(yüksek lisans tezi) deniz balıkları kuluçkahanelerinde kapalı devre m

Transkript

EGE ÜNøVERSøTESø FEN BøLøMLERø ENSTøTÜSÜ
(YÜKSEK LøSANS TEZø)
DENøZ BALIKLARI KULUÇKAHANELERøNDE
KAPALI DEVRE MODELLERø
VE TEKNOLOJøLERø
Tuncer UöRAù
Su Ürünleri Yetiútiricili÷i Anabilim DalÕ
Bilim DalÕ Kodu: 405.02.01
Sunuú Tarihi: 20-07-2006
Tez DanÕúmanÕ: Prof. Dr. Osman ÖZDEN
Bornova-øZMøR
II
III
SayÕn Tuncer UöRAù tarafÕndan YÜKSEK LøSANS TEZø olarak sunulan
“Deniz BalÕklarÕ Kuluçkahanelerinde KapalÕ Devre Modelleri Ve
Teknolojileri” adlÕ bu çalÕúma, “Lisans Üstü E÷itim ve Ö÷retim
Yönetmeli÷i”nin ve Enstitü yönergesinin ilgili hükümleri dikkate alÕnarak;
Jüri BaúkanÕ : Prof. Dr. Osman ÖZDEN
………….……...…..…
Raportör Üye : Prof. Dr. Kürúat FIRAT
……………………......
Üye
…………………..……
: Prof. Dr. Adnan TOKAÇ
tarafÕndan de÷erlendirilmiú olup yapÕlan Tez Savunma SÕnavÕ’nda aday oy
birli÷i/oy çoklu÷u ile baúarÕlÕ bulunmuútur.
IV
V
ÖZET
DENøZ BALIKLARI KULUÇKAHANELERøNDE KAPALI DEVRE
MODELLERø VE TEKNOLOJøLERø
UGRAù, Tuncer
Yüksek Lisans Tezi, Su Ürünleri Mühendisli÷i
Tez Yöneticisi: Prof. Dr. ÖZDEN, Osman
Bu tezde øzmir ilinde bulunan balÕk çiftliklerinde kullanÕlan kapalÕ devre
sistemlerinin verimlili÷ini artÕrmak için yapÕlmasÕ gerekenler incelenmiútir.
øzmir ilindeki iúletmeler bulunduklarÕ bölgelere göre uygun kapalÕ devre
modelleri belirlemiúler küçük fakat önemli eksikliklerle verimlerinin
birbirlerinden farklÕ olduklarÕ belirtilmiútir.
KapalÕ devre sistemlerinde kullanÕlan tank sistemleri, mekanik filtrasyon,
biyolojik filtrasyon sistemlerine yapÕlacak de÷iúikliklerle kuruluú maliyetinin
düúürülebilece÷i maksimum kazanç sa÷lanabilece÷i yapÕlan çalÕúma ile
ortaya konulmuútur.
Anahtar Sözcükler:Tank Sistemleri, Mekanik Filtrasyon, Biyolojik Filtrasyon
VI
VII
ABSTRACT
RECIRCULATION MODELS AND TECHNOLOGIES OF MARINE
FISH HATHCERIES
UGRAù, Tuncer
MSc. in Aquaculture
Supervisior: Prof. Dr. ÖZDEN, Osman
In this thesis, Marine fish hathceries in IzmÕr Region are used recirculation
systems and for rising their productive has been inspected.
In Izmir region, companies described suitable recirculation system but their
productivities with the important deficients their differences from each other
has been proved.
In recirculation systems, are used tank system, mechanic filtration, biological
filtration systems to do some differences will be able to increase estimation
price and to provide maximum profit has been notified
Keywords : Tank System, Mechanic Filtration, Biological Filtration
VIII
IX
TEùEKKÜR
Bu çalÕúmayÕ gerçekleútirirken de÷erli yardÕmlarÕnÕ gördü÷üm danÕúmanÕm
Prof. Dr. Osman ÖZDEN’e teúekkür etmek isterim. AyrÕca tezimin
yazÕlmasÕnda yardÕmlarÕnÕ esirgemeyen kardeúim Atakan UöRAù’a niúanlÕm
Perihan
ÖZCAN’a
ve
de
dostum
Mehmet
Sinan
SAKARYA’ya
minnettarlÕ÷ÕmÕ bildirim.
Tuncer UöRAù
øzmir, 2006
X
XI
øÇøNDEKøLER DøZøNø
Sayfa No
ÖZET............................................................................................................ V
ABSTRACT .............................................................................................. VII
TEùEKKÜR................................................................................................IX
ùEKøLLER DøZøNø .................................................................................. XII
ÇøZELGELER DøZøNø ............................................................................ XV
TABLOLAR DøZøNø ................................................................................ XII
1.GøRøù.......................................................................................................... 1
1.1 Genel Bilgiler................................................................................. 2
1.1.1. KapalÕ Devre Sistem Çeúitleri............................................... 4
1.2. Literatür Bildiriúleri ................................................................... 5
2. MATERYAL VE YÖNTEM ................................................................... 9
2.1 KapalÕ Devre Sistemlerinin Temel ElemanlarÕ .......................... 9
2.1.1. Mekanik Filtrasyon Birimi................................................ 10
2.1.2. Biyolojik Filtrasyon Birimi ............................................... 14
2.1.3. Sterilizasyon Birimi........................................................... 19
2.1.4. Di÷er Teknolojik Birimler................................................. 23
2.2. Yöntem........................................................................................ 24
3.BULGULAR .............................................................................................. 24
3.1. Su Kalitesi Yönetimi ................................................................. 24
3.1.1. Suyun fiziksel özellikleri................................................... 24
3.1.2. . Suyun kimyasal özellikleri.............................................. 30
3.1.3. Su De÷iúimi ......................................................................... 32
3.2. Örnek øúletmelerde KapalÕ Sistem Modellerinin øncelenmesi ... 35
3.2.1. KapalÕ Devre Sistemlerde Malzeme Seçimi .................... 58
3.2. 2. BalÕk Üretim Yönetimi...................................................... 60
3.2. 3. Besleme, Stres ve HastalÕk Kontrolü ............................... 61
XII
øÇøNDEKøLER (devam)
Sayfa No
4.TARTIùMA VE SONUÇ ......................................................................... 65
5. KAYNAKÇA ............................................................................................ 76
6. ÖZGEÇMøù .............................................................................................. 80
XIII
ùEKøLLER DøZøNø
Sayfa No
ùekil 1. 1.1. KapalÕ devre sistem elemanlarÕ................................................. 3
ùekil 2.1.1. KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan tank modeli........................ 9
ùekil 2.1.1.1. KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan kum filtreleri................. 12
ùekil 2.1.1.2. Partikül filtre ......................................................................... 12
ùekil 2.1.1.3. Protein skimmer .................................................................... 13
ùekil 2.1.2.1. Biyolojik filtre....................................................................... 14
ùekil 2.1.3.1. Ozon sistemi .............................................................................. 20
ùekil 2.1.3.2. a ) KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan u.v sistemi ............... 21
ùekil 2.1.3.2. b ) KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan u.v sistemi ............... 22
ùekil 2.1.3.4. Sistemde ki internet ba÷lantÕsÕ ile açÕlan pencerede
görülen faaliyet haritasÕ......................................................... 23
ùekil 2.1.4.1. HavalandÕrma elemanÕ ( Blower )......................................... 24
ùekil 3.1.1.1. KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan rezistans....................... 25
ùekil 3.1.2.1. Aktif halde çalÕúan oksijen taúÕ .............................................. 31
ùekil 3.1.3.1. Su kalitesi yönetimi .............................................................. 34
ùekil 3.2.1. Örnek iúletmedeki kapalÕ devre sistemin çalÕúma prensibi ..... 35
ùekil 3.2.2. Örnek iúletmedeki karÕúÕm tankÕ .............................................. 36
ùekil 3.2.2. Örnek isletmedeki kum filtresi ................................................. 36
ùekil 3.2.3. Örnek iúletmedeki u.v sistemi................................................... 37
ùekil 3.2.4. Sirkulasyon pompasi................................................................. 37
ùekil 3.2.5. Örnek iúletmedeki u.v lambalar .............................................. 38
ùekil 3.2.6. Örnek iúletmedeki biyofiltrede kullanÕlan biyoball .................. 39
ùekil 3.2.7. Protein skimmer........................................................................ 39
ùekil 3.2.8. øúletmede oluúturulan saturasyon kolonu ve kum filtresi
sistemi....................................................................................... 40
ùekil 3.2.9. Selpantin sistemi ...................................................................... 41
XIV
ùEKøLLER DøZøNø (devam)
Sayfa No
ùekil 3.2.10. Örnek iúletmedeki kapalÕ devre sistemin çalÕúma prensibi... 42
ùekil 3.2.11. Örnek iúletmedeki karÕúÕm tankÕ ............................................ 43
ùekil 3.2.12. Tambur filtre ......................................................................... 43
ùekil 3.2.13. Sistemde kullanÕlan u.v sistemi ............................................. 44
ùekil 3.2.14. Biyolojik filtre ve uv ............................................................. 44
ùekil 3.2.15. Sirkülasyon pompasÕ............................................................. 45
ùekil 3.2.16. Debimetre............................................................................... 46
ùekil 3.2.17. Sistemde kullanÕlan ÕsÕtma sistemi......................................... 47
ùekil 3.2.18. øúletmenin kullandÕ÷Õ esanjor sistemi .................................... 47
ùekil 3.2.19. Örnek iúletmedeki kapalÕ devre sistemin çalÕúma prensibi ... 48
ùekil 3.2.20. Berson tip u.v......................................................................... 49
ùekil 3.2.21. Sistemde kullanÕlan karÕúÕm tankÕ ve sirkülasyon pompasÕ ... 50
ùekil 3.2.22. Kartuú filtre ............................................................................ 50
ùekil 3.2.23. U.v filtrasyon sistemi............................................................ 51
ùekil 3.2.24. Aktif çalÕúan kapalÕ devre sistemde tank görüntüsü .............. 52
ùekil 3.2.25. Örnek iúletmedeki kapalÕ devre sistemin çalÕúma prensibi ... 53
ùekil 3.2.26. øúletme giriúindeki filtrasyon sistemi ..................................... 53
ùekil 3.2.27. Berson filtre ........................................................................... 54
ùekil 3.2.28. Kum filtresi ............................................................................ 55
ùekil 3.2.29. øúletmede kullanÕlan tanklar................................................... 55
ùekil 3.2.30. øúletmede kullanÕlan sirkülasyon pompasÕ............................. 56
ùekil 3.2.31. Sirkülasyon pompa filtreleri ................................................... 56
ùekil 3.2.32. 1 mikronluk filtre .................................................................. 57
ùekil 3.2.33. 5 mikronluk filtre ................................................................... 57
ùekil 3.2.1.1. Örnek bir kapalÕ devre sistem için maliyet hesaplamasÕ....... 59
ùekil 3.2.3.1. HastalÕk iúaretleri .................................................................. 64
XV
ÇøZELGELER DøZøNø
Sayfa No
Çizelge 3.1.1.2. ph /amonyak/sÕcaklÕk iliúkisi ........................................... 27
XVI
XVII
TABLOLAR DøZøNø
Sayfa No
Tablo 4.1. Taze su giriú oranlarÕ .................................................................. 66
Tablo 4.2. Sirkülasyon pompasÕ kapasiteleri............................................... 66
Tablo 4.3. Sterilizasyon miktarlarÕ .............................................................. 67
Tablo 4.4. Su de÷iúim oranlarÕ..................................................................... 67
XVIII
1
1.GøRøù
Denizler, dünyanÕn dörtte üçünü kaplar. Çok büyük alanÕ kaplayan
denizler uzun yÕllardan beri insanlarÕn avlandÕklarÕ ve gÕdalarÕnÕ sa÷ladÕklarÕ
bir kaynak olarak süre gelmiútir. Denizlerden avcÕlÕk yoluyla yararlanma
yanÕnda bunlardan insan denetiminde çeúitli ürünler elde etmede veya elde
edilen ürün miktarÕnÕn artÕrma u÷raúÕlarÕ uzun yÕllar evvel baúlamÕútÕr. Bu
ba÷lam da ekonomik ürün elde etme de kapalÕ sistemleri kullanÕm gere÷i
açÕktÕr. KapalÕ devre sistemleri iúletmeye kurulmasÕ aúamasÕnda yüksek
maliyet yaratmasÕna ra÷men ürün elde aúamasÕnda riskleri minimize
etmesinden dolayÕ kayÕplarÕ azalttÕ÷Õndan elde edilen ürün ile kuruluú
maliyetinin yükü azalmaktadÕr.
Önceleri larval yetiútiricilikte kullanÕlan kapalÕ devre sistemleri
kaliteyi artÕrmak için anaç ünitelerinde de kullanÕlmaya baúlanmÕútÕr.
Böylelikle üreticiler erken foto periyot, normal foto periyot, geç foto periyot
olarak 3 dönem yumurta elde etme úansÕ yaratmÕútÕr. HastalÕklar larval
yetiútiricilik aúamasÕnda oldu÷u gibi anaç ünitesinde de göz ardÕ
edilemeyecek bir gerçektir. Anaç ünitesinde meydana gelebilecek bir hastalÕk
tüm anaç stokunu yok edebilir dolayÕsÕyla ürün elde etme úansÕ azalmaktadÕr.
Foto periyot ünitelerinde eylül ayÕnda yumurta elde etmek isteyen üretici
ÕsÕtma ve so÷utma sistemleri sayesinde üretimini gerçekleútirmektedir.
Su ürünleri yetiútiricili÷inde amaç riskleri minimize etmek, karlÕlÕ÷Õ
maksimize etmek oldu÷u için kapalÕ devre sistemlerini yetiútiricilikte
kullanÕm alanÕ ço÷aldÕkça elde edilen ürünün piyasadaki de÷eri artacaktÕr.
2
1.1. Genel Bilgiler
KapalÕ sistemler mekanik ve biyolojik araçlarla suyun tekrar
kullanÕldÕ÷Õ sistemlerdir. KapalÕ devre sistemler genellikle çok az yer
kaplamakta, di÷er yetiútiricilikte kullanÕlan sistemlerden daha az suya ihtiyaç
duymakta ve kültüre alÕnan türler için olmasÕ gereken de÷iúmeyen bir çevre
sa÷lamaktadÕr.
KapalÕ devre sistemleri su kalitesinin kötü oldu÷u yerlerde alanÕn
sÕnÕrlÕ oldu÷u yerlerde, sÕcaklÕ÷Õn kültüre alÕnacak türün optimum yaúama
aralÕ÷ÕnÕn dÕúÕnda oldu÷u yerlerde kullanÕlmaktadÕr. KapalÕ devre sistemlerin
sa÷ladÕ÷Õ kontrol seviyesi, sektörde var olan risk yönetimini de÷erlendirmek
için kaynak teúkil etmektedir. Buna ra÷men kapalÕ devre sistemleri yönetmek
için tecrübeyi ve uzmanlÕ÷Õ birleútirmek, teknolojiye ba÷lÕ olarak yapÕlan iúi
büyütmek gerekmektedir. KapalÕ devre sistemleri kurmak ve çalÕúÕr hale
getirmek yüksek maliyetlidir, bu sebeplerden dolayÕ kapalÕ devre sistemlerde
yüksek ekonomik de÷ere sahip türleri yetiútirmek gerekmektedir.
KapalÕ devre sistemler mevcut kalite ve sistemin geniú varyasyonlarla
dizayn edilmesi yeni teknolojilerin akuple edilmesi gerekmektedir. Ancak
böylelikle kapalÕ devre sistemler yüksek tonajlÕ üretim sa÷lanmaktadÕr.
KapalÕ devre sistemleri su hareketi ve filtrasyonu için gerekli malzemeler ve
kültür tanklarÕndan oluúan kapalÕ bir sistemdir. Kültüre alÕnan türler tanklarda
büyümekte ve optimum koúullarÕ sa÷lamak için su sürekli de÷iúmektedir. Su
tanklardan biyolojik ve mekanik filtre sistemleri boyunca pompalanÕp,
tanklara geri dönmektedir.
Sirkülâsyon
pompasÕ
ùekil 1. 1.1. KapalÕ devre sistem elemanlarÕ
Taze su
giriúi
% 10 -15
KarÕúÕm tankÕ
U.V
Tank sistemleri
Kum
filtresi
Biyolojik
filtre
3
4
1.1.1. KapalÕ Devre Sistem Çeúitleri
Dinlendirme Havuzlu KapalÕ Devre Sistemler
Bu sistemde larva havuzlarÕndan çÕkan su ön dinlendirme
tanklarÕna gelir. Su burada a÷Õr askÕ yükünden çökme iúlemi sonucu arÕnÕr.
Kaba askÕ yükünden arÕnan suya %10 oranÕnda dÕúardan taze su eklenir.
Daha sonra bu ÕsÕtma iúlemine tabi tutularak istenilen dereceye sÕcaklÕ÷Õ
ayarlanÕr. IsÕnan su pompa aracÕlÕ÷Õ ile biyolojik filtrelere geçer. Buradaki
süzme ve temizleme iúlemi aúa÷Õdan yukarÕya do÷rudur. Biyolojik olarak
temizlenen su ultraviyole iúlemine tabi tutulduktan sonra oksijence
zenginleútirilerek larva tanklarÕna kendi cazibesi ile geri döner. Bu kapalÕ
devre sistemi ekonomik açÕdan oldukça avantajlÕdÕr.
Lamelli KapalÕ Devre Sistemler
Larva tanklarÕndan kirlenmiú olarak gelen su ön dinlendirme
havuzuna gelir. ølk sistemden farklÕ olarak bu havuzda süzme iúlemi gören
petek úeklinde lameller vardÕr. Bu lameller sayesinde su partikül
yükünden büyük ölçüde arÕndÕrÕlarak bakteriyolojik filtrelere gelir. Filtre
sistemi son derece kaliteli kum materyalinden hazÕrlanmÕútÕr. Suyun kalitesi
önceki sisteme göre 2–5 kez daha iyidir. Filtreden geçen suya %10 oranÕnda
yenilenme uygulanÕr.
Daha sonra bu pompa aracÕlÕ÷Õ ile eúanjör sisteminin oldu÷u bölüme
gelir. østenilen sÕcaklÕ÷a ayarlanan su ultraviyole ile sterilize edildikten sonra U
tüpünden geçerken oksijence zenginleútirilir ve larva tanklarÕna döner.
