Türkiye Jeotermal Derneği Raporu

JEOTERMAL ENERJİ NEDİR?
NEDİR?
Jeotermal kaynak kısaca yer ısısı olup,
Jeotermal enerji yeni, yenilenebilir,
yerkabuğunun
sürdürülebilir,
çeşitli
derinliklerinde
tükenmeyen,
ucuz,
birikmiş ısının oluşturduğu, kimyasallar
güvenilir, çevre dostu, yerli ve yeşil
içeren sıcak su, buhar ve gazlardır.
bir enerji türüdür.
Jeotermal
enerji
ise
jeotermal
kaynaklardan doğrudan veya dolaylı
her türlü faydalanmayı kapsamaktadır.
Yerküredeki
Sıcaklık Dağılımı
JEOTERMAL KAYNAKLAR İLE:
İLE:
A – ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ,
B – MERKEZİ ISITMA, SOĞUTMA (AIR-CONDITIONING),
SERA ISITMASI V.B.
C – ENDÜSTRİYEL AMAÇLI KULLANIM, PROSES ISISI TEMİNİ,
KURUTMA V.B.
D – KİMYASAL MADDE VE MİNERAL ÜRETİMİ, KARBONDİOKSİT,
GÜBRE, LİTYUM, AĞIR SU, HİDROJEN V.B.
E – KAPLICA AMAÇLI KULLANIM (TERMAL TURİZM)
F – DÜŞÜK SICAKLIKLARDA (30 °C) KÜLTÜR BALIKÇILIĞI V.B.
G – MİNERALLİ SU OLARAK İÇİLEREK KULLANIMI
GERÇEKLEŞTİRİLMEKTEDİR.
1
JEOTERMAL ENERJİ YENİ, YENİLENEBİLİR VE
SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR ENERJİ KAYNAĞIDIR.
Yağmur,
suların
kar,
deniz
yeraltındaki
ve
Ancak,
magmatik
gözenekli
jeotermal
yapılan
ve
rezervuarlardan
sondajlı
üretimlerde
çatlaklı kayaç kütlelerini besleyerek
jeotermal
oluşturdukları jeotermal rezervuarlar,
atılmaması ve rezervuarı beslemesi
yeraltı ve reenjeksiyon koşulları devam
bakımından, işlevi tamamlandıktan
ettiği
sonra tekrar yeraltına gönderilmesi
müddetçe
yenilenebilir
ve
akışkanın
çevreye
sürdürülebilir özelliklerini korurlar. Kısa
(reenjeksiyon)
süreli
Reenjeksiyon birçok ülkede yasalarla
atmosferik
koşullardan
zorunludur.
zorunlu hale getirilmiştir.
etkilenmezler.
Jeotermal
sistemdeki
rezervuar,
üretim ve
reenjeksiyon
Jeotermal
hiçbir
enerjinin
risk
faktörü
kullanımda
İtalya
taşımadığı
yılından
Larderello
beri,
sahasında
Kaliforniya
1904
Geyser
(patlama, yangın, zehirlenme v.b.)
sahasından 60 yıldır jeotermal elektrik
için son derece güvenilir olduğu
üretilmektedir.
kanıtlanmıştır.
Idaho’da (ABD) ve 1934’den bu yana
Kobe
ve
San
1890’dan
beri
Boise
Francisco depremlerinde meydana
Reykjavik-İzlanda’da
gelmiş olan zararın %70’i doğalgaz
sistemi bulunmaktadır. Ayrıca, Paris’in
yangınlarından olmuştur.
banliyölerinde 160.000 konut Jeotermal
enerji ile ısıtılmaktadır.
2
merkezi
ısıtma
NİÇİN JEOTERMAL..?
JEOTERMAL..?
- YENİLENEBİLİR, SÜRDÜRÜLEBİLİR, TÜKENMEYEN ENERJİ
- ÖZVARLIĞIMIZ, DOĞAL KAYNAK
- TEMİZ, ÇEVRE DOSTU (Yanma teknolojisi kullanılmadığı için ve sıfıra
yakın emisyon)
- ÇOK AMAÇLI ISITMA UYGULAMALARI İÇİN İDEAL (konutta, tarımda,
endüstride, sera ısıtmasında v.d.)
- METEOROLOJİK KOŞULLARDAN BAĞIMSIZ (Rüzgar, Yağmur, Güneş
v.b.’den bağımsız)
- HAZIR ENERJİ
- FOSİL VE DİĞER ALTERNATİF ENERJİ
KAYNAKLARINA GÖRE ÇOK DAHA UCUZ
- ARAMA KUYULARI ÜRETİM VE BAZEN REENJEKSİYON KUYULARINA
DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR
- GÜVENİLİR (Yangın, patlama, zehirleme riski yok)
- VERİMLİLİK %95’İN ÜZERİNDE
- MİNİMUM ALAN İHTİYACI (Hidro, Güneş vb’nin tersine)
- KOLAY VE HIZLI DEVREYE ALMA, İŞLETME VE BAKIM (6 ay–1 yıl), uzun
tesisat ömrü
- JEOTERMAL LOKAL BİR ENERJİ OLDUĞU, İTHALİ VE İHRACI VE
ULUSLARARASI BİR FİYATI OLMADIĞI İÇİN SAVAŞLARA VE
ULUSLARARASI PROBLEMLERE NEDEN OLMAZ.
- JEOTERMAL ISITMA EVLERE FUEL-OİL, MAZOT, KÖMÜR, ODUN
ATIKLARININ TAŞINMASINI ORTADAN KALDIRACAĞI İÇİN ŞEHİR
İÇERİSİNDEKİ TRAFİĞİN YÜKÜNÜ AZALTIR.
3
DÜNYADA JEOTERMAL
Dünya’daki
yüksek
sıcaklıklı
Jeotermal
kuşaklar
Yüksek Sıcaklıklı
Jeotermal Kuşaklar
Dünyada;
Filipinler’de toplam elektrik üretiminin %27’si, Kaliforniya Eyaleti’nde %7’si, Papua
Yeni Gine’de 56 MWe kapasiteli jeotermal elektrik üretimi yapılmakta olup, Altın
Madenciliği İşletmesinin enerji ihtiyacının %75’i jeotermalden karşılanmaktadır.
İzlanda’da toplam ısı enerjisi (şehir ısıtma) ihtiyacının %86’sı jeotermalden
karşılanmaktadır.
Dünyada jeotermal elektrik üretiminde ilk 5 ülke sıralaması:
A.B.D., Filipinler, Endonezya, Meksika, ve İtalya
Dünyada jeotermal ısı ve kaplıca uygulamalarındaki ilk 5 ülke sıralaması:
A.B.D, Çin, İsveç, TÜRKİYE ve Almanya
1995’den 2010’a Dünya’da jeotermal ısıtma, elektrik üretimi ve termal turizm,
kaplıca uygulamalarındaki gelişmeler;
HACİM ISITMASI
(KONUT,TERMAL
TESİS VB.)
SERA ISITMASI
ELEKTRİK
ÜRETİMİ
TERMAL TURİZM,
KAPLICA
UYGULAMALARI
1995
2010
2579 MWt
5391 MWt
1085 MWt
1544 MWt
6798 MWe
10715 MWe
1085 MWt
6689 MWt
4
50583
MWe
160000
10715
MWe
2084
89.11
MWt
MWt
2010 yılı itibariyle, dünyadaki jeotermal elektrik üretimi 10715 MW elektrik kurulu güç
olup, 87.3 Milyar kWh/yıl üretimdir.
