4/25/2014 1 Beden Tipi Beden tipi Beden Tipi

4/25/2014
Beden Tipi
Beden tipi
• Hippocrates MÖ 5.yy
• habitus phthisicus: Uzun ince beden, verem hastalığı
riski,
• Habitus apoplecticus: kısa tıknaz beden dolaşım ve felç
riski
• Aristotle MÖ 4. yy özel beden yapısınun özel karekteri
olduğunu gözlemlemiştir.
• Celsus MS 1. yy; bazı insanlar neden yağlı bazıları neden
ince, yapısal özelliği bilmek gerekir
• Galen MS 2.yy bedene özgü 4 karekterden söz eder.
• Avicenna 11. yy. karekterle ilgili mizaçın araştırılmasını
önerir
• Huter 1880, cerebral, muscular, digestive
• Kretschmer (1921) 4 tip
• Viola (1933)
Beden Tipi
Kretschmer’in tip sınıflaması
• Sheldon (1940 fotografik yöntem, genotipik morfoloji 1-7
puanlama
• Parnell (1954) Alternatif yöntem, M.4 deviation chart
method.
• Heath and Carter (1967) matematiksel yöntem
fotoskopik + antropometrik, 1990 revize edildi).
• Astenik: Uzun kemikli, ince yapılı olduğundan daha uzun
görünüşlü, soluk derili, dar omuzlu, ince adaleli, kemikli
elli, dar ve düz gövdeli, kaburgaları sayılabilecek
belirginlikteki tiplerdir.
• Piknik: Orta boylu, yuvarlak figürlü, yayvan yüzlü, kısa
masif boyun omuzlar arsında oturmaktadır. Oldukça fırlak
yağlı kalçalar ile yağlı üst bacaklara sahip tiplerdir.
• Atletik: Geniş omuzlu, geniş kabarık göğüslü, düz karınlı,
adaleli bacak ve kollara ve gelişmiş omuzlara sahip
tiplerdir.
• longtype; brachitype; normotype; mixed-type
1
4/25/2014
Sheldon'un tip sınıflaması
Adlandırma
• Endoderm tabakasından ENDOMORF,
• Ektoderm tabakasından EKTOMORF,
• Mezoderm tabakasından MEZOMORF
Mezomorf
Mezomorf: Kas ve kemik
sistemi gelişmiş, dış hatları
köşeli tiplerdir.
Dominant bir endomorfi "1 7 1"
değerler ile gösterilebilir.
Diğer özellikleri;
• Sağlam kas kütlesi,
• İri kemikler,
• Uzun ve kuvvetli bir boyun,
• Karın kemerine göre geniş
göğüs,
• Geniş omuzlar,
• Adaleli üyeler,
• Kalın, eklemler ve
parmaklar.
Endomorf
Diğer özellikleri;
• Büyük yuvarlak kafa,
Sindirim sistemi gelişmiş, • Kısa kalın boyun,
yumuşak yapılı, merkeze
• Yayvan kalın gövde,
yakın bölgeleri kütlesel
• Yağlı bir göğüs,
olan tiplerdir. Dominant
• Kısa kollar,
bir endomorfi "7 1 1"
• Geniş ve sarkık karın,
değerler ile gösterilebilir.
• Kısa kaba görünümlü
bacaklar.
Ektomorf
Ektomorf: Duyu organları
gelişmiş ,zayıf, narin beden
yapısı, ince eklemlere sahip
tiplerdir.
Dominant bir endomorfi "1 1 7"
değerler ile gösterilebilir.
Diğer özellikleri;
• Büyük bir kafa, geniş alın,
küçük yüz, sivri çene ve
burun,
• Uzun yuvarlak boyun,
• Uzun yuvarlak göğüs,
• Öne doğru dar omuzlar,
• Uzun ince kollar ve bacaklar,
• Düz karın,
• Belirsiz kalçalar.
2
4/25/2014
END
I
MEZ
II
EKT
III
Somatotip Belirleme
Yöntemler
• Fotoskopik
• Antropometrik
• Somatotip derecelendirme formu
• Hesaplama
• Fotoskopik ve Antropometrik
• Kriter ölçüm
Araçlar
•
•
•
•
•
Stadiometre
Tartı
Kemik kaliperi
Skinfold kaliperi
Antropometrik mezura
Somatotip derecelendirme formu
3
4/25/2014
Antropometrik Somatotip
Endomorfi
• Triceps
• Subscapular
• Suprailiak (supraspinal)
• Medial Calf
Mezomorfi
• Boy
• Humerus genişliği
• Femur genişliği
• Biceps çevresi (düzeltilmiş)
• Calf çevresi (düzeltilmiş)
Ektomorfi
• Boy/ 3 𝐴ğ𝚤𝑟𝑙𝚤𝑘
• Ölçümler sağ taraftan;
• sol elini kullananlar için büyük
çevre dikkate alınır.
