Kooperatifçilik ve Kadin - Türkiye Ziraat Odaları Birliği

KADIN HAYATA CAN, TOPRAĞA BEREKET KATIYOR
KADIN HAYATA CAN, TOPRAĞA BEREKET KATIYOR
KOOPERATİFÇİLİK
VE KADIN
Üretimde, eğitimde, sağlıkta, aile ilişkilerinde, beslenme
konuları gibi hemen hemen her konuda sorumluluk yüklenen
kadınların kırsalda kalkınmaya katılımı, hem ülke ekonomisi
hem de kadının statüsünün yükseltilmesi açısından önem taşımaktadır. Ekonomik güçlenmenin en önemli koşulu kadınların
iş gücüne katılımının sağlanmasından geçmektedir.
Kadınların kırsal kalkınmaya katılmaları demek, kendi
yaşamlarını etkileyen kararları alabilmeleri, kadınların söz ve
karar sahibi olmaları demektir. Bu unsurların gerçekleşmesi
için tarım kesimindeki kadınlara iş güvencesi ve sosyal güvenlik imkanı sağlanmalıdır. Bu kapsamda kadın girişimciliği,
kadınların kooperatiflerde örgütlenmeleri ve lider vasıflı önder
kadınların yaratılması teşvik edilmelidir.
Hazırlayan
Prof. Dr. Bülent GÜLÇUBUK
Ankara Üniversitesi
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Türkiye Ziraat Odaları Birliği
arasında
“Kadın Çiftçi Eğitimi” işbirliği protokolü kapsamında hazırlanmıştır.
T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Eskişehir Yolu 9. Km.
Lodumlu | Ankara | 06060 | Türkiye
T: (0312) 287 33 60 | F: (0312) 286 39 64
www.tarim.gov.tr | [email protected]
Kırsaldaki Kadınlar İçin Kooperatifler Ne
İşlevler Üstlenebilir?
• Kooperatiflerde kadın üyelerin varlığını artırabilir ve kırsalda örgütlenmede kadınlar daha etkin ve aktif hale getirebilir.
• Kadınların kaynaklara daha fazla erişimini sağlayabilir.
• Kadınların pazarlama süreçlerinde daha fazla yer almalarına katkıda bulunabilir.
• Uluslararası kaynaklara erişebilme açısından kadınlara kolaylaştırıcılık yapabilir.
• Yerel yönetimler ve mülki idarenin desteğini sağlayabilir ve bunu daha da artırabilir.
• Kredi kaynaklarına erişebilirlikte kooperatifler avantajlı olanaklar sunabilir.
• Kadınların bir araya gelmeleri ve ortak iş yapmada farkındalıkların oluşturulmasına ve artırılmasına katkıda bulunabilir.
• Kooperatifler aracılığıyla kadınlar özgüven kazanır, dayanışma yoluyla ekonomik birliktelik sağlanabilir.
• Kırsaldaki kadınlar açısından en önemli sorunlardan
birisi sosyal güvencesizlik olup, sosyal güvenlik
kapsamına dahil olamamalarıdır. Etkin ve aktif
kooperatifler aracılığıyla kadınlar sosyal güvenlik
uygulamalarına dahil olabilir.
• Kooperatifler kırsalda kadınların eğitimlerine katkıda bulunabilir, mesleki beceri edinmelerine katkıda
bulunabilir ve böylece kalifiye işgücü haline gelmelerine de katkıda bulunabilir.
Sonsöz olarak, Türkiye’de tarımda çalışan kadın nüfusunun
fazlalığı, bu alanda ele alınması gereken bir diğer önemli
husus olarak belirmektedir. Çünkü bu nüfusun çok büyük bir
çoğunluğu sosyal güvenlikten yoksun ve kayıt dışı çalışan
nüfus olup, kırsal alanda da en zor koşullarda çalışmaktadırlar.
İşte, tarımsal üretimde yoğun olarak yer alan ve kırsal kalkınma uğraşılarının da ana aktörleri arasında yer alan kadınların
sosyo-ekonomik ve kültürel açılardan sorunlarının giderilmesi
aynı zamanda toplum hayatına ve ülke ekonomisine de olumlu
katkılarda bulunacaktır. Bunların sağlanmasında ise en önemli
araç kooperatifçiliktir. Ama bu kooperatifçilik kadınları da
içerecek, her aşamasında yer alacak, yönetim sürçelerine aktif
katılımı öngören etkin ve etkili bir biçimde olmalıdır.
KADIN HAYATA CAN, TOPRAĞA BEREKET KATIYOR
KADIN HAYATA CAN, TOPRAĞA BEREKET KATIYOR
KOOPERATİF NEDİR?
Kooperatifin farklı tanımları bulunmaktadır. Bütün tanımların ortak noktasını; “dayanışma, ortak çıkar ve birliktelik”
esası kapsamaktadır. Genel olarak ortaya çıkan iki tanım kabul
görmektedir.
1- Uluslararası Kooperatifler Birliği (1996), kooperatifi;
“Kooperatif ekonomik, sosyal ve kültürel gereksinimlerini ve
isteklerini birlikte sahip olunan ve demokratik olarak kontrol
edilen girişim aracılığıyla karşılayan ve gönüllü olarak bir
araya gelen kişilerin özerk örgütüdür.” biçiminde tanımlamaktadır.
2- Z. Gökalp MÜLAYİM (1999) ise kooperatifi;
“Bireylerin tek başına yapamayacakları veya birlikte yapmalarında yarar bulunan işleri en iyi biçimde ve maliyet fiyatına
yapmak üzere dayanışma suretiyle ekonomik güçlerini biraraya getirmeleridir.” biçiminde tanımlamaktadır.
