`matematik` ve - International Conference on New Trends in

Transkript

884
2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
ĠLKÖĞRETĠM ÖĞRENCĠLERĠNĠN ‘MATEMATĠK’ VE ‘MATEMATĠK
ÖĞRETMENĠ’ KAVRAMLARINA ĠLĠġKĠN METAFORĠK ALGILARI
Gülçin OFLAZ, Cumhuriyet Üniversitesi, İlköğretim Bölümü Matematik Eğitimi Anabilim Dalı
[email protected]
Özet
Bireyin matematik başarısını etkileyen faktörler arasında öğretmen faktörü başta
gelmektedir. Yapılan çalışmalara göre matematik kaygısı olan insanların olumsuz
deneyimleri ile geçmiş matematik öğretmenleri arasında ilişki kurdukları görülmüştür.
Bu açıdan bakıldığında öğrencilerin matematiğe karşı tutumlarının oluşmaya başladığı
yıllar olan ilköğretim yılları ve ilköğretimdeki matematik öğretmenlerini nasıl
algıladıklarının ortaya çıkarılmasının önemli olduğu düşünülmektedir. Bu araştırmanın
amacı ilköğretim öğrencilerinin matematiğe ve matematik öğretmenine ilişkin sahip
oldukları algıları metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmak ve nasıl bir matematik
öğretmeni istediklerini belirlemektir. Araştırmanın çalışma grubunu Sivas‟ta 2
ilköğretim okulunda öğrenim gören 40 tane sekizinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır.
Araştırmanın verileri “Matematik … gibidir, çünkü …” ve “Matematik öğretmeni …
gibidir, çünkü …” cümlelerini tamamlamalarıyla elde edilmiştir. Öğrencilerin matematik
öğretmeninin sahip olmasını istedikleri özellikler ise yöneltilen açık uçlu soruyla elde
edilmiştir. Öğrencilerden elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi tekniği
kullanılmıştır. Bunun için veriler öncelikle bilgisayar ortamına aktarılmış ve NVivo 8
paket programı kullanılarak kodlama ve kategorilendirme işlemi yapılmıştır. Elde edilen
sonuçlara göre matematik ve matematik öğretmenleri ile ilgili oluşturulan metaforlar 6
kategoride toplanmıştır. İlköğretim öğrencileri espri yapan, ilgili, sevecen, onlara
yardımcı olan, kolayca soru sorabilecekleri ve anlamadıklarında onlara kızmayan bir
matematik öğretmeni istemektedirler.
Anahtar Kelimeler: Matematik, Matematik Öğretmeni, Metafor.
GĠRĠġ
Metafor yeni bilginin, daha önceden bilinen eski bilgiyle benzerliklerinin bulunarak ilişki
kurulması ve yeni bilginin anlamlandırılmasıdır (Senemoğlu; 2005). Böylece metafor, X‟in Y gibi
olduğunun açık ya da örtük bir şekilde ifadesidir. Bu anlamda metaforlar eğitimcilere iki şey arasında
karşılaştırma yapılmasına, iki şey arasındaki benzerliklere ve farklılıklara dikkat çekilmesine imkan
verirler (Saban, 2004; Miles ve Huberman, 1994). Aynı zamanda metafor bilinmeyen bir şeyin, bilinen
şeylerle anlatılması olarak da tanımlanmaktadır (Perry ve Cooper; 2001).
Forceville‟e (2002) göre iki ya da daha çok şey arasında bir benzetmenin olması için üç temel
unsurun varlığı gerekmektedir; metaforun konusu, metaforun kaynağı, metaforun kaynağı ile
metaforun konusu arasında benzer olduğu düşünülen özellikler. Örneğin „matematik öğretmeni bir
kitap gibidir‟ benzetmesinde matematik öğretmeni ve kitap arasında bir benzetme kurulmuştur. Burada
matematik öğretmeni metaforun konusunu, kitap metaforun kaynağını oluşturmaktadır. Neden böyle
bir benzetme yapıldığının cevabı ise metaforun kaynağı ve konusu arasında kurulan ilişkiyi
vermektedir; „çünkü matematik öğretmenimiz tıpkı kitaplar gibi birçok bilgiyle donanıktır‟ ifadesinde
olduğu gibi.
Aslında kullandığımız dil metaforik özellikler taşır. Bu anlamda kullandığımız dildeki kelimeler
de dünyayı kavramsallaştırma şeklimizdir (Collins, Green;1990). Metaforlar düşüncelerimizi
yapılandırmamıza ve çevremizde olan olayları anlamlandırmamıza yardım ederler. Dolayısıyla
metaforların kullanımı bu anlamlandırma sürecinin devam eden ve amacına ulaşan bir süreç olmasını
sağlar (Perry, Cooper; 2001).
