IRAK HÜKÜMETİ`NİN OLUŞTURAN ERBİL ANLAŞMASININ

IRAK HÜKÜMETİ’NİN OLUŞTURAN ERBİL ANLAŞMASININ BELGESİ
Irak’ta 2010 seçimleri sonrasında hükümet kurma çalışmaları uzayınca ülkedeki gruplar
Erbil’de bir araya gelerek bir anlaşma imzalamış ve hükümeti kurmuşlardı.
2010 seçimleri sonrası hükümet kurma çalışmaları bir yıl devam etmişti. Iraklı siyasi ittifaklar
bu sürenin sonunda Erbil’de toplanarak bir anlaşma ile yeni hükümeti kurmuşlardı. Şii Ulusal
İttifak, el Irakiyye Listesi ve Kürdistan İttifakı’nın Erbil’de gerçekleştirdikleri toplantıda
Irak’taki pek çok dosyayı ele almıştı.
Ele alınan dosyalar arasında Yüksek Politikalar Ulusal Konseyi’nin kurulması, Başbakanlığın
iç işleyiş düzeninde ve parlamentonun işleyişinde reformlara gidilmesi, yürütme erkinin
çalışma düzenin yeniden ele alınması gibi konular yer almıştı.
Yine Erbil’de Baasçılara ilişkin dosyayı takip eden adalet ve hesap verebilirlik komisyonu,
yargı reformu dosyası, ulusal dengelerin devlette adil temsili, güvenlik dosyası ve Kürdistan
bölgesine ilişkin meseleler gündeme geldi.
Yaşanan hararetli tartışmalar sonucu üç ittifak anlaşmaya varmış, anlaşmayı Kürdistan İttifakı
ve KRG’yi temsilen Başbakan Yardımcısı Nuri Şavirs, Ulusal İttifak’ı temsilen Dava Partisi
liderlerinden Hasan el Suneyd, el Irakiyye listesi’ni temsilen Selman el Cumeyli imzalamıştı.
İmzalanan anlaşmanın 9 maddesi şu şekilde:
BİRİNCİ EKSEN / İDARİ VE MALİ KONULAR
1- Milletvekili imtiyazları: Milletvekillerin imtiyazları hakkında çıkan özel yasaların gözden
geçirilmesi ve değiştirilmesi (haklar, maaşlar, korumalar, emeklilik, mali ve idari salahiyetler)
2- Parlamento yapısında reforma gidilmesi: Parlamentonun yaşanmak üzere kanun hazırlama
sorumluluğunu yerine getirebilmesi, farklı komisyonların kanun tasarılarını belirli bir zaman
süresinde hazırlayabilmeleri, parlamentoya sunulan ve parlamentodan çıkan öneri ve
tasarıların ihmal edilmemesi için kadrolarının güçlendirilmesi.
İKİNCİ EKSEN / TASARILAR VE KANUNLAR:
1- Anayasa değişiklikleri komisyonunun yeniden oluşturulması: Seçimleri kazana tüm
partilerinin bu komisyona gerçek anlamda katılımlarının sağlanması ve üzerinde uzlaşmaya
varılan değişikliklerin hayata geçirilmesi.
2- Yasamanın zamansal süresi: Anayasanın çıkartılmasını öngördüğü ancak çıkartılmamış
olan tüm kanunların çıkartılması için belirli bir takvimin belirlenmesi, bunun parlamento,
kanuni komisyonlar, parlamentodaki ihtisas komisyonları, meclis başkanlığı ve siyasi
partilerle koordineli olarak aşağıdaki öncelik ve önem sırası takip edilerek gerçekleştirilmesi:
Federal Mahkeme Kanunu
Petrol ve gaz kanunu
Ulusal Uzlaşma Kanunu
Güvenlik güçlerinin yapılandırılması kanunu
Siyasi Partiler Kanunu
Federal Parlamento Kanunu
Seçim Kanunu
Seçim Kurulu Kanunu
Medya Ağı Kanunu
Şeffaflık Kurulu Kanunu
Genel müfettişler kanunu
Mali gözetim divanı kanunu
Dengeleri gözetme Kurulu Kanunu
Federal Gelirler Kanunu
Yürütme Erki Kanunu
Basın işleyişi ve gazetecilerin korunması kanunu
3- Daimi parlamento komisyonlarının oluşturulması: Bu komisyonların başkanlıklarının,
üyeliklerinin, katipliklerinin seçim sonuçları ve anayasal dengeler gözetilerek dağıtılması
ÜÇÜNCÜ EKSEN / DENETLEMENİN ROLÜ
1- Bağımsız heyetlerin parlamento ile ilişkilerinin etkinleştirilmesi: Anayasaya göre (Şeffaflık
Kurulu, Mali Gözetim Divanı, Medya Ağı, İletişim ve Medya Kurulu) ve federal mahkeme
dikkate alınarak uygulanmalıdır.
