Ankara Yazıları Ya tm Gençl k Park

Çağdaş Türk Dili
Ankara Yazıları
Ya t m Gençl k Park
Savaş Sönmez
larında hazırlanan projelerle yeniKuruluş Serüveni
19 Mayıs 1943’te açılan Gençlik den girişilen inşaat, Kontrol Teşkilatı
Parkı 56 gün büyüğüm olmakla akra- aracılığıyla yürütülür. 1941’de
nım sayılır. Bu nedenle başından bu- İncesu Deresi’nden filtre edilen su hayana kendileriyle hukukumuz ve vuza verilmeye başlanır. Savaş yıllaüzerlerinde söz hakkımız vardır diye rının zorlukları içinde uzun yıllar
süren çalışmalar 19 Mayıs 1943’te pardüşünürüm.
Parkın serüveni 1932’de bakanlar kın açılması ile sonlanır. Parka, Atakurulunun onayladığı imar planı ile türk’ün yaveri Cevat Abbas’ın önerisiyle, Gençlik ve
başlar. Nafıa VeSpor Bayramınkâleti (Bayındırda açılmasınlık Bakanlığı),
dan ötürü GençAnkaralıları bozlik Parkı adı vekırın yoksunrilir.
luklarından
Açılış günü
uzaklaştıracak
olan 19 Mayıs
büyüklükte bir
1943 tarihini tagöl ile güzel bir
Gençlik Parkı ağaçlandırılmadan evvel
şıyan, TC Nafıa
gezinti alanı yaVekâleti Neşriratmak üzere harekete geçer. İncesu Deresi’nin taşkın yatından “Türkiye’nin İlk Parkı
alanı olan 275.000 metrekarelik ba- Gençlik Parkı” adlı kitap, 2009 yılıntaklık alanı üzerine, Theo Leve- da Ankara Büyükşehir Belediyeau’nun 1936’da tasarladığı bir proje si’nce tıpkıbasım olarak yeniden yaile işe başlanır. Ancak, nedense bu yımlanmıştır. Parka, o güne değin diproje kısa zamanda askıya alınıp uy- kilen bitkileri gösteren cetvele göre,
gulamasından vazgeçilir. 1939’da ba- 6340 yüksek ağaç, 2116 çam, 53289
kanlığın Yapı İşleri Fen Heyeti büro- bodur ağaç ve 325 çeşitli olmak üzere
508
Ekim 2015 • Sayı 332
Çağdaş Türk Dili
62070 ağaç dikimi yapılmıştır. Aynı
kitaptan alarak yazımıza iliştirdiğimiz, Gençlik Parkı’nın ağaçlanmadan önceki halini gösterir fotoğraf,
nerelerden başlanıp nerelere varıldığını özetlemektedir.
Her Ankaralının Bir Gençlik
Parkı Vardır
Açılış yıllarında havuzun bir yanı
soyunma kabinleri de olan plaj olarak kullanılıyor. Ada biçimimdeki
bu bölgeye daha sonraki yıllarda
önce Göl Gazinosu, sonra nikâh dairesi olan bina yapılıyor. 15.8.1944
günlü “Radyo Dergisi”nden öğrendiğimize göre havuzda bir de Kuğu
Adası var. Minicik köprüsünün altından sandalla geçerken çarpmamak için başımızı eğdiğimiz bu sevimli ada, uzun yıllar boş tutuluyor,
daha sonra deniz aracına benzetilmeye çalışılmış iğreti bir çay bahçesine dönüştürülüyor (2005 kıyımında
da diğer her şey gibi yok ediliyor).
Gazinolar ve çay bahçeleri açılıyor.
Her hafta bir bandonun ücretsiz konserleri var. Havuz, yüzmenin yanı
sıra kürek ve kotra gibi su sporlarına,
kışın da patencilere hizmet veriyor.