Son yıllarda üzerinde çalışılan konuya ait algıların ortaya çıkarılmasında metaforlar sıklıkla
kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada da ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin matematik ve matematik
öğretmeni kavramlarına ilişkin algılarını metaforlar aracılığıyla ortaya koymak ve onlara göre
matematik öğretmeninin nasıl olması gerektiğini belirlemek amaçlanmıştır. Buradan hareketle
aşağıdaki alt problemlere cevap aranacaktır.
1. İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin matematik ve matematik öğretmeni kavramlarına ilişkin
algılarını hangi metaforlar temsil etmektedir?
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
885
www.iconte.org
2. İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin matematik ve matematik öğretmeni kavramlarına ilişkin
öne sürdükleri metaforlar ortak özelliklerine göre hangi kategoriler altında incelenmektedir?
3. İlköğretim 8. sınıf öğrencilerine göre bir matematik öğretmeni hangi özelliklere sahip
olmalıdır?
YÖNTEM
Bu araştırmada nitel araştırma paradigmasında yer alan “olgu bilim” deseni (Yıldırım ve
Şimşek, 2005) kullanılmıştır.
ÇalıĢma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunu Sivas‟ta tesadüfi olarak seçilen 2 ilköğretim okulunda öğrenim
gören 40 adet sekizinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır.
Veri Toplama Aracı
Araştırmaya katılan öğrencilerin matematik ve matematik öğretmeni kavramlarına ilişkin sahip
oldukları metaforik algıları ortaya çıkarmak amacıyla „matematik … gibidir, çünkü … ‟ ve „matematik
öğretmeni … gibidir, çünkü … ‟ cümlelerinin yazılı olduğu bir form verildi. Öğrencilerin bulunduğu sınıf
seviyesi itibariyle onlara öncelikle benzetmelerini yaparken nelere dikkat etmeleri gerektiği açıklandı.
Geçmiş okul yıllarını düşündüklerinde matematik ve matematik öğretmeni deyince akıllarına gelen ilk
benzetmenin ne olduğunu düşünerek bu cümleleri tamamlamaları istendi. Ayrıca öğrencilere, bir
matematik öğretmeninde bulunmasını istedikleri özelliklerin neler olduğunu belirlemek için de açık uçlu
bir soru yöneltildi. Bu iş için öğrencilere yaklaşık bir ders saati verildi.
Verilerin Analizi
Elde edilen veriler içerik analizi tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Bunun için veriler öncelikle
bilgisayar ortamına aktarılıp gerekli yüklemeler yapılmıştır. Verilerin kodlanıp kategorilendirilmesi
aşamasında NVivo 8.0 paket programı kullanılmıştır. Daha sonra bu veriler kodlanıp, ilintilendirilip,
biçimlendirilip oluşan kategorilerin modelleri oluşturulmuştur. Çalışmada literatür taraması ile ulaşılan
başlangıçtaki kategoriler yönlendirici olmakla birlikte ileri aşamalarda yeni kategorilerin de eklenmesi
ile asıl kategoriler oluşturulmuştur (Yıldırım ve Şimşek, 2005).
Öğrencilerden elde edilen yazılı dokümanlar incelendiğinde matematik kavramına ait
oluşturulan metaforlardan 10‟u, matematik öğretmeni kavramına ait oluşturulan metaforlardan ise 7‟si
çalışmaya dâhil edilmemiştir. Çünkü öğrenciler tarafından oluşturulan bu metaforların birden çok fikir
ya da birden çok benzetme içerdiği görülmüştür. Çalışmaya dâhil edilen metaforlar tablolaştırılarak her
bir metaforu temsil eden öğrenci sayısı da verilmiştir.
BULGULAR
1. Ġlköğretim Öğrencilerinin ‘Matematik’ Ve ‘Matematik Öğretmeni’ Kavramlarına
ĠliĢkin Ġleri Sürdükleri Metaforlar
Tablo 1‟de görüldüğü gibi öğrenciler matematik kavramı ile ilgili 30 adet metafor öne
sürmüşlerdir. Bu metaforlardan 24‟ü birer öğrenci tarafından belirtilmiştir. Diğer metaforlar ise azalan
sıra ile şöyle sıralanmaktadır; yaşam (3 öğrenci), labirent (2 öğrenci), ağaç (2 öğrenci), arkadaş (2
öğrenci), doğa (2 öğrenci), güneş (2 öğrenci).
