Kara Yolu Yük Taşmacılığı

Transkript

Alpaslan DOĞAN
KARA YOLU
YÜK TAŞIMACILIĞI
Yayın No
: 3065
İşletme Ekonomi: 646
1. Baskı - Şubat 2014 - İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 333 - 092 - 9
Copyright© Bu kitab›n bu bas›s›n›n Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da€›t›m
A.fi.’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya tamamen ya da özet
halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço€alt›lamaz, da€›t›lamaz. Normal
ölçüyü aflan iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Dizgi
: Beta Bas›m A.fi.
Bask›-Cilt
: Yazın Basın Yayın Matbaacılık Turizm Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No. 12028)
İkitelli Organize Sanayi Bölgesi Çevre Sanayi Sitesi
8. Blok No: 38-40-42-44 Başakşehir/İSTANBUL
Tel: (0212) 565 01 22 - (0212) 565 02 55
Kapak Tasar›m:Elif SABANCI
Beta BASIM YAYIM DA∕ITIM A.Ş. (Sertifika No. 16136)
Narl›bahçe Sokak No. 11
Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50
www.betayayincilik.com
YAZAR HAKKINDA
1
990 yılından itibaren ulaştırma ve lojistik sektöründe alt düzeyden
üst yönetime değin tüm basamaklarda; lojistik, uluslararası ve Yurt
içi kara yolu yük taşımacılığı, kargo işletmeciliği ile yolcu ve turizm taşımacılığı alanlarında, sektörel iş yaşamını haiz olmakla birlikte, hem üst
düzey yönetim tecrübesi hem de akademik nitelik edinmiştir.
T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın yetkili eğitimcisi olan yazar; kara yolu taşımacılığı faaliyetleri mesleki yeterlilik belgeleri olan üst ve orta düzey yönetici belgelerinin eğitimlerini verme yetkisini
haizdir.
Halen, ulaştırma/lojistik danışmanlığı ve eğitmenliği işiyle iştigal eden
yazar ayrıca üniversitelerin ulaştırma ve lojistik bölümlerinde öğretim görevlisi olarak ulaştırma ve lojistik konularında dersler vermektedir.
Uluslararası Kara yolu Taşımacıları Birliği (IRU) Kara yolu Taşıma Yöneticiliği Yeterlilik Belgesi (IRU Academy Diploması), T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından verilen Uluslararası ve Yurt
içi eşya-kargo taşımacılığı Üst Düzey Yönetici Belgesi (ÜDY3) ile Uluslararası ve Yurt içi yolcu taşımacılığı Üst Düzey Yönetici Belgesi (ÜDY1), sahip
olduğu mesleki belgelerden bazılarıdır.
Alpaslan DOĞAN
[email protected]
ÖNSÖZ
Y
aşamımın önemli bir kesimini teşkil eden, yaklaşık yirmi beş yıllık mesleki hayatımın tamamını, ulaştırma ve lojistik sektöründe;
çalışan, orta-üst düzey yönetici ve akademisyen sıfatlarıyla gerçekleştirmiş olmanın gururunu yaşamaktayım. Sadece yük taşıma değil, yolcudan
kargoya, turizm taşımadan lojistiğe, ulaştırma ve lojistik faaliyetlerinin
tümünde iştigal ettim. Nihayet şunu söyleyebilirim ki; her bir taşımacılık faaliyetinin ayrı özellikleri, başka güzellikleri bulunmaktadır. Çünkü
ulaştırma sektörü her alanı ile hem çok mühim hem de çok güzel bir iştir.
Böylesine mühim bir sektör elbette ki çalışanlarına da bu önemi bir şekliyle yansıtıyor, en azından kendi adıma öyle olduğunu söyleyebilirim.
Ülkemiz ulaştırma sektörü ne yazık ki her açıdan potansiyelinin, layık olduğu seviyenin ve dünya standartlarının çok altında, henüz. Sektörümüz, hak etmiş olduğu önem ve ihtimamdan çok uzakta olup bilhassa
liyakat esasının hiçe sayıldığı bir ortam içerisindedir. Genel itibari ile son
derece kötü yönetilen işletmelerimizin bu “kötü yönetimleri” sorunların
temelini teşkil etmektedir. Açıktır ki, artık bir bilim dalı haline gelen ve
bu derece mühim olan sektörün; tüm çalışanları nitelikli, yöneticileri son
derece yetkin, etik ilkeleri benimsemiş ve liyakat sahibi, işletmeleri kurumsal ve güçlü bir yapıya ulaşmış, bürokratları en üst düzey nitelikleri
haiz olmalıdır. Bu sayede bilimsel, gelişmiş, ülkeye büyük katma değer
sağlayan, Dünya üzerinde ağırlığını hissettiren hatta Dünyanın en iyi ulaşım ülkesi olmamız işten bile değildir. Bu amacı gerçekleştirebilmek için
her imkana sahip olduğumuz ortadadır. Tek mesele taşları yerli yerine koymaktan ibarettir.
4925 sayılı Kara yolu Taşıma Kanunu ve Yönetmeliği, diğer birçok sayıdaki Ulusal, uluslararası taşımacılık mevzuatları gereğince taşımacılık
faaliyetlerine ilişkin her konu yasalar tarafından düzenlenmiştir. Öyle ki;
bir şoförü nasıl çalıştıracağımız, taşıma senedini nasıl düzenleyeceğimiz,
taşıma tamamlanamazsa ücreti nasıl tahsil edeceğimiz, taşıma fiyatının
asgari veya azami miktarları, araçlarımızın yaş ve kapasiteleri, depo ve
tesislerimizin nitelikleri, personel özellikleri gibi neredeyse bütün mesleki
VI
uygulamalar yasalar tarafından belirlenmiş durumdadır. Bilhassa sektörde
hakim görüş olan, “işi bilmek” veya “uygulama başka türlüdür ve önemli
olan piyasa gelenekleri tarafından kabul gören uygulamalardır” düşüncesi
son derece yanlış ve tehlikelidir ki bu inanış suçlu duruma düşmemize
dahi neden olabilir. Bu yanlış düşünce neticesinde yaptığı işin kanuni ve
yasal yükümlülüklerini bilmeyen, sorumluluklarından habersiz, kendi konusundaki mevzuat düzenlemelerinden bihaber, yanlış ve verimsiz yöntemleri baş tacı eden, bilimsellikten uzak, taşımacılık anlayışı oluşmuştur.
Ulaştırma sektörü artık o haldedir ki taşımacılığa ilişkin belgelerin doldurulması esnasında kullanacağımız yazı karakteri dahi yasalar tarafından
belirlenmiştir. Mevzuat; uygulamanın nasıl yapılması gerektiğini belirleyen, başta meslek erbapları olmak üzere herkesin uyması ve bilmesi zorunlu olduğu kati talimatlardır.
Tüm ulusal sektörlerde görülmekle birlikte bilhassa ulaştırma sektöründe kronik hastalık haline gelmiş olan; konusu ile alakalı yasal düzenlemeleri önemsememek, uymamak veya gerekli hassasiyeti göstermemek
tutumu her türlü taraf için maddi manevi büyük kayıplara neden olmaktadır. Bu kitapta, özellikle büyük eksiklik olarak beliren ulaştırma mevzuatı
konuları bütünü ile ele alınmıştır.
Ulaşım faaliyetlerinde kalitesizlik, etik kurallara aykırılık, para hırsı,
fırsatçılık, bilgisizlik, dikkatsizlik, liyakatsizlik, niteliksizlik, umursamazlık ve yetersizlik gibi durumlara yer yoktur. Çünkü bunlar gerçekleştiğinde
ya birilerinin can güvenliği veya başkalarının ticari yaşamı olumsuz etkilenecektir. Ulaştırma faaliyetlerinin yeterli düzeyde ve kalitede yapılamaması o ülkenin ürettiği tüm ürünlerin maliyetlerini artırır, bu ise uluslararası pazarda ürünün satışını zorlaştırır, yani dış ticareti olumsuz etkiler.
Nitelikli bir taşıma hizmeti ise ülke üretimine sağlanan katma değerdir.
Kötü yapılan bir turizm taşıması tüm ülke turizmine zarar verirken, kaliteli bir turizm taşıma işi de ülkenin turizm tanıtımına ve değerine büyük
yarar sağlayacaktır. Yolcu taşımacılığında bize emanet edilen “can”ları ise
söylemeye gerek yok sanırım. Bu sektör, insanların canını emanet ettikleri
yegane birkaç sektörün başında gelir. Bir şehri patlatabilecek denli faciaya
neden olabilecek tehlikeli madde taşımasının hata götürmezliğinden yola
çıkılarak, diğer tüm taşıma işlerinde de “hata veya kaza” ya olan mesafe
azami ölçüde artırılmalıdır. Bu ise ancak iyi yöneticilerle mümkündür. Kitapta, yöneticiler için önemli çıkarımlara yer verilmiştir.
Ülkemizde bilhassa son dönemlerde yükselen yıldızlarından birisinin
lojistik sektörü olması, dikkatleri ulaştırma sektörüne çevirmiş, neticede
“çok hızlı adapte” olabilme yeteneğini haiz birçok kişinin; henüz “lojisti-
VII
ğin tanımını” yapamaz, kavramını anlayamaz bir durumdayken; taşımacı,
taşıma uzmanı, ulaştırma akademisyeni, ulaştırma otoritesi, lojistik hocası, taşımacılık yazarı olması vahametini meydana getirmiştir. Bu vahamet;
bir üretim mühendislik dalının lojistikle eşdeğer sanıldığı ortamda çok da
yadırganmaması gerekli bir durum kabul edilebilir ancak bu hale sessizce
seyirci olmak en azından benim tasvip ettiğim bir şey değildi.
Egzoz gazı solumadan taşıtlar hakkında bilgi vermek, terden ıslanan
tulumların içindekileri hiç tanıyamadan depo ve elleçleme anlatmak, kıymıklarının ele batmasından bihaber paleti öğretmek, konteyner kapağı
açıldığı ana ve içinde ne çok yük olduğuna her defasında hayretle şahit
olmaksızın konteyner belletmek, bir şoförün tek bir dakikasına dahi şahit
olunmaksızın filo ve güzergâh yönetimi tarif etmek, yolda kalan bir taşıtın
yükünün nasıl aktarıldığından habersiz “taşıma duraklayıp kalırsa” planları yapmak, bir kargo çalışanının yaz kış demeden o çanta ile saatlerce yürümesini bilmeksizin kargo otoritesi olmak, üstünden tonlarca yük geçen
istifçiyi anmaksızın istifleme kurallarını saydırmak, sektör çalışanlarının
asgari ücret maaşla günlük yasal sürenin neredeyse iki katını zorlar sürelerde çalıştırılmasının olağanlığı içinde, araç bulamamak, personel azlığı, yükün aciliyeti, müşterinin yükünün teslim edilememesi, teslim devri
kavramlarını tasavvur bile etmeksizin; lojistik hocası, taşımacılık otoritesi
olmak şüphesiz ki meziyet ister. Fakat bu meziyetin sektöre sağladığı katkı
(!) ortadadır.
Bu vesile ile yıllardır sadece bu sektörden geçimini sağlamış, ulaştırma ve lojistikten başka bir iş bilmeyen, bu sektörü meslek edinmiş birisi
olarak; “gerçek bir taşımacıdan gerçek bir taşıma kitabı” yazmam boyun
borcu haline gelmiştir.
“Sektörün sonsuza uzanırmış gibi görünen sorunlar dizisi, ne yapılan
işin ne de bu mesleğin önemsizliği anlamına gelmez.”
Yolcu taşımada insanları sevdiklerine kavuşturur, turizm taşımacılığı
ile ülkemize döviz kazandırırız. Yük taşırız, yaptığımız her taşımada kurulan yeni yaşamlara katkılar sunar, mutluluklarına ortak oluruz. Lojistik
faaliyetleri ile ekonominin çarklarını döndürür, ticarete en büyük desteği
sunarız. Belki de bu nedenle, görünürde çekilir bir hali olmamasına rağmen sevilir bir iştir.
“Taşımacılık sadece bir gün bile duracak olsa, içecek su dahi bulamayız.”
Sadece ekonominin değil hatta sadece insanlığın da değil, yeryüzünün
en önemli ve en eski faaliyetlerinden biridir taşımacılık. Çünkü taşımacı-
VIII
lık olmaz ise hiçbir şey olmaz. Etrafınızda görmüş olduğunuz her şey bir
taşımacılık faaliyeti sonucunda oradadır. Her eşya, her cisim ya taşınmıştır
ya da bir zaman taşınacaktır.
Ülkemiz; ulaşım tarihinin yazıldığı, sonsuz potansiyele sahip, üç kıtayı birbirine bağlayan, her türlü ulaşım türünün yapılabildiği Yeryüzünün yegane “ulaştırma cenneti”dir. İnsanlık tarihinin şimdiye kadar yapabildiği en etkili ulaşım sistemi olan müthiş “İpek Yolu” bu topraklarda
denizlere bağlanmış, kıtaları aşmış ve İpek Yolu’nun en önemli merkezi
durumunda olmuştur. Dolayısıyla ulaştırma sektörü mensupları, tarihi
İpek Yolu kervancılarının bin yıllara, kıtalara sığmayan taşımalarını hala
devam ettirmektedirler. Yine bu topraklarda kurduğumuz “Kral Yolu” da
bizlere pay edilmiş önemli bir taşımacılık mirasıdır.
Her birimiz; bir kervanın yola çıkış hazırlığının titizliğinde, dağları
aşabilecek kadar gözü pek, çölleri geçebilecek kadar kararlılığa sahip, Ahi
terbiyesi ile “meslek namustur” anlayışında, onurumuz saydığımız işimizi
en iyi şekilde yapma gayretiyle; ticarete, Ülkemize ve nihayet insanlığa
değer katmak, binlerce yıllık mirasımız ve vazifemiz olan “İpek Yolu” kervanlarını yürütme sorumluluğunu üstlenmiş durumdayız. Bu uğurda çaba
içinde bulunan ulaştırma sektörünün tüm çalışanlarına sonsuz başarılar
dilerim.
Bulunduğum konuma gelmemde katkısı olan; Türkiye Cumhuriyeti
Devletime, tüm yakınlarıma, hocalarıma, çalışanlarıma, yöneticilerime,
meslektaşlarıma, sevgili öğrencilerime ve ulaştırma sektörünün bütün çalışanlarına şükran borçluyum.
Mesleğime duyduğum sevgim ve bana verdiği onur nedeniyle hissettiğim sorumluluk gereğince bu kitabı yazmaya karar vermiştim. Nihayet
oldu ve sorumluluğumu yerine getirmenin, bir borcun hiç değilse bir kısmını ödemenin huzuruna kavuşmuş bulunuyorum.
