Prof. Dr. Tosun Terzio¤lu, Türkiye AB`nin 6. Çerçeve Program›`nda

Transkript

LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 1
ECZACIBAfiI
‹LAÇ SANAY‹
VE T‹CARET A.fi.
ÇALIfiMA RAPORU 2001
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 3
‹Ç‹NDEK‹LER
Yönetim Kurulu 4
Yönetim Kurulu Baflkan›’n›n Mesaj› 6
Söylefli / Bilime Deste¤in Neresindeyiz? 10
Dünya ‹laç Endüstrisi 20
Türk ‹laç Endüstrisi 36
Eczac›bafl› ‹laç Grubu 42
Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin ‹flbirli¤i Yapt›¤›
Uluslararas› Kurulufllar 47
Y›ll›k Çal›flma Raporu 2001 50
Ayr›nt›l› Bilanço 58
Ayr›nt›l› Bilanço Dipnotlar› 60
Ayr›nt›l› Gelir Tablosu 77
Ayr›nt›l› Gelir Tablosu Dipnotlar› 78
Ek Mali Aç›klamalar 84
Kâr Da¤›t›m Tablosu 90
Fon Ak›m Tablosu 91
Nakit Ak›m Tablosu 92
Sat›fllar›n Maliyeti Tablosu 93
Denetleme Kurulu Raporu 94
Ba¤›ms›z Denetim Raporu 95
3
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 4
4
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 5
YÖNET‹M KURULU
Görev Süresi
18.04.2001 - 26.04.2002
(Foto¤raf s›ras›na göre)
Oktay Tulpar Üye
R. Faruk Eczac›bafl› Baflkan Yard›mc›s›
F. Bülent Eczac›bafl› Baflkan
O. Erdal Karamercan Üye
Sedat Birol Üye
Saffet Özbay Üye
5
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 6
YÖNET‹M KURULU BAfiKANI’NIN MESAJI
SA⁄LIK VE ‹LAÇ
SEKTÖRLER‹N‹N B‹R
“ULUSAL GÜVENL‹K”
SORUNUNA DÖNDÜ⁄Ü
YEN‹ DÜNYA ORTAMI
VE TÜRK‹YE
2001’in daha ilk aylar›ndan itibaren
de¤iflik nedenlerle önce Türkiye’yi,
11 Eylül sonras›nda ise yeryüzünün
bütün ülkelerini etkisine alan
ola¤anüstü olaylar, bazan kolayca
unutulabilen bir gerçe¤i dünya
kamuoyuna yeniden hat›rlatt›.
Etkin, yarat›c›, verimli biçimde görevlerini yerine getiren ça¤dafl bir sa¤l›k
sektörüne sahip olabilmek, her toplum için, modern düzende varl›¤›n› koruyup
sürdürebilmesinin en vazgeçilmez koflullar›ndan birisidir. Hele modern ilaçlar
ve afl›lar›n kesintisiz üretimi, özellikle ola¤and›fl› koflullar belirdi¤i anlarda,
ulusal güvenlik aç›s›ndan da stratejik bir önem kazan›yor. Yar›nlar›n› güven
alt›na almak isteyen hiçbir toplum, kusursuz biçimde iflleyen bir sa¤l›k sistemi
ile modern ilaç endüstrisinden yoksun kalamaz.
Yirmibirinci yüzy›l bafllar›n›n sa¤l›k ve ilaç alanlar›nda ortaya koydu¤u
temel gerçekleri, 2001 y›l›n›n ilk yar›s› geride kal›rken, Türkiye olanca
aç›kl›¤›yla yaflad›.