2- Vekaleten resmi bir makam veya sorumluluk yüklenilmesine ilişkin sorunların (Vekaleten
bakan, Kurul Başkanı, Bakanlık Müsteşarı vb.) parlamentonun faaliyete geçmesinden sonra
üç ay içerisinde anayasal dengelerin gözetilmesi garanti altına alınarak çözülmesi.
3- Dördüncü kuvvet olarak değerlendirilen farklı medya organlarının rolünü etkinleştirilmesi,
basın işleyişi kanunu ile gazetecilerin korunması kanunun çıkartılması.
4- Yürütme erki üyelerinin çağrılması ve sorgulanması hakkında üzerinde uzlaşılmış açık bir
mekanizmanın oluşturulması ve bunu başkanlığın yorumuna bırakılmaması.
DÖRDÜNCÜ EKSEN / GÜVENLİK DOSYASINDA REFORM BELGESİ
1- Güvenlik güçleri ve yetkileri kanunu: Aktif güvenlik organlarını, görev ve yetkilerini
belirleyen güvenlik güçleri kanununun onaylanması ve böylelikle güvenlik organları
içerisinde mükemmeliyetin sağlanması ve güvenlik organlarının ihtisas alanlarındaki
çakışmaların engellenmesi.
2- En üst düzeyde profesyonelliği sağlayacak şekilde güvenlik organlarının yetiştirilmesinin
gerekliliği.
3- Güvenlik organlarının (anayasal zemine göre) parlamentoda sorgulanır hale gelmesi,
yabancı güçleri lehine istihbarat faaliyetleri yürüttüğü tespit edilen çevrelerin kanuni olarak en
sert cezalarla cezalandırılabileceği kanunların çıkartılması.
4- İnsan hakları ihlalleri yaptığı şeklinde haklarında şikayet bulunan tüm güvenlik elemanları
ve komutanlarının soruşturulması ve hiçbirine hiçbir gerekçe ile dokunulmaz verilmemesi.
5- İl meclislerinin anayasaya ve il organları meclisleri kanununa göre etkinleştirilmesi ve bu
meclislerden güvenlik dosyasına ilişkin çıkan kararların uygulanmasının garanti altına
alınması.
6- Emeklilerden faydalanmak amacıyla araştırma merkezlerinin kurulması.
7- Hudutlarda kontrolün sağlanacağı şekilde modern araçlarla sınırların güçlendirilmesi ve
kontrol altında tutulması.
8- Sınırlardan yasal olmayan yollarla geçenlere karşı sert davranılması.
9- Ulusal Afet hallerini izlemek üzere olağanüstü hal organının oluşturulması ver zarar gören
bölgelerin gerekli ve acil çözümlere kavuşturulması, çözümler sunulması.
10- Ulusa İstihbarat Organının rolü ve yetkilerinin güçlendirilmesi, Irak Ulusal Güvenliği
gereklerine uygun olarak kadrolarının inşa edilmesi, casusluk faaliyetlerine karşı konulması,
Irak toprakları üzerindeki güvenlik istihbarat aktivitelerinin takip edilmesi ve bu alanda etkin
kanunların çıkartılması.
BEŞİNCİ EKSEN / YARGI REFORMU BELGESİ
1- Yüksek Yargı Konseyi Başkanlığı ile Federal Mahkeme yahut Temyiz Mahkemesi
Başkanlığını tek elde toplanmasına müsaade edilmemesi.
2- Federal Mahkeme Kanunu’nun bir an önce onaylanması ve üyelerinin belirlenmesi
üzerinde anlaşılması.
3- Anayasa göre yargı Erki Kanunun oluşturulmasının hızlandırılması ve başsavcılık
organının işlevselliğinin geliştirilmesi ve etkinleştirilmesi.
4- Yüksek yargı Konseyi Kanunun bir an önce onaylanması.
5- Yargıçların Yüksek yargı Konseyi oluşumları dışında çalışmasının yasaklanması.
6- Terör Kanunun gözden geçirilmesi.
DEVLET KURUMLARINDA DENGELERİN GÖZETİLMESİ
Altıncı eksen / Aşağıda belirtilen makamlarda ulusal dengenin sağlanması:
a) Bakanlık müsteşarlıkları
b) Büyükelçiler
c) Kurul Başkanları ve bağımsız kurullar.
c) Federal bakanlıklar, askeri ve güvenlik kurumlarında genel müdür veya mukabil rütbeler ve
üst rütbeler (Kolordu komutanları, Bakanlık sekreterlikleri).