Metafor Adı
Ağaç
Apartman
Araba
Arkadaş
Bol fıstıklı baklava
Çiçek
Çorap söküğü
Çözülemeyen problem
Metaforu temsil
eden öğrenci
f
2
1
1
2
1
1
1
1
Metafor Adı
Kaynak
Labirent
Mandalina
Mısır
Müzik
Nar
Orman
Öğretmenlik
Metaforu temsil
eden öğrenci
f
1
2
1
1
1
1
1
1
886
www.iconte.org
Dere
Doğa
Güneş
Işık
Kar tanesi
Karanlık ve içinde yırtıcı hayvanlar
olan mağara
Kaybolmuş insan
1
2
2
1
1
Portakal
Problem kutusu
Rehber
Satranç
Yaşam
1
1
1
1
3
1
Yemek yemek
1
1
Yol
1
Tablo 1: Ġlköğretim Öğrencilerinin ‘Matematik’ Kavramına ĠliĢkin Ġleri Sürdükleri
Metaforlar
Öğrenciler, oluşturdukları bu metaforlardan 2‟sinde matematiğe insani özellikler yüklemişlerdir;
arkadaş ve kaybolmuş insan gibi. Metaforlardan 12‟sinde ise matematiğin cansız varlıklarla
ilişkilendirilmesi söz konusudur; apartman, araba, çorap söküğü gibi. Metaforlardan 6‟sı bazı yiyecek
isimleri olup (baklava, mandalina), 7 metafor ise doğa (ağaç, çiçek) ile ilgilidir. Öğrencilerin
matematikle ilişkilendirdikleri metaforlardan biri yaşam iken, matematiğin çözülemeyen bir problem
olduğunu düşünen öğrenciler de vardır.
Tablo 2‟de ilköğretim öğrencilerinin „matematik öğretmeni‟ hakkında belirttiği metaforlar
sunulmuştur. Bu tabloda da görüldüğü gibi öğrenciler matematik öğretmeni ile ilgili 33 adet metafor
belirtmişlerdir. Bu metaforlardan 31‟i sadece bir öğrenci tarafından belirtilmiş olup 5 öğrenci matematik
öğretmenini hesap makineni benzetirken, öğrencilerden 2‟si matematik öğretmenini inşaat zeminine
benzetmiştir.
Metafor Adı
Metaforu temsil
eden öğrenci
f
Metafor Adı
Metaforu temsil
eden öğrenci
f
Abaküs
1
Gelip geçici hastalık
1
Ab-ı hayat
Acı kahve
1
1
Giyinmek
Hayat
1
1
Aç kurt
1
Hesap makinesi
5
Açılmaz bir gül
1
İnşaat zemini
2
Ağabey
Ağaç
Arkadaş
Bilgi ağacı
1
1
1
1
1
1
1
1
Bilim adamı
1
Kitap
Komşu
Kütüphane
Melek
Okul
1
Önsöz
1
1
Saat
1
Çürük elma, taze nar
1
Soru bankası
1
Denizde kaybolduğumuzda elimizden
tutup yardım eden kaptan
1
Şehir
1
Dost
1
Üstüme üstüme
yürüyen canavar
1
Dört işlem
1
Yazı tahtası
Zekâ küpü
1
1
Boğazına dolanıp seni zehirleyen
zehirli yılan
Bugüne kadar sıradan insan ama şu
anda süper insan
1
Tablo 2: Ġlköğretim Öğrencilerinin ‘Matematik Öğretmeni’ Kavramına ĠliĢkin Ġleri
Sürdükleri Metaforlar
887
www.iconte.org
Öğrenciler „matematik öğretmeni‟ ile ilgili olumlu ve olumsuz benzetmeler yapmışlardır; 8
öğrenci „matematik öğretmeni‟ hakkında olumlu benzetmelerde (ab-ı hayat, melek) bulunurken; 5
öğrenci ise „matematik öğretmeni‟ ile ilgili olumsuz benzetmeler ( aç kurt, acı kahve) öne sürmüşlerdir.
2 öğrenci ise matematik öğretmeni ile hem olumlu hem olumsuz benzetmeleri barındıran metaforlar
üretmişlerdir; açılmaz bir gül, çürük elma taze nar gibi. Matematik öğretmeni hakkında oluşturulan
metaforlardan 3‟ü matematiği çağrıştıran benzetmelerdir; abaküs, dört işlem, hesap makinesi gibi.
Oluşturulan metaforlardan 6‟sı matematik öğretmeninin bilgi ile dolu olduğunu gösterir niteliktedir;
bilgi ağacı, bilim adamı gibi. Öğrenciler matematik öğretmenini cansız varlıklara (yazı tahtası, inşaat
zemini) da benzetmişlerdir.
