Serebral Paralizili Çocukların Motor ve Fonksiyonel Seviyeleri ile

Serebral Paralizili Çocukların Motor ve Fonksiyonel Seviyeleri ile

Araştırma Makalesi
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 3, Eylül-Aralık 2007
Serebral Paralizili Çocukların Motor ve
Fonksiyonel Seviyeleri ile Sağlıkla İlgili Yaşam
Kaliteleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
Yıldız ERDOĞANOĞLU
Mintaze KEREM GÜNEL
Investigation of the Relationship
between Motor and Functional Levels
with Health-Related Quality of Life in
Children with Cerebral Palsy
® ÖZET
® ABSTRACT
Amaç: Bu çalışmada Serebral Paralizi (SP)’li çocukların motor
ve fonksiyonel durumları ve sağlıkla ilgili yaşam kaliteleri (SİYK)
arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan bu araştırmaya, Haziran 2005Aralık 2005 tarihleri arasında, Ankara’da yaşayan ve özel eğitim
merkezine devam eden, yaş ortalaması 9,25±3,89 yıl olan 5-18
yaş arasında 60 SP’li çocuk dahil edilmiştir. Çalışmaya dahil edilen
çocukların hepsi düzenli olarak özel bir rehabilitasyon merkezine devam eden ve fizyoterapist eşliğinde rehabilitasyonu devam
eden çocuklardır. Çalışmaya dahil edilen bütün çocukların anne
ve babaları evli ve çocuklar aileriyle birlikte yaşamaktadır. Vakaların demografik bilgileri kaydedilmiş, her bir çocuk için Kaba
Motor Fonksiyon Sınıflama Sistemi (GMFCS), Pediatrik Özürlülük
Değerlendirmesi (PEDI) Fonksiyonel beceriler (FB) bölümü, Çocuk
Sağlığı Anketi – Anne / Baba Raporu (CHQ-PF50) uygulanmıştır.
GMFCS’ye göre Seviye 1, 2 ve 3’teki olgular Grup I’e, seviye 4
ve 5’deki olgular Grup II’ye dahil edilmiştir. PEDIFB’ye göre puanı
0-50 puan arasında olan çocuklar Grup I’e, 51-100 arasında olan
çocuklar Grup II’ye ve 101 ve üzeri puanı olan çocuklar Grup III’e
dahil edilmiştir.
Bulgular: GMFCS ile CHQ-PF50 (r=-0,337), PEDIFB ile CHQPF50 (r=0,352) puanları arasında anlamlı korelasyon bulunmuştur.
Motor fonksiyon seviyelerine göre Seviye 4 ve Seviye 5’te bulunan
çocukların CHQ-PF50 puanları diğer gruba göre daha düşük olduğu görülmüştür. PEDIFB’ye göre gruplar incelendiğinde ise gruplar
arasında CHQ-PF50 açısından fark olduğu (p=0,006) ve farkı yaratanın hem motor, hem de fonksiyonel bağımsızlık için birinci
gruptaki olgular olduğu görülmüştür.
Sonuç: SP’li çocuğun motor gelişim seviyesi ve fonksiyonel
durumu çocuğun SİYK’ni etkilemektedir. SP’li çocukların SİYK incelemeleri yapılırken sadece motor gelişim seviyeleri değil, bunun
yanında fonksiyonel seviyeleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
SP’li çocukların SİYK’nin detaylı değerlendirilmesiyle psikolojik ve
sosyal problemlerle başa çıkmayı sağlama, uygulanan rehabilitasyonun etkinliğini arttırmada önemli bir etmen olabilir.
Aim: This study aimed to investigate the relationship between motor and functional levels with health-related quality of life
(HRQoL) in children with Cerebral Palsy (CP).
Methods: Sixty children with CP who lived in Ankara and went
to special education center between June 2005-December 2005,
with age range between 5-18 ages and a mean age of 9.25±3.29
years were included to the descriptive study. All of the children
who were included to the study were regularly attending to special
education center and were rehabilitating by a physical therapist.
The mothers and fathers of whole children were married and were
living with their children. The demographic information of the
children were recorded, for each child Gross Motor Classification System (GMFCS), Pediatric Evaluation of Disability Inventory
(PEDI) functional abilities (FB) part; Child Health Questionnaire
and Parent Form (CHQ-PF50) were applied to children. According
to GMFCS, children in Level 1, 2 and 3 included to Group 1 while
children in Level 4 and 5 included to Group 2. According to PEDIFB
the children whose total score was between 0-50 score included
to Group I , between 51-100 score included to Group II and above
100 scores included to Group III.