2- Parlamento komisyonlarının faaliyetlerine başlaması sonrası en geç altı ay içerisinde
dengeleri gözetme kurulu kanunun onaylanması, siyasi partilerin onayıyla kanunun yürürlüğe
girmesi sonrası doğrudan bir kurul oluşturulması.
3- Kurulun anayasal dengeleri esas alması, tüm bölge ve illerin haklarını başta güvenlik ve
askeri kurumlar olmak üzere tüm devlet kurumlarında tüm seviyelerde garanti altına alması.
4- Bakanlık konseylerinin ve bağımsız kurulların rollerinin etkinleştirilmesi, bakanlık
müsteşarlarına, bağımsız kurul başkan yardımcılarına ortaklığı sağlayacak şekilde münasip
yetkilerin verilmesi.
5- Tayin ve görevlendirmeyle ilgili anayasa ve kanunların etkinleştirilmesi, anayasanın 107.
Maddesinde belirtilen ve önceki parlamentonun son oturumunda onaylanan Federal Hizmet
Konseyi’nin kurulması.
YEDİNCİ EKSEN / YÜRÜTME ERKİNİN ÇALIŞMA DÜZENİNDE REFORMA
GİDİLMESİ
1- Yetenek, profesyonellik ilkesinin esas alınması, genel makamlarda anayasal dengelerin
sağlanması ve bu noktada genel hizmet konseyi kanununa uyulması.
2- Geçmiş dönem yapılan atamalardan doğan anayasal dengelerin yeniden ele alınması ve
illerin anayasal temsilinin garanti altına alınması.
3- Hükümet koalisyonunda yer alan tarafların (siyasi, güvenlik ve iktisadi) karar oluşumuna
gerçek katılımının garanti altına alınması.
4- Başbakanlığın iç işleyişi konusunda uzlaşılan tüzüğün onaylanması, başbakanlığın ve
üyelerinin yetkilerinin ve işlevlerinin belirlenmesi.
5- Güvenlik bakanlıklarında anayasada belirtilmemiş güvenlik kurumlarının ihtisaslara göre,
güvenlik şartlarına göre ve kademeli olarak düzenlenmesi.
6- Eğitim ve tarım alanlarında inisiyatifin ilgili bakanlıklara bağlanması ve başbakanlık kararı
olmadan da hiçbir inisiyatifin alınmaması.
7- Başbakanlığın bakanlıkların verimliliğini gözetleme rolünün etkinleştirilmesi.
8- İdari ve mali yolsuzluk durumunun etkin bir şekilde çözümlenmesi.
9- Resmi hükümet söylemlerinde birlikteliğe uyulması.
10- Yasama ve yürütme makamlarının aynı ellerde toplanmasının önüne geçilmesi.
11- Bakanlıkların işlerine müsteşarlar, danışmanlar ve genel müdürler üzerinden herhangi bir
parti lehine müdahalede bulunmaya son verilmesi, bakanla ilgili bakanlığın en yüksek
otoritesi olarak ilişkiye geçilmesi.
12- Bakanlar Kurulu başkanı ve tüm bakanlar, devleti temsil eden bakanlar kurulunun
kararlarına ve kanunlara bakanlıklarına uymalı, kendi siyasi parti ve oluşumlarının temsilcileri
gibi davranmamalıdır. Aksi şekilde davrananların görevden alınması için gerekli adımlar
atılmalıdır.
13- Bakanlığın genel müfettişleri bakanın geldiği siyasi oluşum dışından belirlenmelidir.
SEKİZİNCİ EKSEN / ULUSAL UZLAŞMA
1- Kader belirleyici meselelerde (Savaş, barış, stratejik anlaşmalar ve anayasa değişiklikleri)
yüzde yüz uzlaşma sağlanmalıdır.
2- Stratejik ve önemli meselelerde oylama yüzde 50 + 1 çoğunluk miktarı esas alınmalıdır.
3- Günlük yürütme meselelerinde yüzde 50 + 1 esas alınmalıdır.
DOKUZUNCU EKSEN / HESAP VEREBİLİRLİK, ADALET VE ULUSAL
UZLAŞMA
1- Rutin işlerin yürütülmesi dışında mevcut kurul kararlarının dondurulması.
2- Hesap verebilirlik ve adalet Kurulunun kanuna göre oluşturulması.
3- Hesap verebilirlik ve adalet kanunun değişiklikler yapmak suretiyle gözden geçirilmesi, bu
kanunun çifte standartlı yahu siyasi amaçlı kullanılmasının önüne geçilecek şekilde üzerinde
uzlaşılması ve konunun kanun çerçevesinde ele alınması.
Çeviri: Tahir Akdeniz