Jeotermalin elektrik dışı kullanımı ise 50583 MW termal olup, 9 Milyon konut ısıtma
eşdeğeridir.
Jeotermal ısıtmada Dünyada 2010- 2013 yılı hedefleri;
- Türkiye’de 500 Bin konut* (2013 Yılı hedefi)
- Avrupa’da 3 Milyon konut (2010 Yılı hedefi)
- A.B.D.’de ise 7 Milyon konutun (2010 Yılı hedefi)
jeotermal enerji ile ısıtılmasıdır.
Dünyada Jeotermal Doğrudan Kullanımı (Elektrik Dışı)
Lund v.d., WGC 2010
Bildirileri, Bali-Endonezya
5
TÜRKİYE’DE JEOTERMAL...
JEOTERMAL...
MEVCUT DURUM
DEĞERLENDİRME
KAPASİTE
JEOTERMAL MERKEZİ ISITMA
201 BİN KONUT EŞDEĞERİ
(ŞEHİR, KONUT, TERMAL TESİS,
(1494 MWt)
SERA V.B.)
(Dokuz Eylül Üniversitesi Kampusü+Balçova+Narlıdere 30.000 Konut Eşdeğeri, Gönen 3400
Konut, Simav 5000 Konut, Kırşehir 1900 Konut, Kızılcahamam 2500 Konut, Afyon 4500 Konut,
Kozaklı 1200 Konut, Sandıklı 3600/5000 Konut, Diyadin 150 Konut, Salihli 4100/24000 konut,
Sarayköy 1500 konut, Edremit 3900/7500 ve Sorgun 750 konut, jeotermal merkezi ısıtma
sistemine ilave termal tesis ve 2.300 dönüm sera ısıtması (Şanlıurfa, Dikili, Balçova, Denizli,
Manisa vb)
260 KAPLICA
KAPLICA KULLANIMI
(552 MWt) (Yılda 12 Milyon Kişi)
JEOTERMAL ISI POMPASI
38 MWt
TOPLAM ISI KULLANIMI
2084 MWt
1) 20 MWe (Denizli – Kızıldere) işletiliyor
2) 47,4 MWe kapasiteli Germencik Jeotermal Elektrik Santrali
devreye alınmıştır (Mart 2009).
3) Aydın Salavatlı da 167 ° C ile yaklaşık 7,5 MWe Binary Cycle
santrali işletilmektedir. İkinci ünite yapım aşamasındadır.
ELEKTRİK ÜRETİMİ
4) 7,5 MWe Çanakkale-Tuzla jeotermal santrali Ocak 2010
işletmeye alınmıştır.
5) 10 MWe Simav Jeotermal Jeotermal Elektrik Üretim Santrali
proje aşamasındadır.
6) 10 MWe Seferihisar Jeotermal Elektrik Santrali, sondaj,
geliştirme ve proje aşamasındadır.
TOPLAM ELEKTRİK ÜRETİM
89,11 MWe
KARBONDİOKSİT ÜRETİMİ
160 Bin Ton/yıl
6
Merkezi Isıtma Sistemlerinin Mevcut Durumu;
İlk
Jeoter.
Devreye
Su Sıc.
Alma
(oC)
35.000
1983
125-140
Gönen
3.400
1987
80
Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi
Simav
5.000
1991
137
Belediye
Kırşehir
1.900
1994
57
Kızılcahamam
2.500
1995
70
Afyon
4.500
1996
95
Kozaklı
1.200
1996
90
Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi
Sandıklı
3.600/5.000
1998
75
Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi
Diyadin
150/400
1999
70
İl Özel İdaresi Ağırlıklı A.Ş.
Salihli
5000/24000
2002
94
Belediye
Sarayköy
1.500/5.000
2002
95
Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi
Edremit
4.100/7.500
2003
60
Belediye + Özel Sektör A.Ş.
Bigadiç
1.500/3.000
2005
96
Belediye
Sorgun
750
2008
80
Belediye
…../5000
2011
sonu
88
İl Özel İdaresi+Belediye A.Ş.
Yer Adı
Balçova+Narlıdere
ilçelerinin ısıtılması
Bursa
Isıtılan
Konut Sayısı
Termal tesis ve 3.000 dönüm sera ısıtması
(Şanlıurfa, Dikili, Balçova, Denizli, Manisa vb)
7
Yatırımcı
İl Özel İdaresi ve Belediye Eşit
Ağırlıklı Anonim Şirket
İl Özel İdaresi Ağırlıklı Belediye
Anonim Şirketi
Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi
İl Özel İdaresi Ağırlıklı Belediye
Anonim Şirketi
Jeotermal sahada yatırım
Valilik+Belediye; Sera yatırımı
Özel sektör
Balçova
Jeotermal
Merkezi
ve
Isıtma
diğerleri
ile
Türk
Sistemi teknik ve ekonomik açıdan
Ekonomisine
dünyadaki yedi en başarılı jeotermal
yaklaşık 6 Milyar TL olarak hesap
uygulama
EGEC-European
edilmiştir. Ayrıca sektörde yapılan
Geothermal Energy Council (Belçika)
toplam istihdam ise 40.000 kişidir.
tarafından
Ayrıca, mevcut elektrik dışı toplam
arasına
Nisan
1999
tarihinde
jeotermal
Ferrara/İtalya’da seçilmiştir.
jeotermalin
Milli
değerlendirmenin
katkısı
doğal
gaz eşdeğeri yılda 3 Milyar TL’dir.
Türkiye’de şu anda elektrik üretimi,
jeotermal
merkezi
ısıtma,
karbondioksit üretimi, termal turizm
DÜŞÜK SICAKLIKLI JEOTERMAL
JEOTERMAL ISITMA UYGULAMALARI
Kırşehir’de 1994 yılından beri 57°C sıcaklığında jeotermal su ile 1900 konut merkezi
olarak ısıtılmaktadır.
Kırşehir Jeotermal Merkez Binası
Düşük sıcaklıklı jeotermal su ile ısıtılan Termal Tesisler;
Afyon-Oruçoğlu Termal Resort tesisleri 1992 yılından beri 48°C sıcaklığında
jeotermal su ile tabandan ısıtılmaktadır. Ayrıca, Bolu-Karacasu Termal Tesisleri kısmi
olarak 44°C ile 2001 yılından beri, Rize-Ayder Kür Merkezi 55°C, Hatay-Kumlu
Termal Tesisleri 37°C ve tabandan ısıtma ile, Sivas-Sıcak Çermik Kaplıcaları 46°C ve
8
Samsun-Havza Termal Tesisleri 54°C sıcaklığındaki jeotermal su ile ısıtılmaktadır.
Haymana’da 45°C’lik jeotermal su ile tabandan Cami ısıtması yapılmaktadır.