2. Ġlköğretim Öğrencilerinin ‘Matematik’ Ve ‘Matematik Öğretmeni’ Kavramlarına
ĠliĢkin Ġleri Sürdükleri Metaforların Ait Oldukları Kategoriler
Öğrencilerin matematik ve matematik öğretmeni kavramları hakkında ileri sürdükleri
metaforlar bir önceki bölümde verilmişti. Bu bölümde ise oluşturulan bu metaforlar, ortak özelliklerine
göre bazı kategoriler altında toplanarak okuyucuya sunulacaktır. Kategoriyi oluşturan metaforlardan
bazıları ise öğrencilerin ifadeleri değiştirilmeden ilgili kategoride, italik olarak verilecektir.
Öğrencilerin matematik kavramına ilişkin öne sürdükleri metaforlar matematiğin işlevleri,
matematiğin bireysel gereklilik olması, matematiğin içeriği, matematik çalışmanın süreklilik
gerektirmesi, matematiğe karşı olumlu yargılar ve matematiğe karşı olumsuz yargılar kategorileri
altında toplanmaktadır.
Kategori 1: Matematiğin İşlevleri
Matematiğin işlevleri kategorisini temsil eden metaforlar rehber (1 öğrenci), yol (1 öğrenci) ve
güneştir (2 öğrenci).
Metafor Adı
Güneş
Yol
Rehber
Metaforu temsil eden öğrenci
f
2
1
1
Tablo 3: Matematiğin ĠĢlevleri Kategorisini OluĢturan Metaforlar
“Matematik yol gibidir. Çünkü dünyada her şeyin bir matematiksel açıklaması vardır. Ve bütün
olaylar matematikle çözümlenir.”
Kategori 2: Matematiğin Bireysel Gereklilik Olması
Tablo 5‟de görüldüğü gibi matematiğin bireysel gereklilik olması ile ilgili 3 adet metafor öne
sürülmüştür. 1 öğrenci matematiği ışığa ve çiçeğe benzetirken 2 öğrenci ise matematiği arkadaşa
benzetmektedir.
Metafor Adı
Arkadaş
Çiçek
Işık
f
2
1
1
Tablo 4: Matematiğin Bireysel Gereklilik Olması Kategorisini OluĢturan Metaforlar
“Matematik arkadaş gibidir, çünkü arkadaşlarım ne zaman ihtiyacım olsa yanımdalarsa
matematikte o kadar yanımda olur, bana yardım eder.”
Kategori 3: Matematiğin İçeriği
Tablo 6‟da görüldüğü gibi matematiğin içeriği kategorisini oluşturan metaforlar ağaç (2
öğrenci), apartman (1 öğrenci), arkadaş (2 öğrenci), bol fıstıklı baklava (1 öğrenci), çözülemeyen
problem (1 öğrenci), doğa (2 öğrenci), kaynak (1 öğrenci), labirent (2 öğrenci), mandalina (1 öğrenci),
nar (1 öğrenci), orman (1 öğrenci), portakal(1 öğrenci), problem kutusu(1 öğrenci), mısır (1öğrenci)
ve satrançtır(1 öğrenci).
888
www.iconte.org
Metafor Adı
Ağaç
Arkadaş
Doğa
Labirent
Bol fıstıklı baklava
Çözülemeyen problem
Kaynak
Nar
Orman
Portakal
Problem kutusu
Satranç
Mandalina
Mısır
Apartman
f
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Tablo 5: Matematiğin Ġçeriği Kategorisini OluĢturan Metaforlar
“Matematik doğa gibidir, çünkü doğada çok çeşitli hayvanlar var. Fakat çoğunun ismi
bilinmiyor. Matematikte sonsuzdur ve sonu bilinmiyor.”
“Matematik satranç gibidir çünkü hamleleri yapmak düşündürücüdür, matematik de bunun
gibi. Ve hamleleri öğrenmeden sonuca ulaşamayız. Matematikte budur.”
“Matematik orman gibidir çünkü ormanlarda birçok ağaç vardır. matematikte birçok işlem,
formül vardır. problemler çoktur ve konular da çoktur.”
“Matematik problem kutusu gibidir çünkü bütün problemler onun içindedir ve zamanı
geldiğinde bütün problemleri öğrencilerle paylaşır.”
“Matematik kaynak gibidir çünkü içinde sayısal derslerin bütün işlemlerini bulundurur. Ne
ararsan var yani.”
Kategori 4: Matematik Çalışmanın Süreklilik Gerektirmesi
Matematik çalışmanın süreklilik gerektirmesi kategorisindeki araba (1 öğrenci), ağaç (2
öğrenci), dere (1 öğrenci), yemek yemek (1 öğrenci), öğretmenlik (1 öğrenci) metaforları
bulunmaktadır.
Metafor Adı
Ağaç
Araba
Dere
Yemek yemek
Öğretmenlik
f
2
1
1
1
1
Tablo 6: Matematik ÇalıĢmanın Süreklilik Gerektirmesi Kategorisini OluĢturan
Metaforlar
“Matematik yemek yemek gibidir çünkü matematiğe hep çalışmak gerekir, sorularını konularını
anladıkça çözeriz.”
