Köpekbalığı neyi bekler?
Transkript
Köpekbalığı neyi bekler?
50 Köpekbalığı neyi bekler? “Gece karanlık… Eylül ayının tatlı huzuru var herkesin yüzünde. Ve mutluluk. Akdeniz Ege’ye, Ege Marmara’ ya ve Marmara Karadeniz’ e kol kola sarılmış… Kendi akıntı ve neşelerinde halay çekiyorlar. Beyaz mendil olmuş dolunay… Suda dolaşan ıstakozların ayak sesleri tiz vurmalı sazlar ve İzmir Körfezi’nden çıkış yapan yolcu gemisi şaftından gelen derin ve güçlü ritmik sesler adeta bir davul. Güm bada güm güm, güm bada güm güm. Posidona oceanica deniz çayırları arasında uzanmış yakışıklı müren ise aheste aheste (siga siga) ilerliyor… Bedeni sürtünürken bir kontrbasın sesleri çıkıyor posidonia tellerinden… Hımmmm hommmm hummmm…” sözleriyle makalesine başlayan Yazarımız Ozan Veryeri bakın nasıl devam ediyor sözlerine… NESİMİ OZAN VERYERİ Çevre Bilimleri Uzmanı Sualtı Araştırmaları Derneği 51 Biraz yukarıda kalamarlar, bembeyaz resifin kıyı ile buluştuğu köpükler içinde sevişiyorlar, rengarenk kollarının birbirlerine dokunuşu ve sudaki neşeli oyunlarında ksilofon melodileri kıyıya çarpıyor. Pan pann pannnn… İsparoz ve karagözler bulundukları kovuklardan çıkıyor ve birbirlerine kuyruklarıyla sürtünüyorlar… Fışşş ta fışşşş… Kaya balığı ile gelin balığının yer kavgasından çocuk cıvıltısı sesleri geliyor… Ay ışığında birbirleriyle… İskaroz (papağan) balıkları, yavrularını koltukları altına almış, anne iskaroz onlara uzun ve nağmeli melodi ile tatlı bir ninni söylüyor, yumuşacık… Akyalar zil sesleriyle eşlik ediyorlar bu orkestraya, pırıl pırıl parıldıyor, kaynaşıyor, ayrılıyorlar. Ay ışığında birbirleriyle… Turnalar hep uyanık, hem de çok uyanık. Gözlerinde sinsi gülümseme, yüzleri ifadesiz ve soğuk. Melanur sürüsünün biraz yanı ve üstünde metalik ve kılıç sesine benzer sesler çıkararak dalış yapıyorlar. Gümüş balıklarının arasına, hiç beklenmedik anda… Herkes bir esssss veriyor… Köpekbalığı… Denizkızı çantasının içinden bu seslerin hepsi duyuluyor. Yaklaşık dokuz aydır bu kesenin içinde ve daha kat edilmesi geren üç belki beş ay var… Bildik sesler ve bilmedik bir mekanın içinde geçen 12-15 ay… Etrafta flu gölgeler, siyah hayaller, ona bakan iri gözler… Şimdi bakan, en büyüklerinden. Bir pilot balina mı, yoksa bir Akdeniz foku mu acaba? Aman saklan… Şaka, şaka, nereye saklanabilirsin ki? Kimi zaman kocaman kuyruk darbesi, ortalık toz duman, kim bunu yapan? Yoksa onu buraya bırakan anne köpek balığı arada kontrole mi geliyor yavru köpekbalığını? Bir ıstakoz, deniz kızı çantasının kollarıyla oyun oynuyor. Kesenin içindeki yavru köpekbalığının yüreği ağzına geliyor… Kesenin kolları sımsıkı tutunuyor sualtı bitkilerine ve yumuşak mercanlara… Üzüm bağlarının kolları gibi kıvrım kıvrım kollar… Dişi köpek balığı sadece 15 gün kuluçka dönemi ardından yavruyu taşıma görevini Doğa Ana’ya devrediyor… İçi sır dolu sualtı UFO’su denizin rahmine iniş yapıyor... Oltamıza geldiğinde “Tüh, nerden çıktı bu? Aman ısırır, dikkat“ dediğimiz ve genellikle büyüklüğü 20 cm ile 50 cm arasında değişebilen yavru köpekbalıklarının doğum serüveni bilim kurgu filmlerinde ortaya çıkan uzaylılarınki gibi… Denizde, denizkızı çantası denilen uzay gemisi içinde geçen bir koca yıl… Kalp atıyor pıt pıt pıt… Oysa İzmir Körfezi’nden çıkan gemi geçerken güm güm diyor… Ve ıstakozlar eşlik ederken tüm bu ritimlere, o ufak kesenin içinde, “Bu denizde ben de varım !!!” demek için zor ama çok zor bir sınav veriliyor… “Yaşam düğünü” Akdeniz Akdeniz ve ülkemiz sularında 66 tür köpekbalığı bulunuyor… Kimisi yukarıda anlatıldığı gibi, kimisi ise 52 anne bedeni içinde yumurta kesesinden çıkarak direkt olarak su dünyasına doğuyor. Hiçbirinin işi kolay değil ne doğumdan önce ne sonra. onlar adlarını bizim koyduğumuz ve bize çok benzeyen akıllı, duygulu ve hassas dostlar… Hepsi hala oradalar… Hepsinin şarkıları var gün boyunca Akdeniz’de… 66 tür köpekbalığı yaşıyor… Biraz dizimizin biraz denizimizin dibinde, evet yanlış okumadınız, 66 tür köpekbalığı yaşıyor… Daha daha açalım bakışımızı, derin derin soluyalım denizden gelen rüzgarı. O rüzgarın içinde de aynı havayı paylaştığımız 12 tür deniz memelisinden selam var. 10 tür balina 1 fok ve 1 su samuru türü… Hepsi ile aynı