docUyku hastalıkları ve
download 
Şikayet Transkript
Uyku hastalıkları ve
Uyku hastalıklarında karşılaşılan hukuki sorunlar Dr. Hikmet YILMAZ CBÜ Nöroloji AD, Manisa Sunum Planı • Uyku hastalıkları ve – Ceza hukuku – Sürücü belgesi – Medeni hukuk – İş hukuku – Özürlülük (Malüliyet) – Askerlik hizmeti – Bilirkişilik Uyku hastalıklarının klinik yelpazesi çok geniş İnsomniler ‘’Uyku hastalığı’’ heterojen bir kavram Hipersomniler Parasomniler Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları Uyku ile ilişkili solunum bozuklukları Uyku hastalıkları ve ceza hukuku ‘’Suç vardır’’ diyebilmek için….. • Şu 3 ana unsurun mutlaka bulunması gerekir. • Kanuni unsur Yapılan eylemin kanundaki tanımı, bu eylem için yasada nasıl bir cezanın öngörüldüğünün belirtilmesi gerekir. • Maddi unsur Kanunun suç olarak tanımladığı bir eylemin var olması gerekir. • Manevi unsur Kusurluluğun bulunması gerekir. Saik? İsnad kabiliyeti?? • Saik – Failin (suç eylemini gerçekleştirenin) harekete geçmesine yol açan sebep; intikam, kıskançlık, aşk, yoksulluk vb. gibi…. • İsnad kabiliyeti – Suç olarak kabul edilen bir eylemin bir kimseye yüklenebilmesi için failde bulunması gereken niteliklerin bütünü Ceza sorumluluğu • Yasanın suç olarak nitelendirmiş olduğu bir fiili işleyen kişinin ceza görmesi için bu kişinin; – yaptığı eyleminin anlamını ve – doğuracağı sonuçları – Bu eylemin anlam ve sonuçların toplumca geçerli olanlarınkinden farklarını bilmesi ve eylemini bu farklılıkları bilerek gerçekleştirmiş olması gerekir. TCK.’da düzenlenen ve ceza sorumluluğunu etkileyen nedenler şunlardır: 1) Yaş küçüklüğü (m.31), 2) Akıl hastalığı (m.32), 3) Sağır ve dilsizlik (m.33), 4) Geçici nedenler, alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma (m.34), 5) Cebir veya tehdit dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m.28), 6) Zorunluluk hali dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m.25/f.2, m.92, m.99/f.2, m.143), 7) Hukuka aykırı ve fakat bağlayıcı emrin yerine getirilmesi (m.24/4), 8) Hukuka uygunluk sebeplerinde sınırın aşılması (m.27), 9) Haksız tahrik (m.29), 10) Bazı hata halleri (m.30/f.3-4). TCK II. KISIM, II. BÖLÜM: CEZA SORUMLULUĞUNU KALDIRAN VEYA AZALTAN NEDENLER • Madde 32 - (1) Akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez. Ancak, bu kişiler hakkında güvenlik tedbirine hükmolunur. • (2) Birinci fıkrada yazılı derecede olmamakla birlikte işlediği fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişiye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmibeş yıl, müebbet hapis cezası yerine yirmi yıl hapis cezası verilir. Diğer hâllerde verilecek ceza, altıda birden fazla olmamak üzere indirilebilir. Mahkûm olunan ceza, süresi aynı olmak koşuluyla, kısmen veya tamamen, akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri olarak da uygulanabilir. TCK II. KISIM, II. BÖLÜM: CEZA SORUMLULUĞUNU KALDIRAN VEYA AZALTAN NEDENLER • Madde 34 - (1) Geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez. • (2) İradi olarak alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisinde suç işleyen kişi hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz. Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • • • • • Uykuda solunum bozuklukları İnsomniler hipersomniler Narkolepsi Komorbid durumlar (OSAS+ Parasomni, OSAS+HBS vs.) • Uyku ile ilişkili şiddet davranışının olduğu durumlar (sözel, fiziksel, cinsel eylemler) – Sexsomnia, RDB, ilaç yada alkol kullanımına bağlı parasomniler, uyurgezerlik, noktürnal disosiyatif bozukluklar Uyku hastalıkları ve ceza hukuku-tarihçe • Uykuda ortaya çıkan şiddet ve suçlara hukuki yaklaşımın geçmişi orta çağa kadar uzanıyor – 1313’de Fransa’da Vienne Konseyi uyuyan bir kişinin başkasını yaraladığı ya da öldürdüğünde suçlu kabul edilemeyeceğini belirtmiştir. – 16. yüzyılda İspanyol kilise hukukçuları, kişinin uykuda iken belirli bir hareketi taahhüt etmesi ya da olayları planlaması dışında, uykudaki faaliyetleri sebebiyle günahkâr kabul edilemeyeceğini vurgulamışlardır. Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • ABD’de 1846 senesinde, sevgilisini ekmek bıçağı ile yaralayıp, çalıştığı yeri ateşe veren Albert Tirrell'in avukatının, müvekkilinin ‘’uyurgezer’’ olmasına dayandırdığı davayı kazanmasından sonra, dünyanın dört bir yanındaki davalarda, ‘’Uykudaki şiddet davranışları’' gündeme gelmiştir. Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • Uyku sırasında işlenen suçlar otomatizma olarak değerlendirilmektedir. • Otomatizma “kişinin yaptığı olayın farkında olmaması” olarak tanımlanır. Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • Seksomnia’da ceza sorumluluğu? • TCK m32/2 – “işlediği fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişiye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmi beş yıl hapis cezası verilir” şeklindeki madde ile verilecek cezalarda indirime gidilebilir. • TCK m34 – “geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez” şeklindeki madde ile cezai yaptırım uygulanmayabilir. Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • Ceza sorumluluğu için kişinin bilinçli davranışını ve eylem özgürlüğünü ortadan kaldıracak ya da azaltacak bir durumun olup olmadığı önemli • Yorum ‘’Kişinin bilinç ve eylem özgürlüğü yok’’ şeklinde ise – TCK Madde 32/1 & 32/2? • Yorum ‘’Geçici nedenler ile anlama ve isteme yeteneği etkilenmiş’’ şeklinde ise – TCK Madde 34/1? & 34/2? Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • Parasomninin bir akıl hastalığı olmadığı, suçun atfedildigi kişide ‘'fiille ilgili hukuki anlam ve sonuçları değerlendirmedeki kaybın geçici olduğu’' dikkate alınır ise, mevcut durumu degerlendirme adına TCK m34'ün uygulanması gerekir. – ‘’geçici bir nedenle, işlenen fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan’’ Uyku hastalıkları ve ceza hukuku Cezai sorumluluk Kasıt: suçun kanunî tanımındaki unsurlarının bilinerek ve istenerek gerçekleştirilmesi durumudur. Taksir : kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, kazanın oluşmasını önleyecek gerekli önlemleri almaması nedeniyle meydana gelen kusur durumudur. Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • O halde denebilir ki, uyku bozukluğu (Parasomni,narkolepsi vs. ) hastaları durumları hakkında ilgili uzmanlar tarafından bilgilendirilip öngörülen zararlar belirtildiği halde gerekli önlemleri almadıklarında oluşan zararlardan sorumlu olabilir. • Durum, kusurlu sorumluluk (TCK m 22/3) olarak değerlendirildiğinde ‘kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır. Bu halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır’ şeklinde belirtilmektedir Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • OSAS’ın neden olduğu trafik kazaları öngörülebilen ve önlenebilen kazalar olduklarından hekimlerin bu sürücülerle ilgili özel sorumlulukları vardır. • Tanı konulduktan sonra hasta hastalığı ile ilgili bilgilendirilmeli tedavi edilmezse öngörülen önlenebilecek riskler anlatılıp yazılı olarak belgelenmelidir. • Öngörülüp önlenebilir kazalar sonucu oluşan yaralanmalar için ceza hukuku açısından sorumluluk doğabilir. Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • Narkoleptik hastaların çoğunluğu gündüz yaşadıkları aşırı uykululuk şikâyetleri nedeni ile trafikte ve işyerinde yaralanma ve ölümlere neden olabilecek çeşitli kazalara neden olabilirler. – Narkoleptik hastaları trafik kazalarında yüksek riskli grupta yer alır Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • Kaza sonucu yaralanma veya ölümde, sanıkların cezalandırılmasında; · olumsuz sonuca neden olan eylemin iradi olması, · sonucun öngörülebilir olması, · failin sonucu istemiş bulunması, · eylem ile sonuç arasında illiyet bağı olması, dikkate alınır. Yeni türk ceza kanunun 85 ve 89 uncu maddeleri; • Tedbirsizlik, dikkatsizlik veya meslek ve sanatta acemilik veya nizamat, emirler ve talimatlara riayetsizlik nedeniyle meydana gelen ölüm ve yaralanma fiillerini cezalandırmaktadır. Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • Cezai sorumluluk • TCK’ nun 85-89 uncu maddeleri gereği; Yaralanmalarda, 3-12 ay, • Bir ölüm durumunda, 3-6 yıl, • Birden fazla ölüm durumunda, 3-15 yıl, arası ceza uygulanır. • Yaralanmayla sonuçlanan taksirli suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlıdır Uyku hastalıkları ve ceza hukuku Taksirle yaralama fiili, mağdurun; a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına, b) Vücudunda kemik kırılmasına, c) Konuşmasında sürekli zorluğa, d) Yüzünde sabit ize, e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma, f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına, Neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır. Uyku hastalıkları ve ceza hukuku • Uyku yoksunluğu sonucu gelişen trafik kazaları da öngörülebilen ve önlenebilen kazalardır. • Kişinin gerekli dikkat ve tedbiri göstermemesi ceza hukuku açısından sorumluluklarını ön plana çıkarabilir. Uyku hastalıkları ve sürücü belgesi • ABD’de toplu taşıma araçlarını kullanacak sürücülerde uyku bozukluğunun varlığının sorgulanması üzerinde durulmaktadır. • Belçika yasaları OSAS varlığının mutlaka tedavi edildikten sonra sürücü belgesi verilebileceğini, • İtalya yasaları ise OSAS varlığının sürücü belgesi alınmasına engel bir durum olmadığını belirtmektedir Uyku hastalıkları ve sürücü belgesi • Uyku bozukluğu olanların sürücü belgesi alması ya da taşıt kullanması konularında homojen bir tutum yok. – OSAS kliniği olan hastaların mutlak tedavisi sonrası araç kullanımına izin verilmesi gerekliliği üzerinde durulmuştur • Resmi Gazete 26 Eylül 2006 tarih ve 26301 sayılı Resmi Gazete – Sağlık muayenesinde sürücü adaylarının ve sürücülerin sahip olacakları sağlık şartları : 2. Bölüm Madde 7/3 Uyku bozuklukları (Obstrüktif Uyku Apnesi Sendromu, gündüz aşırı uyuklama hali) Uyku hastalıkları ve sürücü belgesi • a) ‘Her sürücü adayına uygulanacak anketin incelenmesi sonucunda horlama, tanıklı uyku apnesi ve/veya yoğun gün boyu uyuklama hali olup ilgili uzman hekim tarafından Obstrüktif Uyku Apnesi Sendromu olduğu düşünülen adaylardan polisomnografi raporu istenir. – Profesyonel ehliyet talep eden 45 yaşından büyük ve vücut kitle indeksi 25 ve üzerinde olanlardan ise mutlaka polisomnografi raporu istenir (Bu kişiler çalıştıkları sürece her sene bu testi tekrarlamak ile yükümlüdürler) Uyku hastalıkları ve sürücü belgesi • b) Polisomnografi raporuyla apne/hipopne indeksi 15’den yüksek olanların profesyonel ehliyet alabilmeleri için medikal ve/veya cerrahi müdahaleler ile indeksleri 15’in altına inmeli ya da sürekli CPAP veya BPAP kullanmalıdırlar. – Tedaviye hasta uyumu ile birlikte semptomların kontrol altına alındığının ve/veya apne/hipopne indeksinin 15 veya altına indiğinin ilgili uzman hekim tarafından rapor ile tespit edilmesi halinde ve yıllık kontrol muayeneleri şartıyla ehliyet verilebilir. – Aksi takdirde her iki gruptaki adaya da sürücü olur raporu verilmez veya verilmiş olan sürücü belgesi geri alınır’ denmektedir. Uyku hastalıkları ve sürücü belgesi • OSAS ve gündüz aşırı uykululuk dışındaki uyku hastalıkları