“Matematik araba gibidir çünkü geliştirdikçe hızlanır ve tekrar etmedikçe konuları unuttukça
yavaşlar.”
Kategori 5: Matematiğe Karşı Olumlu Yargılar
Matematiğe karşı olumlu yargılar kategorisindeki metaforlar müzik (1 öğrenci), yaşam (3
öğrenci), güneş (2 öğrenci), çorap söküğüdür (1 öğrenci).
Metafor Adı
889
www.iconte.org
f
3
2
1
1
Yaşam
Güneş
Müzik
Çorap söküğü
Tablo 7: Matematiğe KarĢı Olumlu Yargılar Kategorisini OluĢturan Metaforlar
“Matematik müzik gibidir çünkü müzik zevk verir. Matematik de soru çözebildikçe eğlendirir ve
zevk verir.”
“Matematik yaşam gibidir çünkü her yerde her zaman karşımıza çıkan, birçok işimize yarayan
ve bazen de olmazsa olmaz derslerden biridir.”
Kategori 6: Matematiğe Karşı Olumsuz Yargılar
Matematik kavramına ait metaforlar incelendiğinde 2 öğrencinin olumsuz benzetmeler
oluşturdukları görülmüştür. Öğrencilerden 1‟i matematiği kaybolmuş bir insana, diğeri ise karanlık ve
içinde yırtıcı hayvanlar olan mağaraya benzetmiştir.
Metafor Adı
f
1
1
Kaybolmuş bir insan
Karanlık ve içinde yırtıcı hayvanlar olan mağara
Tablo 8: Matematiğe KarĢı Olumsuz Yargılar Kategorisini OluĢturan Metaforlar
“Matematik karanlık bir ortamda kaybolmuş bir insan gibidir çünkü matematik çok zor bir
branştır. Karanlık bir ortamda kaybolmuş insan dememin sebebi matematiğin bazı kuralları vardır. o
kuralları bilmezsek kaybolmuş insandan farkımız olmaz.”
“Matematik karanlık ve içinde yırtıcı hayvanlar olan mağara gibidir çünkü zor, içi engellerle
dolu ve bana göre çok da iyi bir ders değil.”
Öğrencilerin matematik öğretmeni kavramına ilişkin öne sürdükleri metaforlar bilgi sağlayıcı
matematik öğretmeni, şekillendirici matematik öğretmeni, tedavi edici matematik öğretmeni,
yönlendirici matematik öğretmeni, matematik öğretmenine karşı olumlu yargılar ve matematik
öğretmenine karşı olumsuz yargılar kategorileri altında toplanmışlardır.
Kategori 1: Bilgi Sağlayıcı Matematik Öğretmeni
Bilgi sağlayıcı matematik öğretmeni kategorisinde kitap, bilgi ağacı, abaküs, bilim adamı, soru
bankası, hesap makinesi, ağaç, saat ve şehir metaforları bulunmaktadır. Bu metaforlardan hesap
makinesi benzetmesini 5 öğrenci belirtmiş, geri kalan benzetmeleri ise 1‟er öğrenci belirtmiştir.
Metafor Adı
Hesap Makinesi
Kitap
Bilgi Ağacı
Abaküs
Bilim Adamı
Soru Bankası
Ağaç
Saat
Şehir
f
4
1
1
1
1
1
1
1
1
Tablo 9: Bilgi Sağlayıcı Matematik Öğretmeni Kategorisini OluĢturan Metaforlar
“Matematik öğretmeni bilim adamı gibidir çünkü ellerinden gelen her şeyi yapar ve bilgi
dağıtırlar. Derste öğrencilerini bilgilendirirler. Bütün bilgilerini öğrencilerine dağıtır bizlere bilgiler
saçarlar.”
890
www.iconte.org
“Matematik öğretmeni abaküs gibidir çünkü matematik öğretmenlerim bu zamana kadar yanlış
yaptıysam düzelttiler ve sayı saymayı öğretiler.”
Kategori 2: Şekillendirici Matematik Öğretmeni
Şekillendirici matematik öğretmeni kategorisini oluşturan metaforlar şöyle sıralanmaktadır:
inşaat zemini, çürük elma-taze nar, ab-ı hayat. Bu metaforlardan, matematik öğretmenini inşaat
zeminine benzeten 2 öğrenci bulunmaktadır. Diğer metaforları ise 1‟er öğrenci belirtmiştir.
Metafor Adı
İnşaat zemini
Çürük elma-taze nar
Ab-ı hayat
f
2
1
1
Tablo 10: ġekillendirici Matematik Öğretmeni Kategorisini OluĢturan Metaforlar
“Matematik öğretmeni inşaat zemini gibidir çünkü ilk başta bilgiyi bu şey sayesinde atabiliriz.