HidropaklÕ KapalÕ Devre Sistemler
Bu tip kapalÕ devre sistemlerde, larva tanklarÕndan çÕkan su ön
dinlendirme havuzunda bulunan süzücü lameller aracÕlÕ÷Õyla a÷Õr askÕ yükünden
arÕndÕrÕlÕr. Bu suya %10 oranÕnda yeni su ilave edilerek debisi ayarlanabilir
pompa aracÕlÕ÷Õ ile biyolojik filtrenin oldu÷u bölüme iletilir. Bu sistemde
5
kurulan biyolojik filtrelerde hidropak adÕ verilen malzeme kullanÕlÕr. Buradaki
en önemli konu biyolojik filtrelerden geçen suyun debisidir. Debi saatte 50 lt
'den fazla olmamalÕdÕr. Bu debinin uygulanmasÕ durumunda amonyum
azotunun % 80 'i ortamdan uzaklaútÕrÕlabilir. Biyolojik filtrelerden çÕkan su
eúanjörlü ÕsÕtma sistemine gelir. Buradan ultraviyole ile sterilize edilen su U
tüpünde oksijenlendirilerek larva tanklarÕna geri döner.
BasÕnçlÕ
Biyolojik
Filtreye
Sahip
KapalÕ
Devre
Sistemler
Tanklarda kullanÕlÕp, organik kirlilik yüklenmiú olan su karÕúÕm tankÕna
gelir. KarÕúÕm tankÕnda suya %10 yeni su ilavesi uygulanÕr. Buradan su pompalar
yardÕmÕyla mekanik filtreye gelir. Mekanik temizleme iúlemi kum filtrelerde
yapÕlÕr. Buraya organik askÕ yüküyle gelen su askÕ partiküllerden arÕndÕrÕlÕr. AskÕ
yükünü kum filtrelerde bÕrakan su buradan pompayla basÕnçlÕ biyolojik filtreye
gelir. BasÕnçlÕ biyolojik filtre kirlenmeye çok hassas olup, maksimum su
temizleme yetene÷ine sahiptir. Sistem birbirine paralel iki filtreden oluúur.
Birinin kirlenmesiyle temizleme iúlemini di÷eri yapar. Kirlenen filtre
temizlendikten sonra devreye girer. Amonyak yükünden arÕnan su son olarak
mikrobiyolojik canlÕlardan arÕnmak için ultraviyole filtreye gelir. U- v filtrede
bakteri, virüs ve parazit gibi mikrobiyolojik canlÕlardan arÕnan su
oksijenlendirme iúlemi yapÕlÕp tekrar kullanÕm için tanklara pompalanÕr.
1.2. Literatür Bildiriúleri
øzmir, 3,6 milyon nüfusu ile Türkiye’ nin 3. büyük ilidir (D.ø.E., 2001 ).
AyrÕca çevredeki di÷er illerden ve bölgelerden gelen su ürünlerinin gerek
yurt içinde gerekse yurtdÕúÕna pazarlandÕ÷Õ bir merkez konumunda bulunmasÕ
açÕsÕndan önem taúÕmaktadÕr. Her yÕl sabit bir nufus kadar yerli yabancÕ turist
øzmir ve çevre illere gelmektedir. DolayÕsÕyla su ürünlerine büyük ihtiyaç
duyulmaktadÕr. øzmir bölgesinin do÷al stoklarÕndan avcÕlÕk yoluyla ihtiyaç
6
duydu÷u su ürünleri miktarÕnÕ karúÕlamasÕ olasÕ gözükmektedir. Türkiye
üretime bakÕldÕ÷Õ zaman ise deniz balÕklarÕ türlerinin sayÕca fazla olmasÕna
ra÷men iç su balÕklarÕndan alabalÕk üretimin toplam üretimin % 55’lik
kÕsmÕnÕ oluúturmaktadÕr. Deniz balÕklarÕ türlerinden çipura ve (Sparus aurata
L. 1758 ) levrek (Dicentrarchus labrax L 1758 ) türleri sÕrasÕyla 12436 ton ve
14359 ton oldu÷u bilinmektedir (D.ø.E., 2001 ). Elde edilen bu ürünün %40
Ege bölgesinde üretilmektedir (D.ø.E., 2001 ). øzmir bölgesi ve civarÕ
Türkiye’nin toplam üretimini etkileyen iúletmeler oldu÷undan dolayÕ tez için
bu bölge araútÕrma alanÕ olarak seçilmiútir.
YapÕlan bu çalÕúmada øzmir’deki deniz balÕklarÕ kuluçkahanelerinin
sahip olduklarÕ kapalÕ devre sistemleri de÷erlendirmeye alÕnmÕútÕr. ÇalÕúmada
iúletmelerin kullandÕklarÕ kapalÕ devre sistemleri, sistemlerde karúÕlaútÕklarÕ
sporunlar, getirilebilecek çözüm önerilerinin tartÕúÕlmasÕ, sistemlerim üretime
ve verimlili÷e olan etkileri incelenmeye çalÕúÕlmÕútÕr. AraútÕrma konu
kapsamÕnda incelen ve daha önceki kimi çalÕúmalarda úu konulara
de÷inilmiútir.
Pritchard (1988), Kanada da akuakültürün durumu üzerine yaptÕ÷Õ
araútÕrmalarda, ülkede akuakültürün verimlili÷ini, seçilen teknolojilerin
pazarlama alanlarÕnÕ, sahip olduklarÕ teknolojileri geliútirmek amacÕyla
akuakültürdeki teknolojik de÷iúimleri sunmuútur.
Licas (1988), Akuakültür ünitelerinde büyük , orta ve küçük hacimli
anaç havuz sistemlerin kullanÕldÕ÷ÕnÕ bildirmiú, büyük sistemlerin yo÷un
olarak Japonya ve Kuzey do÷u Asya ülkelerinde 50-100 m3 hacimlerde tesis
dÕúÕnda kullanÕldÕ÷ÕnÕ, orta büyüklükte hacme sahip tanklarÕn ise Avrupa
ülkelerinde kullanÕlmakta olup tesis içinde yer aldÕ÷ÕnÕ ve tank hacimleri 15 30 m3 arasÕnda oldu÷unu bildirmiúlerdir. Küçük hacimli sistemlerin ise 10 –
7
20 m3
arasÕnda olup Akdeniz sahasÕndaki ülkelerde kullanÕldÕ÷Õna
de÷inmiútir.
Blancheton ( 2000 ), son günlerde Avrupa’daki bir çok kuluçkahane,
deniz balÕklarÕ yetiútiricili÷inin larval evresinden fingerling evreye kadar olan
bütün evrelerinde kapalÕ devre sistem kullandÕ÷Õna de÷inmiútir. Kuruluú
maliyetlerinin yüksek olmasÕna karúÕn az enerji gereksinimi ve yaúama
oranlarÕnÕn yüksek olmasÕ bu sistemlerin tercih edilme sebebi oldu÷unu
bildirmiútir. Bir çok iúletme büyük yetiútiricilik birimleri, yüksek stok
yo÷unlu÷u hedeflemektedir. DolayÕsÕyla model olarak iúletmelerde kapalÕ
devre sistemleri kullanmayÕ kabul eden iúletmelerin so÷uk sezonda sahi
istenilen sÕcaklÕkta, yüksek yo÷unlukta üretim yaptÕ÷ÕnÕ belirtmiútir.
Summerfelt,
Vinci,
Piedrahita
(2000),
Özellikle
oksijen
ve
karbondioksit gibi çözünmüú gazlar kapalÕ devre sistemlerde sÕnÕrlayÕcÕ
etkiye sahip oldu÷unu bildirmiúlerdir. KapalÕ devre sistemlerde çözünmüú
gaz konsantrasyonlarÕnÕn kontrolü ve sistemden uzaklaútÕrÕlmasÕnÕn biyolojik
filtre aktivitesini etkiledi÷ini belirmiúlerdir.
Thomas, Masser, Rakocy (1999 ) deniz balÕklarÕ yetiútiricili÷inde
KapalÕ Devre Sistemlerinin 30 yÕldan fazla bir süredir kullanÕldÕ÷ÕnÕ ve
özelliklede son 10 yÕlda üretimde ciddi artÕúlarÕn oldu÷unu belirmiúlerdir.
Bununla beraber üretimdeki ciddi artÕúÕn, yetiútirme alanlarÕnÕn kontrolü,
optimal koúullarÕn sa÷lanmasÕ, yemleme tekniklerindeki eksikler yemi
geliúmelerin kapalÕ devre sistemlere yansÕtÕlmasÕndan sorunlarÕn oluútu÷unu
bildirmiúlerdir
8
Thomas, Masser, Rakocy ( 1999 ), Kültüre alÕnmÕú farklÕ türlere
de÷iúik sÕcaklÕk gerekti÷ini belirtmiúlerdir. Özellikle, kültüre alÕnmÕú türlerin
büyümeleri için optimal oran içinde sÕcaklÕ÷Õn düzenlenmesi çok önemini
bildirmiúlerdir. Optimal besin karÕúÕmÕ sa÷landÕ÷Õnda, stres azaltÕldÕ÷Õnda
balÕk için uygun sÕcaklÕk de÷erleri sa÷landÕ÷Õnda balÕ÷Õn çabuk geliúme
gösterdi÷i belirtmiúlerdir. KapalÕ devre sistemlerinin taúÕma kapasitesi su
miktarÕna, oksijen miktarÕna, sÕcaklÕ÷a ve kültüre alÕnan türün özel
gereksinimine ba÷lÕ oldu÷unu vurgulamÕúlardÕr. Yüksek yo÷unlukta türler
sa÷lÕklÕ olarak büyüme oranlarÕna negatif etki olmaksÕzÕn kapalÕ devre
sistemlerde
yüksek
yaúama
úansÕ
bularak
kültüre
alÕnabildi÷ine
de÷inmiúlerdir.
Lee ( 2000 ),
Modern akuakültür operasyonlarÕnda bilgisayar ile
kontrol sistemlerini içeren yeni teknololojiler kapalÕ devre sistemlere adap
edilmeye baúlandÕ÷ÕnÕ belirtmiútir.
Bu teknolojiler sistemin oksijen
ihtiyacÕnÕ, yemleme miktarÕnÕ, sÕcaklÕ÷ÕnÕ, stok yo÷unlu÷unun tespitine
bunlara ilaveten ph amonyum tayine destek olacak yapÕya sahip oldu÷unu
bildirmiútir. Böylelikle ticari kimli÷e sahip olan iúletmelerin teknolojiye
uyum sayesinde
minimum zarar ve maksimum kar sa÷layaca÷ÕnÕ
de÷inmiútir.
Boley, Muller, Haider ( 2000 ), KapalÕ devre sistemlerde amonyum
türevlerin uzaklaútÕrÕlmasÕ basit iúlem gibi görünmesine karúÕn, hastalÕklar
üzerindeki etkisi, biyolojik filtre aktivasyonuna,
de÷inmiútir.
sistem ph’na etkisine
9
2. MATERYAL VE METOT
Bu çalÕúmada araútÕrma materyali olarak, øzmir ili çevresindeki 4
Deniz balÕklarÕ kuluçkahanesi örnek alÕnmÕú araútÕrmalarda tam sayÕ metodu
kullanÕlmÕútÕr. øúletmelerin isimleri haksÕz rekabeti yol açmamak amacÕyla
gizli tutulmuútur
2.1. KapalÕ Devre Yetiútiricilik Sistemlerinde KullanÕlan Temel
ElemanlarÕ
Üretim tanklarÕ büyüklükleri ve úekilleri de÷iúmesine ra÷men
genellikle 8m3 - 18m3 hacimlerine sahip plastik ve fiberglas tanklar yaygÕn
olarak kullanÕlmaktadÕr. Konik tabanlÕ düz yuvarlak tanklar su sirkülâsyonu
yarattÕ÷Õ ve merkez kanaldan katÕlarÕ uzaklaútÕrma imkânÕ sa÷ladÕ÷Õ için
tercih edilmektedir.
ùekil 2.1.1. KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan tank modeli
Fingerling boydaki balÕklar için nurseri tanklarÕ ana sistemin içinde ya
da kullanÕlan tanklarÕn içine a÷lar yerleútirilerek stoklanabilmektedir. Bu
faaliyet yardÕmÕyla juvenil boydaki balÕklarÕn yönetimi de gerçekleúmektedir.
Karantina tanklarÕnÕn özellikle yeni stok ulaútÕ÷Õ zaman, transfer risklerinde
10
do÷acak hastalÕklarÕn minimize edilmesinde ve ana üretim sisteminin izole
edilmesinde kullanÕlmaktadÕr( Wilton, S., 2002 ).
Karantina tanklarÕnda stoklama tedavi imkânÕ sa÷lamakta aksi
takdirde hastalÕklara müdahale biyolojik filtre ile olmamaktadÕr. BalÕklar
yaúamak için O2 ihtiyaç duymaktadÕr. KapalÕ devre sistemler yüksek
yo÷unlukta stoklama ile faaliyet göstermektedirler. BazÕ zamanlarda basit
mekanik sistemlerle O2 elde etmek yeterli de÷ildir. O2 saf (Çözünmüú) olarak
sisteme eklenebilmektedir.
BalÕklar metabolik atÕk olarak nitrit ve amonyak oluútururlar. E÷er
belli seviyelere ulaúmadan zararsÕz nitrata çevrilmesine imkân sa÷lanmazsa
oluúan bu ürünler balÕklar için toksik etki yaratmaktadÕr. Bu amaç için kapalÕ
devre sistemlerinde biyolojik filtreler kullanÕlmaktadÕr. Dolaúan su biyolojik
filtre boyunca geçer ve nitrifikasyon bakterileri tarafÕndan sudaki amonyak
önce nitrite sonra toksik olmayan nitrata çevrilmektedir (Thomas, M.,
Masser, M., Rakocy, J., 1999 ).
Biyolojik filtrelerin dÕúÕnda kapalÕ devre sistemlerinde fekes,
yenilmemiú besinler, biyofiltre atÕklarÕ gibi maddeleri uzaklaútÕrmak için
mekanik filtreler gerekmektedir. AtÕk katÕ maddeler mekanik filtrasyon
sisteminde toplanmazsa, bakteriyel aktivitede artÕúa amonyak ve nitrit
miktarÕnÕn yükselmesi gibi sonuçlar ortaya çÕkmaktadÕr. Bunlara ek olarak
kapalÕ devre sistemlerde organik materyal fazlalÕ÷Õ, hastalÕklarÕn geliúme
riskini artÕrmaktadÕr. Bu yüzden kum, tambur, kartuú tipi birçok mekanik
filtre çeúidi kullanÕlmaktadÕr.
2.1.1. Mekanik Filtrasyon
KapalÕ
parçacÕklarÕn
yenilmemiú
devre
sistemlerdeki
uzaklaútÕrÕlmasÕdÕr.
besinlerden
en
büyük
Partiküller
oluúmaktadÕr.
problemlerden
sindirilmemiú
Partiküllerin
çabuk
biride
atÕklar
ve
ve
etkili
uzaklaútÕrÕlmasÕ mekanik filtrelerin baútanbaúa hacmini artÕrmak ile
11
olmaktadÕr. Partikül filtreleri düzenli olarak temizlenmeli ve pik etki
yaratmasÕ engellenmelidir. Partikül maddelerin birço÷u küçüktür ve
uzaklaútÕrÕlmasÕ sÕrasÕnda birçok probleme sebep olmaktadÕr. Bunlara ek
olarak kapalÕ devre sistemlerinde organik materyal fazlalÕ÷Õ hastalÕklarÕn
geliúmesi riskini artÕrmaktadÕr. Bu ba÷lamda kapalÕ devre sistemlerinde
kullanÕlan mekanik filtre çeúitleri aúa÷Õda tanÕmlanmaktadÕr;
Kum filtreleri
Prensip olarak filtre içine giren suyun yüksek debi ve basÕnç altÕnda
kumlardan geçirilip, süzülmesi úeklinde çalÕúan kum filtrelerde filtre edilen su
aynÕ debi ve basÕnçla sisteme süzülmüú halde gönderilmektedir. Filtrelerde
kullanÕlan kumun boyutlan direk süzebilirlik yetene÷ini etkilemektedir. Üç ana
çeúidi olan kuartz kum’un boyutlarÕ úöyledir; kalÕn 100–500 mikron, orta 20–
100 mikron ve ince 5–20 mikron’luk süzme yetene÷ine sahiptirler. Kum
filtrelerde süzme iúlemi sisteme do÷rudan ba÷lanan santirifujlü pompanÕn
sa÷ladÕ÷Õ yüksek debi ve basÕnçla suyun filtreye üst kanaldan girmesi ile
baúlamakta ve kumlu bölgeden süzülerek geçtikten sonra alt diffîzörlerde
meydana gelen basÕnçlÕ emilim sayesinde çekilerek sisteme gönderilir.
Santirifüzlü pompanÕn yarattÕ÷Õ emme-basma gücü sayesinde suyun filtre
içindeki süzülmesi sa÷lanÕr. Kum filtrelerin yerine dönen fÕçÕ filtrelerde
kullanÕlabilir. KullanÕmÕ ve bakÕmÕ çok kolay olan fÕçÕ fitreler askÕ maddeleri
tuttuktan sonra periyodik olarak kendini temizlemektedir. Filtrenin bir kÕsmÕ
suda iken di÷eri suyun dÕúÕnda, geri yÕkama ile kendini temizler ve bir kanal
vasÕtasÕyla atÕklarÕn otomatik olarak dÕúarÕ atÕlmasÕ sa÷lanmaktadÕr.
12
ùekil 2.1.1.1. KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan kum filtreleri
Partikül Filtreler
Sisteme yeterli oksijen sa÷lanÕrsa, bir sonraki adÕm sudaki asÕlÕ
parçacÕklarÕn uzaklaútÕrÕlmasÕdÕr. Bu iúlem de÷iúik yo÷unlukta, úekilde ve
büyüklükteki parçacÕklarÕ uzaklaútÕrdÕ÷Õ için zordur. AsÕlÕ parçacÕklar suda
a÷Õr olan fekes, sindirilmeyen besinlerden oluúmaktadÕr. Mekanik filtre
ekipmanlarÕ yardÕmÕyla 10 mikrona kadar olan parçacÕklarÕn uzaklaútÕrÕlmasÕ
mümkün olmaktadÕr (Thomas, M., Masser, M., Rakocy, J., 1999 ).
AsÕlÕ parçacÕklarÕn uzaklaútÕrÕlmasÕ için kullanÕlan filtreleri 3 ana
grupta
toplamak
mümkündür.
Birinci
grup
çökertme
havuzlarÕnÕ
içermektedir. Yetiútirme ortamÕndan gelen suyun içindeki partiküllerin
a÷ÕrlÕ÷Õndan dolayÕ çökmesiyle su büyük partiküllerden temizlenmektedir.
økinci grup ise kum filtreleri, tambur filtreler, disk filtreler gibi yüksek
debiyle suyu parçacÕklarÕndan temizleyen sistemlerdir.
