Güzel Kelimeler İndir
Transkript
Güzel Kelimeler İndir
Güzel kelimeler Emre Bağce İstanbul Güzel Kelimeler © Emre Bağce, Okur Yazar Derneği Tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek, etik ilkelere uygun olarak kullanılabilir. Okur Yazar Derneği Edebiyat Kültür Dizisi No: 1 Yayın adresi: http://www.guzelkelimeler.com Sayfa tasarımı: Okur Yazar Derneği Kapak tasarımı: Abdulkadir Alkan Yayın tarihi: Mayıs 2015 İstanbul ISBN: 978-605-65662-0-2 Güzel kelimeler Emre Bağce Güzel kelimelere dair Kullandığımız kelimeler ne ise bizler oyuz aslında. Bir nehir nasıl ki suyunun azlığına, çokluğuna, yatağının çakıllı taşlı oluşuna göre akar, çağlarsa; bir dalga nasıl ki denizin derinliğine, fizikî ve iklim şartlarına göre coşar, durulursa; hayatımız da bir nehrin suyu veya denizin dalgası gibi kelimelere, kavramlara göre şekil alıyor. Pek farkına varmıyoruz fakat insan kendini kelimelerle inşa ediyor; içinde yaşadığı dünyayı kelimelerle ifade ediyor, yaşamak istediği dünyayı kelimelerle ve kelimelere yüklediği anlamlarla kuruyor. Üslubumuz, bir ustanın mermeri sabır ve özenle işlemesi ya da öfkeyle kalkan birinin etrafını kırıp dökmesi gibi, varlığımızı biçimlendiriyor veya parçalıyor; ruhumuz, benliğimiz ya bir çağlayana ya da kör bir kuyuya dönüyor. Her cümlemiz, konuşmamız, söylediğimiz ne varsa bize tanıklık ediyor. Söylediklerimiz kadar söylemediklerimizle, konuştuklarımız kadar suskunluklarımızla var veya yok oluyoruz. Kelimelerle konuşuyor, kelimelerle duyuyor, kelimelerle görüyoruz. “Kalp gözü”, “gönül gözü”, “gani gönüllü”, “açık yürekli” dediğimizde herhangi bir şey duymadığını, görmediğini, hissetmediğini söyleyebilir mi insan? Zihninde herhangi bir şey canlanmadığını? “Gökyüzü”, “cennet”, “eşitlik”, “anne”, “şefkat”, “mutluluk” dediğimizde kim bilir neler duyuyoruz, neler görüyoruz, neler hissedip neler düşünüyoruz. Dilerseniz bir an için bu kelimeleri yok sayalım; kelimelerin işaret ettiği varlıkların ve bizde çağrıştırdığı anlamların varolmadığını tahayyül edelim. Herhâlde bu kelimelerin yokluğunu dilemeyiz, varlığını ise yeterince takdir ettiğimizi söyleyemeyiz. Her bir kelime ve kavram bizim için hem bir araç, hem bir malzeme, hem de bir ölçü kendimizi inşa ederken. Kelime ve kavramları çekip aldığımızda, geride anlamlandırılmamış bir kaos kalıyor sadece. Kelimelerle içimizdeki cevherleri açığa çıkarır, rezervlerimizi yenileyebilir, taş üstüne taş, mana üstüne mana koyarız. Böylece, kendimizi, içinde yer aldığımız âlemi, ilişki içinde bulunduğumuz varlıkları ve olayları kavramaya, parçalardan anlamlı bütünler oluşturmaya çalışırız. Beden dili ile kelimelerimiz sözden çıkıp hâl, tavır ve davranışa dönüşür; lisan-ı hâl ile konuşuruz. Bundandır hep, doğuda, batıda, farklı mekân ve çağlarda akıl ve kalp gözü ile görenlerin söz ile davranışın uyumunu mütemadiyen vurgulamış olmaları. Bir insana kırk defa deli denirse delirir misali, bir insan da güzel kelimeleri kullanarak güzel bakabilir, güzel görebilir, güzel düşünebilir ve ona göre güzel davranabilir. Bir an için durup düşünelim: Hayy’dan geldiğini hatırlıyor, bizim gibi can taşıdığını unutmuyor olsak, hayvanlara o kadar pervasızca hakaret edebilir 6 miyiz? Hayvanları melek mertebesinde varlıklar görüyor olsak, onları o kadar kolay aşağılar, eziyet eder miyiz? Hayvanı sözlüklerimizde en güzel kelimelerle, en güzel duygu ve düşüncelerle tarif ediyor olsak, onlara nasıl muamele ederiz? Öyleyse, dilcilerin, sözlük yazarlarının büyük sorumluluk ve vebal altında olduğunu inkâr edebilir miyiz? Kim söyleyebilir, “masumiyet” kelimesi ile “hayvan”, “çocuk”, “mavera”, “tefekkür”, “hikmet” kelimeleri arasında bir bağ olmadığını? Güzel kelimeler bir hatırlatma, kelimeler ve kavramlar üstüne düşünmek için bir davetiye. Kelimeleri merdiven yapıp, hikmetin, hakikatin dünyasına seyahat etmek isteyenler için mütevazı bir katkı. Hepsi bu. Güzel kelimelerle sadeliğin güzelliği ve erdemi yansıtılmaya çalışıldı. Her başlık altında, farklı zaviyelerden birbiriyle ilişkili görülebilecek kelimelerden demetler sunuldu. Bazen büyük düşünürlerden ve önemli metinlerden anlamlı ve ufuk açıcı sözlere yer verildi; bazen de yazarın penceresinden kelimelerin dünyasına bakıldı. Kitabın sonunda ise farklı okuma ve sorgulamalara imkân sağlamak için güzel kelimelerin ayrıntılı bir dizinine yer verildi. Güzel kelimeleri okumayın, düşünün. Kelimeler üzerinde tefekkür edin, kelimelerle birlikte hayatınızı gözden geçirin. Her bir kelimede kendi hislerinize, düşüncelerinize, söylediklerinize, yaptıklarınıza yeniden bakın. Çevrenizdeki insanları, olayları düşünün, hayatı ve hakikati sorgulayın. Kelimeler üzerine düşünürken, sözlük, ansiklopedi ne 7 bulursanız karıştırın, düşüncelerinizi kâğıda dökün; imkân bulabilirseniz ailenizle, dostlarınızla bu kelimler üzerine konuşun, hasbihâl edin. Zaman zaman güzel kelimelerle ölçün izlediğiniz filmlerin, dizilerin kıymetini, okuduğunuz kitapların, gazetelerin yazdıklarını; yöneticilerin, hatiplerin konuşmalarını, sözlerini. Güzel kelimelerle konuşun, güzel kelimelerle düşünün, güzel kelimelerle örün kişiliğinizi. Güzel kelimelerin ömür boyu dostunuz olması dileğiyle… Emre Bağce İstanbul - 2015 8 “insan” anlayış hatırşinas mucize sevgi denk âlem asuman ilim özleyiş ehlivukuf gizem Nazar kıldıkça insâna gönül hayrâna dolanur, Acebdir kimi Hakk ister, kimi butlana dolanur. Niyazi-i Mısri 9 “tomurcuk” iyimser teamül dirlik yaşanmışlık beynelmilel hayırlı gönlü zengin sadıkane ana kuzusu hudayinabit Yapacağımız dürüst işler bizi iyiliğe, dürüst olmayan işler de kötülüğe götürür. Platon 10 “utanmak” kardelen müsâvi şahsiyet tespih çocuk ruhlu sahi umde mert saygılı hicap Birkaç gün önce, karşıya geçmek için boğazın ortasında kanat çırpan bir kelebek gördüm; şaşırdım, heyecanlandım, kendime baktım, utandım. 11 “iyilik” muştulamak kararlı aheste dua sabretmek yol yordam kıymet uhuvvet altın yürekli önemsemek yüce Pek çok kişi iyilik görmek istiyor ama çıkar olmadığında iyilik yapmaktan kaçınıyor. Aristoteles 12 “çoban yıldızı” dertleşmek münacat ahenkli çiğ tarih beliğ tutku ihya ittihat nadide Tarih çalışmaları insana bazen beyhude bir çaba gibi görünüyor. Sen iğneyle kazıyorsun, zaman ve tabiat üzerinize kepçeyle yenisini ekliyor. 13 “şefkat” nefis muhasebesi acıma hissi maneviyat berhudar anne helallik tebellür yetim melek garip itizar Başını okşayın yetimlerin, Bir dua okuyun mazlumlara; Bir kap su, bir lokma yiyecek bırakın sokağınızın bir köşesine, Bayramınız bayram ola. 14 “rint” dürüstlük tasavvuf temiz yoldaş himmet düzenli derviş itikâf figan İşitin ey ulular, âhir zaman olısar, Sağ müslüman seyrektir, o da gümân olısar. Âlim okur tutmaz, derviş yolun gözetmez, Bu halk öğüt işitmez, ne sarp zaman olısar. Yunus Emre 15 “şeftali bahçesi” gülistan abdal kamu yararı şahika Hüda filiz lunapark hevesli su Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su Fuzûlî 16 “sabır” alnı açık cefakâr sözünün eri muteber salah talim âşık canı pek meziyet kanaat teskin Zor zamanlar, Yaradan’ın insana armağanıdır. Bu zamanda hakikat ve sahtelik birbirinden ayrılır. Dayanabilirse, zor zamanda olgunlaşır insan. 