Denetim alt›ndaki döviz kuru politikalar›, fiubat sonlar›na do¤ru
uygulanamaz duruma düfltü ve ekonomi tam bir kriz ortam›na girdi. Döviz
kurlar›n›n dalgalanmaya b›rak›lmas› ise, ABD Dolar› karfl›s›nda, Türk
Liras›’ndaki de¤er kayb›n›n, 2001 Haziran’›nda yüzde 100’ü bulmas›yla
sonuçland›. Devalüasyona paralel olarak, sanayi kesiminin bütün girdilerinde
de önemli art›fllar gerçekleflti. Ço¤u ilaç etkin maddesini yurt d›fl›ndan
6
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 7
sa¤layan ilaç endüstrisinde de, üretim maliyetleri ve finansman giderlerinde
büyük art›fllar meydana geldi. Tüm di¤er üretici kesimlerde maliyet art›fllar›
en k›sa süre içinde ürün fiyatlar›na yans›t›l›rken, ilaç endüstrisinin,
maliyetlerdeki yükseliflleri fiyatlar›na yans›tmas› devlet taraf›ndan ertelendi.
‹laç endüstrisi, karfl›laflt›¤› bunal›ma ra¤men, Türkiye kamuoyuna flu mesaj›
verdi: Türk halk›n›n kulland›¤› ilaçlar›n çok büyük bölümünü üreten endüstri,
tüm özverileri göze alarak, koflullar ne olursa olsun, ilaç sunmay›
sürdürecektir. 2001’in ilk yar›s›n› yüzde 25 zarar ile kapatan Türk ilaç
endüstrisi, ‘toplumu ilaçs›z b›rakmama’ görevini, y›l boyunca aksatmadan
yerine getirdi.
Baflar›l› bir dönem say›lan 2000’e göre, ilaç endüstrisi 2001 y›l›n›
küçülmeyle kapatt›; ancak, böylesine bunal›ml› bir ortamda, gerekli ilaçlar›
özveriyle sa¤lam›fl bulunmas›, Türk ilaç endüstrisi için bir onur kayna¤›
oldu.
Sa¤l›k ve ilaç sektörlerinin, ulusal güvenlik baflta olmak üzere yaflam›n her
alan›nda ne kadar önemli ifllevlerinin bulundu¤u, 11 Eylül 2001’deki
sald›r›lardan sonra, bu kez dünya çap›nda bir s›navdan daha geçti.
Sald›r›lar özellikle kimyasal, biyolojik ya da nükleer maddelerle, modern
toplumlara karfl› uygulanabilecek biyolojik terör tehdidini, uluslararas›
gündeme yükseltti. Birleflik Amerika Senatosu’nun ço¤unluk liderine
yollanan bir mektuba, öldürücü nitelikte üç milyon flarbon (anthraks)
sporunun konulmas› ve mikrop bulaflan mektuplara dokunan befl kiflinin can
vermesi, ilaç endüstrisini, y›¤›nsal ölüm araçlar›na dönüfltürülebilecek mikrop,
zehirli gaz ve radyoaktif etkenlere karfl› gerekli ilaç ve afl›lar› üretmeye ya da
yepyeni çözümler araflt›rmaya yöneltti. Birleflik Amerika ve Avrupa Birli¤i
ülkeleri bir ulusal güvenlik önlemi olarak, beklenmedik anlarda ç›kar›labilecek
salg›n, bulafl›c› hastal›klar› önlemek ya da tedavi edebilmek amac›yla,
stratejik ilaç ve afl› stoklar› yapmaya girifltiler.
7
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 8
Baflkan Bush’un deyifliyle, ‘savafl’ koflullar› alt›nda haz›rlanan 2.1 trilyon
ABD Dolar› düzeyindeki yeni ABD Bütçesi’nde, bir önceki y›la göre
yüzde 6,3 art›fl ve 489 milyar Dolar kaynakla, en büyük pay› Sa¤l›k
Bakanl›¤› al›yor. Özellikle biyolojik teröre karfl› 1.6 milyar Dolar’l›k
yat›r›mla ilk kez bir ‘erken uyar› sistemi’ kurulmas›n› isteyen Bush, Birleflik
Amerika’n›n ulusal ilaç stoklar›na, 2003 Eylül’üne kadar, en az 20 milyon
kifliye yetecek ölçüde antibiyotik ve afl› eklenmesini öngörüyor. Sa¤l›k ve ilaç
alanlar›ndaki öncü araflt›rmalar› destekleyen Ulusal Sa¤l›k Enstitüleri’nin
ödenekleri ise, yüzde 15,7 art›r›larak, toplam 27.4 milyar ABD Dolar›’na
ç›kar›l›yor.