ile ilgili bir düzenleme yok. • Ingravallo ve ark. (2007) 15 narkoleptik hastanın değerlendirilmesinde sürücü belgesi alıp alamayacağı üzerinde durmuşlar; onlara göre; – Gündüz aşırı uykululuk şiddeti, – Günlük şekerleme sayıları, – Katapleksi atağı şiddeti, – Günlük yaşam kalitesi bozulma düzeyi göz önüne alınarak sürücü belgesi alıp alamayacaklarına karar verilmeli Uyku hastalıkları ve medeni hukuk Uyku hastalıkları ve medeni hukuk • Çağdaş toplumlar bireylerine insanca yaşamanın vaz geçilmez koşulu olan medenî hakları sağlar ve bu hakları hukukî güvenceye alır. • Hukuk açısından bu medenî hakları kullanabilmek yeteneğine sahip olabilmek için; – sezginlik gücüne sahip olmak, – ergin olmak ve – kısıtlı olmamak gibi üç koşulun bir arada bulunması gerekir. Uyku hastalıkları ve medeni hukuk • Bazı parasomniler ve katapleksili narkolepsi tabloları ‘’eylemlerin güdülerini ve sonuçlarını algılayabilme gücü’’ olarak da tanımlayabileceğimiz sezginlik gücünü azaltan yada ortadan kaldıran hastalıklar arasında kabul edilebilir. Uyku hastalıkları ve evlilik hukuku • TMK’nunun 125. maddesi ‘’Ayırdetme gücüne sahip olmayanlar evlenemezler’’ der, • Yasa koyucunun titiz davranmasının nedeni; evlilik kurumunun sağlam yapısını korumak ve sorunların gelecek kuşaklara yansımasını önlemektir. Uyku hastalıkları ve medeni hukuk • TMK 165. maddesi ‘’Eşlerden birinin hastalığı nedeni ile ortak hayat diğer eş için çekilmez hâle gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmî sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir.’’ • TMK 166. madde ‘’Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir. Uyku hastalıkları ve medeni hukuk • Fiil ehliyetsizliği – Ayırdetme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyeti vardır (TMK madde 10). • Ayırdetme gücüne sahip olmama (TMK madde 13) • Parasomniler ve ağır Narkolepsi olguları içinolgu bazında içtihat kararları var • ‘’Hayatı çekilmez kılma’’ nedeni ile diğer tarafa boşanma davası açma hakkı (TMK madde 166) • Kısıtlanma, Vesayet (TMK madde 405) Uyku hastalıkları ve iş hukuku • Gündüz aşırı uykululuk yada dayanılmaz uyku atakları • Dikkat bozukluğu/azalması • Tepki zamanında ve refleks sürelerinde uzama • Bilgi işlemede bozukluk • Kognitif ve fiziksel performansta azalma • Farkındalık yeteneğinde azalma gibi belirti ve bulgular İş hukuku, iş veren ve işçinin arasında çıkabilecek tüm sorunlarla ilgilenir. Uyku hastalıkları ve iş hukuku • Narkolepsinin iş performansını oldukça etkileyerek iş kazalarına neden olabilir. • Kişinin narkolepsi hastası olduğu bilindiği halde gerekli tedbir alınmayarak oluşan yaralanmalarda hem işçi hem de işveren açısından sorumluluk doğabilir. • Maluliyet derecesi ile iş arasında illiyet bağı kurulduğunda kişi tazminata hak kazanabilir. Uyku hastalıkları ve iş hukuku • İş kazasının ne kadarı yorgunluk, uykusuzluk, aşırı uykululuk gibi uyku bozukluğuna bağlı durumlardan kaynaklandığının değerlendirilmesi gerekebilir. • İş kazası sonucunda kişinin gerek kendisinin gerekse işvereninin dikkat ve tedbirsizliğinden kaynaklan çalışma gücü kayıplarında kaza ile maluliyet arasında illiyet bağı araştırılmalıdır. Uyku hastalıkları ve iş hukuku • Özürlü çalıştırma • Vardiyalı çalışma • Ara dinlenmesi • Fazla çalışma Özürlü çalıştırma zorunluluğu Elli ve daha fazla işçi çalıştıran işverenler %3 oranında özürlü, çalıştırmak zorundadır. Hesaplamanın yapılmasında kesirler yuvarlanır. Aynı il sınırları içindeki işyerlerindeki toplam işçi sayısı esas alınır. SSK primlerinin işveren payları ile fazladan yapılan istihdamın SSK işveren paylarının %50 si hazinece karşılanıyor. Özürlü kontenjanı için iş kurumuna talep ve bildirimler Özürlü kontenjanında