pestisitlere karşı dayanıklılık gelişimi ve dayanıklılığın

SUNUŞ
DAYANIKLILIĞIN
PESTİSİTLERE KARŞI
Tarihçesi
DAYANIKLILIK GELİŞİMİ VE
Tanımı
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
Kaynağı
Dayanıklılığı etkileyen faktörler
Dayanıklılığın mekanizması
Dayanıklılığın yönetimi
Dr. İlhan KURAL
Yasal dayanaklar, İşbirliği ve
önlemler
Nisan 2002
1
Nisan 2002
2
TARİHÇE
TARİHÇE
İNSEKTİSİT DAYANIKLILIĞI
FUNGİSİTLERE KARŞI DAYANIKLILIK 1960 1970’ler, Spesifik, tek yer engelleyici, sistemik
fungisitler
-1908 - 1914-San Jose kab. bit. : Kükürt+kireç
A. aurantii & S. oleae : Hidrojen siyanid
-1946 : 11 böcek türü
Benzimidazoller, dicarboximidler
Cydia pomonella & Anarsia lineatella:
DMI - sterol demethylasyon
inhibitörleri
Kurşun arseniyat
Musca domestica : DDT (Organik insektisit)
Çok sayıda etmen birçok fungisite karşı
dayanıklılık kazanmıştır.
-1970 : 244 tür
1980 : 428 tür
Nisan 2002
3
Nisan 2002
4
HANGİ DAYANIKLILIK ?
TARİHÇE
DOĞAL - KALITSAL DAYANIKLILIK
HERBİSİT DAYANIKLILIĞI
KAZANILMIŞ DAYANIKLILIK
DUYARSIZLIK
1964 yılında ilk saptama
1997 : 50’den fazla ülkede 150 dar ve geniş yapraklı ot
türünde dayanıklılık saptanmıştır.
TOLERANS
PRATİK DAYANIKLILIK
TARLA DAYANIKLILIĞI
DAVRANIŞSAL DAYANIKLILIK
FİZYOLOJİK DAYANIKLILIK
Nisan 2002
5
Nisan 2002
DUYARLILIK KAYBI
LABORATUVAR
DAYANIKLILIĞI
TEŞVİK EDİLMİŞ
DAYANIKLILIK
6
1
Dayanıklılık / Bağışıklık
PESTİSİT DAYANIKLILIĞI
BİR PESTİSİTİN
BİYOLOJİK ETKİNLİĞİNİN
TARLA KOŞULLARINDA
KALICI OLARAK DÜŞMESİ
DAYANIKLILIK
BAĞ
BAĞIŞIKLIK
• Dayanı
Dayanıklı
klı doğ
doğulur
• Bağışı
klıık kazanı
Bağışıkl
kazanılır
• Bir popü
popülasyonda geliş
gelişir
• Bir bireyde geliş
gelişir
• İzleyen nesillere geç
geçer
• İzleyen nesillere
geç
geçmez
Nisan 2002
7
Nisan 2002
8
DAYANIKLILIĞIN KAYNAĞI
ETKİ DÜŞÜKLÜĞÜNÜN NEDENLERİ
MUTASYON
UYGULAMA HATALARI
TEK GENLİ (Aniden oluşur, duyarlı
ve dayanıklı populasyon)
BOZUK ÜRÜN
ETMENİN YANLIŞ TANIMI VEYA YANLIŞ
DÖNEMDE UYGULAMA
ÇOK GENLİ (Gözlenebilir, kademeli
dayanıklılık gelişimi)
AĞIR POPULASYON BASKISI
DAYANIKLILIK
Nisan 2002
9
Nisan 2002
DAYANIKLILIĞIN KAYNAĞI
10
DAYANIKLILIĞIN KAYNAĞI
SELEKSİYON BASKISI
Benzer etki şekline sahip yabancıot ilaçlarının üst üste kullanılmasına
dayanan bitki üretim sistemlerinde direnç gelişme riski daha büyüktür.
KURAL : “En güçlüler hayatta kalır”
Dayanıklı form bulunma oranı normal
koşullarda milyarda bir.
Fungisit
kullanımından sonra:
%1
hatta %10
Sonuç: Biyolojik etkide gözlenebilir
düşme
Normal populasyon
Yüksek etki = hızlı seleksiyon
% 80 etkide dayanıklı varyant artış
hızı : 5 katı
Nisan 2002
11
Seleksiyon
Direnç baskın populasyon
Benzer etki şekline sahip yabancıot ilaçları kullanımının azaltılması ve
yabancıot sayılarının düşürülmesi ile dayanıklı bitkilerin seleksiyon
hızını azaltmaya yönelik entegre yabancıot yönetim sistemleri
geliştirilmiştir
Nisan 2002
12
2
DAYANIKLILIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
DAYANIKLILIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1. PESTİSİT
1. PESTİSİT
Kalıcı etki
2. ETMEN
Tek yerden etki
3. UYGULAMA
Tek genli dayanıklılık
Kolay metabolizasyon
Nisan 2002
13
DAYANIKLILIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Nisan 2002
14
DAYANIKLILIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
2. HEDEF ETMEN
3. UYGULAMA
Kısa hayat dönemi / çok sayıda döl verme
Geniş alanda kısa rotasyonlu yetiştiricilik
Çok sayıda birey üretme ve bireylerin geniş
alana dağılımı
Monokültür tarım
Uygulama teknikleri
Yüksek genetik farklılık (spontone
mutasyon potansiyeli)
Diğer yetiştirme teknikleri (gübreleme,
toprak işleme, sulama vb.)