Results: Significant correlation was found between GMFCS
and CHQ-PF50 (r= -0,337) and between to PEDIFB and CHQ-PF50
(r=0,352) total scores. CHQ-PF50 scores of the children in Level
4 and 5 of GMFCS were found lower than the other group. Also
when comparing groups according to PEDIFB scores; there was difference between group’s CHQ-PF50 scores (p=0,006) and difference for both-motor and functional independence, was occurred
related to Group1.
Conclusions: Motor development level and functional status
affect the health related quality of life in children with CP. While
examining HRQoL of children with CP, not only their motor development levels but also their functional levels should be taken into
consideration. Dealing with psychological and social problems to
be revealed by detailed evaluation of HRQoL in children with CP,
can be an important factor to increase efficiency of rehabilitation
applied to these children.
Anahtar Kelimeler: Serebral Paralizi, Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesi, Motor Gelişim Düzeyi, Fonksiyonel Seviye.
Key Words: Cerebral Palsy, Health-Related Quality of Life, Motor Development Level, Functional Level
Uzm. Fzt., Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Fizik tedavi ve Rehabilitasyon Ana Bilimdalı, Ankara.
Doç.Dr., Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü, Ankara.
Yazışma Adresi:
Doç. Dr. Mintaze Kerem Günel
Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü, Ankara.
e-posta: mintaze @ hacettepe.edu.tr
Bu çalışma 1. Ulusal Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Kongresinde poster olarak sunulmuştur.
13
[Geliş Tarihi: 10.12.2007 – Kabul Tarihi: 29.12.2008]
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 3, Eylül-Aralık 2007
Erdoğanoğlu ve Kerem Günel
Giriş ve Amaç
Doğum öncesi, doğum sırası veya doğum sonrası immatür beyindeki bir lezyon sonucu ortaya çıkan, nöromusküler bir bozukluk olarak tanımlanabilen Serebral Paralizi (SP) tablosu, çocukluk döneminde oldukça sık görülmektedir (1). Ülkemizde yapılan bir çalışmada her 1000
canlı doğumda 4,4 olarak görüldüğü belirlenen SP’de,
motor gelişim yetersizliği yanı sıra mental, görme, işitme, konuşma ve davranış problemleri beraber görülebilir
(2). SP’li çocuklarda, fiziksel, kognitif, duyu, emosyonel
ve sosyal bozukluklara bağlı gelişen fonksiyonel yetersizlikler, bu çocukların toplum içindeki rollerini yerine
getirmeyi zorlaştırmakta, buna bağlı olarak da Sağlıkla
İlgili Yaşam Kalitesini (SİYK) etkilemektedir (3,4).
Günümüzde hem verilen bakımın hem de uzun dönemde kişinin SİYK’nin ve fonksiyonel sağlık statüsünün
değerlendirilmesindeki en geçerli yol, kişilerin sağladığı
geri bildirimler olarak kabul edilmektedir (5). Bireyin,
fiziksel, psikolojik ve sosyal açılardan iyilik seviyesini
ve bir hastalık durumunda, hastalığın günlük yaşam
üzerindeki etkilerinin farkındalığını ele alan bir konu
olan SİYK değerlendirme çalışmalarının önemi giderek
artmaktadır (6).
SP’li çocuklarda SİYK değerlendirmesi, daha çok fiziksel semptomlar, fonksiyonel yetersizlik, emosyonel
stres, çocuk-aile arasındaki iletişim problemi, okul yaşamının sınırlanması ve hastalığın tedavisinde yaşanan
zorlukların belirlenmesini içermelidir (7).
SP’li çocuğun var olan fiziksel ve fonksiyonel kapasitesi ile yetersizliklerinin doğru belirlenmesi, başarılı
ve etkin sonuç alınabilecek rehabilitasyon programının
uygulanmasına olanak sağlayabilecektir (8).
Fonksiyon, çocuğun günlük aktivitelerini bağımsız
ve güvenli olarak yapabilme yeteneğidir. Fizyoterapi açısından fonksiyonu organ düzeyinde değil, kognitif durumdan etkilenimleri göz önünde bulundurarak bireysel
düzeyde ele almak gerekir. Fonksiyonel değerlendirme
için en çok kullanılan testlere Pediatrik Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçümü (Functional Independence Measure
for Children-WeeFIM), Pediatrik Özürlülük Değerlendirmesi (Pediatric Evaluation of Disability Inventory -PEDI) örnek verilebilir (9,10).