İlk başta temel olmazsa inşaat olmaz.”
“Matematik öğretmeni bir çürük elma bir taze nar gibidir çünkü kimi öğretmenlerimden hiçbir
şey öğrenmedim. Kimi öğretmenlerim de daha fazla ne öğretsem diye düşünüyor. Son birkaç yılda
matematiğimi tam olarak oturttum. Ama geçen seneler samanlıkta iğne aramak gibiydi, ne
öğreneceğim diye düşünüyordum öğretmenlerimden.”
Kategori 3: Tedavi Edici Matematik Öğretmeni
Tedavi edici matematik öğretmeni kategorisinde bulunan tek metafor hayat benzetmesidir. Bu
metaforu belirten tek öğrencinin ifadesi ise şu şekildedir: “ Matematik öğretmeni hayat gibidir çünkü
insanın canı alındığında ölür, bende ise matematik olmayınca bu dersi işleyemediğimde ayaklarım
titriyor, korkuyorum.”
Kategori 4: Yönlendirici Matematik Öğretmeni
Yönlendirici matematik öğretmeni kategorisini hesap makinesi, önsöz ve denizde
kaybolduğumuzda yardım eden bir kaptan, okul, ağabey ve arkadaş metaforları bulunmaktadır. Bu
metaforlardan tümünü 1‟er öğrenci ifade etmiştir.
Metafor Adı
Ağabey
Arkadaş
Hesap makinesi
Önsöz
Okul
Denizde kaybolduğumuzda yardım eden
bir kaptan
f
1
1
1
1
1
1
Tablo 11: Yönlendirici Matematik Öğretmeni Kategorisini OluĢturan Metaforlar
“Matematik öğretmeni ağabeyim gibidir çünkü yanlış yapınca kızmaz bana, hep yardım eder.”
Kategori 5: Matematik Öğretmenine Karşı Olumlu Yargılar
Matematik öğretmenine karşı olumlu yargılar kategorisini oluşturan metaforlar kütüphane,
komşu, zeka küpü, dost ve melektir. Bu metaforların tümünü 1‟er öğrenci ifade etmiştir.
Metafor Adı
Kütüphane
Komşu
Zekâ küpü
Dost
f
1
1
1
1
891
www.iconte.org
Melek
Bugüne kadar sıradan insan ama şu anda süper insan
1
1
Tablo 12: Matematik Öğretmenine KarĢı Olumlu Yargılar Kategorisini OluĢturan
Metaforlar
“Matematik öğretmeni bugüne kadar sıradan insan ama şu anda süper insan gibidir çünkü
bugüne kadar olan öğretmenlerimiz bizimle hiç ilgilenmiyordu, ama bu seneki öğretmenimiz bizimle
ilgileniyor ve çok güzel anlatıyor.”
Kategori 6: Matematik Öğretmenine Karşı Olumsuz Yargılar
Matematik Öğretmenine Karşı Olumlu Yargılar kategorisini oluşturan metaforlar açılmaz bir
gül, giyinmek, boğazına dolanıp seni zehirleyen zehirli yılan, dört işlem, yazı tahtası, aç kurt, gelip
geçici hastalık, acı kahve ve üstüme üstüme yürüyen canavardır. Bu metaforları 1‟er öğrenci ifade
etmişlerdir.
Metafor Adı
Açılmaz Bir Gül
Dört işlem
Giyinmek
Boğazına Dolanıp Seni Zehirleyen Zehirli Yılan
Yazı Tahtası
Aç Kurt
Gelip Geçici Hastalık
Acı Kahve
Üstüme Üstüme Yürüyen Canavar
f
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Tablo 13: Matematik Öğretmenine KarĢı Olumsuz Yargılar Kategorisini OluĢturan
Metaforlar
“Matematik öğretmeni aç bir kurt gibidir çünkü aç bir kutrun nerede, ne yapacağı belli olmaz,
her an saldırabilir veya bekleyebilir.”
“Matematik öğretmeni üstüme üstüme yürüyen bir canavar gibidir çünkü dersten düşük not
almaktan korkarım, bu yüzden de matematik hocam üstüme doğru geldikçe korkarım. Ve en sonunda
o dersten düşük not aldığımda da o dersten iyice uzaklaşır ve soğurum.”