17 “yağmur” ürün ilkbahar riayetkâr açık fikirli bolluk tekâmül miyar becerikli berhayat Küçük, tekdüze, ürkek vuruşlar Kafeslerde, camlarda titreşerek Durmadan türkü söyler, ağıt yakar Kafeslerde, camlarda titreşerek Küçük, tekdüze, ürkek vuruşlar. Sokaklarda seller ağlaşır, Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır. Tevfik Fikret 18 “teklif” empati hürriyetperver hünerli amme menfaati demokrasi birlik kolaylaştırmak tecrübeli sılayırahim sahih Kolaylaştırınız, güçleştirmeyiniz, müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz. Hz. Muhammed 19 “dilenci vapuru” yolcu muntazam tavzih karınca kararınca üzgün minnet özlem haktanır ziyaret İnsan, yolculuk etmek için yolculuk eder, bir yere varmak için değil. Goethe 20 “dergâh” yüce gönüllü tertipli teveccüh nezâket sebatkâr dervişane geniş görüşlü talebe had Sormaz ki bilsin, sorsa bilirdi, Bilmez ki sorsun, bilse sorardı. Sadi-i Şirazi 21 “öğüt” imkân ince düşünceli vakfetmek çocuk mevize deryadil portakal bahçesi umur hayır hasenat ihtiyatlı merhem Bilen birine öğüt vermek gereksizdir, bilmeyen birine ise yetersizdir. Lucius Annaeus Seneca 22 “hatır bilir” insaflı konuksever mesut seciye cevher çelebi iyi niyetli alçak gönüllü vukuflu hafıza Bildiğini bilenin arkasından gidiniz, bildiğini bilmeyeni uyarınız, bilmediğini bilene öğretiniz, bilmediğini bilmeyenden kaçınız. Konfüçyüs 23 “samimiyet” açık yürekli baba dostu gülperi suhulet sakınmak gökyüzü ümmi masuniyet çocuk oyunu utangaç İnsanca yaşamak için, yüreğinizi yoklayın. Yerindeyse eğer, sesine kulak verin. 24 “merhaba” canıyürekten ülfet yurt ârif tebrik civanmert barışsever uğurlu fikir özgürlüğü kerem İnsanların birbirleriyle olan ilişkilerinde her birinin ahlâka, hukuka, inanca, kültüre, estetiğe nasıl baktığını görürsünüz. 25 “yatsı vakti” mağfiret ahenk yansıma inayet ölümlü dünya hüzünlü zanaatkâr lâtife iyilikbilir müteessir Ne az düşünüyoruz geçmişi, geleceği. Sanki bugünde asılıp kalmışız, Hiç ölmeyecekmiş gibi. 26 “peygamber” vakur maarif erdemli gönül mütekabiliyet zarafet güleç hürmetkâr onurlu direniş İnsan, iki hece. Bir muamma. Varlık, yokluk arasında bir âlem, Âdem ile adem arasında bir yerde. 27 “tüvana” duygu meşru teceddüt kadirşinas hayat dolu istirham tohum dinginlik yavru dinç Herkes insanlığı değiştirmeyi düşünür, ama hiç kimse önce kendini değiştirmeyi düşünmez. Lev Tolstoy 28 “sempati” gaye faydalı zihniyet hemfikir kâmil öngörü jest meyus itimat Kanılara saygılı olmak, onları gerçek diye benimsemekten tümüyle farklı bir şeydir. Leo Strauss 29 “yaşama sevinci” eli bol dağ havası baran mümbit şen şakrak metanet neşvünema sıhhat fidan can suyu Nisan, bir çocuk gibi, Çiçeklerle tozlar üzerine hiyeroglifler yazıyor. Onları siliyor ve unutuyor. Rabindranath Tagore 30 “mihenk taşı” hassasiyet maruf vefa hazandide etik namus hâtıra ana baba dirayet kitap En yüksek yetkeyi ellerinde tutanlar, en çok neye değer verirlerse, o şey kaçınılmaz bir biçimde geri kalanların da amacı haline gelir. Aristoteles 31 “kırkikindi” çile asrısaadet reha yetinmek gonca tıynet yakarmak asalet kolaylık yaz diriliş Çekilmez olur artık şehir Bilirim şimdi kırlarda Bir hayvan sakince suya eğilmiştir Trenler geçip giderken küçük kuşlar Durmadan yer değiştirir telgraf tellerinde. Necati Cumalı 32 “rengârenk” farklılık hoşnut bahar tavsiye afife ekin plüralizm komşu hatırı hoşgörü Kuzey yarımkürenin halkları, renkleri dolayısıyla ad almazlar. Çünkü "beyaz" renk, kuzeylilere ad veren dilcilerin de renkleridir. İbni Haldun 33 “güven” tek yürek dostane öz eleştiri ruh idrak özne bağlılık zihin berraklığı aidiyet şehremini Sana iki hasım geldiği zaman, zayıf tarafa yaklaş ki, kalbi güç kazansın ve dili serbestçe açılıp konuşsun. Garip kimselere ilgi göster. Eğer ilgi göstermezsen hakkını terkedip ailesine döner ve ilgisizlikten dolayı hakkını zayi etmiş olur. Hz. Ömer 34 “iletişim” lisanıhâl mutabakat seciyeli el birliği danışma feryat müzakere dilek duygusal beden dili meşveret Söylediklerinize dikkat edin; düşüncelere dönüşür, Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza dönüşür, Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür… Mahatma Gandi 35 “öteki dünya” ahiret ecir matem zahit uslanmak irşat kanun gaffar hicran Ölümden korkmamalı, başka hiçbir şeyden de yakınmamalıyız: Ölüm onursuz bir ölüm olmadıkça… Çünkü daha uzun süre yaşayan değil, yaşamı daha değerli olan insan en talihli olandır; yaşamın büyüklüğü yılların sayısıyla değil doğru hareketlerin sayısıyla ölçülmelidir. İnsana mutluluk veren şey, ne kadar uzun yaşadığı değil, ne kadar iyi yaşadığıdır. Erasmus 36 “göz hakkı” semih komşu rayiha gönlü tok nur yüzlü baysal akraba sevap çiçek bahçesi Komşusu açlıktan kıvranırken, tok yatan iman etmiş olamaz. Hz. Muhammed 37 “şifa” marifet düzgün dert yüreği kan ağlamak hazan efkârlı muhlis yeşermek uğur deva âşıkane Hastanede hasta olur, şifahanede şifa bulur insan. Peki neden hastane yerine şifahane tabirini kullanmıyoruz? 38 “bereket” siftah kısmet kapısı ibadetgâh kutsal derun elvan gayret görgü adâlet Zulüm ateş gibidir, yaklaşanı yakar. Kanun (adalet) ise su gibidir; o aksa bereket getirir. Yusuf Has Hacip 39 “okuma saati” inşirah kelâm malumat sahibi arı hüsnükabul öğretmen düşünür alâkadar seçkin öğrenci kitapsever Âlimin bir kelâmı lâl ü mercan incidir Cahilin her kelâmı günde bin can incitir. Laedri/Bilinmeyen 40 “el emeği” çalışkan kavrayış sağ selamet kamu mutmain gönlü bol tezhip onur azim göz nuru Ayinesi iştir kişinin lâfa bakılmaz. Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde. Ziya Paşa 41 “abıhayat” ilahî ihtimam hâlis evrensel açık sözlü gül bahçesi kuşdili derman ebediyet Sana nasihatim var eğlen yolcu, Çürük köprülerden geçme ha geçme, Mertlere haramdır namerdin suyu, Abıhayat olsa içme ha içme. Osman Dağlı (Maksudi) 42 “can yoldaşı” sırdaş kibar tedbir emanet mürşit omuzlamak sevecen bengi mutedil refakat Ey büyük yıldız! Aydınlatmak için üzerine doğdukların olmasaydı, nice olurdu mutluluğun. Friedrich Nietzsche 43 “kukla tiyatrosu” tasvir pürdikkat helalühoş lirik nedamet harikulade ızdırap ferah maestro gölge oyunu İnsan alışıp benimsediklerinin güdümündedir. Kendisinde doğuştan var olan şeyin ve mayasının güdümünde değildir. Birtakım durumlarla yüzgöz olur, onlara alışırsa ve onlar kendisi için bir huy, bir yeti ve bir görenek durumuna gelirse, o şeyler doğuşta, yaratılışta var olan şeyler gibi oluverirler. İbni Haldun 44 “gökkuşağı” sıla özlemi uyumlu hayvansever ihtiram insaniyetli taaşşuk mizaç meftun duru âsım Yeryüzü hasta olduğunda, hayvanlar yok olmaya başlayacak, bu olduğunda, Gökkuşağının Savaşçıları onları korumaya gelecekler. Şef Seattle 45 “vefakâr” özverili doğruluk hulûskâr düzeyli itidal sahibi çise şeref hamiyetperver namuslu muhterem Doğruluk ahde vefâ, va'de sadâkat, şefkat; Âcizin hakkını i'lâya samîmî gayret; En ufak şeyle kanâ'at, çoğa kudret varken, Yine ifrât ile vermek, veren eller darken; Kimsenin ırzına, nâmûsuna yan bakmıyarak Yedi kat ellerin evlâdını kardeş tanımak… Mehmet Akif Ersoy 46 “insan sarrafı” kalender bedesten aziz olgun anlayışlı umurgörmüş haksever teselli hilkat titiz hüner Ben bir insanım ve insana dair hiçbir şey bana yabancı değildir. Publius Terentius 47 “gökyüzü mavisi” kalp günebakan tahammül darülbedayi hüsnüzan dava arkadaşı tecessüs intizam ekosistem Özgürlük için gökyüzünü satın almanıza gerek yok. Ruhunuzu satmayın yeter. Nelson Mandela 48 “yaşam” kader birliği sağlıklı sorumluluk cesaret ilgi heves feragat halim selim iyi değerli Kötülerin dili kötülüğün dilidir; kötülerin dilini kullanıp kötülüğü yaymayın. İyiliğin yayılması için iyi olun ve iyiliğin dilini kullanın. 