Türkiye’nin flans›, devlet say›s›n›n 200’e ulaflt›¤›
bir ça¤da, halk›na uluslararas› standartlarda
ilaçlar üreten ve dünyan›n ancak 35 ülkesinde
bulunan modern bir ulusal ilaç endüstrisine sahip
olmas›d›r.
Türk ilaç endüstrisinin flanss›zl›¤› ise, her
ekonomik kriz an›nda varolma hakk›n›
kendisinden neredeyse esirgeyen bir siyasal
ortamda, de¤erini ve ifllevlerini yeni bafltan
kan›tlama durumuna sürüklenmesidir. ‹laç endüstrisinin özlemi, Türkiye
ekonomisinin bütün üretici sektörleri gibi, ça¤dafl ekonomi ve iflletmecili¤in en
temel gereklerine uygun, rasyonel bir iflleyifl ya da çal›flma ortam›na
kavuflturulmas›d›r. Maliyet ve fiyat yap›s›n›n, ilaç kurulufllar›na art›k
yepyeni ek kaynaklar yaratarak, gelece¤in çok daha ileri teknolojilerinin en
k›sa sürede Türkiye’ye kazand›r›lmas›n› sa¤layacak biçimde düzenlenmesi
gerekiyor.
Ürünlerini, aylar boyunca, üretim maliyetinin alt›nda kalan fiyatlarla
sunmaya zorlanan bir endüstri, sermaye yap›s›n›n u¤rad›¤› zararlar›
gidermekte gün geçtikce artan zorluklarla karfl› karfl›ya kalmaktad›r.
8
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 9
Stratejik önemi son geliflmelerle birlikte daha da artan Türkiye’de, ulusal ilaç
endüstrisinin ülke aç›s›ndan tafl›d›¤› önem de ayn› ölçüde art›yor. Avrupa
Birli¤i, 2004 y›l›nda yeni üye olacak devletlerle Do¤u Avrupa’ya do¤ru
aç›lmaya yönelirken, AB normlar›yla uyum kurmaya çal›flan Türk ilaç
endüstrisinin, piyasa ekonomisinin gerekli k›ld›¤› koflullara kavuflmas›
büsbütün öncelik kazan›yor.
Türkiye’de uluslararas› standartlarda modern nitelikte bir ulusal ilaç
endüstrisinin do¤ufluna öncülük eden Eczac›bafl› ‹laç Sanayi, iç ve d›fl
koflullardaki darbo¤azlara ra¤men, 2001 y›l›nda da sa¤l›k alan›na yine
olumlu katk›larda bulunmak amac›yla büyük
u¤rafllar verdi. Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin yurt içi
ve yurt d›fl› pazarlardaki toplam ilaç sat›fllar›, bir
önceki y›la oranla yüzde 44 artarak, 180 trilyon
TL düzeyine ulaflt›. Eczac›bafl› ‹laç Sanayi, y›l
boyunca yeni 12 ilac› daha t›p hizmetine sundu.
Eczac›bafl›, 60. kurulufl y›ldönümünü kutlamaya
haz›rlan›rken, sa¤l›kl› bir gelece¤in kurulmas›na
öncülük etme temel hedefine odaklanmay›
sürdürüyor. Dünyan›n sa¤l›kl› yaflama
olanaklar›na kavuflturulmas›n›n, daha güvenli bir ortama ulaflman›n ilk
koflulu oldu¤u ise her gün çok daha iyi anlafl›l›yor.