Afyon-Oruçoğlu Termal
TÜRKİYE’NİN TOPLAM JEOTERMAL ISI POTANSİYELİ
- 31500 MWt
= 5 Milyon Konut Isıtma Eşdeğeri veya 150 Bin dönüm sera ısıtması
= 1 Milyonun üzerinde kaplıca yatak kapasitesi
= 40 Milyar USD/Yıl Fuel-Oil Eşdeğeri (30 Milyon ton/yıl)
= 30 Milyar m3/yıl doğalgaz eşdeğeri
TÜRKİYE’NİN TOPLAM JEOTERMAL ELEKTRİK
POTANSİYELİ
POTANSİYELİ
- 2000 MWe* (16 Milyar kWh/Yıl), destekli hal (15 cent/kWh alım haline göre)
TÜRKİYE’NİN 2013
2013 YILI
JEOTERMAL ELEKTRİK ÜRETİM HEDEFİ
- 550 MWe (4 Milyar kWh/Yıl) (10,3 ABDcent/kWh alım haline göre)
Dünyada jeotermal zenginliği ile yedinci
Ancak
sırada yer alan Türkiye, jeotermal
alındığında Türkiye enerji (elektrik + ısı
potansiyeli ile toplam elektrik enerjisi
enerjisi)
ihtiyacının % 5’ine kadar, ısıtmada ısı
karşılamaya taliptir.
enerjisi
ihtiyacının
%30’una
kadar
karşılayabilecek potansiyele sahiptir.
9
bunların
ağırlık
ihtiyacının
ortalaması
%14’ünü
Toplam
jeotermal
60 Milyar USD civarındadır.
potansiyelimizin
(2.000 MWe, 31.500 MWt) elektrik
Türkiye, 1995 yılında, elektrik dışı
üretimi, şehir ısıtma, soğutma, sera
uygulamalarda
ısıtma, termal tesis ısıtma, kaplıca
kaplıca) Dünyada 11nci sırada iken,
kullanımı, kimyasal maddeler üretimi,
2010 yılında 4.lüğe yükselmiştir.
sanayide kullanım vb uygulamalarda
Haziran
tam değerlendirilmesi ile sağlanacak
kaynak potansiyelimizin ancak % 11’i
hedef yıllık net yurtiçi katma değer
değerlendirilmektedir.
2011
(jeotermal
itibariyle,
ısı
ve
jeotermal
Türkiye’de Jeotermal Enerji ile Isıtılabilecek Potansiyel Yerleşim Birimleri
(Jeotermal saha potansiyeli ve pazara göre teknik ve ekonomik global yaklaşım):
İzmir
(+Soğutma)
Denizli ve Civarı (+Soğutma)
Aydın ve Civarı
(+Soğutma)
Bursa ve Civarı (+Soğutma)
Balıkesir ve Civarı
Afyonkarahisar ve Civarı
Manisa + Turgutlu
Kütahya ve Civarı
Çanakkale ve Civarı
Sakarya – Akyazı – Kuzuluk
Salihli
(+Soğutma)
Bolu ve Civarı
Yozgat ve Civarı
Nazilli
Erzurum
Şanlıurfa
Kırşehir
Dikili – Bergama (İzmir)
Alaşehir (Manisa)
Aliağa (İzmir)
Sivas
Bingöl
Diğer yerleşim birimleri
240.000
120.000
120.000
75.000
25.000
50.000
40.000
25.000
15.000
30.000
30.000
10.000
25.000
25.000
10.000
20.000
20.000
25.000
15.000
15.000
20.000
20.000
25.000
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
Konut
__________________________________________________________________________________________________
ARA TOPLAM (Konut ısıtması)
1 Milyon Konut
__________________________________________________________________________________________________
Termal tesis ve Sera Isıtması
250000 Konut Eşdeğeri*
__________________________________________________________________________________________________
GENEL TOPLAM
1.250.000 Konut** Eşdeğeri (10000 MWt)
__________________________________________________________________________________________________
FUEL-OIL (KALORİFER YAKITI)
TASARRUFU
: 2.800.000 Ton/Yıl (2.7 Milyar ABD$/Yıl)
10
Türkiye’de
jeotermal
ısıtılabilecek
birimlerinin
enerji
potansiyel
toplamının
ile
ve kaplıca ısıtma, soğutma, endüstriyel
yerleşim
kullanım, mineral üretimi, balık üretimi
meydana
v.b. için kullanılan enerji bu değerin
getirdiği 1 Milyon konutluk kapasite,
dışındadır.
sadece şehir ısıtmasına yöneliktir. Sera
* Sera ve termal tesis ısıtmasına uygun jeotermal ısı potansiyeli esas alınmıştır.
2
** 100 m taban alanı 1 konut eşdeğeri olarak alınmıştır.
2007 – 2013 DÖNEMİ TÜRKİYE’NİN JEOTERMAL
DEĞERLENDİRME PROJEKSİYONU
Türkiye’de jeotermal elektrik üretimi ve jeotermal ısıtma ile ilgili mevcut durum ve
2013 yılı projeksiyonları (T.C. Başbakanlık DPT Dokuzuncu Kalkınma Planı (20071013) Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonunda
Derneğimizin koordinasyonunu yaptığı Jeotermal Çalışma Grubu Raporu) aşağıdaki
gibidir:
4000 MWt
2005
2005
2013
2013
550 MWe
1100 MWt
1700 MWt
635 MWt
500 MWt
402 MWt
20 MWe
Jeoterma lElektrik Jeotermal
Isıtma (Konut,
Üretimi
termal tesis)
300 MWt
192 MWt
Termal
Turizm
(Kaplıca)
Jeotermal
Seracılık
400 MWt
827 MWt
103 Bin K.E.
Soğutma
11
Kurutma
Balıkçılık +
diğer uyg.
Türkiye’de Jeotermal elektrik üretimi ve doğrudan kullanım 2013 projeksiyonları.
Jeotermal
Değerlendirme
Elektrik Üretimi
Konut Isıması
Şubat 2005
MW
2013 yılı
MW
Projeksiyonu
550 MWe
(2475 GWh)
500.000
4000 MWt
20 MWe
(94 GWh)
635 MWt
Termal Turizm
(Kaplıca)
103.000
konut
eşdeğeri
215 adet
kaplıca
Seracılık
Soğutma
635 dönüm
-
192 MWt
-
Kurutma
-
-
Balıkçılık + diğer
kullanımlar
-
-
400 MWt
1229
MWt
8000 MWt
Toplam doğrudan kullanım
402 MWt
400 adet
kaplıca
eşdeğeri
5000 dönüm
50.000 konut
eşdeğeri
500.000
ton/yıl
Toplam Yıllık
Enerji
4 Milyar kWh/Yıl
1100 MWt
1700 MWt
300 MWt
500 MWt
35.040.000*
MWth/Yıl
2013 yılı Toplam jeotermal doğrudan kullanım (elektrik dışı)+jeotermal
elektrik üretim projeksiyonu fuel-oil (kalorifer yakıtı) ikamesi
3,88 Milyon Ton/Yıl
= 4,24 Milyar
USD/yıl
2013 yılı Toplam jeotermal kullanım (550 MWe + 8000 MWt) projeksiyonu
karşılığında salınımına engel olunan CO2 emisyon miktarı
10 Milyon Ton/Yıl
* Yük faktörü %50’dir.
