Zooloji Ders

5/10/2013
HAYVANSAL DOKULAR
HAYVANSAL DOKU TİPLERİ
 Epitel Doku
Ektoderm
Mezoderm
Endoderm
 Bağ ve Destek Doku
Mezenşim
Mezoderm
 Kas Doku
Mezoderm
Sinir Doku
Ektoderm
1
5/10/2013
2
5/10/2013
3
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
EPİTEL DOKUNUN FONKSİYONLARI
-Epitel hücreleri ve oluşturdukları tabakalar organizma için örtücükoruyucudur,
-Epitel hücreleri, özellikle derinin epidermisinde ve mesanede olduğu gibi
bariyerdir, zar farklılaşmaları ve zarın seçici geçirgenlik özelliği
sayesinde iyon-su dengesini kontrol ederler.
-Mukus, enzim, hormon gibi salgıları, değişik bez tipleri içinde
oluşturabilirler.
-İnce barsak ve böbrekte olduğu gibi lümenden bazı maddelerin emilimini
üstlenirler.
-Bazı hücrelerinin içerdikleri siller sayesinde yüzeyde mukus ve diğer
partiküllerin hareketini sağlarlar.
-Duyu uyarılarını alır ve farklı yollarla iletimine hizmet edebilirler.
-Kan damarı içermez ve metabolik işlevler osmos ile gerçekleşir.
1.EPİTEL DOKU
-Zar Farklılaşmaları
4
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
-Bazal Tabaka
1.EPİTEL DOKU
YAPI VE GÖREV BAKIMINDAN EPİTEL DOKUNUN SINIFLANDIRILMASI
a) Örtü Epiteli
b) Salgı (Bez) Epiteli
5
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
 Basit Epitel
-Basit yassı epitel
-Basit kübik epitel
-Basit silindirik epitel
 Tabakalı Epitel
-Çok tabakalı yassı epitel
-Çok tabakalı kübik epitel
-Çok tabakalı silindirik epitel
-Yalancı çok tabakalı epitel
-Tabakalı değişen epitel
6
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
Basit yassı epitel
a) Örtü Epiteli
Hücre serbest yüzeyi
Basit yassı epitel hücresi
Hücre serbest yüzeyi
Nukleus
Yüzeyden görünüm
Bazal tabaka
Kan damarı
Plöra
Akciğer
Kesitten görünüm
Basit yassı epitel
 Yapısal olarak bu tip epitel ince olduğundan, koruyucu değildir.
 Kan ve lenf damarlarının içini döşeyen endothelium,
 vücut boşluklarında (akciğerler, perikardium ve periton) yer alan
mesothelium.
 Bowman kapsülünün parietal tabakasında,
 böbrekte Henle kulpunda,
 akciğerlerde alveollerde,
 iç ve orta kulakta bulunur.
 Bu tip epitelin absorpsiyon ve sekresyon gibi görevleri bulunmaz
7
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Basit kübik epitel
Hücre serbest yüzeyi
Nukleus
Basit kübik epitel hücresi
Bazal tabaka
Hücre serbest yüzeyi
Nukleus
Basit kübik epitel hücresi
Bazal tabaka
Ovaryum yüzeyi, Böbrek kanalları
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Basit silindirik epitel
Hücre serbest yüzeyi
Mukus içeren goblet hücresi
Nukleus
Basit silindirik epitel hücresi
Bazal tabaka
Hücre serbest
yüzeyi
Mukus içeren goblet hücresi
Nukleus
Basit silindirik epitel hücresi
Bazal tabaka
Absorpsiyon ve sekresyon ile ilgili yerlerde örneğin, sindirim sisteminde ve bir çok bezin kanallarında. Basit silli
silindirik epitel, uterus ve uterusa ait tüplerde, testisin küçük kanallarında, akciğer içi küçük bronşlarda ve
omurilikteki merkezi kanalda
8
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Basit silindirik epitel
Örnek 1: Basit silindirik epitel (tavşanda ince barsak epitel hücreleri)
Absorpsiyon ve sekresyon ile ilgili yerlerde örneğin, sindirim sisteminde ve bir çok bezin kanallarında. Basit silli
silindirik epitel, uterus ve uterusa ait tüplerde, testisin küçük kanallarında, akciğer içi küçük bronşlarda ve
omurilikteki merkezi kanalda
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Çok tabakalı yassı epitel
Hücre serbest yüzeyi
Çok tabakalı yassı epitel hücresi
Nukleus
Bazal tabaka
Hücre serbest
yüzeyi
Çok tabakalı yassı epitel hücresi
Nukleus
Bazal tabaka
Gözün kornea tabakası, vajina, özofagus ve deride (keratinize)
9
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Çok tabakalı yassı epitel
EPİDERMİS
DERMİS
Örnek 2: Çok tabakalı yassı epitel (kurbağa derisi epidermisi)
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Çok tabakalı yassı epitel
Örnek 2: Çok tabakalı yassı epitel (kurbağa derisi epidermisi)
10
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Çok tabakalı kübik epitel
Hücre serbest yüzeyi
Nukleus
Bazal tabaka
Çok tabakalı kübik epitel hücresi
Nukleus
Hücre serbest yüzeyi
Bazal tabaka
Çok tabakalı kübik epitel hücresi
Ter bezlerinde
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Çok tabakalı silindirik epitel
Hücre serbest yüzeyi
Nukleus
Bazal tabaka
Çok tabakalı silindirik epitel hücresi
Hücre serbest
yüzeyi
Nukleus
Bazal tabaka
Çok tabakalı silindirik epitel hücresi
Erkek idrar kanalı ve bazı büyük salgı bezi kanallarında.