SP tablosu nedeniyle ağrı, genel sağlık durumu, fiziksel fonksiyonlar, ailenin etkilenimi, bu çocuklarda
SİYK parametrelerindendir. Normal çocuklara göre, SP
nedeniyle fonksiyonel düzeyde bağımsızlığın azalması,
günlük yaşam aktivitelerindeki zorluk, eşlik edebilen
kognitif ve duyu problemleri SP’li çocuklarda SİYK’ni
olumsuz yönde etkilemektedir (11). SP’nin klinik tipi, ekstremite tutulumu, çocuğun yaşı,
cinsiyeti, anne ve babanın sosyo-ekonomik durumu, eği14
tim seviyesi, sosyo-kültürel yapı, anne-baba-kardeşlerle
ilişkisi, anne-baba ve çevrenin tutumu, bu çocuklarda
SİYK’ni etkileyen faktörlerdir (3). Medikal ve cerrahi müdahaleler, rehabilitasyon süreci, rehabilitasyon olanakları da bu faktörlere eklenebilen önemli unsurlardır (4).
18 yaş altındaki çocukların SİYK’ni belirlerken,
kognitif seviyeleri ve konuşma fonksiyonları belirleyici
olmaktadır. Bu nedenle SP’li çocukların SİYK’ni belirlerken, daha çok ailenin çocuk hakkındaki etkilenimini
ölçen anketler kullanılmaktadır (12).
SİYK subjektif bir kavramdır; bu nedenle yalnızca
güvenilir ve geçerli ölçüm araçlarıyla ölçülmesi uygundur. Literatür incelendiğinde SP’li çocukların SİYK’ni değerlendirmede en sık Çocuk Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesi
Veri Toplama Testi (Pediatric Outcomes Data Collection
Instrument-PODCI) (6) ve Çocuk Sağlığı Anketi (Child
Health Questionnaire -CHQ) (13) anketlerinin kullanıldığı görülmüştür.
Çocuk Sağlığı Anketi–Anne/Baba Raporu (Child Health Questionnaire-Parent Form- CHQ-PF50), 5 ile 18
yaş arasındaki çocukların SİYK’ni değerlendirmek için
geliştirilmiş bir değerlendirme metodudur. Aile versiyonu olan CHQ-PF50 kültürel olarak adapte edilerek Türkçe geçerliliği sağlanmıştır (14).
Bu çalışmada amaç, SP’li çocukların motor gelişim
seviyeleri ve fonksiyonel durumları ile SİYK arasındaki
ilişkinin incelenmesidir.
Yöntem
Tanımlayıcı tip olan araştırmaya, Haziran 2005-Aralık
2005 tarihleri arasında, Ankara’da yaşayan ve özel eğitim merkezine devam eden, yaş ortalaması 9,25±3,89
yıl olan 5-18 yıl yaş arasında 60 SP’li çocuk dahil edilmiştir. Çalışmaya dahil edilen çocukların hepsi düzenli
olarak özel bir rehabilitasyon merkezine devam eden ve
fizyoterapist eşliğinde rehabilite olan çocuklardır. Çalışmaya dahil edilen bütün çocukların anne ve babaları
evlidir ve çocuklar aileriyle birlikte yaşamaktadır.
Çalışmaya dahil olan ailelere, çalışmanın yöntemi
ve amacı açıklanmış, çalışmaya dahil olmayı kabul eden
ailelerin çocukları değerlendirilmeye alınmış ve ailelere
çalışmaya katılmayı kabul ettiklerine dair onam kağıdı
imzalatılmıştır. Ayrıca çalışmayı yürütmek amacıyla, çalışmaya başlamadan önce HÜ Etik Kurulu’ndan (Etik Kurul Onay Tarihi: 28.04.2005, Proje No: LUT 05/3) onay
alınmıştır. Çocuğun motor gelişim seviyesi ve fonksiyonel seviyesi ile ilgili değerlendirmeler tek ve aynı fizyoterapist tarafından uygulanmıştır. SP’li çocukların SİYK
değerlendirmek amacıyla kullanılan anket, içerik olarak ve onlardan beklenilenler ailelere anlatılmış, anketi
anne ve babaların beraber doldurarak araştırmacı fizyoterapiste teslim etmeleri istenmiştir.
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 3, Eylül-Aralık 2007
Erdoğanoğlu ve Kerem Günel
SP teşhisi konulmuş çocuklara ilişkin yaş, cinsiyet,
klinik tip, ekstremite tutulumu, eşlik eden problemler
konusundaki bilgiler kaydedilmiştir.
Sınıflama ve Kriterler:
1. Kaba Motor Foksiyon Sınıflama Sistemi (GMFCS):
SP’li çocuklar için geliştirilmiş bir sınıflandırma sistemidir. 12 yaşın altındaki SP’li çocuklar kendiliğinden başlatılan hareketler, oturma, yürüme gibi kaba
motor fonksiyonlara dayanılarak beş seviyeye ayrılmıştır (15).
Seviye 1: Bağımsız yürür. İleri motor becerilerde limitasyon vardır.
Seviye 2: Yardımcı araç olmadan yürür. Toplum içinde yürürken limitasyonu vardır.
Seviye 3: Yardımcı araçla yürür. Toplum içinde yürürken limitasyonu vardır.