49 “mavera” uhrevi çocuksu hakperest bilgi helal saf akıl demiurgos tefekkür kavuşmak Duanızın kabul olması için, helâl lokma yiyiniz. Hz. Muhammed 50 “şölen” panayır beraberlik âdet başmisafir hısım akraba itminan duyarlı agora vatandaş Bir adama iki memuriyet buyurmamalısın; ancak her birine bir memuriyet. Etraf hükümdarları “onların memleketinde adam yoktur ve kalmamıştır ki, bir kişiye iki meşguliyet buyuruyorlar!” derler ve bizim kifayetsizliğimize hamlederler. “Bir adam ve bir iş”. Ve dahi memlekette büyük ve küçük meşguliyetler olur ve herkese kifayeti, fazileti ve liyakati ölçüsünde bir makam buyurmalıdır. Eğer bir kimsenin meşguliyeti olur da, başka bir meşguliyet talep ederse, icabet etmesinler, izin vermesinler. Nizâmülmülk 51 “tevazu” gani gönüllü maharetli sağduyu münevver barışık miraç şeffaf tazim güzide hümanizma İnsan kibri kadar çirkin ve kaskatı binalarla, şehirlerin kalbine diktiğimiz buz gibi soğuk gökdelenlerle övünüyoruz. Tevazunun ve insan onurunun, cami minareleri gibi gökdelenlerin ayakları altında çiğnendiği bir çağda yaşıyoruz. 52 “mihrican” sonbahar muntazır âlicenap itibar güzel yakamoz keramet haminne hazin masum Güzel davranışlı bir kimse bin kişiyi ıslah ettiği halde, davranışsız güzel sözlü bin kişi bir kimseyi ıslah edemez. Maverdi 53 “seher yeli” cana yakın vicdanlı eş dost tatlı dilli katre kanaatkâr tebdilimekân ferahnüma Seher vakti kalkıp ağlayıp, feryad eyle; Feryadından yer ve gökler neva eylesin Hakk'a sığınıp gözyaşını çağlayan eyle; Ondan sonra Hakk derdine deva eylesin. Hoca Ahmet Yesevi 54 “hesap günü” sırat memnuniyet safiyane takva liyakat sahibi inkisar tövbe iyi yürekli yekvücut asude hassas Pir Sultan Abdal’ım sözlerim haktır, Hakk diyen kullardan hiç şüphem yoktur, Cehennemde ateş olmaz nâr yoktur, Herkes ateşini bile götürür. Pir Sultan Abdal 55 “şafak” umut ışığı himâye yâd uçurtma yayla havası tan yeri hilâl sabah gülümsemek Machiavelli’nin bildiği ya da bulmakla ün kazandığı ahlâk ya da siyasetle ilgili hiçbir olgu yoktur ki, onu Platon ya da Aristoteles şöyle dursun Ksenophon yetkinlikle konuşmuş olmasın. Machiavelli’de her şeyin yeni bir ışık altında görüldüğü doğrudur, ama bu, ufkun genişletilmesinin değil, daraltılmasının ürünüdür. İnsanla ilgili birçok çağdaş buluşlarda bu nitelik görülür. Leo Strauss 56 “aklıselim” tatlı söz mualla yeterli gök kubbe rikkat şaheser temel haklar yararlı usturup agâh Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Madde: 1 57 “eli açık” vazıh infak cömert samimi iç dünya kerim mazbut cenap Büyük düşünürlerin vurguladığı bir husustur: Savurganlık ve cimrilik birbirinin zıttı değildir. İkisi de aynı ölçüde yanlıştır. Doğru olan cömertliktir. 58 “oy birliği” istişare adap hüsnüniyet uzlaşma onay meşruiyet cihan manalı doğru hayırlaşma rıza Meşruiyet nedir diye sorup, yerdeki karıncanın, gökteki kırlangıcın onaylayacağı bir cevap bulabilir misin? İşte o gerçek bir cevap olur. 59 “insaf” hemdert sıhhatli müteşekkir iyiliksever prensip kavrayışlı aş arlanmak ölçüt dikkatli Bir kişinin hayatı ancak başkalarının hayatına sevgi, dostluk ve şefkat ile değer verdiği müddetçe değerli olur. Simone de Beauvoir 60 “üç nokta” munis gayret göstermek sahici ihtişam münezzeh içli anane ideal sağlık Kaç çeşit devlet şekli varsa, o kadar da insan hâli vardır. Platon 61 “başucu kitabı” berceste istiklâl feraset görgülü uyarmak kütüphane yegâne ilham zekâ bedii Kitapseverler, kitaplarını sandıklarında saklı tutup hiçbir zaman elini sürmeyenler değil, kitaplarını gece gündüz karıştıranlar, sayfalarını hırpalayıp eskitenler, çeşit çeşit alıntılarla, şerhlerle derkenar edenler ve yaptıkları düzeltme işaretlerini hatalarla dolu temiz bir nüshaya tercih edenlerdir. Erasmus 62 “müjde” dilek pınarı hasbihâl şuur ezelî isabet neşeli iffetli iştiyak mükâfat armağan Her çocuk dünyaya Tanrının hâlâ insanlardan umudunu kesmediği mesajı ile gelir. Rabindranath Tagore 63 “masumiyet” kalbiselim dingin mazlum eşref affetmek umutlu nazik özenli fabl hayvan toprak Kendinizi büyük bir şehrin ortasında yaşamaya çalışan bir kedi, bir köpek, bir kaplumbağa veya bir güvercin olarak hayal ettiniz mi hiç? Yollar, araçlar, kalabalıklar, beton, çelik binalar, ışık, gürültü, kirlilik, iliklerine kadar işleyen yağmur, kar, güneş. Her gün açlık, susuzluk; bir de itilip, kakılmalar, aşağılanmalar... Yersiz, yurtsuz, yapayalnız, tam şehrin ortasında... 64 “ana yüreği” müşfik ıslah çare safderun nazenin darüleytam diyar evlat sabah yeli fedakâr Toprağı sürmemi istiyorsun. Bir bıçak alıp annemin göğsünü mü parçalayacağım? Öyle olursa öldüğümde beni dinlenmem için koynuna almaz. Kayaları kazmamı istiyorsun! Derisinin altından kemiklerini mi sökeceğim? Sonra öldüğümde, yeniden dirilmek için vücuduna giremeyeceğim. 65 Çimenleri kesmemi, saman yapmamı, satıp beyaz adam gibi zengin olmamı istiyorsun, fakat annemin saçlarını kesmeye nasıl cüret ederim? Halkımın benimle birlikte burada kalmasını istiyorum. Tüm ölenler yeniden dirilecekler. Ruhları tekrar bedenlerine girecek. Burada babalarımızın yurtlarında beklemeli ve anamızın koynunda buluşmaya hazır olmalıyız. Wovoka – Paiute Kabilesi 66 “özgürlük” deniz mavisi sivil toplum delege ulu düzey cihanşümul cumhuriyet yurt özlemi mimari ufuk İnsan özgür doğar; oysa her yerde zincire vurulmuştur. Falan kimse kendini başkalarının efendisi sanır ama böyle sanması onlardan daha da köle olmasına engel değildir. Jean-Jacques Rousseau 67 “kapı komşu” mahalle mana semavi iç barış maşer imtizaç çevik medet hemşehri Evinizin eşiğini temizlemeden komşunuzun damındaki karlardan şikâyet etmeyiniz. Konfüçyüs 68 “liyakat” ehil anlamlı şad alametifarika temiz kalpli saygı kifayetli teenni seviyeli adalet kapısı “Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphesiz ki Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir.” Nisâ 4/58 69 “kardeşlik” hamdetmek muazzez üslup gıpta gür iltifat hürmet yardımsever fakr ahretlik cansiparane Beni hor görme kardeşim, Sen altınsın ben tunç muyum? Aynı vardan var olmuşuz, Sen gümüşsün ben sac mıyım? Âşık Veysel 70 “ümit” yakarış samanyolu duayen darıdünya nebevi ışık badısaba gönül birliği refah deniz feneri Ne yanar kimse bana âteşî dilden özge, Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı. Fuzûlî 71 “dostluk” kutlu Zülfikâr fâzıl dinlemek tek vücut haysiyetli meserret yâr akran uzun ömürlü Hakikati unutmuş ve hiç hatırlamayacak gibi davranıyor olsa da, değerli bir varlık olduğunu insana hatırlatmalı, sözle, tavırla, davranışla. 