Jeotermal sıvı karbondioksit ve kurubuz üretim projeksiyonu:
Jeotermal Karbondioksit Üretimi (brüt)
Şubat 2006
2013
120.000 ton/yıl
200.000 ton/yıl
Jeotermal uygulamalarının (elektrik + doğrudan kullanım) 2013 yılında yaratacağı
istihdam projeksiyonu:
İstihdam (Direkt ve indirekt)
2005
2013
40.000 kişi
250.000 kişi
Jeotermal sera uygulamalarından elde edilecek 2013 yılı ihracat Projeksiyonu:
İhracat (sera)
2005 yılı
2013 yılı
15 Milyon USD
250 Milyon USD
12
DPT 9ncu plan döneminde (2007 – 2013) jeotermal elektrik üretimi, ısıtma (konut,
termal tesis vb), sera ısıtma, kurutma, termal turizm hedeflerine ulaşılması için gerekli
olan yatırım tutarı aşağıdaki gibidir (Eylül 2009 itibariyle 1. Revizyon):
Jeotermal Uygulama
Ulaşılacak 2013
yılı hedefleri
İlave Yatırım Farkı (USD)
(2013’e kadar) (2. Revizyon)
Elektrik Üretimi
550 MWe
1,6 Milyar USD
(4 Milyar kWh)
Isıtma (konut, termal tesis vb)
4000 MWt
1,2 Milyar USD
(500.000 konut eşd.)
Sera ısıtma
1700 MWt
600 Milyon USD
(5000 dönüm)
(kuyular dahil)
Kurutma vb.
500.000 ton/yıl
120 Milyon USD
Termal Turizm
400 kaplıca eşd.
1 Milyar USD
Soğutma
50.000 konut eşd.
250 Milyon USD
Toplam
4 Milyar 770 Milyon USD
Jeotermal elektrik üretimi, ısıtma (konut, termal tesis
vb), termal turizm (kaplıca), seracılık, kurutma,
balıkçılık vb uygulamaların 2013’deki hedeflere
ulaşıldığı takdirde yaratacağı ekonomik büyüklük
32 Milyar USD/yıl
DPT 9ncu plan döneminde (2007 – 2013) jeotermal elektrik üretimi, ısıtma
(konut, termal tesis vb), sera ısıtma, kurutma, termal turizm hedeflerine
ulaşılması için gerekli olan yatırım tutarları toplamı 4,77 Milyar USD olmaktadır.
Buna karşılık yaratılacak ekonomik büyüklük 32 Milyar USD/yıl’dır.
Elektrik üretimi, ısıtma,
mineral
eldesinde
ekonomik
şartlar
soğutma,
teknik
edilen
ve
ekipmanların
hammadde
olduğu
ithalatı işletme ve yatırım için 5 yılda
zaman sektörün rekabet gücü vardır
(2007 – 2013) 1,3 Milyar USD'dir
ve
şansı
çok
uygun
ve cihazların ve Türkiye’de imal
yüksektir.
Termal
(elektrik
üretimi,
konut
Turizm (Kaplıca) maksatlı kullanımda
ısıtması,
termal
turizm)
ise fonksiyon ve işlev açısından
değerin 5 yıldaki petrol (fuel-oil)
rakipsizdir.
ikamesi 5,5 Milyar USD tutmaktadır
(mevcut
Jeotermal
ısıtma
santraller
sistemlerinde
ve
uygulamalar
ve
ve
sera
bu
dahil
merkezi
tutulmuştur). Yani 1,3 Milyar USD
kullanılacak
döviz harcamaya karşın 5,5 Milyar
USD
Türkiye'de imalatı olmayan makine
13
tasarruf
edilmektedir.
UZUN MESAFELİ JEOTERMAL TAŞIMA VE SICAKLIK KAYBI
Jeotermal
merkezi
ısıtma
Bazı
amaçlı
yerleşim
jeotermal su taşıma hattı en uzun 61
İzlanda’da
Jeotermal
kaynaklarımızın
birimlerine
uzaklığı
ve
almaktadır.
küçük yerleşim birimleri olmaları
Ayrıca, yine İzlanda’da 2 °C’lik sıcaklık
nedeniyle 5 Milyon konut eşdeğeri
kaybı
ısı
ısı potansiyelinin yaklaşık 1 Milyon
taşıması yapılmaktadır. Türkiye’de ise
konutu bugünün teknik ve ekonomik
en uzun taşıma 10 - 18 km ile Afyon ve
şartlarına göre ısıtma amaçlı olarak
Balıkesir’dedir. Sandıklı’daki jeotermal
değerlendirilebilecektir.
km
ile
ile
27
yer
km’lik
jeotermal
su taşıma hattındaki sıcaklık kaybı 2
Ancak
°C’dir.
jeotermal
sahalara
yakın
bölgelerde sera ısıtması, endüstriyel
Uzun
mesafeli
jeotermal
taşıma
kullanım,
kaplıca
amaçlı
kullanım,
yatırımlarının ekonomisi çok dikkatlice
kimyasal madde üretimi, balık çiftlikleri
incelenmelidir.
v.b.
kullanımları
mümkündür.
Eskiden Dünyada ve ülkemizde önemli
korozyon
(çürüme)
gibi
Jeotermal
Isıtma/soğutmadan
bir sorun olan kabuklaşma (kireçlenme)
ve
uygulamak
potansiyelimiz
teknik
ile
geçen
sorunlar günümüzde artık tamamen
arta
de
kalan
yukarıda adı
değerlendirmeleri
gerçekleştirerek
çözülmüştür.
Merkezi
potansiyelimiz
tam
olarak değerlendirilebilecektir.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Türkiye’de
hedeflenen
Milyon
olmaktadır. Bir başka yaklaşımla, 2
konutun jeotermal ile ısıtılmasında,
tane Mavi Akım Projesine eşdeğer
8000
enerjidir. Mavi akımda 20 Milyar
MWt
kurulu
1
güç
olarak
karşılaştırıldığında, 1400 MWe’lık bir
m3/yıl
Nükleer Santralin beş (5) katı , yıllık
jeotermal ısı potansiyelimiz 30 Milyar
ısı
m3/yıl doğalgaz eşdeğeridir.
enerjisi
karşılaştırıldığında
ikamesi
üç
olarak
(3)
katı
14
doğalgaz
teminine
karşın
JEOTERMAL ENERJİ ÇEVRE DOSTUDUR
Jeotermal enerji ile yapılan ısıtma, elektrik üretimi vb gibi uygulamalarda, hiçbir atık
çevreye ve atmosfere atılmamaktadır. A.B.D. Enerji Bakanlığı’nın verilerine (1998,
Jeotermal Enerji Stratejileri ve Hedefleri yayını) göre sera etkisi yaratan Karbondioksit
emisyonu :
Kömürde;
Doğalgazda;
Güneş enerjisinde;
Rüzgar enerjisinde;
Jeotermal enerjide
900 - 1300 g/kWh,
500 - 1250 g/kWh,
20 - 250 g/kWh,
20 - 50 g/kWh,
20 - 35 g/kWh’ dır.
Jeotermal merkezi ısıtma sistemleri ve Jeotermal elektrik üretim santrallerinde
fosil yakıt kullanılmadığından, azot emisyonu ve sülfür dioksit emisyonu
sıfırdır.
Üretilen kWh başına düşen
Sera Gazı Emisyonları
(Kaynak: U.S. Department of
Energy, Office of Geothermal
Technologies, Strategic Plan
for the Geothermal Energy
Program, DOE/GO-10098572)
Jeotermal Merkezi
Isıtma
Mevcut
201 Bin Konut Eşd.
Bugünün şartlarında
uygulanabilir
1 Milyon Konut Eşd.
Toplam Isı Potansiyeli
5 Milyon Konut Eşd.
CO2 Emisyonu
Azalımı
1.9 Milyon Ton/Yıl
Ocak Ayı Motorlu Taşıt
Eksoz Gazı Eşdeğeri
1,13 Milyon adet Motorlu Taşıt
8 Milyon Ton/Yıl
5 Milyon adet Motorlu Taşıt
48 Milyon Ton/Yıl
30 Milyon adet Motorlu Taşıt
Konut Eşd. : Konut Eşdeğeri
15
JEOTERMAL ENERJİ UCUZDUR.