ùekil 2.1.1.2. Partikül filtre
13
Üçüncü grup ise protein skimmer denilen ekipmanlardÕr.
Protein
skimmerlar’la büyük bir kolonun içinde su hava ile çarpÕútÕrÕlarak köpük
halinde partiküller yüzeyden atÕlmaktadÕr.
ùekil 2.1.1.3. Protein skimmer
Köpük AyÕrÕcÕ Filtreler
AskÕ kalan % 50'si ince çözülmüú haldedir. Bu katÕlar aktif karbon ve
köpük ayÕrma iúlemleri ile atÕlabilmektedir. Köpük ayÕrma su sütununun
dibinden kapalÕ hava verilmesi ve yüzeyde köpük oluúturmasÕ iúlemidir.
Yüzeye do÷ru çÕkan hava kabarcÕklarÕnÕn yüzeyinde toplanan çözünmüú
maddeler oluúan köpükle birlikte uzaklaútÕrÕlÕr. Filtreye verilen havanÕn hÕzÕ,
katÕlar ile hava kabarcÕklarÕnÕn temas süresi, köpük boyu, filtrasyon dizaynÕ,
suyun kimyasal özellikleri filtre verimini etkileyen faktörler arasÕndadÕr.
Aktif Karbon Filtreler
Akuakültürde yaygÕn olarak kullanÕlan bu sistemde aktif karbon
taneciklerinden oluúan filtre yata÷Õ kapalÕ bir tanka konur ve arÕtÕlacak su bu
filtreden geçirilir. Baúka yöntem ise toz haline gelmiú karbonu suya ilave edip
14
çökeltim ya da mekanik filtrasyon ile uzaklaútÕrmaktÕr. Aktif karbon düúük
seviyelerdeki non-polar organik bileúikleri ve özellikle bakÕr olmak üzere bazÕ
metalleri sudan ayÕrmak için kullanÕmÕ tek baúÕna yeterli olmasa da asitle
iúlenmiú karbon sudan NH3 uzaklaútÕrmak içinde kullanÕlÕr.
2.1.2. Biyolojik Filtrasyon
Biyolojik filtreler, akuakültürde verilen görevleri uygulamak için
mikroorganizmalarÕ kültür eden araçlardÕr. OrganizmalarÕn farklÕ türleri farklÕ
görevler üstlenmektedir. KullanÕlan ve dizayn edilen çevreyi düzenlemek için
ve organizmalarÕn büyümesi için gereklidir.
ùekil 2.1.2.1. Biyolojik filtre
Biyolojik filtreler kapalÕ sistemlerde su kalitesinin düzenlenmesinde
görev almaktadÕr. Biyolojik filtreler su de÷iúimi olmaksÕzÕn su kalitesinin
sa÷lanmasÕnda görev almaktadÕrlar. Uygun su kalitesini sa÷lamak için birçok
yöntem vardÕr. Bu yüzden kapalÕ sistemler ve akvaryum sistemleri için çok
önemlidir.
15
KapalÕ sistemlerde biyolojik filtreler dizayn úekline ve hacmine göre úu
görevleri gerçekleútirmektedirler:
x
Amonya÷Õn uzaklaútÕrÕlmasÕ
x
Nitritin uzaklaútÕrÕlmasÕ
x
Çözünmüú organik parçacÕklarÕn uzaklaútÕrÕlmasÕ
x
Oksijenlendirme yapmasÕ
x
CO2 uzaklaútÕrÕlmasÕ
x
Nitrojen atÕklarÕn ve di÷er çözünmüú gazlarÕn uzaklaútÕrÕlmasÕ
x
AsÕlÕ parçacÕklarÕn uzaklaútÕrÕlmasÕ
Genel olarak, kapalÕ sistemlerdeki biyolojik filtrelerde kolonize olmuú 3
tür aerobik mikroorganizma vardÕr. Birincisi heterotrofik bakteri besin
kayna÷Õ olarak çözünmüú organik materyali kullanmaktadÕr. Nitrosomonas
sp.
besin kayna÷Õ olarak amonya÷Õ kullanmakta atÕk ürün olarak nitrit
üretmektedir. Nitrospira sp. besin kayna÷Õ olarak nitriti kullanmakta ve atÕk
ürün olarak ta nitrat oluúturmaktadÕr. Bu iki bakterinin meydana getirdi÷i
iúleme nitrifikasyon denilmektedir.
Nitrifikasyon iúlemi;
NH4+O2 Nitrosomonas NO2+ H20 +H enerji
N02 + O2 Nitrobakter N0"3 + enerji
Nitrifikasyon iúlemi sudaki O2 miktarÕna ba÷ÕmlÕlÕk göstermektedir
økinci kademe olan denitrifikasyon sürecinde anaerob bakteriler tarafÕndan
nitrat nitrite ve oradan da azot gaz formuna dönüúerek sudan uzaklaúÕr.
Denitrifikasyon iúlemi oksijenli ortamda gerçekleúir.
10H + 2NO"3 anaerobik bak. 2OH" + N2 + 4H2O
Biyolojik filtrelerde verimi artÕrmak için 2 yol vardÕr. 1. yöntem
bakterilerin büyümesi sa÷lamak için biyolojik filtrede ekstra kapasite
sa÷lanmasÕ gerekmektedir. 2.yöntem ise uzun bir elek boyunca suyun
biyolojik filtre içinde dolaúmasÕnÕ sa÷lamaktÕr.
16
Akuakültür sistemlerinde anaerobik filtreler biyolojik filtre olarak
dizayn edilmiútir. Fakat kültür sistemlerinde ana biyolojik filtre olarak
kullanÕlmamÕútÕr.
KapalÕ devre sistemlerinde anaerobik bakterilerden oluúan filtrelerin
kullanÕlmamasÕ için 2 önemli sebep vardÕr. Bunlardan ilk olarak kapalÕ devre
sistemlerde suyu istenilen düzeylerde etkin temizleme kapasitesine sahip
de÷ildirler. Di÷er sebep ise temizleme iúlemi anaerobik filtrelerde çok yavaú
olmaktadÕr. Bütün bu sebeplere ra÷men kapalÕ devre sistemlerinde anaerobik
filtrelerin kullanÕlmasÕ mümkündür. Anaerobik filtreler yüksek dayanÕklÕlÕ÷a
sahip atÕklarÕn iúlenmesi için çok uygundur.
Örne÷in; dayanÕklÕ atÕk
maddelerden fiziksel filtre sistemleri sayesinde çamur elde edilir ve
anaerobik sindirim neticesinde metan gazÕ elde edilir. Özel olarak dizayn
edilmiú makineler yardÕmÕyla açÕ÷a çÕkan gazlar yakÕlarak elektrik enerjisi
elde edilir. E÷er bu sistem kaplÕ devrelere uygulanÕrsa elde edilecek ÕsÕ ile
kültür ortamÕnda kullanÕlacak suyun ÕsÕtÕlmasÕ mümkün olmaktadÕr. Fakat
sistemin kuruluú maliyeti göz ardÕ edilmemesi gereken bir gerçektir.
Biyolojik Filtrelerin Aktivasyonu
Ortamda 4 ppm amonyak ve 0,2 ppm nitrit olacak úekilde gerekli
kimyasal maddeler ilave edilir. Su ÕsÕsÕ 26- 30° derece olacak úekilde ÕsÕ
ayarlanÕr, motorlar çalÕútÕrÕlÕr ve sistem tamamen kapalÕ bir úekilde çalÕúmaya
bÕrakÕlÕr. Sözü geçen bakterilerin biyolojik filtre içersinde tutunmasÕnÕ sa÷lamak
için filtrelerde su geliúinin fazla hÕzlÕ olmamasÕ gerekmektedir. (UV filtreler
kapalÕ olmalÕdÕr.)
Amonya÷Õn nitrite indirgenmesi 1 haftalÕk bir süre zarfÕnda baúlar,
ancak nitritin nitrata indirgenmesi uzun bir iúlem olup 3 hafta kadar
sürebilir. Birinci haftanÕn sonunda ortamdaki amonyak miktarÕ ölçülür ve
eksik olan amonyak 4 ppm'e tamamlanÕr. Bu iúlem her üç günde bir tekrarlanÕr.
3. haftanÕn sonunda ortama amonyak ilavesi yapÕlmadan amonyak ve nitrit
17
testleri yapÕlÕr. KapalÕ devre sistemin üretime hazÕr olmasÕ ortama 4 ppm
amonyak ilave edilmesinden sonra biyolojik filtre çÕkÕúÕnda amonyak ve
nitrite rastlanmamasÕ ile anlaúÕlÕr.
Biyolojik filtreler canlÕ olup, her canlÕ gibi gÕdaya ihtiyacÕ vardÕr. Bu
nedenden dolayÕ üretimin baúlamasÕna de÷in ortama amonyak giriúinin
yapÕlmasÕ gerekir. Sözü geçen bu bakteriler aerobik olup 02 tüketirler. Toplama
tankÕnÕ terk ederek filtrelere giren suyun oksijence satürasyonda olmasÕ gerekir.
(25o en az 6 mg/lt 02 ) Su ph 'Õnda olabilecek de÷iúikliklere dikkat edilmesi
gerekir. Asidik ortama do÷ru bir de÷iúim söz konusu ise ya taze su giriúi ile
ya da bikarbonat ilavesi ile ortam deniz suyu ph 'sÕna getirilmelidir. Bazik bir
ortama do÷ru bir de÷iúim söz konusu ise taze su ilavesi gereklidir. Tuzlulukta
bir artÕú söz konusu ise tatlÕ su ilavesi ile % 0,38- 40 tuzlulu÷a düúürülmelidir.
Aktivasyon iúlemi ilk defa devreye giren bir filtrede 6 hafta, dezenfekte
edilmesine ra÷men daha önce kullanÕlmÕú bir filtrede 3- 4 haftaya gereksinme
duyar. Sudaki amonyak miktarÕ, suyun filtreler den geçiú hÕzÕ, su sÕcaklÕ÷Õ, suda
erimiú O2 oranÕ, her türlü fiziksel ve kimyasal úoklar, U.V filtrelerin kapalÕ
olmasÕ, aktivasyon sÕrasÕnda ters yÕkamanÕn yapÕlmamasÕ, pompalarÕn devamlÕ
çalÕúmasÕ, toplama tankÕndaki su seviyesi (gerekli ise su ilavesi) suyun ph’da
olabilecek de÷iúiklikler (gerekiyorsa su ilavesi ve ph’Õn normale getirilmesi) ve
suyun tuzlulu÷unda olabilecek de÷iúiklikler aktivasyon sÕrasÕnda dikkat edilmesi
gerekli parametrelerdir ( Lekang, O. I., Kleppe, H., 2000 )
Üretime geçmeden 3 gün önce ÕsÕtÕcÕlar üretimin baúlangÕcÕnda istenilen
su sÕcaklÕ÷Õna ayarlanÕr. ( 14-15o ) ve ortamÕn yavaú so÷umasÕ sa÷lanÕr. Bu
iúlemdeki amaç biyolojik filtrelerde üremiú olan bakterilerin her hangi bir
termik úoka maruz kalmasÕnÕ engellemektir. økinci günün sonunda ÕsÕtÕcÕlar
kapatÕlÕr ve sistemdeki su boúaltÕlÕr. UV filtre açÕlÕr, havuzlar devreye sokulur,
ÕsÕtÕcÕlar açÕlÕr ve 14-15o ayarlanÕr, biyolojik filtreler devre dÕúÕ bÕrakÕlÕr, (6 yollu
vana circulation konumuna getirilir) ve sistem doldurulur. Su ÕsÕsÕ istenilen
18
düzeye ulaúÕnca biyolojik filtreler devreye sokulur. Bu iúlemlerin oldukça
hÕzlÕ yapÕlmasÕ biyolojik filtrenin uzun zaman oksijensiz kalmamasÕ, açÕsÕndan
önemlidir.
Biyolojik Filtrenin Oluúumu
Genellikle, nitrifikasyon iúlemi biyolojik filtre denilen ayrÕútÕrma
kaplarÕnda gerçekleúir. Bakteriler mikrop geliútirme ortamlarÕnda ço÷alÕrlar ve
biyolojik filtre su ile dolu (deniz suyu ile doldurulmuú ) ya da havalandÕrma için
muhafazasÕz olabilir ve su bu ortama damla damla akÕtÕlarak verilir.
Yetiútiricilik uygulamalarÕnda su ile dolu (muhafazalÕ) biyolojik filtreler tercih
edilir. Bu biyolojik filtrelerde, su akÕúÕ üstten ya da alttan olabilir. Alttan su
akÕúÕnÕn sa÷lanmasÕ maddelerin filtrenin üst kÕsmÕnda yo÷un bir úekilde
toplanmasÕnÕ kolaylaútÕrdÕ÷Õndan avantajlÕdÕr.
Biyolojik filtreler yavaú akÕúlÕ kum filtrelerine benzerler. Kum’un
içeri÷in de kalÕnlÕ÷Õ minimum 7,6 mm ve 2,5 mm boylu iyi tasnif edilmiú
kalsiyumlu çakÕl zemin ( istiridye kabu÷u, kalsit veya mercan ) kullanÕlmasÕnÕn
yanÕnda de÷iúik tiplerdeki plastik materyaller havalandÕrma sütunlarÕnda
kullanÕldÕ÷Õ gibi ve derinli÷i 0,60- 1,3 m ( 2 - 4 lt ) arasÕnda de÷iúen atÕk su
damlatma filtreleri kullanÕlÕr. Kalsiyumlu zeminler ucuz ve deniz suyuna
tampon görevi görürler, bakteriler az miktarda ilave maddelere ihtiyaç duyarlar.
Hidrolik yükleme oranlarÕ kalsiyumlu çakÕl için 1ppm/lt ve plastik maddeler
için 1,5- 2,5 ppm / lt olarak düzenlenecektir. Bu de÷erler filtre yapÕmÕnda,
kültür tanklarÕnÕn total dip alanlarÕnÕn hesaplarÕna göre kullanÕlÕr. Biyolojik
filtrenin performansÕ filtre içindeki çözünmüú oksijen tüketiminin ölçülmesiyle
anlaúÕlabilir.
Biyolojik Filtrenin BakÕmÕ Ve Kontrolü
Biyolojik filtrenin tÕkanmasÕ halinde geri yÕkama veya havayla
temizleme yapÕlabilir. AyrÕca sifon yöntemiyle ve hafifçe karÕútÕrmak suretiyle
19
üst kÕsÕmdan pisli÷in alÕnmasÕ mümkündür. Her sabah biyolojik filtrenin ters
yÕkama ile temizlenmesi gereklidir.
Temizleme suyunun ÕsÕsÕna dikkat edilmelidir. Her iki günde bir
havuzlarÕn su giriúlerinden alÕnacak örne÷e amonyak ve nitrit testi yapÕlÕr. Her
dört günde bir havuzlarÕn su giriúlerinden alÕnacak örne÷e nitrat testi yapÕlÕr.
Her akúam kum filtrenin ters yÕkama ile temizlenmesi gerekir.
Biyolojik Filtrelere Destek Sistemler
KapalÕ devre sistemlerinin hiç birinde biyolojik filtre olarak aynÕ
araçlar kullanÕlmamaktadÕr. Bu yüzden farklÕ üreticiler farklÕ koúullar altÕnda
aynÕ ürünü üretmektedirler. Biyolojik filtreler akuakültür sistemlerinde su
kalitesini düzenlemek için kullanÕlan sistemin sadece bir parçasÕdÕr. Di÷er
parçalarÕn etkinli÷i ve varlÕ÷Õ biyolojik filtrenin performansÕnÕ artÕrmÕú
olacaktÕr.
2.1.3. Sterilizasyon Birimi
Biyolojik
filtreler
deki
hastalÕklarÕn
tedavisinde
kullanÕlan
kimyasallarÕn ço÷u bakteriyel popülasyonu harap edici etki yapmaktadÕr. Bu
yüzden sistemdeki suyun en sa÷lÕklÕ ve güvenilir úekilde temizlenmesi
dezenfeksiyonla yapÕlmaktadÕr. Dezenfeksiyonda ozon ve UV ÕúÕnlarÕ tercih
edilmektedir.
Ozon
Ozon
gazÕ
içme
suyu
dezenfeksiyonunda
yÕllardan
beri
kullanÕlmaktadÕr. Ozonun suda güçlü bir oksidize etkisi bulunmaktadÕr.
Ozonla
dezenfeksiyon iúleminin etkinli÷i temas süresine ve sudaki
mikroorganizmalarla beraber arta kalan ozon miktarÕna ba÷lÕdÕr. Ozon
karasÕzdÕr ve 10–20 dakika içinde çöker. Kültür tankÕna giren artÕk ozon
kabuklular ve balÕklar için toksik bir maddedir. Bu yüzden ozon uygulamalarÕ
uzmanlar tarafÕndan yapÕlmalÕdÕr. Genelde ozon uygulamalarÕ uv ÕúÕnlarÕyla
20
birlikte yapÕlÕr. Dikkat edilmesi gereken en önemli nokta ise sistemi
biyofiltrelerden önce kullanmamaktÕr. Çünkü böylelikle yaralÕ organizmalar
da zarar görebilir. (Krumins, V., Ebeling, J. M., Wheaton, F., 2001) Ozon UV
tip (Ultraviyole ÕúÕn) ozon jeneratörleri veya Elektrik akÕmÕ (Korona akÕmÕ)
ozon jeneratörleri ile üretilebilir. UV tip ozon jeneratörlerimde kuru hava ve
saf oksijen ultraviyole ÕúÕmalara maruz bÕrakÕlÕr UV ÕúÕnlarÕyla oksijenin
moleküler yapÕsÕ uyarÕlÕr ve ozon elde edilir.
ùekil 2.1.3.1. Ozon sistemi
CD tip (Korona AkÕmÕ) ozon jeneratörleri "UV" tip ozon
jeneratörlerine göre daha yüksek miktarda ve daha yüksek konsantrasyonda
ozon üretirler. AyrÕca korona akÕmÕ sistemlerinin bakÕmÕ daha kolay oldu÷u için
ekonomik ve verimli sistemlerdir. Bu yüzden ticari ozon jeneratörlerini
oluútururlar. UygulamalarÕn ço÷unda CD tip ozon jeneratörleri kullanÕlÕr. Bu
sistemlerde gazÕn içerisinde yeteri kadar yüksek potansiyele sahip elektrotlar
geçirilir.
U.V
U.V lambalar genetik bilgileri de÷iútirerek mikroorganizmalarÕ
yÕkÕma u÷ratmaktadÕrlar. Bu iúlemi gerçekleútirirken kalÕntÕ niteli÷inde
21
tehlikeli yan ürün oluúturmazlar. Ve aynÕ zamanda kültür ortamÕnda
kullanÕlacak
suyun
rengi,
kokusu
gibi
karakteristik
özelliklerini
bozmamaktadÕrlar.