3. Ġlköğretim Öğrencilerine Göre Matematik Öğretmeninin Sahip Olması Gereken
Özellikler
Öğrencilerin bir matematik öğretmeninin sahip olmasını istedikleri özellikler incelendiğinde;
matematik öğretmeninin ilgili, sakin, espritüel, anlayışlı, sevecen, eğlenceli ,öğrencilerle dost olan,
öğrencilerle anne-baba ya da arkadaş-kardeş gibi ilgilenmesi gerektiğini düşünmektedirler. Literatür
incelendiğinde öğretmenin öğrencilerle arkadaş gibi olması, aileden biri gibi onlarla ilgilenmesi
gerektiğine dair pek çok araştırma sonucu vardır (Saban, 2004; Saban, Koçbeker ve Saban, 2006;
Çelikten, 2006, Oğuz, 2009). Burada öğrencilerin, daha çok matematik öğretmenine yükledikleri
özellikler üzerinde durulacak ve öğrencilerin ifadelerine yer verilecektir.
892
www.iconte.org
Model 1: Öğrencilere Göre Matematik Öğretmeninde Olması Gereken Özellikler
Öğrencilere göre matematik öğretmeninde sahip olması gereken özellikler modelde
gösterilmiştir. Araştırmacı tarafından çarpıcı bulunan öğrenci ifadeleri değiştirilmeden aktarılmıştır.
Buna göre öğrenciler kendileriyle arkadaş gibi olan, güleryüzlü, sakin ve sevecen bir matematik
öğretmeni istemektedirler.
“Matematik dersi zor olduğu için bazen sıkıcı oluyor. Onun için öğretmenin gerektiği zaman
espri yapmalı ve o dersi öğrencilere sevdirmeli. Ama gerektiğinde de disiplinli olmalıdır. Ve
öğrencilerini rencide etmemelidir.”
“Bence matematik öğretmeni espri yapmalı. Sürekli ders olmaz, biraz eğlence gerekir.”
“Matematik öğretmeni önce konuyu sonra soruları çözdürmelidir. Görsel anlatmalıdır. Bize
dersi sevdirmeli ve bize karşı hoşgörülü olmalıdır.”
“Matematiği sevmemiz için önce öğretmeni sevmeliyiz. Onun dersine girmek için can atmam,
heves duymam gerekir.”
“Matematik zaten karışık bir derstir. Bunu sert bir şekilde anlatırsa anlamayız. Anlatma
yeteneğine sahip olması lazım… ve dersleri aklımıza daha iyi yerleştirmek için şaka yapmalı.”
“Matematik dersi zor. Öğretmen değişik değişik şeyler yapınca benim hoşuma gitmiyor.
Herkese eşit davransın.”
“Matematik öğretmeni sakin olsun azarlamasın. O zaman öğrenci derse daha bağlı olur.
Öğrencide bir istek, bir azim olur. Dersi sevmese bile sevmeye başlar…”
“Bazı öğretmenler soru yapamadığımız zaman sinirli oluyorlar. Bazı zaman sorularımız oluyor
ama saramıyoruz. Hiç kızmayan bir de sinirlenmeyen öğretmen olmalı.”
“Öğrenciler öğretmenlerinden korktukları için öğretmenlerine yapamadıkları yerleri
söyleyemiyorlar… Matematik öğretmeni daha arkadaş gibi olsa daha iyi olurdu.”
“Yanlışlara bağırmamalı, sorduğumuz sorulara sıkılmadan cevap vermeli ve bize kaynak ve
örnek sunabilmeli… Moral bozmadan güleryüzlülük ile karşılayıp gerektiğinde öğüt vermeli.”
TARTIġMA ve SONUÇ
Çalışmanın sonuçlarına göre öğrencilerin matematik kavramına ilişkin oluşturdukları metaforlar
daha çok matematiğin içeriği kategorisi altında toplanmaktadır. Öğrenciler matematiği sonsuz,
anlaşılmaz problemlerle dolu ve zor bir ders olarak görmektedirler. Buna karşın matematik eğitiminin
insan yaşamındaki öneminden (Yıldırım, 2008; Işık, Çiltaş ve Bekdemir, 2008) hareketle matematiğin
işlevlerine vurgu yapan ve matematiği bireysel gereklilik olarak gören öğrenci sayısı ise oldukça azdır.
Pimm (1988) matematiği alanyazını ile bağdaştırarak, „dil olarak matematiğe‟ vurgu yapmıştır.