Her iki tanımda da görülen ortak noktalar; birliktelik,
demokratiklik, gönüllülük, dayanışma ve güç birlikteliğidir.
KOOPERATİFÇİLİK VE KADIN
İnsanlar yaşamları boyunca çok çeşitli sorunlarla karşılaşırlar. Bu sorunlar bireysel olabileceği gibi diğer insanlarla ortak
sorunlar biçiminde de olabilmektedir. İnsanlar var olan ortak
sorunlarını çözmek için bir araya gelirler, yani örgütlenirler.
Böylece tek başına yapamayacakları işleri gerçekleştirmek ve daha rahat ve anlamlı bir ekonomik ve sosyal yaşam
sürdürebilmek için ortak davranış içine girerler. Günümüzde
çağdaş toplum olabilmenin önemli göstergelerinden biri ortak
davranışta bulunmak yani örgütlenmektir. Buradaki örgütlenme; toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetmesi, kalkınmanın
tüm toplum kesimlerini ve sektörlerini kapsayan bir biçimde
gerçekleşmesini, refahın dengeli paylaşımını sağlamasını, kaynaklara erişimi kolaylaştırmasını, ortak davranış sergilemesini
ve yönetimlere katılma gibi demokratik değerleri ve davranışları kapsamaktadır. Bunun için de örgütlenme, özellikle tarımın ve kırsal topluluğun kendi kendine yardım edebilmesinde
ve kalkınmasında en önemli işleve sahiptir.
KOOPERATİF GİRİŞİM ise; “Ortakların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gönüllü olarak bir araya gelen bireylerin
sahip olduğu ve demokratik olarak kontrol ettiği bağımsız ve
özerkliğe sahip ekonomik bir örgüt”, olarak tanımlanabilir.
Kooperatifler insana değer veren, onu ön plana çıkaran ve
hizmet eden işletmelerdir.
Kooperatif girişim açısından özellikle “Tarımsal kooperatiflerde amaç sadece kar değil, aynı zamanda ortaklarına maliyetine hizmet etmektir.” Ama bu kooperatiflerin kar etmemeleri
gerektiği anlamına gelmez. Kooperatif işletme toplam karını
en üst düzeye çıkarma yerine ortalama maliyetini en aza indirmeyi tercih eder. Kuşkusuz bu arada bir kazanç elde edecektir.
Bu kazanç yani kar risturn (kar payı) olarak dağıtılacaktır.
Yani, kooperatif aynı zamanda ticari bir işletmedir.
Kooperatifler tarımsal gelişme ve gıda güvenliği için bir
dayanaktır. Tarımsal kooperatifler kaynakları toplulaştırarak,
pazara ulaşımı kolaylaştırarak, verimlilik artırarak, üretimi
çeşitlendirerek, ürünlerden yüksek getiri elde ederek, sürdürülebilir gelir sağlayarak, gıda işleme vasıtasıyla katma
değer yaratarak, finansal derinlik oluşturarak ve piyasa gücü
oluşturarak kırsal yoksulluğun azaltılmasında önemli katkılar
sağlamaktadır.
Kooperatif İşletmeleri Diğer Ticari İşletmelerden Ayıran
En Temel Farklılıklar
• Kooperatiflerde ortakların hizmetlerini kullanım oranına göre sınırlandırılmış kar paylaşılır ve buna risturn adı verilir.
• Kooperatiflerde ortaklar ön plandadır. Ortaklarla ilişkiler daha yoğundur.
• Kooperatiflerde sermayeye kar veya faiz ya hiç verilmez ya da sınırlı miktarda verilir.
• Karar verme demokratik yönetim ilkesine göre, başka bir deyişle bir ortak bir oy esasına dayanır.
• Ortakların sermaye ve katkı payları eşittir.
• Hisseleri borsada işlem görmez.
• Kooperatifin tasfiyesi halinde ihtiyatlar ve yedek akçeler dağıtılmaz.
KOOPERATİFLERİN YARARLARI
1.Ekonomik yararlar
• Girdi temini,
• Ürün pazarlama,
• Ortak girdi kullanımı,
• Tarımsal pazarlama koşullarının iyileştirilmesi,
• İstihdam sağlamak,
• Yerel ürünlerin yerelde işlenmesine katkıda bulunmak,
• Araştırma, eğitim-yayım hizmetleri,
• Gelir dağılımının iyileştirilmesine katkıda bulunmak,
• Temel tüketim maddelerini ucuza temin etmek.
2. Sosyal ve kültürel yararlar
• Gelir farklılığını azaltmak,
• Küçük üreticilerin gelirlerini artırmak,
• Mesleki donanıma katkıda bulunmak,
• Dayanışmayı artırmak,
• Kadınların işgücüne katıımını artırmak,
• Yeni iş alanları açarak göçü azaltmak,
• Politik güçlenmeye katkıda bulunmak.
KOOPERATİFLERDE BAŞARIYA KATKIDA
BULUNAN FAKTÖRLER
• Sahiplenme - içselleştirme,
• Başarılı yönetici - yönetim,
• Kaliteli üretim - pazarlama,
• Kooperatif ortaklarının ortak çıkarı,
• Ürün ya da ürün grubu bazında örgütlenme,
• Ortakların gereksinimlerine yanıt verme,
• Kayıt tutma - muhasebe,
• Çiftçilerin katılımı,
• Toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetleme,
• Diğer kooperatiflerle işbirliği,
• Ortaklarla sözleşme.