Oguz-Can-ISTAC

Uluslar arası Çevre Yatırım ve İşbirliği Kongresi
İşletmelerde Karbon Yönetimi ve
Gönüllü Karbon Piyasaları
Dr. Oğuz CAN
İstaç A.Ş.
Sistem Geliştirme Müdürü
07.06.2007
Giriş
“Sürdürülebilir Kalkınma” gereksinimi, kaynakların hızla ve bilinçsizce
tüketildiği günümüz dünyasında her alanda kendisini hissettirmekte,
gelecek nesillere olan sorumluluğumuz noktasında Dünyamız “iklim
değişikliği” ile tehlike sinyalleri vermektedir.
Üretim ve tüketimin her aşamasında dünyamız hızla kirlenmekte, tükenmez
dediğimiz uçsuz bucaksız araziler, denizler, okyanuslar giderek
küçülmekte, sorun çevre olunca da sınırların ve mesafelerin bir hükmü
kalmamaktadır.
Bugün iklim değişikliği etkilerinin azaltımına yönelik alınacak her türlü
önlemler hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan tüm ülkelerin ortak fakat
farklılaştırılırmış sorumluluğundadır.
İnsan Kaynaklı Sera Gazları
Karbon Dioksit (CO2) – En yaygın Sera Gazı (GHG)
Metan (CH4) – İkinci en yaygın GHG, CO2 den 21 kat daha etkili
Nitrozoksit (N2O) – CO2 den 310 kat daha etkili
Diğer Gazlar – HFCs, PFCs, ve SF6 = CO2 den 600 ila 23900 kat daha etkili
Enerji Üretimi
Ulaşım
Transportation
Atıklar, Yeşil alan kullanımı
İlgili Sektörler
• Enerji,
• Sanayi (Çimento, Demir Çelik, Petrokimya, Rafineri, vs.)
• Ulaşım
• Tarım
• Atık Yönetimi
• Çevre ve Diğer yardımcı Sektörler
Sürdürülebilir Kalkınma
Projeler
• Yenilenebilir Enerji Projeleri,*
• Yakıt değişimi (endüstri, ulaşım, yerleşim merkezleri, vs.),
• Atık yönetimi projeleri,
• Toplu Taşıma- Ulaşım Kapasite artımı
• Gelişmiş kömür teknolojileri ile enerji üretimi,
• Yenileme ve rehabilitasyon projeleri,
• Endüstriyel enerji verimliliği arttırma projeleri,**
• Ağaçlandırma
• Karbon yakalama ve depolama teknolojileri…
* 10.5.2005 tarihli 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin
Kanun,
** 22.02.2007 tarihli 5584 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu
İşletme Yaklaşımında İBB
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sera Gazı
Emisyon Azaltımı Sağlayan Çalışmaları
1. İstanbulda Doğalgazın yaygınlaştırılması ile sağlanan
emisyon azaltımı
2. Evsel Katı Atık Düzenli Depolama Alanlarından açığa
çıkan çöp gazı (Landfill gas) metan içeriğinin elektrik
enerjisi üretimi amaçlı kullanımı ile sağlanan seragazı
emisyon azaltımı
3. İlçe Belediyelerden gelen çöp kamyonlarının aktarma
istasyonlarında daha büyük hacimli silo ve semitreylerler
ile depolama alanına taşınması ile elde edilen trafik
azaltımına bağlı emisyon azaltımı
4. Kompost üretimi, Ambalajların kaynağında ayrı toplanması
ve hammadde olarak geri kazanımı ile elde edilen
emisyon azaltımı
5. 1995–2007 yılları arasında ağaçlandırma ve yeşil alan
artırma faaliyetleri kapsamında sağlanan emisyon azaltımı
6. 100 adet İETT otobüsünün doğalgaza dönüştürülmesi ile
sağlanan emisyon azaltımı
İşletme Yaklaşımında İBB
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sera Gazı
Emisyon Azaltımı Sağlayan Çalışmaları
7. Raylı sistemlerin geliştirilmesi ile elde edilen kişi başı yolculuk
emisyon miktarında sağlanan emisyon azaltımı
8. Marmaray projesi ile sağlanacak emisyon azaltımı
9. Metrobüs projesi ile sağlanacak emisyon azaltımı
10. Şu an 57 dk olan seyahat süresinin 30 dk indirilmesi ve kara
trafiğinin iyileştirilmesi sonucu oluşacak emisyon indirimi
10. Euro-4 Motor standardında otobüslerle ve Hidrojenle çalışan
otobüslerin devreye alınması sonucu elde edilecek emisyon
azaltımı
11. Durusu Bölgesinde 19,2 MW Rüzgar enerjisi santrali projesi ile
sağlanacak emisyon azaltımı
Sürdürülebilir Kalkınma
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sera Gazı
Emisyon Azaltımı Sağlayan Çalışmaları
12-Şehir aydınlatmasında enerji tasarruflu armatürlerin kullanımı
13-Aydınlatmada ve değişik sinyalizasyonlarda güneş enerjisi ile çalışan
armatürler pilot uygulamaya başlandı
14-Isı izolasyonunun yaygınlaşması ve yüksek verimli ısıtma sistemlerinin
yaygınlaştırılması
DEPOLAMA SAHALARI
Düzenli Depolama Sahaları
İstanbul’da kişi başı 0,8 ila 1.0 kg evsel atık üretilmektedir. Odayeri Düzenli
Depolama Sahasında günlük 9.800 ton, Kömürcüoda da ise 4.500 ton atık
depolanmaktadır.
ODAYERİ
Toplam alan
: 75 ha
Serili alan
: 55 ha
Toplam Depolama: 25 milyon ton
KÖMÜRCÜODA
Toplam alan
: 89 ha
Serili alan
: 40 ha
Toplam Depolama: 12 milyon ton
Evlerden ilçe belediyelerince çöp kamyonları ile toplanan atıklar Asya ve
Avrupa yakasındaki 6 aktarma istasyonunda 31 ve 37 m3’lük daha büyük
araçlara aktarılarak araç trafiği % 20- 34 oranında azaltılmaktadır.
ODAYERİ
KÖMÜRCÜODA
BARUTHANE
HALKALI
HEKİMBAŞI
YENİBOSNA
KÜÇÜKBAKKALKÖY
DEPOLAMA ALANLARI
AKTARMA İSTASYONLARI
AYDINLI
EVSEL ATIK EMİSYON MİKTARI
Buswell denklemi:
Evsel Atık formülü: C50H100O40N
1 ton atık:
1006.5/1354 x 1000 = 743.35 kg CO2
434 / 1354 x 1000 = 320.5 kg
CH4
üretir
Eğer CH4 sera gazı etkisinin CO2 emisyonunun etkisinden 21 kat fazla
olduğu göz önüne alınırsa azaltılan eşlenik emisyon miktarı:
1006.5/1354 x 1000 = 743.35 x 1 = 743.35 kg CO2
434 / 1354 x 1000 = 320.5 CH4 x 21 = 6730,5 kg CO2
1Ton Evsel Atık
demektir.
Toplam
= 7473.85 kg CO2eşlenik
İSTANBUL EVSEL ATIK MİKTARI
6,000,000
5,000,000
Yıllara Sari Katı Atık Miktarı
(ton)
4,000,000
3,000,000
2,000,000
1,000,000
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
GAZ TOPLAMA SİSTEMİ
10
TESİS ELEMANLARI
6
3
1
2
4
5
7
8
9
1. Evsel Atık Depolama Alanı, 2. Gaz toplama borusu 3. Ana gaz
toplama borusu, 4. Ön filtre, Nem alıcı, 5. Gaz pompası, 6. Yakma
bacası, 7. Gaz şartlandırma, 8. Gaz Motoru / türbini, 9. Şalt Tesisi,
Trafo, 10. İletim/Dağıtım hattı
DEPO GAZI İÇERİĞİ
Bileşenler
2%
0%
0%
33%
63%
Tipik Değer
(% v/v)
Methane
Carbon dioxide
Metan
63.8
Oxygen
Nitrogen
CO2
33.6
Hydrogen
Carbon monoxide
O2
0.16
Water vapour
Trace compounds
N2
2.4
H2
0.05
CO
0.001
Su buharı
Diğer
1.8
0.006
SAĞLANAN EMİSYON AZALTIMI
Odayeri Emisyon Azaltımı Hesaplaması
Yıl
Üretilen
LFG Miktarı (m3)
Üretilen
CH4 Miktarı (m3)
2006
2007
429 x 106
450 x 106
214 x 106
Projelendirilen
CH4 Miktarı (m3)
Emisyon Azaltımı
CH4 Miktarı (ton)
Emisyon Azaltımı
CO2e Miktarı (ton)
2008
……
2012
Toplam
468 x 106 ……
409 x 106
2.788 x 106
225 x 106
234 x 106 ……
204 x 106
1.394 x 106
171 x 106
180 x 106
187 x 106
163 x 106
975 x 106
99.307
104.022
108.288
95.000
644.143
……
……
X 21
2.085.445 2.184.454 2.774.052
……
2.197.406
13.527.013
SAĞLANAN EMİSYON AZALTIMI
Toplam Emisyon Azaltımı [7 Yıl]
Odayeri Emisyon Azaltımı
Kömürcüoda Emisyon Azaltımı
TOPLAM EMİSYON AZALTIMI
13,527,013 t CO2e
+
8,281,385 t CO2e
21,808,398 t CO2e
Ambalaj Atıklarının Geri Kazanımı
Ambalaj atıklarının Geri Kazanım Hedefi olan 2014 yılında %60
Verim gerçekleştirilmesi halinde;
Toplanan kağıtlar ile 11.206.305 ağacın kesilmesi önlenmiş olacaktır.
Plastiklerin geri kazanımı ile 1.452.669 MWh enerji tasarrufu yapılmış
olacaktır.
Camların geri kazanımı sonucu 4.323.420 lt. petrol tasarrufu
sağlanacaktır.
Metallerin geri kazanımı sonucu 20.753 ton hammadde tasarrufu
sağlanmış olacaktır.
Türkiye Enerji Birim Emisyon Eşleniği
CO2 emisyon faktörleri
(kgCO2/kWh)
Kaynak
KWh başına emisyon
Türkiye Üretime bağlı E.
0,97351
0,060506
Linyit
0,980875
0,165223
Fuel-Oil
0,846097
0,05224
Motorin
0,831425
1,19E-06
Doğalgaz
0,556536
0,247159
Jeotermal
0,090718
5,73E-05
LPG
0,738741
0,001945
Nafta
0,824814
0,006229
Taşkömürü
0
Diğer
Rüzgar
Hidrolik (Su)
Ortalama (kgCO2/kWh)
0,01
4,38E-06
0,00355
0,000894
0,53426
Türkiye Enerji Birim Emisyon Eşleniği
Türkiye Kaynaklarına göre üretilen ortalama 1
KWh elektrik için havaya salınan sera gazı
eşleniği 0,534 kg iken Avrupa ortalaması 0.8 kg
civarındadır.
Durusu Rüzgar Enerjisi
•
•
•
Almanya’nın 2006 yılı sonu itibariyle kurulu gücünün 20.000 MW olduğu göz
önüne alındığında hali hazırda 50,1 MW kurulu gücü bulunan Türkiye Rüzgar
Enerjisi pazarında çok büyük gelişme beklenmektedir.
Özellikle EİE Genel Müdürlüğünün yeni rüzgar atlası, EPDK Kurumunun yeni
lisanslar konusunda yaptığı çalışmalar bu gelişimi destekleyen en önemli
çalışmalardır.
Bununla Birlikte en çok yaygın olarak kullanıldığı ve desteklendiği Almanya ve
Danimarka da üretim kapasitesine katkısı; bazı bölgelerde % 25’e ulaşsa bile
ortalama% 10-15’i geçememektedir.
Wind Energy Plant
Year
Erection
Gücü
(MW)
Yeri
Delta Plastik
Otoprodüktör
1998
1.5
İzmir - Çeşme Germiyan
ARES Güçbirliği
Holding BOT
1998
7.2
İzmir – Çeşme Alaçatı
BORES Demirer
Holding BOT
2000
10.2
Çanakkale Bozcaada
Sünjüt Sanayi
Otoprodüktör
2003
1.2
İstanbul - Çatalca
Bilgin Enerji-Bares II
2006
30
Bandırma-Balıkesir
20
Ulaşım Sektörü Fırsatları
OECD Ülkelerinde toplam CO2 emisyonunun 30%’u
ulaşımdan kaynaklanmaktadır.
Binek araçlar ve küçük tonajlı kamyonlardan
kaynaklanan emisyonlar ise ABD’nin toplam
emisyonunun %20’sini oluşturmaktadır.
Avrupa Birliği : “ACEA agreement” CO2
emisyonlarının 2008 yılında 1995 yılı
seviyesinin
25% altına çekilmesini
hedeflemiştir.
“Düşük Karbon Teknolojilerindeki yatırımlar 2002 yılından 2005 yılına
kadar olan periyotta 4 kat artmıştır.”
Ulaşım Sektörü Fırsatları
Ulaşımdan kaynaklanan emisyonlarda taşıtların yakıt tüketiminden
kaynaklanan emisyon oranı % 75’ini teşkil ederken, Yakıt
üretimi ile ilgili emisyonlar toplamda % 14 oranındadır. Geri
kalan emisyonlar ise taşıt üretiminde yer alan malzeme ve
montaj süreçlerinde oluşmaktadır.
AB, Kanada, Japonya ve Kaliforniya araç kullanımından yani
trafikten oluşan emisyonlara yönelik çalışmalar yapmaktadır.
EU-25 2010 yılına kadar, ulaşımda kullanılan biyoyakıt oranını
%5,75’e çıkarmayı hedeflemektedir.*
* Avrupa Birliği Komisyonu 10 Ocak 2007 tarihli toplantısında 2020 yılında
biyoyakıt oranı hedefini % 10 olarak revize etmiştir.
Ulaşım Sektörü Fırsatları
AB, ulaşım kaynaklı CO2 ve N2O
emisyonlarının azaltımı için yük
taşımacılığı
raylı
sistemlere
kaydırılmakta, akıllı ulaşım sistemleri
ve toplu taşımaya öncelik verilmekte,
havacılıkta ise güvenlik ve kalite
kaygısı
ile
kapasite
artımına
gidilmemektedir.
Türkiye Kişi Başına Düşen Araç Sayısı
Araç/1.000 Kişi
134
92
e
iy
rk
Tü
ta
n
ta
ris
ac
a
238
Bu
lg
ar
is
n
a
256
ny
ni
s
na
Yu
278
Po
la
ta
n
a
ny
pa
İs
Al
m
an
y
a
345
a
476
Dü
ny
556
M
700
600
500
400
300
200
100
0
Türkiye’de 1,000 Kişiye Düşen Araç Sayısı,
Ülkemiz Ekonomisine Benzer Ülkelerin de Gerisindedir
Binek araçlardan Kaynaklanan Emisyonlar
AB Binek Araçlardan Kaynaklanan CO2
Emisyonları Hedefleri;
¾2010
120 g CO2/km
¾2003
164 g CO2/km
¾1995
olarak belirlemiştir.
186 g CO2/km
Ulaşım Sektörü Azaltım Fırsatları
Marmaray projesi ile Sera gazlarının
miktarında ilk 25 yıllık işletim dönemi
boyunca,
yıllık
ortalama
olarak
yaklaşık 115.000- ton/yıl düzeyinde
azalma sağlanacaktır.
İstanbul Ulaşımında raylı sistem payının
artırılması, metrobüs projesi ve İETT
otobüslerinde Euro-4 standardının
uygulanması ile sağlanacak emisyon
azaltımlarının yıllık 250.000 ton
eşleniğe ulaşması beklenmektedir.
Kentiçi Sinyalizasyon Örnek Uygulama
İstanbul Fatih/ Fevzipaşa arteri ardışık 5 kavşak için yapılan trafik
sinyalizasyon sürelerinin ve kontrol stratejisinin iyileştirme
çalışmasının
CO2
emisyon
azaltımı
açısından
değerlendirilmesi:
Örnek Uygulama
Fevzipaşa Arterinde
Sabah Zirve Periyod
Etkinlik Parametresi
Akşam Zirve Periyod
Kazanç
Birim
Mevcut
Optimum
Kazanç
Mevcut
Optimum
337
302
35
311
269
42
Toplam Gecikmeler
araç-sa/sa
Toplam Durmalar
araç/sa
20749
16291
4458
17500
13767
3733
Yıllık Yakıt Ekonomisi
lit/sa
1532
1422
110
1370
1245
125
İşletme Maliyeti
US$/sa
12449
11589
860
11103
10127
976
Toplam Yıllık Tasarruf
US$
3.591.360
4.075.776
Örnek Uygulama
Tablodan Sabah ve Akşam Zirve Saatlerinde ortalama 117,5 lt/saatlik
yakıt tasarrufu sağlandığı görülmektedir.
Taşıt kompozisyonunun % 10 ağır taşıt olduğu ve ortalama 5 yaşın
altında olduğu öngörüldüğünde EPA 2003 araç tipine göre emisyon
miktarı esas alındığında km başına 180,37 gram CO2 emisyonu
üretecektir. Kent içi kullanımda 100 km’de yakıt tüketimi 8,8 litre
alındığında Yıllık (8760 saat için)
117,5 [litre yakıt] / 8,8 [litre/100km] =1335,23 km x 180,37 g/km =
240,84 kg/h x 8760 h/yıl = 2.109,76 ton CO2/yıl azaltılmış
olacaktır.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Türkiye gelişmekte olan bir ülke olup; Türkiye’nin kişi başı
sera gazı emisyon oranları 2003 yılı itibariyle 3,3 toneşleniktir. OECD kişi başı emisyon ortalamasının aynı yıl
için 11,1 ton-eşlenik, Avrupa Birliğinin 8,9 ton-eşlenik,
ABD’nin ise 1999 yılı için 20,23 ton-eşlenik olduğu göz
önüne alınırsa Türkiye’nin küresel ısınmaya sebep olan
CO2 emisyonu üretme açısından, kişi başına sorumluluğu
diğer ülkelere göre çok daha azdır.
İtalya Eylem Planı
Kyoto Protokolü
Esneklik Mekanizması
EK I Sera Gazı Emisyonları
CDM (Temiz Kalkınma
Mekanizması)
Emisyon Ticareti
1990
seviyesi
- 5%
(Ortak Yürütme
Mekanizması)
Emisyon Azaltma
Faaliyetleri
1997
2012
2012
hedef
Azaltılacak Emisyon
Miktarı
Avrupa Birliği Emisyon Fiyatları
2020 için AB Yenilenebilir
Enerji Hedefleri- Yeni
Avrupa Birliği 2020 yılına yönelik Ocak 2007 tarihinde yaptığı revizyon
ile ;
•
Yenilenebilir enerji hedefi: %20 (önceden belirlenen 2010 hedefi
%12)
•
enerji verimliliğinde (enerji tasarrufu) %20 lik iyileşme
•
Biyoenerjide %10 (önceden belirlenen 2010 hedefi %5.75)
•
İklim Değişikliği Azaltım Hedefi: seragazı emisyonlarının 2020 yılına
(1990 yılı seviyesine göre) kadar %20 azaltımı olarak belirlenmiştir.
(Kyoto I.taahhüt dönemi için hedef % 8 azaltım idi.)
%20 azaltım hedefi AB'nin tek taraflı olarak her halükarda uyacağını belirttiği tekliftir.
Avrupa Birliği
AB, Ocak 2005 tarihi itibariyle esneklik mekanizmalarının
işletilmesi ve yönetimini EU Emissions Trading Scheme (EU ETS)
altında birleştirmiştir.
Hedef pazarlar: Hindistan, Endenozya, Brezilya ve Çin olarak
işlemektedir.
Avrupa Karbon fonu 2006 yılında 16 milyon t CO2-e emisyon
azaltım sözleşmesi yapmıştır. Bunun 10 milyon tonunu da
yapılandırmıştır.
I. Taahhüt dönemi için sera gazı emisyon ticareti hacminin çok
ciddi rakamlara ulaşması beklenmektedir.
Avrupa Birliği
Kyoto sonrasına yönelik yeni belirlenen 2020 ortak emisyon
hedefinin tekrar AB-27 ülkeleri arasında dağıtımının nasıl
yapılacağı tartışma konusudur. Çek Cumhuriyeti, Polonya,
Macaristan, Slovakya gibi önceki demir perde ülkeleri ekonomik
kalkınmalarına paralel olarak artan emisyon miktarları nedeniyle
bu paylaşımdan etkilenmekten endişe duymaktadır. İngiltere,
Almanya, Danimarka gibi ülkeler ise özellikle yenilenebilir enerji
sektörleri açısından emisyon azaltım artışını olumlu olarak
değerlendirmektedir. Bu durum tam üyelik hedefleyen Türkiye için
de önem taşımaktadır.
Teşekkürler