•
JEOTERMAL ENERJİ ÖZVARLIĞIMIZDIR.
•
DIŞA BAĞIMLILIĞI YOKTUR.
•
DÖVİZ TASARRUFU SAĞLAMAKTADIR.
•
ENTEGRE KULLANIM İMKANI VARDIR.
•
JEOTERMAL ENERJİNİN SATIŞ FİYATININ BELİRLENMESİNDE
ULUSLARARASI PİYASALARA BAĞLILIĞI YOKTUR.
Türkiye’de jeotermal enerji ile ısıtılan bazı yerleşim bölgeleri ve halkın ödediği aylık
jeotermal ısınma ve sıcak su ücretleri aşağıdaki gibidir (jeotermal ısıtma ücretleri
Ekim – Kasım aylarında TL olarak belirlenmekte olup, tüm yıl boyunca sabit
kalmaktadır [100 m2 konut başına]):
GÖNEN
:90 TL
(2010/11 Kış Sezonu)
SİMAV
:64 TL
(2008/09 Kış Sezonu)
KIRŞEHİR
:69 TL
(2008/09 Kış Sezonu)
K.HAMAM
:67 TL
(2008/09 Kış Sezonu)
BALÇOVA/İZMİR:
:77 TL
(2010/11 Kış Sezonu)
SANDIKLI
:72 TL
(2008/09 Kış Sezonu)
KOZAKLI
:63 TL
(2008/09 Kış Sezonu)
AFYON
:90 TL
(2008/09 Kış Sezonu)
NARLIDERE/İZMİR
:77 TL
(2010/11 Kış Sezonu)
EDREMİT
:74 TL
(2011/12 Kış Sezonu)
SARAYKÖY
:108 TL
(2011/12 Kış Sezonu)
Özellikle saklı maliyeti yüksek olan
Türkiye’de,
konvansiyonel
sayesinde
enerji
türleri
ile
jeotermal
doğrudan
enerjisi
ve
ısıtma
ve
dolaylı
ısı
enerjisi
karşılaştırıldığında en düşük maliyet
elektrik
seçeneğini sunar.
tasarrufu sağlanmaktadır. Özellikle
büyük enerji tüketimi ve az sayıda
Jeotermal enerji kullanımı sayesinde
santral
yerli enerji üretimi artmakta ve enerji
jeotermal ısıtma yapılarak, ısıtma
ihtiyacı kapatılabilmektedir.
için elektriğe olan talep azalacaktır.
16
bulunan
Batı
Anadolu’da
Ucuz jeotermal ısıtma ve soğutma
sayesinde elektrik tasarrufu yapılıp
ucuza ikame sağlanacaktır.
Jeo term al ile B az ı F o sil Yakıtların Isı S atış
B ed ellerin in K arşılaştırılm ası
25 *cent/kWh
17 cent/kWh
4,0-5,0
1,0-2,0 cent/kWh
cent/kWh
(ısı)
Jeotermal
Doğalgaz
Kalorif er Y akıtı
Motorin (kat
kalorif erinde)
*ABD Cent
Her sektörde olduğu gibi maalesef jeotermal merkezi ısıtma sektöründe de
projesi yanlış, teknolojisi yanlış, uygulaması ve ekonomisi iyi olmayan birkaç
tesis bulunmaktadır. Bu menfi tesisler sektörde örnek alınamazlar.
17
TERMAL TURİZM (TERMALİZM, KAPLICA AMAÇLI KULLANIM)
Yapılan arkeolojik çalışmalara göre,
termal sular yaklaşık 10 Bin yıldan fazla
süredir
birçok
kaplıca
topluluk
amaçlı
tarafından
tedavi
için
kullanılmaktadır.
Dünyadaki Mevcut duruma bazı
Das Leuze Kaplıca ve Rekreasyon
örnekler;
Tesisleri (Stuttgart/Almanya)
Termal turizm amaçlı olarak Almanya
ve
Macaristan’a
12
Milyon
kişi,
Japonya’da 1500 adet kaplıcada 100
Rusya’ya 8 Milyon kişi, Fransa’ya
milyon
yaklaşık bir milyon, İsviçre’ye 800 Bin
turizm yapılmaktadır. Beppu'da 1000
kişi gitmektedir. 126 Milyon nüfuslu
litre/saniye jeotermal su termal turizm
Japonya’nın sadece Beppu şehrine 13
amaçlı kullanılmaktadır.
geceleme
kapasiteli
termal
Milyon kişi termal turizm amaçlı olarak
gelmektedir.
Amerika'da
yaklaşık
10.000
yıldır
kullanılan, Kızılderili kültüründen gelen
termal turizm amaçlı 210 adet kaplıca
vardır.
Bu
kaplıcalardan
yılda
4,5
Milyon kişi yararlanmaktadır.
Türkiye’deki termal turizmin
mevcut durumu ve termal
Baden Baden Kaplıcaları/ALMANYA
suların özellikleri;
Das Leuze Kaplıca ve Rekreasyon
Tesislerini (Stuttgart/Almanya) yaz
Güzelleşmek ve daha sağlıklı olmak,
aylarında günde 8000 kişi ziyaret
stresten uzaklaşmak, bedeni ve zihni
etmektedir. Bu rakam, yıllık ortalama
dinlendirmek için kaplıcaların kullanımı
3000 kişi/gün olmaktadır.
tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de
artmaktadır.
18
Kaynak zenginliği açısından dünyada
* Romatizmal hastalıklar
ilk 7 ülke arasında yer alan Türkiye’nin
* Solunum sistemi hastalıkları
termal suları, hem debi ve sıcaklıkları
* Cilt hastalıkları
hem de çeşitli fiziksel ve kimyasal
* Kas iskelet sistemi hastalıkları
özellikleri
ile
* Kalp dolaşım sistemi hastalıkları
sulardan
daha
Avrupa’daki
termal
üstün
* Mide bağırsak hastalıkları
nitelikler
taşımaktadır. Ülkemizde debileri 2-500
* Böbrek ve idrar yolları hastalıkları
lt/sn arasında değişen 1300 dolayında
* Kadın doğum hastalıkları
termal kaynak bulunmaktadır.
* Nörolojik hastalıklar
Türkiye'de, 260 adet kaplıcadan yılda
12
Milyon
kişi
birçok
hastalığın
tedavisinde, rehabilitasyon ve dinlenme
(tatil) amaçlı olarak faydalanmaktadır.