• İki ölçümün ortalaması ya da
Endomorfinin hesaplanması
• X = triceps + subskapular + suprailiak
• Boya göre düzeltme için katsayı Y= (170.18 / boy)
• Düzeltilmiş toplam X = X x Y
• Endomorfi= -0.7182 + 0.145X - 0.00068X2 + 0.0000014X3
3 ölçümden ortada olan değer
dikkate alınır
Mezomorfinin hesaplanması
Ektomorfinin hesaplanması
• Boy cm ve Ağırlık kg olarak kaydedilir
• Boy (B), humerus genişliği (HG), femur genişliği(FG), maksimal calf
çevresi ve biceps çevresi (45º bükülmüş ve kasılı)
• Düzeltilmiş biceps çevresi (BÇ) ve calf çevresi (CÇ) triceps ve medial
.
calf deri kıvrımları çevrelerden çıkarılarak bulunur.
Mesomorfi = 0.858HG + 0.601FG + 0.188BÇ + 0.161CÇ - 0.131B + 4.5
• Boy ağırlığın küp köküne bölünerek ponderal indeks (PI)
hesaplanır. Boy/ağırlık(1/3)
• Ektomorfi, Pondral indeks değerine göre aşağıdaki formüllerden
biri kullanılarak hesaplanır.
• PI ≥ 40.75 ise, Ektomorfi = 0.732*PI - 28.58
• 38.25 < PI < 40.75, Ektomorfi = 0.463*PI - 17.63
• PI ≤ 38.25, Ektomorfi = 0.1
4
4/25/2014
Dengeli
Mezomorf
Somatokart
Somatokart noktalama
Endomorfik
Mezomorf
Endomorfik
Mezomorf
MEZOMORFİ
MezomorfiEndomorfi
MezomorfiEndomorfi
Mezomorfik
Endomorf
Mezomorfik
Ektomorf
Santral
EKTOMORFİ
ENDOMORFİ
Dengeli
Ektomorf
Dengeli
Endomorf
Ektomorfik
Endomorf
EktomorfiEndomorfi
• I. ENDOMORFİ
• II. MEZOMORFİ
• III. EKTOMORFİ
• X= III – I
• Y= 2 * II – (I + III)
Endomorfik
Ektomorf
Somatotip Uzaklık Durumu
• İki somatotip arasındaki uzaklık (3boyutlu alanda)
- Somatotip unsurlarının birimlerinden hesaplanır
• SUD A,B = [(endoA-endoB)2 + (mezoA - mezoB) 2 +
(ektoA - ektoB) 2 ]0.5
• Tüm somatotip noktaları arasındaki 3D uzaklık
ortalaması hesaplanır
Güvenilirlik
• iki bağımsız ölçümün dağılımlarının
karşılaştırmalarında, birbirinden anlamlı farklılık
olmamalı, ve Pearson korelasyon katsayısı r 0.90
üzerinde olmalıdır.
• Özellikle, boy ve ağırlık test-retest değerleri r = 0.98.
• Genişlik ve çevrelerde 0.92 ve 0.98.
• Deri kıvrımları için 0.90 ve 0.98 arası kabul
edilebilir.
5
4/25/2014
Güvenilirlik
• Antropometristler ölçümlerin doğruluğunu ve
duyarlılığını değerlendirmek için teknik ölçüm
hatası (TEM) yöntemini kullanırlar.
• Genelde, deri kıvrımları için TEM 5%, kadar,
çevre ve genişlikler için 1%, boy için 0.5% kadar
olmalıdır.
• TEM = (åd2 / 2n)0.5 ; and %TEM = 100
(TEM/grand mean)
Sonuçların kontrolü
• Somatotip değerlendirme formunda endomorfi ve mezomorfi
bölümlerinde işaretlenen değerlere bakıldığında, verilerde
tutarlılık var mı? Endomorfi bölümünde skinfold değerleri
kabul edilebilir mi? Mezomorfi için boy dışındaki ölçülerden
biri diğerlerinden çok uzak mı?
• Femur genişliği 9.75 cm yerine 7.95 cm, veya düzeltilmiş
calf çevresi 44.9 cm yerine 37.1 cm, böyle büyük farklılıklar
hata olduğunu ifade eder.
• Kayıtları kontrol edin olabilirse tekrar ölçün. Çevre
düzeltmelerinde deri kıvrımlarının cm’e çevrildiğini kontrol
edin.
Sonuçların kontrolü
• Örnek; 2-2-2 veya 7-8-7 olanaksız somatotiplerdir.
• Genelde, somatotipler endomorfi ve veya
mezomorfi yüksek olduğunda ektomorfide yüksek
olamaz.
• Bunun tersine, ektomorfi yüksek ise endomorfi ve
veya mezomorfi; yüksek olamaz,
• endomorfi ve mezomorfi düşük ise ektomorfi
yüksek olmalıdır.
Sonuçların kontrolü
• Herhangi bir unsur hesaplamasında değer «0» ya
da eksi ise, değer 0.1 olarak belirtilir. Çünkü
değerlendirme «0» ya da «-» olamaz.
• Ölçüm değerlerini biyolojik anlamlılık yönünden
incelediğimizde belirli yaş grubu ve cins için
değer sınırlarının üstünde veya çok altındaki
değerler gözden geçirilmelidir.
6