Seviye 4: Limitasyonu vardır. Kendi kendine mobildir. Toplum içinde taşınır veya tekerlekli sandalye kullanır.
Seviye 5: Yardımcı teknolojiler kullanılsa da mobilizasyon ciddi derecede sınırlıdır.
Çalışmaya dahil edilen SP’li çocuklar fizyoterapist tarafından GMFCS ile belirlenen fonksiyonel
seviyelerine göre 2 gruba ayrılmıştır. Birinci gruba seviye 1, seviye 2 ve seviye 3, ikinci gruba
seviye 4 ve seviye 5 olan olgular dahil edilmiştir.
2. Pediatrik Özürlülük Değerlendirmesi (PEDI): PEDI,
özürlü çocukların fonksiyonel yeteneği ve performansını değerlendiren kapsamlı bir klinik değerlendirme aracıdır. Çalışmada SP’li çocukların motor
gelişim düzeylerinin fonksiyonlara yansımasını göstermek amacıyla PEDI’nin Fonksiyonel Beceriler alt
bölümü kullanılmıştır. Fonksiyonel Beceriler Bölümü 197 maddeden oluşur ve çocuğun fonksiyonel
yeteneklerinin doğrudan ölçümüdür. Bu bölümde
Kendine Bakım alt bölümü 73, Mobilite alt bölümü
59 ve Sosyal Fonksiyonlar alt bölümü de 65 maddeden oluşmaktadır. Çocuğa, bu bölümdeki maddeleri
“0=yapamaz” ve “1=yapabilir” olarak puan verilir.
Her bir alt bölümün sonunda o bölümün puanları
toplanır ve alt bölümlerin puanlarının toplanması ile
Fonksiyonel Beceriler (FB) toplam puanı elde edilir
(10).
Çalışmaya dahil edilen SP’li çocukların PEDIFB alt
bölümündeki değerlendirmeleri çocukların anne ve
babası ile görüşme yöntemiyle uygulanmıştır. Sınıflama PEDIFB toplam puan üzerinden 0-50 puan arasında alanlar Grup 1, 51-100 arasında alanlar Grup
2 ve 101 ve üzeri puan alanlar Grup 3 olarak yapılmıştır.
15
3. Çocuk Sağlığı Anketi – Anne/Baba Raporu (CHQPF50): CHQ-PF50 14 alt bölümden oluşur ve toplam
50 soru maddesi içerir. Ölçülen kavramlar şunlardır:
genel sağlık (GGH), fiziksel fonksiyon (PF), emosyonel ya da davranışla ilgili zorluklar nedeniyle rol/sosyal kısıtlamalar (REB), fiziksel sağlık nedeniyle rol/
sosyal kısıtlamalar (RP), ağrı ve rahatsızlık (BP), davranış (BE), mental sağlık (MH), öz saygı (SE), genel
sağlık algılaması (GH), ebeveyn üzerindeki emosyonel etki (PE), ebeveyn üzerindeki zaman etkisi (PT),
aile aktiviteleri (FA), aile uyumu (FC). Bunun yanında
çocuktaki sağlık değişimini, bir yıl öncesi ile karşılaştıran, sağlıkta değişim (CH) bölümünü içerir (14).
Bölümlerden alınabilecek toplam en iyi skor “100”,
en kötü skor ise “0” dır. Çalışmada tüm alt bölümlerden alınan puanlar toplanarak değerlendirmeler toplam puan üzerinden yapılmıştır. Anket içerik olarak ve onlardan beklenilenler ailelere anlatılarak, anketi anne ve babaların beraber doldurmaları istenmiştir.
İstatistiksel Analiz:
Verilerin istatistiksel analizi için SPSS 11.5 analiz programı kullanılmıştır. Olguların ölçümle belirtilen puanları
ortalama, standart sapma, en küçük ve en büyük değerleri ile ifade edilirken, sayımla belirtilen yaş grubu, klinik tip, ekstremite tutulumu sayı ve yüzde (%) ile verilmiştir. Gruplanmış GMFCS seviyesine göre değerlendirme yöntemleri açısından farklılığın test edilmesinde
Mann Whitney U testi ve Kruskal Wallis Varyans Analizi
testleri kullanılmıştır. Değerlendirme yöntemleri arasındaki ilişki Spearman sıra korelasyon katsayısı analizi ile
incelenmiştir.
Bulgular
Bu çalışmada, 5-18 yaş arası (9,25±3,89 yaş), 29 kız, 31
erkek olmak üzere toplam 60 SP’li çocuk yer almıştır.