U.V lambalar 200-400 nanometre dalga boyunda ve çok yüksek enerji
düzeylerinde çalÕúan bir ÕúÕk kayna÷ÕdÕr. Dezenfeksiyon için en büyük etkiyi
yaratan U.V lambalar 200-280 nanometre arasÕnda özelikle 254 nanometre
dalga boyunda çalÕúanlardÕr.
ùekil 2.1.3.2. a ) KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan u.v sistemi
U.V sisteminin ilk kÕsmÕ de÷iúen sÕcaklÕk aralÕklarÕnda U.V den aynÕ
kalitede su çÕkÕúÕ sa÷layan yüksek performanslÕ spektroterm lambalardÕr.
22
ùekil 2.1.3.2. b ) KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan u.v sistemi
Bu özel lambalar yaygÕn olarak kullanÕlan lambalardan daha yüksek
etki derecesine ve sa÷lamlÕk göstermektedirler. U.V lambalarÕ uzun çalÕúma
ömrü aynÕ dezenfeksiyon derecesine sahip su meydana getirme özelli÷i
göstermektedirler. Sistemin etkin U.V lambalarÕ yüksek maliyete sahip
olmalarÕna ra÷men, sudaki patojenlerin %99,99 dan fazlasÕnÕ yÕkÕma u÷ratma
gücüne sahiptirler. BunlarÕn dÕúÕnda U.V lambalarÕnÕn etkisinin artÕrÕlmasÕ
için güvenirlik, uzun servis ömrü çalÕúmalarÕ yapÕlmaktadÕr. Küçük çipler
içeren elektronik kontrol elemanlarÕ etkiyi artÕrmak için U.V lambalara özel
olarak dizayn edilmiútir. Elektronik devre elemanlarÕ, etkili dalga boyu
oranlarÕnda ÕúÕ÷Õn suya verilmesini ultraviyole ÕúÕnlarÕn optimal seviyede
kullanÕlmasÕnÕ
sa÷lamaktadÕr.
AynÕ
zamanda
düúük
enerji
tüketimi
sa÷lamaktadÕr. BunlarÕn dÕúÕnda gerek duyulursa otomatik temizleyiciler ve
internet eklenebilmektedir. (Lee, P, G., 2000)
23
ùekil 2.1.3.4. Sistemde ki internet ba÷lantÕsÕ ile açÕlan pencerede görülen faaliyet
haritasÕ
2.1.4. Di÷er Teknolojik Birimler
HavalandÕrma Ve Oksijen Sistemleri
HavalandÕrma ve oksijen sistemleri kapalÕ devre içinde kullanÕlan
biyolojik filtreler için çok önemlidir. Mekanik yüzey havalandÕrma aparatlarÕ,
yüzey altÕ hava difüzörleri ve oksijen enjeksiyon sistemleri biyolojik filtrelere
destek
olan
ekipmanlardÕr.
Bütün
aerobik
filtreler
operasyonu
gerçekleútirmek için oksijene ihtiyaç duymaktadÕr. Biyolojik filtrelere
ihtiyacÕ olan oksijen sa÷lanmazsa biyolojik filtreler suyun getirdi÷i oksijenle
sÕnÕrlÕ bir úekilde çalÕúacaktÕr.
24
ùekil 2.1.4.1. HavalandÕrma elemanÕ ( Blower )
2.2 Yöntem
Bu çalÕúmada iúletmelere gidilerek idari kadro ve teknik kadro ile
temas sa÷lanarak bilgilere ulaúÕlmÕútÕr. Her iúletmenin kendi yerinde görsel
ve laboratuar ekipmanlarÕ kullanÕlarak verilerin de÷erlendirilmesi yapÕlmÕútÕr.
3. BULGULAR
3.1. Su Kalitesi Yönetimi
Biyolojik filtredeki bakterilerin optimum etki göstermeleri ve
balÕklarda maksimum büyüme sa÷lamak için kapalÕ devre sistemlerde uygun
su kalitesi koúullarÕ sa÷lanmasÕ gerekmektedir. SÕcaklÕk, çözünmüú O2, CO2,
ph, nitrit, amonyak ve katÕ maddeler gibi su kalitesi faktörlerinin kontrol
edilmesi gerekmektedir. Tuzluluk, nitrat ve alkalinite gibi su kalitesi
parametrelerini de göz önünde bulundurmak gerekmektedir.
3.1.1 Suyun Fiziksel Özellikleri
SÕcaklÕk
Kültüre alÕnmÕú farklÕ türlere de÷iúik sÕcaklÕk gerekmektedir. Özellikle
kültüre alÕnmÕú türlerin büyümeleri için optimal oran içinde sÕcaklÕ÷Õn
düzenlenmesi gerekmektedir. Optimum sÕcaklÕklarda balÕklar etkili besin
dönüúümü ile çabuk büyümekte ve birçok hastalÕ÷a direnç sa÷lamaktadÕrlar.
25
Optimal besin karÕúÕm oranÕ sa÷landÕ÷Õnda, stres azaltÕldÕ÷Õnda, hastalÕklara
yakalanma e÷ilimi azaltÕldÕ÷Õnda uygun sÕcaklÕkla balÕ÷Õn çabuk geliúti÷i
görülmektedir.
ùekil 3.1.1.1. KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan rezistans
Nitrojen BazlÕ AtÕklar
Amonyak balÕklar tarafÕndan serbest bÕrakÕlan temel nitrojen bazlÕ
atÕktÕr. Amonyak protein sindiriminden oluúan yan üründür. Yenilen besinin
her 100 poundundan yaklaúÕk 2,2 pound amonyum nitrojen üretilir. Biofiltredeki bakteriler amonya÷Õ nitrit’e, nitrit’i ise nitrat’a çevirmektedir.
Amonyum ve nitrit balÕklar için toksiktir. Bu yüzden kapalÕ sistemlerde temel
problemlerden biridir. Suda olmayan amonyak türü balÕklar için oldukça
toksiktir. Sistemdeki toplam amonyak konsantrasyonu artmaya baúladÕysa,
biyolojik filtre uygun úekilde çalÕúmÕyor olabilir ya da besleme oranÕ,
amonyum üretimi dizayn edilen biyolojik filtrenin kapasitesinden yüksektir.
Sistemdeki bakteriler ölürse, oksijen eksikli÷i, düúük ph, kimyasallardan
oluúan zehirlilik, do÷al yaúlanmadan ya da di÷er faktörlerden etkisiz hale
gelirse biyolojik filtre etkisiz hale gelmektedir. Biyolojik filtrelerde aktif
olarak büyüyen bakterilerin geliúmesi için dizayn edilmiútir. Buna ra÷men
kuvvetli temizlemeden dolayÕ bütün bakterilerin ortamdan uzaklaútÕ÷Õ yani
26
kimyasal ilaveler ile biyofiltrenin baúarÕsÕzlÕ÷Õna sebep olunursa su
de÷iúmemektedir. Biyolojik filtrenin performansÕnda aksamalar esnasÕnda
besleme oranÕ dikkatlice azaltÕlmalÕ veya besleme durdurulmalÕdÕr. Yeni bir
biyolojik filtre aktivasyonu için 6 hafta gereklidir. Aktivasyon için ilk adÕm
filtrelere nitrifikasyon bakterilerinin ekimi ile 4 haftalÕk periyotta büyüme
sa÷lanmaktadÕr. Sentetik büyüme ortamÕ amonyum kayna÷Õ, iz elementler,
tampon çözeltiler olarak tanÕmlanmaktadÕr. Tampon çözeltiler ise ph’Õn 7,5
olmasÕnÕ sa÷lamak için eklenmesi gerekmektedir.
Aktivasyon periyodundan sonra besin solüsyonu atÕlmalÕdÕr. Biyolojik
filtrenin aktivasyonu sÕrasÕnda balÕklar ölmemektedir. Üreticiler aúÕrÕ besleme
e÷ilimi göstermektedirler bu yüzden amonyum miktarÕnÕn yükselmesine
sebep vermektedir. Bu durumda ilk önce amonyum miktarÕ etkili bir biçimde
artar, balÕklarÕn beslenmesi durmakta ve havalandÕrma birimlerinin
oluúturdu÷u akÕntÕya do÷ru yüzme hareketi görülmektedir. Ölümler
aktivasyon hemen bitirilmezse aniden meydana gelecektir. Sistemde yüksek
amonyum görüldü÷ü zaman ilk önce besleme durdurulmalÕdÕr. Nitrosomonas
olarak bilinen nitrifikasyon bakterileri biyolojik filtrede oluúur ve çabuk bir
úekilde amonya÷Õ nitrit haline dönüútürür. Bu dönüúüm aktivasyon
periyodunun 2. haftasÕnda meydana gelmektedir. Sistemde besleme
durdurulsa bile dönüúüm devam edecektir. Nitrit yo÷unlu÷unda ilk önce balÕk
havalandÕrma yakÕnÕnda ferahlama arayacaktÕr ve ölümler önlem alÕnmadÕkça
gelecektir.
Nitrobakter denilen 2. grup nitrifikasyon bakterileri oluúmaya baúladÕ÷Õ
zaman nitrit konsantrasyonu azalmaya baúlamaktadÕr. Biyolojik filtre
aktivasyonu baúladÕ÷Õ zaman günlük olarak azalma kontrol edilmelidir.
Türlere
göre
nitritin toksiklik derecesi
de÷iúebilir.
AúÕrÕ
nitrit
konsantrasyonu durumunda kahverengi kan hastalÕ÷Õ denilen hastalÕk
meydana gelmektedir. HastalÕk halinde kan hemoglobini nitrit ile reaksiyona
27
girerek methemoglobin formu oluúmaktadÕr ve hastalÕk bu úekilde
tanÕmlanmaktadÕr. Oluúan methemoglobin uygun oksijeni taúÕmaz ve oksijen
stresi meydana gelmektedir. Nitrit zehirlenmesinden acÕ çeken balÕk
oksijensizlikten dolayÕ yüzeye gelir, beslenme azalmakta ve yavaú hareketler
gözlenmektedir.
Nitrit
zehirlenmeleri
klorit
iyonlarÕ
tarafÕndan
azaltÕlmakta
veya
durdurulmaktadÕr. AyrÕca nitrit konsantrasyonlarÕndaki artÕú biyolojik
filtrenin uygun úekilde çalÕúmadÕ÷ÕnÕ göstermektedir. Biyolojik filtrede
amonyak yÕkÕmÕ ile birlikte, ph, çözünmüú O2, alkalinite de÷iúti÷inden nitrit
kontrolüne ek olarak di÷er parametrelerinde kontrol edilmesi gerekmektedir.
Toksik konsantrasyonlar geliúmiú ise beslemenin azaltÕlmasÕ, tuz eklenmesi
ya da taze su giriúi için sistemin her zaman hazÕr olmasÕ gerekmektedir.
Nitrifikasyon olayÕnÕn son ürünü ve balÕklar için toksik olmayan nitrat ancak
300 ppm üzerindeki konsantrasyonlarda balÕklar üzerinde toksik etki
yaratmaktadÕr.
PH / AMONYAK / SICAKLIK ILISKISI
0
74,78
90
65,17
80
54,14
42,68
60
6,93
4,49
2,88
1,84
1,17
0,74
0,47
0,30
20
15,76
30
22,87
40
31,97
50
10,56
Amonyak Seviyesi
70
10
82,45
12 C
0
7,0 7,2 7,4 7,6 7,8 8,0 8,2 8,4 8,6 8,8 9,0 9,2 9,4 9,6 9,8 10,010,0
PH
Çizelge 3.1.1.2. ph /amonyak/sÕcaklÕk iliúkisi (Thomas, M., Masser, M., Rakocy, J., 1992 )
28
0
0
5,16
3,32
2,12
1,35
0,86
0,54
10
0,34
20
12,03
30
17,82
40
25,27
46,32
50
35,25
60
7,94
Amonyak Seviyesi
70
57,77
77,46
80
68,43
90
82,45
18 C
7,0 7,2 7,4 7,6 7,8 8,0 8,2 8,4 8,6 8,8 9,0 9,2 9,4 9,6 9,810,010,0
PH
Çizelge 3.1.1.3. ph /amonyak/sÕcaklÕk iliúkisi (Thomas, M., Masser, M., Rakocy, J., 1992 )
0
74,25
64,54
80
53,45
42,01
60
31,37
50
6,76
4,37
2,80
1,79
1,14
0,72
0,46
20
15,40
30
22,38
40
10,30
Amonyak Seviyesi
70
10
87,87
90
82,05
22 C
0
7,0 7,2 7,4 7,6 7,8 8,0 8,2 8,4 8,6 8,8 9,0 9,2 9,4 9,6 9,8 10,010,0
PH
Çizelge 3.1.1.4. ph /amonyak/sÕcaklÕk iliúkisi ( Thomas, M., Masser, M., Rakocy, J., 1992 )
29
0
70,72
30
8,77
5,72
3,69
2,36
1,50
0,95
20
19,46
40
27,68
50
37,76
49,02
60
10
93,84
60,38
70
13,22
Amonyak Seviyesi
80
85,85
90
79,29
100
90,58
32 C
0
7,0 7,2 7,4 7,6 7,8 8,0 8,2 8,4 8,6 8,8 9,0 9,2 9,4 9,6 9,8 10,010,0
PH
Çizelge 3.1.1.5. ph /amonyak/sÕcaklÕk iliúkisi ( Thomas, M., Masser, M., Rakocy, J., 1992 )
KatÕ AtÕklar
KatÕ atÕk ya da parçacÕklar sindirilmemiú besinler ve fekes’ten
oluúmaktadÕr.
KatÕ
atÕklar
mümkün
oldu÷unca
sistemden
çabuk
uzaklaútÕrÕlmalÕdÕr. KatÕ atÕklarÕn sistemde kalmalarÕna izin verilirse
ayrÕúmalarÕ sÕrasÕnda oksijeni tüketmekte ve ilave amonyak oluúmasÕna,
H2S gibi di÷er toksik gazlarÕn oluúmasÕna sebep vermektedir.
KatÕ atÕklar filtre ve taúÕma ekipmanlarÕ yardÕmÕyla sistemden
uzaklaútÕrÕlmalÕdÕr. Yetiútirme ortamÕnda kalan asÕlÕ haldeki parçacÕklarÕn
çürümesi oksijeni tüketmesine ve ilave amonyak üretmesine ra÷men
nitrifikasyon bakterileri için gereklidir. Bu yüzden asÕlÕ katÕ maddelerin
düúük seviyeleri sistem içinde yararlÕ rol oynamakta ve balÕklarÕn
solungaçlarÕnÕ irite etmektedir.
30
Tuzluluk
Sisteme eklenen tuz klorit iyonlarÕ için yararlÕ de÷ildir aynÕ zamanda
nitrit zehirlenmelerini durdurmaktadÕr. Buna ra÷men sodyum ve klorit
iyonlarÕ osmotik stresi artÕrmaktadÕr. Osmotik stres balÕ÷Õn vucut içeri÷inden
iyonlarÕn kaybÕna sebep olmaktadÕr. Osmotik strese, kötü su kalitesi, elleme
gibi di÷er stres etkileri eúlik eder. % 0,2-0,02 oranÕnda tuz konsantrasyonlarÕ
osmotik stresten kurtaracaktÕr. Tuzun bu konsantrasyonlarÕ invertebratlar ve
balÕ÷Õn tüm türleri için yararlÕdÕr. UnutulmamalÕdÕr ki, hÕzlÕca eklenen tuz
kapalÕ sistemdeki biyolojik filtrenin etkisini azaltmaktadÕr. Bu yüzden tuzun
eklenmesi yavaúça olmalÕdÕr, 3–4 hafta içinde tuz konsantrasyonu
ayarlanmalÕdÕr.
3.1.2. Suyun Kimyasal Özellikleri
Çözünmüú O2:
Çözünmüú O2 konsantrasyonunun devamlÕlÕ÷ÕnÕn sa÷lanmasÕ, maksimum
amonyak ve nitritin uzaklaútÕrÕlmasÕ için önemlidir. Nitrifikasyon bakterisi 2
ppm’den düúük çözünmüú O2 konsantrasyonlarÕnda etkisiz hale gelmektedir.
HavalandÕrma sistemleri sistemdeki mikroorganizmalarÕn ve balÕklarÕn
oksijen talebini karúÕlamak için sürekli çalÕúmak zorundadÕrlar. 5ppm
üzerindeki
çözünmüú
oksijen
konsantrasyonlarÕnÕ
sa÷lamak
için
havalandÕrma sistemlerinin kapasiteleri sistemin oksijen talebini aúmalÕdÕr.
BalÕklar çözünmüú oksijen konsantrasyonunun yüksek oldu÷u yerlerde
havalandÕrma ekipmanlarÕnÕn oluúturdu÷u akÕntÕya do÷ru yüzme ve yüzeyde
toplanma gibi oksijensizli÷in yarattÕ÷Õ stres iúaretleri göstermektedirler. Bu
olay meydana geldi÷i zaman mevcut sisteme ilave olarak destekleyici
havalandÕrma sistemleri kullanÕlmalÕ veya besleme oranlarÕnÕ azaltmak
gerekmektedir. 2 veya 3 ö÷ün olarak günlük beslemeye devam edilmeli
kuvvetli besleme periyotlarÕna çok ö÷ünlü olarak devam edilmesi
gerekmektedir. BalÕ÷Õn besinleri sindirmesinden dolayÕ solunum olayÕ
31
etkileyici biçimde artmaktadÕr. Buna ba÷lÕ olarak oranÕ hÕzla düúmektedir.
Beslemeye küçük miktarlarda devam edilmeli yada tüketicinin oksijen talebi
kritik seviyelere ulaúmadan azalma gözlenmeli ve müdahale edilmelidir.
Süpersaturasyona sahip suda çözünmüú oksijen oranÕ ço÷u kez saturasyondan
yüksektir.
ùekil 3.1.2.1. Aktif halde çalÕúan oksijen taúÕ
Bu yüzden saturasyana yakÕn çözünmüú oksijen konsantrasyonu sa÷lamak
için su dibe yakÕn bir yerden yetiútirme tankÕna karÕútÕrÕlmalÕ ve su
pompalarÕnÕn oluúturdu÷u akÕntÕ boyunca karÕúmasÕ sa÷lanmalÕdÕr.
TankÕn içine karÕútÕrÕlan su çok önemlidir. Oksijence zengin su kuvvetlice
karÕútÕrÕlmazsa çözünmüú oksijen havaya karÕúacaktÕr. E÷er oksijence zengin
su yavaúça karÕútÕrÕlÕrsa oksijence zengin bölge balÕklarda gaz balon
hastalÕ÷Õn sebep olmaktadÕr. Bu hastalÕk özellikle fry boydaki balÕklarda çok
etkili olmaktadÕr.