72 “esmayıhüsna” bedir darülfünun kifayet bilinç doğru yol yetkin celal uluhiyet irade hidayet hakim Bir şey size karmaşık göründüğünde, onu olabildiğince sadeleştirin. Çünkü gerçek berrak ve yalındır; vicdan gibi, ruh gibi, akıl gibi, su gibi. 73 “müsamaha” masun vukuf gülecen ağırbaşlı züleyha ilmihâl sivil eşref saati eren akıllı Bütün toptancı yargılar çürük ve tehlikelidir. Montaigne 74 “veda” sıla gariban yalan dünya kul yapısı iyilik perisi imrenmek cihannüma seher vakti şehadet mevsim Dört şey vardır ki, kişinin bedbahtlığındandır: Mal yığmak, kalbi katı olmak, uzun emel sahibi olmak ve dünya sevgisi. Hz. Ali 75 “ölçü” mizan şakul halûk sanat insicam hoş rikkatli orta yol ezgi yöntem hayat Yanlış hayat doğru yaşanamaz. Theodor Adorno 76 “vaad” doruk mahsul dürüst dava adamı yadigâr felah şifahane tedavi inanç Bir kumarbazın yönetiminde kumar yaygınlaşır; bir kavgacının yönetiminde herkes kavgaya tutuşur; bir pisboğazın yönetiminde müsriflik içinde yüzerler; zevk düşkünü birinin yönetiminde ahlaksızlaşırlar; bir zalimin yönetimi altında birbirlerine karşı ithamlarda bulunup yalan yere birbirlerini suçlarlar. Tarihin sayfalarını karıştırdığınızda, her zaman için bir dönemin ahlâkının o döneminin prensinin yaşamını yansıttığını göreceksiniz. Erasmus 77 “değirmen” hak ilke Mevlâ uslu tesirli uyum mütekâmil fakih dengeli tedarikli can sohbeti Bu dünyanın misali benzer bir değirmene, Gaflet onun sepeti bu halk öğünen dâne. Değirmene varırsın değirmenci sorarsın, Azrail derler imiş o unu öğütene. Yunus Emre 78 “cemre” nevbahar tatlı sözlü duygusallık öz güven harika zihayat intibah çisenti ibret tezahür nevruz Sanatın vazifesi, tabiatı kopya etmek değil, tabiatı ifade etmektir. Honoré de Balzac 79 “tebessüm” selam sabah hatır bergüzar varlık tahayyül şefkatli baht hayâ çocuk bahçesi öz saygı Ey can! Unutma, Her canlının içinde bir cevher gizlidir; İçten bir tebessüm onun şifresidir. 80 “vicdan” tercih çağrı saydam can gerçek huzur imtihan helalleşmek aydınlık pirüpak Bir an durup, düşünmek gerek: Ne uğruna tüm bu olup bitenler, tüm bu yıkımlar, tüm bu bilinç, vicdan, izan, insaf, ahlâk kaybı? 81 “gülşen” çiğdem düş gücü kısmet duygulu konuk dudu dilli izaz deniz kızı aşiyan yeni bahar Müzikte sadelik, kişinin içine düzen, bedenine sağlık verir. Platon 82 “kitabe” okuma vakti sarih hayırhah semah sade uyarıcı kabiliyet imaret gafur yön sahaf anıt Az ve öz konuşmak gerek. Sağlık için, saygınlık için. Kişiliğimizin ve insani ilişkilerimizin paramparça olmaması için. 83 “bahadır” gönül eri cesur yürekli civan denli esaslı masumane tez canlı yiğit güler yüzlü Başkalarına emretmek peşinde olmayan insana boyun eğdirmek çok zordur. Jean-Jacques Rousseau 84 “aşk” ilelebet taltif narin mümeyyiz hasat cüda hamdüsena kadim dost nebi zülfüyâr Güzelliğin on par'etmez, Bu bendeki aşk olmasa. Eğlenecek yer bulaman, Gönlümdeki köşk olmasa. Âşık Veysel 85 “hissetmek” mahcubane sulhperver iyi niyet terbiye seher bayramlaşma hasret memba şükür Ağlarım, ağlatamam; hissederim, söyleyemem; Dili yok kalbimin, ondan ne kadar bîzârım! Mehmet Akif Ersoy 86 “hicret” fedakârlık tabii hukuk umut dünyası kalp yarası ibadet iyi huylu saydamlık alâka hak yolu sağ salim davet Anın dışına çıkabilmeli insan. Durup soluklanmalı, sakin kafayla etrafına bakabilmeli. Ve görebilmeli yeryüzünün ne geniş olduğunu. 87 “övgü” methüsena mütebessim denklik heyecanlı nezih lir mefahir adil eli geniş sitayiş celil Fırat’ın kenarında bir kuzu kaybolsa, bu sebeple Allah’ın beni hesaba çekmesinden korkarım. Hz. Ömer 88 “gönül bağı” intizar içtenlik saadet güvenmek kısmetli iş birliği toplumsal bilinç güzellik rahman mutlu yakınlık Fakir ve çıplağım fakat halkın şefiyim. Bizler servet değil, çocuklarımızı doğru eğitmek istiyoruz. Hazinelerin bize bir hayrı dokunmaz. Onları kendimizle birlikte öteki dünyaya götüremeyiz. Bizler servet istemiyoruz. Bizler barış ve sevgi istiyoruz. Şef Kızıl Bulut (Makhpiya-luta) – Oglala Lakota 89 “ekmek” nimet özveri yardım mazruf başak itina geçim dünyası mütevazı rızık hakkaniyet Bahr-i ifrâg eylesen bir kuzeye Gaalib olmaz kısmeti yek kûzeye Testiyi denize daldırsan, bir günlük rızıktan fazlası kısmet olmaz. Mevlana 90 “arkadaş” kıymetli gülümser dokunaklı ecza vecd saygıdeğer yaşam dolu sakin yüreği parçalanmak sadık Olgun insan güzel söz söyleyen değil, söylediğini yapan ve yapabileceklerini söyleyen kişidir. Konfüçyüs 91 “hakikat” olgunlaşmak hazar gergef asır umumi efkâr dost istikbâl vahiy bilgin sarahat vuzuh Dilimiz “yaratılanı severim yaratandan ötürü” diyor; kalbimiz hakikate ve insanlığa karşı buz kesiyor, taş gibi kaskatı. 92 “yâren” yürek mümtaz sıcakkanlı tecessüm şükretmek dirayetli eş güdüm cemal saygın değerbilir Bir gün büyük bir toplantıdan Sessiz bir bilgin kalkıp evine gider. Memnun kaldınız mı diye sorarlar. "Kitap olsalardı" der "onları okumazdım". Goethe 93 “eşitlik” izzetinefis yüreği temiz özümsemek söz sahibi mukaddes iffet keder bağımsızlık rahmani kıvanç anayasa Demokrasi kavramı daima eşitlik kavramını ihtiva etmiştir. Gelir veya refahın aritmetik eşitliği değil, fakat herhangi bir kimsenin insani kapasitesini gerçekleştirmesi için fırsat eşitliği… (Demokrasinin amacı) toplumun tüm üyelerinin temel insani yeteneklerini tam olarak ve özgürce geliştirmeleri için gerekli koşulların sağlanmasıdır. Crawford B. Macpherson 94 “kıssadan hisse” engin gönüllü takdir ulvî tezekkür feyzalmak mevhibe çiçek dili berkemal can dostu Eğriliğin son kertesi, eğri olup doğru görünmektir. Platon 95 “çelik çomak” yeşil alan derkenar halim hisli cevval paylaşmak fevkalâde konu komşu keyifli özgür şen Çocukken tirancılık oynamak dışında bir şey yapmazlarsa, birer yetişkin olarak tiranlık dışında ne yapabilirler, size soruyorum? Erasmus 96 “ütopya” mefkûre ortak dil vâkıf fehmetmek izan hasenat yağmur duası heyecan günlük güneşlik tasavvur kâşif Her şeyin parayla ölçüldüğü bir yerde toplumsal adalet ve rahatlık hiçbir zaman gerçekleşemez. Thomas More 97 “ahlâk” hüsnühâl mükemmel atıfet derhatır güngörmüş bağışlamak dayanışma ar dide nezahet dosdoğru Bir şeyi yaptıktan sonra kendini iyi hissediyorsan o davranışın ahlâkîdir; kendini iyi hissetmiyorsan gayriahlâkîdir. Ernest Hemingway 98 “Anadolu” misafirperver gülgûn hamiyet bahtı açık dilaver hayat dersi şûra bayram ziyareti velinimet zanaat ecdat Sevgi, muhabbet kaynar yanar ocağımızda Bülbüller şevke gelir gül açarı bağımızda Hırslar, kinler yok olur aşkla meydanımızda Aslanlar, ceylanlar dosttur kucağımızda. Hacı Bektaş Velî 99 “Kafdağı” nisan yağmuru gözü pek lokman hekim tutunmak dert ortağı ruhani katkı entelektüel medarıiftihar hür aslan yürekli Gerçeklik kendisinin dışındaki uygun bir noktadan gözlemlenecek bir şey değildir, içinde aydınlandığı bilinci kapsar. Eric Voegelin 100 “armoni” maharet lütufkâr danişment razı minnettar ölçülü beste isabetli öneri denge Dengeli ve ölçülü olmak hayatın temelidir; kişi böylece özsaygı ve öz-güven kazanır, hem kendisiyle hem de çevresiyle barışık olur. 101 “şehir” tanıdık sevimli komşu kapısı geniş ufuklu amme efkârı hayrat güvenli katılım ölçek estetik Şehirlerimize yağmur yağması için ağaca, güvercine, kediye, köpeğe hak ettiği değeri verelim, “yaratılanı sevelim yaratandan ötürü.” 