SP’li çocukların yaş aralıkları şöyledir: %46,7’si 5-7 yaş
grubunda, %16,7’si 8-10 yaş grubunda, %18,3’ü 11-13
yaş grubunda ve %18,3’ü 14-18 yaş grubunda. Olguların %86,7’si spastik, %6,7’si diskinetik, %1,7’si ataksik
ve %5,0’i hipotonik tip SP’dir. Ekstremite tutulumu açısından çalışmada kuadriparatik 45 (%75,0), hemiparatik 7 (%11,7), diparatik 8 (%13,3) olgu yer almıştır.
GMFCS’ye göre olguların %18,3’ü seviye 1’de, %6,7’si
seviye 2’de , %15,0’i seviye 3’te, %20,0’si seviye 4’te ve
%40,0’ı seviye 5’tedir. Olgularda eşlik eden problemler, görme problemi %33,0 , konuşma problemi %39,0, görme ve konuşma problemi %18,0, işitme problemi %5,0, epilepsi %5,0 olarak belirlenmiştir.
Olguların klinik tip, ekstremite tutulumu ve
GMFCS’ye göre seviyeleri ve eşlik eden diğer problem-
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 3, Eylül-Aralık 2007
Erdoğanoğlu ve Kerem Günel
Tablo 2. Serebral Paralizili Çocukların Kaba Motor Fonksiyon
Sınıflama Sistemi Gruplarına (Gross Motor Function Classification System- GMFCS) Göre Çocuk Sağlığı Anketi – Anne/Baba
Raporu (CHQ-PF50) Ortalama Puanlarının Dağılımı (Ankara,
Haziran-Aralık 2005)
ler Tablo 1’de görülmektedir.
SP’li çocuklar, GMFCS ile belirlenen fonksiyonel seviyelerine göre 2 gruba ayrılmıştır. Birinci gruba seviye
1, seviye 2 ve seviye 3, ikinci gruba seviye 4 ve seviye
5 olan olgular dahil edilmiştir. Çocukların GMFCS gruplarına göre CHQ-PF50 arasında fark vardır (z= -1,789,
p=0,44). Bu hesaplamada z değeri negatif bulunmuştur.
Ortalaması düşük olan grup 2. gruptur ve farkı yaratan
grubun da 2. grup olduğu bu sonuçla görülmüştür. (Tablo 2).
Olgular PEDIFB toplam puanlarına göre 3 gruba ayrılmıştır. 1. grup 0-50, ikinci grup 51-100 ve üçüncü grup
101 ve üstü puan alan olgulardan oluşmuştur. PEDIFB’de
puanların yükselmesi fonksiyonel bağımsızlıkta iyilik
durumunu göstermektedir. Bu üç gruptaki olgular CHQPF50 açısından karşılaştırıldıklarında fark olduğu görülmüş ve farkı yaratan grubun grup 1 olduğu bulunmuştur
(Tablo 3).
Yaş Aralıkları (yıl)
5-7
8-10
11-13
14-18
Cinsiyet Kız
Erkek
n
48,3
51,7
52
4
1
3
86,7
6,7
1,7
5,0
Klinik Tip
Spastik
Diskinetik
Ataksik
Hipotonik
Ekstremite Tutulumu Kuadriparatik
Hemiparatik
Diparatik
GMFCS Seviye 1
Seviye 2
Seviye 3
Seviye 4
Seviye 5
45
7
8
75,0
11,7
13,3
56,78
49,67
Ortanca
58,85
48,02
Standart sapma
19,35
14,57
En küçük-En Büyük
19,35-86,96
19,35-84,21
Z;p
-1,789
0,044
CHQ-PF50
Grup 1
(N=23)
Grup 2
(N=16)
Grup 3
(N=21)
Aritmetik ortalama
44,65
55,04
58,98
Standart sapma
13,60
9,92
17,46
Tartışma ve Sonuç
11
4
9
12
24
18,3
6,7
15,0
20,0
40,0
Serebral Paralizi (SP)’li çocuğun rehabilitasyonu ve eğitimi çok uzun ve yorucu bir süreçtir. Bazen çocuğun
yaşamı boyunca devam edebilen rehabilitasyon uygulamalarını, çocuğun klinik tipi, ekstremite tutulumu, mental durumu, kognitif becerisi, SP tablosuna eşlik edebilen görme, işitme, konuşma problemleri ile epilepsi,
sistemik problemler gibi genel sağlık sorunları zorlaştırılabilmektedir (17).
20
23
11
3
3
33,0
39,0
18,0
5,0
5,0
Çalışmanın amacı, SP’li çocuğun motor ve fonksiyonel kapasitesi ile çocuğun SİYK arasında ilişki olup
olmadığını araştırmaktır.
