite, rekreasyonel ve herkes için spor faaliyetlerine
katılanlara yönelik KATILIM ANTRENÖRLÜĞÜ
Yarışma ve müsabakalara yönelik PERFORMANS ANTRENÖRÜLÜĞÜ
1
14
Tablo 3. Antrenörlük için yetkinlik çerçevesi (Duffy, 2005, 2006).
Aktiviteler
Antrenörler tarafından
yapılan temel etkinlikler
şunlardır:
– Antrenman: Uygun
programlar ve çalışmaları
planlama, organizasyon,
yürütme ve değerlendirme
fonksiyonları ile sporcuları
yarışma ve müsabakalara
hazırlama.
– Yarışma: Uygun
karşılaşma, turnuva,
müsabaka ve maçları
planlama, organize etme,
yürütme ve değerlendirme.
– Yönetim: Sportif aktivite
ile ilgili insanların katılımını
sağlar, yönetir ve
değerlendirir.
– Eğitim: İnsanlara sporu
öğretir, eğitir veya
danışmanlık yapar.
Görevler
Antrenör her aktivitede şu
görevleri yapar:
Planlama: Bir antrenmanda,
antrenman serisinde, sezonda
veya sezon serilerinde bir hedefe
ulaşmak için yapılacakları
basamak basamak bir bütün
haline getirir.
– Organize etme: Verimli ve etkin
bir şekilde bir hedefe ulaşmayı
sağlayan tüm gerekli
düzenlemeleri koordine edebilme
yeteneği.
– Yürütme: Planlanmış ve
organize görevleri uygulama ve
gerçekleştirme
– Değerlendirme: Sürecin yararı,
değeri ve önemi veya sürecin
niteliği ile ilgili çalışma, analiz
etme ve karar verme yeteneği.
– Araştırma ve kendini
yansıtma. Alanındaki gelişmeleri
takip etme, bilgilerini güncelleme,
uygulamalarının etkisini araştırma
ve yaptıklarını çevresine ve
ilgililere anlatabilme.
Yeterlilikler
Her aktivite ile ilgili görevin başarılı
şekilde yapılması için ihtiyaç
duyulan yeterlilikler şunları kapsar:
Bilgi: Teori ve kavramların
kullanılması kadar deneysel olarak
kazanılan sözel ve resmi olmayan
bilgi.
– Beceriler: Belirli bir iş, öğrenme
ve sosyal aktivite alanında görev
yapıldığında bir kimsenin nasıl
yapılacağını bilmesi.
– Kişisel, profesyonel, etik:
Özel bir durumu kendi kendine
nasıl yöneteceğini bilmek ve bazı
kişisel ve mesleki değerlere sahip
olmak
Tanıtıcı ve Destekleyici, Anahtar
Ögeler):
Anadilde iletişim, diğer dilde
iletişim, matematik, bilim ve
teknolojide temel yeterlilikler, dijital
yeterlilik, öğrenmeyi öğrenme,
kişiler arası ve sivil yetkinlikler,
girişimcilik ve kültürel ifade.
Tablo 4. Antrenörlük rollerinin sınıflandırılması.
Rolün Başlığı Rolün Tanımlanması
STAJYER
ANTRENÖR
ANTRENÖR
KIDEMLİ
ANTRENÖR
USTA
ANTRENÖR
Normalde çok nitelikli bir antrenöre, onun denetimi altında antrenmanında
yardımcı olmak. Bir çalışmayı yönlendirme ve destek ile yaptırmak. Temel
antrenörlük yeterliliği sağlamak ve uygulamak.
Antrenman seansları için hazırlanmak, seansları planlamak, yaptırmak ve gözden
geçirmek. Temel antrenörlük yeterliliği sergilemek.
Yıllık antrenmanları planlamak, yürütmek ve gözden geçirmek, gelişmiş
antrenörlük yeterliliği sergilemek.