Tıpta
'termomineral
sular'
olarak
adlandırılan termal suyun kaplıcada
kulllanılabilmesi
için
yeraltından çıkan
olması,
o
doğal
sıcaklığının
termal
Daha çok Türkiye’de ortalama %80,
su
dünyada ortalama
%60 romatizmal
derecenin
hastalıklar, genel kas ve yorgunluk
üzerinde bulunması, litresinde ise en az
ağrıları üzerinde etkili olduğu bilinen
1
kaplıca tedavisinin bir diğer önemli
gram
mineral
gerekmektedir.
milyon
kişi
25
suyun
bulunması
Türkiye'de
kaplıcalara
yılda
10
etkisi de hastanın yaşam kalitesini
gitmektedir.
yükseltmesi
ve
yaşantısını
aktif
Uzmanlar, ister müzmin bir rahatsızlığı
sürdürebilmesi
olsun, isterse sağlıklı herkesin hastalık
sağlamasıdır. Arınma ve temizlenmeyle
durumlarında
birlikte
sağlıklı
tedaviyi
durumlarda
güçlendirmek,
bağışıklık
dolayısıyla
sistemini güçlendirmek için yılda bir kez
kötüleştirici
kaplıca kürü almasını önermektedirler.
atmaları
Kaplıcaların
dönemde
tedavi
ise
maksatlı
olarak
önerildiği hastalıklar:
için
bünyenin
güçlenmesi,
kişilerin
hastalıklarının
etkilerini
üzerlerinden
nedeniyle
kaplıca
son
‘detox'
olarak
da
tanımlanmaktadır.
19
rehabilitasyon
Ayrıca kaplıca tedavisi almak için belirli
çamurlardır.
bir yaş sınırının olmamasına dikkat
kaplıcada şifalı su ve banyo terapisi
çeken uzmanlar
uygulanabilmektedir.
ileri
yaştakiler
ve
Ülkemizde
birçok
Türkiye’de
çocukların da kaplıcalardan rahatlıkla
bulunan bazı termal tesislerde, hem
kür
süre
uygulaması
belirtmektedirler.
alabileceğini
Çocuklarda
saman
hem
de
tedavi
nedeniyle
ekonomik faaliyet, deniz, kum, güneş
nezlesi, astım gibi üst solunum yolu
turizminden
rahatsızlıklarında kaplıca kürlerinden
büyük olmaktadır. Yani kişi başına
yararlanılmakta
2000-2500 ABD Doları gelir kabul
iken
yaşlılarda
yaşlılıkla birlikte ortaya çıkan birçok
kronik
rahatsızlıkta,
yaklaşık
iki
katı
daha
etmek mümkündür.
örneğin
hipertansiyon, kroner kalp hastalığı,
Termal Turizm için ülkemize gelen
diyabet (şeker hastalığı), kronik akciğer
kişiler 3’ncü yaş grubundandır. Bu yaş
hastalığı
grubu, tedavi ve konaklama için yaptığı
gibi
durumlarda
kaplıca
kürlerinin olumlu etkileri kanıtlanmıştır.
harcamaları sadece kendi sağlığı için
yaptığından, bıraktığı döviz diğer turizm
Hastalıkların
çeşidine
göre
uygun
dallarında
kaplıca suyunun seçimi, yararlanma
teknikleri
ve
süreleri
bir
gelen
turistlerin
bıraktığı
dövizden çok daha fazladır.
uzman
tavsiyesiyle yapılmalıdır. Kaplıca kür
Termal suyun denizle
uygulaması bir uyarı ve uyum tedavisi
birleştirilmesinin avantajları
olduğundan belirli bir zaman aralığında
Deniz ile termal su tedavisi birleşerek
gerçekleştirilir ki bu süre genelde en az
aile bütünlüğü sağlanmaktadır. Böylece
10 gün, en uygunu 15 gündür. Yine
gençler ve yaşlılar birlikte deniz ve
kaplıcalardaki ideal su sıcaklığı 36-38
derecedir
ancak
bazı
termal tedaviden faydalanmaktadırlar.
durumlarda
(çocuklar ve yaşlılar hariç) 40 derecelik
Türkiye, termal su ile denizin buluştuğu
banyolar da önerilmektedir.
nadir ülkelerdendir. Ülkemizde termal
turizm
ile
denizin
entegre
Kaplıcalarda termal mineralli sulardan
kullanılabileceği yerler olarak; Çeşme,
sonra en sık kullanılan diğer bir tedavi
Kuşadası,
unsuru; sudan biraz daha farklı termo
Edremit, Kestanbol, Dikili, Aliağa vd.
fiziksel
özellikleri
bulunan
Seferihisar,
örnek verilebilir.
şifalı
20
Bodrum,
T.C. Başbakamlık DPT 9ncu Kalkınma Raporu Madencilik Özel İhtisas
Komisyonu Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu’na bağlı olarak Türkiye
Jeotermal Derneği ‘nin koordinasyonu ile hazırlanmış olan Jeotermal Çalışma
Grubu Raporu’na göre 2013 yılında Türkiye’nin Termal Turizm hedefleri ve buna
göre beklenen ekonomik katkı şöyledir:
Şubat 2006 itibariyle 402 MWt olan termal turizm kullanımının 2013 yılında 1100
MWt’a ulaşması beklenmektedir.
Türkiye 2013 yılında termal turizm (kaplıca) yatağı kapasitesini 250.000 yatağa
çıkarmalıdır. 2006 yılı itibariyle bu değer yaklaşık 45.000’dir. Ayrıca, yine 2013 yılında
halen yılda 10.000 kişi civarında olan yabancı termal turist sayısı Avrupa Birliğine
girilmesi durumunda 250.000 kişiye çıkarmaktır.
Şu anda 10 milyon kişi olan iç termal turist (kaplıcada) sayısının 15 milyon kişiye
çıkarılması hedeflenmelidir. Yani Termal Turizmde 2013 yılı hedefi 250.000 yabancı
ve 15 Milyon yerli termal turist olmalıdır.
Buna göre beklenen ekonomik katkı;
Yerli termal turist
10 Milyon kişi x 1000 USD = 10 Milyar USD (Termal tedavi süresi 15 gün olarak
alınmıştır)
5 Milyon kişi x 400 USD = 2 Milyar USD (Termal tedavi süresi 3 gün, hafta sonu vb)
Toplam 12 Milyar USD
Yabancı termal turist
250.000 kişi x 2500 USD = 625 Milyon USD (Termal tedavi süresi 15 gün olarak
alınmıştır)
Bu hedeflere ulaşılması durumunda, termal turizm sektörü ülkemize yılda toplam 12
Milyar 625 Milyon USD ek ekonomik katkı sağlamış olacaktır.
21
yatırımcıya kiralanarak, yine Valilik ve
Neler Yapılabilir;
Belediyelerin,
Türkiye'de
kaplıca
amaçlı
olarak
Bakanlığının
(~40ºC) 50 Bin litre/saniye jeotermal su
üretilmesi,
tahmini
bir
potansiyel
Bu
da
termal
değerdir.
potansiyelimizden
günde
en
ve
az
milyon
Finans
ve
Turizm
Desteği
ile,
jeotermal termal su üretim kuyusu,
taşınması, dağıtımı, reenjeksiyonu ve
benzeri sistemleri kurup işletmesi, ucuz
kaplıcalardan
8
Kültür
ve uygun termal su sağlanmalıdır.
kişinin
Özel İdare, Belediye ve Özel Sektör
yararlanması demektir.
birlikte veya Belediye şirketleri rekreatif
Türkiye’de
bu
potansiyelin
ve termal turizm amaçlı bu tür tesisleri
değerlendirilmesi için; termal tesis için
gerekli
arsa,
Belediyeler
Hazine,
tarafından
Valilik
temin
kurup
ve
işletmelidirler
(Almanya’da
Belediye Şirketlerinin yaptığı gibi).
edilip
ALMANYA VE İTALYA’DA BULUNAN BAZI TERMAL TURİZM ŞEHRİ VE
TESİSLERİ HAKKINDA BİLGİ
Münih’e 100 km mesafede bulunan
hizmetlerini otel dışında bulunan tedavi
Bad Füssing termal tesisleri bir şehir
maksatlı tesislerden almaktadırlar. Bad
özelliğindedir.