denizi, aynı lodosu ve poyrazı soluyoruz. Tüm yunuslar aslında birer balinadır ve biz onlara büyüklüklerine göre balina veya yunus demişizdir. Hangileri Türkiye denizlerinde görülebiliyor acaba? Devam edelim seyahate… Biraz daha biraz daha derinden bakalım denize, sualtından Cebelitarık’a doğru ilerleyelim... Akdeniz’ i okyanusa, okyanusu Akdeniz’e dolduran boğazı 15 -20 metre derinlikten izleyelim şimdi… Uzun balina-Balaenoptera physalus, Kaşalot-Physeter katodon Siyah yunus-Globicephala melas , Yalancı katil balina-Pseudorca crassidens, Risso-Grampus griseus, Çizgili yunus-Stenella coeruleoalba , Afalina-Tursiops truncatus , Tırtak-Delphinus delphis , Mutur-Phocoena phocoena , Gagalı balina-Ziphius cavirostris Akdeniz Keşiş Foku-Monachus monachus ve Avrasya Su Samuru- Lutra Lutra Dikkat, akıntı çok kuvvetli. Bir o yana ve bir bu yana akan kocaman bir yaşam damarının içinde dalıştayız... Bir anda gözümüzün önünden hiç tanımadığımız bir cisim geçiyor. Kendinden emin, sakin ve sanki çaktırmadan Akdeniz’e süzülüyor… Yüzünü deniz yosunlarıyla örtmüş, sadece gözleri görülüyor… Evet, yaklaşık olarak her 10 günde bir yabancı tür canlı Akdeniz’e giriyor… “900 tür kadar oldu” diyor bilim insanı hocamız, rahat ve neşeyle gülerek. Benim yüzümde renk gidiyor, kafam karışıyor… “Anlamadım hocam “diyorum. “Bu da deniz kadar derin bir konu” diyor ve geçiştiriyor. Deniz deniz koca deniz… “Gel kim olursan ol yine de gel” diyen sanki “O” değil de deniz… Değişmekten korkmayan ve kendine yapılanı bunca sükunetle izleyen deniz… Bildik denizlerimizdeki yaşam mücadelesinde inanılmaz sıra dışılık… Hep bildiğimizi düşündüğümüz Akdeniz’de neredeyse hiç bilmediğimiz 12 tür deniz 53 memelisi… Akdeniz’e her 10 günde bir katılan yeni bir canlı türü… Bitkiler, omurgalılar, omurgasızlardan oluşan 17 bin tür konuğun “Yaşam Düğünü” Akdeniz… Akıl ve merhamet hattı Yeniden sormak, yeniden sormak, bir daha sormak zamanı şimdi bana, bunca daldık çıktık ya bu hikayede… Yine kabardı gönlüm, koca koca dalgalar yüzümü gözümü yıkadı, fikrim aklım coştu yine… Kendi fırtınalarımıza kapılmak üzereyiz… Acaba “Denizler korunabilir mi?” 24 metre ve daha derinde avlanmak konusunda itiraz sesleri yeri göğü inleten, Akdeniz’deki en büyük avcı filosunu yaratmış “Balıkçılığımızla denizi akıl ve merhamet hattında buluşturmak mümkün mü?” Soruyorum kendime… Foça’dayım. 40 yıllık Kıyı Balıkçısı bir ağabeyim kalamar kıvamı ve tadında muhabbet sonunda masadan kalktı ve şöyle dedi… -Bir gırgır teknesi kaptanı ile konuştum ve ona 18 metreden daha derinde avlanmaları gerektiğini ima ederek dedim ki: “Yanlış yerde avlanıyorsunuz”. Reis şöyle yanıt verdi Ozan: “- Balığın yasağı mı olur, balık nerede ise orada avlanır…” Kıyı balıkçısı ağabeyim, gözleri kısık ve hafif kırgın, baktı. Güldü. Gitti. Ben de saklanacak bir denizkızı çantası aradım o an… İçinden hiç çıkmak istemeyeceğim… Denizde yok olan canlılarla birlikte sağduyu da mı yok oluyor, yoksa Reis dediğimiz adamlar hiç olmadı mı? Soruyorum yine. Biz yanlış adamlara mı Reis dedik? Şimdi benim de kulaklarımda insani gürültüler var… Vurdumduymazlığın gürültüsü… Gemi sesinden kendi kalp atışını duyamayan köpekbalığı yavrusu gibiyim… Bulunduğum yerden çıkmak istemiyorum… İnsan denizle hala tanışmamış olabilir mi? Bilim adamlarının sesi mi kısık? Yoksa bizim kulaklarımız mı tıkalı? Deniz deniz koca deniz… Sen kimsin? Ve sen yanıtlasan. Ben sussam, dinlesem seni ikimizin kalp atışında ve sorsam kendime “Öyleyse ben kimim?” Yüzleşsem kendimle senin ifadende… Nergiz olmama izin vermiyorsun ya, düşerim sana, boğulurum diye… Koca yürekli deniz… Bir deniz kızı çantasına saklandı köpekbalığı ve dışarı çıkmak için mi yoksa çıkmamak için mi bekledi bunca zaman? Ne dersin Reis? Referanslar: -Plos ONE www.plose.org Volume 5 Issue 8 e11842, August 2010 -Nowak R.,Walker’s Mammals of the World Volume I - II ,1991 -T.C çevre ve Orman Bakanlığı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı ( TVKGM) Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi Kum Köpekbalığı ( Carcharhinus plumbeus) Türünün Korunması ve İzlenmesi Projesi Sonuç Raporu ,2009 -www.fishbase.org/summary/Scyliorhinus-canicula.html -en.wikipedia.org/wiki/Shark