Yararlı olması dileğiyle…
Öğr. Gör. Alpaslan DOĞAN
İÇİNDEKİLER
YAZAR HAKKINDA................................................................................................III
ÖNSÖZ.....................................................................................................................V
ŞEKİLLER LİSTESİ..............................................................................................XLV
RESİMLER LİSTESİ.......................................................................................... XLVII
TABLOLAR LİSTESİ............................................................................................... LI
KISALTMALAR...................................................................................................... LV
GİRİŞ........................................................................................................................ 1
BÖLÜM 1: KARA YOLU TAŞIMACILIĞININ TARİHİ VE ÖNEMİ....................... 7
1.1. TEKERLEĞİN KEŞFİ.................................................................................... 11
1.2. YOLLAR........................................................................................................ 12
1.2.1. TARIHI TICARET YOLLARI........................................................... 16
1.2.1.1. Kral Yolu.......................................................................... 16
1.2.1.2. Baharat Yolu..................................................................... 18
1.2.1.3. İpek Yolu.......................................................................... 20
1.2.2. MODERN YOLLAR.......................................................................... 20
1.2.2.1. Uluslararası E - Yolları Ağı.............................................. 21
1.2.2.2. PAN - Avrupa Ulaştırma Koridorları ve Alanları............ 22
1.2.2.3. Trans - Avrupa Kuzey - Güney Otoyolu
Projesi (TEM)................................................................... 24
1.2.2.4. Avrupa, Kafkasya, Asya Ulaşım Koridoru
(TRACECA)...................................................................... 25
1.2.2.5. TEN-T - Avrupa Transit Taşımacılık Ağı........................ 27
1.2.2.6. Avrasya Karayolu Bağlantıları (EATL)............................ 28
1.2.2.7. Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal
Komisyonu (ESCAP) Asya Karayolları
Ağı Hükümetler arası Anlaşması.................................... 29
1.3. KÖPRÜLER................................................................................................... 30
1.4. TAŞITLAR..................................................................................................... 31
1.4.1. ARABALAR..................................................................................... 31
X
1.4.1.1. Arabalı Yolcu Taşımacılığı.............................................. 33
1.4.2 LOKOMOTİF.................................................................................... 33
1.4.3. BİSİKLET.......................................................................................... 37
1.4.4. MOTOSİKLET.................................................................................. 38
1.4.5. OTOMOBİL...................................................................................... 40
1.5. TAŞIMACILIĞIN ÖNEMİ............................................................................. 45
1.6. TAŞIMACILIĞIN GELECEĞİ....................................................................... 48
1.7. İNSANLIK TARİHİNİN EN BÜYÜK ULAŞIM PROJESİ: İPEK YOLU........ 52
1.7.1. İPEK YOLU TARİHİ......................................................................... 53
1.7.2. İPEK YOLU GÜZERGAHLARI......................................................... 57
1.7.2.1. Kuzey İpek Yolu Rotası.................................................... 59
1.7.2.2. Güney İpek Yolu Rotası................................................... 62
1.7.2.3. Himalaya Rotası............................................................... 63
1.7.3. İPEK YOLUNUN ANADOLU GÜZERGÂHLARI............................. 66
1.7.4. İPEK YOLLARININ DİĞER YOLCULARI........................................ 74
1.3.4.1. Dinlerin İpek Yolları Üzerinden Yayılması..................... 75
1.7.5. İPEK YOLUNDA BÜYÜK BİR TÜRK DEVLETİ.............................. 77
1.7.6. MEDENİYET YOLU......................................................................... 81
BÖLÜM 2: TAŞIMA TÜRLERİ............................................................................... 83
2.1. TAŞIMA TÜRLERİ........................................................................................ 88
2.1.1. SU YOLU TAŞIMACILIĞI................................................................ 89
2.1.1.1. Deniz Yolu Taşımacılığı................................................... 90
2.1.1.1.1. Deniz Yolu Taşımacılığının
Kuvvetli Yönleri............................................. 90
2.1.1.1.2. Deniz Yolu Taşımacılığının
Zayıf Yönleri.................................................. 91
2.1.1.2. İç Su Yolu / Nehir / Kanal Taşımacılığı........................... 92
2.1.2. KARA YOLU TAŞIMACILIĞI.......................................................... 94
2.1.2.1. Kara Yolu Taşımacılığının Kuvvetli Yönleri................... 96
2.1.2.2. Kara Yolu Taşımanın Zayıf Yönleri................................. 97
2.1.3. DEMİR YOLU TAŞIMACILIĞI......................................................... 97
2.1.3.1. Demir Yolu Taşımacılığının Kuvvetli Yönleri................. 98
2.1.3.2. Demir Yolu Taşımacılığının Zayıf Yönleri...................... 99
XI
2.1.4. HAVA YOLU TAŞIMACILIĞI......................................................... 100
2.1.4.1. Hava Yolu Taşımacılığının Kuvvetli Yönleri................. 100
2.1.4.2. Hava Yolu Taşımacılığının Zayıf Yönleri...................... 100
2.1.5. BORU HATTI TAŞIMACILIĞI....................................................... 101
2.1.5.1. Boru Hattı Taşımacılığının Kuvvetli Yönleri................ 101
2.1.5.2. Boru Hattı Taşımacılığının Zayıf Yönleri...................... 101
2.2. ENTEGRE TAŞIMACILIK........................................................................... 101
2.3. TAŞIMACILIK SİSTEMLERİ...................................................................... 103
2.3.1. TEK TİP TAŞIMACILIK................................................................. 104
2.3.1.1. Unimodal Taşıma........................................................... 105
2.3.1.2. Singlemodal Taşıma...................................................... 105
2.3.1.2.1. On-line Taşıma............................................ 105
2.3.1.2.2. İnterline Taşıma........................................... 105
2.3.2. ÇOKLU TİP TAŞIMACILIK........................................................... 106
2.3.2.1. İntermodal Taşımacılık Sistemi.................................... 107
2.3.2.1.1. İntermodal Taşıma İlkeleri.......................... 108
2.3.2.1.2. Piggy-Back.................................................... 109
2.3.2.1.3.Double-Stack ............................................... 110
2.3.2.2. Kombine Taşımacılık Sistemi.......................................... 112
2.3.2.2.1. Kombine Taşıma Sisteminin Özellikleri..... 113
2.3.2.2.2. Kombine Taşıma Sisteminin Kuvvetli
Yönleri.......................................................... 114
2.3.2.2.3. Kombine Taşıma Sisteminin Zayıf
Yönleri.......................................................... 114
2.3.2.2.4. Ro-Ro............................................................ 115
2.3.2.2.5. Ro-La............................................................ 116
BÖLÜM 3: KARA YOLU EŞYA TAŞIMACILIĞI ESASLARI............................... 117
3.1. KARA YOLU TAŞIMA MEVZUATI............................................................ 121
3.1.1. KANUN ve YÖNETMELİĞİN AMACI........................................... 122
3.1.2. KANUN ve YÖNETMELİĞİN KAPSAMI....................................... 122
3.1.3. KANUN ve YÖNETMELİĞİN KAPSAMADIĞI TAŞIMALAR....... 123
3.1.4. TAŞIMACILIK FAALİYETLERİNDE GENEL KURAL.................... 124
3.1.5. TAŞIMACILIK FAALİYETLERİNDE HİZMETİN
SÜREKLİLİĞİ VE ENGELLENEMEYECEĞİ................................... 124
XII
3.1.6. TAŞIMACILIK YASAKLARI.......................................................... 124
3.2. YETKİ BELGELERİ..................................................................................... 126
3.2.1. YETKİ BELGESİ ALMA ZORUNLULUĞU.................................... 127
3.2.2. YETKİ BELGESİ TÜRLERİ............................................................. 127
3.2.2.1. A Türü Yetki Belgesi...................................................... 127
3.2.2.2. B Türü Yetki Belgesi...................................................... 128
3.2.2.3. C Türü Yetki Belgesi...................................................... 128
3.2.2.4. D Türü Yetki Belgesi...................................................... 128
3.2.2.5. F Türü Yetki Belgesi...................................................... 129
3.2.2.6. G Türü Yetki Belgesi...................................................... 129
3.2.2.7. H Türü Yetki Belgesi...................................................... 129
3.2.2.8. K Türü Yetki Belgesi...................................................... 129
3.2.2.9. L Türü Yetki Belgesi...................................................... 130
3.2.2.10. M Türü Yetki Belgesi..................................................... 130
3.2.2.11. N Türü Yetki Belgesi...................................................... 130
3.2.2.12. P Türü Yetki Belgesi...................................................... 130
3.2.2.13. R Türü Yetki Belgesi...................................................... 130
3.2.2.14. T Türü Yetki Belgesi...................................................... 131
3.2.3. YETKİ BELGESİ ALMANIN VEYA YENİLEMENİN
GENEL ŞARTLARI......................................................................... 131
3.2.4. YETKİ BELGESİ ALMANIN VEYA YENİLEMENİN
ÖZEL ŞARTLARI........................................................................... 133
3.2.4.1. C Türü Yetki Belgeleri İçin Özel Şartlar....................... 133
3.2.4.2. G Türü Yetki Belgeleri İçin Özel Şartlar....................... 133
3.2.4.3. H Türü Yetki Belgeleri İçin Özel Şartlar....................... 134
3.2.4.4. K Türü Yetki Belgeleri İçin Özel Şartlar....................... 135
3.2.4.5. L Türü Yetki Belgeleri İçin Özel Şartlar........................ 136
3.2.4.6. M Türü Yetki Belgeleri İçin Özel Şartlar...................... 137
3.2.4.7. N Türü Yetki Belgeleri İçin Özel Şartlar....................... 139
3.2.4.8. P Türü Yetki Belgeleri İçin Özel Şartlar........................ 140
3.2.4.9. R Türü Yetki Belgeleri İçin Özel Şartlar....................... 141
3.2.4.10. T3 Türü Yetki Belgesi İçin Özel Şartlar........................ 141
3.2.4.11. Bazı Belge Türleri İçin Ortak Olan Özel Şartlar........... 141
3.2.5. YETKİ BELGESİ ALMAK VE YENİLEMEK İÇİN
GEREKLİ BELGELER..................................................................... 142
XIII
3.2.6. YETKİ BELGELERİNİN VERİLMESİ............................................. 143
3.2.7. YETKİ BELGELERİNİN SÜRESİ.................................................... 144
3.2.8. YETKİ BELGESİ ALANLARIN FAALİYETE
BAŞLAMA VE ARA VERMELERİ................................................. 144
3.2.9. YETKİ BELGELERİNİN YENİLENMESİ SÜRECİ.......................... 144
3.2.10. YETKİ BELGELERİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ.................................... 145
3.2.11. GERÇEK KİŞİNİN ÖLÜMÜ HALİNDE YETKİ
BELGESİNİN VERASET YOLUYLA İNTİKALİ............................. 147
3.2.12. BELGELER ÜZERİNDE TAHRİFAT YAPILMASI.......................... 148
3.2.13. YETKİ BELGELERİNİN DEVREDİLEMEYECEĞİ
VE BİRLEŞMELER......................................................................... 148
3.2.14. ASGARİ KAPASİTE ŞARTININ KAYBEDİLMESİ
VE BUNA İLİŞKİN KURALLAR.................................................... 149
3.2.15. BELGE ÜCRETLERİ....................................................................... 150
3.3. YETKİ BELGESİ SAHİPLERİNİN SORUMLULUKLARI........................... 151
3.4. YETKİ BELGESİ SAHİPLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ........................... 152
3.5. ACENTELERİN SÖZLEŞME YÜKÜMLÜLÜKLERİ................................... 155
3.6. GÖNDERENİN, YOLCUNUN, ŞOFÖR VE DİĞER PERSONELİN
SORUMLULUĞU........................................................................................ 156
3.7. HİZMETTEN YARARLANANLARIN HAKLARI........................................ 157
3.8. DENETİM.................................................................................................... 157
3.8.1. DENETİMLE GÖREVLİ VE YETKİLİ KURULUŞLAR................... 157
3.8.2. DENETİMLE GÖREVLİ VE YETKİLİ KILINANLAR
VE BUNLARLA İLGİLİ HUSUSLAR............................................. 158
3.8.3. İHLAL VE İDARİ PARA CEZASI KARAR TUTANAĞI
DÜZENLENMESİ........................................................................... 159
3.9. KARA YOLU TAŞIMA FAALİYETLERİNE İLİŞKİN DİĞER
HÜKÜMLER................................................................................................ 159
3.9.1. YETKİ DEVRİ................................................................................. 159
3.9.2. SINIRLAMALAR VE KISITLAMALAR......................................... 160
3.9.3. BİLDİRİM....................................................................................... 161
3.9.4. SÜRELERİN BAŞLANGICI VE BİTİŞİ........................................... 161
3.9.5. OLAĞANÜSTÜ ŞARTLARDA YAPILACAK DÜZENLEMELER... 161
3.9.6. İSTATİSTİK.................................................................................... 161
3.9.7. BİLGİ PAYLAŞIMI.......................................................................... 162
3.9.8. KAMU HİZMETİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE SÖZLEŞMESİ................ 162
XIV
3.9.9. HÜKÜM BULUNMAYAN HALLER............................................ 162
3.10. TAŞIMA SENEDİ VE SEVK İRSALİYESİ................................................... 163
3.11. TEHLİKELİ MADDELERİN VE TEHLİKELİ ATIKLARIN
TAŞINMASI ............................................................................................... 163
3.11.1. TRAFİK YÖNETMELİĞİNE GÖRE TEHLİKELİ
MADDELERİN TAŞINMASI........................................................ 163
3.11.1.1. Tehlikeli Madde Taşımada Kullanılan
Araçların Özellikleri.................................................... 164
3.11.1.2. Tehlikeli Atık Taşıyan Araçların Üzerinde
Bulundurulması Gereken Belge, İşaret
ve Malzemeler.............................................................. 165
3.12. TÜRK TİCARET KANUNU’NUN TAŞIMACILIK İŞİNE DAİR
DÜZENLEMELERİ...................................................................................... 165
3.12.1. Taşıyıcı......................................................................................... 165
3.12.2. Hükümlerin Uygulama Alanı...................................................... 167
3.12.3. Saklı Tutulan Hükümler............................................................. 167
3.12.4. Özel hükümlerin Sorumluluğu Etkilememesi........................... 167
3.12.5. Sorumluluğun Kaldırılmasına veya Hafifletilmesine
Ait Hükümlerin Geçersizliği....................................................... 167
3.12.6. Zamanaşımı................................................................................. 167
3.12.7. Taşıma Sözleşmesinin Uygulanması.......................................... 168
3.12.7.1. Taşıma Senedi............................................................. 168
3.12.7.2. Taşıma Senedinin İçeriği............................................. 169
3.12.7.3. Taşıma Senedinin İspat Gücü..................................... 170
3.12.7.4. Yük Senedi................................................................... 170
3.12.8. Refakat Belgeleri.......................................................................... 170
3.12.9. Tehlikeli Eşyaya İlişkin Bildirimler............................................ 171
3.12.10. Ambalaj ve İşaret......................................................................... 171
3.12.11. Yükleme ve Boşaltma.................................................................. 171
3.12.12. Özel Durumlarda Gönderenin Kusursuz Sorumluluğu............. 172
3.12.13. Gönderen Tarafından Fesih......................................................... 172
3.12.14. Kısmi Taşımayı İstem Hakkı....................................................... 173
3.12.15. Yükleme Süresine Uyulmaması Halinde Taşıyıcının Hakları... 174
3.12.16. Gönderenin Emir, Talimat ve Tasarrufları.................................. 174
3.12.17. Taşıma ve Teslim Engelleri......................................................... 175
XV
3.12.18. Taşıma Ücretinin Hesaplanması ve Ödenmesi........................... 176
3.12.19. Gönderilenin Hakları ve Ödeme Borcu...................................... 176
3.12.20. Ödemeli Teslim........................................................................... 177
3.12.21. Taşıma Süresi............................................................................... 177
3.12.22. Zıya Karinesi................................................................................ 178
3.12.23. Taşıyıcının Sorumluluğu............................................................ 178
3.12.23.1. Zıya veya Hasar İle Gecikmeden Doğan
Zarardan Sorumluluk............................................. 178
3.12.24. Sorumluluktan Kurtulma............................................................ 179
3.12.24.1.
Taşıyıcının Özeni.................................................... 179
3.12.24.2.
Araç Arızası ve Kiraya Verenin Kusuru................. 179
3.12.24.3. Özel Haller.............................................................. 179
3.12.24.4. Yardımcıların Kusuru............................................. 180
3.12.24.5. Tazminatta Esas Alınacak Değer............................ 180
3.12.24.6. Zarar Saptama Giderleri......................................... 181
3.12.24.7. Sorumluluk Sınırları.............................................. 181
3.12.24.8. Diğer Giderlerin Tazmini........................................ 181
3.12.24.9. Diğer Zararlarda Sorumluluğun En Yüksek
Tutarı....................................................................... 182
3.12.24.10. Sözleşme Dışı İstemler........................................... 182
3.12.24.11. Sorumluluğu Sınırlama Hakkının Kaybı............... 182
3.12.24.12. Yardımcı Kişilerin Sorumluluğu............................ 183
3.12.24.13. Fiilî Taşıyıcı............................................................ 183
3.12.24.14. Bildirim................................................................... 183
3.12.24.15. Yetkili Mahkeme..................................................... 184
3.12.24.16. Hapis Hakkı............................................................. 184
3.12.24.17. Birden Çok Taşıyıcı................................................. 185
3.12.24.18. Birden Çok Hapis Hakkının Sırası.......................... 185
3.12.25. Değişik Tür Araçlar ile Taşıma.................................................... 185
3.12.25.1.Sözleşme................................................................. 185
3.12.25.2. Bilinen Zarar Yeri................................................... 186
3.12.25.3. Bildirim ve Zamanaşımı......................................... 186
3.12.25.4. Taşınma Eşyasının Taşıması................................... 186
XVI
BÖLÜM 4: KARA YOLU EŞYA TAŞIMACILIĞI FAALİYETLERİ....................... 189
4.1. YURT İÇİ EŞYA ve KARGO TAŞIMACILIĞINA İLİŞKİN KURALLAR.... 193
4.1.1. YURT İÇİ EŞYA VE KARGO TAŞIMALARINDA TAŞIMA
SENEDİ DÜZENLENMESİ ZORUNLULUĞU............................. 195
4.1.1.1.
4.1.2. Taşıma Senedi............................................................ 195
4.1.1.1.1. Taşıma Senedinin İçeriği.......................... 195
KARA YOLU TİCARİ EŞYA TAŞIMACILIĞI (K1 ve C2)........... 196
4.1.2.1.