11
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Yalancı çok tabakalı epitel
Sil
Hücre serbest yüzeyi
Mukus içeren goblet hücresi
Yalancı çok tabakalı epitel hücresi
Nukleus
Bazal tabaka
Sil
Hücre serbest
yüzeyi
Mukus içeren goblet hücresi
Yalancı çok tabakalı silindirik epitel hücresi
Nukleus
Bazal tabaka
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Yalancı çok tabakalı epitel
Örnek 3: Yalancı çok tabakalı epitel (trake epitel hücreleri)
Erkek genital organları ve sonum kanallarında.
12
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Tabakalı değişen epitel
Hücre serbest yüzeyi
Tabakalı değişen
epitel hücresi
Nukleus
Bazal tabaka
Lümendeki basınç az
Hücre serbest yüzeyi
Tabakalı değişen
epitel hücresi
Nukleus
Lümendeki basınç fazla
Bazal tabaka
Üriner sistemde - mesane
1.EPİTEL DOKU
a) Örtü Epiteli
-Tabakalı değişen epitel
Böbrek
Üreter
Mesane
Örnek 4: Tabakalı değişen epitel (tavşanda üreter enine kesidi)
13
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
b) Salgı Epiteli
-Çok hücreli kanallı ve kanalsız bezler
Ekzokrin bez salgıları
-mukus
-tükürük
-enzim
Endokrin bez salgıları
-hormon
1. Kanallı (ekzokrin) bez oluşumu,
2-3. Kanalsız (endokrin) bez oluşumu
a. Kan damarları, b. Follikül
1.EPİTEL DOKU
b) Salgı Epiteli
-Tek hücreli bez-Goblet hücresi
Örnek 1: Tek hücreli bez-Goblet hücresi (tavşan rektumu)
Goblet adı verilen bu hücreler musin denilen protein-polisakkarit kompleksi kaygan bir madde
salgılarlar. Örneğin trake, ince ve kalın barsakta bulunan bu hücreler goblet ve şarap şişesine benzer
14
5/10/2013
1.EPİTEL DOKU
b) Salgı Epiteli
-Çok hücreli kanallı ve kanalsız bezler
(pankreas asinar ve Langerhans ada hücreleri)
Örnek 2: Çok hücreli kanallı bezler (pankreas asinar hücreleri)
Ekzokrin Bezler: Bez tarafından üretilen salgının tabiatı seroz yada mukoz
olabilir. Bezde sagı oluşturan kısım tüp yada alveol şeklinde basit yada
bileşik olabilir. Çoğu bezde, salgı oluşturan kısımda hem tüp hem de
alveol yapısı bulunur. Bu tip beze tubuloalveolar adı verilir.
15
5/10/2013
Endokrin Bezler: Bezi oluşturan epitel dokusu ya hücre kordonları şeklinde
(Ör. suprarenal bez) dizilim gösterir, yada tek sıra halinde dizilen kübik
epitel hücreleri follikül yapıları oluştururlar (Ör. tiroid bezi). Birçok bez hem
ekzokrin hem de endokrin fonksyonlara sahip karışık bezler şeklindedir
2.BAĞ ve DESTEK DOKU
16
5/10/2013
2.BAĞ ve DESTEK DOKU
BAĞ ve DESTEK DOKUNUN FONKSİYONLARI
-Bağ doku organları kapsül gibi çevirmektedir.
-Organlar arası sahayı doldurur ve bazı yapıların birbirine bağlanmasını
sağlar.