Birden fazla yılın antrenman seanslarını planlamak, uygulamak, analiz etmek ve
yeniden düzenlemek. Gelişmiş antrenör yeterliliği, yenilikçilik ve liderlik sergilemek.
KATILIMA YÖNELIK ve yarışmacı olmayanların ANTRENÖRLÜĞÜ
PERFORMANSA YÖNELIK sporcuların ANTRENÖRLÜĞÜ
15
Tablo 5. Antrenör tipleri ve sorumlu oldukları hedef kitleleri (Duffy, 2005, 2006) .
ANTRENÖR TİPİ
HEDEF GRUPLAR
KATILIMA YÖNELIK yarışmacı
olmayanların ANTRENÖRLÜĞÜ
•
•
•
•
PERFORMANSA YÖNELIK
sporcuların ANTRENÖRLÜĞÜ
•
Yeni başlayanlar (çocuk, genç, yetişkin)
Yarışmacı olmayan katılımcılar (çocuk, genç,
yetişkin)
Yeteneği tanımlanmış/Yarışmacı sporcular
Yüksek performans/Tam gün mesai yapan
sporcular
Tablo 6. Yükseköğretim sektöründe mümkün olan müfredat modelleri: Antrenörlük
Bölümünde Lisans eğitiminde bir, iki ve üç spor dalında uzmanlaşma.
ANTRENÖRLÜK SEVİYESİ
Sporun Sayısı
(N)
Y ARDIM CI
KIDEMLİ
ANTRENÖR
ANTRENÖR
1
ANTRENÖR
X
2
X
x
3
X
x (mümkün)
x (mümkün)
x
USTA
ANTRENÖR
---------------
Parantez içinde işaretlenen tercihlerin tartışılmalıdır.
Birinci
kademe
antrenör
antrenmanı
yürüten
antrenmanı yönetir ve değerlendirir.
antrenöre yardımcı olmanın yanı sıra
Müsabaka ve yarışmalarda, denetim
ihtiyaçlar dikkate alındığında planlayıcı,
altında güvenli müsabakaları organize
uygulayıcı ve değerlendirici rollerini de
eder, yürütür ve değerlendirir. Takım
üstlenebilir. Tablo 7’de koyu renkle
yönetimi bakımından bir rolü yoktur.
yazılan
Takımdaki
(stajyer);
parantez
gösterilen
işareti
içerisinde
spor
bilimciler
rollerin
organize
görevi,
antrenmanda
performans
bir
ve
denetlenen
veya
katılıma
sporcuya
yardımcı
aşamada
stajyer
antrenörlük
başlar.
daha
antrenör,
yeterliliğini
bir
ortamını
ve
veya
kademe
antrenör
(antrenör); antrenmanı yürüten, bir üst
kademe antrenörüne yardımcı olan,
Bu
planlayıcı,
temel
uygulayıcı,
değerlendirici,
denetleyici olmaya ilaveten ihtiyaçlar
dikkate
diğer
alındığında
danışman
ve
koordinatör rollerini de üstlenebilir. Son
antrenörün gözetiminde katılımcıları ile
antrenman
sporcuların
İkinci
çok
uygulamaya
Antrenmanlarda,
altında
(Tablo 7).
yönelik
olmaktır.
Denetim
katılımcıların eğitimlerine yardımcı olur
tarafından tartışılmasına ihtiyaç vardır.
Temel
eder.
iki
araçları
rolün
spor
tartışılmasına
16
bilimciler
ihtiyaç
tarafından
vardır.
Temel
görevi,
bir
yaptırmak
antrenmanı
ve
hazırlamak,
denetlemektir.
yıllık antrenmanları planlar. Güvenli ve
Bu
etkili antrenmanları ve sezonu planlar
aşamada antrenör, temel antrenörlük
organize
yeterliliğini
Antrenmanları
gösterir.