Ticari Eşya Taşımacılığı İçin Ortak Kurallar............. 197
4.1.2.2. Uluslararası Ve Yurt İçi Ticari Eşya
Taşımacılığı (C2)........................................................ 197
4.1.2.2.1. Uluslararası ve Yurt içi Ticari Eşya
Taşımacılığı İçin Özel Şartlar.................. 197
4.1.2.2.1.1. Taşıtlarla İlgili Şartlar........ 198
4.1.2.2.1.2. Mesleki Yeterlilik Şartları.. 199
4.1.2.3. Yurt İçi Ticari Eşya Taşımacılığı (K1)....................... 199
4.1.2.3.1. Yurt içi Ticari Eşya Taşımacılığı
İçin Özel Şartlar...................................... 199
4.1.2.3.2. Taşıtlarla İlgili Şartlar.............................. 201
4.1.2.3.3. Mesleki Yeterlilik Şartları....................... 201
Lojistik İşletmeciliği (L)............................................. 201
4.1.2.4. 4.1.2.4.1. Yurt içi Lojistik İşletmeciliği (L1).......... 203
4.1.2.4.1.1. Yurt içi Lojistik
İşletmeciliği Özel Şartlar... 203
4.1.2.4.2. Uluslararası ve Yurt içi Lojistik
İşletmeciliği (L2)...................................... 204
4.1.2.4.2.1. Uluslararası ve Yurt içi
Lojistik İşletmeciliği İçin
Özel Şartlar........................ 205
4.1.2.5. Kargo İşletmeciliği (M)............................................... 206
4.1.2.5.1. Kargo İşletmeciliği İçin Ortak Kurallar.. 207
4.1.2.5.2. İl İçi Kargo İşletmeciliği (M1)................. 208
4.1.2.5.2.1. İl İçi Kargo İşletmeciliği
Özel Şartlar........................ 209
XVII
4.1.2.5.3. Yurt İçi Kargo İşletmeciliği (M2)............ 210
4.1.2.5.3.1. Yurt İçi Kargo İşletmeciliği
Özel Şartlar........................ 210
4.1.2.5.4. Uluslararası ve Yurt İçi Kargo
İşletmeciliği (M3).................................... 211
4.1.2.5.4.1. Uluslararası Kargo
İşletmeciliği Özel Şartlar... 211
4.1.2.6. Dağıtım İşletmeciliği (P)............................................ 212
4.1.2.6.1. Dağıtım İşletmeciliği İçin Ortak
Kurallar.................................................... 213
4.1.2.6.2. İl İçi Dağıtım İşletmeciliği (P1)............... 213
4.1.2.6.2.1. İl İçi Dağıtım İşletmeciliği
İçin Özel Şartlar................. 213
4.1.2.6.3. Yurt İçi Dağıtım İşletmeciliği (P2).......... 214
4.1.2.6.3.1. Yurt İçi Dağıtım İşletmeciliği
4.1.2.7. Nakliyat Ambarı İşletmeciliği (N).............................. 216
4.1.2.7.1. Nakliyat Ambarı İşletmeciliği İçin Ortak
Kurallar.................................................... 216
4.1.2.7.2. İl içi Nakliyat Ambarı İşletmeciliği (N1)... 217
4.1.2.7.2.1. İl İçi Nakliyat Ambarı
İşletmeciliği İçin Özel
Şartlar................................. 217
4.1.2.7.3. Yurt içi Nakliyat Ambarı İşletmeciliği
(N2).......................................................... 218
XVIII
4.1.2.7.3.1. Yurt İçi Nakliyat Ambarı
İşletmeciliği İçin Özel
Şartlar................................. 218
4.1.2.8. Ev Eşyası Ve Büro Malzemeleri Taşımacılığı
(K3, C3)....................................................................... 219
4.1.2.8.1. Ticari Ev/Büro Eşyası Taşımacılığı İçin
Ortak Kurallar (C3, K3)........................... 220
4.1.2.8.1.1. Taşınma Eşyası Taşıması....... 220
4.1.2.8.1.2. Taşıyıcının Yükümlülükleri... 220
4.1.2.8.1.3. Taşıma Senedi, Tehlikeli
Mal, Refakat Belgeleri,
Bildirim ve Bilgi Verme
Yükümlülükleri.................. 221
4.1.2.8.1.4. Gönderenin Özel Hallerde
Sorumluluğu...................... 221
4.1.2.8.1.5. Sorumluluktan Kurtulma
Sebepleri............................ 221
4.1.2.8.1.6. Sorumluluk Sınırı.............. 222
4.1.2.8.1.7. Bildirim.............................. 222
4.1.2.8.1.8. Sorumluluğu Sınırlama
Hakkının Kaybı.................. 222
4.1.2.8.2. Yurt içi Ticari Ev/Büro Eşyası
Taşımacılığı (K3)..................................... 223
4.1.2.8.2.1. Yurt içi Ticari Ev/Büro
Eşyası Taşımacılığı İçin
Özel Şartlar........................ 223
4.1.2.8.3. Uluslararası ve Yurt içi Ev/Büro Eşyası
Taşımacılığı (C3)..................................... 224
4.1.2.8.3.1. Uluslararası ve Yurt içi
Ev/Büro Eşyası Taşımacılığı
XIX
4.1.2.9. Taşıma İşleri Organizatörlüğü (R).............................. 225
4.1.2.9.1. Taşıma İşleri Organizatörlüğü İçin Ortak
Kurallar.................................................... 227
4.1.2.9.2. Yurt içi Taşıma İşleri Organizatörlüğü
(R1).......................................................... 227
4.1.2.9.2.1. Yurt içi Taşıma İşleri
Organizatörlüğü İçin Özel
Şartlar................................. 227
4.1.2.9.3. Uluslararası ve Yurt içi Taşıma İşleri
Organizatörlüğü (R2).............................. 228
4.1.2.9.3.1. Uluslararası ve Yurt içi Taşıma
İşleri Organizatörlüğü İçin
Özel Şartlar........................ 228
4.1.2.10. Taşıma İşleri Komisyonculuğu (H)............................ 229
4.1.2.10.1. Taşıma İşleri Komisyonculuğu
İçin Ortak Kurallar.................................. 230
4.1.2.10.1.1. Taşıma Komisyonculuğu
Sözleşmesi.......................... 230
4.1.2.10.1.2. Eşyanın Taşıtılması........... 231
4.1.2.10.1.3. Bildirme Yükümlülüğü..... 231
4.1.2.10.1.4. Ücretin Muacceliyeti........ 232
4.1.2.10.1.5. Kesin Ücret........................ 232
4.1.2.10.1.6. Gönderenin Alacakları...... 232
4.1.2.10.1.7. Hapis Hakkı....................... 232
4.1.2.10.1.8. Sonraki Komisyoncu......... 232
4.1.2.10.1.9. Halefiyet............................ 233
4.1.2.10.1.10. Komisyoncunun Taşıma İşini
Üzerine Alması................ 233
4.1.2.10.1.11. Toplama Yük.................... 233
4.1.2.10.1.12. Komisyoncunun
Sorumluluğu.................... 233
XX
4.1.2.10.1.13. Yardımcıların Kusuru....... 234
4.1.2.10.1.14. Zamanaşımı...................... 234
4.1.2.10.2. Yurt içi Taşıma İşleri Komisyonculuğu
(H1)............................................................ 234
4.1.2.10.2.1. Yurt içi Taşıma İşleri
Komisyonculuğu İçin
Özel Şartlar....................... 234
4.1.2.10.3. Uluslararası ve Yurt içi Taşıma İşleri
Komisyonculuğu (H2)............................... 234
4.1.2.10.3.1. Uluslararası ve Yurt içi Taşıma
İşleri Komisyonculuğu
İçin Özel Şartlar................ 235
4.1.2.11. Eşya/Kargo Acenteliği (G)............................................ 235
4.1.2.11.1. Acente İşletmeciliğine Dair Türk Ticaret
Kanunu Hükümleri................................... 236
4.1.2.11.1.1. Acentelik Tanımı.............. 236
4.1.2.11.1.2. Acentelik Uygulama Alanı.. 237
4.1.2.11.1.3. İnhisar (Tekel)................... 237
4.1.2.11.1.4. Acentenin Yetkileri........... 237
4.1.2.11.1.5. Özel ve Yazılı Yetki
Gerektiren Haller.............. 237
4.1.2.11.1.6. Sözleşme Yapma Yetkisi... 238
4.1.2.11.1.7. Yetkisizlik......................... 238
4.1.2.11.1.8. Acentenin Borçları........... 238
4.1.2.11.1.9. Haber Verme
Yükümlülüğü................... 238
4.1.2.11.1.10. Önlemler........................... 239
4.1.2.11.1.11. Ödeme Borcu.................... 239
4.1.2.11.1.12. Acentenin Hakları............ 239
4.1.2.11.1.13. Olağanüstü Giderlerin
Karşılanması..................... 241
4.1.2.11.1.14. Faiz İsteme Hakkı............. 241
4.1.2.11.1.15. Hapis Hakkı...................... 241
4.1.2.11.1.16. Müvekkilin Borçları......... 242
4.1.2.11.1.17. Acentelik Sözleşmesinin
Sona Ermesi...................... 243
4.1.2.11.1.18. Denkleştirme İstemi......... 243
4.1.2.11.1.19. Rekabet Yasağı Anlaşması... 244
XXI
4.1.2.11.2. Eşya/Kargo Acenteliği İçin Ortak
Kurallar...................................................... 245
4.1.2.11.2.1. Acentelerin Sözleşme
Yükümlülükleri................... 245
4.1.2.11.3. Yurt içi Eşya Taşıma Acenteliği (G1)...... 245
4.1.2.11.3.1. Yurt içi Eşya Taşıma
Acenteliği İçin Özel Şartlar.. 245
4.1.2.11.4. Uluslararası ve Yurt içi Eşya Taşıma
Acenteliği (G2)........................................ 246
4.1.2.11.4.1. Uluslararası ve Yurt içi Eşya
Taşıma Acenteliği İçin Özel
Şartlar................................. 246
4.1.2.11.5. Yurt içi Kargo Acenteliği (G3)................ 246
4.1.2.11.5.1. Yurt içi Kargo Acenteliği İçin
Özel Şartlar........................ 246
4.1.2.11.6. Uluslararası ve Yurt içi Kargo
Acenteliği (G4)........................................ 247
4.1.2.11.6.1.Uluslararası ve Yurt içi
Kargo Acenteliği İçin Özel
Şartlar..................................... 247
4.1.2.12. Eşya Terminali İşletmeciliği (T3)............................... 248
4.1.2.12.1. Eşya Terminalleri İle İlgili Genel
Kurallar.................................................... 249
4.1.2.12.2. Eşya Terminallerinin Sahip Olması
Gereken Özellikler.................................. 249
BÖLÜM 5: ULUSLARARASI KARA YOLU EŞYA TAŞIMACILIĞI.................... 251
5.1. ULUSLARARASI TAŞIMANIN TANIMI................................................... 254
5.2. ULUSLARARASI TAŞIMANIN KAPSAMI................................................ 254
5.3. ULUSLARARASI TAŞIMA YETKİSİ.......................................................... 255
5.4. ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMACILIĞI YAPILABİLMESİ İÇİN
GEREKLİ KOŞULLAR................................................................................. 256
5.4.1. TAŞINAN YÜKE İLİŞKİN NİTELİK VE BELGELER................... 256
5.4.1.1. CMR Hamule Senedi (CMR Taşıma Belgesi)................. 256
5.4.1.2. Mal Faturası.................................................................... 256
5.4.1.3. Çeki Listesi..................................................................... 256
5.4.1.4. Menşe Şahadetnamesi................................................... 256
XXII
5.4.1.5. Bitki Sağlık Sertifikası................................................... 257
5.4.1.6. Veteriner Sertifikası....................................................... 257
5.4.1.7. Radyasyon Belgesi.......................................................... 257
5.4.1.8. ATR Belgesi.................................................................... 257
5.4.1.9. TIR Karnesi..................................................................... 257
5.4.2. TAŞIMACIYA İLİŞKİN KOŞULLAR............................................. 258
5.4.3. TAŞITA İLİŞKİN BELGELER......................................................... 258
5.4.3.1. Taşıt Kartı....................................................................... 258
5.4.3.2. Taşıtın Tescil ve Trafik Belgesi ..................................... 258
5.4.3.3. Uluslararası Trafik Sigortası (GREEN CARD) –
Yeşil Kart Sigortası......................................................... 258
5.4.3.4. Kara Yolu Taşıtı Onay Belgesi........................................ 259
5.4.3.5. Geçiş Belgeleri................................................................ 259
5.4.3.6. Gümrüklerden Geçiş Karnesi (TRİPTİK)....................... 259
5.4.4. ŞOFÖR İÇİN GEREKLİ BELGELER............................................... 260
5.4.4.1. Taşıtın Sınıfına Uygun Sürücü Belgesi......................... 260
5.4.4.2. Mesleki Yeterlilik Belgesi (SRC Belgesi)....................... 260
5.4.4.3. Şoföre Ait Vize Edilmiş Pasaport.................................. 260
5.4.4.4. Uluslararası Sürücü Belgesi ......................................... 260
5.4.4.5. Vekaletname................................................................... 260
5.5. SINIR GEÇİŞLERİ....................................................................................... 260
5.5.1. SINIR KAPILARI VE TAMPON BÖLGELERDEKİ YASAK
HALLER......................................................................................... 261
5.5.2. KOTA UYGULAMASI, ANLAŞMASIZ ÜLKELERE AİT TAŞIT
İZİNLERİ VE YABANCI PLAKALI TAŞITLARIN TRAFİK
MEVZUATINA UYMA ZORUNLULUĞU..................................... 262
5.5.3. GEÇİŞ ÜCRETLERİ........................................................................ 262
5.5.3.1. Geçici ve Yabancı Plakalı Araçlardan Alınan Geçiş
Ücretleri.......................................................................... 263
5.5.3.1.1. Eşya/Yük Taşımaya Mahsus Yabancı Plakalı
Dolu veya Boş Taşıtlara İlişkin Esaslar....... 263
5.5.3.1.2. Geçici Plakalı Taşıtlara İlişkin Esaslar........ 263
5.5.3.1.3. Diğer Haller.................................................. 264
5.5.3.1.4. Geçiş Ücretlerinin Tahsili........................... 264
5.6. GEÇİŞ BELGELERİ VE GÜZERGAHLAR................................................... 265
5.6.1. GEÇİŞ BELGELERİ....................................................................... 265
XXIII
5.6.1.1. Geçiş Belgesinden Muaf Tutulmuş Taşıma Türleri...... 266
5.6.1.2. Geçiş Belgesi Başvuru İşlemleri.................................... 266
5.6.1.3. Geçiş Belgesi Dağıtımı Yapılacak Yerler....................... 267
5.6.1.4. Geçiş Belgesi Talebinde Bulunan Taşımacıların
Yükümlülük ve Sorumlulukları.................................... 267
5.6.1.5. Geçiş Belgesi Dağıtımının Genel Şartları...................... 268
5.6.1.6. Dönüş Yükü Taşımaları................................................. 269
5.6.1.7. Ülkelere Göre Geçiş Belgesi Dağıtımı Usulü ve
Özel Şartları................................................................... 269
5.6.1.7.1. Avusturya’ya veya Avusturya Üzerinden
Transit Geçerek Diğer Avrupa Ülkelerine
Yapılacak Taşımalar................................... 270
5.6.1.7.2. İtalya’ya veya İtalya Üzerinden Transit
Geçerek Diğer Avrupa Ülkelerine
5.6.1.7.3. Makedonya ve Arnavutluk Ülkelerine
5.6.1.7.4. Yunanistan’a Yapılacak Taşımalar............ 274
5.6.1.7.5. Bulgaristan, Bosna-Hersek, Hırvatistan,
Slovenya, Sırbistan ve Karadağ’a
5.6.1.7.6. Rusya’ya ve Rusya Üzerinden Geçilerek
Diğer Ülkelere Yapılacak Transit
Taşımalar.................................................... 276
5.6.1.7.7. Ukrayna ve Beyaz Rusya’ya Yapılan
Taşımalar ................................................... 278
5.6.1.7.8. Afganistan, Azerbaycan, Gürcistan,
Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’a
Yapılan Taşımalar ..................................... 279
5.6.1.7.9. Kazakistan’a ve Kazakistan Üzerinden
Geçilerek Diğer Ülkelere Yapılacak Transit
Taşımalar.................................................... 280
5.6.1.7.10.