Bir iki boğulma olayından sonra
yüzme yasaklanıyor. Bir eğlence merkezi olarak düşünülen lunapark 1951
yılında açılıyor. Çocukluk ve gençlik
yıllarımızda sıklıkla gittiğimiz, yıldan yıla büyüyen lunaparkta anımsayabildiğim kadarıyla, “çarpışan
otolar, gokart, motosiklet üstüvanesi
(silindirik bir yapı), dönme dolap,
uçan sandalyeler, atlıkarınca, sihirli
aynalar, korku tüneli, bugi bugi, gondol, halka atma, salıncak, yumruk
gücü, silah atma, penaltı” gibi oyun
ve eğlence bölümleri var. 1956’da
köprünün bir ayağının altında, her
eski Ankaralının kesinlikle semaver
çayını ya da nargilesini tattığı Recep
Özgen Çay Bahçesi açılıyor.
1957’de, önce küçüklerin, zamanla tüm Ankaralıların gözdesi haline
gelecek olan Küçük (minyatür) tren
seferlerine başlıyor. Opera tarafında
yeraltındaki Havuzbaşı istasyonundan kalkan küçük tren, 1750 metrelik
parkurunu Esmen adlı ara istasyonunda da durarak tamamlıyor. Saatte 30 km. hız yapabilen küçük trenin,
yerli yapım olan Mehmetçik ve Efe
adlı iki lokomotifi var. Efe’nin adı 27
Mayıs 1960’ta “27 Mayıs” oluyor,
1985’te de hangi akla hizmetle olduğu bilinmez “Ali Baba”ya dönüşüyor. Bekir Coşkun’un “yeryüzünde
hiçbir yere gitmeyen tek tren” olarak
tanımladığı küçük tren 1986’da kaldırılıyor. 1999’da “yarım tur” yapmak üzere yeniden çalıştırılmaya başlansa da eski havasını yakalayamıyor. 2005 kıyımında da köprüsüne varana kadar hiçbir iz bırakmadan yok
ediliyor.
Küçük Trenin hemen sonrasında
“gazinolar dönemi” başlıyor. Plajın
Ekim 2015 • Sayı 332
509
Çağdaş Türk Dili
yerine yapılıp daha sonra nikâh da- parkı 6 Mayıs 2005’de kapatır. 31
iresine, kıyım öncesindeki son yılla- Ağustos 2009’da, eskisiyle pek ilgisi
rında ise Sanat Kurumuna çevrilen olmaksızın, kabuk değiştirip açılana
Göl Gazinosu, lunapark içindeki değin kapalı kalıyor.
Benim Gençlik Parkım
Luna Park Gazinosu ve Japon Aile
Annemin kutu makine ile çektiği
Bahçesinin yanı sıra, irili ufaklı birçok gazino boy gösteriyorlar. Zeki en eski Gençlik Parklı fotoğrafım, 4.
Müren başta olmak üzere o yılların yaş günüm olan 14.7.1947 tarihini tatüm ünlü sesleri bu gazinolarda din- şıyor. Yine eskilerden kalma 8.6.1948
letiler sunuyorlar. Gazinoların “ısın- ve 22.6.1948 günlü fotoğraflarım da
ma” yıllarında “kuru köfte, börek, var. Daha önceki tarihlerde fotoğrafdolma”dan oluşan “klasik piknik me- sız gidişlerimin de olduğunu düşünüsü” ile gidip bunları bir yandan nürsek, demek ki en azından 4 yaşımdan beri tanışıyoprogram sürerken orarum akranım parkla.
dan alınacak semaver
Peki, “plajlı” günlerine
çayı eşliğinde yemek
yetişemediğim “Benim
olası iken, daha sonraGençlik Parkım”da
ları “fiks menü, alaneler neler vardı anımkart” devirleri geliyor.
sadığım?