Antrenmanlarda,
eder
ve
ve
yürütür.
sezonu
gözden
katılımcıların ihtiyaçlarını dikkate alarak
geçirir. Müsabaka ve yarışmalarda,
antrenmanları planlar, güvenli ve etkili
katılımcıların ihtiyaçlarını dikkate alarak
antrenmanları
güvenli
uygular.
organize
eder
Çalışmaları
ve
müsabakaları
ve
yıllık
denetler.
müsabaka programını planlar. Yıllık
yarışmalarda,
müsabaka planının bir parçası olarak
katılımcıların ihtiyaçlarını dikkate alarak
yarışmalardaki antrenörlüğünü yürütür
güvenli
müsabakaları
planlar
ve
ve
uygular.
Yarışmaları
yürütür
ve
bakımından
Müsabaka
ve
antrenörlüğünü
değerlendirir.
değerlendirir.
Takım
yönetimi
katılımcıların
mesleki
Takım
gelişimlerini planlar, organize eder ve
yönetimi bakımından antrenman ve
yönetimini diğer antrenörler ve spor
müsabaka
bilimleri uzmanları ile işbirliği içerisinde
serilerinde
sporcuların
gelişimlerini koordine eder. Takımdaki
gözden
sporcuların
sporcuların
veya
katılımcıların
ve
geçirir.
ve
Kıdemli
antrenör,
ailelerinin,
diğer
stajyer antrenörün eğitimini planlar,
antrenörlerin ve yakın çevrenin eğitimini
organize eder ve gözden geçirir (Tablo
planlama,
7).
geçirme görevlerini yerine getirir (Tablo
Üçüncü
(kıdemli
kademe
uygulamak
ve
gözden
7).
antrenör
antrenör); usta antrenöre
Dördüncü
kademe
antrenör
yardımcı olan, planlayıcı, uygulayıcı,
(usta antrenör); planlayıcı, uygulayıcı,
değerlendirici, denetleyici, danışman,
değerlendirici, denetleyici, danışman,
koordinatör,
araştırıcı
yöneten,
rollerini
yenilikçi
koordinatör,
yöneten,
yenilikçi
ve
Kıdemli
araştırıcı, stratejik planlayıcı rollerini
antrenörün stratejik planlayıcı olması
üstlenir. Usta antrenörün temel görevi;
tartışılması gereken bir konudur. Temel
uzun
görevi, yıllık planlarda antrenmanları
programlarının periyodik planlanması,
planlama, uygulama ve denetlemedir.
uygulanması,
Bu
gelişmiş
yeniden düzenlenmesidir. Bu aşamada
gösterir.
antrenör, gelişmiş antrenör yeterliliği,
aşamada
antrenörlük
Antrenmanlarda,
üstlenir.
ve
antrenör,
yeterliliği
tüm
katılımcıların
vadeli
yenilikçilik
ihtiyaçlarını dikkate alarak günlük ve
ve
planlarda
analiz
liderlik
antrenman
edilmesi
ve
özelliklerini
sergiler. Antrenmanlarda, sporcuların
17
ihtiyaçlarını dikkate alarak güvenli ve
antrenörlüğünü yürütür ve değerlendirir.
etkili
Takım
antrenmanları,
yılı
ve
yılları
yönetimi
bakımından
kapsayan antrenman planlarını yapar,
katılımcıların
organize eder ve yürütür. Antrenmanları
planlar, organize eder ve yönetimini
ve birçok sezonu kapsayan planları
diğer
gözden
uzmanları ile işbirliği içerisinde gözden
geçirir.