CO2
CO2 sistemde bakterilerin ve balÕklarÕn solunumu sonucunda
oluúmaktadÕr. 20 ppm üzerindeki CO2 konsantrasyonlarÕ balÕklar üzerinde
stres baúlatmaktadÕr. BalÕk oksijen alamadÕ÷Õndan dolayÕ oksijen stresinde
oldu÷u gibi yüzeye gelir ve havalandÕrma bölümleri etrafÕnda toplanmaktadÕr.
32
Yavaú hareket ve dikkate de÷er derecede iútahta azalma en çok rastlanan CO2
semptomudur ( Krumins, V., Ebeling, J. M., Wheaton, F., 2001 ).
PH
BalÕklar genellikle 6 ile 9,5 aralÕ÷Õn da ki ph de÷iúimini tolere
etmelerine ra÷men 2 birimlik hÕzlÕ bir de÷iúim özellikle fry boydaki balÕklar
için oldukça tehlikelidir. Decompoze atÕk üretiminde önemli olan biyofilitre
bakterileri geniú ph aralÕklarÕnda etkili de÷illerdir.
Biyofiltre bakterileri için optimum ph aralÕ÷Õ 7–8 aralÕ÷ÕdÕr.
MikroorganizmalarÕn ve balÕklarÕn üretti÷i CO2, alkalinitenin azalmasÕ,
bakteriyel nitrifikasyon ürünlerinin asitleri kapalÕ devre sistemlerinde ph ‘Õn
düúmesine sebep olmaktadÕrlar. Su ile tepkimeye giren CO2 ‘ ten karbonik
asit oluúmaktadÕr. Oluúan karbonik asit ph’Õn düúmesine sebep olmaktadÕr. 6
ppm altÕndaki ph seviyelerinde nitrifikasyon bakterileri etkisizdir ve toksik
nitrojen atÕklarÕ uzaklaútÕramazlar.
KapalÕ devre sistemlerde optimum ph aralÕ÷Õ genellikle alkalin
tamponlar eklenmesiyle sa÷lanÕr. En yaygÕn kullanÕlan tamponlar sodyum bi
karbonat ve kalsiyum karbonattÕr. BunlarÕn dÕúÕnda kalsiyum hidroksit ve
sodyum hidroksit de kullanÕlmaktadÕr. Fakat bu 2 bileúik çabuk
çözünmelerine ra÷men yakÕcÕ özelli÷e sahiptirler. Bu bileúikler direkt tanka
eklenmemeli karÕúÕm tankÕna katÕlmalÕdÕr. Çünkü yüksek ph’Õn meydana
geldi÷i nokta balÕklar için tehlikelidir. KapalÕ devre sistemlerin ph’Õ günlük
olarak kontrol edilmeli ve gerekli aralÕkta tutulmasÕ gerekmektedir (Thomas,
M., Masser, M., Rakocy, J., 1999 ).
3.1.3. Su De÷iúimi
Genellikle kapalÕ sistemler saatte % 10–15 kadar taze su giriúi olacak
úekilde dizayn edilmiútir. NitratlarÕn ve çözülebilir maddelerin toplanmasÕ
de÷iúim miktarÕnÕ etkiler ve sonunda problemlere sebep olmaktadÕr. Tüm
33
yetiútiricilik çalÕúmalarÕnda organiklerin toplanmasÕ ve nitratÕn toplanmasÕ
için her üretim zincirinden sonra su de÷iúiminin tamamlanmasÕ için yeterli
suya sahip olmak gerekmektedir.
34
Parametre
Optimum
Toksik / stres
Test
Öneri
Nitrit
0
2ppm üstü
Günlük
Su de÷iúimi yapÕlmalÕ, Beslemeye
ara verilmeli, HavalandÕrma
yapÕlmalÕ
øyonize
olmayan
amonyak
0
2ppm üstü
Günlük
Su de÷iúimi yapÕlmalÕ, Beslemeye
ara verilmeli, HavalandÕrma
YapÕlmalÕ
Ph
7–7,5
6–9
Günlük
Sodyum bi karbonat eklenmeli
Çözünmüú
O2
5 ppm üstü
3 ppm altÕ
Günlük
HavalandÕrma arttÕrÕlmalÕ, Organik
atÕklar uzaklaútÕrÕlmalÕ, Besleme
YapÕlmamalÕ
x
x
SÕcak su sistemlerinde çözünmüú O2 6 ppm üzerinde tutulmalÕdÕr.
5ppm altÕndaki seviyeler stres yaratÕr ve mortaliteye sebep vermektedir.
Sertlik
100 ppm üstü
50 ppm üstü
HaftalÕk ve su
eklendi÷i zaman
Kalsiyum karbonat ya da kalsiyum
klorit eklenmeli
Alkalinite
100 ppm üstü
100 ppm üstü
HaftalÕk ve su
eklendi÷i zaman
Sodyum bi karbonat ya da Kalsiyum
karbonat eklenmeli
Klorit
Nitrir
oranÕnÕn 6
katÕ
Nitrit oranÕnÕn
3 kat daha
düúü÷ü
HaftalÕk su
eklendi÷i zaman
Sodyum klorit eklenmeli
Salinite
% 0,28–40
% 0,25 altÕ
HaftalÕk ve su
eklendi÷i zaman
TatlÕ su ya da Deniz suyu eklenmeli
x
TatlÕ su sistemlerinde salinite 0 olmalÕdÕr.
ùekil 3.1.3.1. Su kalitesi yönetimi
35
3.2. Örnek øúletmelerde KapalÕ Sistem Modellerinin øncelenmesi
KarÕúÕm
tankÕ
Kum
filtresi
Sirkülâsyon
pompasÕ
U.V
18
ton
Biyolojik
filtre
Protein
skimer
18
ton
ùekil 3.2.1. Örnek iúletmedeki kapalÕ devre sistemin çalÕúma prensibi
1. øúletme’de anaç ünitesinde, larva ünitesinde adaptasyon ünitesinde
kapalÕ devre sistemleri kullanÕlmaktadÕr. Sisteme tüm sistemdeki suyun %10
de÷iúecek úekilde taze su giriúi yapÕlmaktadÕr. Örnek olarak alÕnan kapalÕ
sistemde 2 adet tank ve 36 tonluk su hacmine sahiptir. KarÕúÕm tankÕ
polyester malzeme olup 1 tonluk su hacmine sahiptir
36
ùekil 3.2.2. Örnek iúletmedeki karÕúÕm tankÕ
KullandÕklarÕ kum filtresi ile 5 mikron’ a kadar süzme iúlemi
gerçekleúmektedir. Sistem faaliyette iken içinde bulunan kum filtresinin
içindeki suyun 500 lt oldu÷u düúünülmektedir.
ùekil 3.2.2. Örnek isletmedeki kum filtresi
Sistemde 4’lü U.V kullanÕlmaktadÕr. Saatte U.V ‘nin 1 tanesinden 3m3
suyun sterilizasyonunun gerçekleúti÷i düúünülmektedir.
37
ùekil 3.2.3. Örnek iúletmedeki u.v sistemi
øúletmede kullanÕlan biyolojik filtrenin hacmini toplam su hacminin %10
de÷iútirecek úekilde hesaplanmÕú ve 3 ton suyu aktivasyona tutacak úekilde
dizayn edilmiútir. øúletmede pompa seçimi saatte suyun %50 ‘sini
de÷iútirecek 1,1 Kw gücünde pompa seçilmiútir.
ùekil 3.2.4. Sirkulasyon pompasi
øúletmede 63 mm çapa sahip ve 10 atm basÕnca dayanÕklÕ borular
kullanÕlmaktadÕr.
10 atm’ ye dayanÕklÕ olmayan borularÕn özellikle U.V
38
sisteminde ÕúÕktan dolayÕ kÕrÕlaca÷Õ bilinmektedir. AyrÕca iúletme U.V için
tuv55uvc phliphs marka ampuller kullanÕlmaktadÕr. Ömrü tükenen ve
patlayan ampuller hemen de÷iútirilmektedir. U.V ' lerde su ile ampulü
ayÕrmak için 831x30x90 içi boú kuartz tüp kullanÕlmaktadÕr.
ùekil 3.2.5. Örnek iúletmedeki u.v lambalar
IúÕ÷Õn kuartz cam sayesinde ÕúÕ÷Õn %98 suya yansÕtÕldÕ÷Õ bilinmektedir. Bu
yüzden %85 ÕúÕ÷Õ yansÕtan payreks tip cam tercih edilmemektedir. øúletme
biyolojik filtrelerinde biyobal denilen yüzey alanÕ geniú aparatÕ tercih
etmiútir.
39
ùekil 3.2.6. Örnek iúletmedeki biyofiltrede kullanÕlan biyoball
Sistemde kullanÕlan protein skimer’den saate 1,3–1,5 Atm ‘ye sahip 1,3
ton suyu iúleme tabi tutarak yemlemeden dolayÕ oluúan kirlili÷i köpük
halinde ayrÕútÕrmayÕ baúarmÕútÕr.
ùekil 3.2.7. Protein skimmer
40
øúletme co÷rafik konum itibarÕ ile yÕl boyunca lodos rüzgârÕ etkisi
altÕnda oldu÷u için kapalÕ sistemi kullanmak zorundadÕr. Böylelikle denizde
meydana gelen kirlili÷in etkisini minimuma indirgemektedir. ølave önlem
olarak ta isletme büyük kum filtreleri yardÕmÕyla denizden çekti÷i suyu
büyük kum filtrelerinde filtre etmekte ve saturasyon kolonu ile oksijence
zenginleútirerek sisteme vermektedir.
ùekil 3.2.8. øúletmede oluúturulan saturasyon kolonu ve kum filtresi sistemi
AyrÕca sezon sÕrasÕnda adaptasyon ünitesinde m3 5 kg ve larva ünitesinde
lt / 200–250 larva stoklayarak üretimi sürdürmektedir. øúletme aynÕ zamanda
yumurta üretim merkezide oldu÷u için kapalÕ sistem sayesinde 3 dönem
yumurta alÕmÕ gerçekleútirmektedir. øúletmede so÷utma sisteminde problem
41
oldu÷u için her kapalÕ sisteme selpantin denilen sistem kurularak so÷uk su
selpantin sisteminde dolaútÕrÕlarak so÷utma iúlemi gerçekleútirilmektedir.
ùekil 3.2.9. Selpantin sistemi
øúletmede biyolojik filtrenin çalÕúÕp çalÕúmadÕ÷ÕnÕ anlamak için düzenli
nitrit ve amonyak testleri yapÕlmamaktadÕr. øúletme bu durumu bir hata olarak
görmektedir ve en kÕsa zaman aralÕ÷Õnda çözüme ulaútÕrmak istemektedir.
Yumurtlamaya etkisi olan alkalinite’nin ölçülmedi÷i beyan edilmemiútir.
KapalÕ sistemde taze su giriúi %10 kadar oldu÷u için özellikle yemlemeden
sonra Ç.O2 ve Ph’ da problem yaúanmaktadÕr. øúletme sodyum bi karbonat
ekleyerek Ph ‘ Õ artÕrmakta fakat yapÕlan iúlem bilimsel bir nitelik
taúÕmamaktadÕr. Özellikle fotoperiyot ünitelerinde do÷al periyot göre ÕúÕk
durumu farklÕ oldu÷u için iúletme yemlemeden sonra Ç.O2 ve ph ayarlamasÕnÕ
ÕúÕklar kapanmadan önce yapmaktadÕr.
KapalÕ sistem kurma maliyetleri yüksek olmasÕna ra÷men sistem
sistemden maksimum yararlanmakta ve ekonomik getiri olan balÕ÷Õ üreterek
kazanmaktadÕr.
42
Sirkülâsyon
pompasÕ
Tambur filtre
Kum filtresi
U.V
Hidrojet
KarÕúÕm
tankÕ
Protein
skimer
18
ton
18
ton
Biyolojik
filtre
18
ton
18
ton
2. iúletme anaç ünitesinde, larva ünitesinde, adaptasyon ünitesinde,
kapalÕ devre sistem kullanmaktadÕr. øúletme tüm sistemin saatte % 5 ‘ni
de÷iútirecek su miktarÕnÕ sisteme girmektedir. øúletmede U.V ve kum
filtrelerine ilave olarak ozon ile sterilizasyon kullanÕlmakta ve bu sayede
hastalÕklarla mücadele gücünü artÕrarak dÕúarÕdan gelecek kontaminasyondan
minimum düzeyde etkilenmektedir. Örnek alÕnan sistem 18 tonluk 4 tanktan
oluúmaktadÕr. KarÕúÕm tankÕ polyester olup 1 tonluk hacme sahiptir.
KullanÕlan
kum
filtreleri
100
mikrona
kadar
filtrasyon
iúlemi
gerçekleútirilmektedir. AyrÕca sistemde kum filtresinin yükünü azaltmak için
tambur filtre kullanÕlmaktadÕr. TanklarÕn çÕkÕúÕnda bulunan hidrojet adÕ
43
ùekil 3.2.11. Örnek iúletmedeki karÕúÕm tankÕ
verilen ekipmanla sistemde kullanÕlan filtrelerin katÕ partikül yükü
azaltÕlmaktadÕr.
ùekil 3.2.12. Tambur filtre
øúletmede kapalÕ sistemde 6’lÕ U.V kullanÕmÕ tercih edilmiútir. Her bir U.V
ampulünden 3m3 / suyun geçti÷i düúünülmektedir. U.V’ lerde tuv55uvc tip
44
ampuller, maksimum ÕúÕk sterilizasyonun ‘dan yararlanmak için kuartz tüpler,
63 mm çaplÕ borular ve 10 atm basÕnca dayanÕklÕ boru kullanÕlmÕútÕr.
ùekil 3.2.13. Sistemde kullanÕlan u.v sistemi
ùekil 3.2.14. Biyolojik filtre ve uv
45
øúletmede kapalÕ sistemler 4 tanktan oluúmaktadÕr.
Di÷er ekipmanlar ile
beraber sistem faal halde iken tüm su hacminin 76 ton oldu÷u
düúünülmektedir. Sisteme 2,2 Kw ‘lÕk motor adapte edilmiú böylelikle
sisteme saatte 28–30 ton su pompalanmaktadÕr.
ùekil 3.2.15. Sirkülasyon pompasÕ
øúletme biyolojik filtresini tüm sistem hacminin %10 kadar filtre
yerine 2m3 lük hacime sahip biyolojik filtre adapte etmiútir. Biyolojik filtrede
biyobal denilen malzemeyi kullanmaktadÕr. øúletmede düzenli amonyak nitrit
testi yapÕlarak biyolojik filtrenin aktivasyonu kontrol edilmektedir. øúletmede
debimetreler kullanÕlarak su de÷iúim hÕzÕ takip edilmektedir
46
ùekil 3.2.16. Debimetre
Aktif sezonda adaptasyon ünitesinde10 kg / m3 ve larva ünitesinde
200–250 adet / lt yavru stoklandÕ÷Õ zaman aúÕrÕ yemlemenin etkilerini
azaltmak için su de÷iúim hÕzÕnÕ belirlenmesine çalÕúÕlmaktadÕr. øúletmede
karÕúÕm tankÕna oksijen giriúi yapÕlmakta yo÷un stok döneminde O2’nin
düúmesi gibi risk ile karúÕlaúÕlmamaktadÕr. øúletmede oksijen 5,5–6 mg/lt
tutulmakta belli aralÕklarla kontrolü yapÕlmaktadÕr. øúletmede 3 dönem
yumurta üretimi yapÕlmaktadÕr. KapalÕ sistemle beraber gelen kaliteyi
yumurtadan anaç ünitesine kadar taúÕmaktadÕr. øúletme bünyesindeki kapalÕ
sistemler için merkezi ÕsÕtma sistemi kurmasÕna ra÷men, her bir kapalÕ sistem
için özel ÕsÕtma sistemi kurmayÕ planlamakta, özellikle kÕú aylarÕnda iúletme
içine verilen sÕcak deniz suyunda meydana gelen kayÕplarÕ minimuma
indirmeyi tasarlamaktadÕr. Böylelikle merkezi ÕsÕtmanÕn yükünü azaltmakta
aynÕ zamanda daha sistemli bir üretim úansÕnÕ baúarmak istemektedir. øúletme
teknolojik geliúmeleri takip etmekte zaman kaybetmeden üretimine
yansÕtmaktadÕr.
47
ùekil 3.2.17. Sistemde kullanÕlan ÕsÕtma sistemi
ùekil 3.2.18. øúletmenin kullandÕ÷Õ esanjor sistemi
48
Sirkülâsyon
pompasÕ
Kum filtresi
U.V
KarÕúÕm
tankÕ
27
ton
Biyolojik
filtre
27
ton
3. iúletme larva ünitesinde ve adaptasyon ünitesinde kapalÕ devre
sistem kullanmaktadÕr. øúletme aynÕ zamanda a÷ kafes ünitesine de sahip olup
bünyesinde üretti÷i larvayÕ yetiútirerek pazara sunmaktadÕr. øúletme dalgÕç
pompa yardÕmÕyla açÕk denizden suyu çekmekte önce kum filtresinden daha
sonra da saatte 250m3 suyu sterilize edebilecek berson tipi büyük UV den
suyu geçirdikten sonra sisteme vermektedir. øúletme tüm sistemin saatte %8
ile 15 de÷iútirecek miktarda taze su giriúi yapÕlmaktadÕr. øúletme denizde
üretim için gerekli sÕcaklÕk oluútu÷u anda sahip oldu÷u yüksek kapasitedeki
U.V filtresinin de avantajÕnÕ kullanarak yüksek oranlarda sistemine taze su
49
ùekil 3.2.20. Berson tip u.v
giriúi yapabilme úansÕna sahiptir. DolayÕsÕyla yüksek su hacmine sahip
oldu÷u için oksijen problemi yaúamamaktadÕr. øúletme larva ünitesinde 27
tonluk tanklardan oluúan bir kapalÕ sistem kullanmaktadÕr. Sistemde
kullanÕlan karÕúÕm tankÕ polyester olup 1,5 tonluk kapasiteye sahiptir. Sisteme
2,2 Kw’ lÕk motor ile yaklaúÕk olarak sisteme su verilmektedir.
50
ùekil 3.2.21. Sistemde kullanÕlan karÕúÕm tankÕ ve sirkülasyon pompasÕ
Pompa yardÕmÕyla sisteme gönderilen su 900 mikronluk kum filtresine ve 1
mikronluk kartuú filtreye gönderilmektedir.
ùekil 3.2.22. Kartuú filtre
51
øúletme kapalÕ sisteminde su hacminden dolayÕ 55 watt’lÕk ampullerden
oluúan 9’lu U.V kullanmayÕ tercih etmiútir.
