MART AYI VELİ BÜLTENİ

MART AYI VELİ BÜLTENİ
2014
ÇOCUKLARA SORUMLULUK DUYGUSU
KAZANDIRMA
Sorumluluk, erken çocukluk döneminde başlayarak yaş, cinsiyet ve gelişim
düzeyine uygun olarak ‘Bireyin üzerine düşen görevleri yerine getirmesi, kendine ait bir
olayın başkaları üzerindeki etkilerinin sonuçlarını üstlenmesi, başkalarının haklarına
saygı göstermesi, kendi davranışlarının sonuçlarına karşı çıkabilmesi ve bireyin uyum
sağlaması’ olarak tanımlanmaktadır.
Bir veli ‘çocuğun ardından, elinde unutulmuş kitaplar veya beslenme çantasıyla
okul kapısından giren bir anne, bardaktan rahatlıkla su içebilen çocuğuna dışarıda
üstüne dökülmesin diye biberon veren büyükanne, düşmesin diye babasının kucağında
parkta dolaşan bir kız çocuğu ‘ bunlar hepimiz için tanıdık sahneler olmalı.
Beyefendi tamam artık kızınız okula alıştı,
işinize gücünüze dönebilirsiniz.
Ama bende çok alıştım buraya izin verin
birkaç gün daha geleyim, bu sıraları bu saflığı
çok özlemişim bırakın.
Sorumluluk kazandırmada ailenin rolü:
‘Eğitim önce ailede başlar’. Her şeyin temelinin ailede atıldığı diğer bir husus çocuğun
sorumluluk alma duygusudur. Ağaç yaşken eğilir atasözü tamda bu durumu özetler.
Çocuklarımıza küçük yaşlardan itibaren vereceğimiz sorumluluklar, onların kendilerini
bir birey olarak algılamalarını ve özgüvenlerini geliştirmelerine destek olacaktır.
Çocuğun sorumluluk sahibi olmasında en büyük etken aile olduğu gibi en büyük engelde
aile olabilmektedir.
MART AYI VELİ BÜLTENİ
2014
Aşırı İyi Anne Baba:
Bazı anne babalara baktığımızda çocuklarına karşı o kadar iyi o kadar iyidirler ki
çocuklarının her işlerini yapmakta seferberdirler. Sabah kalkışından itibaren, çocuğunu
giydirmekten, gömleğinin düğmesini iliklemeye, ayakkabılarını giydirmeye, bağcıklarını
bağlamaya, çantasını ve kitaplarını hazırlamaya kadar her işlerini yapıyorlar.
Her şeyi Kontrol Altında Tutmaya Çalışan Ebeveynler:
Bazı ebeveynler çocuklarının her yaptığını bilmek isterler. Çocuk yanlış yaptığı an,
hemen yanında olmak isterler. Her yaptığını bilmesi için, tabi ebeveyn çocukta ne
isteyecektir? Sadece kendi komutları ile hareket etmesini isteyecektir.
‘Otur çocuğum’ , otursun! ‘Kalk çocuğum’ , kalksın! ‘Yürü çocuğum’ , yürüsün! ‘Nefes
al çocuğum’ , nefes alsın! Bu tarz anne babalar çocuğun her an her yerde kendilerine
ihtiyacı olduğunu düşünürler ve çok aşırı korurlar.
Hata Yapma Cesareti Geliştirilmeli:
Ebeveynlerin ‘benim çocuğum kendi başına karar verebilir’ inancına sahip olmaları
gerekir. Bu inanca sahip olan ebeveyn: o zaman ne yapmalıyım? Çocuğumun kendi
başına iş yapmasına izin vermeli; hatta teşvik etmeliyim. Peki, ‘ kendi başına karar
verebilir’ dediğimde bunun çocuğa etkisi ne olur? Kendine öz güveni artar. Bir şeyler
yapmak için çabalar. Hata yapmaktan korkmaz. Karşılaşmış olduğu problemleri daha
kolay çözebilir. Zorluklar karşısında yıkılmadan mücadele edebilir. Çünkü hata
yapmaya fırsatı vardır.
MART AYI VELİ BÜLTENİ
2014
Bir Hikâye;
Bir çiftçi, yerde bulduğu bir kartal
yumurtasını,
tavuk
yumurtası
sanarak
çiftliğine götürmüş.