102 “yediveren” mahcup terbiyeli rahmet kafa dengi vuslat şua geçim kapısı kum saati sadaka lalezar sanatkâr Kardeşine tebessüm etmen sadakadır. İyiliği emredip kötülükten sakındırman sadakadır. Yolunu kaybeden kimseye yol göstermen sadakadır. Yoldan taş, diken, kemik gibi şeyleri kaldırıp atman da senin için sadakadır. Hz. Muhammed 103 “gözyaşı” kederli değer ılımlı hissiselim güldeste sarraf masal âlemi fer mübarek yürek acısı bigünah Derin bir kalp yumuşaklığı; işte doğanın insana gözyaşlarını vermekle sunduğu hediye. Decimus Iunius Iuvenalis 104 “Zümrüdüanka” kitap kurdu barış hukuk ilham perisi mazi gönül borcu berrak etkileşim değer katmak ati muhteşem Bu aralar ne okuyayım diyenler için, “Ahkamü's Sultaniye”, “Kralın Yeni Elbisesi” ve “Cesur Yeni Dünya” zaman ayırıp okunmaya değer. 105 “umut” esenlik uğurlamak tecelli hami pürneşe ihlas muin ehlibeyit sebat ceht hürriyet Umutsuzluğa düştüğümde doğruluk ve sevginin tarih boyunca hep kazandığını hatırlarım. Tiranlar ve katiller olmuştur, hatta bir süre yenilmez sanılmışlardır ancak sonunda her zaman kaybederler. Mahatma Gandi 106 “fâni dünya” misafir kulübe hoşgörülü tövbekâr dert babası müstesna dost canlısı muvazene mülayim gündedün meşakkat Dünya mucizevi bir yer; her gelen benim diyerek dört elle sarılıyor, fakat bir müddet sonra elleri bomboş geçip gidiyor. 107 “alın teri” efdal sabah vakti iftihar müfit ikdam hakikatli muştu gayretkeş dayanma gücü gayur ahilik İşçiye ücretini, (alnının) teri kurumadan veriniz. Hz. Muhammed 108 “merhamet” efkâr sabırlı acıma duygusu salim uysal payidar yasa darüşşifa öksüz anası sezgi yüreği burkulmak İnsanlara merhamet etmeyene Allah da merhamet etmez. Hz. Muhammed 109 “nasihat” arifane sohbet ikram edebiyat muzdarip söz hazinesi âlim itidal teşekkür tecrübe tebliğ Bir insan söyledikleri kadar söylemedikleriyle de insanlaşır. Albert Camus 110 “sır” inkişaf sabır taşı şefaat salih asil kâinat handan bilim logos kerem sahibi varoluş Hârâbât ehlini hor görme zâhid Hazineye mâlik viraneler var. İbrahim Hakkı 111 “günâşık” bayramlık mütefekkir evliya pınar başı düzen naif gizemli dertli serazat tutarlı iyi kalpli Her zaman kalbimizden gelen ve doğru bulduğumuz sese uymalıyız, çünkü o ses hiçbir zaman yalan söylemez. Lev Tolstoy 112 “hikmet” bilge adabımuaşeret yalın irfan meram ihata us iyi hâl optimum makul Hikmet (bilgelik) yönetimin şartı olmaktan çıktığı gün erdemli devlet yöneticisiz kalır. Farabi 113 “saklambaç” sabah yıldızı körebe pınar ülkü muallim anı his temkinli şenlik elimsende Sağlam çocuklar yetiştirmek, bozulmuş yetişkinleri düzeltmekten daha kolaydır. Fyodor Dostoyevski 114 “umursamak” erdem muavenet taze ciğerpare edep lisanımünasip ittifak mahremiyet fayda eğitim haysiyet Gerçek onur, erdem ve doğru hareketin kendiliğinden gelen sonucudur ve ne kadar az elde edilmeye çalışılırsa, o kadar parlar. Erasmus 115 “ömür” hayat okulu çocukluk iştirak mahşer muazzam insanlık ferasetli kardeş silüet kış yaşlılık Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden, Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak, Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak… Ahmet Haşim 116 “basiret” ileri görüşlü konsensüs sağlık yurdu mikyas emektar dakik riayet billur hemhâl Başkalarının bilgisiyle bilgin olabilsek bile, ancak kendi aklımızla akıllı olabiliriz. Montaigne 117 “hatırlamak” züht ervah fikir dejavu iflah fazilet divane üzüntü umut kapısı vakar Hatırlamak için yavaşlar, unutmak için hızlanırız. Albert Camus 118 “düşkünlerevi” çekingen mihman aile darülaceze yufka yürekli dik duruşlu geniş gönüllü hayır sahibi ağırlamak hizmet mecal Hafıza-i beşer nisyan ile maluldür. Unutabilirsin, Fakat şeytana uyup hepten unutma. Hatırla ara sıra, Yüreğine bir köz düşmüş gibi. 119 “canan” tahassür muhayyile sevda eşsiz sitem kalp acısı ilham kaynağı sadakat baylan nazlı Cânımı cânân eğer isterse minnet cânıma, Cân nedir ki onu kurbân etmeyem cânânıma. Fuzûlî 120 “yeryüzü” çevreci uğur böceği hakşinas sam yeli harman dava yuva nadir ortak payda vatansever Ormanları çocuklarımız, torunlarımız ve henüz doğmamış olanlar için korumalıyız. Ormanları kendileri adına konuşamayan kuşlar, hayvanlar, balıklar ve ağaçlar için korumalıyız. Şef Qwatsinas - Nuxalk Kabilesi 121 “kura” uzlaşı yumuşak yüzlü rehber beytülmal sağlam halkoyu sulh yurttaşlık vekâlet çoğulculuk Bir ülkede hak, hukuk, adalet, liyakat, esenlik isterseniz, işlerinizde mümkün olduğunca “kura” gibi sade ve demokratik bir yola başvurun. 122 “hayır dua” sebil beka pirifâni naçar abide emel yardımlaşma derya ebeveyn hediye makbul Halkın iyilik için yaptığı dua daim olunca o mülk payidar olur. Nizâmülmülk 123 “şebiarus” tâkat endaze sağgörü şairane zikir vade kalp gözü vahdet tazeleniş sevgi seli İnsanda bir organ vardır. Eğer o sağlıklı ise bütün vücut sağlıklı olur; eğer o bozulursa bütün vücut bozulur. Dikkat edin! O, kalptir. Hz. Muhammed 124 “sükûn” seyyah yumuşak başlı zülâl şahit moral duruluk inziva zevkiselim mütedeyyin mahcubiyet Bir söğüdün gölgesinde tasasız, huzur içinde uyumanın ve hiçbir kaygı duymadan uyanmanın değeri neyle ölçülebilir? Hayatın böyle bir anı kaça satılabilir ve satın alınabilir? Yaşanabilir mi bu hâl, kişi zamanla, mekânla ve tüm varlıkla barışık olmadıkça? 