ùekil 3.2.23. U.v filtrasyon sistemi
øúletme kapalÕ sisteminde en son basamak olarak biyolojik filtre
yerleútirerek suyu larva tanklarÕna ulaútÕrmaktadÕr. øúletme de protein
skimmer kullanÕlmamaktadÕr. Sistemlerde kullanÕlan biyolojik filtreler zeulit
taútan yapÕlmÕú filtrelerdir. Tüm üretim periyodu boyunca iúletmede ph,
amonyum,
nitrit
ölçümleri
yapÕlmaktadÕr.
Larva
aúamasÕnda
stok
yo÷unlu÷unun litrede 200 adet oldu÷u belirtilmiútir. Suyun çekildi÷i bölgede
akÕntÕ yo÷un oldu÷u için iúletme organik kirlik tehlikesiyle karúÕ karúÕya
de÷ildir. Adaptasyon ünitesinde 4 tonluk 4 adet tanktan kurulmuú bir kapalÕ
sistem kullanÕlmaktadÕr. Sistem 1 tonluk karÕúÕm tankÕ, 1 tonluk biyolojik
filtre, kum filtresi, 1,1 Kw’lÕk motor ve 6’ lÕ U.V den oluúmaktadÕr. Üretim
döneminde10 kg / m3 stoklama yapÕlmaktadÕr. øúletme a÷ kafes miktarÕnÕ
artÕrarak üretime devam etmek istemekte bu artÕúa ba÷lÕ olarak larva üretim
miktarÕnÕ artÕrmayÕ hedeflemektedir.
52
ùekil 3.2.24. Aktif çalÕúan kapalÕ devre sistemde tank görüntüsü
53
Sirkülâsyon
pompasÕ
Kum filtresi
Kartuú filtre
Kartuú filtre
KarÕúÕm
tankÕ
U.V
4 ton
4 ton
Biyolojik
filtre
4 ton
4 ton
4. iúletme larva ünitesinde ve adaptasyon ünitesinde kapalÕ devre sistemi
kullanmaktadÕr.
ùekil 3.2.26. øúletme giriúindeki filtrasyon sistemi
54
Sistemde tüm su hacminin %10–30 arasÕnda su de÷iúimi gerçekleúmektedir.
Sisteminde bulunan berson filtre yardÕmÕyla sisteme giren taze su ilk giriúte
sterilizasyon iúlemine tutulmaktadÕr.
øúletme aynÕ zamanda a÷ kafes ünitesine sahiptir. Kuluçkahanesinde elde
etti÷i ürünü a÷ kafes ünitesine aktararak üretim yapmaktadÕr. AynÕ zamanda
iúletme bünyesinde ki a÷ kafesin yarattÕ÷Õ organik madde yo÷unlu÷unun da
dezavantajÕ yaúamaktadÕr.
ùekil 3.2.27. Berson filtre
55
ùekil 3.2.28. Kum filtresi
Bu yüzden iúletme kum filtresine ilave olarak 5 mikron’luk ve 1
mikron’luk kartuú filtreler kullanmaktadÕr.
ùekil 3.2.29. øúletmede kullanÕlan tanklar
56
4 ton kapasiteye 4 tanktan oluúan kapalÕ sistem için 1,1 Kw ‘lÕk motor tercih
edilmiútir. Böylelikle sisteme saatte toplam su hacminin %50 si kadar taze su
giriúi hedeflenmiútir.
ùekil 3.2.30. øúletmede kullanÕlan sirkülasyon pompasÕ
ùekil 3.2.31. Sirkülasyon pompa filtreleri
57
Organik madde yo÷unlu÷undan dolayÕ kum filtresi ile 100 mikrona kadar
daha sonra önce 5 mikron ve 1 mikrona kadar üretime kullanÕlacak deniz
suyunun asÕlÕ maddelerden temizlenmesine çalÕúÕlmaktadÕr.
ùekil 3.2.32. 1 mikronluk filtre
ùekil 3.2.33. 5 mikronluk filtre
58
øúletme protein skimmer yer sÕkÕntÕsÕndan dolayÕ kullanmaktadÕr. øúletme
yüksek yaúama oranÕna sahip oldu÷unu bildirse de protein skimmer’in
sistemde kullanÕlmasÕ gerekti÷ini belirtmektedirler. Üretim döneminde
200–250 adet/lt larva stoklanmaktadÕr. øúletme ozon la sterilizasyon sistemini
kullanmaktadÕr. Fakat ozonu tatlÕ sudan gelen bir bakteriden úüphelendikleri
için deniz suyunda kullanmak yerine tatlÕ suyun sterilizasyonunda
kullanmaktadÕrlar. øúletme her üretim döneminde teknolojisini yenilemekte
ve üretimine devam etmektedir.
3.2.1. KapalÕ Devre Sistemlerde Malzeme Seçimi
øyi bir kapalÕ sistem kurmak için tüm sistemin saatte %50 su de÷iúimini
sa÷lamak gerekmektedir. KapalÕ sistemlerde ideal su giriúi minimum %3–4
maksimum %15 olmalÕdÕr. Sistemde kullanÕlacak pompa seçiminde ise
üretim yapÕlacak sistemin toplam hacmi önemlidir. 15 ‘er ton su hacmine
sahip 2 tanklÕk bir kapalÕ sistem kurulacaksa pompa saatte 15 ton su basacak
kapasiteye sahip olmalÕdÕr. Kum filtresinin seçiminde ise 15 ton suyu
süzebilecek filtre seçilmelidir. U.V seçiminde ise saatte bir ampulden 3m3
suyun geçti÷i düúünülürse 15 tonluk sistem için 63mm çaplÕ 10 Atm basÕnca
dayanÕklÕ 5’li U.V kurmak gerekmektedir. Sistemde protein skimmer
kullanÕlacaksa saatte 1,3–1,5 Atm 1,3 ton su geçirildi÷inde su ile hava
karÕúmaya baúlamaktadÕr. Bu yüzden 2 m su kolonuna sahip protein skimmer
kullanÕlmalÕdÕr. Biyolojik filtre sistemin %10 kadar kapasiteye sahip olmasÕ
gerekmektedir. Bu yüzden 30 tonluk sistem için 3 tonluk biyolojik filtre
seçilmelidir. KapalÕ sistemlerde kullanÕlan malzeme genellikle pahalÕ olan
polyester malzemedir ve bu yüzden kuruluú maliyeti artmaktadÕr. Maliyeti
düúürmek için sistemdeki karÕúÕm tankÕ plastik, biyolojik filtre fiberglas
olabilir. Maliyeti etkileyen di÷er bir nokta ise sistemde kullanÕlan tanklardÕr.
TanklarÕn et kalÕnlÕ÷Õ maliyeti etkilemektedir. Sistemde kullanÕlan tanklarÕn
basÕnçtan dolayÕ patlamamasÕ için kalÕnlÕk 2–2,25 mm olmasÕ idealdir.
59
Üreticiler kapalÕ devre sistem kurarken kapasiteyi iyi belirlemeli, sistem tam
kapasitede çalÕúmalÕ, ekonomik getirisi olan türleri yetiútirmeli, sistemdeki
araçlarÕn maliyetlerinin azaltmaya çalÕúmalÕdÕr.
Miktar Birim
2
2
24
4
4
6
1
1
1
20
1
1
1
1
1
2
1
3
Tane
Tane
Tabaka
Tabaka
Tabaka
Feet
(30,4cm)
Tane
Tane
Tane
Tane
Tane
Tane
Tane
Tane
Tane
Tane
Tane
Tane
Malzeme AdÕ
Birim
FiyatÕ
BalÕk tankÕ; 6”(2,54cm x 6)
Karantina tankÕ
Alt yapÕ malzemesi (cüruf)
1/2” A/C plywood
Polyester malzeme
KalÕcÕ cam tüp
$255.00
Emici pompa
Dönebilen biyolojik kontaktör
Blover
Hava taúÕ
Otomatik alarm
ùamandÕra
Hava basÕnç anahtarÕ
Vana
Protein skimmer için nozzle
Otomatik yemlik
Kutu profil
Elektrikli su ÕsÕtÕcÕ, 300 watt
PVC boru, malzemeler, vs.
59.00
399.00
266.00
2.40
287.00
20.26
28.00
39,00
32.80
171.00
14.50
19,85
.80
11.50
12.50
10.20
Toplam
maliyet
ùekil 3.2.1.1. Örnek bir kapalÕ devre sistem için maliyet hesaplamasÕ
Toplam Fiyat
$510.00
441.00
19.20
46.00
50.00
61.20
59.00
399.00
266.00
48.00
287.00
20.26
28.00
39,00
32.80
342.00
14.50
59.55
157.34
$10,735.05
60
3.2.2. BalÕk Üretim Yönetimi
BalÕk yönetimi kapalÕ sistemin içine konulmadan önce baúlamaktadÕr.
Fingerlingler ya da larvalar hastalÕk olmayan, nasÕl taúÕnaca÷Õ bilen, nasÕl
dikkatlice ellenece÷ini bilen üreticilerden alÕnmalÕdÕr. Üretime düúük kalitede
balÕk ile baúlamak ya da hastalÕklÕ larvalar ile üretime baúlamak baúarÕsÕzlÕ÷Õ
beraberinde getirmektedir.
BalÕklar kapalÕ sistemin içine konulmadan önce parazit ve hastalÕk
kontrolü yapÕlmalÕdÕr. BalÕklar sisteme geldi÷inde stresi azaltÕlÕr tedrici
olarak ph ve sÕcaklÕk de÷erlerini ayarlamak gerekmektedir. BalÕklar 5oC
de÷iúimlere dayanabilmektedirler. Fakat 50C’ den fazla de÷iúimler için her 10
C de÷iúime adaptasyon için 20–30 dakika arasÕnda adaptasyon çalÕúmasÕ
yapÕlmasÕ gerekmektedir. TaúÕma suyunun sÕcaklÕ÷Õ ayarlamak için sistemin
suyu so÷utulursa ve daha sonra ki gün içinde 1–2 saatlik periyotta yükselirse
stresi azaltmak mümkündür (Palacios, G. L., Timmons, M. B., 2001 )
KapalÕ sistemler bütün zamanlarda ekonomik olmasÕ için maksimum
üretime yakÕn çalÕúmak zorundadÕrlar. TaúÕma kapasitesinin % 10’u kadar
larva stoklandÕ÷Õ zaman havalandÕrma ekipmanlarÕ ve operasyon parçalarÕnÕn
maliyete etkileri karúÕlanamaz. Bu yüzden larvalar her m3 için ilk 15–16 gün
için 4000–5000 arasÕnda stoklanmalÕdÕr. Besleme oranlarÕ maksimum olmasÕ
için optimum olmalÕdÕr. AyrÕca kapalÕ sistem yüksek besleme oranlarÕnda bile
uygun su kalitesi úartlarÕnÕ sa÷lamalÕdÕr. AúÕrÕ besleme gerekti÷inde balÕk
stoklarÕ ayrÕlmalÕ ve yeni tanklara taúÕnmasÕ gerekmektedir.
Di÷er farklÕ bir yaklaúÕm ise, farklÕ boydaki balÕklarÕn boylanarak
yetiútirme tanklarÕna bölünmesi gerekmektedir. Bu yaklaúÕm bütün tanklarda
optimum büyüme oranÕnÕ ve biyolojik filtrenin maksimuma performansa
yakÕn kullanÕlmasÕnÕ sa÷lamaktadÕr. Bir grup balÕk hasat edildi÷i zaman
fingerlik boydaki balÕklar hemen boúalan tanka stoklanmalÕdÕr. Böylelikle
61
farklÕ büyüklükteki balÕklar arsÕndaki rekabetten üreticiyi korur ve uygun
büyüme oranlarÕnÕn yakalanmasÕ sa÷lanmaktadÕr.
3.2.3 Besleme, Stres ve HastalÕk Kontrolü
BalÕk üretiminin hiçbir çeúidinde balÕklarÕn ne kadar beslenece÷inin
bilinmesi problemdir. Besleme oranÕ genellikle balÕklarÕn büyüklü÷üne
dayanmaktadÕr. Küçük balÕklar büyük balÕklardan her gün vücut a÷ÕrlÕ÷Õndan
daha fazla besine ihtiyaç duymaktadÕr. Birçok balÕk besinle büyümeye
baúladÕklarÕnda fingerling olarak stoklanmalÕdÕr. Fingerlingler 25–50 gramlÕk
ölçüye ulaúÕncaya kadar vücut a÷ÕrlÕklarÕnÕn %3–4 arasÕnda besine ihtiyaç
duymaktadÕr.
1–2 kg’lÕk a÷ÕrlÕ÷a ulaúÕnca vücut a÷ÕrlÕ÷ÕnÕn %2–3 oranÕnda
besine ihtiyaç duymaktadÕr.
Besleme Teknikleri
Besleme balÕ÷Õn hayatÕnÕ ayrÕntÕlÕ biçimde gözlemek için en iyi fÕrsattÕr.
Beslenmede düúme üreticiye hemen alarm vermektedir. Sistemin bütün
koúullarÕ özellikle su kalitesi koúullarÕ kontrol edilmelidir. ùayet besleme
davranÕúÕ aniden kesildiyse hastalÕklar teúhis edilmeye çalÕúÕlmalÕdÕr. BalÕklar
gün içinde bir veya birçok kez beslenmesi gerekmektedir.
Çok yönlü
besleme uygulamalarÕ biyolojik filtredeki atÕk yo÷unlu÷unun azaltÕlmasÕna ve
çözünmüú O2 ‘in aniden düúmesinin engellenmesine yardÕmcÕ olmaktadÕr.
AraútÕrmalar gün içinde birçok kez besleme yapÕlÕrsa küçük balÕklar daha
hÕzlÕ büyümeye baúlamaktadÕr. Gün içinde birçok kez beslemenin balÕ÷Õn bazÕ
türlerinde baskÕn beslenmenin azaldÕ÷Õ gözlenmektedir. Birçok kapalÕ devre
sistem ile üretim yapan üreticiler 30 dakikadan daha sÕk olmayan aralÕklarla
besleme yapmaktadÕr. Çok yönlü besleme tank içinde aynÕ bölgelerde
baskÕnlÕ÷Õ artÕrmaktadÕr. Çünkü birkaç balÕ÷Õn bölgelerini koruma kÕskançlÕ÷Õ
di÷er balÕklarÕn beslenmesine izin vermemektedir. Bu durumda besinin tank
etrafÕna dikkatlice da÷ÕtÕlmasÕ gerekmektedir.
BalÕklar sabit miktarlarda,
baskÕnlÕk yaratmayacak úekilde el ile yâda otomatik yemleme aparatlarÕ ile
62
besleme yapÕlmasÕ gerekmektedir.
Bu yöntemler kullanÕlÕrken besini
da÷ÕtÕlmasÕna dikkat edilmeli ve aúÕrÕ besleme yapÕlmamasÕna özen
gösterilmesi gerekmektedir.
BalÕk beslenmesinde yem üreticilerinden yüksek kalitede yem
alÕnmasÕ gerekmektedir.
korunmalÕdÕr.
Üretim
Kuru ve serin yerde taze olarak stoklanÕp
tarihini
takiben
60
gün
geçmiú
yemler
kullanÕlmamalÕdÕr. Yemler küflenmeden ve renk de÷iúiminden uzak
tutulmalÕdÕr. Küflenmeler balÕklarÕn ölümüne yol açan aflotoksinlerin
üremesine sebep olmaktadÕr. Yemler,
ÕlÕk yerde,
nemli koúullarda
stoklandÕ÷Õ zamanlarda besin kalitesinde bozulmalar gözlenmektedir.
KansÕzlÕk olarak bilinen hastalÕk bazÕ vitamin eksikli÷inde ortaya
çÕkmaktadÕr. KansÕzlÕk hastalÕ÷Õnda beyaz solungaçlarla beraber balÕk renksiz
görünmektedir.
Kan kÕrmÕzÕ renkte de÷il beyaz görünmektedir.
Di÷er
beslenme hastalÕ÷Õ olarak bilinen kÕrÕk kuyruk sendromu C vitamini
eksikli÷inde ortaya çÕkmaktadÕr.
kullanÕlan yemler atÕlmalÕ,
Bu iki hastalÕk ortaya çÕktÕ÷Õ zaman
farklÕ grup veya baúka marka yemler satÕn
alÕnmasÕ gerekmektedir.
Stres ve HastalÕklarÕn Kontrolü
BalÕk üretiminde anahtar stres yönetimidir. BalÕklar su kalitesinin ve
sÕcaklÕ÷Õn de÷iúmesiyle, manipülasyonlar ile hastalÕk ve parazitlerin
bulunmasÕ ile strese girebilirler.
Stres balÕ÷Õn hastalÕ÷a karúÕ direncini
azaltmaktadÕr. Sistemde hastalÕk görüldü÷ü zaman hÕzlÕ bir úekilde tedavi
edilmezse balÕk kayÕplarÕ meydana gelmektedir. BalÕktaki stresi azaltmak
için dikkatli úekilde elleme yapÕlmalÕ hastalÕk ve kötü su kalitesi koúullarÕ
altÕnda tutulmamasÕ gerekmektedir. Bunlara ek olarak ses ve ÕúÕkta balÕklarda
stres yaratmaktadÕr. Ani sesler, yanan lambalar balÕkta kaçma cevabÕnÕn
úekillenmesine sebep olmaktadÕr.
Tankta meydana gelen kaçma olayÕ
balÕ÷Õm tankÕn bir kenarÕna kendine acÕ verecek úekilde çarpmasÕna sebep
63
olacaktÕr. BalÕklar genellikle ÕúÕk varlÕ÷Õna duyarlÕdÕr. Özellikle ÕúÕk aniden
ve yo÷un yanarsa daha duyarlÕdÕr.
Bu sebeplerden dolayÕ birçok kapalÕ
sistemin etrafÕ minimum ÕúÕk ile kaplÕdÕr. HastalÕklar ço÷unlukla balÕklarÕn
kendisinden, sepetlerden, eldivenlerden ve taúÕma suyundan sisteme girerler
ve hatta tanktan tankta taúÕndÕ÷Õ tespit edilmiútir.
TaúÕma suyu balÕklar
iúletmeye getirildi÷i zaman ana sistem içine konulmamalÕdÕr. BalÕklar
karantinaya alÕnmalÕ, hastalÕklar kontrol edilmeli, hatta gerekliyse tedavi
edilmesi gerekmektedir. Tanklar arasÕnda taúÕma baúlamadan önce taúÕmada
kullanÕlacak ekipmanlar sterilize edilmesi gerekmektedir. Her tank için ayrÕ
kovalar ve netler bulunmalÕ hastalÕ÷Õn di÷er tanklara bulaúmasÕnÕn
engellenmesi gerekmektedir. BalÕklar sterilizasyonsuz ekipman ile bir tanktan
di÷erine açÕkça taúÕnÕrsa hastalÕk bir tanktan di÷erine çabucak yayÕlmaktadÕr.