SP’li çocuklarda, motor gelişim geriliği ortaya çı-
Eşlik eden problemler
Görme problemi
Konuşma problemi
Görme ve konuşma problemi
İşitme problemi
Epilepsi
Aritmetik ortalama
Olguların GMFCS ve PEDIFB ile CHQ-PF50 arasındaki korelasyona bakıldığında, GMFCS PEDIFB arasında
(r=-0,897), GMFCS ile CHQ-PF50 arasında (r=-0,337)
ve PEDIFB ile CHQ-PF50 arasında (r=0,352) istatistiksel
olarak anlamlı korelasyon olduğu görülmüştür (Tablo
4). GMFCS ve PEDI alt bölümleri ile negatif korelasyon
göstermesi GMFCS’ de ifade edilen seviyelerdeki anlam
ile ilişkilidir. GMFCS’ye göre seviye 1 kaba motor fonksiyon seviyesinde iyi olma durumunu ifade derken seviye 5 fonksiyonel durumdaki kötü hali ifade etmektedir.
Bu duruma göre motor seviyesi iyi çocuğun fonksiyonel
kapasitesini gösteren PEDI alt bölümlerindeki aldığı puanın arttığını işaret etmektedir.
46,7
16,7
18,3
18,3
29
31
Grup 2
(N=36)
p= 0.006
%
28
10
11
11
Grup 1
(N=24)
Tablo 3. Serebral Paralizili Çocukların Pediatrik Özürlülük
Değerlendirmesi Gruplarına (Pediatric Evaluation Disability
Inventory - PEDI FB) Göre Çocuk Sağlığı Anketi – Anne/Baba
Raporu (CHQ-PF50) Ortalama Puanlarının Dağılımı (Ankara,
Haziran-Aralık 2005)
Tablo 1. Serebral Paralizi’li Çocukların Bazı Demografik ve
Klinik Durumları ile İlişkili Özellikleri (Ankara, Haziran-Aralık
2005)
Özellik
CHQ-PF50
16
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 3, Eylül-Aralık 2007
Erdoğanoğlu ve Kerem Günel
Tablo 4. Serebral Paralizili Çocukların Değerlendirme Yöntemleri Arasındaki İlişki (Ankara, Haziran-Aralık 2005)
GMFCS
PEDI FBKB
PEDI FBM
PEDI FBSF
PEDI
toplam
GMFCS
1,000
PEDI FBKB
-0,837**
1,000
PEDI FBM
-0,897**
0,902**
1,000
PEDI FBSF
-0,337**
0,939**
0,851**
1,000
PEDI FB toplam
0,074
0,977**
0,931**
0,970**
1,000
CHQ-PF50 toplam
-0,337**
0,344**
0,310*
0,376**
0,352**
FB CHQ-PF50
toplam
1,000
Spearman’s korelasyon analizi * p<0,05
Spearman’s korelasyon analizi ** p<0,01
PEDI FB: Pediatric Evaluation Disability Inventory, Fonksiyonel beceriler
PEDI FBKB: Pediatric Evaluation Disability Inventory, Fonksiyonel beceriler kendine bakım
PEDI FBM: Pediatric Evaluation Disability Inventory, Fonksiyonel beceriler mobilite
PEDI FBSF: Pediatric Evaluation Disability Inventory, Fonksiyonel beceriler sosyal fonksiyonlar
GMFCS: Gross Motor Function Classification System ( Kaba motor fonksiyon sınıflama sistemi)
CHQ-PF50: Child Health Questionnaire-Parent Form
lendirmek amacıyla özürlü çocuklarda en sık kullanılan
testlerden biri olan CHQ-PF50 kullanılmıştır (13). CHQPF50, 5-18 yaş grubundaki çocukların SİYK’ni ölçmek
üzere oluşturulmuş ve Türkçe versiyonu yapılmış bir değerlendirme ölçeğidir. CHQ-PF50’nin Türkçe versiyon
çalışmasında Özdoğan ve arkadaşları, romatizmal problemleri olan 145 olguyu incelemişlerdir. Sağlıklı çocuklarla yaptıkları karşılaştırmada CHQ-PF50’nin tüm parametrelerinde, romatoit artritli çocuklarda daha düşük
puanlar elde etmişlerdir. Bu çalışmada CHQ-PF50’nin
Türkçe versiyonunun çocuklarda SİYK değerlendirmede, güvenilir ve geçerli bir değerlendirme yöntemi olduğunu belirtmişlerdir (14). Vitale ve arkadaşları 180 SP’li
olguda yaşam kalitesini ölçmek için geliştirilmiş CHQ
ve PODCI’nin duyarlılık ve verimliliğini değerlendirmişlerdir. CHQ’nun diparazi ve hemiparazili olgulara göre
kuadriparazili olgularda daha etkili olduğu sonucu gösterilmiştir (20).