125 “gurup” müsamahakâr ahlâklı teessür düşünce ihsan incelik melul mahzun fâni mehtap zaman gün batımı Doğumla başlar ölüm; son günümüz ilkinin sonucudur. Marcus Manilius 126 “habitat” gönüllü yerlilik doğasever sosyal hayat feyiz mutena hasip mahalle arkadaşı daüssıla ana dili izzet Hayvanlar olmadan insanlar nedir ki? Eğer bütün hayvanlar kaybolup giderse insanoğlu büyük bir ruh yalnızlığı içinde ölecektir. Hayvanlara ne olduysa insanlara da aynısı olur. Her şey birbirine bağlıdır. Yerkürenin başına gelen, yerkürenin çocuklarının da başına gelecektir. Kızılderili Atasözü 127 “peri masalı” şatır afacan güvenilir edepli keşfetmek ebedileşme cemil şahane dilbaz pürsıhhat ateş parçası Birilerinin kim olduğunu anlatmak istediğimizde sözcüklerimiz bizi yanıltır ve ne olduğunu anlatmaya başlarız; o kişinin benzerleriyle paylaşmakta olduğu niteliklere ilişkin betimlemeler içerisinde yuvarlanıp dururuz. Bir "karakter" ya da bir tip tarifi yapmaya başlarız; sonuçta o kişinin özgül benzersizliğinin elimizden kaymasına mani olamayız. Hannah Arendt 128 “söyleşi” anlam ozan uygar hoşsohbet paydaş hakiki fırsat eşitliği engin öğrenmek usûl Söyleşide muhataplar bir sorgulama veya tartışma içinde değildir; ne keşfedilecek bir 'gerçek' vardır ne ispat edilecek bir önerme, ne de aranan bir sonuç. Muhataplar bilgilendirme, ikna etme veya birbirini çürütme peşinde değildir ve bu yüzden birbirleriyle anlaşmazlığa düşmeden farklı olabilirler. Söyleşideki sesler bir hiyerarşi de oluşturmaz. Önemli olan kazanmak ya da yitirmek değil, söyleşiyi sürdürmektir. Michael Oakeshott 129 “hüzün” gülendam vicdan azabı rahîm gurbet mahzun güz durgun içlenmek huzurevi Yüreğinde hissettiği hüzün ve merhamet ne denli derin ise, o denli kendini diğer varlığın yerine koyuyor insan. Kâh bir köle, kâh bir yetim, kâh bir kedi yavrusu ya da dağ başında yalnız bir çınar oluyor insan ve o denli kapıları aralanıyor insanlığın. 130 “cennet” valide tebarüz vatan yaz yağmuru huşu emek hayırsever nur kul hakkı utanma duygusu ebedî Cennete, kalpleri kuş kalbi gibi (saf ve temiz) olan insanlar girecektir. Hz. Muhammed 131 “el ele” hande hayat arkadaşı ahit muhabbet iman cumhur başyapıt oydaş kıyam şeffaflık müsavat Siz kendi elinizle teslim etmedikçe, kimse kendinize olan saygınızı elinizden alamaz. Mahatma Gandi 132 “selam” yaşama gücü zihin açıklığı şevk lütuf amme insancıl sevinç filizlenmek günaydın mukaddime Pırıl pırıl parlayan güneş, şakıyan bülbül, tebessümle açan gonca gül, minik torunuyla eğlenen nine, bakkalın önündeki yaşlı amca, oyuna koşan çocuklar, çalışanlar, emekliler, kimsesizler, hastalar, yeni bir hayata başlayacak öğrenciler, tüm canlar hepinize selam olsun. Yüzünüzden neşe, gözünüzden ışıltılar hiç eksik olmasın. 133 134 İsim dizini Ahmet Haşim, 116 Albert Camus, 110, 118 Aristoteles, 12, 31, 56 Âşık Veysel, 70, 85 Crawford B. Macpherson, 94 Decimus Iunius Iuvenalis, 104 Erasmus, 36, 62, 77, 96, 115 Eric Voegelin, 100 Ernest Hemingway, 98 Farabi, 113 Friedrich Nietzsche, 43 Fuzûlî, 16, 71, 120 Fyodor Dostoyevski, 114 Goethe, 20, 93 Hacı Bektaş Velî, 99 Hannah Arendt, 128 Hoca Ahmet Yesevi, 54 Honoré de Balzac, 79 Hz. Ali, 75 Hz. Muhammed, 19, 37, 50, 103, 108, 109, 124, 131 Hz. Ömer, 34, 88 İbni Haldun, 33, 44 İbrahim Hakkı, 111 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, 57 Jean-Jacques Rousseau, 67, 84 Kızılderili Atasözü, 127 Konfüçyüs, 23, 68, 91 135 Laedri/Bilinmeyen, 40 Leo Strauss, 29, 56 Lev Tolstoy, 28, 112 Lucius Annaeus Seneca, 22 Mahatma Gandi, 35, 106, 132 Marcus Manilius, 126 Maverdi, 53 Mehmet Akif Ersoy, 46, 86 Mevlana, 90 Michael Oakeshott, 129 Montaigne, 76, 117 Necati Cumalı, 32 Nelson Mandela, 48 Nisâ, 69 Niyazi-i Mısri, 9 Nizâmülmülk, 51, 123 Osman Dağlı (Maksudi), 42 Pir Sultan Abdal, 55 Platon, 10, 56, 61, 82, 95 Publius Terentius, 47 Rabindranath Tagore, 30, 63 Sadi-i Şirazi, 21 Simone de Beauvoir, 60 Şef Kızıl Bulut (Makhpiya-luta) – Oglala Lakota, 89 Şef Qwatsinas - Nuxalk Kabilesi, 121 Şef Seattle, 45 Tevfik Fikret, 18 Theodor Adorno, 76 Thomas More, 97 Wovoka – Paiute Kabilesi, 66 136 Yunus Emre, 15, 78 Yusuf Has Hacip, 39 Ziya Paşa, 41 137 138 Kelime dizini abdal, 16 abıhayat, 42 abide, 123 acıma duygusu, 109 acıma hissi, 14 açık fikirli, 18 açık sözlü, 42 açık yürekli, 24 adabımuaşeret, 113 adâlet, 39 adalet kapısı, 69 adap, 59 âdet, 51 adil, 88 afacan, 128 affetmek, 64 afife, 33 agâh, 57 agora, 51 ağırbaşlı, 74 ağırlamak, 119 ahenk, 26 ahenkli, 13 aheste, 12 ahilik, 108 ahiret, 36 ahit, 132 ahlâk, 98 ahlâklı, 126 ahretlik, 70 aidiyet, 34 aile, 119 akıl, 50 akıllı, 74 aklıselim, 57 akraba, 37 akran, 72 alâka, 87 alâkadar, 40 alametifarika, 69 alçak gönüllü, 23 âlem, 9 alın teri, 108 âlicenap, 53 âlim, 110 alnı açık, 17 altın yürekli, 12 amme, 133 amme efkârı, 102 amme menfaati, 19 ana baba, 31 ana dili, 127 ana kuzusu, 10 ana yüreği, 65 139 Anadolu, 99 anane, 61 anayasa, 94 anı, 114 anıt, 83 anlam, 129 anlamlı, 69 anlayış, 9 anlayışlı, 47 anne, 14 ar, 98 arı, 40 ârif, 25 arifane, 110 arkadaş, 91 arlanmak, 60 armağan, 63 armoni, 101 asalet, 32 âsım, 45 asır, 92 asil, 111 aslan yürekli, 100 asrısaadet, 32 asude, 55 asuman, 9 aş, 60 âşık, 17 âşıkane, 38 aşiyan, 82 140 aşk, 85 ateş parçası, 128 atıfet, 98 ati, 105 aydınlık, 81 azim, 41 aziz, 47 baba dostu, 24 badısaba, 71 bağımsızlık, 94 bağışlamak, 98 bağlılık, 34 bahadır, 84 bahar, 33 baht, 80 bahtı açık, 99 baran, 30 barış, 105 barışık, 52 barışsever, 25 basiret, 117 başak, 90 başmisafir, 51 başucu kitabı, 62 başyapıt, 132 baylan, 120 bayram ziyareti, 99 bayramlaşma, 86 bayramlık, 112 baysal, 37 becerikli, 18 beden dili, 35 bedesten, 47 bedii, 62 bedir, 73 beka, 123 beliğ, 13 bengi, 43 beraberlik, 51 berceste, 62 bereket, 39 bergüzar, 80 berhayat, 18 berhudar, 14 berkemal, 95 berrak, 105 beste, 101 beynelmilel, 10 beytülmal, 122 bigünah, 104 bilge, 113 bilgi, 50 bilgin, 92 bilim, 111 bilinç, 73 billur, 117 birlik, 19 bolluk, 18 can, 81 can dostu, 95 can sohbeti, 78 can suyu, 30 can yoldaşı, 43 cana yakın, 54 canan, 120 canı pek, 17 canıyürekten, 25 cansiparane, 70 cefakâr, 17 ceht, 106 celal, 73 celil, 88 cemal, 93 cemil, 128 cemre, 79 cenap, 58 cennet, 131 cesaret, 49 cesur, 84 cevher, 23 cevval, 96 ciğerpare, 115 cihan, 59 cihannüma, 75 cihanşümul, 67 civan, 84 civanmert, 25 cömert, 58 cumhur, 132 cumhuriyet, 67 141 cüda, 85 çağrı, 81 çalışkan, 41 çare, 65 çekingen, 119 çelebi, 23 çelik çomak, 96 çevik, 68 çevreci, 121 çiçek bahçesi, 37 çiçek dili, 95 çiğ, 13 çiğdem, 82 çile, 32 çise, 46 çisenti, 79 çoban yıldızı, 13 çocuk, 22 çocuk bahçesi, 80 çocuk oyunu, 24 çocuk ruhlu, 11 çocukluk, 116 çocuksu, 50 çoğulculuk, 122 dağ havası, 30 dakik, 117 danışma, 35 danişment, 101 darıdünya, 71 darülaceze, 119 142 darülbedayi, 48 darüleytam, 65 darülfünun, 73 darüşşifa, 109 daüssıla, 127 dava, 121 dava adamı, 77 dava arkadaşı, 48 davet, 87 dayanışma, 98 dayanma gücü, 108 değer, 104 değer katmak, 105 değerbilir, 93 değerli, 49 değirmen, 78 dejavu, 118 delege, 67 demiurgos, 50 demokrasi, 19 denge, 101 dengeli, 78 deniz feneri, 71 deniz kızı, 82 deniz mavisi, 67 denk, 9 denklik, 88 denli, 84 dergâh, 21 derhatır, 98 derkenar, 96 derman, 42 dert, 38 dert babası, 107 dert ortağı, 100 dertleşmek, 13 dertli, 112 derun, 39 derviş, 15 dervişane, 21 derya, 123 deryadil, 22 deva, 38 dide, 98 dik duruşlu, 119 dikkatli, 60 dilaver, 99 dilbaz, 128 dilek, 35 dilek pınarı, 63 dilenci vapuru, 20 dinç, 28 dingin, 64 dinginlik, 28 dinlemek, 72 dirayet, 31 dirayetli, 93 direniş, 27 diriliş, 32 dirlik, 10 divane, 118 diyar, 65 doğasever, 127 doğru, 59 doğru yol, 73 doğruluk, 46 dokunaklı, 91 doruk, 77 dosdoğru, 98 dost, 92 dost canlısı, 107 dostane, 34 dostluk, 72 dua, 12 duayen, 71 dudu dilli, 82 durgun, 130 duru, 45 duruluk, 125 duyarlı, 51 duygu, 28 duygulu, 82 duygusal, 35 duygusallık, 79 dürüst, 77 dürüstlük, 15 düş gücü, 82 düşkünlerevi, 119 düşünce, 126 düşünür, 