Kuluçkaya yatan tavuğun altına koymuş. Tavuk, kartal yumurtasını da kendi
yumurtası sanarak kuluçka döneminde koruyucu kanatları altında tutmuş.
Civcivler ve kartal yavrusu yumurtadan çıkmış. Kartal yavrusu, tavukların ve
civcivlerin davranışlarını taklit ederek kanat çırpmış, eşinmiş, darı tanelerini ve
solucanları yemiş. Kendisinin bir tavuk olmadığını düşünmek aklına bile gelmemiş.
Bir gün küçük kartal gökyüzünde uçan kocaman bir kuş görmüş. Bu olağanüstü
yaratığa hayranlıkla bakmış. En yakınındaki tavuğa bu kuşun ne olduğunu sormuş.
Ona " kartal" derler yanıtını almış
"Ben de kartal olmak istiyorum."
Demiş küçük kartal.
"Saçmalama" demiş tavuk.
"Haddini bil. Sen asla kartal olamazsın.
Sen bir tavuksun. Bunu kabul et."
Küçük kartal boynunu eğerek, toprağı eşelemiş.“ Galiba haklısın.“ demiş. Küçük kartal
yaşamı boyunca tavukların arasında yaşamış.
 Asla potansiyelini bilemeden.
 Asla gökyüzünde özgürce dolaşabileceğini bilemeden.
 Beş on santimetre yükseğe kadar kanat çırpıp daha fazlasını yapabileceğini,
gökyüzüne ulaşabileceğini bilemeden.
 Asla tavuklardan farklı şeylerle beslenebileceğini bilemeden.
Çünkü kartal olmanın imkânsız olduğuna inanmış. Ve kartal bir tavuk olarak ölmüş.
Sorumluluk Verilirken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar:
 Sorumluluk duygusu gelişmiş olan kişilerin önemli özelliklerinin başında sevme
yeteneklerinin gelişmiş olduğu gözlemlenmektedir. Sevginin, saygının ve
hoşgörünün hâkim olduğu aile ortamı çocukta sorumluluk duygusunun daha
kolay gelişimini sağlar.
 Çocuğun gelişimsel dönemleri hakkında bilgi sahibi olunmalı, bu dönemlere
uygun görevler verilmeli, kapasitesini aşan görevlerden kaçınılmalıdır. Aksi bir
durum erken dönemde başarısızlık duygusu yaşatır ki, düzeltilmesi uzun zaman
alabilir.
MART AYI VELİ BÜLTENİ
2014
 Çocuğun yaşına uygun sorumluluklar listesi hazırlanmalı ve bu listeden seçim
yapmasına imkân tanınmalı, doğru karar verebileceğine güvenmelidir. Yanlış
seçimler yaparsa-hayati bir tehlike söz konusu olmadıkça- sonuçlarına
katlanmasına izin verilmelidir ki, bazı dersler çıkarabilsin.
 Çocuk sorumluluklarını yerine getirirken bazı hatalar yaptığında bu hatasını
nasıl düzeltebileceğini ve hatadan nasıl ders alabileceği sabırla öğretilmeli, görevi
onun yerine getirmesi sağlanmalıdır. Çocuğun hiçbir zaman anne-baba kadar
sorumlu olması beklenmemelidir.
 Sorumluluk zorlama ile değil, sevdirilerek kazandırılır. Bunun için
sorumluluklarını yerine getiremediğinde karşılaşabileceği ceza ve yaptırımları
sıralamak yerine iş bitiminde aferin, çok güzel oldu, teşekkür ederim gibi manevi
ödüllendirmelerde bulunarak hem özgüveni hem de sorumluluk duygusu
geliştirilmelidir.
 Sorumluluk alışkanlığını kazandırmanın en güzel yolu, özgürlükle disiplin arası
dengeli, orta bir yol izlemektedir.
 Sorumluluk duygusu vermenin bir diğer yolu küçük yaşlardan itibaren ‘şimdi
dökeceksin’ veya ‘ama o daha çok küçük’ gibi ifadelerden kaçınılmalıdır.
 Evle ilgili sorumluluk ve görevler paylaşılırken kardeşler arasında adaletli
davranılmalıdır. Bunun için işlerin sırayla yapılması yolu izlenebilir.
 Ayrıca Çocuk ne kadar çok denerse o konuda o kadar çok başarılı olur.
ÇOKCUKLARA SORUMLULUK DUYGUSU NASIL KAZANDIRILIR?