açık doğduğunda 1 hafta içinde bildirim yapılır. Bildirimden sonra 10 gün, bildirim olmaz ise 30 gün içinde kurum işyerine yeni bir özürlü listesi gönderir. İşyeri bu listeden kendi işine uygun olan veya olanları 15 gün içinde işe başlatır İşyeri alınan veya alınmayanı gerekçesi ile 7 gün içinde bildirmek zorundadır. İş sözleşmesi sona erenler veya ayrılanlar 15 gün içinde gerekçeleri ile birlikte kuruma bildirilir ve yeni özürlü kontenjanı talebi yapılır. Vardiyalı çalışma Vardiyalı çalışma durumlarında, çalışılması gereken iş yerlerinde gece, hafta tatili ve ara dinlenmelere özen gösterilerek çalışma saatleri belirlenmelidir. Bu tür işlerde, her vardiyada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasının ilgili bölge müdürlüğüne verilmesi gereklidir. Gece vardiyası • Çalışma hayatı açısından 20.00 – 06.00 arası gece sayılır. • Bir vardiyanın yarısından fazlası bu süreye isabet ediyorsa o vardiya gece vardiyasıdır. • İşçilerin gece vardiyaları 7,5 saati geçemez. Gece vardiyası • 18 yaşından küçük işçilerin gece vardiyasında çalıştırılması yasaktır. • Kadın işçilerin çalıştırılması konusunda ise işyerinin uygunluğu önemlidir. – Gece çalışacak işçilerin işe başlamadan önce gece çalışabilir raporları alınır, daha sonra da en geç 2 yılda bir gece için periyodik muayeneleri yaptırılır. – Gece vardiyasında çalışacak işçilerin isimleri ve gece çalışabilir raporları bölge müdürlüğüne gönderilir. Ara dinlenmesi • Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işyerlerinde işçilere duyurulmalıdır. *4 saat ve daha az süren işlerde 15 dakika *4 saat ile 7,5 saat arası işlerde yarım saat *7,5 saatten fazla süren işlerde 1 saat ara dinlenmesi verilmesi zorunludur. • Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. Fazla çalışma • Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışmadır. • Fazla çalışma ücreti= normal ücret x 1,5 • Haftalık 45 saatin altındaki iş söz.de 45 saate kadar olan çalışmalar fazla sürelerle çalışmadır. • Fazla sürelerle çalışma =normal ücret x 1,25 İşçi isterse 6 ay içinde bu süreleri serbest zaman olarak kullanabilir. Fazla çalışmada kısıtlamalar • Gece vardiyalarında fazla çalışma yapılamaz, – Sağlık kuralları bakımından 7,5 saatten fazla çalışılamayacak işlerde, – Yer altı ve su altı işlerinde, – 18 yaşından küçüklere, – Hekim raporu bulunanlara, – Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren kadınlara, – Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlara, fazla mesai yaptırılamaz. İş kazalarından kaynaklanan hukuki sorunlar • İş kazalarının cezai sorumlulukları • Tazminatlar • Maddi tazminat • Manevi tazminat • Destekten yoksun kalma tazminatı Tazminatı etkileyen durumlar • İşverenin kusurunun hafif veya ağır olması • İşçinin işverenle birlikte kusuru olması • Kusur işçide veya birlikte kusurda işçinin kusuru çok ağır,işverenin kusuru çok hafif ise dava red edilebilir. İş kazalarında yapılması gereken hukuki işlemler İş kazasına uğrayan personele acil tıbbi müdahaleyi takiben, işyeri kaza raporu düzenlenir. Şahitlerin ifadesi alınır. Kaza jandarma veya polise derhal bildirilir. Kaza ilgili Sigorta İl / sigorta Müdürlüğüne vizite kâğıdı ile en geç kazadan sonraki iki gün içinde bildirilir. ÇSGB Bölge müdürlüğüne bildirim formu ile en geç iki iş günü içinde haber verilir. Kaza ile ilgili bir dosya hazırlanır ve evraklar burada muhafaza edilir. 