40 143 düzen, 112 düzenli, 15 düzey, 67 düzeyli, 46 düzgün, 38 ebedî, 131 ebedileşme, 128 ebediyet, 42 ebeveyn, 123 ecdat, 99 ecir, 36 ecza, 91 edebiyat, 110 edep, 115 edepli, 128 efdal, 108 efkâr, 109 efkârlı, 38 eğitim, 115 ehil, 69 ehlibeyit, 106 ehlivukuf, 9 ekin, 33 ekmek, 90 ekosistem, 48 el birliği, 35 el ele, 132 el emeği, 41 eli açık, 58 eli bol, 30 144 eli geniş, 88 elimsende, 114 elvan, 39 emanet, 43 emek, 131 emektar, 117 emel, 123 empati, 19 endaze, 124 engin, 129 engin gönüllü, 95 entelektüel, 100 erdem, 115 erdemli, 27 eren, 74 ervah, 118 esaslı, 84 esenlik, 106 esmayıhüsna, 73 estetik, 102 eş dost, 54 eş güdüm, 93 eşitlik, 94 eşref, 64 eşref saati, 74 eşsiz, 120 etik, 31 etkileşim, 105 evlat, 65 evliya, 112 evrensel, 42 ezelî, 63 ezgi, 76 fabl, 64 fakih, 78 fakr, 70 fâni, 126 fâni dünya, 107 farklılık, 33 fayda, 115 faydalı, 29 fâzıl, 72 fazilet, 118 fedakâr, 65 fedakârlık, 87 fehmetmek, 97 felah, 77 fer, 104 feragat, 49 ferah, 44 ferahnüma, 54 feraset, 62 ferasetli, 116 feryat, 35 fevkalâde, 96 feyiz, 127 feyzalmak, 95 fırsat eşitliği, 129 fidan, 30 figan, 15 fikir, 118 fikir özgürlüğü, 25 filiz, 16 filizlenmek, 133 gaffar, 36 gafur, 83 gani gönüllü, 52 gariban, 75 garip, 14 gaye, 29 gayret, 39 gayret göstermek, 61 gayretkeş, 108 gayur, 108 geçim dünyası, 90 geçim kapısı, 103 geniş gönüllü, 119 geniş görüşlü, 21 geniş ufuklu, 102 gerçek, 81 gergef, 92 gıpta, 70 gizem, 9 gizemli, 112 gonca, 32 gök kubbe, 57 gökkuşağı, 45 gökyüzü, 24 gökyüzü mavisi, 48 gölge oyunu, 44 145 gönlü bol, 41 gönlü tok, 37 gönlü zengin, 10 gönül, 27 gönül bağı, 89 gönül birliği, 71 gönül borcu, 105 gönül eri, 84 gönüllü, 127 görgü, 39 görgülü, 62 göz hakkı, 37 göz nuru, 41 gözü pek, 100 gözyaşı, 104 gurbet, 130 gurup, 126 gül bahçesi, 42 güldeste, 104 gülecen, 74 güleç, 27 gülendam, 130 güler yüzlü, 84 gülgûn, 99 gülistan, 16 gülperi, 24 gülşen, 82 gülümsemek, 56 gülümser, 91 gün batımı, 126 146 günâşık, 112 günaydın, 133 gündedün, 107 günebakan, 48 güngörmüş, 98 günlük güneşlik, 97 gür, 70 güven, 34 güvenilir, 128 güvenli, 102 güvenmek, 89 güz, 130 güzel, 53 güzellik, 89 güzide, 52 habitat, 127 had, 21 hafıza, 23 hak, 78 hak yolu, 87 hakikat, 92 hakikatli, 108 hakiki, 129 hakim, 73 hakkaniyet, 90 hakperest, 50 haksever, 47 hakşinas, 121 haktanır, 20 halim, 96 halim selim, 49 hâlis, 42 halkoyu, 122 halûk, 76 hamdetmek, 70 hamdüsena, 85 hami, 106 haminne, 53 hamiyet, 99 hamiyetperver, 46 handan, 111 hande, 132 harika, 79 harikulade, 44 harman, 121 hasat, 85 hasbihâl, 63 hasenat, 97 hasip, 127 hasret, 86 hassas, 55 hassasiyet, 31 hatır, 80 hatır bilir, 23 hâtıra, 31 hatırlamak, 118 hatırşinas, 9 hayâ, 80 hayat, 76 hayat arkadaşı, 132 hayat dersi, 99 hayat dolu, 28 hayat okulu, 116 hayır dua, 123 hayır hasenat, 22 hayır sahibi, 119 hayırhah, 83 hayırlaşma, 59 hayırlı, 10 hayırsever, 131 hayrat, 102 haysiyet, 115 haysiyetli, 72 hayvan, 64 hayvansever, 45 hazan, 38 hazandide, 31 hazar, 92 hazin, 53 hediye, 123 helal, 50 helalleşmek, 81 helallik, 14 helalühoş, 44 hemdert, 60 hemfikir, 29 hemhâl, 117 hemşehri, 68 hesap günü, 55 heves, 49 147 hevesli, 16 heyecan, 97 heyecanlı, 88 hısım akraba, 51 hicap, 11 hicran, 36 hicret, 87 hidayet, 73 hikmet, 113 hilâl, 56 hilkat, 47 himâye, 56 himmet, 15 his, 114 hisli, 96 hissetmek, 86 hissiselim, 104 hizmet, 119 hoş, 76 hoşgörü, 33 hoşgörülü, 107 hoşnut, 33 hoşsohbet, 129 hudayinabit, 10 hukuk, 105 hulûskâr, 46 huşu, 131 huzur, 81 huzurevi, 130 Hüda, 16 148 hümanizma, 52 hüner, 47 hünerli, 19 hür, 100 hürmet, 70 hürmetkâr, 27 hürriyet, 106 hürriyetperver, 19 hüsnühâl, 98 hüsnükabul, 40 hüsnüniyet, 59 hüsnüzan, 48 hüzün, 130 hüzünlü, 26 ılımlı, 104 ıslah, 65 ışık, 71 ızdırap, 44 ibadet, 87 ibadetgâh, 39 ibret, 79 iç barış, 68 iç dünya, 58 içlenmek, 130 içli, 61 içtenlik, 89 ideal, 61 idrak, 34 iffet, 94 iffetli, 63 iflah, 118 iftihar, 108 ihata, 113 ihlas, 106 ihsan, 126 ihtimam, 42 ihtiram, 45 ihtişam, 61 ihtiyatlı, 22 ihya, 13 ikdam, 108 ikram, 110 ilahî, 42 ilelebet, 85 ileri görüşlü, 117 iletişim, 35 ilgi, 49 ilham, 62 ilham kaynağı, 120 ilham perisi, 105 ilim, 9 ilkbahar, 18 ilke, 78 ilmihâl, 74 iltifat, 70 iman, 132 imaret, 83 imkân, 22 imrenmek, 75 imtihan, 81 imtizaç, 68 inanç, 77 inayet, 26 ince düşünceli, 22 incelik, 126 infak, 58 inkisar, 55 inkişaf, 111 insaf, 60 insaflı, 23 insan, 9 insan sarrafı, 47 insancıl, 133 insaniyetli, 45 insanlık, 116 insicam, 76 inşirah, 40 intibah, 79 intizam, 48 intizar, 89 inziva, 125 irade, 73 irfan, 113 irşat, 36 isabet, 63 isabetli, 101 istikbâl, 92 istiklâl, 62 istirham, 28 istişare, 59 149 iş birliği, 89 iştirak, 116 iştiyak, 63 itibar, 53 itidal, 110 itidal sahibi, 46 itikâf, 15 itimat, 29 itina, 90 itizar, 14 itminan, 51 ittifak, 115 ittihat, 13 iyi, 49 iyi hâl, 113 iyi huylu, 87 iyi kalpli, 112 iyi niyet, 86 iyi niyetli, 23 iyi yürekli, 55 iyilik, 12 iyilik perisi, 75 iyilikbilir, 26 iyiliksever, 60 iyimser, 10 izan, 97 izaz, 82 izzet, 127 izzetinefis, 94 jest, 29 150 kabiliyet, 83 kader birliği, 49 kadim dost, 85 kadirşinas, 28 kafa dengi, 103 Kafdağı, 100 kâinat, 111 kalbiselim, 64 kalender, 47 kalp, 48 kalp acısı, 120 kalp gözü, 124 kalp yarası, 87 kâmil, 29 kamu, 41 kamu yararı, 16 kanaat, 17 kanaatkâr, 54 kanun, 36 kapı komşu, 68 kararlı, 12 kardelen, 11 kardeş, 116 kardeşlik, 70 karınca kararınca, 20 kâşif, 97 katılım, 102 katkı, 100 katre, 54 kavrayış, 41 kavrayışlı, 60 kavuşmak, 50 keder, 94 kederli, 104 kelâm, 40 keramet, 53 kerem, 25 kerem sahibi, 111 kerim, 58 keşfetmek, 128 keyifli, 96 kırkikindi, 32 kısmet, 82 kısmet kapısı, 39 kısmetli, 89 kıssadan hisse, 95 kış, 116 kıvanç, 94 kıyam, 132 kıymet, 12 kıymetli, 91 kibar, 43 kifayet, 73 kifayetli, 69 kitabe, 83 kitap, 31 kitap kurdu, 105 kitapsever, 40 kolaylaştırmak, 19 kolaylık, 32 komşu, 37 komşu hatırı, 33 komşu kapısı, 102 konsensüs, 117 konu komşu, 96 konuk, 82 konuksever, 23 körebe, 114 kukla tiyatrosu, 44 kul hakkı, 131 kul yapısı, 75 kulübe, 107 kum saati, 103 kura, 122 kuşdili, 42 kutlu, 72 kutsal, 39 kütüphane, 62 lalezar, 103 lâtife, 26 lir, 88 lirik, 44 lisanıhâl, 35 lisanımünasip, 115 liyakat, 69 liyakat sahibi, 55 logos, 111 lokman hekim, 100 lunapark, 16 lütuf, 133 151 lütufkâr, 101 maarif, 27 maestro, 44 mağfiret, 26 mahalle, 68 mahalle arkadaşı, 127 maharet, 101 maharetli, 52 mahcubane, 86 mahcubiyet, 125 mahcup, 103 mahremiyet, 115 mahsul, 77 mahşer, 116 mahzun, 130 makbul, 123 makul, 113 malumat sahibi, 40 mana, 68 manalı, 59 maneviyat, 14 marifet, 38 maruf, 31 masal âlemi, 104 masum, 53 masumane, 84 masumiyet, 64 masun, 74 masuniyet, 24 maşer, 68 152 matem, 36 mavera, 50 mazbut, 58 mazi, 105 mazlum, 64 mazruf, 90 mecal, 119 medarıiftihar, 100 medet, 68 mefahir, 88 mefkûre, 97 meftun, 45 mehtap, 126 melek, 14 melul mahzun, 126 memba, 86 memnuniyet, 55 meram, 113 merhaba, 25 merhamet, 109 merhem, 22 mert, 11 meserret, 72 mesut, 23 meşakkat, 107 meşru, 28 meşruiyet, 59 meşveret, 35 metanet, 30 methüsena, 88 mevhibe, 95 mevize, 22 