Gazinoların kıyasıya reSonu Mostar Köpkabetleri onları “kadın
r ü s ü ’ n e b e n z e ye n ,
matineleri” ya da “halk
park ile özdeşleşmiş,
g ü n l e r i ” g i b i “ a l azamanın en büyük paturka” buluşlara yönrası olan kâğıt 100 liralendiriyor. T V progDördüncü yaş günümde. 14.7.1947 nın arkasına da resmeramlarının ve giderek
(Geride pergoleler ve 2. Vakıf Apt.)
dilmiş bir köprüsü
kanallarının çoğalması
vardı (yıkılıp yapılan
gazinoların da sonunu
getiriyor. Gençlik Parkı, el ayak orta- yenisi onun yerini tutamadı). Pergodan çekilince serkeşlerin, kimsesizle- lelerinde türlü sarılıcı bitkileri vardı
rin ve yersiz yurtsuzların, ayyaş ve al- rengarenk. Köprünün istasyona
koliklerin, kadın pazarlayıcılarının, doğru iki yanında, su düzeyine
kapkaççıların, ispirtocu ve tinercile- kadar salkım salkım eğilen söğüt
rin yeri haline dönüşüyor. Lunapark ağaçları vardı. Açıkhava Gazinosu
bile ıssızlaşıyor. Büyükşehir Beledi- kültürü vardı, birkaç keresinde
yesi yeni bir görüntü vermek üzere benim de katıldığım. Şimdi idari
510
Ekim 2015 • Sayı 332
Çağdaş Türk Dili
bina olan eski Sağlık Müzesinde kan Kültür Derneği’nin gösterimin(halen Ankara’nın o çapta da olsa bir de Açıkhava Sineması vardı. Opera
Sağlık Müzesi bulunmuyor) kava- tarafındaki girişinde çok özenli olnozlar içinde ceninler, kesik parmak- masa da ışıklı Atatürk Panosu vardı,
2005 kıyımında
lar ve insan iç oryok edilen ve yeg a n l a r ı va r d ı
nilenmeyen.
dehşet içinde izAynı girişte
lediğimiz. SeCHP’nin 6 ilkemaverli Recep
sini simgeleyen
Özgen Çay Bah6 sütunla birbiçesi vardı. İlle
100 TL'nin arka yüzü
rinden ayrılmış
de içkili Fener7 büyük, 2 de
bahçe Lokantası
vardı; gitmek gerektiğinde kesinlikle küçük kapısı vardı daha sonraları turonu seçtiğim. İstanbullu ünlü sanat- nikeler takılan. Vardı… ardı… dı…
çıların “turne”ye geldikleri Açıkhava (Yani “Vardı”nın “ardı”, yalnızca
Tiyatrosu vardı. Oynamaktan büyük “dı”. Di’li geçmiş zaman, yani geçmikeyif aldığımız Minyatür Golf Sahası şe özlem).
Ye n i l e n e n
vardı. Benim de
Gençlik Pariçinden geçtikı’nda, benim
ğim nikâh dave akranlarımın
iresi ve onun efparkımızdan gesanevi “nikah kıriye birkaç yer
yıcısı” Mücteba
kaldı sadece. AlYetişen vardı.
dıkları darbeleGövdeleri nure karşın mihmaralı kiralık
raplarını
korusandalları vardı.
Annem ve kuzenimle sandalda. 22.6.1948
(Geride
yıkılan
köprü)
yan Solmaz KıO sandallarla
lıçtepe Polis KaKuğu adasınınki dahil gölün üç köprüsünün altın- rakolu, idari binaya dönüştürülmüş
dan geçmek vardı. Yaşamayan kar- Sağlık Müzesi, altı zabıta amirliğine
deşimin binmeyi çok sevdiği küçük çevrilmiş esas giriş terası, iskeleti de
tren vardı. Lunaparkta “penaltı çek- kalsa pergoleleri bir de. Şimdiki
mek” ve “ip çekmek”(ucuz, basit ıvır Gençlik Parkı mı? Geçelim onu, ben
zıvır piyangosu) vardı. Türk Ameri- zaten onu anlatmıyorum ki.
Ekim 2015 • Sayı 332
511