51 Uyku hastalıkları ve iş hukuku • Kaza ile iş arasında illiyet bağının bulunması 4857 sayılı iş yasasının 77. Maddesi ve 818 sayılı borçlar yasasının 332. Maddesine göre sigortalının uygun görülen tazminatı almasını sağlar. Uyku hastalıkları ve iş hukuku • Ancak kazanın ne kadarının uykusuzluk ya da başka kişisel nedenlerle oluştuğu hususunda anlaşmazlıklar olduğunda Sosyal Sigortalar Yüksek Sağlık Kurulu karar vermek üzere devreye girer. • Kaza sonucunda karar verilemediğinde ya da çelişkili kararlar ortaya çıktığında Adli Tıp Kurumu 3. İhtisas Kurulu karar için son değerlendirmeyi yapmaktadır Uyku hastalıkları ve özürlülük • Özürlülük ilişkisinde bulunan uyku bozukluklarında – uykuyu başlatma ve sürdürme, uyuyamama ya da aşırı uyuma bozuklukları, – uyku-uyanıklık ritim bozuklukları, – uyku evreleri bozuklukları, – parasomniler yer alır. Uyku hastalıkları ve özürlülük • Uyku hastalıklarında özürlülük oranı üç bölümde ele alınır: – hafif özürlülük %5 – orta özürlülük %10 – ağır özürlülük %35 • Özür oranı %40 ve üzeri olgular, özürlüleri ait haklardan yararlanabilirler. Uyku hastalıkları ve özürlülük • Uyku hastalığına göre özürlülük oranı – insomnilerde %10, – Uykuda solunum bozukluklarında %35, hipersomnilerde %35, – sirkadiyen uyku-uyanıklık ritim bozukluklarında %10, – parasomnilerde %10, – RDB’da %35, – uykuda hareket bozukluklarında %10 olarak belirlenmiştir. Uyku hastalıkları ve askerlik hizmeti • Askerlik görevini etkileyen uyku bozuklukları şeklinde bir hastalık listesi bulunmamaktadır. • Ancak askerlik görevini kısıtlayan hastalık ve arızalar listesinin 37. Madde B ve D bendi ile 45. Madde de sırasıyla kronik insomnia, narkolepsi ve OSAS’a yer verilmiştir. • Bu bozuklukların polisomnografik olarak tespit edilmesi gerekliliği de vurgulanmıştır. Uyku hastalıkları ve askerlik hizmeti • OSAS’da – apne-hipopne indeksi (AHİ) 5-19 arasında olanların askerlik görevini yapabilecekken, – 20 ve üzeri AHİ değerlerinin askerlik görevini yapmaya elverişli olmadığı belirtilmektedir. Uyku hastalıkları ve bilirkişilik • Uyku bozuklukları saptanan kişilerde gerek hukuksal süreç öncesinde gerekse incelemelerde hukuksal uyku süreç uzmanlarının sırasındaki üzerine düşen sorumluluklar vardır. • Uyku bozukluğu saptandığında bu kişiye hastalığı ve tedavisi hakkında bilgilendirilme yapılması, ve bilgilendirmenin belgelenmesi olabilecek durumlar açısından çok önemli bu önlenebilir Uyku hastalıkları ve bilirkişilik • Yani hukuk bir değerlendirme yaparken.... • Kişinin mevcut hastalığı için tıbbi yardım alma için girişimde bulunmuş mu? • Gerekli tedavi yapılmış mı yada yapılabilmiş mi? • Yapılamadı ise bunda hastanın mı kusuru, ihmali var yoksa hastalığın doğası gereği mi tam bir şifa hali sağlanamamış? bunlar çok önemli.... Uyku hastalığı konusunda bilgisine başvurulan bir bilirkişi iseniz..... • Olguda eksiksiz bir nörolojik muayene yapın. • Soygeçmiş ve özgeçmiş bilgilerini eksiksiz alın. • Dava dosyasını inceleyin • Olgu uyku hastası mı? • Görgü tanıklarını dinleyin..olay sırasında uyku hastalığının etkisi altında mıdır? • Herhangi bir kanaat oluşmamış ise olguyu müşahade altına alın. Olay ile ilgili ipuçlarını iyi değerlendirin • Otomatizma davranışının görgü tanıklarınca ifade edilmesi • Tam da böyle bir durumda ve hiçbir neden yokken tanımadığı kimselere anlamsız aşırı tepkilerde yada zarar verici faaliyetlerde bulunması Düzenlediğiniz raporda bu bilgiler mutlaka olsun!!! • Tanık yada sanık uyku hastası mıdır değil midir? • Tanıklığına yasal olarak güvenilebilir mi? • Sanığın ceza sorumluluğu var mıdır yok mudur? • Suç işlediği sıradaki durumu nedir? • Sanığın gözlem altına alınması gerekiyor mu? Bilirkişi olarak bunlara dikkat edin!! • Unutmayın….Bilirkişi hakim değildir, uyuşmazlığı hakim çözer, kararı hakim verir. • Uzmanlık alanınız dışında görüş beyan etmeyin. • Sade, anlaşılabilir, tıbbi terimlerden arınmış bir dil kullanın. • Raporunuzda özellikle yanıtı istenen sorulara odaklanın. [email protected]