Müsabaka
ve
mesleki
antrenörler
ve
spor
bilimleri
yarışmalarda, katılımcıların ihtiyaçlarını
geçirir.
dikkate alarak güvenli müsabakaları,
alanındaki görevi ise, sporcuların ve
yıllık ve daha uzun sureli müsabaka
ailelerinin, diğer antrenörlerin ve yakın
programını planlar. Yıllık müsabaka ve
çevrenin
uzun vadeli müsabaka planının bir
uygulamak
parçası
(Tablo 7).
olarak
yarışmalardaki
Usta
gelişimlerini
antrenörün
eğitimini
ve
eğitim
planlamak,
gözden
geçirmektir
Tablo 7. Avrupa Birliği müfredatına göre, farklı kademelerdeki antrenörlerin
görevleri, yeterlilikleri ve görevindeki temel aktiviteleri.
Roller
Yardımcı
Planlayıcı
Uygulayıcı
Değerlendirici
Denetleyici
Danışman
Koordinatör
Yöneten
Yenilikçi/ araştırıcı
Stratejik Planlayıcı
GÖREVLER
YETERLİKLER
1.Seviye:
Stajyer Antrenör
X
(x)
(x)
(x)
2.Seviye:
Antrenör
X
X
X
X
X
(x)
(x)
Denetlenen bir
antrenmanda bir
veya daha çok
performans ve
katılıma yönelik
sporcuya yardımcı
olmak
Temel antrenörlük
yeterliliğini
uygulamaya
başlar.
Bir antrenmanı
hazırlamak,
yaptırmak ve
denetlemek
Diğer antrenörün
gözetiminde
katılımcıları ile
antrenman
ortamını ve
araçları organize
eder.
Denetim altında
antrenmanı yönetir
ve değerlendirir.
Katılımcıların
ihtiyaçlarını dikkate
alarak antrenmanları
planlar, güvenli ve
etkili antrenmanları
organize eder ve
uygular.
Çalışmaları denetler.
Denetim altında
güvenli
müsabakaları
organize eder,
yürütür ve
değerlendirir.
Katılımcıların
ihtiyaçlarını dikkate
alarak güvenli
müsabakaları planlar
ve uygular.
Yarışmaları yürütür
ve antrenörlüğünü
değerlendirir.
Temel antrenörlük
yeterliliği
3.Seviye:
Kıdemli Antrenör
X
X
X
X
X
X
X
X
(x)
(x)
Yıllık planlarda
antrenmanları
planlama, uygulama
ve denetleme
Gelişmiş antrenörlük
yeterliliği
4.Seviye:
Usta Antrenör
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Uzun vadeli planlarda
antrenman
programlarının
planlanması,
uygulanması, analiz
edilmesi ve yeniden
düzenlenmesi
Gelişmiş antrenör
yeterliliği, yenilikçilik
ve liderlik.
AKTİVİTELER
Antrenman
Müsabaka/Yarışma
18
Katılımcıların
ihtiyaçlarını dikkate
alarak günlük ve yıllık
antrenmanları
planlar. Güvenli ve
etkili antrenmanları
ve sezonu planlarını
organize eder ve
yürütür.
Antrenmanları ve
sezonu gözden
geçirir.
Katılımcıların
ihtiyaçlarını dikkate
alarak güvenli
müsabakaları ve yıllık
müsabaka
programını planlar
Yıllık müsabaka
planının bir parçası
olarak yarışmalardaki
Sporcuların
ihtiyaçlarını dikkate
alarak güvenli ve etkili
antrenmanları, yılı ve
yılları kapsayan
antrenman planları
yapmak, organize
etmek ve yürütmek.
Antrenmanları ve
birçok sezonu
kapsayan planları
gözden geçirmek.
Katılımcıların
ihtiyaçlarını dikkate
alarak güvenli
müsabakaları, yıllık
ve daha uzun sureli
müsabaka
programını planlar.
Yıllık müsabaka ve
uzun vadeli
antrenörlüğünü
yürütür ve
değerlendirir.
Rolü yok.
Antrenman ve
müsabaka serilerinde
sporcuların
gelişimlerini koordine
eder.
Katılımcıların
eğitimine yardımcı
olur.
Katılımcıların ve
stajyer antrenörün
eğitimini planlar,
organize eder ve
gözden geçirir.
Yönetim
Eğitim
Katılımcıların mesleki
gelişimlerini planlar,
organize eder ve
yönetimini diğer
antrenörler ve spor
bilimleri uzmanları ile
işbirliği içerisinde
gözden geçirir.
Sporcuların ve
ailelerinin, diğer
antrenörlerin ve yakın
çevrenin eğitimini
planlamak, uygulamak
ve gözden geçirmek.
müsabaka planının
bir parçası olarak
yarışmalardaki
antrenörlüğünü
yürütür ve
değerlendirir.
Katılımcıların mesleki
gelişimlerini planlar,
organize eder ve
yönetimini diğer
antrenörler ve spor
bilimleri uzmanları ile
işbirliği içerisinde
gözden geçirir.
Sporcuların ve
ailelerinin, diğer
antrenörlerin ve yakın
çevrenin eğitimini
planlamak, uygulamak
ve gözden geçirmek.
(x)=İsteğe bağlı fakat zorunlu değil.
Sonuç ve Öneriler
Özetle,
evrensel
temel hareket ve çok yönlü spor eğitimi
alanlarda dünya ve Avrupa’daki yenilik
veren eleman yetiştirmelidir. Mevcut
ve gelişmelerden uzak hareket etmek
rekreasyon bölümleri ise, sağlık ve
küresel
serbest
spor
rekabet
gibi
yeteneğimizi
zamanları
değerlendirmeye
azaltacaktır. Avrupa Birliği‘nin geliştirdiği
yönelik rekreasyonel lider ve antrenör
antrenörlük bölümü müfredatı acilen
yetiştirmelidir. Yüksek Öğretimde kalite
kabul
Avrupa
açısından öğretim üyelerinin derecesinin
ülkeleri ile uyumlaştırılması sağlanmalı;
ve niteliğinin arttığı lisansüstü eğitimi ve
Türkiye Dünya ve Avrupa’ya antrenör
doçentlik sınavlarının kriterleri, ortak
ihraç eden ülke konumuna gelmelidir.
aklın ürünü olarak kabul edilmelidir.
edilerek
Türkiye’nin
Türkiye, kendi antrenör eğitim ve
Unutulmamalıdır
ki,
nitelikli
öğretim
derecelendirme sistemini Spor Genel
üyeleri kaliteli antrenörleri, antrenörlerde
Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde hem
geleceğin
yüksek öğrenimde hem de ulusal spor
yetiştirecektir. Türkiye, kendi antrenör
federasyonlarında
eğitim ve derecelendirme sistemini Spor
Avrupa
Birliği
Standartlarına uygun hale getirmelidir.
Türkiye’deki
mevcut
Olimpik
sporcularını
Genel Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde
BESYO
hem yüksek öğrenimde hem de ulusal
sayıları önemli ölçüde azaltılarak, ayrı
spor federasyonlarında Avrupa Birliği
ayrı beden eğitimi öğretmeni ve antrenör
Standartlarına uygun hale getirmelidir.
yetiştirmek yerine bugünkü antrenörlük
Böylece, Türk sporunun Olimpiyat
bölümü ile beden eğitimi öğretmenliği
Oyunları ve diğer uluslararası sportif
bölümünün hem performans hem de
müsabakalarda
yaşam boyu fiziksel aktiviteye yönelik
kalarak “daha hızlı, daha yükseğe ve
19
etik
değerlere
bağlı
daha
güçlü”
felsefesi
ile
özlenen
Avrupa Birliği ile uyumlu hale getirilmesi
başarıları kazanması ve çok sayıda
için
insanın fiziksel ve sportif etkinliklere
antrenörlük
düzenli katılımı ve antrenörlük alanında
yapılanması zorunlu gözükmektedir.
KAYNAKLAR
perceptions
of
a
team-building
intervention
program.
The
Sport
Psychologist, 22, 54-72.
Petry, K. & Froberg, K. (2006). Overview of
the project. In: Petry, K., Froberg, K.