Sterenberg‟in (2008) çalışmasına göre ise, ilköğretim öğretmenlerinin matematik hakkında öne çıkan
metaforları mücadele, dağ ve köprüdür. Geçmiş öğrenim yaşantılarını düşündüklerinde öğrencilerin
matematik öğretmenlerine ilişkin oluşturdukları metaforlar incelendiğinde göze çarpan bir sonuç ise
öğrencilerin azımsanamayacak bir kısmı, matematik öğretmenlerine ilişkin olumsuz benzetmeler
oluşturmuşlardır. Oysa matematik öğretmeninin sahip olmasını istedikleri özellikler incelendiğinde
esprili, güler yüzlü, samimi, rahatlıkla soru sorabildikleri, öğrencide korku değil rahatlatıcı ve güven
ortamı oluşturan bir matematik öğretmeni istemektedirler. Bu çalışmanın sonuçları olan öğrencilerin
matematik ve matematik öğretmenine ilişkin metaforik algıları ve bir matematik öğretmeninin sahip
893
www.iconte.org
olmasını istedikleri özellikler birlikte değerlendirildiğinde, öğrencilerin matematiği algılama şekillerinde
matematik öğretmenlerinin payı olduğu söylenebilir. Nitekim literatür incelendiğinde öğrencilerin
matematik başarısında matematik öğretmenlerinin önemini vurgulayan birçok çalışmaya rastlanabilir
(Wu, 1999; Dursun ve Dede, 2004). Ayrıca Toluk Uçar ve diğerlerinin (2010) yaptıkları çalışmanın
sonucunda ilköğretim öğrencilerinin matematik öğretmenlerini kendilerine yakın görmediklerini ve
matematiğe karşı olumsuz duygular beslediklerini ortaya çıkarmıştır. Öğrencilerin matematiğe karşı
olumsuz duygular beslemesinde matematik öğretmenlerinin öğrencilere karşı tutumlarının da etkisi
olduğundan hareketle, matematik öğretmenlerine rahatlatıcı bir sınıf ortamı oluşturup öğrencilerin
derse karşı öz-güvenlerini yerine getirmelerinin sağlanması önerilebilir.
KAYNAKÇA
Collins, E. C., Green, J. (1990). Metaphors: The Construction Of A Perspective. Theory İnto Practice,
Vol. 29, No. 2, Metaphors We Learn By, ss. 71-77
Çelikten, M. (2006). Kültür Ve Öğretmen Metaforları. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı : 21/2,
269-283.
Dursun, Ş.; Dede, Y. (2004). Öğrencilerin Matematikte Başarısını Etkileyen Faktörler: Matematik
Öğretmenlerinin Görüşleri Bakımından. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı2. 217-230.
Forceville, C. (2002). The İdentification Of Target And Source İn Pictorial Metaphors. Journal Of
Pragmatics, 34, 1-14.
Işık, A., Çiltaş, A., Bekdemir, M. (2008). Matematik Eğitiminin Gerekliliği ve Önemi . Kazım Karabekir
Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 17,174-184.
Miles, M. B. , Huberman, M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (2. baskı).
Thousand Oaks, CA: Sage.
Oğuz, A. (2009). Öğretmen Adaylarına Göre Ortaöğretim Öğretmenlerini Temsil Eden Metaforlar. Milli
Eğitim Dergisi, Sayı 182.
Perry, C., Cooper, M. (2001) Metaphors Are Good Mirrors: Reflecting On Change For Teacher
Educators. Reflective Practice, Vol 2, No 1, ss. 41-52.
Pimm, D. (1988). Mathematical Metaphor. For The Learning Of Mathematics, Vol. 8, No. 1, ss. 30-34.
Saban, A. (2004). Giriş Düzeyindeki Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Öğretmen” Kavramına İlişkin İleri
Sürdükleri Metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 2, 131-155.
Saban, A.; Koçbeker, B.; Saban, A. (2006). Öğretmen Adaylarının Öğretmen Kavramına İlişkin
Algılarının Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6 (2).
Senemoğlu, N. (2005). Gelişim Öğrenme Ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi.
Sterenberg, G. (2008). Investigating Teachers‟ İmages Of Mathematics. J Math Teacher Educ, 11:89–
105.
Toluk Uçar, Z., Pişkin M., Akkaş, E. N., Taşçı, D. (2010). İlköğretim Öğrencilerinin Matematik,
Matematik Öğretmenleri Ve Matematikçiler Hakkındaki İnançları. Eğitim Ve Bilim, Cilt:35, Sayı:
155, Ss. 131-144.
Wu, H. (1999). Professional Development Of Mathematics Teachers. Notices Of The Ams, 4(5), 535542.
Yıldırım, C. (2008) Matematiksel Düşünme (5. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi A.Ş.
Yıldırm, A. Ve Şimşek, H. (2005). Soysal Bilimlerde Nitel Araştırıma Yöntemleri. Ankara: Seçkin
Yayıncılık.

`matematik` ve - International Conference on New Trends in

Transkript

Benzer belgeler

23. Hafta - Akasya Koleji

brifing dosyası - KAHRAMANMARAŞ

okul aile birliğimizi oluşturduk

Belçikalı ve Türk Sınıf Öğretmeni Adaylarının Matematik ile

Polonya Hareketlilik - Balıkesir Muharrem Hasbi Anadolu Lisesi