Çocukların kişilik özellikleri, fiziksel yapıları dikkate alınmalıdır. Burada önemli olan
çocukların kendi işini yaparken engellenmemesidir. Koruyucu anne babalar bebeklikten
itibaren ‘o yiyemez çocuktur’ , ‘ o giyemez çocuktur’ deyip çocuğun her işini kendileri
yaparlar. Okul çağına geldiğinde okul çantasını hazırlama hatta ödevlerini yapma bile
ebeveynin görevi olarak görülür. Sık sık karşılaşırız çocuğa bir soru sorulduğunda
çocuğun yerine cevap vermeye kalkan anne-babaları, işte bu ve benzeri davranışlar
çocukta sorumluluk duygusu ve kişilik gelişimini olumsuz etkileyen ebeveyn
tutumlarıdır
Her ihtiyacı anne-baba tarafından karşılanan, devamlı neyi nerede ve nasıl yapacağı
kendisine hatırlatılan, yanlış yaptığında azarlanan ve kınanan çocuklar, gölge bir
kişiliğe sahiptir. Anne babaya sormadan bir işi yapmayı tercih etmezler, kendilerine
güvenlerini kaybedebilirler. Karşılaştıkları bir problemi çözmede güçlük çekebilirler.
Böyle çocuklarda okul korkusu çok yaygındır. Okula uyum sağlamakta zorluk
çekebilirler. Duygularını, tepkilerini rahatça ifade etmesine, gerektiğinde hayır
MART AYI VELİ BÜLTENİ
2014
demesine izin verilmeyen çocuklarda bağımsız bir kişilik gelişmediği için sorumluluk
duygusu da kazanmakta zorlanırlar.
Değişik yaş gruplarına göre çocukların alabileceği sorumluluklar:
2-3 yaş grubu:
-
Oyuncakları toplama ve onları yerlerine koymak
-
Peçete, tabak, çatal kaşıkları sofraya koymak( istenen biçimde olmayabilir)
-
Sofranın toplanmasına yardımcı olmak
-
Yardımla giyinmek ve soyunmak
-
Dişlerini fırçalamak,
-
Odadan çıkarken ışığı kapatmak,
4 Yaş grubu;
- Sofrayı kurmak
- Oyun oynadıktan sonra oyuncaklarını ve kendine ait eşyaları yerlerine kaldırmak
- Toz alma gibi basit ev işlerinde yardımcı olmak
- Bazı basit yiyeceklerin hazırlanmasına yardım etmek
- Ellerini yıkayıp kurulamak
- Kendi kendine giyinmek, yemeğini kendi kendine yemek
MART AYI VELİ BÜLTENİ
2014
- Bir evcil hayvanı beslemek
5 Yaş Grubu;
- Sofrayı her şeyi yerli yerine koyarak hazırlamak
- Yatakları düzeltmek ve odasını temizlemek
- Giyeceklerini önerileri dikkate alarak seçmek ve kendi başına giyinmek
- Kendi kendine hazırlanmak( saçını tarama)
- Çöp dökmek
OKULDA SORUMLULUK KAZANDIRMA
 Eşyalarına sahip çıkma,
 Kullanımı bittikten sonra oynadığı oyuncağı ya da kullandığı materyali yerine
kaldırma,
 Etkinlik köşelerinin düzen ve kullanımından sorumlu olma,
 Tuvalet ve temizlikten sorumlu olma,
 Vestiyerde kendi eşyalarını çıkarmak-giymek,
 Öğretmenin yardımcısı olmak ( kitap, etkinlik malzemesi-makas yapıştırıcı-boyaoyun hamuru dağıtılırken),
 Aileye iletilmesi istenen çantasındaki belgeyi aileye vermek ya da evden getirmesi
istenen onay belgesini okula gelince öğretmenine teslim etmek,
 Bitki, hayvan bakımını üstlenmek,
 Okula getireceği kumbara parasını, çizgi film cd sini, hikâye kitabını belirlenen
günde sınıfa getirip öğretmene teslim etmek,
 Ev ödevlerini evde belirtilen şekilde yapmak ve okula gelince öğretmene
göstermek,
 ……….vb.
MART AYI VELİ BÜLTENİ
2014
SHEILA ELLISON-BARBARA ANN BARNETT; 365 Öneri - Çocuklarınızı
Yetiştirmenize Yardımcı Olacak Yöntemler kitabından evde çocukla yapılabilecek 2
örnek;