& Madella, A. (2006).Thematic Network
Project AEHESIS - Report of the Third
Year. Cologne.
Smoll, F. L., Smith, R. E., Barnett, N. P.,
&Everett, J. J. (1993) Enhancement of
children’s self-esteem through social
support training for youth sport coaches.
Journal of Applied Psychology, 78, 602610.
Smith, R. E.,&Smoll, F. L. (2002) Youth sports
as a behavior setting for psychosocial
interventions. In J. Van Raalte & B. W.
Brewer (Eds.), Exploring sport and
nd
exercise psychology (2 ed.,pp. 341371). Washington, DC: American
Psychological Association.
T.C. Anayasası (1982) IX.Bölüm, Gençlik ve
spor.Madde 59.
TBSA,
Türkiye
Beslenme
ve
Sağlık
Araştırması (2010) Yayımlanmamış
Rapor, Sağlık Bakanlığı, Hacettepe
Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi,
Beslenme ve Diyetetik Bölümü.
TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu (2007)
“Federasyonlara bağlı antrenör sayısı”
Spor İstatistikleri. S.,42.
T.C. Sağlık Bakanlığı, (2013) Türkiye Halk
Sağlığı
Kurumu,
Türkiye
Sağlıklı
Beslenme ve Hareketli Hayat Programı,
(2013-2017) ANKARA, s,24.
Weiss, M. R.,& Williams, L. (2004) The why of
youth
sport
involvement:
A
developmenta
lperspective
on
motivational processes. In M.R. Weiss
(Ed.), Developmental sport and exercise
psychology: A lifespan perspective (pp.
223-268). Morgantown, WV: Fitness
Information Technology.
Bloom, B S (1985) Developing Talent in Young
People, Ballantine, New York.
Bottenburg,
Maartenvan
(2011)
Sport
participation in the EU: trends and
differences, p., 19.
Cassidya, T. and Kidman L. (2010) Initiating a
national
coaching
curriculum:
a
paradigmatic shift? Physical Education
and Sport Pedagogy. Vol. 15, No. 3,
July, 307–322.
Crespo, M. (2008) The European framework for
the recognition of coaching competence
and qualifications.International Coaching
Conference, London.
Çalık, F., Sertbaş, K. and S. Geri (2012) Sports
Education in Turkish Higher Education
within
European
Qualifications
Framework. Turkish Journal of Sport
and Exercise 14 (3): 6–12.
Demirel, Ö. (2007) Eğitimde
program
geliştirme, Ankara: 10. Bası. Pegem
Yayıncılık, s 47-103.
Duffy, P. (2006) Sport Coaching. In: Petry,
K.,Froberg, K. &Madella, A. (Ed.) (2006)
Thematic Network Project AEHES/S Report of the Third Year. Cologne: IESF.
Duffy, Patrick (2005) Coach Training in Europe:
Implication
for
Asian
Countries,
Presentation to the Asian Regional
Coaching
Conference
of
the
International
Council
for
Coach
Education, Hong Kong.
Fraser-Thomas, J. & Côté J. (2009)
Understanding adolescents’ positive and
negative development experiences in
sport. The Sport Psychologist, 23, 3-23.
Fraser-Thomas, J.,Côté J., & Deakin, J. (2005)
Youth sport programs: An avenue to
foster positive youth development.
Physical Education and Spor Pedagogy,
10, 19–40.
http://www.reocities.com/ Athens/ Academy/
1169/
coaching.html
National
Standards for Athletic Coaches
(11.04.2013).
https://www.sgm.gov.tr/ 19.02.2013).
http://www.icce.ws/_assets/files/documents/
Magglingen.pdf (25.05.2013).
Newin, J.,Bloom, G. A., &Loughead, T. M.
(2008) Youth ice hockey coaches’
20
Türkiye’de
yükseköğretimin
bölümlerinin
yeniden