KapalÕ Devre Sistemlerinde HastalÕk Ve Stres øúaretleri:
x
Flashing ve kendi etrafÕnda yüzmek
x
Deri ve yüzgeçlerde yara, renk kaybÕ
x
Yüzeyde kalma
x
Eratik yüzme
x
Besleme oranÕnda azalma
x
Yüzeyde yutkunma hareketi
x
Ölümler
KapalÕ devre sistemlerinde bu semptomlar görüldü÷ü zaman su kalitesi
kontrol edilmeli birkaç balÕk hastalÕk uzmanlarÕ tarafÕndan hastalÕk teúhisi
yapÕlmalÕdÕr. KapalÕ devre sistemlerde en yaygÕ hastalÕklar bakteriler ve
protozoonlarÕn yarattÕ÷Õ hastalÕklar olarak tanÕmlanmaktadÕr.
64
SEMPTOMLAR
HÕzlÕ solungaç
hareketi
SEBEPLER
TEDAVø
Düúük O2
HavalandÕrma yapÕlmalÕ, Organik
materyalin uzaklaútÕrÕlmalÕ,
Yüksek nitrit
HavalandÕrma yapÕlmalÕ, Sodyum
klorit eklenmeli
Solungaç paraziti
Stok yo÷unlu÷u azaltÕlmalÕ
Yüksek amonyak
HavalandÕrma yapÕlmalÕ, Su
de÷iúimi sa÷lanmalÕ, ph kontrol
edilmeli
HastalÕklÕ balÕklar karantinaya
alÕnmalÕ
Bakteriyel hastalÕklar
alÕnmalÕ
Bakteriyel ve Viral
hastalÕklar
alÕnmalÕ
Parazit varlÕ÷Õ
alÕnmalÕ
Viral hastalÕklar
Viral hastalÕklar ve
Parazitler
Turbidite
Alg patlamasÕ
alÕnmalÕ
alÕnmalÕ ve su kalitesi kontrolü
Bakteriyel HastalÕklar Düúük
alÕnmalÕ Sodyum bi karbonat
ph
eklenmeli
Besleme azaltÕlmalÕ, Su de÷iúimi
Çözünmüú ve asÕlÕ
yapÕlmalÕ, organik materyal
parçacÕklar
uzaklaútÕrÕlmalÕ
AúÕrÕ ÕúÕk
ùekil 3.2.3.1. HastalÕk iúaretleri
Su de÷iúimi yapÕlmalÕ, ph
kontrolü yapÕlmalÕ
65
4. TARTIùMA VE SONUÇ
Havuzlardaki geleneksel miktarda su akuakültür üretimi, büyük
gerektirmektedir. YaklaúÕk olarak her 5000m2 havuz alanÕnÕ doldurmak için
400 ton su gerekmektedir. AyrÕca yÕl boyunca olabilecek sÕzÕntÕlara ve
buharlaúmadan do÷abilecek kayÕplarÕ karúÕlamak için havuzlarÕ dengede
tutmak gerekir. Her 5000m2 de yaklaúÕk olarak 2500 ton ürün elde edildi÷ini
varsayarsak her havuza 500gr ‘lÕk üretim için 400litre su katmak gerekir.
KapalÕ devre sistemleri úu an ülkemizde ve dünya da gerek larval
yetiútiricilik gerekse de satÕú boyuna ulaúmÕú balÕk elde etmek için havuz
akuakültür teknolojilerine alternatif olarak önerilmiútir. Suyun yeniden
kullanÕmÕ ile havuzlarda elde edilen ürünün aynÕsÕ elde edilmektedir.
HavuzlarÕn aksine kapalÕ devre sistemlerinde daha az alan gerekmektedir.
Ege bölgesinde örnek olarak alÕnan iúletmelerde kapalÕ devre sistemleri larva
ünitelerinde ve anaç ünitelerinde kullanÕlmaktadÕr. øúletmelere suyun yeniden
kullanÕlmasÕ ve elde edilen ürün kalitesi hakkÕnda bilgiler verilmiú ve yapÕlan
çalÕúmalardan söz edilmiú larval üretim dÕúÕnda market alanlarÕna yakÕn
bölgelerde tanklarda daha az su kullanarak üretim yapÕlmasÕnÕn pazara erken
taze balÕk getirmenin ne kadar önemli oldu÷u konusunda üreticilerin dikkati
çekilmiútir. øsletmeler kapasitelerine ve sahip olduklarÕ mekanizasyona göre
taze su giriúi yapmaktadÕrlar.
66
TOPLAM
TAZE SU GøRøù
HACøM (TON)
MøKTARI
1. øùLETME
72
%10
2. øùLETME
72
%5
3. øùLETME
54
%10
4. øùLETME
16
%20
øùLETME ADI
Tablo 4.1. Taze su giriú oranlarÕ
øùLETME ADI
POMPA
GÜCÜ KW
KUM FøLøTRELERøNE
VERøLEN SU MøKTARI
m3 / h
1. øùLETME
1,1
27,5
2. øùLETME
2,2
36,5
3. øùLETME
2,2
36,5
4. øùLETME
1,1
27,5
Tablo 4.2. Sirkülasyon pompasÕ kapasiteleri
øntensif yetiútiricilik olarak kapalÕ devre sistemlerinin ele alÕnmasÕ
ülkemiz su ürünleri sektörünün geliúimi açÕsÕndan eksiklik olarak karúÕmÕza
çÕkmaktadÕr. Bütün akuakültür üretim sistemleri akuatik ürünlerin büyümesi
için de÷iúmez çevre sa÷lamak zorundadÕr. KapalÕ devre sistemler için ve
di÷er akuakültür üretim sistemleri için su parametreleri önemlidir. KapalÕ
devre sistemlerde u.v filtreler yardÕmÕyla su kalitesi hastalÕklarÕ elimine
etmek için kullanÕlmaktadÕr.
67
SøSTEMLERDE
STERøLøZASYONA
STERøLøZASYON
BULUNAN U.V
TABø TUTULAN
UYGULANAN SU
MøKTARI
SU MøKTARI m3/h
ORANI
4’ LÜ
12
%20
6’ LI
18
%25
9’ LU
27
%50
4’ LÜ
12
%75
Tablo 4.3. Sterilizasyon miktarlarÕ
Yüksek oranda balÕk üretmek için akuakültür sistemleri ve kapalÕ
devre sistemler için iyi kalitede su sa÷lamak gereklidir. Büyümeyi garanti
etmek için (%15 juveniller için %1,5 pazar boyu için ) her gün %1,5 ile %15
arasÕnda protein içeren yemlerle beslenmelidir.
øùLETME KAPASøTELERø -(Tanklarda su kalitesini
saglamak icin saatlik olarak gerekli olan su miktarlari)
SATTE SU
DEGISIM O RANI
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
10%
5%
10%
20%
7,2
3,6
5,4
3,2
72
72
SøSTEME
VERøLEN
TAZE 54
SU MøKTARI16
SøSTEMDEKø -TOPLAM
SU MøKATRI
(In Tons)
øùLETMELER
Tank Size
SAATTE SU DEöøùøM MøKTARI
Tablo 4.5. Su de÷iúim oranlarÕ
68
Beslenme oranÕ, besin karÕúÕmÕ, balÕ÷Õn metabolik aktivitesi ve
beslenme sonucu oluúan atÕk maddeler tanktaki suyun kalitesini etkiler.
BalÕk metabolizmasÕ yan ürünleri CO2, amonyum ve fekal atÕklar içerir. E÷er
tüketilmeyen
besinler
ve
metabolik
ürünler
tank
sisteminden
uzaklaútÕrÕlmazsa, oksijen tüketiminin artÕúÕna ve amonyum miktarÕnÕ
artmasÕna sebep olurlar ve sistem üzerinde olumsuz etki yaratÕrlar. ( Thomas,
M., Masser, M., Rakocy, J., 1992 )
KapalÕ devre sistemler yeterli miktarda suya ulaúÕlamayan noktalarda
ya da her türlü oluúabilecek çevresel etkiden üretimi korumak için bir önlem
olarak
kullanÕlmaktadÕr.
Bütün
kapalÕ
devre
sistemler
suyun
havalandÕrÕldÕktan ve oksijence zenginleútirilmesi, CO2 uzaklaútÕrÕlmasÕ,
amonyum türevlerinin ve katÕ parçacÕklarÕnÕn uzaklaútÕrÕlmasÕ ve sisteme
yeniden dönmesi esasÕna dayanÕr. Yo÷un üretim yapÕlan sistemler ve
sistemde üretilen türler için di÷er taúÕnamayan parçacÕklarÕn taúÕnmasÕ,
çözünmeyen organik maddelerin taúÕnmasÕ ya da dezenfeksiyon için ilave
temizleme basamaklarÕ uygulamak gerekir.
KapalÕ devre sistemlerde kullanÕlan yemler protein, karbonhidrat, ya÷,
mineral ve su içerir. BalÕklar tarafÕndan sindirilmeyen besinler yüksek
organik madde olarak suya bÕrakÕlÕrlar. Fekal atÕklar ve tüketilmeyen besinler
sistem içindeki bakteriler tarafÕndan parçalandÕ÷Õ zaman O2 tüketecek ve
amonyum üretecektir. Bu yüzden bu maddeler en kÕsa süre içinde sistemden
uzaklaútÕrÕlmalÕdÕr.
KapalÕ devre sistemlerde çökmüú halde bulunan maddeler çabuk bir
úekilde filtrasyon metotlarÕ ile sistemden kolay bir úekilde 1 saat içinde
uzaklaútÕrÕlÕr. TankÕn dibinde toplanan maddeler tanklarÕn yapÕsÕna da ba÷lÕ
olarak dip suyunu atÕlmasÕ ile uzaklaútÕrÕlabilir.
Su ürünleri mühendisli÷i açÕsÕndan asÕlÕ maddeler ve çöken maddeler
arasÕnda temel bir farklÕlÕk vardÕr. AsÕlÕ maddeler çöken maddeler kadar
69
kolay kapalÕ devre sistemlerinden uzaklaútÕrÕlamazlar. AsÕlÕ maddeler kapalÕ
devre sistemlerinde öldürücü etkiye sahip de÷ildir. E÷er asÕlÕ maddeler
sistemden uzaklaútÕrÕlamazsa sistemdeki büyüme miktarÕnÕ sÕnÕrlar ve balÕk
solungaçlarÕnda irritasyon yaratÕrlar. Bu yüzden kapalÕ devre sistemlerinde
mekanik filtrasyon araçlarÕnÕn kullanÕlmasÕ önerilir.
30 mikrometreden küçük hassas asÕlÕ maddeler kapalÕ devre sistemler
kontrol edildi÷inde toplam asÕlÕ maddelerin %50 sini oluúturduklarÕ gözlenir.
AsÕlÕ maddeler sistemin oksijen talebini artÕrÕr ve solungaç irritasyonuna ve
balÕklarda yüzgeçlerde zarara sebep olur.
Hassas ve çözülmüú maddeleri mekanik filitrasyon teknolojileri ile ekonomik
olarak kolay úekilde uzaklaútÕrÕlamaz. Köpük oluúturma metodu ile (protein
skimmerlar yardÕmÕyla) kapalÕ devre sistemlerdeki tanklardan katÕ maddeleri
uzaklaútÕrÕlmasÕ için baúarÕlÕ bir yöntemdir. Sistemden gelen katÕ madde
içeren su protein skimmerlarda iúlemlerinden sonra üsteki çÕkÕútan hassas
maddelerin tutundu÷u baloncuklara ekli bir biçimde uzaklaútÕrÕlÕr.
KapalÕ devre sistemlerde üreticilerin dikkat edece÷i di÷er bir konu ise
toplam amonyum miktarÕdÕr. KapalÕ devre sistemler de NH3 ve NH4+ dan
oluúan toplam amonyum protein metabolizmasÕndan oluúan yan üründür.
Amonyum balÕklarÕn solungaçlarÕ tarafÕndan ve sistemdeki bakteriler
tarafÕndan katÕ atÕk maddeler dekompoze edildikten sonra oluúur.
NH3
balÕklar için oldukça toksik etkiye sahiptir. Sistemdeki amonyum miktarÕ
sistemin sÕcaklÕ÷Õna ve ph Õna göre de÷iúir. Amonyum miktarÕnÕn balÕklar için
lethal seviyesi belirlenmiúken sublethal seviyesi tanÕmlanamamÕútÕr. Büyüme
oranÕndaki azalma bilinen sublethal etki olabilir. Genel olarak tanklardaki
amonyum miktarÕ 00,5mg/l aúmamalÕdÕr.
Nitrit ( NO2 ) amonyumun oksidasyonundan oluúan ürünüdür. Üretim
sistemindeki nitrifikasyon bakterileri ( nitrosomonas sp. ) yan ürün olarak
nitrit nitrojen üretmek ve büyüme için enerji kayna÷Õ olarak amonyumu
70
kullanÕrlar. Nitrifikasyon bakterileri biyolojik filtrelerin temelini oluútururlar.
Üretim sistemindeki bütün tanklar nitrifikasyon bakterilerine sahip olmasÕna
ra÷men nitrifikasyon bakterileri biyolojik filtrenin yüzeyinde büyürler. Nitrit
nitrojen amonyum kadar toksik de÷ildir. Sistem içerisinde kontrol altÕnda
tutuldu÷u
zaman
akuatik
canlÕlara
yaralÕ
etkiye
sahiptir.
Nitrit
methemoglobin üretmek için hemoglobine tutunur. Methemoglobin oksijen
taúÕnmasÕna engel olarak sistemdeki balÕklara zarar verir. Üreticiler genel
olarak bilinen en pratik bilgi sistemdeki nitrit nitrojen etkisini azaltmak için
sistemdeki klorit miktarÕnÕ artÕrmak gerekir. Dengeyi sa÷lamak için üreticiler
tarafÕndan bilinmesi gereken pratik bilgi sistemdeki nitrit oranÕ ile klorit oranÕ
1–10 olmalÕdÕr. Böylelikle sisteminizde methemoglobin oluúumunu ve nitrit
nitrojenin toksik etkisini engellenebilmektedir. Biyolojik filtre olan kapalÕ
devre sistemlerde nitrit konsantrasyonu 10mg/l aúmamalÕ 1mg/l nin altÕna
düúmemelidir.
Nitrat genellikle üreticiler tarafÕndan önemsenmez. AraútÕrmalar
gösteriyor ki akuatik canlÕlar kapalÕ devre sistemlerde 200 mg/ l den yüksek
orandaki nitratÕ tolare edebilirler. Nitrat konsantrasyonlarÕ genellikle kapalÕ
devre sistemlerde yüksek seviyelere ulaúmaz.
Denitrifikasyon olayÕnda
anaerob bakteriler tarafÕndan nitrojen gazÕ oluúturularak havalandÕrma
iúlemleri neticesinde atmosfere karÕúÕr.
KapalÕ devre sistemlerde amonyum miktarÕnÕ kontrol etmek üretim
için tasarlanan sistemin birincil görevidir. Amonyum kapalÕ devre
sistemlerde üretimi tehlikeye atacak boyutlara ulaúmadan uzaklaútÕrÕlmasÕ
gerekmektedir. Sudan amonya÷Õ uzaklaútÕrmak için cok sayÕda teknoloji
olmasÕna ra÷men biyolojik filtreler yaygÕn olarak kullanÕlÕr.
filtrelerde
nitrifikasyon
olayÕnÕn
gerçekleútirecek
Biyolojik
nitrosomonas
ve
nitrobakter bakterilerinin tutunmalarÕnÕ ve büyümelerini sa÷layacak geniú
alanlar yani substratlar olmasÕ gerekmektedir. Dünya da kapalÕ devre
71
sistemlerinde kum, çakÕl, plastik boncuklar, plastik yüksükler, plastik tüpler,
plastik tabaklar gibi de÷iúik substratlar kullanÕlmaktadÕr.
KapalÕ devre
sistemler içinde bulunma yeri iúletmeden iúletmeye de÷iúmekte ve de÷iúik
yarar elde edilmektedir.
Sudaki hidrojen iyonlarÕnÕn miktarÕ suyun asidik veya bazik karakterde
oldu÷unu gösterir. KapalÕ devre sistemlerde suyun ph birçok biyolojik ve
kimyasal iúlemi ve di÷er su parametrelerini etkiler. Bu yüzden kapalÕ devre
sistemlerde göz önünde bulundurulmasÕ gereken izlenmesi ve kontrol altÕna
alÕnmasÕ gereken en önemli kriterlerden biridir. Alkalinite nötralize olmuú
asitlerin göstergesidir. Bikarbonat (HCO3 ) ve karbonat (CO3 ) predominat
bazlar veya birçok suda alkalinite kayna÷ÕdÕr. Yüksek alkaliniteye sahip sular
düúük alkaliniteye sahip sulara göre daha güçlü tampon özellik taúÕrlar.
Nitrifikasyon asit üretme iúlemidir. Amonyum nitrifikasyon bakterileri
tarafÕndan nitrata çevrilirken hidrojen iyonu üretilir. Hidroksit, bikarbonat ve
karbonat gibi bazlarÕ hidrojen iyonu olarak birleúerek alkalilinite tüketilir ph
miktarÕ düúer. 4,5 altÕndaki ph lar balÕklar için tehlikelidir. 7 altÕndaki ph
oranÕnda nitrifikasyon bakterilerinin etkinli÷i azalacaktÕr. E÷er sistemde
alkalinite düúükse sisteme kireç ve sodyum bi karbonat ilavesi yapÕlmalÕdÕr.
KapalÕ devre sistemleri bir bütün olarak de÷erlendirmek gerekir bu
yüzden her parametre tek tek ve adÕm adÕm kontrol edilmedir çünkü su
ürünleri yetiútiricili÷inde baúarÕ detaylarda gizlidir.
Amonyum
kapasitesini
miktarÕ
sÕnÕrlamasÕna
kapalÕ
ra÷men
devre
sistemlerde
kültür
balÕk
tanklarÕndaki
stoklama
ve
filtre
sistemlerindeki çözünmüú oksijen miktarÕ kritik öneme sahiptir. Birçok
durumda, kapalÕ devre sistemlerinin oksijen ekleyebilme özelli÷i balÕk
stoklama kapasitesini belirleyen en önemli faktördür. KapalÕ devre
sistemlerde yeterli oksijen miktarÕnÕ sa÷lamak için sisteme balÕklar ve
bakteriler tarafÕndan tüketilen orana eúit oranda oksijen eklenmesi
72
gerekmektedir. KapalÕ devre sistemlerde oksijen tüketim oranÕnÕ hesaplamak
zordur. Bu yüzden periyotik olarak yapÕlacak ölçümlerle yaklaúÕk miktar
belirlenir ve sisteme giriúi yapÕlÕr. KapalÕ devre sistemlerdeki toplam oksijen
oranÕ balÕklarÕn solunumu organik besinlerin ve tüketilmeyen besinlerin
bakteriler tarafÕndan parçalanÕrken gereken miktar ve biyolojik filtrelerde
bulunan nitrifikasyon bakterilerinin ihtiyacÕ olan oksijen miktarÕnÕn
toplamÕdÕr. Bütün bu bilgiler ÕúÕ÷Õ altÕnda tüm sisteme ihtiyacÕ olan oksijen
miktarÕ sisteme eklenmelidir.