Romanya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti,
Fransa, İspanya, Tunus, Portekiz, Slovak
Cumhuriyeti, Polonya, Almanya, İsveç,
Norveç, Finlandiya, Danimarka, Belçika,
Hollanda, İngiltere, Lüksemburg, İsviçre ve
İrlanda ile Ülkemiz Arasında Yapılan
Taşımalar.................................................... 282
XXIV
5.6.1.7.11. Çok Girişli Geçiş Belgelerinin Dağıtımı.... 283
5.6.1.7.12. İzlenecek Güzergahlar............................... 285
5.6.1.7.13. İdarî Müeyyideler, Cezalar ve Süreler....... 285
5.7. UBAK İZİN BELGELERİ............................................................................. 287
5.7.1. ULAŞTIRMA BAKANLARI AVRUPA KONFERANSI (UBAK)..... 287
5.7.1.1. Tarihçe........................................................................... 287
5.7.1.2. Temel Organlar ve Alt Kuruluşlar................................. 288
5.7.1.3. İşleyiş ve Karar Alma Mekanizması.............................. 289
5.7.1.4. Üst Düzey Yöneticiler ve Seçimler................................ 289
5.7.1.5. Kabul Edilen Önemli Belge ve Kararlar........................ 289
5.7.1.6. Üyeleri ve Genişlemesi.................................................. 289
5.7.2. KARA ULAŞTIRMASI ÇALIŞMA GRUBU VE ÇOK TARAFLI
GEÇİŞ BELGELERİ......................................................................... 290
5.7.2.1. UBAK Belgelerinin Geçerli Oldukları Ülkelere Göre
Sınıflandırılması............................................................ 291
5.7.2.2. UBAK Belgelerinin Araç Tiplerine Göre
Sınıflandırılması............................................................ 291
5.7.2.3. UBAK İzin Belgesi Başvuru İşlemleri........................... 293
5.7.2.3.1. Başvuru Yeri, Tarihi, İlanı Ve Değişiklik
Bildirimi İle İlgili Hususlar......................... 293
5.7.2.3.2. Başvuru Şartları........................................... 294
5.7.2.3.3. İstenilen Belgeler......................................... 294
5.7.2.4. UBAK İzin Belgesinin tahsisinde değerlendirmeye
esas alınacak değerlendirme unsurları......................... 294
5.7.2.4.1. Toplam Yeşil Taşıt Sayısı............................. 295
5.7.2.4.2. Toplam Taşıt Sayısı..................................... 295
5.7.2.4.3. Toplam Sefer Sayısı..................................... 295
5.7.2.4.4. İzin Belgeleriyle Yapılan Üçüncü Ülke
Taşımaları Toplam Sefer Sayısı................... 296
5.7.2.4.5. Verimlilik....................................................... 297
5.7.2.5. Taşımacıların Sıralanması............................................. 297
5.7.2.6. İzin Belgesinin Taşımacılara Tahsisi............................. 297
5.7.2.7. İdari Müeyyideler.......................................................... 300
5.7.2.7.1.Cezalar......................................................... 300
5.7.2.8. Kısıtlamaya Tabi UBAK İzin Belgeleri.......................... 302
XXV
5.7.2.9. UBAK İzin Belge Ücretleri............................................. 303
5.8. TIR MEVZUATI.......................................................................................... 306
5.8.1. 1975 TIR KONVANSİYONU’NUN UYGULAMA ALANI.............. 306
5.8.1.1. TIR Sisteminde Taşınması Yasak Olan Ürünler........... 308
5.8.1.2. TIR Sisteminde “Yüksek Riskli” Olarak Değerlendirilen
Ürünler........................................................................... 308
5.8.2. TIR SİSTEMİNİN AMACI VE FAYDALARI................................... 309
5.8.2.1. Taşıma Sektörü İçin Sağladığı Yararlar......................... 309
5.8.2.2. Gümrük Makamları İçin Sağladığı Yararlar.................. 309
5.8.3. TIR SİSTEMİNİN İLKELERİ.......................................................... 310
5.8.3.1. Araç veya Konteynerlerin Güvenliği............................. 310
5.8.3.2. Uluslararası Garanti Zinciri.......................................... 310
5.8.3.3. TIR Karnesi.................................................................... 310
5.8.3.4. Gümrük Kontrollerinin Karşılıklı Tanınması............... 311
5.8.3.5. Sisteme Kontrollü Giriş................................................. 311
5.8.4. TIR KARNELERİNİN VERİLMESİ VE KEFİL KURULUŞLARIN
SORUMLULUKLARI..................................................................... 311
5.8.5. TIR SİSTEMİNE İLİŞKİN BİLGİLER............................................. 312
5.8.6.
TIR SİSTEMİNE KABUL................................................................ 312
5.8.7. TIR REJİMİNDEN YARARLANACAK TAŞIMACILAR,
TAŞITLAR VE KONTEYNERLER.................................................. 313
5.8.7.1. Taşıt Onay Belgesi......................................................... 313
5.8.7.2. Geçerlilik Süresi Biten Taşıt Onay Belgeleri................. 314
5.8.7.3. TIR Sisteminden Çıkarılma........................................... 314
5.8.7.4. TIR Sisteminden Geçici veya Daimi İhraç.................... 314
5.8.7.5. TIR Güzergahları........................................................... 315
5.8.7.6. Güzergah Katetme Süresi.............................................. 317
5.8.7.7. Duraklama ve Park Yasağı............................................. 317
5.8.7.8. TIR Karnesinin Düzenlenmesi ve Kullanılması........... 318
5.8.7.9. TIR Karnesi Hamili, Taşımaya Başlamadan Önce........ 318
5.8.7.10. TIR Karnesine Fatura Eklenmesi................................... 322
5.8.7.11. Ağır ve Havaleli Eşya..................................................... 322
5.8.7.12. Vergi, Teminat ve Muayene........................................... 322
5.8.7.13. Risklerin Tespiti ve Riskli Taşıt, Römork, Yarı Römork
ve Konteynerlerin Kontrolü........................................... 323
XXVI
5.8.7.14. TIR Karnesinde Eksiklik ve Fazlalık Takibatı............... 323
5.8.7.15. TIR Karnesi Takip Süreci.............................................. 324
5.8.7.16. Takibe Geçilen TIR Karnelerinde Vergi Tahakkuku..... 325
5.8.7.17. TIR Karnesi Düzenlenmeksizin Ülkemize Giriş Yapan
Taşıtlar........................................................................... 326
5.8.7.18. Memur Refakati............................................................. 326
5.8.7.19. Süresi İçerisinde Yurt Dışına Çıkarılamayan ve Varış
Gümrük İdaresine Teslim Edilemeyen Eşya................. 326
5.8.7.20. Tütün ve Alkol Taşımacılığı.......................................... 327
5.8.7.21. Kaza Yapan veya Eşyası Kayan Taşıtlar ve Konteynerle
İlgili Yapılacak İşlemler................................................. 327
5.8.7.22. Eşyanın Başka Bir Taşıt veya Konteynere Aktarılması.....328
5.8.7.23. Varış veya Çıkış Gümrük İdaresinin Değiştirilmesi...... 329
5.8.8. TIR SİSTEMİNE KABUL.................................................................. 329
5.8.8.1. Başvuru.......................................................................... 331
5.8.8.2. Karne Hamilinin Unvan, Adres ve Ortak Değişikliği... 334
5.8.8.3. Yetki Belgesinin Yenilenmesi ve Değiştirilmesi........... 335
5.8.8.4. Yetki Belgesi İptali......................................................... 335
5.8.8.5. TIR Karnesi Kullanma Hakkının İptali ve TIR
Sisteminden İhraç.......................................................... 336
5.8.9. TIR SİSTEMİNE GİRİŞ TEMİNATLARI.......................................... 337
5.8.9.1. Kabul Teminatı.............................................................. 337
5.8.9.2. Hassas ve Yüksek Riskli Eşya Teminatı........................ 338
5.8.9.3. Diğer Teminatlar............................................................ 338
5.8.9.4. İade Edilmeyen veya Kullanılmadan Kayıp Edilen
TIR Karneleri İçin Alınacak Teminat............................ 339
5.8.9.5. Teminatlarda Kefalet..................................................... 339
5.8.10. TIR KARNESİ................................................................................. 340
5.8.10.1. Karne Hamillerinin Odalardan TIR Karnesi Talebi...... 340
5.8.10.2. TIR İşlemi Yapmaya Yetkili Odalar............................... 341
5.8.11. TIR SİSTEMİNE TARAF ÜLKELER.............................................. 342
5.8.11.1. TIR Sözleşmesine Taraf Olan ve Uygulayan Ülkeler.... 342
5.8.11.2. TIR Sözleşmesine Taraf Olan Ancak Uygulamayan
Ülkeler............................................................................ 342
5.8.11.3. TIR Sözleşmesine Taraf Ülkelerin Bölgesel Dağılımı... 342
XXVII
5.8.12. TIR ELEKTRONİK BEYAN İŞLEMLERİ........................................ 343
5.8.12.1. TIR EPD Uygulaması..................................................... 343
5.8.12.2. Elektronik Giriş/Çıkış Özet Beyan Uygulaması............ 343
5.9. EŞYALARIN KARA YOLUNDAN ULUSLARARASI NAKLİYATI İÇİN
MUKAVELE SÖZLEŞMESİ (CMR KONVANSİYONU).............................. 346
5.9.1. CMR KONVANSİYONUNU KABUL ETMİŞ ÜLKELER................ 347
5.9.2. CMR KONVANSİYONUNUN AMACI........................................... 347
5.9.3. UYGULAMA ALANI...................................................................... 348
5.9.3.1. CMR Konvansiyonunun Uygulanmayacağı Durumlar.... 348
5.9.3.2. CMR Sözleşmesinin Diğer Taşıma Türlerine
Uygulanması.................................................................. 349
5.9.3.3. Taşımacının Sorumluluğunu Üstlendiği Kişiler........... 349
5.9.3.4. Taşıma Mukavelesinin Akdedilmesi ve Uygulanması.... 349
5.9.3.4.1. Sevk Mektubunun İçeriği............................ 350
5.9.3.4.2. Sevk Mektubunun Düzenlenmesinde
Gönderenin Sorumlulukları........................ 351
5.9.4. TAŞIMACININ YÜKÜ TESLİM ALIRKEN YAPMASI GEREKEN
KONTROLLER............................................................................... 352
5.9.5. GÖNDERİCİNİN SORUMLULUKLARI......................................... 352
5.9.5.1. Göndericinin Tasarruf Hakkı......................................... 353
5.9.5.1.1. Gönderenin Tasarruf Hakkını Kullanabilme
Koşulları....................................................... 353
5.9.6. ALICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ.................................................... 354
5.9.7. TAŞIMACININ TALİMAT İSTEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ................. 354
5.9.8. TAŞIMACININ SORUMLULUĞU................................................. 355
5.9.8.1. Taşımacının Sorumlu Tutulmayacağı Özel Riskler...... 355
5.9.9. TAŞIMANIN GECİKMESİ............................................................... 357
5.9.9.1. Gecikme Süresinin Kayıp Durumuna Dönüşmesi........ 357
5.9.10. TESLIMDE ÖDEME TAHSIL EDILMEKSIZIN MALIN TESLIM
EDILMESI...................................................................................... 357
5.9.11. YÜKÜN TEHLİKESİ HAKKINDA BİLDİRİM YAPILMASI
ZORUNLULUĞU........................................................................... 358
5.9.12. TAZMİNAT.................................................................................... 358
5.9.12.1. Sevk Mektubunda Tazminattan Farklı bir Değer
Belirlenmesi................................................................... 359
5.9.12.2. SDR................................................................................ 359
5.9.13. HASAR / KAYBIN ÖDENMESİ...................................................... 360
XXVIII
5.9.13.1. Faiz Belirlenmesi....................................................... 360
5.9.13.2. Hasar veya Kaybın Taşımacının Kötü Niyeti veya Ağır
Kusurundan Kaynaklanması,................................... 361
5.9.14. İSTEM ve DAVALAR.................................................................... 361
5.9.14.1. Davalar....................................................................... 362
5.9.14.2. Zamanaşımı............................................................... 363
5.9.15. TAŞIMACILAR TARAFINDAN ORTAKLAŞA YAPILAN
TAŞIMALAR................................................................................ 363
5.9.16. SÖZLEŞMEYE AYKIRI KOŞULLARIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ...... 365
5.10. ADR KONVANSİYONU.............................................................................. 367
5.10.1. TEKLİKELİ MADDELERİN TAŞINMASINA DAİR
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER.............................................. 368
5.10.2. ADR KONVANSİYONUNUN AMACI......................................... 368
5.10.3. ADR KONVANSİYONUNU KABUL ETMİŞ ÜLKELER.............. 368
5.10.4. ADR KONVANSİYONUNUN KAPSAMI..................................... 369
5.10.5. ADR KONVANSİYONUNUN KAPSAMI DIŞINDAKİ
DURUMLAR................................................................................ 369
5.10.6. ADR TAŞIMA FAALİYETLERİNDE GENEL KURAL.................. 370
5.10.7. YETKİ BELGESİ SAHİBİ OLMA ZORUNLULUĞU.................... 370
5.10.8. İZİN ALMA ZORUNLULUĞU..................................................... 370
5.10.9. TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞINMASINDA ÖZEL
KURALLAR.................................................................................. 371
5.10.10. TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞINDA İZLENECEK
GÜZERGAHLAR VE PARK YERLERİ......................................... 371
5.10.11. DENETİM YETKİSİ VE KULLANIMI......................................... 372
5.10.12. DENETİMLE GÖREVLİ VE YETKİLİ KURUM VE
KURULUŞLAR İLE DENETİM.................................................... 372
5.10.12.1. İdari Para Cezası Karar Tutanağı ile Suç/İhlal
Tutanağı Düzenlemeye Görevli ve Yetkili
Kılınanlar................................................................... 373
5.10.12.2. İdari Para Cezası Karar Tutanağı ile Suç/İhlal
Tutanağı Düzenlenmesi............................................ 374
5.10.12.3. İdari Yaptırım Kararının Tebliğ Edilmesi................. 374
5.10.13. GÖNDERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ.......................................... 375
5.10.14. PAKETLEYENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ....................................... 375
5.10.15. YÜKLEYENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ........................................... 376
XXIX
5.10.16. DOLDURANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ......................................... 377
5.10.17. TAŞIMACININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ......................................... 378
5.10.18. TAŞIT SÜRÜCÜSÜNÜN VE ARAÇTA BULUNAN DİĞER
GÖREVLİLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ....................................... 379
5.10.19. TESLİM ALANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ..................................... 381
5.10.20. TANK/KONTEYNER/DEPO İŞLETMECİSİNİN
YÜKÜMLÜLÜKLERİ................................................................... 382
5.10.21. CEZAİ HÜKÜMLER.................................................................... 382
5.10.21.1. İdari Para Cezası....................................................... 382
5.10.21.2. İdari Para Cezasının Ödenme Şekli......................... 383
5.10.21.3. İdari Para Cezasının Ödenme Süresi....................... 383
5.10.21.4. İdari Para Cezasının Ödenmemesi........................... 383
5.10.21.5. İdari Para Cezasına İtiraz ve Suçlarda Tekerrür...... 384
5.10.21.6. İdari Para Cezası Uygulanması ve Diğer
Yaptırımlar................................................................ 384
5.10.21.6.1. Uyarmalar........................................... 384
5.10.21.6.2. Faaliyet Durdurma.............................. 385
5.10.21.6.3. Faaliyeti Durdurulanların İlanı.......... 386
5.11. ATP KONVANSİYONU............................................................................... 388
5.11.1. ATP KONVANSİYONUNU KABUL ETMİŞ ÜLKELER.............. 389
5.11.2. ATP KONVANSİYONUNUN KONUSU...................................... 389
5.11.3. ÖZEL TAŞIMA ARAÇLARI......................................................... 390
5.11.4. ATP ARAÇLARININ SINIFLANDIRILMASI.............................. 390
5.11.5. ATP ÜRÜNLERİ VE EN YÜKSEK TAŞIMA SICAKLIKLARI..... 392
5.12. ULUSLARARASI TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ (INCOTERMS)....... 394
5.12.1. ULUSLARARASI TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ
(İNCOTERMS) 2010 REVİZYONU............................................. 394
5.12.2. İŞYERİNDE TESLİM / EX WORKS (EXW)................................. 395
5.12.2.1. Teslim Özellikleri..................................................... 395
5.12.2.2. Satıcının Yükümlülükleri........................................ 396
5.12.2.3. Alıcının Yükümlülükleri.......................................... 396
5.12.2.4. Kullanıldığı Taşıma Türü......................................... 397
5.12.3. TAŞIYICIYA MASRAFSIZ / FREE CARRIER (FCA)................... 397
5.12.3.1. Teslim Şeklinin Özellikleri...................................... 397
XXX
5.12.3.3. Alıcının Yükümlülükleri.......................................... 398
5.12.3.4. Kullanıldığı Taşıma Türü......................................... 398
5.12.4. TAŞIMA ÖDENMİŞ OLARAK / CARRIAGE PAID TO (CPT)....... 398
5.12.4.1. Teslim Şeklinin Özellikleri........................................... 398
5.12.4.2. Satıcının Yükümlülükleri.............................................. 399
5.12.4.3. Alıcının Yükümlülükleri............................................... 399
5.12.4.4. Kullanıldığı Taşıma Türü.............................................. 400
5.12.5. TAŞIMA VE SİGORTA ÖDENMİŞ OLARAK / CARRIAGE AND
INSURED PAID TO (CIP)............................................................... 400
5.12.6. TERMİNALDE TESLİM / DELIVERED AT TERMINAL (DAT)..... 401
5.12.7. BELİRLENEN YERDE TESLİM / DELIVERED AT PLACE (DAP)..... 403
5.12.8. GÜMRÜK VERGİLERİ ÖDENMİŞ OLARAK / DELIVERED
DUTY PAID (DDP)......................................................................... 404
5.12.8.4. Kullanıldığı Taşımacılık Türü....................................... 406
5.12.9. GEMİ DOĞRULTUSUNDA MASRAFSIZ / FRE ALONGSIDE
SHİP (FAS)..................................................................................... 406
XXXI
5.12.10. GEMİDE MASRAFSIZ / FREE ON BOARD (FOB)..................... 407
5.12.10.3. Alıcının Yükümlülükleri......................................... 408
5.12.10.4. Kullanıldığı Taşıma Türü........................................ 409
5.12.11. MASRAFLAR VE NAVLUN / COST AND FREIGH (CFR)......... 409
5.12.12. MASRAFLAR, SİGORTA VE NAVLUN / COST, INSURANCE
AND FREIGHT (CIF).................................................................. 410
5.12.13. YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN TESLİM TÜRLERİ................... 412
5.13. ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR ve TÜRKİYE.............................. 414
5.13.1. BM TAŞIMA SÖZLEŞMELERI VE ÜLKE BAŞINA
ANLAŞMALARI SAYISI............................................................... 414
5.13.2. TÜRKIYE’NIN TARAF OLDUĞU TAŞIMACILIK
KONVANSIYONLARI.................................................................... 416
BÖLÜM 6: TAŞIMA İŞLERİNDE İSTİHDAM EDİLENLER................................ 449
6.1. TAŞIMA İŞLERİNDE NİTELİKLİ VE YETERLİ PERSONEL İSTİHDAMI
ETME ZORUNLULUĞU............................................................................. 455
6.2. TAŞIMA İŞLERİNDE İSTİHDAM EDİLENLERİN HAKLARI VE
SORUMLULUKLARI.................................................................................. 456
6.3. MESLEKİ YETERLİLİK.............................................................................. 457
6.3.1. MESLEKI YETERLILIK BELGESI ALMA ZORUNLULUĞU....... 458
6.3.2. MESLEKI YETERLILIK BELGESI TÜRLERI................................ 458
6.3.2.1. Yönetici Mesleki Yeterlilik Belgeleri............................. 458
6.3.2.1.1. ÜDY Türü Mesleki Yeterlilik Belgesi.......... 459
XXXII
6.3.2.1.2. ODY Türü Mesleki Yeterlilik Belgesi.......... 459
6.3.2.2. Şoförlük Mesleki Yeterlilik Belgesi (SRC)..................... 460
6.3.3. MESLEKI YETERLILIK BELGE TÜRLERININ
DERECELENDIRILMESI............................................................... 460
6.3.4. HERHANGI BIR TÜR MESLEKI YETERLILIK BELGESI
SAHIBININ BAŞKA TÜR MESLEKI YETERLILIK BELGESI
ALABILMESI................................................................................. 461
6.3.5. MESLEKI YETERLILIK EĞITIMI.................................................. 461
6.3.5.1. Mesleki Yeterlilik Eğitiminden Muafiyet...................... 464
6.3.5.2. Mesleki Yeterlilik Eğitiminden ve Sınavından
Muafiyet......................................................................... 465
6.3.5.3. Mesleki Yeterlilik Sınavı............................................... 466
6.4. MESLEKİ SAYGINLIK................................................................................ 467
6.4.1. ODY VE ÜDY YÖNETICI BELGELERI IÇIN MESLEKI
SAYGINLIK KOŞULLARI............................................................. 467
6.4.2. SRC BELGESI IÇIN MESLEKI SAYGINLIK KOŞULLARI........... 468
6.5. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ....................................................................... 468
6.5.1. İŞVERENIN GENEL YÜKÜMLÜLÜĞÜ........................................ 468
6.5.2. RISKLERDEN KORUNMA İLKELERI........................................... 469
6.5.3. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLIĞI HIZMETLERI.................................. 470
6.5.4. TEHLIKE SINIFININ BELIRLENMESI......................................... 471
6.5.5. RISK DEĞERLENDIRMESI, KONTROL, ÖLÇÜM VE
ARAŞTIRMA................................................................................. 471
6.5.6. ACIL DURUM PLANLARI, YANGINLA MÜCADELE
VE İLK YARDIM............................................................................ 472
6.5.7. TAHLIYE........................................................................................ 472
6.5.8. ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA HAKKI............................................ 473
6.5.9. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARININ KAYIT VE
BILDIRIMI...................................................................................... 473
6.5.10. SAĞLIK GÖZETIMI....................................................................... 474
6.5.11. ÇALIŞANLARIN BILGILENDIRILMESI....................................... 475
6.5.12. ÇALIŞANLARIN EĞITIMI............................................................ 475
6.5.13. ÇALIŞANLARIN GÖRÜŞLERININ ALINMASI VE
KATILIMLARININ SAĞLANMASI.............................................. 476
6.5.14. ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERI........................................ 477
6.5.15. ÇALIŞAN TEMSILCISI................................................................. 477
6.5.16. İŞIN DURDURULMASI................................................................. 478
XXXIII
6.5.17.
BAĞIMLILIK YAPAN MADDELERI KULLANMA YASAĞI........ 479
6.6. ELLE TAŞIMA İŞLERİ................................................................................ 480
6.6.1. ELLE TAŞIMA İŞLERI YÖNETMELIĞI’NE GÖRE İŞVERENIN
YÜKÜMLÜLÜKLERI..................................................................... 480
6.6.2. İŞ VE İŞIN YAPILDIĞI YERIN ORGANIZASYONU.................... 481
6.6.3. BIREYSEL RISK FAKTÖRLERI..................................................... 481
6.6.4. İŞÇILERIN EĞITIMI VE BILGILENDIRILMESI............................ 481
6.6.5. İŞÇILERIN GÖRÜŞLERININ ALINMASI VE KATILIMLARININ
SAĞLANMASI............................................................................... 482
6.6.6. ELLE TAŞIMA İŞLERINDE RISK FAKTÖRLERI.......................... 482
6.6.6.1. Yükle İlgili Risk Faktörleri................................................ 482
6.6.6.2. Bireysel Risk Faktörleri..................................................... 483
6.7. ŞOFÖRLER.................................................................................................. 484
6.7.1. TAŞIMACILIK FAALİYETLERİNDE ŞOFÖRLERİN YERİ
ve ÖNEMİ....................................................................................... 484
6.7.2. ŞOFÖRLERDE ARANACAK NİTELİK ve ŞARTLAR.................... 487
6.7.3. ŞOFÖRLERİN ÇALIŞMA VE DİNLENME SÜRELERİ.................. 489
6.7.3.1. Araç Kullanma ve Dinlenme Sürelerine Uyma
Mecburiyeti.................................................................... 490
6.7.3.1.1. Günlük Araç Kullanma Süresi.................... 490
6.7.3.1.2. Hafta Tatili................................................... 491
6.7.3.1.3. Birleşik İki Haftada Araç Kullanma Süresi... 491
6.7.3.1.4. Sürekli Araç Kullanım Süresi..................... 491
6.7.3.1.5. Molalar......................................................... 491
6.7.3.1.6. Dinlenme Süresi.......................................... 491
6.7.3.2. Takoğraf Cihazı Bulundurma ve Kayıt Tutma
Zorunluluğu................................................................... 492
6.7.3.2.1. Kontrol ve Denetim..................................... 493
6.7.3.3. Uluslararası Kara Yolu Yük ve Yolcu Taşımacılığında
Çalışan Şoförlerin Çalışma ve Dinlenme Süreleri
AETR Konvansiyonu..................................................... 493
6.7.3.4. Trafik Kazalarında Sürücü Kusurlarının Tespiti ve
Asli Kusur Sayılan Haller.............................................. 494
6.7.4. ARAÇ SÜRME YASAĞI................................................................. 494
6.7.5. PSİKO-TEKNİK DEĞERLENDİRME.............................................. 497
6.7.5.1. Psiko-teknik Değerlendirmede İncelenecek Sürücü
Özellikleri...................................................................... 497
XXXIV
6.7.5.1.1. Zihinsel Yetenek ve Beceriler...................... 498
6.7.5.1.2. Psikomotor Yetenek ve Beceriler................. 498
6.7.6. SÜRÜCÜ BELGELERİ.................................................................... 498
6.7.6.1. Sürücü Belgelerinin Sınıfları........................................ 499
6.7.6.2. Sürücü Adaylarında Aranacak Şartlar.......................... 499
6.7.6.3. Araçların Sürülmesinde Yetki Durumu........................ 501
6.7.6.4. Römork Takarak Araç Kullanma................................... 501
6.7.6.5. Sürücü Belgelerinin Geçerlilik Süresi ve
Değiştirilmesi................................................................. 502
6.7.6.6. Sürücü Belgelerinin Trafik Zabıtasınca Geri Alınması
Halleri İle Şartları.......................................................... 502
6.7.6.7. Sürücü Belgelerinin Yetkililerce İncelenmek Üzere
Geçici Olarak Alınması Halleri ve Şartları................... 502
6.7.7. İYİ ŞOFÖR NASIL OLMALIDIR.................................................... 503
6.7.7.1. Bütün Kurallara İstinasız Uyma.................................... 504
6.7.7.2. Sorumluluklarının Bilincindedir.................................. 504
6.7.7.3. Mesleki Bilgiye Sahiptir................................................ 505
6.7.7.4. Defansif Sürüş Tekniğine Sahiptir................................ 505
6.7.7.5. Trafikte Toleranslı ve Örnek Teşkil Eden Davranışlar.... 506
6.7.7.6. Gelişime Açık Olmalıdır................................................ 506
6.7.7.7. Müşteri İlişkileri ve İletişim Becerisi............................ 507
6.7.7.8. Araç İşletim Maliyetlerini Azaltır................................. 507
6.8. AETR KONVANSİYONU............................................................................ 510
6.8.1. AETR KONVANSIYONUNUN AMAÇLARI................................. 510
6.8.2. AETR KONVANSIYONUNU KABUL ETMIŞ ÜLKELER............. 510
6.8.3.
AETR KONVANSIYONUNUN KAPSAMI.................................... 511
6.8.4.
AETR KONVANSIYONUNUN KAPSAMI DIŞINDAKI
DURUMLAR.................................................................................. 511
6.8.5. MÜRETTEBAT.............................................................................. 512
6.8.6. TAŞIT KULLANMA SÜRELERI................................................... 513
6.8.7. MOLALAR..................................................................................... 513
6.8.8. DINLENME SÜRELERI ................................................................ 514
6.8.9. İSTISNALAR................................................................................. 515
6.8.10. KONTROL AYGITI- TAKOĞRAF CIHAZI................................... 515
XXXV
6.8.11. İŞLETMELERIN (TAŞIMACILARIN) YAPMASI GEREKEN
DENETIM İŞLEMLERI.................................................................. 516
6.9. TAŞIMA İŞLERİ ÇALIŞANLARI................................................................ 517
6.9.1. YÖNETİCİLER................................................................................ 518
6.9.1.1. İyi Yönetici........................................................................ 520
6.9.1.2. Kötü Yönetici.................................................................... 525
6.9.2. TÜRK TAŞIMACILIK SEKTÖRÜ YÖNETİM ANALİZİ................ 529
6.10. MESLEKİ ETİK........................................................................................... 531
6.10.1. MESLEKI ETIK VEYA MESLEK ETIĞININ ÖZELLIKLERI......... 531
6.10.2. MESLEK ETIĞININ TARIHÇESI; AHILIK TEŞKILATI................ 532
6.10.2.1. AHİLİK Teşkilatının Temel Esasları.............................. 533
6.10.2.1.1. AHİLİK Teşkilatı Esnaf ve Sanatkarların
İşleri Hakkındaki Tüzük............................ 535
BÖLÜM 7: TAŞITLAR.......................................................................................... 537
7.1. KARA YOLU EŞYA TAŞIMACILIĞINDA KULLANILAN ARAÇLAR....... 540
7.1.1. TAŞITLARA İLİŞKİN TANIMLAR................................................ 541
7.1.2. TAŞIT KARTI ALMA ZORUNLULUĞU....................................... 542
7.1.3. YETKİ BELGESİ TÜRLERİNE GÖRE TAŞITLARIN YAŞI
ve CİNSİ......................................................................................... 542
7.1.4. TAŞITLARIN ÖZMAL veya SÖZLEŞMELİ OLARAK
KULLANILMASI............................................................................ 544
7.1.5. TAŞITLARIN SADECE BİR YETKİ BELGESİNE KAYITLI
OLMA ZORUNLULUĞU............................................................... 545
7.1.6. TAŞITLARA UNVAN VEYA KISA UNVAN YAZDIRMA
ZORUNLULUĞU........................................................................... 545
7.1.7. TAŞIT BELGELERİNE KAYITLI TAŞITLARIN KULLANILMASI
ve İSTİSNAİ HALLER.................................................................... 545
7.1.8. TAŞITLARDA TADİLAT ve YAKIT DEPOLARI............................ 546
7.1.9. SÖZLEŞMELİ TAŞIT SÖZLEŞMELERİ......................................... 547
7.2. ARAÇLARIN AĞIRLIK ve BOYUTLARI.................................................... 547
7.2.1. ARAÇLARIN BOYUT ÖLÇÜLERI................................................. 548
7.2.1.1. Azami Genişlik.............................................................. 548
7.2.1.2. Azami Yükseklik............................................................ 549
7.2.1.3. Azami Uzunluk.............................................................. 549
7.2.2.
ARAÇLARIN AĞIRLIK ÖLÇÜLERI............................................... 551
7.2.2.1. Azami Ağırlıklar............................................................ 551
XXXVI
7.2.2.1.1. Dingil ve Dingil Grubu Ağırlıkları.............. 551
7.2.2.2. Toplam Ağırlıklar........................................................... 558
7.3. ARAÇLARIN YÜKLENMESİNE İLİŞKİN USULLER................................. 559
7.3.1. KARA YOLLARINDA SEYREDEN ARAÇLARIN
YÜKLENMESINE İLIŞKIN ÖLÇÜ VE USULLER......................... 559
7.3.2. KARAYOLLARI TRAFIK YÖNETMELIĞINE GÖRE
ARAÇLARIN YÜKLENMESI ESASLARI..................................... 561
7.3.3. KARAYOLLARINDA TRAFIĞE ÇIKARILACAK YÜKLÜ VE
YÜKSÜZ ARAÇLARDA UYULACAK ÖLÇÜ VE BOYUTLAR.... 563
7.3.4. KAMYON, KAMYONET VE RÖMORKLARLA YOLCU
TAŞINABILMESI ESASLARI........................................................ 564
7.4. TARTI (AĞIRLIK) TOLERANSI UYGULAMASI....................................... 564
7.5. BOYUT ÖLÇÜM TOLERANSI UYGULAMASI.......................................... 565
7.6. YÜK TAŞIMA İÇİN İMAL EDİLMİŞ ARAÇLARIN
SINIFLANDIRILMALARI........................................................................... 565
7.6.1. N SINIFI......................................................................................... 565
7.6.2. O SINIFI......................................................................................... 566
7.6.3. ÖZEL AMAÇLI TAŞIT.................................................................. 566
7.7. ARAÇLARIN KAPASİTESİNİN ÜZERİNDE YÜKLENMESİNİN
SAKINCALARI............................................................................................ 566
7.7.1. TRAFIK GÜVENLIĞINI TEHLIKEYE DÜŞÜRÜR........................ 567
7.7.2. ÇEVREYE ZARAR VERIR............................................................. 568
7.7.3. HAKSIZ KAZANCA VE TAŞIMA SEKTÖRÜNÜN ZARAR
GÖRMESINE NEDEN OLUR........................................................ 568
7.7.4. ARAÇLARIN TEKNIK ÖZELLIKLERINI OLUMSUZ ETKILER.. 568
7.7.5. ARAÇLARIN YAKIT TÜKETIMINI VE BAKIM ONARIM
GIDERLERINI ARTIRIR................................................................. 568
7.7.6. ÜLKE KAYNAKLARININ BOŞA GITMESINE NEDEN OLUR.... 589
7.8. YOLLARI YIPRATAN ETKENLER............................................................. 589
7.8.1. AŞIRI YÜKLEMENIN YOL ÖMRÜNE ETKISI............................. 589
7.9. ARAÇ YÜKLEME KURALLARI.................................................................. 570
7.9.1. ARAÇLARIN YÜKLENMESINDE BELIRLENMIŞ ÖLÇÜ VE
ESASLARA AYKIRI YÜKLEME YAPILMAMASI........................ 571
7.10. ARAÇ BİLEŞENLERİ.................................................................................. 574
7.10.1. BEŞINCI TEKER-ÇEKI TABLASI (FIFTH WHEEL).................... 574
7.10.2. KING PIN- BAĞLANTI PIMI......................................................... 574
XXXVII
7.10.3. MEKANIK AYAKLAR.................................................................... 575
7.10.4. YÜK BAĞLAMA HALKALARI..................................................... 575
7.10.5. HUBODOMETRE........................................................................... 576
7.10.6. ÇEKI DEMIRI................................................................................. 577
7.11. KIŞ LASTİĞİ VE UYGULAMALARI.......................................................... 578
7.11.1. KIŞ LASTIĞI DENETIMLERINDE UYGULANACAK USUL
VE ESASLAR................................................................................. 578
7.11.2. KIŞ LASTIKLERININ KULLANILMAMASI HALINDE İDARI
MÜEYYIDE.................................................................................... 579
7.11.3. KIŞ LASTIKLERI HAKKINDA BILGILER.................................... 579
7.12. ARAÇLARIN TRAFİKTEN, SÜRÜCÜLERİN ARAÇ KULLANMAKTAN
MEN EDİLMESİ.......................................................................................... 581
7.13. ARAÇLARDA BULUNDURULMASI ZORUNLU GEREÇLER................... 586
7.14. TİCARİ ARAÇLARDA REKLAM BULUNDURULMASI............................. 593
7.14.1. KAPSAM........................................................................................ 594
7.14.2. TICARI ARAÇ REKLAM YETKI BELGESI ALMA
MECBURIYETI İLE VERILMESI VE KULLANILMASINA AIT
USUL VE ESASLAR...................................................................... 594
7.14.3. REKLAM KAMPANYASINA İLIŞKIN USUL VE ESASLAR
İLE TEMINAT ŞARTLARI............................................................ 594
7.14.4. TICARI ARAÇ REKLAM İZIN BELGESININ VERILMESI VE
KULLANILMASINA AIT USUL VE ESASLAR........................... 595
7.14.5. TICARI ARAÇLARA REKLAM TAKILMASI VE
BULUNDURULMASINDA UYULACAK USUL VE ESASLAR... 596
7.14.6. ÜZERINDE REKLAM BULUNAN TICARI ARAÇLARIN
VE İZIN BELGELERININ DENETIMI........................................... 598
7.14.7. YETKI VE İZIN BELGESININ BASIMI, KULLANIMA
SUNULMASI VE ÜCRETLERININ BELIRLENMESI................... 598
BÖLÜM 8: TAŞIMA MALİYETLERİ.................................................................... 601
8.1. MALİYET KAVRAMI.................................................................................. 604
8.2. KARA YOLU TAŞIMA MALİYETLERİ...................................................... 606
8.2.1. TAŞIMA ÜCRETLERINI ETKILEYEN İKI TAŞIMA
EKONOMISI PRENSIBI................................................................. 607
8.2.1.1. Ölçek Ekonomisi............................................................ 607
8.2.1.2. Mesafe Ekonomisi.......................................................... 607
8.2.2. TAŞIMA MALIYETLERINI BELIRLEYEN FAKTÖRLER............. 608
8.2.2.1. Taşıma Mesafesi............................................................. 608
8.2.2.2. Yükün Miktarı................................................................ 608
XXXVIII
8.2.2.3. Yükün Özellikleri.......................................................... 608
8.2.2.4. Pazar Özellikleri............................................................ 608
8.2.2.5. Güzergah Özellikleri...................................................... 609
8.2.2.6. Yükün Değeri.................................................................. 609
8.2.3. ARAÇ İŞLETIM MALIYETLERI.................................................... 609
8.2.3.1. Sabit Maliyetler............................................................. 609
8.2.3.1.1. Araç Alım Bedeli......................................... 609
8.2.3.1.2. Vergiler......................................................... 610
8.2.3.1.3. Sigorta Giderleri.......................................... 610
8.2.3.1.4. Finansman Gideri........................................ 611
8.2.3.1.5. Amortisman................................................. 612
8.2.3.1.6. Periyodik Araç Muayenesi, Egzoz Gazı
Emisyon Ölçümü ve Yola Elverişlilik
Muayene Giderleri....................................... 612
8.2.3.1.7. Araç Hizmet Dışı Kalma Maliyeti............... 613
8.2.3.2. Değişken Maliyetler....................................................... 614
8.2.3.2.1. Yakıt Gideri.................................................. 614
8.2.3.2.2. Yol Masrafları............................................... 615
8.2.3.2.3. Lastik Gideri................................................ 615
8.2.3.2.4. Taşımacılık Sorumluluk Sigortası............... 616
8.2.3.2.5. Şoför Gideri.................................................. 617
8.2.3.2.6. Bakım Onarım.............................................. 618
8.2.3.2.7. TIR Karnesi.................................................. 618
8.2.3.2.8. Geçiş Belgeleri Ücretleri.............................. 619
8.2.3.2.9. Uluslararası Sürücü Belgesi........................ 619
8.2.3.2.10. Pasaport ve Vize Masrafları......................... 620
8.2.3.2.11. Diğer Değişken Maliyetler........................... 620
8.3. İŞLETME MALİYETLERİ........................................................................... 620
8.4. TOPLAM MALİYETLER............................................................................. 620
8.4.1. YILLIK TOPLAM MALIYET......................................................... 621
8.4.2. SEFER BAŞINA MALIYET........................................................... 622
8.4.3. YÜK MIKTARINA GÖRE MALIYET............................................ 622
8.4.4. GÜZERGAHLARA GÖRE (SEFER BAŞINA) MALIYET.............. 622
8.4.5. BIRIM MESAFEYE GÖRE MALIYET (KM BAŞI MALIYET)...... 623
8.4.6. AMBALAJ TÜRÜNE (KAP) GÖRE MALIYET.............................. 623
8.5. BAŞA BAŞ NOKTASI.................................................................................. 624
8.5.1. BAŞA BAŞ NOKTASININ MIKTAR OLARAK
HESAPLANMASI.......................................................................... 624
XXXIX
8.5.2. BAŞA BAŞ NOKTASININ SATIŞ DEĞERI OLARAK
HESAPLANMASI.......................................................................... 625
8.6. TAŞIMA ÜCRETİ........................................................................................ 626
8.6.1. YÜK HACMININ VE AĞIRLIĞININ HESAPLANMASI.............. 629
8.6.1.1. Yükün Ağırlığı............................................................... 630
8.6.1.2. Yükün Hacmi................................................................. 630
8.6.1.2.1. Düzgün Yüzeyli Yüklerin Hacminin
Ölçümü........................................................ 630
8.6.1.2.2. Düzgün Yüzeyli Olmayan Yüklerin
Hacminin Ölçümü....................................... 631
8.6.1.3. Yükün Hacim ve Ağırlığının Karşılaştırılması............. 633
8.6.1.3.1. “1000 kg = 3 m3” kabulü.............................. 634
8.6.1.3.2. Lademetre (Ldm)......................................... 636
8.6.2.
FIYAT TEKLIFI HAZIRLAMA...................................................... 637
8.6.3.
SEFER MALIYETI HESAPLAMA................................................. 641
BÖLÜM 9: TAŞIMA BELGELERİ ve SÖZLEŞMELER........................................ 645
9.1. TAŞIMA BELGELERİ.................................................................................. 648
9.1.1. TAŞIMA BELGELERININ ÖZELLIKLERI..................................... 649
9.1.2. TAŞIMA BELGELERININ SAHIP OLMASI GEREKEN
NITELIKLERI................................................................................. 649
9.1.3. TAŞIMA BELGELERININ İÇERIĞI............................................... 650
9.2. YURT İÇİ EŞYA TAŞIMACILIĞI TAŞIMA BELGELERİ........................... 651
9.2.1. SEVK İRSALIYESI......................................................................... 651
9.2.2. TAŞIMA SENEDI........................................................................... 652
9.2.2.1. Taşıma Senedi Düzenleme Zorunluluğu...................... 652
9.2.2.2. Taşıma Senedi Düzenleme Şekli................................... 652
9.2.2.3. Taşıma Senedinin İçeriği............................................... 653
9.2.2.4. Taşıma Senedinin İspat Gücü....................................... 653
9.2.3. YÜK SENEDI................................................................................. 654
9.2.4. TAŞIMA İRSALIYESI.................................................................... 654
9.2.5. NAKLIYECI MAKBUZU............................................................... 655
9.3. ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMACILIĞI TAŞIMA BELGELERİ............... 656
9.3.1. CMR HAMULE SENEDI................................................................ 656
9.3.1.1. CMR Hamule Senedinin İçeriği....................................... 657
9.4. TAŞIMA TÜRLERİNE GÖRE EŞYA TAŞIMA BELGELERİ....................... 658
9.4.1. DENIZ KONŞIMENTOSU (BILL OF LADING-B/L)..................... 658
XL
9.4.2. HAVA YOLU TAŞIMA BELGESI (AIRWAY BILL-AWB).............. 658
9.4.3. DEMIR YOLU HAMULE SENEDI (RAILWAY BILL-RWB).......... 659
9.4.4. KARA YOLU HAMULE SENEDI (ROADWAY BILL -RWB)......... 659
9.4.5. FIATA BELGELERI........................................................................ 659
9.4.5.1. FIATA FCR Belgesi........................................................ 660
9.4.5.2. FIATA FCT Belgesi........................................................ 660
9.4.5.3. FIATA FBL Kombine Konşimentosu............................. 660
9.4.6. POSTA MAKBUZU....................................................................... 660
9.5. TAŞIMA SÖZLEŞMELERİ.......................................................................... 661
9.5.1. TAŞIMA SÖZLEŞMELERI TÜRLERI........................................... 661
9.5.1.1. Kara Yolu Eşya Taşımacılığına Dair Uluslararası
Sözleşmeler.................................................................... 661
9.5.1.2. Eşya Taşıma Sözleşmeleri............................................. 661
9.5.1.2.1. Taşıma Sözleşmesinin Tarafları.................. 663
9.5.1.2.2. Taşıma Sözleşmesinin Diğer Tarafları........ 663
9.5.1.2.3. Yüke İlişkin Hususlar.................................. 664
9.5.1.2.4. Sözleşme Tarihi, Numarası, Düzenlenme
Tarihi ve Yeri................................................ 664
9.5.1.2.5. Sözleşmenin Nüshaları............................... 665
9.5.1.2.6. Taşıma Ücreti............................................... 665
9.5.1.2.7. Anlaşmazlıkların Halli................................ 655
9.5.1.2.8. Sözleşmenin Feshi....................................... 665
9.5.1.2.9. Özel Şartlar.................................................. 665
9.5.1.2.10. Taraflar ve İmzaları...................................... 665
9.6. TAŞIT SÖZLEŞMELERİ............................................................................. 666
9.6.1. SÖZLEŞMELI TAŞITLAR İÇIN YAPILACAK SÖZLEŞMELERDE
UYULACAK KURALLAR.............................................................. 666
9.6.2. FINANSAL KIRALAMA KANUNU KAPSAMINDA
SAĞLANAN TAŞITLARIN SÖZLEŞMELI TAŞIT OLARAK
KULLANIMI.................................................................................. 666
9.7. KAMU HİZMETİ SÖZLEŞMESİ................................................................. 667
9.7.1. KAMU HIZMETI YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE SÖZLEŞMESI................. 667
ÖRNEK EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ................................................................ 669
TAŞIT SÖZLEŞMESİ............................................................................................ 672
XLI
BÖLÜM 10: KARA YOLU ve ULAŞTIRMA İSTATİSTİKLERİ........................... 675
10.1. TAŞIMA SEKTÖRÜNÜN DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ YERİ.................. 678
10.1.1. TAŞIMA SEKTÖRÜNÜN AB EKONOMISINDEKI YERI............ 680
10.2. TÜRK TAŞIMACILIK SEKTÖRÜ............................................................... 682
10.2.1. ULUSAL ULAŞTIRMA SEKTÖRÜMÜZÜN DÜNYADAKI
YERI............................................................................................... 683
10.2.2. ULUSAL ULAŞTIRMA SEKTÖRÜMÜZE AIT VERILER............ 685
10.2.3. KARA YOLU EŞYA TAŞIMACILIĞINA AIT VERILER............... 688
10.2.3.1. Yetki Belgelerine İlişkin Veriler..................................... 693
10.2.3.2. Mesleki Yeterlilik Belgelerine İlişkin Veriler................ 699
10.3. TAŞIMACILIĞIN ÇEVRESEL ETKİLERİ................................................... 704
10.3.1. TAŞIMACILIĞIN KÜRESEL SERA GAZI SALINIMINA ETKISI...... 704
10.3.2. TAŞIMACILIK KAYNAKLI SERA GAZI SALINIMININ
TAŞIMA TÜRLERINE GÖRE DAĞILIMI...................................... 706
10.3.3. KÜRESEL SERA GAZI SALINIMININ ÜLKELERE GÖRE
DAĞILIMI....................................................................................... 707
10.3.3.1. Ülkemizin Sera Gazı Salınımının Sektörlere
Göre Dağılımı................................................................. 708
10.3.3.2. AB ülkelerinin Sera Gazı Salınımının Sektörlere
Göre Dağılımı................................................................. 708
10.3.3.3. ABD Sera Gazı Salınımının Sektörlere Göre Dağılımı.... 709
10.3.4. KÜRESEL SERA GAZI SALINIM DEĞIŞIMI............................... 710
10.3.5. ÜLKEMIZIN SERA GAZI SALINIM DEĞIŞIMI........................... 710
10.4. KARA YOLU GÜVENLİĞİ.......................................................................... 712
10.4.1. KARA YOLU TRAFIK GÜVENLIĞI KONUSUNDAKI
BAŞLICA ÇIKARIMLAR............................................................... 738
BÖLÜM 11: KARA YOLU TAŞIMA FAALİYETLERİ CEZALARI....................... 741
11.1. 4925 SAYILI KARAYOLU TAŞIMA KANUNU’NA GÖRE
UYGULANAN CEZALAR........................................................................... 745
11.1.1. CEZA UYGULAMASI................................................................... 745
11.1.2. İDARI PARA CEZALARI............................................................... 745
11.2. KARA YOLU TAŞIMA YÖNETMELİĞİ’NE GÖRE UYGULANAN
CEZALAR.................................................................................................... 749
11.2.1. DENETIMLE GÖREVLI VE YETKILI KILINANLAR VE
BUNLARLA İLGILI HUSUSLAR.................................................. 749
XLII
11.2.2. TUTANAKLARI DÜZENLEYENLERIN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
VE TUTANAKLARIN MUHAFAZASI.......................................... 750
11.2.3. İDARI PARA CEZASI VE DIĞER İDARI YAPTIRIMLARIN
BIRLIKTE UYGULANMASI.......................................................... 751
11.2.4. UYARMA CEZALARI.................................................................... 751
11.2.5. GEÇICI DURDURMA.................................................................... 758
11.2.6. İPTAL............................................................................................. 761
11.3. 4458 SAYILI GÜMRÜK KANUNU’NA GÖRE UGULANAN CEZALAR... 763
11.3.1. VERGI KAYBINA NEDEN OLAN İŞLEMLERE
UYGULANACAK CEZALAR........................................................ 763
11.3.2. USULSÜZLÜKLERE İLIŞKIN CEZALAR..................................... 765
11.3.2.1. Usulsüzlük Cezasının İki Kat Olarak Uygulandığı
Haller.............................................................................. 765
11.3.2.2. Usulsüzlük Cezasının Dört Kat Olarak Uygulandığı
Haller.............................................................................. 766
11.3.2.3. Usulsüzlük Cezasının Altı Kat Olarak Uygulandığı
Haller.............................................................................. 766
11.3.2.4. Usulsüzlük Cezasının Sekiz Kat Olarak Uygulandığı
Haller.............................................................................. 767
11.3.3.
GÜMRÜK KANUNU CEZALARINA İLIŞKIN İTIRAZLAR......... 767
11.4. 1975 TIR KONVANSİYONU’NA GÖRE UYGULANAN CEZALAR.......... 767
11.4.1. 1975 TIR SÖZLEŞMESINE GÖRE YOLSUZLUKLAR................. 767
11.4.2. 1975 TIR SÖZLEŞME HÜKÜMLERININ İHLALI........................ 768
11.4.2.1. Süresi İçerisinde İade Edilmeyen Karnelere
Yapılacak İşlemler......................................................... 768
11.4.2.2. Risk Değerlendirmesi ve Yaptırımlar............................ 769
11.4.2.3. İhtar Verilmesi............................................................... 770
11.4.2.4. Kota İndirimi.................................................................. 771
11.4.2.5. Kabul Teminatının Yükseltilmesi ve İlave Teminat
İstenmesi........................................................................ 772
11.4.2.6. Sözleşmeli Araç Kullanma Yasağı Konulması.............. 773
11.4.2.7. TIR Karnesi Verilmesinin Askıya Alınması.................. 773
11.4.2.8. TIR Karnesi Kullanma Hakkının İptali ve TIR
Sisteminden İhraç.......................................................... 775
XLIII
11.5. 5607 SAYILI KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE KANUNU’NA GÖRE
11.5.1.
KAÇAKÇILIK SUÇLARI................................................................ 776
11.5.2.
NITELIKLI HALLER...................................................................... 780
11.5.3.
ETKIN PIŞMANLIK....................................................................... 781
11.5.4.
ARAMA VE ELKOYMA................................................................ 781
11.5.5.
KAÇAK EŞYA NAKLINDE KULLANILAN TAŞITA
ELKOYMA...................................................................................... 782
11.5.6.
ELKONULAN EŞYANIN MUHAFAZASI..................................... 782
11.5.7.
YASAK EŞYANIN GERI GÖNDERILMESI................................... 783
11.5.8.
MÜSADERE................................................................................... 784
11.5.9.
TASFIYE........................................................................................ 784
11.5.10.
KAÇAK AKARYAKITIN TASFIYESI.......................................... 785
11.5.11.
YETKILI MERCILER.................................................................... 786
11.5.12. KAÇAKÇILIĞI ÖNLEME, İZLEME VE ARAŞTIRMAKLA
GÖREVLI OLANLAR MERCILER............................................... 787
11.5.13. TUTANAKLAR............................................................................ 787
11.5.14. KONTROLLÜ TESLIMAT........................................................... 788
11.5.15. SILÂH KULLANMA YETKISI..................................................... 788
11.5.16. İKRAMIYELER............................................................................. 789
11.6. 213 SAYILI VERGİ USUL KANUNU’NA GÖRE CEZALAR...................... 791
11.6.1. YOKLAMA................................................................................... 791
11.6.2. YOKLAMAYA YETKILILER........................................................ 792
11.6.3. HÜVIYET İBRAZI MECBURIYETI............................................. 792
11.6.4. YOKLAMA ZAMANI................................................................... 793
11.6.5. YOKLAMA FIŞI............................................................................ 793
11.6.6. YOKLAMA NETICELERININ BILDIRILMESI............................ 793
11.6.7. FATURA VE BENZERI EVRAK VERILMEMESI VE
ALINMAMASI ILE DIĞER ŞEKIL VE USUL HÜKÜMLERINE
UYULMAMASI............................................................................ 793
11.7. 2918 SAYILI KARAYOLU TRAFİK KANUNU’NA GÖRE
XLIV
BÖLÜM 12: KARA YOLU TAŞIMA SORUNLARI............................................... 799
12.1. TÜRK TAŞIMA SEKTÖRÜ SORUNLARI.................................................. 800
12.1.1. SEKTÖREL SORUNLAR............................................................. 801
12.1.1.1. Yönetim ve Yöneticilerden Kaynaklı Sektörel
Sorunlar........................................................................ 802
12.1.1.2. Sektörel Dernekler....................................................... 809
12.1.2. BÜROKRATIK SORUNLAR........................................................ 809
12.1.3. EĞITIM SORUNLARI.................................................................. 811
12.1.4. EKONOMIK VE TOPLUMSAL KAYNAKLI SORUNLAR.......... 815
12.1.4.1. Ekonomik Nedenler..................................................... 815
12.1.4.2. Toplumsal Kaynaklı Sorunlar...................................... 818
12.2. DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR.................................................................. 819
12.2.1. TIR ............................................................................................... 819
12.2.2. DORSE.......................................................................................... 820
12.2.3. TERMOKING DORSE.................................................................. 821
12.2.4. PILOT DORSE.............................................................................. 822
12.2.5. KAFA............................................................................................. 822
12.2.6. RÖMORK...................................................................................... 823
12.2.7. FREN PATLAMASI...................................................................... 824
EK: TIR KARNESİ NASIL DOLDURULUR?............................................825
KAVRAM DİZİNİ......................................................................................843
KAYNAKÇA..............................................................................................859
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 2.5. Çoklu tip (multimodal) taşımacılık................................................. 107
Şekil 5.1. TIR Sözleşmesine taraf ülkelerin bölgesel dağılımı....................... 343
Şekil 5.2. ATP Araçları sertifikasyon plakası.................................................. 391
Şekil 5.6. Uluslararası taşımacılıkla ilgili konvansiyonlara katılım............... 416
Şekil 7.1. Doğru ve yanlış yükleme şekilleri................................................... 573
Şekil 7.8. Kış Lastiği Sırt Desenleri................................................................. 580
Şekil 8.1. Satış miktarı-gelir grafiği................................................................. 605
Şekil 8.2. Toplam maliyet, sabit maliyet ve değişken maliyet
arasındaki ilişki............................................................................... 606
Şekil 8.3. Uluslararası kara yolu eşya taşımacılığı maliyetleri....................... 607
Şekil 8.4. Başa baş noktası............................................................................... 624
Şekil 8.5. Yükün boyutları (ebatlar)................................................................ 631
Şekil 8.6. Düzgün yüzeylere sahip olmayan eşya ölçümü............................. 632
Şekil 8.7. Örnek bir eşyanın (motosiklet) hacminin ölçümü......................... 633
Şekil 10.1. 2006 yılı AB dış ticaretinin taşıma modlarına göre ton-km
performansları.................................................................................. 681
Şekil 10.2. Bölgelere göre yetki belgeleri sayısı................................................ 697
Şekil 10.3. Bölgelere göre C türü yetki belgeleri sayısı..................................... 698
Şekil 10.4. Bölgelere göre K türü yetki belgeleri sayısı..................................... 698
Şekil 10.5. Bölgelere göre taşıt sayısı................................................................ 699
Şekil 10.6. Sektörlere göre küresel sera gazı salınım oranları.......................... 705
Şekil 10.7. Küresel sera gazı salınımının gazlara göre dağılımı....................... 705
Şekil 10.8. Taşımacılık kaynaklı küresel CO2 gazı salınımının taşıma
türlerine göre dağılımı..................................................................... 706
XLVI
Şekil 10.9. Küresel sera gazı salınımının ülkelere göre dağılımı..................... 707
Şekil 10.10. Ülkemizin sera gazı salınımının sektörlere göre dağılımı.............. 708
Şekil 10.11. AB ülkelerinin sera gazı salınımının sektörlere göre dağılımı....... 708
Şekil 10.12. 2007 yılı, toplam ABD sera gazı salınımının sektörlere göre ve
taşımacılık türlerine göre dağılımı.................................................. 709
Şekil 10.13. 1990 ile 2011 yılları arasında ülkelerin sera gazı salınımlarındaki
değişim haritası................................................................................ 710
Şekil 10.14. Taşıt cinslerine göre trafik kazasına karışan taşıtların kayıtlı taşıt
içindeki oranı................................................................................... 719
Şekil 10.15. Yıllara göre ölümlü-yaralanmalı trafik kazasına karışan
taşıt sayısı,........................................................................................ 721
RESİMLER LİSTESİ
Resim 1.1.1. Kızak.............................................................................................10
Resim 1.1.2. Eskimo kızağı................................................................................11
Resim 1.1.3. Ur’da bulunan günümüze kadar ulaşabilmiş en
eski tekerlek..................................................................................12
Resim 1.1.4. Dünyanın ilk kara yolu; Urartu Yolu...........................................13
Resim 1.1.5. Likya Yolu.....................................................................................14
Resim 1.1.6. Via Appia......................................................................................16
Resim 1.1.7. Kral Yolu.......................................................................................17
Resim 1.1.8.
İpek Yolları ve Baharat Yolları.....................................................20
Resim 1.1.9. Ülkemizdeki E-Yollar...................................................................22
Resim 1.1.10. PAN- Avrupa Ulaştırma Koridorları ve Alanları..........................23
Resim 1.1.11. TEM yollarının Ülkemiz içindeki güzergahları...........................25
Resim 1.1.12. Ülkemizden geçen TRACECA güzergahları................................26
Resim 1.1.13. TRACECA Kara yolu haritası.......................................................27
Resim 1.1.14. Ülkemiz üzerinde bulunan TEN-T güzergahları.........................28
Resim 1.1.15. Ülkemizdeki Avrasya yol güzergahları........................................29
Resim 1.1.16. Asya Kara Taşımacılığı Altyapısı Geliştirme (ALTID)
Projesinin Ülkemiz içindeki kara yolu güzergahları...................30
Resim 1.1.17. Ur Şehrinde bulunan M.Ö. 2500 yılına ait araba figürü.............32
Resim 1.1.18. Yolcu arabalarının kullanıldığı ilk yolcu taşıma seferleri...........33
Resim 1.1.19. 1829 yılında İngiliz mühendis Gurney tarafından yapılmış
olan buharlı taşıt..........................................................................34
Resim 1.1.20. Omnibüs, 19 yüzyılda kullanılmış olan bir taşıttı......................34
Resim 1.1.21. Trevithick’in geliştirdiği Tram-Waggon adlı lokomotifi.............35
Resim 1.1.22. Tram-Waggon feleketinin 1804 yılında denenmesi....................35
XLVIII
Resim 1.1.23. Stephenson’un 1814 de tasarladığı ve Rocket lokomotifi...........36
Resim 1.1.24. Stockton-Darlington Railway Company işletmesinin yapmış
olduğu ilk tren seferleri................................................................37
Resim 1.1.25. 1820 yılına ait pedalsız bir bisiklet tasarımı...............................38
Resim 1.1.26. 1885 yılına ait Dion-Bouton ve Trepardoux tarafından
yapılmış olan buharlı motorsiklet...............................................39
Resim 1.1.27. Günümüzün modern motosikletlerinden biri.............................40
Resim 1.1.28. Carnout tarafından 1770 yılında yapılan buharlı otomobil........41
Resim 1.1.29. 1803 yılında Trevithick tarafından yapılmış olan buharlı
otomobil........................................................................................41
Resim 1.1.30. Dietz tarafından 1834 yılında Paris sokaklarında çalıştırılan
ilk seloriferi..................................................................................42
Resim 1.1.31. Sürücüsüz otomobiller.................................................................44
Resim 1.1.32. İstanbul Üniversitesi tarafından geliştirilen SOKRAT
adlı araç........................................................................................44
Resim 1.2.1. Voyager 1 uzay aracı.....................................................................50
Resim 1.3.1. İpek Yollarının deniz ve kara güzergâhları..................................57
Resim 1.3.2. Kaşgar şehri..................................................................................64
Resim 1.3.3. Merv şehri.....................................................................................64
Resim 1.3.4. Semerkant.....................................................................................65
Resim 1.3.5. Buhara şehri.................................................................................65
Resim 1.3.6. 1272 tarihli Cacabey Gökbilimleri Medresesi.............................70
Resim 1.3.7. 1421 tarihli Uluğ Bey Rasathanesi, Semerkand..........................70
Resim 1.3.8. Kesikköprü Kervansarayı (Cacabey Hanı)...................................72
Resim 1.3.9. Kesikköprü....................................................................................73
Resim 2.1. Elbe su köprüsü............................................................................93
Resim 2.2. Tuna Nehri...................................................................................93
Resim 2.3. Missisippi Nehri- ABD.................................................................94
Resim 2.4. Tek tip taşıma şekli (Unimodal transport).................................105
Resim 2.5.
Çoklu tip (multimodal) taşımacılık...........................................107
Resim 2.6. Intermodal taşıma......................................................................108
Resim 2.7. Piggy-Back (TOFC-Trailer on Flatcar) veya Ro-La
taşımacılığı.................................................................................110
XLIX
Resim 2.8. Double-Stack..............................................................................111
Resim 2.9. Piggy-Back ve Double-Stack.......................................................111
Resim 2.10. Swap body .................................................................................112
Resim 2.11. Kombine taşıma..........................................................................113
Resim 2.12. Ro-Ro taşıma gemisi...................................................................115
Resim 2.13. Ro-Ro taşımacılığı......................................................................116
Resim 2.14. Ro-La taşımacılığı.......................................................................116
Resim 7.2. Beşinci teker...............................................................................574
Resim 7.3. King pin......................................................................................575
Resim 7.4. Mekanik ayaklar.........................................................................575
Resim 7.5. Yük bağlama halkaları................................................................576
Resim 7.6. Hubodometre..............................................................................577
Resim 7.8. Çeki demiri.................................................................................577
Resim 12.1. TIR..............................................................................................820
Resim 12.2. Kapalı kasa yarı-römork.............................................................821
Resim 12.3. Frigorifik yarı-römork.................................................................822
Resim 12.4. Çekici..........................................................................................823
Resim 12.5. Oto kurtarıcı...............................................................................823
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 2.1. Karşılaştırmalı eşya taşıma performansı........................................ 87
Tablo 2.2. AB bölgesi ülkelerinin iç taşımalarının modlara göre değişimi.... 88
Tablo 2.3. Tek tip taşıma şekillerinin karşılaştırılması................................. 106
Tablo 3.1. Yetki belgeleri ve ücretleri............................................................ 188
Tablo 5.1. UBAK İzin belgeleri dağıtımında dikkate alınan seferler ve
katsayıları...................................................................................... 295
Tablo 5.2. UBAK İzin Belgesi ücretleri.......................................................... 303
Tablo 5.3. UBAK İzin Belgesi aralıkları ve geçerli olduğu ülkeler............... 304
Tablo 5.4. TIR Sisteminde yüksek riskli eşyalar........................................... 308
Tablo 5.5. ATP Araç sınıflandırmaları ve sınıf işaretleri.............................. 391
Tablo 5.6. ATP ürünlerinin en yüksek taşıma sıcaklıkları........................... 392
Tablo 5.7. INCOTERMS................................................................................. 413
Tablo 6.1. ODY ve ÜDY mesleki yeterlilik eşya-kargo taşımacılığı eğitim
müfredatı....................................................................................... 463
Tablo 6.2. SRC mesleki yeterlilik eğitim müfredatı...................................... 464
Tablo 7.1. Araçlarda bulundurulması gereken gereçler................................ 592
Tablo 7.2. Araç türlerine göre azami hız limitleri......................................... 593
Tablo 8.1. Yurt içi eşya taşımacılığında uygulanacak taban ücret
tarife tablosu.................................................................................. 628
Tablo 10.1. Dünyada ticari malların ve hizmetlerin ihracatı.......................... 679
Tablo 10.2. Dünya ulaştırma hizmet ihracatı.................................................. 679
Tablo 10.3. Dünya ticaretinde ulaştırma hizmetlerinin toplam hizmet
ticareti içindeki bölgesel payları.................................................. 680
Tablo 10.4. Türkiye ve AB (25) ulaştırma modlarına göre dış
ticaretleri (mal ağırlığı ve değerine göre)..................................... 681
LII
Tablo 10.5. AB(25) ulaştırma sektörü çalışanları ve işletmeleri
sayısı.............................................................................................. 682
Tablo 10.6. En iyi lojistik performansa sahip ilk on ülke............................... 683
Tablo 10.7. Lojistik Performans İndeksi (LPI)................................................. 684
Tablo 10.8. Türkiye ihraç mallarının değerleri bazında taşıma modlarına
göre dağılımı.................................................................................. 685
Tablo 10.9. Türkiye dış ticaret mallarının değerlerine göre taşıma modlarına
dağılımı......................................................................................... 686
Tablo 10.10. Yurt içi yük taşımacılığının taşıma modlara göre dağılımı
(yük miktarı milyon ton-km)........................................................ 686
Tablo 10.11. Ulusal hizmetler GSYİH içindeki ulaştırma hizmetlerinin
payı............................................................................................... 686
Tablo 10.12. Ulaştırma türlerine göre taşınan yolcu ve yük miktarı................ 686
Tablo 10.13. Ulaştırma türlerine göre yolcu ve yük trafiği............................... 688
Tablo 10.14. Ulaştırma türlerine göre taşıt sayısı............................................. 688
Tablo 10.15. Ülkemiz üzerinden yapılan transit sefer sayılarının araç
uyruklarına göre dağılımı............................................................. 689
Tablo 10.16. Ülkemize yapılan kara yolu taşıma sefer sayılarının yerli
yabancı taşımacılara göre dağılımı............................................... 690
Tablo 10.17. Türkiye kara yolları uzunluklarının yıllara göre değişimi.......... 691
Tablo 10.18. Kullanım amaçlarına göre motorlu taşıt sayıları......................... 692
Tablo 10.19. Yetki Belgesi İşlemleri yapan birimler bazında taşıma araçları
dağılımı......................................................................................... 693
Tablo 10.20. Acentelik Yetki belgeleri (G türü) sayıları.................................... 693
Tablo 10.21. Eşya taşıma komisyonculuğu yetki belgeleri (H türü) sayıları.... 694
Tablo 10.22. Yetki belgeleri ücreti ve sayıları................................................... 694
Tablo 10.23. Mesleki Yeterlilik belgeleri sayıları.............................................. 700
Tablo 10.24. Alınma şekillerine göre mesleki yeterlilik belgeleri.................... 702
Tablo 10.25. ODY ve ÜDY belgele ihtiyacı ile verilen belge sayılarının
karşılaştırılması............................................................................. 702
Tablo 10.26. Yetki belgeleri türleri ve sayılarına göre gerekli olan ODY/ÜDY
mesleki yeterlilik belge sayıları.................................................... 703
Tablo 10.27. Kara yolu, demir yolu ve deniz yolu için hava emisyon faktör
aralıkları........................................................................................ 707
LIII
Tablo 10.28. 1990-2011 yılları arasında Türkiye’nin sera gazı salınımındaki
değişiminin sektörlere göre dağılımı............................................ 711
Tablo 10.29. 2007-2011 yılları arasında Türkiye’nin CO2 gazı salınımın
miktarının sektörlere göre dağılımı.............................................. 711
Tablo 10.30. Ulaştırma türlerine göre kaza sayısı ve sonuçları........................ 712
Tablo 10.31. AB ve Türkiye’deki trafik kazalarının, yüzölçümü ve nüfusa
göre dağlımı................................................................................... 713
Tablo 10.32. Yıllara göre kaza, ölü ve yaralı sayısı........................................... 714
Tablo 10.33. Nüfus, sürücü belgesi, kaza, ölü ve yaralı sayısı......................... 714
Tablo 10.34. Yerleşim yeri durumuna göre trafik kazasının toplam kazaya
oranı............................................................................................... 715
Tablo 10.35. Yaş gruplarına göre ölü sayısı....................................................... 716
Tablo 10.36. Yaş gruplarına göre yaralı sayısı................................................... 716
Tablo 10.37. Taşıt cinslerine göre trafiğe kayıtlı ve trafik kazasına karışan
taşıtlar............................................................................................ 717
Tablo 10.38. Cinslerine göre kazaya karışan taşıtlar ve trafik kazası sonucu.. 720
Tablo 10.39. Kazanın olduğu yolun yönüne göre trafik kazası ve sonucu....... 721
Tablo 10.40. Aylara göre trafik kazaları............................................................ 722
Tablo 10.41. Haftanın günlerine göre trafik kazaları........................................ 723
Tablo 10.42. Günün saatlerine göre trafik kazaları........................................... 724
Tablo 10.43. Kazanın olduğu yolun yüzeyine göre trafik kazası ve sonucu.... 724
Tablo 10.44. Hava durumuna göre trafik kazası, ölen ve yaralanan sürücü,
yolcu ve yayalar............................................................................ 725
Tablo 10.45. Kazaya neden kusurların dağılımı............................................... 725
Tablo 10.46. Taşıt sayısına göre trafik kazaları ve sonuçları............................ 726
Tablo 10.47. Sürücü Belgeleri sayısı................................................................. 727
Tablo 10.48. Ölümlü ve yaralanmalı kazalara karışan sürücülerin sürücü
belgelerine gör dağılımı................................................................ 728
Tablo 10.49. Sürücü belgesi sınıfına göre trafik kazasına karışan, ölen ve
yaralanan sürücü sayısı................................................................ 729
Tablo 10.50. Kazaya karışan sürücülerin sürücü belgelerini aldıkları yere
ve cinsiyetlerine göre dağılımı..................................................... 730
LIV
Tablo 10.51. Ölümlü-yaralanmalı kazalara karışan sürücülerin cinsiyetlere
göre dağılımı.................................................................................. 731
Tablo 10.52. Yıllara göre sürücülerin cinsiyet dağılımı.................................... 731
Tablo 10.53. Cinsiyetlere göre sürücülerin kazalara karışma oranları............. 732
Tablo 10.54. Emniyet kemeri kullanma durumuna göre trafik kazasına
karışan, ölen ve yaralanan sürücü sayısı..................................... 733
Tablo 10.55. Alkolün ölümlü-yaralanmalı kazalar üzerine etkisi.................... 735
Tablo 10.56. Kazaya neden olan kusurlar......................................................... 736
Tablo 10.57. Oluşumlarına göre trafik kazası ve sonuçları.............................. 737
Tablo 11.1. Trafik denetim sonuçları.............................................................. 796
Tablo 11.2. Türkiye genelinde uygulanan trafik cezaları............................... 796
KISALTMALAR
Buradaki ifadeler, aksi belirtilmediği sürece aşağıda gösterildiği şekilde kısaltılmıştır.
a.g.e. : Adı geçen eser
Bakanlık: Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı.