Füssing
5
tane
büyük
kür
tam
bir
kaplıca
şehridir.
merkezi, bir kaplıca şehrinin ihtiyacı
Jeotermal su sıcaklığı 57°C’dir ve bir
olan
binicilik
şebeke ile termal su dağıtılmaktadır.
parkları, sanatoryum, hastane, klinik
Termal su üretim ve dağıtımını bir birlik
oteller, konser salonları, ibadet yerleri
üstlenmiştir. Ağırlıklı olarak kamudan
ile bir bütün olup, 70 km²’lik bir alana
oluşan bu birlik; Valilik, Belediye ve bu
yerleşen Bad Füssing’de 23.000 yatak
suyu kullananlardan oluşmuştur. Bad
bulunmaktadır.
Füssing termal tesisleri Avrupa’nın en
oteller,
kür
parkları,
büyüklerinden birisidir.
Ayrıca bölgede bulunan, bazı otellerin
içerisinde kaplıca ve termal su tedavisi
Bir kür merkezindeki büyük termal
ile ilgili birimler bulunmaktadır. Bazı
havuzların toplam alanı, 10.000 m²’ye
oteller
kadar
ise
bu
tür
ihtiyaçlarını
ve
22
ulaşmaktadır.
Bunlar
yerel
yönetimler
tarafından
Oteller
özel
ise
yapılmıştır.
sektörün
Bir başka örnekte Münih yakınlarında
kurduğu
bulunan Erding Termal tesisidir. Bu
tesislerdir. Bad Füssing tesisleri yaz-kış
tesis daha çok rekreatif amaçlı, çatısı
çalışmaktadır ve buraya gelen insanlar
kapanıp, açılan bir termal havuz ve
tedavi,
etrafıyla Münih’e hizmet etmektedir.
dinlenme
ve
eğlenme
ihtiyaçlarını burada gidermektedirler.
Özel sektör tarafından kurulmuştur ve
karlılığı yüksek bir tesis olarak kendisini
göstermektedir.
Ayrıca
60°C’lik
jeotermal su 3000 metre derinden
üretilmektedir. Bu suyla Erding’te 4000
ev ısıtılmaktadır. Bu iki tesiste de
reenjeksiyon yoktur.
Almanya’da
Bad Füssing/Almanya
kaplıca
bulunan
tesisi
yani
200’den
fazla
termal
turizm
tesislerinde direkt ve indirekt yaratılan
Bu
bölgeye
yakın
bulunan
Bad
ekonomik faaliyet yılda 30 Milyar $
Griesbach termal tesisleri golf turizmine
civarındadır.
entegre olmuş tesislerdir. Oteller ve kür
merkezleri birbirine yer altından büyük
Almanya’daki
Kür
galerilerle bağlanmıştır. Oraya araba,
Merkezlerinin
sayısı
otobüs vb. ile gelen tedavi edilecek kişi
tesislerdeki geceleme sayısı 65 Milyon,
hiç etrafla temas etmeden yağmurla,
toplam
rüzgarla karşılaşmadan otellere ve kür
Milyon’dur.
ziyaretçi
ve
Tedavi
241’dir.
sayısı
ise
Bu
12
merkezine ulaşmaktadır.
İtalya’nın Padova bölgesinde bulunan
Bütün oteller birbirine yer altından
Abano
bağlanmıştır
Griesbach
bulunmaktadır. Otellerin çoğunda kendi
Tesisleri yeni kurulmuştur ve burada
içerisinde kaplıcaları, tedavi, çamur
yılda 1 milyon geceleme yapıldığı
banyoları termal havuzları, inhalasyon
öğrenilmiştir. Yaklaşık ziyaretçi sayısı
birimleri, küvet birimleri bulunmaktadır.
ve
Bad
yılda 150.000 kişidir.
23
termal’de
130
tane
otel
Abano Termal Turizm Şehrinde 1000
kaplıca maksatlı olarak, tedavi amaçlı
lt/s’ye kadar reenjeksiyon yapılmayan
olarak gelmektedir. Bu tesisler yaz-kış
jeotermal su üretilip, dağıtılmaktadır.
doludur. Tedavi ve konaklama giderleri
Yine üretim ve dağıtım sistemini Valilik,
Türkiye ile kıyaslanamayacak kadar
Belediye ve Otelcilerden oluşan bir
yüksektir. 4 yıldızlı bir otelin indirimli
birlik kar amaçsız olarak yapmaktadır
sadece konaklama bedeli 100 Euro’nun
ve
üzerindedir.
80°C’deki
jeotermal
suyu
0,2
Euro/m³’e satmaktadır. Yine buraya
yılda gelen turist sayısı ile birlikte bu
bölgenin turizmde
sağlamış
olduğu
gelir 4,5 Milyar $ civarında hesap
edilmiştir.
Abano Terme bir şehir özelliğindedir.
Burada da yine tedavi birimleri, oteller,
oteller içerisindeki kaplıcalar, konser
salonları, ibadet yerleri, bir şehirde
bulunması gereken her türlü alışveriş,
eğlenme
ve
dinlenme
birimleri
ile
Abano Terme bir termal şehri olmuştur
Dolayısıyla Türkiye’de kurulacak olan
ve oteller kendi büyüklüklerine göre
Termal Turizm Tesisleri ile Avrupa’dan
ihtiyaçlarına göre arsa seçmişler ve o
gelecek
bölgeye yerleşmişlerdir.
ihtiyaçları rahatlıkla karşılanabilecek ve
tedavi
maksatlı
küristlerin
işletilebilecektir. Bunun için Türkiye’de
200’ün üzerinde jeotermal kuyu açılmış
her türlü alt yapı (termal su, güzel
ve burada yer alan jeotermal kuyular
tabiat,
birbirine bir şebeke gibi bağlanarak
teknoloji, hizmet anlayışı mevcuttur.
kullanılmaktadır. Oteller bu termal su ile
Termalizm Türkiye için bir şanstır. 2023
de
Abano
yılı için hedeflediğimiz termal turizm
Terme ile Bad Füssing Termal Turizm
ekonomik faaliyet tutarımız şu andaki
Şehri Avrupa’nın en büyüklerindendir
Almanya’nın termal turizm ekonomik
ve
ısınma
bu
yapmaktadırlar.
termal
şehirlere
uygun
iklim)
faaliyet tutarına eşittir.
gelen
konaklayan insanların en az %70’i
24
bilgi
birikimi,
JEOTERMAL SERACILIK
Dünyada 10 Bin dönüm, Türkiye’de ise
-
Sera atmosferine jeotermal
yaklaşık 3.000 dönüm jeotermal sera
karbondioksitin verilmesi verimi %40
vardır. Şanlıurfa’daki 230 dönümlük
artırmaktadır (fotosenteze destek
jeotermal seradan Avrupa’ya ihracat
CO2 gübrelemesi).
yapılmaktadır.