Vargus-Adams ise 3-18 yaşlarında (yaş ortalaması
8 yaş 6 ay), GMFCS’ye göre %40 Seviye 1’de, %14’ü
Seviye 2’de, %14’ü Seviye 3’de, %16’sı Seviye 4’te ve
%17’si Seviye 5’te olan toplam 117 SP’li çocuk üzerinde
yaptıkları çalışmada çocukları CHQ-PF50 ile incelemiştir. GMFCS’nin tüm seviyeleri ile CHQ-PF50 arasında
yüksek derecede korelasyon bulmuştur (5).
Bu çalışmada da GMFCS ile CHQ-PF50 (r=-0,337) ve
PEDIFB ile CHQ-PF50 (r=-0,352) korele bulunmuştur. Bu
durum yine çocuklarda kaba motor fonksiyon kapasitesindeki iyilik, SİYK’ni ve günlük yaşamdaki fonksiyonel
becerileri de olumlu yönde etkilediğini göstermektedir.
Tüzün ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada 5-12
yaş arasındaki 45 SP’li çocuk ile 64 sağlıklı çocuk karşılaştırılmıştır (21). Olguların çoğu GMFCS’ye göre Seviye
4 ve 5’tedir. Korelasyon analizleri, GMFCS seviyesi ar-
kan en önemli sorunlardandır. Motor gelişim düzeyi ve
motor gelişim basamaklarındaki geriliğin doğru olarak
ölçülmesinin, fizyoterapi ve rehabilitasyon sonuçlarını
değerlendirme ve uygun rehabilitasyon programını belirleme açısından gerekli olduğu belirtilmektedir (18).
Bunun yanında Schneider ve arkadaşları SP’li çocuklar
üzerinde yaptıkları çalışmada, yaşam kalitesinin SP’li
çocuklarda fonksiyonel seviye ile beraber ele alınması
gerekliliği belirtilmiştir (3).
Çalışmaya dahil edilen SP’li çocuklar motor ve fonksiyonel seviye açısından daha az şiddetli olgular ve daha
şiddetli olgular olarak incelenmiş ve sonuçta motor ve
fonksiyonel yönden daha şiddetli olgularda yaşam kalitesinin olumsuz yönde etkilendiği görülmüştür.
Ostensjo ve arkadaşları 95 SP’li çocuk üzerinde yaptıkları çalışmada günlük fonksiyonları değerlendirmek
için PEDI’yi kullanmışlar ve GMFCS ile PEDI’nin mobilite, kendine bakım, sosyal fonksiyonlar alt bölümleri
arasında güçlü korelasyon bulmuşlardır. Araştırmacılar
PEDI’nin üç alt bölümünün farklı maddeler içermekle
beraber günlük fonksiyonları güçlü olarak yansıtmakta olduğunu söylemişlerdir. Bunun yanında PEDI ve
GMFCS’nin beraber uygulandığı çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu düşünmüşlerdir (19).
Çalışmadaki olguların GMFCS puanı ile PEDI fonksiyonel beceriler değerlendirme yönteminin kendine bakım (r=-0,874), mobilite (r=-0,923), sosyal fonksiyonlar
(r=-0,829) alt bölümleri ile ve PEDI fonksiyonel beceriler toplam puanı (r=-0,897) arasında ilişkili bulunmuştur. Bu sonuçlar, motor gelişim düzeyine paralel olarak
fonksiyonel becerilerin arttığını, motor fonksiyondaki
kötüleşmenin fonksiyonel yetenekleri olumsuz düzeyde
etkilediğini göstermektedir.
Çalışmada SP’li çocukların yaşam kalitesini değer-
17
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 3, Eylül-Aralık 2007
Erdoğanoğlu ve Kerem Günel
of life for children with cerebral palsy: empirical thematic
data reported by parents and children, Child Care Health
Dev 2005;31(2):127-35.
tarken CHQ-PF50’nin fiziksel fonksiyon, sosyal-fiziksel
rol güçlüğü ve sosyal, emosyonel, davranış kısıtlamaları
ölçeklerinde puanların azaldığı bulunmuştur (21). Araştırmada GMFCS ile CHQ-PF50 arasında bulunan sonuç,
Tüzün ve arkadaşlarının çalışmalarıyla paralellik göstermekte ve SP’li çocukların motor fonksiyon düzeyi ile
CHQ-PF50 puanlarının, dolayısıyla SİYK’nin arasındaki
ilişkiyi göstermektedir.
SP’li çocukların yaşam kalitesi incelemeleri yapılırken yalnız motor gelişim seviyelerinin değil, fonksiyonel
seviyelerinin de göz önünde bulundurulması ve SP’li çocukların ayrıntılı değerlendirilmeleri ile ortaya çıkacak
psikolojik ve sosyal sorunların ele alınması, uygulanan
rehabilitasyonun etkinliğini artıracak bir unsur olabilir.
SP’li çocukların yaşam kalitelerinin değerlendirmesine ilişkin yapılan bu çalışmanın ülkemizde ileride yapılacak yeni çalışmalara yol gösterici olacağı düşünülmektedir.
9.Msall ME, Digaudro K, Rogers BT. The Functional Independence Measure for Children – (WeeFIM). Clinical Pediatr
199 Jul;33(7):421-430.
10.Haley SM, Coster WJ, Ludlow LH, Haltiwanger JMA, Andrellos PJ. Pediatric Evaluation of Disability Inventory Version 1.0 Score Form Boston University, 1998.
11.Liptak GS, Accardo PJ. Health and social outcomes of children with cerebral palsy. J Pediatr 2004;145 (2 Suppl):3641.
12.Eiser C, Morse R. Quality of life measures in chronic diseases of childhood, Health Technol Assess 2001; 5 (4): 1157.
13.Landgraft JM, Abetz L, Ware JE. The CHQ User’s Manual,
Boston, The Health Institute, New England Medical Center,
1996.
14.Ozdogan H, Ruperto N, Kasapcopur O. Pediatric Rheumatology International Trials Organisation. The Turkish version of the Childhood Health Assessment Questionnaire
(CHAQ) and the Child Health Questionnaire (CHQ). Clin
Exp Rheumatol 2001;19 (suppl 23):158-162,
® KAYNAKLAR
15.Palisano RJ, Hanna SE, Rosenbaum PL, Russell DJ. Walter
SD. Wood EP, Raina PS, Galuppi BE. Validation of a model
of gross motor function for children with cerebral palsy.
Phys Ther 2000; 80(10):974-85.
1.Bax M, Goldstein M, Rosenbaum P, Leviton A, Panneth N.
Proposed definition and classification of cerebral palsy.
Dev Med Child Neurol. 2005;47:571-576.
2.Serdaroğlu A, Cansu A, Ozkan S, Tezcan S. Prevalance of
Cerebral Palsy in Turkish Children between the ages of 2
and 16 years. Dev Med Child Neurol. 2006;48: 413-416.
16.Uyanık M, Tural E. Mental retarde çocuklarda Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçümü ve Çocuk Özür Değerlendirme
Envanterinin güvenirlik ve uyum geçerliği. Fizyoter Reh
2003;14(2):72-79.
3.Schneider JW, Gurucharri LM, Gutierrez AL, Gaebler-Spira
DJ. Health-related quality of life and functional outcome
measures for children with cerebral palsy. Dev Med Child
Neurol. 2001;43(9):601-608.
17.Kerem M, Livanelioğlu A, Aysun S. Serebral Paralizide Erken
Tanı ve Rehabilitasyonun Önemi. T Klin Pediatr 2000;9:2327.
4.Vitale MG, Roye EA, Choe JC, Hyman JE, Lee FY, Roye
DP Jr. Assessment of health status in patients with cerebral
palsy: what is the role of quality-of-life measures? J Pediatr
Orthop. 2005;25(6):792-7.
18.Kerem M, Livanelioğlu A, Meriç A, Ataş A. Serebral Paralizili Çocuklarda Fizyoterapist Tarafından Yürütülen Rehabilitasyonla Ev Egzersiz Programına Dayalı Rehabilitasyonun
Motor Gelişim Seviyesi Üzerine Etkilerinin Karşılaştırılması, T Klin FTR 2001;1:167-172.
5.Vargus-Adams J. Longitudinal use of the Child Health Questionnaire in childhood cerebral palsy. Dev Med Child
Neurol. 2006;48:343-347.
19.Ostensjo S, Carlberg EB, Vollestad NK. Everyday functioning in young children with cerebral palsy: functional skills, caregiver assistance, and modifications of the environment. Dev Med Child Neurol. 2003;45:603-612.
6.McCarthy M, Silberstein CE, Alkins EA, Harryman SE,
Sponseller PD, Handley-Miller NA. Comparing reliability
and validity of pediatric instruments for measuring health
and well-being of children with spastic cerebral palsy, Dev
Med Child Neurol 2002;44:468-476.
20. Vitale MG, Choe J, Levy DE, Gelijns AC, Moskowitz AJ,
Hyman JE, Lee FY, Roye DP, Pediatric spine deformity: assessing patient outcomes and quality of life, Quality of Life
Research 2001;10 (3): 201.
7.Klassen AF, Miller A, Fine S. Health-related quality of life
in children and adolescants who have a diagnosis of attention-deficit / hyperactivity disorders, Pediatrics 2004;114
(5):541-547.
21. Tüzün EH, Eker L, Daşkapan A, An assessment of the impact of cerebral palsy on children’s quality of life, Fizyoterapi
Rehabilitasyon 2004;15(1):3-8.
8.Waters E, Maher E, Salmon L, Reddihough D, and Boyd
R. Development of a condition-specific measure of quality
18