Mevlâ, 78 mevsim, 75 meyus, 29 meziyet, 17 mihenk taşı, 31 mihman, 119 mihrican, 53 mikyas, 117 mimari, 67 minnet, 20 minnettar, 101 miraç, 52 misafir, 107 misafirperver, 99 miyar, 18 mizaç, 45 mizan, 76 moral, 125 mualla, 57 muallim, 114 muavenet, 115 muazzam, 116 muazzez, 70 mucize, 9 muhabbet, 132 muhayyile, 120 muhlis, 38 muhterem, 46 muhteşem, 105 muin, 106 mukaddes, 94 mukaddime, 133 munis, 61 muntazam, 20 muntazır, 53 muştu, 108 muştulamak, 12 mutabakat, 35 muteber, 17 mutedil, 43 mutena, 127 mutlu, 89 mutmain, 41 muvazene, 107 muzdarip, 110 mübarek, 104 müfit, 108 müjde, 63 mükâfat, 63 mükemmel, 98 mülayim, 107 mümbit, 30 mümeyyiz, 85 mümtaz, 93 münacat, 13 münevver, 52 münezzeh, 61 mürşit, 43 153 müsamaha, 74 müsamahakâr, 126 müsavat, 132 müsâvi, 11 müstesna, 107 müşfik, 65 mütebessim, 88 mütedeyyin, 125 müteessir, 26 mütefekkir, 112 mütekabiliyet, 27 mütekâmil, 78 müteşekkir, 60 mütevazı, 90 müzakere, 35 naçar, 123 nadide, 13 nadir, 121 naif, 112 namus, 31 namuslu, 46 narin, 85 nasihat, 110 nazenin, 65 nazik, 64 nazlı, 120 nebevi, 71 nebi, 85 nedamet, 44 nefis muhasebesi, 14 154 neşeli, 63 neşvünema, 30 nevbahar, 79 nevruz, 79 nezahet, 98 nezâket, 21 nezih, 88 nimet, 90 nisan yağmuru, 100 nur, 131 nur yüzlü, 37 okuma saati, 40 okuma vakti, 83 olgun, 47 olgunlaşmak, 92 omuzlamak, 43 onay, 59 onur, 41 onurlu, 27 optimum, 113 orta yol, 76 ortak dil, 97 ortak payda, 121 oy birliği, 59 oydaş, 132 ozan, 129 öğrenci, 40 öğrenmek, 129 öğretmen, 40 öğüt, 22 öksüz anası, 109 ölçek, 102 ölçü, 76 ölçülü, 101 ölçüt, 60 ölümlü dünya, 26 ömür, 116 önemsemek, 12 öneri, 101 öngörü, 29 öteki dünya, 36 övgü, 88 öz eleştiri, 34 öz güven, 79 öz saygı, 80 özenli, 64 özgür, 96 özgürlük, 67 özlem, 20 özleyiş, 9 özne, 34 özümsemek, 94 özveri, 90 özverili, 46 panayır, 51 paydaş, 129 payidar, 109 paylaşmak, 96 peri masalı, 128 peygamber, 27 pınar, 114 pınar başı, 112 pirifâni, 123 pirüpak, 81 plüralizm, 33 portakal bahçesi, 22 prensip, 60 pürdikkat, 44 pürneşe, 106 pürsıhhat, 128 rahîm, 130 rahman, 89 rahmani, 94 rahmet, 103 rayiha, 37 razı, 101 refah, 71 refakat, 43 reha, 32 rehber, 122 rengârenk, 33 rıza, 59 rızık, 90 riayet, 117 riayetkâr, 18 rikkat, 57 rikkatli, 76 rint, 15 ruh, 34 ruhani, 100 155 saadet, 89 sabah, 56 sabah vakti, 108 sabah yeli, 65 sabah yıldızı, 114 sabır, 17 sabır taşı, 111 sabırlı, 109 sabretmek, 12 sadaka, 103 sadakat, 120 sade, 83 sadık, 91 sadıkane, 10 saf, 50 safderun, 65 safiyane, 55 sağ salim, 87 sağ selamet, 41 sağduyu, 52 sağgörü, 124 sağlam, 122 sağlık, 61 sağlık yurdu, 117 sağlıklı, 49 sahaf, 83 sahi, 11 sahici, 61 sahih, 19 sakınmak, 24 156 sakin, 91 saklambaç, 114 salah, 17 salih, 111 salim, 109 sam yeli, 121 samanyolu, 71 samimi, 58 samimiyet, 24 sanat, 76 sanatkâr, 103 sarahat, 92 sarih, 83 sarraf, 104 saydam, 81 saydamlık, 87 saygı, 69 saygıdeğer, 91 saygılı, 11 saygın, 93 sebat, 106 sebatkâr, 21 sebil, 123 seciye, 23 seciyeli, 35 seçkin, 40 seher, 86 seher vakti, 75 seher yeli, 54 selam, 133 selam sabah, 80 semah, 83 semavi, 68 semih, 37 sempati, 29 serazat, 112 sevap, 37 sevda, 120 sevecen, 43 sevgi, 9 sevgi seli, 124 sevimli, 102 sevinç, 133 seviyeli, 69 seyyah, 125 sezgi, 109 sıcakkanlı, 93 sıhhat, 30 sıhhatli, 60 sıla, 75 sıla özlemi, 45 sılayırahim, 19 sır, 111 sırat, 55 sırdaş, 43 siftah, 39 silüet, 116 sitayiş, 88 sitem, 120 sivil, 74 sivil toplum, 67 sohbet, 110 sonbahar, 53 sorumluluk, 49 sosyal hayat, 127 söyleşi, 129 söz hazinesi, 110 söz sahibi, 94 sözünün eri, 17 su, 16 suhulet, 24 sulh, 122 sulhperver, 86 sükûn, 125 şad, 69 şafak, 56 şahane, 128 şaheser, 57 şahika, 16 şahit, 125 şahsiyet, 11 şairane, 124 şakul, 76 şatır, 128 şebiarus, 124 şefaat, 111 şeffaf, 52 şeffaflık, 132 şefkat, 14 şefkatli, 80 157 şeftali bahçesi, 16 şehadet, 75 şehir, 102 şehremini, 34 şen, 96 şen şakrak, 30 şenlik, 114 şeref, 46 şevk, 133 şifa, 38 şifahane, 77 şölen, 51 şua, 103 şûra, 99 şuur, 63 şükretmek, 93 şükür, 86 taaşşuk, 45 tabii hukuk, 87 tahammül, 48 tahassür, 120 tahayyül, 80 tâkat, 124 takdir, 95 takva, 55 talebe, 21 talim, 17 taltif, 85 tan yeri, 56 tanıdık, 102 158 tarih, 13 tasavvuf, 15 tasavvur, 97 tasvir, 44 tatlı dilli, 54 tatlı söz, 57 tatlı sözlü, 79 tavsiye, 33 tavzih, 20 taze, 115 tazeleniş, 124 tazim, 52 teamül, 10 tebarüz, 131 tebdilimekân, 54 tebellür, 14 tebessüm, 80 tebliğ, 110 tebrik, 25 teceddüt, 28 tecelli, 106 tecessüm, 93 tecessüs, 48 tecrübe, 110 tecrübeli, 19 tedarikli, 78 tedavi, 77 tedbir, 43 teenni, 69 teessür, 126 tefekkür, 50 tek vücut, 72 tek yürek, 34 tekâmül, 18 teklif, 19 temel haklar, 57 temiz, 15 temiz kalpli, 69 temkinli, 114 terbiye, 86 terbiyeli, 103 tercih, 81 tertipli, 21 teselli, 47 tesirli, 78 teskin, 17 tespih, 11 teşekkür, 110 tevazu, 52 teveccüh, 21 tez canlı, 84 tezahür, 79 tezekkür, 95 tezhip, 41 tıynet, 32 titiz, 47 tohum, 28 tomurcuk, 10 toplumsal bilinç, 89 toprak, 64 tövbe, 55 tövbekâr, 107 tutarlı, 112 tutku, 13 tutunmak, 100 tüvana, 28 uçurtma, 56 ufuk, 67 uğur, 38 uğur böceği, 121 uğurlamak, 106 uğurlu, 25 uhrevi, 50 uhuvvet, 12 ulu, 67 uluhiyet, 73 ulvî, 95 umde, 11 umumi efkâr, 92 umur, 22 umurgörmüş, 47 umursamak, 115 umut, 106 umut dünyası, 87 umut ışığı, 56 umut kapısı, 118 umutlu, 64 us, 113 uslanmak, 36 uslu, 78 159 usturup, 57 usûl, 129 utangaç, 24 utanma duygusu, 131 utanmak, 11 uyarıcı, 83 uyarmak, 62 uygar, 129 uysal, 109 uyum, 78 uyumlu, 45 uzlaşı, 122 uzlaşma, 59 uzun ömürlü, 72 üç nokta, 61 ülfet, 25 ülkü, 114 ümit, 71 ümmi, 24 ürün, 18 üslup, 70 ütopya, 97 üzgün, 20 üzüntü, 118 vaad, 77 vade, 124 vahdet, 124 vahiy, 92 vakar, 118 vakfetmek, 22 160 vâkıf, 97 vakur, 27 valide, 131 varlık, 80 varoluş, 111 vatan, 131 vatandaş, 51 vatansever, 121 vazıh, 58 vecd, 91 veda, 75 vefa, 31 vefakâr, 46 vekâlet, 122 velinimet, 99 vicdan, 81 vicdan azabı, 130 vicdanlı, 54 vukuf, 74 vukuflu, 23 vuslat, 103 vuzuh, 92 yâd, 56 yadigâr, 77 yağmur, 18 yağmur duası, 97 yakamoz, 53 yakarış, 71 yakarmak, 32 yakınlık, 89 yalan dünya, 75 yalın, 113 yansıma, 26 yâr, 72 yararlı, 57 yardım, 90 yardımlaşma, 123 yardımsever, 70 yâren, 93 yasa, 109 yaşam, 49 yaşam dolu, 91 yaşama gücü, 133 yaşama sevinci, 30 yaşanmışlık, 10 yaşlılık, 116 yatsı vakti, 26 yavru, 28 yayla havası, 56 yaz, 32 yaz yağmuru, 131 yediveren, 103 yegâne, 62 yekvücut, 55 yeni bahar, 82 yerlilik, 127 yeryüzü, 121 yeşermek, 38 yeşil alan, 96 yeterli, 57 yetim, 14 yetinmek, 32 yetkin, 73 yiğit, 84 yol yordam, 12 yolcu, 20 yoldaş, 15 yön, 83 yöntem, 76 yufka yürekli, 119 yumuşak başlı, 125 yumuşak yüzlü, 122 yurt, 25, 67 yurt özlemi, 67 yurttaşlık, 122 yuva, 121 yüce, 12 yüce gönüllü, 21 yüreği burkulmak, 109 yüreği kan ağlamak, 38 yüreği parçalanmak, 91 yüreği temiz, 94 yürek, 93 yürek acısı, 104 yürekli, 84 zahit, 36 zaman, 126 zanaat, 99 zanaatkâr, 26 zarafet, 27 161 zekâ, 62 zevkiselim, 125 zihayat, 79 zihin açıklığı, 133 zihin berraklığı, 34 zihniyet, 29 zikir, 124 162 ziyaret, 20 züht, 118 zülâl, 125 züleyha, 74 Zülfikâr, 72 zülfüyâr, 85 Zümrüdüanka, 105