KapalÕ devre sistemlerde bakteriyel ve balÕk solunumu neticesinde
oluúan CO2 sistem içinde toplanmaktadÕr. Suda bulunan karbondioksit
oksijen bulundu÷u takdirde toksik etkiye sahip de÷ildir. Buna ra÷men birçok
tür de iyi büyüme ortamÕ sa÷lanabilmesi için CO2 miktarÕ 20 mg / l altÕnda
olmalÕdÕr.
KapalÕ devre sistemlerde yeterli oksijen düzeyini sa÷lamak ve
karbondioksit miktarÕnÕ minimize etmek için sistemin kuruluú dizaynÕna
dikkat etmek gereklidir. Aksi takdirde oksijenlendirme ve havalandÕrma
sisteminde yapÕlacak bir hata 1–2 saat için toplam ürünün kaybÕna yol
açabilir.
Verilen bilgilerde de görüldü÷ü gibi kapalÕ devre sistemlerini bir
zincir olarak kabul edersek zincirin halkasÕndaki bir eksiklik sistemin getirisi
olan ürün oluúumunu direkt etkilemekte hatta ürün elde etme úansÕnÕ ortadan
kaldÕrmaktadÕr. Bu yüzden su ürünleri sektöründe yetiútiricilik yapan
üreticiler çevresel faktörlerle beraber sistem içinde problemlerin çözümü
içinde
stratejiler
geliútirmek
zorundadÕrlar.
Aúa÷Õda
isletmeler
için
üretimlerini kontrol almalarÕna yardim edecek tablolar önerilmiútir. ølave
olarak daha sonra ki dönemlerde üretimler için saklanmasÕ ve tecrübe olarak
kullanÕlmasÕ isletmenin verimlili÷i açÕsÕndan önemlidir.
73
KapalÕ devre sistemde di÷er sistemlere göre daha dar bir alanda daha
yo÷un bir yetiútiricilik yapÕlmaktadÕr. Besleme e÷er biyolojik filtre iyi
çalÕúÕyorsa kontrollü olacaktÕr. ølk adÕm uygun büyüklükte ve tipte yem
seçmektir. Besinin úekli balÕ÷Õn büyüklü÷üne göre de÷iúmektedir. Yem
üreticileri sizden gelen tavsiyeler ve tecrübelere göre ihtiyacÕnÕz olan yemi
üretmektedir. Çözünmeyen yemler ve yenilmeyen yemler zayÕf sindirimin
neticesinde sistem içinde problemlere neden olur. Uygun büyüklükte
yemleme daha az atÕk maddeye, daha fazla büyümeye, daha az sa÷lÕk
problemine daha az kirlenmiú su ortamÕnÕ sa÷lar. Üreticilerin akÕllarÕnda
tutmak
zorunda
olduklarÕ
ilk
temel
bilgi
kolayca
sistemden
uzaklaútÕrÕlabilecek havuz sistemleri için üretilmiú balÕk ve sistem için
problem olmayacak yemler tercih edilmelidir. KapalÕ sistemlerde aúÕrÕ ya÷lÕ
ve aúÕrÕ enerjili yemler yüzeyde tabaka oluúturaca÷Õ için sistemden
uzaklaútÕrÕlmasÕ zor ve bazen imkânsÕzdÕr. Fakat üreticiler tarafÕndan bilinen
bir gerçek vardÕr. KapalÕ sistemler için mükemmel bir yem yapÕlamamÕútÕr.
Bu yüzden üretici tecrübe ile bilgiyi birleútirerek sistemine ve cebine zarar
vermeyecek yemi belirlemelidir. Öncelikle her gün kullanaca÷ÕnÕz yem
miktarÕnÕ bilmeniz gerekmektedir. Bunun için de sistemdeki balÕklarÕn
toplam a÷ÕrlÕ÷ÕnÕ bilmeli ve vücut a÷ÕlÕ÷Õna uygun oranda beslenme
yapÕlamalÕdÕr. Yetiútiricilikte unutulmamasÕ gereken temel kural küçük
balÕlar büyük balÕklara oranla daha fazla besine ve oksijene ihtiyaç duyarlar.
E÷er a÷ÕrlÕ÷Õ 200 gramdan toplam a÷ÕrlÕ÷Õ 100 kg olan 500 tane balÕk
bulunan bir sistemiz varsa toplam a÷ÕrlÕ÷Õn %3 kadar besin verirseniz her
gün ihtiyacÕnÕz olan besin miktarÕ 3000 gramdÕr. Her iki hafta da bir
sisteminizi kontrol edip belli bir oranda balÕ÷Õ ölçerek sistemdeki toplam
a÷ÕrlÕk miktarÕnÕ tespit etmelisiniz. Sistem için gerekli bilgileri topladÕktan
sonra sisteminiz için gerekli düzenlemeleri yaparak yeni oranlara göre
besleme miktarlarÕnÕ hazÕrlayÕnÕz. Üreticilere kullanmalarÕ gereken tablolar
74
önerilmiútir. Tabi ki yeni oranlar hazÕrlarken sistemden uzaklaútÕrÕlan ve
ölen balÕk miktarlarÕnÕn da hesaplamaya dâhil edilmesi gerekti÷i
unutulmamalÕdÕr.
Üreticiler O2 hariç di÷er su parametrelerindeki ani de÷iúimlerden
kaçÕnmalÕdÕr. KapalÕ devre sistemleri için olan su parametreleri düzenli
úekilde kontrol edilmeli ve kayÕrt altÕna alÕnmalÕdÕr. ølave olarak sistemin
devamlÕlÕ÷ÕnÕ sa÷lamak için sistem ekipmanlarÕnÕn düzenli olarak bakÕmÕ
yapÕlmalÕ ve gereken kÕsÕmlar sisteme zarar vermeden de÷iútirilmelidir.
KapalÕ devre sistem içinde kullanÕlacak biyolojik filtre tüm sistemin yükünü
kaldÕracak düzeyde olmalÕdÕr. Üreticilerle yapÕlan görüúmelerde elde edilen
sonuçlar birleútirildi÷inde kapalÕ devre sistemleri kullanan iúletmelerin
dikkat etmeleri gereken noktalar aúa÷Õda belirtilmiútir:
x
Beslemeden 1 saat ya da 30 dakika önce ve besleme iúleminden
sonra su kalitesi parametrelerini kontrol ediniz.
x
BalÕklarÕn büyüme oranlarÕnÕ ve beslenme oranlarÕnÕ kaydediniz.
x
Su kalitesindeki ani de÷iúimleri kaydediniz.
x
Sistemdeki balÕklar aktif ve besleniyorsa küçük parçalar halinde
yemleme yapÕnÕz.
x
Su kalitesinde ani de÷imler yapmayÕnÕz.
x
Sistemden uzaklaútÕrÕlan ve ölen balÕklarÕ kaydediniz.
x
Beslemede ciddi artÕúlar yapmayÕnÕz.
x
Nemli yemler ile balÕklarÕ beslemeyiniz
x
BalÕklarÕnÕz büyümeye baúladÕ÷Õ zaman yem büyüklüklerinde
de÷iúimler yapÕnÕz.
x
Biyolojik filtre aktif hale gelmeden balÕk stoklamayÕnÕz.
x
BalÕk davranÕúlarÕndaki de÷iúimlere karúÕ hazÕr olun.
x
Sistemde 1veya 2 balÕk öldü÷ü zaman hemen heyecanlanmayÕnÕz.
75
x
BalÕklara mümkün oldukça manipülasyon yapmayÕnÕz.
x
AnaçlarÕn balÕklarÕn sistemden kaçmasÕnÕ engellemek için sistemin
üstünü a÷ ile kaplayÕnÕz.
x
Beslenme miktarÕndaki artÕúlar biyolojik filtrenin çalÕúmasÕnÕ
etkileyece÷ini hatÕrlayÕnÕz.
x
BazÕ yaúadÕ÷ÕnÕz kötü tecrübeler sizin gelecekte sa÷layaca÷ÕnÕz
baúarÕya destek olabilir.
x
TanklarÕnÕzÕ ve biyolojik filtrenizi aúÕrÕ ÕúÕktan uzak tutarak aúÕrÕ alg
oluúumunu dolayÕsÕyla bakteriyel hareketi engelleyiniz.
x
BalÕklarlÕn düzenli bir úekilde büyüme göstermiyorsa alt üst
olmayÕnÕz.
x
Zorlu durumlar için her zaman hazÕrlÕklÕ olun ve planlar geliútiriniz.
x
Size yardÕmcÕ olabilecek birimlerle koordineli çalÕúÕn ve yardÕm
istemeyi ihmal etmeyiniz. Örne÷in hastalÕklarla mücadele de tedaviye
ulaúmazsanÕz uzman kiúilerden yardÕm isteyiniz.
UnutulmamalÕdÕr ki su ürünlerinde baúarÕ dikkatli çalÕúmadan
geçmektedir.
76
5. KAYNAKÇA
Aquaculture Technology, 2000, Fish Farming Equipment, Landbased
Systems. <http://members.magnet.at/aquaculture/recircu.htm>
A NSW Government Initiative., 2000 Planning and Design, NSW North
Coast Sustainable Aquaculture Strategy Land based aquaculture.
Bio
Fitler Aquatic Information Center
<http://biofilter.com/sys_closed.htm>
Closed
Systems
2003,
Blancheton, J. P., 2000 Developments in recirculation systems for
Mediterranean fish species. Aquacultural Engineering 22 17–31
Boley, A., Muller, W. R., Haider, G., 2000, Biodegradable polymers as
solid substrate and biofilm carrier for denitrification in recirculated
aquaculture systems. Aquacultural Engineering 22 75–85
Devlet østatistik Enstitüsü., 2001, Su ürünleri østatistikleri, Ankara, 56
Ebeling, J. M., 2001, Design of an Emergency Aeration System for Intensive
Aquaculture Raceway System. 365- 409
Edwards, P. E., 1992 'Reuse of Human Waste in Aquaculture' Washington
DC, UNDP-World Bank.
Ernst, D. H., Bolte, J. B., Nath, S. S., 2000,
AquaFarm: simulation and
decision support for aquaculture facility design and management
planning. Aquacultural Engineering 23 121–179
Fenchel, T., King, G. M., Blackburn, T.H., 1998 Bacterial
biogeochemistry The ecophysiology of mineral cycling. Academic
Press
Fenchel, T., Blackburn, T. H., 1979 Bacteria and Mineral Cycling,
London, Academic Press.
77
Fenchel T., 1987 Ecology of Protozoa. Brock/Springer series in
contemporary bioscience.
Krumins, V., Ebeling, J. M., Wheaton, F., 2001 Ozone’s effects on
power-law particle sizedistribution in recirculating aquaculture
systems. Aquacultural Engineering 25 13–24
Krumins, V., Ebeling, J. M., Wheaton, F., 2001 Part-day ozonation for
nitrogen and organic carbon control in recirculating aquaculture
systems. Aquacultural Engineering 24 231–241
Lee, P, G., 2000 Process control and artificial intelligence software for
aquaculture. Aquacultural Engineering 23 13–36
.Lekang, O. I., Kleppe, H., 2000, Efficiency of nitrification in trickling
filters using different filter media. Aquacultural Engineering 21 181–
199
Leonard, N., Blancheton, J. P., Guiraud, J, P., 2000, Populations of
heterotrophic bacteria in an experimental recirculating aquaculture
system. Aquacultural Engineering 22 109–120
Licas, D., 1998, Marine hatchery technology system reviews. In aquaculture
Engineering Technologies for the future. Icheme Symposium Series
No: 111, 65-76
Losordo, T. M., Hobbs, A. O., 2000, Using computer spreadsheets for water
flow and biofilter sizing in recirculating aquaculture production
systems . Aquacultural Engineering 23 95–102
Massachusetts Aquaculture White Paper., 1995, Aquaculture Systems and
Technologies. <http://state.ma.us/czm/wpsystch.htm>
McGee, M., Cichra, C., 2000 Principles of Water Recirculation and
Filtration in Aquaculture.
Mustafa, A., Peters, W.D., Conboy, G.A., and Burka, J.F., 2001, “Do
water temperature and low affect sea lice development and
settlement?”, Proceedings of the Annual Meeting of the aquaculture
78
National Aquaculture Conference., 1997, Design, Management and
Commercialization
of
Closed
Systems
<http://mdsg.umd.edu/extensionconf/AQ71.html>
NRE.,
Recirculating
Aquaculture
Systems
(RAS)
<http://nre.vic.gov.au/web/root/domino/cm_da/nrecfaq.nsf/>
2003
Ölçü Birimleri Dilokulu., 2006,
<htpp:// www.dilokulu.com/ulkeler_ic. html >
Palacios, G. L., Timmons, M. B., 2001 Determining design parameters for
recovery aquaculture waste water using sand. Aquacultural Engineering
24 289–299
Peters, W. D., 2002, Monitoring and modelling of water quality in a finfish
recirculation ystem: preliminary work.
Peters, D., and Venart, J.E.S., 2000, “Visualization of rough-surface
gravity current flows sing laser-induced fluorescence”, 9th
(Millennium) International Symposium on Flow isualization 244
Peters, W. D., Venart, J.E.S., 2000, “Rough-surface gravity current flows”,
Tenth nternational Symposium on Applications of Laser Techniques to
Fluid Mechanics 234
Primary Industries and Resources SA 2003
<htpp:// www.pir.sa.gov.au .html >
Pritchard, G. L., 1998, Performance of aquaculture systems in canada,
OECD Fisheries commitee’s extended meeting on aquaculture Vol. 2,
Aquaculture; A review or Recent experience volume 2, Paris
Rawlinson, P., 2000, The economics of recirculation Aguaculture, Presented
at the IIFET, Conference Oregan State University
Recirculation Systems in Aquaculture 2006
<htpp://www.pir.sa.gov.au>
Santosh, G., Recycling waste for sustainable environment in Asian cities,
Calcutta case study. Paper at R99 Congress, Geneva, February (1999),
'Urban Aquaculture' International water symposium, Stockholm,
79
August, (1997), 'Indigenous technology in waste water recycling :
Calcutta case study'. International Congress in Irrigation and Drainage,
Seoul, September (2001). 'Urban agriculture
Shields, R. J., 2001, Larviculture of marine finfish in Europe. Aquaculture
200 55–88
Summerfelt, S. T., Vinci, B. J., Piedrahita, R. H., Oxygenation and
carbon dioxide control in water reuse systems
2000Aquacultural Engineering 22 87–108
Wilton, S., 2002 Selecting material for Hatchery Tanks A special sedtion on
water reuse and recirculation
Thoman, E. S., Ingall, E. D., Davis, A. D., Connie R., 2001 A nitrogen
budget for a closed, recirculating mariculture system. Aquacultural
Engineering 24 195–211
Thomas, M., Masser, M., Rakocy, J., 1992 Recirculating Aquaculture
Tank Production Systems An Overview of Critical Considerations.
Tank Production Systems Management of Recirculating Systems.
Tank Production Systems A Review of Component Options.
80
ÖZGEÇMøù
1978 yÕlÕnda BandÕrma’da do÷an Tuncer UöRAù, ilk,
ølkö÷retim Okulunda
orta ö÷renimi BandÕrma
ve lise e÷itimini Menemen Endüstri Meslek Lisesi
tamamlamÕútÕr.1997 yÕlÕnda yüksek ö÷renime baúladÕ÷Õ Ege Üniversitesi Su Ürünleri
Fakültesinden 2002 yÕlÕnda mezun olmuútur. 2003 yÕlÕnda Ege Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Yetiútiricili÷i Ana Bilim DalÕ ‘nda
E÷itimine hak kazanmÕútÕr.
Yüksek Lisans
81
EKLER
KONTROL VE øZLEME TABLOSU
Tarih:
Tank NumarasÕ:
GÜNLÜK:
BaúlangÕç Tarihi SÕcaklÕk Ç O2 Amonyum Nitrit
Ph
Ölümler
Besin MiktarÕ
1.
2.
3.
4.
5.
HAFTALIK:
BaúlangÕç Tarihi
Sertlik
Alkalinite
Tuzluluk
SONUÇ:
TOPLAM VERøLEN BESøN:
TOPLAM ÖLÜM MøKTARI:
SU DEöøùøMø:
EKLENEN BALIK MøKTARI:
EK 1. Kontrol ve øzleme Tablosu
Klorit
82
KAPALI DEVRE SøSTEM BAKIM FORMU
GÜNLÜK:
BESLENEN BALIK MøKTARI:
SU KALøTESø TESTLERø:
SøRKÜLÂSYON POMPASI KONTROLLERø:
HAVALANDIRMA EKøPMANLARI KONTROLÜ:
KUM FøLTRELERøNøN KONTROLÜ:
GERø YIKAMA VANALARININ KONTROLÜ:
SU SEVøYESø KONTROLÜ:
SU DEBøSø KONTROLÜ:
EK 2. KapalÕ devre sistem bakÕm formu
GÜN
TANK 1 TANK 2
TANK 3
TANK 5
TANK 6
EK 3. Günlük tank kontrol formu
TANK 4
TANK 7
TANK 8
GÖRÜùLER
83
84
ORTALAMA BALIK AöIRLIöI
TARøH
NO
KAB
BALIK
AöIRLIöI
NO
TOPLAM
BALIK
AöIRLIK AöIRLIöI
Ek 4. BalÕk büyüme izleme formu
ORTALAMA
BALIK
AöIRLIöI

(yüksek lisans tezi) deniz balıkları kuluçkahanelerinde kapalı devre m

Transkript

Benzer belgeler

Konopizza dünyasına katıldığınızda, trend yerlerde mükemmel bir iş

buroşürü indirmek için buraya tıklayın

Frasi: Domande di lavoro | Lettera di motivazione (Inglese

eBridge2 VET Mobility

Frasi: Domande di lavoro | Lettera di motivazione (Turco

Phrasen: Reisen | Flirten (Italienisch-Türkisch)

toscana

Un gioco da ragazze Kız Oyunları A Game for Girls (18+) 2008, 95 min.

rcnelim: