docSu Kaynakları Yatırımlarının 2009
download 
Şikayet Transkript
Su Kaynakları Yatırımlarının 2009
683 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 SU KAYNAKLARI YATIRIMLARININ 2009-2013 YILLARI ARASINDA İZMİR ÖLÇEĞİNDE İRDELENMESİ Asl ERDENİR SİLAY İnşaat Yüksek Mühendisi [email protected] Ahmet TOMAR Ziraat Yüksek Mühendisi [email protected] 1. GİRİŞ Ülkemiz göller ve nehirlerden oluşan önemli tatl su kaynaklarna sahip olmasna rağmen, sanldğ gibi su kaynaklar bol ve snrsz olup, su zengini bir ülke değildir. Aksine, gerekli önlemler alnmadğ ve su kaynaklarnn geliştirilmesine yönelik yatrmlara öncelik verilmediği takdirde yakn gelecekte su sorunlar yaşamaya aday bir ülke olabileceği gibi üretmeme sorunu ile karş karşya gelecektir. Su hem tarmn hem de sanayinin olmazsa olmaz temel girdisi konumundadr. Ülkemizde teknik ve ekonomik anlamda tüketilebilecek yerüstü ve yeralt suyu miktarnn 112 milyar m3 olduğu bilenmektedir. Ülkemiz açsndan bakldğnda su kaynaklarmz yeterince değerlendiremediğimiz, mevcut su tüketimiz olan 48 milyar m3’ün yaklaşk %76’s (36.5 milyar m3) tarmsal sulama amaçl değerlendirilmektedir. Potansiyel sulanabilir arazimizin (8.5 milyon ha) %64’ü 5.42 milyon ha ancak sulanabilmektedir. İzmir ilindeki tarma elverişli arazi 335 316 hektar olup, bunun 165 534 hektar ekonomik olarak sulanabilir arazidir. İzmir ilinin yüzeysel su potansiyeli 2.07 km3/ yl olup bunun 0.75 km3/yl’ Kuzey Ege sularndan, 0.13 km3/yl’ Gediz nehrinden ve 1.19 km3/yl’ ise Küçük Menderes nehrinden oluşmaktadr. Yer alt suyu potansiyeli ise 0.494 km3/ yl olup İzmir ilinin toplam brüt su kaynaklar potansiyeli 2.564 km3/yl dr. İzmir ilinin öncelikle su ve toprak kaynaklar potansiyeli ile ülkemiz içindeki yerine bakmak gerekmektedir. İzmir ili yüzeysel su potansiyelinin % 46’s Küçük Menderes havzasnda, % 29’u Bakrçay havzasnda, % 6’ da Gediz havzasndadr. Ancak Bakrçay Havzasnn İzmir ili snrlar dşnda kalan yukar kesimi ile Gediz havzasnn İzmir ili snrlar dşnda kalan orta ve yukar kesimlerinden gelen önemli bir su potansiyeli de İzmir ili snrlar içinden geçerek denize dökülmektedir. İzmir ilinin yer alt suyu potansiyeli pnarlar da dahil olmak üzere toplam 494 hm3/yl’dr. Bunun % 32,5 u olan 161 hm3 su içme ve kullanma suyu amacyla, % 51 i olan 238 hm3 su sulama ve endüstri suyu amacyla tahsis edilmiş olup, 95 hm3 su rezervi mevcuttur. Bilindiği üzere İzmir ili Türkiye’nin ikinci en büyük ticaret merkezine, toplam sanayi üretiminin %9.3‘ünü gerçekleştiren önemli bir sanayi merkezi, geleneksel ihracat kalemleri tarmsal ürünler, pamuk, incir, üzüm, tütün, zeytin ve üstün kaliteli zeytinyağ gibi dünyaca tannan yerel ürünlere sahiptir. İzmir, 13.383 milyon TL ile Ege Bölgesi GSYİH’sinin yaklaşk % 50’sini, Türkiye GSYİH’sinin yaklaşk % 7’sini oluşturmaktadr. İstanbul ve Ankara’nn ardndan Türkiye GSYİH’sine katkda bulunan üçüncü büyük ildir. Kişi basna düşen GSYİH' de ise 3.215 $ (3.894 TL) ile Türkiye'nin altnc ili konumundadr. * Bu bildiri İnşaat Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir. 684 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 Sektörel olarak İzmir ili GSYİH’sine en büyük katky hizmetler (% 54,4), sanayi (% 37,5) ve tarm (% 8,1) sağlamaktadr. 2008 yl verilerine göre İzmir’de istihdamn sektörel dağlm % 7,5 tarm, % 31,5 sanayi ve % 61 hizmetler sektöründe gerçekleşmiştir. 2009 yl verileri incelendiğinde istihdamn sektörel dağlm % 8,5 tarm, % 27,9 sanayi ve % 63.5 hizmetler sektöründe oluşmuştur. Krizin kendini hissettirdiği 2009 ylnda tarmdaki istihdam artş İzmirli işgücünün hala tarm ile yakn bağlar olduğuna işaret etmektedir. İzmir’de toplam işgücü 2008 ylnda 1,171 milyon iken 2009 ylnda 1,170 milyona inmiştir. Ülke geneliyle karşlaştrldğnda İzmir’de tarm dş sektörlerdeki istihdam orannn ülke düzeyinden sürekli biçimde yüksek olduğu gözlenebilir. Ege Bölgesi’nde hizmetler sektöründe ve sanayi sektöründe çalşanlarn neredeyse yars ve tarmda çalşanlarn % 15’ine yakn İzmir’de istihdam edilmiştir. İzmir, Türkiye’deki toplam tarm alannn % 1,4’üne sahiptir ve tarm alanlarnn büyüklüğü açsndan 28. ildir. İldeki toplam tarm alannn % 40’ meyveler, içecek ve baharat bitkileri, % 10’u sebze bahçeleri, % 50’si tahllar ve diğer bitkisel ürünlerin üretiminde kullanlmaktadr. Türkiye tarm alann ise % 11,7’si meyveler, içecek ve baharat bitkileri, % 3,3’ü sebze bahçeleri, % 68,1’i tahllar ve diğer bitkisel ürünlerin üretiminde kullanlmaktadr. İzmir ve Türkiye değerleri karşlaştrldğnda İzmir'in meyve ve sebze alannn oransal olarak Türkiye'nin tahl ve diğer bitkisel üretim alanndan fazla olduğu görülmektedir. Ayrca, ülke genelindeki tarm arazilerinin % 17,0’si nadas için ayrlrken İzmir’de bu orann yalnzca % 0,9 olmas tarm ekonomisi açsndan diğer illerin çoğuna göre İzmir’e avantaj sağlamaktadr. İzmir ilinde tarm alanlarnn yaklaşk yarsn sulanmayan alanlar oluşturmaktadr. İldeki sulanabilir arazilerin % 74,3’ü sulanmaktadr. İldeki sulanabilir alanlarn tamamnn modern sulama yöntemleri (yağmurlama ve damla yöntemleri ile suyu en verimli şekilde kullanma) ile sulanabilmesi için gerekli altyapnn tamamlanmas önem taşmaktadr. Ayrca, su kaynaklarmzn büyük bir ksmnn tarmsal amaçl kullanlyor olmas önemli bir tarm girdisi olan suyun, damlama ve diğer modern teknoloji kullanmnn desteği ile aklc ve etkin kullanlmas gerekmektedir. Halen ülkemizde sulamann % 85’i geleneksel olan salma sulama, % 15’inde modern sulama teknikleri ile yaplmaktadr. Modern sulamann İzmir ilindeki kullanm oran Türkiye ortalamasnn üzerinde %25 olmasna rağmen modern ve verimli sulama yöntemlerinin bölgede yaygnlaştrlmas gerekmektedir. 2. İZMİR İLİNDE SU POTANSİYELİ, SU KAYNAKLARI İzmir ilindeki tarma elverişli arazi 335 316 hektar olup, bunun 304 165 hektar sulanabilir arazidir. İzmir ilinin yüzeysel su potansiyeli 2.07 km3/ yl olup bunun 0.75 km3/yl’ Kuzey Ege sularndan, 0.13 km3/yl’ Gediz nehrinden ve 1.19 km3/yl’ ise Küçük Menderes nehrinden oluşmaktadr. Yer alt suyu potansiyeli ise 0.494 km3/ yl olup İzmir ilinin toplam brüt su kaynaklar potansiyeli 2.564 km3/yl dr. İzmir ilinin öncelikle su ve toprak kaynaklar potansiyeli ile ülkemiz içindeki yerine bakmak gerekmektedir. Nüfus yoğunluğuna göre su ve toprak kaynaklar potansiyeli düşük olan ilimizde bir damla suyu ve bir karş tarm toprağn kullanrken çok kez düşünmek gerekir. Nüfus yoğunluğu yan sra tarm ve sanayinin üretim kollar, gelişimi, yoğunluğu dikkate alnnca ilimiz açsndan suyun her bir damlasnn akllca ve etkin kullanlmas gerektiği ortaya çkmaktadr. * Bu bildiri İnşaat Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir. 685 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 İzmir ili 12 019 km2 yüzey alan ile Bat Anadolu’daki 3 akarsu havzasn ksmen veya tamamen kapsamna alr. Kuzeyde Kuzey Ege Havzasnn Bakrçay havzas olarak da adlandrlan ana akarsu bölümü, Gediz Havzasnn Menemen ovas kesimi ve güneyde Küçük Menderes Havzasnn tamam İzmir İli snrlar içinde yer almaktadr. İzmir ili yüzeysel su potansiyelinin % 46’s Küçük Menderes havzasnda, % 29’u Bakrçay havzasnda, % 6’ da Gediz havzasndadr. İzmir ilinin yer alt suyu potansiyeli pnarlar da dahil olmak üzere toplam 494 hm3/yl’dr. Bunun % 32,5 u olan 161 hm3 su içme ve kullanma suyu amacyla, % 51 i olan 238 hm3 su sulama ve endüstri suyu amacyla tahsis edilmiş olup, 95 hm3 su rezervi mevcuttur. 2.1. Su Potansiyelini Değerlendirmeye Yönelik Tesisler İzmir ili su potansiyelini değerlendirmek amacyla DSİ 2.Bölge Müdürlüğünce 2009 ylna kadar 7 adet baraj bitirilerek işletmeye açlmş, 34 adet baraj veya gölet yaplmas öngörülmüştür. İzmir ilinde öngörülen 34 adet baraj ve göletin 18 adedi sulama, 2 adedi sulama ve içme suyu, diğer 14 adedi yalnzca içmesuyu, taşkn koruma, sanayi suyu veya çok amaçldr. Toplam olarak İzmir ilinde 42 371 ha alan yüzeysel su kaynaklar ile sulamaya açlmştr. Tablo 1. İzmir İlinde 2009 Ylna Kadar İşletmeye Açlmş DSİ Sulama Tesisleri İlçe Ad Su Kaynağ Sulama Alan Ad Bergama Kestel Baraj Bergama Sulamas Menemen Demirköprü Baraj Menemen sulamas Seferihisar Ürkmez Baraj Ürkmez sulamas Seferihisar Seferihisar Baraj Seferihisar sulamas Seferihisar Kavakdere Kavakdere sulamas Knk Sevişler Baraj Knk sol sahil sulamas İşletmeye Açlmş Projelerin Toplam Sulama Alan (Büyük Su İşleri) Mordoğan Göleti Sulamasi (Küçük su İşler) Ataköy Göleti sulamas (Küçük su İşler) TOPLAM YAS Sulamalar toplam GENEL TOPLAM Sulama Alan ( ha ) 4 260 28 483 370 1 277 560 7 063 42 013 130 228 42 371 10 980 53 351 Tablo 2. İzmir İlinde 2009 Ylndan Bugüne İşletmeye Açlmş DSİ Sulama Tesisleri Sra İşin Ad 1 Güzelhisar Mansap Ovalar Sulamas 2 Kemalpaşa Aşağ Kzlca YAS Sulamas 3 Kemalpaşa Armutlu YAS Sulama Şebekeleri 4 Bergama Kranl Yerüstü Sulamas 5 Tire Yenişehir (Gölet) Sulamas 6 Kiraz Göleti ve Sulamas TOPLAM * Bu bildiri İnşaat Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir. Aşamas İşletme İşletme İşletme İşletme İşletme İşletme Faydas(ha) 923 200 33 56 62 208 1482 686 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 Tablo 3. İzmir İlinde İnşaat Devam Eden DSİ Sulama Tesisleri Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 İşin Ad Knk Sağ Sahil Sulamas Ödemiş Beydağ Sulamas Ödemiş Aktaş Sulamas Seferihisar Ürkmez Sulamas Rehabilitasyonu Dikili Harputlu Göleti ve Sulamas Foça Arpaçay Göleti ve Sulamas Bademli Sulamas Menemen Emiralem Göleti ve Sulamas Menemen Süleymanl Göleti ve Sulamas Aliağa Çtak Göleti ve Sulamas Torbal Aslanlar Göleti ve Sulamas Torbal Karakzlar Göleti ve Sulamas Kemalpaşa Bağyurdu Göleti ve Sulamas Kemalpaşa Yukarkzlca Göleti ve sulamas Kiraz Haliller Göleti ve Sulamas Bergama Karalar Göleti ve Sulamas Bornova Karaçam Göleti ve Sulamas Kemalpaşa Savanda Göleti ve Sulamas Bergama Çamavlu Göleti ve Sulamas Menderes Gümüldür Göleti ve Sulamas Tire Eskioba Göleti ve Sulamas Bergama Yukarkrklar Göleti ve Sulamas Menderes Özdere Göleti ve Sulamas TOPLAM Aşamas İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat İnşaat Faydas(ha) 11241 19650 1580 370 90 42 1048 212 153 169 53 226 115 318 288 172 100 163 128 98 87 191 164 36658 Tablo 4. İzmir İlinde Proje Aşamasnda Olan DSİ Sulama Tesisleri Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 İşin Ad Burgaz (Zeytinova) Sulamas Ergenli Sulamas Ödemiş Rahmanlar Sulamas Karaburun Salman Göleti ve Sulamas Torbal Çakrbeyli Göleti ve Sulamas Dikili Gökçeağl Göleti ve Sulamas Bergama Bayramclar Göleti ve Sulamas Bergama Krcalar Göleti ve Sulamas Seferihisar Gödence Göleti ve Sulamas Aliağa Kalabak Göleti ve Sulamas Bergama Çamtepe Göleti ve Sulamas Güzelbahçe Göleti ve Sulamas Kemalpaşa Vişneli Göleti ve Sulamas TOPLAM * Bu bildiri İnşaat Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir. Aşamas proje proje proje proje proje proje proje proje proje proje proje proje proje Faydas(ha) 3009 3047 1494 170 100 125 26 275 67 84 73 109 190 8769 687 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 Tablo 5. İzmir İlinde Planlama Aşamasndaki DSİ Sulama Tesisleri Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 İşin Ad Kemlpaşa Armutlu Sulamas Bergama Seklik Göleti ve Sulamas Tire Dereli Göleti ve Sulamas Bergama Narlca Göleti ve Sulamas Menemen Bozalan Göleti ve Sulamas Kemalpaşa Akalan Göleti ve Sulamas Dikili Esentepe Göleti ve Sulamas Tire Sarlar Göleti ve Sulamas Foça-Kşla Göleti ve Sulamas TOPLAM Aşamas Planlama planlama planlama planlama planlama planlama planlama planlama planlama Faydas(ha) 1403 116 239 210 135 124 269 334 176 3006 İzmir ilinde 2009 ylndan bu güne kadar 1482 ha alan sulamaya açlmş, 36 658 ha alann inşaat devam etmekte, 8 769 ha alann projeleri hazrlanmş/ hazrlanmakta, 3 006 ha alannda planlama çalşmalar devam etmektedir. Birinci İzmir kent sempozyumunun yapldğ 2009 ylnda gelecekte 68 626 ha alan sulamaya açlacağ ifade edilmiştir. Belirlenen bu hedefe %72,5 ulaşldğ, hedeften %27,5 uzaklaşldğ görülmekle beraber, 4 ylda su kaynaklar yatrmlarnda sulama açsndan önemli artş olduğu görülmektedir. Sulama suyu temini yatrmlar yan sra içme ve kullanma suyu temini amaçl yatrmlarda ilimizde önem taşmaktadr. İlimizin toplam nüfusu 4 047 743 kişi olup bu nüfusun tümü bütünşehir yasas ile Büyükşehir nüfusunu oluşturmaktadr. İzmir Büyükşehir alannn içme-kullanma ve endüstriyel su ihtiyaçlarn karşlayacak projeleri ortaya koymak amacyla İzmir İçmesuyu Projesi Master Plan raporu DSİ tarafndan 1971 ylnda yaptrlmştr. Bu proje kapsamnda Menemen Yeraltsuyu, Balçova Baraj, Manisa ilinde bulunan Göksu ve Sarkz kaynaklarndan ve Tahtal Barajndan toplam 280 hm3/yl su kullanma sunulmuştur. Bu proje öncesinde DSİ’ce gerçekleştirilen Halkapnar Kaynaklar geliştirilmesi ve baz yer alt suyu kuyularndan elde edilen 72 hm3/yl su ile birlikte İzmir kentine 352 hm3/yl su sağlanmştr. Halen DSİ uygulama programnda bulunan İzmir İçmesuyu II. Merhale Projesi kapsamnda Manisa ilinde inşaat devam eden Gördes Barajndan İzmir’e 59 hm3/yl içme ve kullanma suyu verileceği ifade edilmiş, Gördes barajndan kademeli olarak su verilmeye başlanmştr. Proje kapsamnda 119 km uzunluğunda boru hattnn, 0+35 km tamamlanmş ve hizmete alnmştr. Hattn 35+100 km’sinin %98 tamamlanmş, 11 Aralk 2013 tarihine kadar tamamlanp hizmete alnacaktr. Proje kapsamnda 365 000 m3/gün kapasiteli artma tesisi ve pompa istasyonu bulunmaktadr. Gördes Baraj inşaat 2008 yl sonunda bitirilecek ve su tutmaya başlanmştr. Bu nedenle Artma Tesisi ve İletim Hatt Uygulama Projelerinin İZSU’ca acilen bitirilmesi gerekmektedir. Bütün şehir yasas ile Büyük şehire bağlanan ilçe ve beldelerinde de 2009 yl sonras DSİ uygulama programnda bulunan Ödemiş Rahmanlar baraj (9.36 hm3/yl), Karaburun Karareis Baraj (2,84 hm3/yl), Karaburun Salman baraj (0,90 hm3), Karaburun Bozköy göleti(1,98 hm3) ve Dikili Çandarl göleti (0,90 hm3/yl) olmak üzere toplam 16,03 hm3/yl ilave içme kullanma suyu sağlanacaktr. Projenin Gördes Barajndan sonraki kademesi olan Manisa ilindeki Çağlayan Barajndan 23 hm3/yl, Başlamş Barajndan 36 hm3/yl, Düvertepe Barajndan * Bu bildiri İnşaat Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir. 688 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 89 hm3/yl suyun İzmir kentine verilmesi planlanmştr. Proje tamamlandğnda DSİ tarafndan İzmir iline 205 hm3/yl daha su sağlanarak 2028 ylna kadar toplam 574 hm3/yl su temin edilmiş olacaktr. 3. İLİMİZDE SULAMA YATIRIMLARI AÇISINDAN ÖNEMLİ HAVZALARIMIZ VE PROJELER 3.1. Küçük Menderes Havzas Küçük Menderes havzasnn en önemli akarsuyu Küçük Menderes nehri ve yan kollar olan Fertek çay, Ulad deresi, Ilca deresi, Değirmen dere, Aktaş deresi, Rahmanlar deresi, Pirinçci deresi, Yuval dere, Eğridere, Birgi çay, Çevlik çay ve Keles çaydr Küçük menderes havzas içerisinde, İzmir iline bağl Bayndr, Beydağ, Kiraz, Ödemiş, Selçuk, Tire ve Torbal olmak üzere 7 adet ilçe yer almaktadr. Havzann Mevcut Durumu ve Sorunlar Türkiye’nin bat ucunda yer alan Küçük Menderes havzas 7 186 km2 lik bir drenaj alanna sahiptir. Havza Çeşme, Karaburun, Urla ve Seferihisar ilçelerinin bulunduğu ky kesimi ile Ödemiş, Bayndr, Tire, Beydağ, Kiraz ve Selçuk ilçelerinin yer aldğ ve geniş ovalk alanlarn bulunduğu iç kesimden oluşan iki ana bölümden oluşmaktadr. Küçük Menderes havzasnn Küçük Menderes nehri tarafndan drene edilen iç kesimi yaklaşk 70 000 hektarlk sulanabilir ova potansiyeli ile Bat Anadolu’nun gelişmeyi bekleyen önemli havzalarndan biridir. Mevcut yüzeysel su potansiyelinin hemen hemen tamam, bugüne kadar başlanlan ilk ve en büyük tesis olan Beydağ baraj dşnda, Ödemiş Aktaş, Bademli barajlarnn inşaatlarna 2011 ylnda başlanmş, Rahmanlar baraj 2013 yl yatrm programna alnmş, inşaatna başlanmştr. Havzada yer alan Bayndr Zeytinova barajnn inşaat devam ediyor, Ergenli baraj 2013 ek yatrm programnda, Ulad baraj proje aşamasndadr. Son yllarda bölgemizde yaşanan kuraklğn bir sonucu olarak yeralt suyu seviyelerinde önemli düşüşlerle karşlaşlmştr. Küçük Menderes havzasnda en önemli problem yeterli sulama suyu sağlamak üzere yüzeysel su kaynaklarnn geliştirilmesidir. Yağmurlama ve damla sulamas gibi modern sulama tekniklerinin uygulanmas ile daha çok alana hizmeti ulaştrmak mümkün olacaktr. Küçükmenderes havzasnda yeralt suyundan yararlanarak toplam 8 404 hektar alanda sulama yapan 40 ayr sulama kooperatifi bulunmaktadr. Beydağ baraj ile Beydağ ve Ödemiş ilçeleri arasnda Küçük Menderes nehrinin sağ ve sol sahilinde toplam 19 650 ha arazinin sulanmas amaçlanmaktadr. Sulama alan içerisinde Beydağ ve Ödemiş ilçelerinin toplam 28 köyün/beldenin tarm arazileri kalmaktadr. 3.2. Bakrçay Havzas Bakrçay havzasndaki su depolama tesisleri olan Kestel baraj ve Sevişler baraj inşa edilerek işletmeye geçirilmiş, Yortanl ve Çaltkoru barajlar bitirilmiş olup, sulama şebeke inşaatlar devam etmektedir. Ayrca 2009 ylndan sonra Bakrçay mansap ovalar sulamas (11 845 ha ) için planlanan 5 barajn (Geyikli, Musacal, Kapkaya, Karadere, Sarcalar) planlama çalşmalar tamamlanmş, proje çalşmalar devam etmektedir. * Bu bildiri İnşaat Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 689 3.3. İşletmede Olan Barajlar Manisa i l i S o m a i l ç e s i n d e b u l u na n S e v i ş l e r b a r a j i n ş a a t 1 9 8 1 ylnda tamamlanarak işletmeye açlmştr. Soma’daki termik santrallere soğutma suyu sağlamak üzere inşa edilmiş olan barajdan mansap su haklarn ve diğer sulama suyu taleplerini karşlamak amacyla sulama suyu da alnmaktadr. Soma’daki termik santrallere 20,5 hm3/yl su tahsis edilmiş olup, barajn regüle ettiği suyun kalan olan ortalama 62 hm3/yl potansiyel mansap ovalarnn sulanmas amacyla kullanlmaktadr. Barajdan braklan su ile 2004 ylnda Knk Sol Sahil Sulamasnn tamamlanan bölümlerinde 840 hektar alan sulanmaktadr. Barajdan braklan suyun büyük bölümü ise Bakrçay ana yatağ boyunca 3,78 hm3/yl değerinde olan kadim su haklarnn karşlanmasnda ve mansap ovalarnda sulu tarm yapan diğer çiftçilerin su taleplerinin karşlanmasnda kullanlmaktadr. İzmir ili Bergama ilçesinde bulunan Kestel baraj Bergama ovasnn sulanmas amacyla inşa edilmiş bulunan barajdan alnan suyla 4260 hektarlk alanda sulama yaplmaktadr. Sulama şebekesi kanaletli, ana kanal klasik tiptedir. Knk sol sahil sulamas 7063 hektar alana sahiptir Knk sağ sahil sulamas İzmir ili Knk ilçesinde Bakrçay nehrinin sağ sahilinde kalan tarm arazilerini kapsamaktadr. Knk sağ sahil sulamas 11 241 hektar alana sahiptir. Sulama şebekesi suyunu Yortanl ve Çaltkoru barajlarndan alacaktr. Bakrçay Knk Projesi ile 11 241 hektar sağ sahilde, 7063 hektar sol sahilde olmak üzere toplam 18 304 hektar arazi sulanacaktr. Ayrca Gediz havzasnda 6 365 ha Menemen sol ve sağ sahil sulamalar ilimiz snrlar dşnda yer alan Demirköprü barajndan sulanmaktadr. 3.4-Sulama Şebekesi Bulunmayan Alanlarda Sulama Durumu ve Problemler Bakrçay havzasnn mansap kesimi olan Bayat ovasndaki çiftçiler de Knk’takine benzer şekilde Bakrçay yatağna Sevişler barajndan braklan sulama suyunu motopomplarla alarak sulama yapmaktadrlar. Bayat ovasnda Bakrçay yatağnn sağ sahilinde kalan ve 1950’li yllarda DSİ’ce yaplmş bulunan baz kurutma ve drenaj kanallar da sulama amacyla yöre çiftçilerince kullanlmaktadr. Toprak kanal niteliğinde olan bu kanallara, Bakrçay yatağna Sevişler barajndan braklan sulama suyu motopomplarla alnarak depolanmakta ve Bakrçay yatağndan daha uzakta olan çiftçilerin de sulama yapmas sağlanmaktadr. Bu şekilde sulama alannn genişlemesi nedeniyle özellikle Bayat Ovas kesiminde sulama için ihtiyaç duyulan su miktar büyük boyutlara ulaşmştr. Bakrçay nehri Dikili ilçesi Çandarl beldesi yaknlarnda denize dökülür. Akarsuyun denize bağlandğ noktann hemen membanda her yl geçici bir toprak dolgu ile akarsu kapatlr. Böylece akarsu yatağna hem tuzlu deniz suyunun girişim yapmas önlenir hem de Bakrçay yatağna Sevişler Barajndan braklan sulama suyunun depolanmas sağlanr. Buradan çiftçilerce motopompla sulama suyu alnarak sulama yaplmaktadr. Akarsuyun bitiş ucunda olmas nedeniyle bu kesime Sevişler barajndan yeterli su ulaştrmada güçlüklerle karşlaşlmaktadr. * Bu bildiri İnşaat Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir. 690 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 4. SU KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ ve ETKİN KULLANIMINDA ALINABİLECEK ÖNLEMLERİ ŞÖYLE SIRALAYABİLİRİZ Öncelikle etkin bir planlamann gerçekleştirilmesi, bunun içinde her karar aşamasnda, açk olarak belirlenmiş bir politika olmaldr. Böylece tüm kesimlerin, bürokratik kararszlklarn alaca karanlğnda didinmesi yerine aşağdan yukar olumlu önerilerin, yukardan aşağya aklc kararlarn akş sağlanmaldr. Sulama projeleri politik çkarlarn etkisinden kurtarlmaldr. Etkin planlama için yaplabilmesi için, yukardan aşağ ve aşağdan yukar serbest ve geniş düşünce ve öneri akşnn sağlanmas gerekir. Planlama uzmanlar ve uygulama uzmanlar, projede yer alan tüm meslek gruplar ancak gelişmeyi gerektiren nedenler, öncelikler, zamanlama, parasal snrlamalar, politik basklar ve toplumsal davranş biçimleri konularnda yeterli bilgi edinirlerse daha etkin ve sağlkl planlama yapabilirler. Su kaynaklarnn geliştirilmesine yönelik araştrmalara daha fazla kaynak ayrlmal, meteorolojik ve hidrolojik değişikliklerin depolandğ veri bankalar kurulmal; yatrm programlarnda, su kayplarn önleyecek ve suyun daha az tüketilmesini sağlayacak projelere öncelik verilmeli, kullanlabilir su kaynaklarmzn tamamn kullanmaya yönelik havzalar aras su transferini öngören büyük projelere destek verilmeli, projelere yatrm programlarnda öncelik verilmeli, tarmsal sulama projelerine ayrlan yatrm pay yükseltilmelidir. Tarmsal sulamada tasarruf sağlayc yeni teknolojilerin geliştirilmesinin ve uygulamasnn teşvik edilmesi hatta kimi bölgelerde ve projelerde zorunlu tutulmas gerekmektedir. Sulama ücretlerinde alan, saat sisteminden hacim/ölçüm sistemine geçilmelidir. İlimiz genelinde mevcut sulamalarda basnçl şebekelerin oran %25’dir. Ülkemiz su kaynaklarnn rejimlerinin belirlenmesi, enerji, sulama, taşkn kontrolü gibi amaçlarla geliştirilmesi ve kontrol altna alnmas için hidrolojik etüt ve araştrmalarn sürekli ve sistemli bir şekilde yaplmas için yeterli ödenek ayrlmaldr. Su kaynaklarnn entegre yönetimi amacyla eylem plan hazrlanmal ve bu kapsamda, İzmir ili sulama ve içme / kullanma suyu master plan hazrlanarak, su kaynaklar ve kullanm miktarlar tespit edilmeli, depolama tesislerine öncelik verilerek YAS kullanm azaltlmaldr. 10 Beş Yllk Kalknma Plannda (2013-2019) Yeralt suyu kullanmnn Plan dönemi boyunca yüzde 5 düşürülmesi öngörülmektedir. Ulusal Su Politikas belirlenmeli ve uygulamaya konulmal, bu kapsamda Su Yasas derhal çkarlmal, Ulusal ve Yerel Su Konseyleri oluşturulmaldr. Yurttaşlarn ve üreticilerin su kaynaklarnn geliştirilmesinin her aşamasnda etkin katlm sağlanmaldr. Havza ve kaynaklar üzerinde yaplacak tesis ve planlamalarda daha önceki yllarda mansapta yaplmş tesislerin su ihtiyaçlar dikkate alnmaldr. Sulama projelerinde çiftçi katlmnn teşvik edilmesi ve çiftçi katlm olan projelere öncelik verilmesi, sulama projelerinde istenilen hedefe ulaşabilmek için izleme ve değerlendirme çalşmalarna ağrlk verilmelidir. Tesislerin envanterleri çkarlarak aksayan yönler ve alnacak tedbirlerin ortaya konulmas, özellikle daha önceki yllar yaplan küçük sulama tesislerinin rehabilitasyonuna yönelik çalşmalara ağrlk verilmelidir. Yeni sulamaya açlacak alanlarda arazi toplulaştrma çalşmalarnn zorunlu hale getirilmesi, sulama şebekesi tamamlanan alanlarda sürekli ve dengeli bir tarmsal faaliyet yapabilmek için * Bu bildiri İnşaat Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir. 691 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 tarla içi geliştirme hizmetleri de eş zamanl olarak geliştirilmelidir. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün ve taşra kuruluşlarnn kapatlmas / devir edilmesinin sulama yatrmlarndan beklenen fayday azaltacağ gibi sürdürülebilir tarm olanaksz klacağ düşünülmektedir. Tarmsal sulamada istenilen hedefe ulaşmak için sulamay fiilen yapan çiftçinin eğitilmesi çok önemlidir. Bu konuda da diğer tarmsal konularda olduğu gibi yetki kargaşas ve hizmette dağnklk vardr. Bu durum hizmette hedef belirsizliğine, güç kaybna hatta yanlş uygulamalara neden olmaktadr. Çiftçilerin eğitiminde bu kargaşa ve dağnklğn ortadan kaldrlabilmesi için kurumsal düzenlemelerin bir an önce yaplmas gerekmektedir. Yeralt ve yerüstü su kaynaklar, yanlş imar uygulamalar ile nüfus ve sanayi basks altnda kalmaktadr. Bu nedenle, Belediyelerin özellikle mevzii imar plan ve sanayi bölgesi ilan ile ilgili çalşmalarnda ilgili kurum / kuruluşlarn uygun görüşleri ve onaylarn almalar gerekmektedir. Su kullanm konusunda, içme suyu için tüm kullanclara su tasarrufu konusunda yazl ve görsel basn organlarnn desteğiyle etkin bir bilgilendirme çalşmas yaplmal, ayrca sulama suyunun kullanm ve uygun sulama teknikleri kullanm ile ilgili olarak üreticileri bilgilendirmek amacyla, gerek basn yayn organlar kullanlarak, gerekse yörede yaplacak bilgilendirme toplantlar ile konuya dikkat çekilmelidir. Sulamada “su ekonomisinin” geçerli olduğu, su tasarrufu ve verimliliği sağlayan, basnçl-denetimli modern sistemler kullanlmaldr. Su tasarrufu açsndan tavsiye edilen, ancak uygulama maliyeti yüksek olan bu sulama teknikleri için finans olanaklar geliştirilmelidir. Ayrca bölgemizde ve ilimizde kuru tarmda, su birikimi sağlayan tarmsal üretim yöntem ve teknikleri yaygnlaştrlmaldr. İlimiz ve bölgemiz tarmnda ürün desenine yönelik dinamik değişimler olmaktadr. Yeni ürünlerin ürün deseni içindeki oran hzla artmaktadr. Sanayi domatesi yan sra salçalk biber, kornişon salatalk, dş mekan ve kesme çiçekçilik, meyvecilikte sulama ile birlikte artş göstermektedir. İlimizde sebze ve meyve tarm her geçen gün kuru tarm aleyhine gelişmektedir. Tarma dayal sanayi de sebze ve meyve tarmna bağl olarak gelişmektedir. Ülkemizin ekonomik büyüme ve kalknma sürecinin zorunlu kldğ değişim ve gelişime ilimiz de sahip olduğu ekonomik, sosyal ve toplumsal altyap nedeniyle katkda bulunurken, kendi bünyesi içinde de bir değişim ve gelişim süreci yaşamştr. Bölgemiz, sanayi ve hizmetler sektörü yan sra tarmsal ürün ağrlkl dşsatm ve ticaretin belirleyici olduğu bir yapya sahiptir. KAYNAKLAR SİLAY Asl, TOMAR Ahmet , “Kuraklğn Etkileri Ve Su Kaynaklar Yatrmlarnn İzmir Ölçeğinde İrdelenmesi” TMMOB İzmir Kent Sempozyumu,2009 DSİ II. Bölge Müdürlüğü, Küçük Menderes Beydağ Projesi Master Plan Raporu, 1996 DSİ II. Bölge Planlama Şube Müd. Çalşmalar DSİ WEB Sayfas ve 2013 yl Ajandas DSİ II. Bölge 2006,2007,2008,2009,2010,2011,2012 Uzun vadeli Programlar DPT 9.BYKP Toprak ve Su Kaynaklarnn Kullanm ve Yönetimi Özel İhtisas Kom.Raporu TOMAR Songül; Küçük Menderes Beydağ Projesi Ödemiş Sulamasnn Havza Tarmna Olas Etkileri Üzerine Bir Araştrma, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,(Yüksek Lisans Tezi),2002-İzmir TOMAR, Ahmet, "Su ve Toprak Kaynaklarnn Geliştirilmesinde Tarmsal Ekonomi Çalşmalarnn Yeri ve Önemi, Tarmda Su Yönetimi ve Çiftçi Katlm sempozyumu, ZMO, Ankara, 1995, s: 93 Cumhuriyet Strateji, Küresel iklim tehdidi, 2007 İPEK, İ.Şükrü, I.Ulusal Sulama Kongresi, Antalya,2001 * Bu bildiri İnşaat Mühendisleri Odas adna düzenlenmiştir.