-Yumuşak dokulara destek olur, harekete katılır.
-Organizma için savunucu-koruyucu ve tamir edici bir sistemdir.
-Diğer dokuları beslemede rol oynar. Bunu kan damarlarını çevreleme
yoluyla da yapar.
-Depo görevi üstlenir. Özellikle yağ doku bu görevi yerine getirmek
üzere özelleşmiş olan özel bağ dokudur.
Bağ dokusu = hüc.ler, şekilli hüc. arası madde (Kollajen, Elastik ve Retikular
fibriller) ve şekilsiz hüc. arası madde.
17
5/10/2013
Tissue
Components
Location
Collagenous fibers
Alpha polypeptide chains
tendon, ligament, skin,
cornea, cartilage,
bone, blood vessels,
gut, and intervertebral
disc.
Elastic fibers
elastic microfibril & elastin
extracellular matrix
Reticular fibers
Type-III collagen
liver, bone marrow,
lymphatic organs
18
5/10/2013
Bağ Dokusu Hücreleri
1. Fibroblastlar: İğ yada yıldız şeklinde uzantılı hücrelerdir. Bağ dokusu
fibrillerinin yapımından sorumludurlar. Makrofajlarla birlikte bağ dokusu
içinde en fazla bulunan hücrelerdir. Ergin hücrelere fibrosit adı verilir.
2. Makrofajlar: Sıkça histiosit olarak adlandırılan makrofajlar kısa ve küt
uzantıları ile gayri muntazam hücrelerdir. Amöboid hareket
yeteneğinde olup kuvvetli fagositik aktiviteye sahiptirler.
3. Mast Hücreleri: Bağ dokusu içinde küçük gruplar halinde kan
damarlarına yakın geniş dağılış gösterirler. Gayri muntazam oval şekilli,
nadiren kısa uzantılara sahip hücrelerdir. Sitoplazmik granüllerin
bulunmasıyla kolayca tanınırlar. Pıhtılaşmaya karşı heparin ürettikleri
düşünülmektedir.
4. Yağ Hücreleri: Çok sayıda birikirlerse, adipoz dokuyu şekillendirirler. Her
bir yağ hücresi tek geniş bir yağ damlası ve ince bir sitoplazma ile
yassılaşmış bir nukleus ihtiva eder. Yağ hücreleri tamamen farklılaşmış
hücreler olup mitotik bölünme yeteneklerini kaybetmişlerdir.
5. Kan Lölositleri
6. Pigment hücreleri: Gevşek yapılı bağ dokusunda azdır fakat derinin sıkı
yapılı bağ dokusunda, pia materde ve gözün damar tabakasında
yaygın olarak bulunurlar. Pigment hücreleri düzensiz sitoplazmik
uzantılara sahiptirler. Güneş ışınlarının absorpsiyonunda önemli role
sahip melanin içeren hücrelere melanosit adı verilir.
2.BAĞ DOKU
Bağ doku hücreleri
19
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
a) Öz Bağ Dokusu
-Gevşek lifli öz bağ dokusu
-Düzensiz sık lifli öz bağ dokusu
-Düzenli sık lifli öz bağ dokusu
-Yağ dokusu
b) Destek Doku
-Kıkırdak doku
-Kemik doku
c) Kan Dokusu
20
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
a) Öz Bağ Dokusu
2.BAĞ DOKU
a) Öz Bağ Dokusu
-Gevşek lifli öz bağ dokusu
Örnek 1: Gevşek lifli öz bağ dokusu (kurbağa mesanesi)
21
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
a) Öz Bağ Dokusu
-Düzensiz sık lifli öz bağ dokusu
1
2
1.Epidermis (Çok tabakalı yassı epitel)
2.Dermis (Düzensiz sık lifli öz bağ dokusu)
Örnek 2: Düzensiz sık lifli öz bağ dokusu (kurbağa derisi dermisi)
2.BAĞ DOKU
a) Öz Bağ Dokusu
-Düzenli sık lifli öz bağ dokusu
Örnek 3: Düzenli sık lifli öz bağ dokusu (tavşan/fare tendonu)
22
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
a) Öz Bağ Dokusu
-Yağ doku
Örnek 4: Yağ doku (üreter çevresinden)
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KIKIRDAK DOKU
-Ara madde homojen
-Kollajen lifler
-Burun, kaburga ucu, nefes borusu,
embriyoda iskelet
1- Hyalin Kıkırdak
23
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KIKIRDAK DOKU
-Elastik lifler
-Dış kulak ve östaki borusu
2- Elastik Kıkırdak
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KIKIRDAK DOKU
-Hücreler arası madde miktarı az
-Hücre sayısı çok yoğun değil
-Kollajen lifler
-Uzun kemikler, omurlar arası
3- Fibrokıkırdak
24
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KIKIRDAK DOKU
Örnek 1: Hiyalin kıkırdak (trake-fare)
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KIKIRDAK DOKU
Örnek 1: Hiyalin kıkırdak (trake-fare)
25
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KEMİK DOKU
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KEMİK DOKU
26
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KEMİK DOKU
1. Havers kanalı
2. ve 3. Konsantrik lameller
4. Osteosit
Örnek 2: Kemik (femur)
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KEMİK DOKU
Örnek 2: Kemik (femur)
27
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
b) DESTEK DOKU
KEMİK DOKU
Örnek 2: Kemik (femur)
2.BAĞ DOKU
b) KAN DOKU
Kan doku şekilli elemanlar (Hücreler) ve sıvı hücreler arasın madde (kan
plazması) den oluşur.
Kan plazması, kanın sıvı kısmıdır. Plazma hafif sarı renklidir. İçinde su, kan
proteinleri, tuzlar (elektrolitler), glukoz, hormonlar, çeşitli metabolizma artıkları,
lipitler bulunur. Oksijen ve karbon dioksit alyuvarlardaki hemoglobin tarafından
taşınır ama az miktarda plazmada da bulunurlar
KAN HÜCRELERİNİN SINIFLANDIRILMASI
ERİTROSİTLER
LÖKOSİTLER
TROMBOSİTLER
(ALYUVARLAR)
(AKYUVARLAR)
(KAN PULCUKLARI)
Nötrofil
Monosit
Limfositler
Eozinofil
Agranülositler
Bazofil
Granülositler
28
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
b) KAN DOKU
Eritrositler (Alyuvarlar)
Örnek : İnsan kanı
Golgi, Sentrioller, Mitokondri yok. Bölünme yeteneklerini kaybetmiş. İnsanda 5lt. E: 5-6,
K: 4-5 milyon. Sayısı cinsiyet, yükseklik ve patolojik durumlarda değişir.
29
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
b) KAN DOKU
Eritrositler ve Lökositler
Agranülositler
Granülositler
Örnek : İnsan kanı
Lizozomlarca zengindir. İnsanda 5000-10000 arasında.
30
5/10/2013
2.BAĞ DOKU
b) KAN DOKU
Plateletler (Kan Pulcukları)
Örnek : İnsan kanı
3.KAS DOKU
(Kalp Kası)
(İskelet Kası)
(Düz Kas)
31
5/10/2013
3.KAS DOKU
Kas hücreleri ve onların hücresel yapıları kendilerine has
isimler almaktadır:
Protoplazma = Sarkoplazma
Plazma zarı = Sarkolemma
Endoplazmik retikulum = Sarkoplazmik retikulum
3.KAS DOKU
Düz Kas
32
5/10/2013
3.KAS DOKU
Düz Kas
Örnek 1: Düz kas dokusu (kurbağa mesanesi)
3.KAS DOKU
Çizgili (İskelet) Kas
33
5/10/2013
3.KAS DOKU
Çizgili (İskelet) Kas
Örnek 2: Çizgili (iskelet) kas dokusu (tavşan/fare bacak kası)
3.KAS DOKU
Kalp Kası
34
5/10/2013
3.KAS DOKU
Kalp Kası
3.KAS DOKU
Kalp Kası
Örnek 3: Kalp kası dokusu (tavşan/fare kalp kası)
35
5/10/2013
4.SİNİR DOKU
Beyin
Merkezi sinir sistemi
Omurilik
SİNİR SİSTEMİ
-Omuriliğe giren-çıkan sinirler
Periferal sinir sistemi
-Bu sinirlerin iç organlardaki uçları
-Ganglionlar (küçük sinir hücre yığınları
4.SİNİR DOKU
36
5/10/2013
4.SİNİR DOKU
4.SİNİR DOKU
Boz madde
Ak madde
Örnek: Multipolar sinir hücreleri (Omurilik boz maddesi)
37
5/10/2013
4.SİNİR DOKU
Dendritler
Nukleus
Nukleolus
Sitoplazma
Nissl tanecikleri
(gelişmiş GER yapıları)
Akson
Örnek: Multipolar sinir hücreleri (Omurilik boz maddesi)
4.SİNİR DOKU
Örnek: Multipolar sinir hücreleri (Omurilik boz maddesi)
38
5/10/2013
4.SİNİR DOKU
Örnek: Multipolar sinir hücreleri (Omurilik boz maddesi)
39