BM: Birleşmiş Milletler
CMR: CMR Sözleşmesi (Konvansiyonu), uluslararası kara yolu yük
taşımacılığına dair Avrupa konvansiyonu.
Genel Müdürlük
: Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü.
Kanun veya KTK :4925 Sayılı Karayolu Taşıma Kanunu (25173 Sayı ve
19.07.2003 Tarihli R.G.)
Km: Kilometre (uzunluk ölçüsü)
M.Ö. : Milattan Önce
M.S. :Milattan Sonra
R.G.: Resmi Gazete.
Taşıma veya
Taşımacılık: Yurtiçi veya uluslararasına kara yolu ile yük taşımacılığı yapılması işi.
Taşıt veya Araç
:Kara yolu eşya taşımacılığında kullanılan; kamyonet, kamyon, çekici, motorsuz araçlar ve bunların oluşturduğu katarlar.
TIR veya TIR
Konvansiyonu:14 Kasım 1975 tarihli “TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşımasına Dair Gümrük Sözleşmesi” 1975 TIR
Sözleşmesi veya 1975 TIR Konvansiyonu olarak anılır.
TTK veya Türk
Ticaret Kanunu
Ulaştırma veya
UHD Bakanlığı
:6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (27846 Sayılı ve 14/2/2011
Tarihli Resmi Gazete)
: Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı.
LVI
Uluslararası Taşıma
veya Uluslararası
Taşımacılık: Uluslararası kara yolu eşya taşımacılığı.
Yönetmelik
veya KTY
: Karayolu Taşıma Yönetmeliği (11.06.2009 tarih ve 27255 sayılı Resmi Gazete)
GİRİŞ
G
eleceğe dair gözde konumunda bulunacak üç meslek dalını tahmin etmek her dönemin modası olmuştur. Mutlaka rastlamışsınızdır ki gelecek vadeden üç meslek sıralamaları içinde lojistik sektörü
daima yer almaktadır. Oysa lojistik, daima ve her dönem için gelecek vadeden, vazgeçilmez konumda bulunan bir sektör olmuştur. Lojistik kavramı
nispeten yeni bir kavramdır, genel itibari ile taşımacılık faaliyetlerinden
birisidir. Gelişmiş ekonomi ve taşımacılık ülkelerinde özellikle 1970 yıllarından itibaren kullanılmaya başlanan, 1990’lı yıllardan itibaren tamamıyla benimsenen ve 2000’li yıllardan itibaren ise adeta bir bilim dalı haline gelen lojistik, son dönemde ülkemiz iş dünyası ve taşımacılık sektörü
paydaşları tarafından da tam olarak anlaşılamamış olsa bile fark edilmeye
başlanmıştır. Oysa taşımacılık, lojistiğin ortaya çıkması ile birlikte önem
kazanmamıştır ki zaten lojistik, taşımacılık faaliyetlerinden sadece biridir. Taşımacılık her dönem hem insanlar ve medeniyet için hem de insan
dışındaki yaşamlar için daima “yaşamsal” bir yer edinmiştir. Taşımacılık
altyapısını bu bilinçle teşkil etmiş olan etkin ve modern bir taşıma altyapısına yatırım yapan ülkeler bunun karşılığını her konuda fazlasıyla almaktadırlar. Özellikle 2000 yıllarından itibaren otomotiv sektörünün sağladığı
başarının anahtarı lojistik faaliyetlerinin gelişimi ile ilgilidir.
Dikkatle incelendiğinde gelişmiş ekonomilerin taşımacılık sistemlerinin de gelişmiş olduğu, lojistik uygulamaların son derece büyük yatırımlarla etkin ve verimli sistemlere dönüşmüş olduğu görülecektir. Gerçekten
de ekonomin en önemli altyapısı olan taşımacılık veya lojistik ekonomik
gelişim için en önemli enstrüman konumundadır. Tarihin ilk taşımacıları
olan bizlerin İpek Yolu nesilleri olarak lojistik veya modern taşımacılık
teknikleri açısından yeni yeni haberdar olmamızın vahameti bir yana, gelişmiş ekonomi için etkin ve verimli bir ulaşım altyapısının şart olması
ekonomi için büyük bir olumsuzluk teşkil etmektedir.
Taşımacılık dünyasında dahi lojistik tam anlamıyla anlaşılabilmiş ve
uygulanır durumda değildir yazık ki. Sektör çalışanlarının ve lojistik işletmelerin yaptıkları işe, mesleklerini ne olduklarının şuuruna varmadıkları
bu ortamda akademisyenlerin ve diğer kamu veya ekonomik unsurlarının
istenilen seviyede bilgiye erişememiş olmalarını eleştirmek belkide hak-
4
sızlık olacaktır. Üstelik taşımacılık faaliyetleri sadece lojistik işlemlerden
ibaret olmayan, toplumun her kesimini ilgilendiren temel ve yaşamsal bir
faaliyettir. Yolcu taşımacılığı, deniz yolu taşımacılığı, hava yolu taşımacılığı, kara yolu taşımacılığı, acente işletmeciliği, terminal işletmeciliği gibi
onlarca taşımacılık faaliyetleri bulunmaktadır. Taşımacılık faaliyetlerinin
her biri ayrı özellikleri haiz, birbirinden farklı, kendilerine has operasyonel ve yasal kuralları şart koşan, farklı beklentileri karşılamak üzere yapılan faaliyetlerdir. Dolayısıyla her taşımacılık faaliyeti kendine has mesleki
bilgi ve birikimi gerektiren teknik bir iştir. Ülkemiz taşımacılık sektörüne bakıldığında, neredeyse tüm taşımacılık meslek erbaplarının, mesleklerine ilişkin yeterli bilgi, beceri ve donanımı haiz olmadıklarını görmek
zor olmayacaktır. Oysa taşımacılık çok mühim bir iştir ve insanların can
güvenliği ile ekonomilerini doğrudan etkiler. Henüz bunun dahi farkında
olamamış sektör paydaşları esasen sadece sektöre değil tüm ülkeye zarar
vermektedirler.
Dünyanın en önemli sektörlerinden biri olan ulaştırma sektörünün
anavatanında bu denli yabancılıkla karşılanıyor oluşunun çok çeşitli nedenleri olduğu kesin olmakla birlikte en kısa ve etkili çözümün sektör çalışanları özellikle de yöneticileri üzerinden olacağı aşikârdır.
Sektör çalışanlarının, uzunca süreli kayıp bir neslin ardından hiç değilse yeni nesillerinin eğitimli, işlerinin öneminin bilincinde olan, gelişime açık, yabancı dil bilen, klasik taşımacı görüntüsünden uzak, eleştirel
bakış açısını haiz ve mesleki donanımı tam olan kişilerden oluşması şarttır. İyi yetişmiş bu kişiler içinden yeterli gelişimi gösteren, gerekli üst
düzey eğitimleri almış ve yöneticilik vasıflarına sahip modern tarzda “gerçek” yöneticileri yetiştirmemiz, dolayısıyla toplumsal ve ekonomik hayatı
doğrudan etkileyen taşımacılık faaliyetlerinde bulunan işletmelerimizi,
mesleğinin erbabı olan liyakat sahibi kişilere teslim etmemiz şarttır.
Sektörde çalışırken, eksikliğini en fazla duyduğum konuların başında
kaynak ve bilginin yetersizliği gelmekteydi. Gerçekten de tam anlamıyla
kulaktan dolma, neden yaptığımızı anlayamadığımız esasen kimsenin de
neyi neden yaptığını tam anlamıyla bilemediği işlemleri yerine getirerek
çalışıyorduk ki maalesef bu durum hala devam etmektedir. Örneğin, yükün
fiyatı çıkarılırken herkes ebat ölçülerinin çarpımının 3000’e bölünmesi gerektiğini bilir ancak nedenini açıklayamazdı. Böylesi yalan-yanlış-doğru,
ancak görüp aktarma usulüyle oluşturulan, bilimsellikten ve eleştirel düşünceden uzak çalışma refleksleri gelişti, buna “iş bilmek” gibi havalı bir
isim verilmişti.
5
Sadece taşımacılık faaliyetleri arasındaki kopukluk değildir bahse
konu olan, aynı işi yapan rakip işletmeler hatta aynı işletmenin farklı şubeleri dahi farklı farklı uygulamalar yapmaktaydı. Örneğin aynı kargo işletmesine ait iki farklı şubenin bir tanesi kargo teslimlerinde kimlik veya
işletme kaşesi isterken diğeri benzer durum için sadece imza etmeyi yeterli görmekteydi. Böyle durumlar hala yaşanmaktadır gibi haklı bir eleştiri
gelebilir, buna katılmamak elde değil ancak şimdi bir fark var, 4925 sayılı
Kara Yolu Taşıma Kanunu ve Yönetmeliği.
Kanun ve Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile beraber tüm taşıma işleri
yasal bir çerçeve ile düzenlenmiş oldu. Diğer yandan birçok uluslararası
konvansiyona da uyulması zorunluluğu beklenmektedir. Kısaca taşımacılar hem Yurt içi hem uluslararası alanda birçok mevzuatı çok iyi bilmeleri
gerekmekteydi, nedeni düzenleyecekleri belgelerin dahi o mevzuatlarla
belirlenmiş olmasıydı.
Gelinen nokta ilginçti hala fark edilememiş olsa da, neredeyse taşıma
aracının kullanımına ilişkin düzenlemelere kadar varan yasal düzenlemeler, bilim dalı haline gelmiş bir meslek ve yüksek donanımlı personele ihtiyaç duyan ve çok okuyup öğrenmek gerektiren aynı zamanda entelektüel
birikim isteyen bir sektördür ulaştırma. Yeterince okulu olmayan, gerekli
teknik ve akademik kaynaklardan da yoksun bulunmaktadır. Tüm eksikliklerine rağmen, lojistik ile ilgili özellikle lojistik alanı dışında bulunan
endüstri mühendisleri ve işletmecilerin yabancı kaynaklardan çevirdikleri
veya derledikleri kaynaklar bulunmaktadır ancak lojistik haricindeki ulaştırma ve taşımacılık konusundaki kaynak sayısı yok denecek kadar azdır.
Gerçekten de artık üniversitelerde okutulmaya başlanan ve çok fazla sayıda kaynağa sahip olması gereken ulaştırma faaliyetlerinin yıllardır nasıl
olup da böylesine bilimsellikten ve doğru bilgiden yoksun bir şekilde yürütüldüğü hayret konusudur.
Ulaştırma sektörü; geleceğin, geçmişin ve günümüzün en gözde iş dalı
olmuştur ve olmaya devam edecektir. Önemli olan bunun ne ölçüde farkında olduğumuz ve yerine getirdiğimizdir. Tüm mesleklerde ve konularda olduğu gibi meslekler ve iş dalları hak ettikleri ilgiyi nereden görüyorlarsa yüzlerini o yöne dönerler. Bu nedenle öncelikle kendimize ve işimize
gereken önemi vermeli, hem kendimizi hem de işimizi daha iyi noktalara
taşımak için gereken bilgi, beceri ve donanımı edinmeliyiz. Yani liyakatli
ve işinin erbabı olmalıyız. Bunu yapmanın yolu mesleki gelişim için çaba
sarf etmek, çok okumak, kendimize ve mesleğimize katma değer sağlamaktır. Kişisel olarak etik ilkeleri içselleştirmek, kişisel hedefler koymak ve
doğruluktan şaşmamaktır. İşimizi yaparken tam bir Ahi terbiyesi ile hare-
6
ket etmeli, kişisel özelliklerimizi, mesleğimizi ve sektörümüzü yüceltmeliyiz. Öncelikli olarak parayı değil, amaç ve başarıları hedeflemeliyiz. Para
kazanma hırsına her şeyi asla ve asla mubah görmemeliyiz. Başarı için her
yolu mubah görenlerin, kendilerine yapılacak her şeyi en başından onayladıkları anlamına ulaşılır.
Ülkemiz ulaştırma sektörünün yapısal sorunlarının varlığı da yadsınamaz şüphesiz. Her ne kadar bu sorunların kaynağını bilhassa taşımacılar
oluşturulmuşsa da kemikleşen bu sorunlar kronik ve çözülmesi zor bir hal
almıştır. Rekabetin ölümcül boyutlara varması, kayıt dışılık, kaçak yakıt
kullanımı, usulsüz işletmecilik, korsan faaliyetler, yasalara aykırı taşımacılık faaliyetleri gibi sıralanabilecek büyük ve derin sorunlar karşımıza
çıkmaktadır. Ancak en çetin sorun daha önce vurgulandığı üzere yönetici
sorunudur. Yukarıda başlıcaları anılan problemlerin tümü; yönetici bilgisi,
onayı veya bizzat yönetimi tarafından gerçekleştirildiği ortadadır. Bu duruma denetim eksikliğinin sağladığı başıboşluk ortamı zemin hazırlamış
olsa da iyi bir yönetici; her şart ve koşul altında kanunlara harfiyen uyan,
mesleki ve ahlaki ilkeler içinde hareket eden, işletmesini ve personelini
başarıya taşıyabilen, işletmesi ile personelini bütünlemeyi başarabilmiş
hal hareket ve davranışlarıyla liderlik becerisini haiz liyakat sahibi kişidir. Taşımacılık faaliyetlerinde bulunan işletmelerimizin ömürlerinin kısa
olmasının veya sağlam bir bünyeye sahip olamamasının en büyük nedeni
yönetim tarzı ve yönetici kaynaklıdır.
Tüm bu hal içerisinde, iyi yetişmiş, eğitimli, gelişime açık, vizyon sahibi, mesleğinin ehli, kendisine emanet edilen can ve emanet eşyaların
bilincine varabilmiş liyakatli çalışanlara ihtiyaç olduğu kesindir.
Bu durumu fark etmemle birlikte ve yaklaşık 25 yıl süresince, yolcu
taşımacılığından kara yolu yük taşımacılığına, lojistikten kargo işletmeciliğine kadar hemen hemen bütün taşımacılık faaliyetlerine ilişkin mesleki
tecrübeye, memur düzeyinden itibaren üst düzey yöneticiliğe uzanan hiyerarşik görev ve edinimlerime, Ulaştırma Bakanlığı’nca yetkilendirilmiş
üst ve orta düzey yönetici eğitmenliğime ve Ulaştırma/lojistik alanında
akademisyenlik kariyerine sahip olmam gereği bilgi ve birikimlerimi aktarmak, genç meslektaşlarım ve öğrencilerim başta olmak üzere, konuyla
ilgilenen herkes için bir kaynak sunabilmek adına bu kitabı yazmaya karar
vermiştim. Umulur ki faydalı ve isabetli olmuştur.

Kara Yolu Yük Taşmacılığı

Transkript

Benzer belgeler

K2 YETKİ BELGESİ

K2 Yetki Belgesi

yetki belgesi başvuru formu(1010)