Bir dizi aktif maddeyi metabolize edecek bir
mekanizmanın varlığı
Ürünün içinde bulunduğu koşullardan dolayı
çok sayıda ilaçlama veya uzun süre koruma
gereği
Çapraz dayanıklılığın varlığı
Dayanıklı ırkların yüksek uyum yeteneği
Nisan 2002
15
Nisan 2002
DAYANIKLILIK MEKANİZMASI
16
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
1. ETKİ YERİNİN DEĞİŞİKLİĞE UĞRATILMASI
AMAÇ:
2. HEDEF ETKİ YERİNE ALTERNATİF BİR
METABOLİK YOL GELİŞTİRME
Bir pestisit ya da pestisit gurubunun
hem üretici firmaların beklentilerini karşılayacak
hem de kullanıcılarını memnun edecek şekilde
uzun süre etkin olarak kullanımının
sağlanmasıdır.
3. PESTİSİTİN METABOLİZASYONLA TOKSİK
OLMAYAN HALE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ VEYA
METABOLİZASYONUN ARTMASI
4. PESTİSİTİN DIŞARDA TUTULMASI VEYA
DIŞARI ATILMASI
5. HERBİSİTLERE KARŞI ETKİ BÖLÜMLERİNDE
FARKLILIŞMA
Nisan 2002
17
Nisan 2002
18
3
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
NE YAPMALI ?
Temel ilke:
YASAL DAYANAK
Dayanıklılık oluşumunu önlemek
meydana gelmiş dayanıklılığı yönetmekten
daha ucuzdur
Ruhsatlandırma
Etiket bilgileri
Teknik talimatlar
Nisan 2002
19
Nisan 2002
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
20
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
NE YAPMALI ?
KİM YAPMALI ? İŞBİRLİĞİ !
DAYANIKLILIĞIN İZLENMESİ
•
FİRMA İÇİNDE
Altyapı ve bilgi birikimi
•
FİRMALAR ARASINDA
•
UYGULAYICI KURULUŞ-BAKANLIK
•
ARAŞTIRMA KURULUŞLARI
•
SATIŞ BİRİMLERİ
•
ÜRETİCİLER
ÖNLEMLER
Dayanıklılık yönetim stratejileri
ENSTİTÜLER, ÜNİVERSİTELER
Nisan 2002
21
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
Nisan 2002
22
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
Riskli ilaç tek olarak uygulanmamalıdır.
Önerilen uygulama doz ve aralıklarına uyulmalıdır.
Etki şekli farklı ilaçlarla karışım yapılmalıdır.
Eradikant kullanımdan kaçınılmalıdır.
Bir dönemdeki ilaçlama sayısı azaltılmalı, aynı
etki şekline sahip ilaçlar üst üste
kullanılmamalı, farklı ilaçlar dönüşümlü olarak
kullanılmalıdır.
Geniş spektrumlu ilaçlar kullanılmamalıdır.
Nisan 2002
23
Nisan 2002
24
4
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
ÖNLEMLER
ÖNLEMLER
Ürün ve zararlılar çok iyi izlenmelidir.
İlaçlama aletleri iyi kalibre edilmeli, düzgün
çalışmalıdır.
Ekonomik zarar eşiğine uyulmalıdır (Erken
dönem zararlılara ve hastalıklara karşı tohum
ilaçları hariç).
Yararlı böcekler gözetilmelidir.
İlaçlanmamış alan, bitişik sığınma tarlası
ayrılmalıdır.
Sporulasyon sırasında ilaçlama yapılmamalıdır.
Nisan 2002
25
Nisan 2002
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
26
DAYANIKLILIĞIN YÖNETİMİ
DİĞER ÖNLEMLER
Kültürel önlemler
DİĞER ÖNLEMLER
Dayanıklı çeşit
Ekim öncesi sürüm
Transgenik bitki
Anız yakma
Biçme, otlatma/otlatmama !
Biyolojik mücadele
Ekim nöbeti
Hijyenik önlemler
Farklı ilaç kullanma olanağı
Farklı kontrol yöntemi uygulama ol.
Farklı bitki farklı rekabet sağlar.
Nisan 2002
27
Nisan 2002
28
DAYANIKLILIK YÖNETİMİ
STAR / Strobilurin Type Action and Resistance ilkelerine uyum
Bir sezondaki ilaçlama sayısı
Toplam:
5
6
7
8
9
10
11
12
STAR
2
2
2
3
3
3
3
4
3
4
5
5
6
7
8
8
( max. sayı)
Diğer fungisitler
(min sayı)
Nisan 2002
29
5