-
Sera içi sıcaklık döllenme için
gereken sıcaklığın üstünde olmakta bu
Türkiye’de başlıca jeotermal seracılık
da verimi artırmaktadır. Bu sayede
yapılan yerler:
Izmir-Dikili,Bergama
: 1.200.000 m2
Manisa-Salihli,Urganli
: 600.000 m2
Kutahya-Simav
: 300.000 m
gerekli havalandırma yapılabilmekte ve
sera içi rutubet yükselmemekte ve
bundan kaynaklanabilecek hastalıklar
2
oluşmamaktadır. Bu, Avrupa Birliği’nin
Denizli-Kizildere-Tosunlar: 200.000m2
ve Uluslararası Gıda/Sağlık örgütlerinin
2
Sanliurfa-Karaali
: 230.000 m
Izmir-Balcova
: 200.000 m2
Diğerleri
: 270.000 m2
istediği bir koşuldur.
-
İdeal
iç
sıcaklık
nedeniyle
hormonsuz üretim mümkün olmaktadır.
Seraların
jeotermal
ile
ısıtılmasının
getirdiği çok önemli avantajlar vardır.
-
Bunlar;
işletmesi için büyüklüğünün en az
Seraların teknik, ekonomik, ticari
25.000 m2 olması, ısıtma hesaplarına
esas olan dış dizayn sıcaklığının 15ºC’den daha soğuk olmaması ve kış
ayları dış hava ortalama sıcaklığının +
5ºC’den daha düşük olmaması gibi bir
tavsiye değerimiz bulunmaktadır.
-
Jeotermal ısıtma, verimi %50-60
Mevcut
artırmaktadır.
3.000
ısıtmasının
10
dönüm’lük
yıl
içinde
sera
10.000
dönüm olması hedeflenmektedir.
25
JEOTERMAL AKIŞKANLARDAN
AKIŞKANLARDAN MİNERAL ÜRETİMİ
Jeotermal akışkandan ticari değeri olan
minerallerin
üretilmesi
415 litre/saniye toplam debiye ve 250
mümkündür
°C
(CO2, KCl, LiCl, Silica, Zinc, Lithium,
Magnesium,
Manganese,
Tungsten,
Cesium,
Potassium,
Lead,
jeotermal
Boron,
Ülkemizde 1986 yılından beri Denizli-
karbondioksit
ve
yapılmaktadır.
civarında
ihtiyacının
Yılda
üretim
Türkiye’nin
kurubuz
sıvı
(soft
olmaması
gerekmektedir)
edilebilecek
ürünlerin
yıllık
Elektrik için:
üretimi
2 – 5 Milyon US$/yıl
ton
fabrika,
Üretilebilecek mineraller için :
karbondioksit
drinks)
çözünmüş
(CO2)
120.000
yapan
toplam
(akışkan
aşağıya çıkarılmıştır;
değerlendirilerek, entegre olarak sıvı
karbondioksit
akışkandan
bir
elde
değeri
(Edward Wahl, 1977’den uyarlanmıştır)
Sarayköy jeotermal elektrik santralinin
olan
sahip
maddenin 10 gram/litre’den daha az
Silver,
Barium, Strontium vb).
atığı
sıcaklığına
içerisindeki
Rabidium,
Copper,
üretim
5 – 50 Milyon US$/yıl
%50’sini
karşılamaktadır.
Isı enerjisi için:
16 – 34 Milyon US$/yıl
Kızıldere jeotermal elektrik santraline
entegre sıvı CO2 ve kurubuz üretim
fabrikası
26
JEOTERMAL SU İLE BALIK ÜRETİMİ
Düşük sıcaklıklarda (30 °C) kültür
Örnek Olarak: Yayın Balığı: 17-24°C
balıkçılığı
gerçekleştirilmektedir
(4-6 ay), Alabalık:12-18°C (4-6 ay),
(Karides, Levrek-Sarı levrek, Çupra,
Karides:26-30°C (6-9 ay),Yılan Balığı:
Tilapia (çupra türü), Yayın, Sazan, Kedi
27-30°C (6 ay), Tilapia (Çupra): 22-30°
balığı, İstiridye vb.
(6 ay)
Yaz aylarında yapılabilen kara veya
deniz
balıkçılığı,
jeotermal
Jeotermal suyun jeokimyasının uygun
ısıtma
olduğu yerlerde doğrudan jeotermal
yapılarak 12 ay yapılma ve daha
akışkan
yüksek rekoltede ürün elde edilmesini
sıcaklık
ortamı
ile
balıkçılık
için
kullanılabilir. Balıkçılık için su kimyası
sağlıyor. Jeotermal Balıkçılık sayesinde
uygun
jeotermal
ile ilgili bazı sınırlar:
deniz
pH:6-8, Hydrogen Sulfide:0, Ammonia-
ürünlerinin büyüme oranlarında %50-
Nitrogen:<0,05ppm,
%100 artış sağlanmaktadır.
Alkanilite:20-400
ppm, Sertlik:20-400 ppm, Klor :<0,02,
Karbondioksit:<20 ppm ‘dir.
27
JEOTERMAL VE HİDROJEN
bilinen
Shell Tokyo’da Belediye işbirliği ile bir
hidrojenin üretimi, jeotermal kaynaklar
dolum istasyonu açmış bunu Amerika
aracılığı ile de mümkündür.
Kaliforniya ve Lüksemburg izlemiştir.
Geleceğin
yakıtı
Jeotermalden
olarak
üretilen
elektriğin
reaktörde ve jeotermal akışkanın su
olarak kullanılması ile hidrojen üretimi
pilot çalışmaları İzlanda’da başlamıştır.
İzlanda, jeotermal zenginliği nedeniyle,
bu işe başlamak için en ideal yer olarak
görülmüştür.
24 Nisan 2003’de Özel Sektör (Shell)
Belediye
işbirliği
hidrojen
gaz
ile
dünyanın
istasyonu
ilk
Reykjavik-
İzlanda’da açılmıştır.
Doğal
ve
ucuz
kaynak
olan
jeotermalden üretilen hidrojen petrolün
yerini alarak şehirdeki hava kirliliğini
önleyecek ve ekonomi sağlayacaktır.
TÜRKİYE JEOTERMAL DERNEĞİ
Hoşdere Caddesi No:190/12, 06550 Çankaya/Ankara
Tel: 312 440 43 19 Fax: 312 4405738
e-mail: [email protected]
http://www.jeotermaldernegi.org.tr
28
JEOTERMAL ENTEGRE DEĞERLENDİRME
KONUT
Hidrojen (H2)
KURU BUZ VE
ŞEHİR
ISITMA/SOĞUTMA
FAN-COİL
ELEKTRİK ÜRETİMİ
“BINARY” ÇEVRİMİ
G
T
SICAK SU
KULLANIM
YERLERİ
LITHIUM BROMID
ABSORBSİYONLU
SOĞUTMA MAKİNASI
ELEKTROLİZ
CO2 ÜRETİMİ
DEPO
EŞANJÖR
KONDENSER
EŞANJÖR
DEBİ KONTROL
VANASI
ŞEBEKE
SUYU
TERMAL TESİSLER
EŞANJÖR
MİNERAL ELDESİ
EŞANJÖR
(JEOTERMAL SUDAN)
SERA
Y
ATIM
Karbondioksit
gübrelemesi
JEOTERMAL SU
ÜRETİM KUYUSU
ISITMA / SOĞUTMA
~150°C
REENJEKSİYON
KUYUSU
29
BALIK
YETİŞTİRİLMESİ
Tasarım: Orhan MERTOĞLU
Kasım 2011
30