BÜLENT
ECZACIBAfiI
9
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 10
De¤erli Ortaklar›m›z, pay sahibi oldu¤umuz kurulufllar, çal›flmalar›n›, içinde bulunduklar› sanayi kesiminin, ülke ve en genel anlamda dünya
ekonomisinin oluflturdu¤u ortamda sürdürüyorlar. Bu ortam› belirleyen veriler, geliflmeler, e¤ilimler, kurulufllar›m›z›n varl›¤›n›, kârl›l›¤›n›,
gelece¤ini etkiliyor. Yat›r›mlar›m›za, kurulufllar›m›z›n çal›flmalar›na do¤ru yön verebilmek için bu etkileri do¤ru de¤erlendirmemiz gerekiyor.
‹flte bu amaçla 2001 y›l› çal›flma raporlar›n› haz›rlarken, ilgili kuruluflumuzu etkileyen ortamla do¤rudan ya da dolayl› iliflkisi olan bir konuda,
konu hakk›nda bilgi ve deneyim sahibi kiflilerle yine deneyimli yazarlar›m›z taraf›ndan yap›lm›fl röportajlara yer vermeyi düflündük. Eczac›bafl›
B‹L‹ME DESTEK Ülkemiz, bilim ve
teknoloji üretimine, bilginin ürüne,
teknolojiye dönüfltürülmesine, kaliteli
insan gücü yaratmaya özel önem
vererek ve yeni stratejiler belirleyerek, geliflmifl
ülkeler aras›na kat›lma flans›n› yakalayabilir mi?
“Arkadan gelenler”in, dünyada böyle bir flans› var
m›? Böyle bir at›l›m›n önündeki engeller nelerdir
ve büyük dönüflümü gerçeklefltirmek için neler
yap›lmal›d›r? Bilgi toplumuna geçifl sürecinde
Türkiye’nin flanslar› ve f›rsatlar› nelerdir?
Bu ve benzer sorular›, iki uzmanla görüfltük.
Birincisi, ODTÜ Fizik Bölümü’nden, TÜB‹TAK
Bilim Politikalar› Dairesi eski baflkan› ve
üniversitesinde bilim politikalar› yüksek lisans
program› yürütücüsü Prof. Dr. MET‹N DURGUT.
‹kinci uzman ise, TOSUN TERZ‹O⁄LU, TÜB‹TAK
eski baflkan› ve Sabanc› Üniversitesi Rektörü
matematik profesörü... ORHAN BURSALI
10
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 11
Bugün bilim ve teknoloji konular›ndaki sorulara
yaln›z bizim gibi ülkelerde de¤il, Avrupa Birli¤i gibi, dünya bilim ve
teknolojisinin kalbinin att›¤› bir ülkeler toplulu¤unda da çözüm
aran›yor. AB yönetimi özetle diyor ki: “Yüzy›l›m›z bilim ve teknoloji
yüzy›l›, ancak durumumuz hiç de iyi de¤il, önlem almazsak bilgi
ekonomisine geçemeyiz. GSY‹H’n›n ortalama sadece yüzde 1,9’ unu
Ar-Ge’ye harc›yoruz, oysa ABD yüzde 2,8, Japonya ise yüzde 2,9
harc›yor. Avrupa ile ABD aras›nda araflt›rmaya ayr›lan kaynaklar
aras›ndaki makas aç›larak, 1992’de 12 milyardan 1998’de 60
milyar Euro’ya ç›kt›. Yüksek teknolojide çal›flanlar›m›z›n say›s›
daha az. D›fl ticarette yüksek
teknoloji ürünlerinin
pay›nda durmadan geriye
düflüyoruz. 6. Çerçeve
Program› ile, Avrupa’n›n bu
kötü durumunu düzeltece¤iz,
iflsizli¤i yokedece¤iz, BT (Bilgi
Teknolojisi) ile ekonomiyi
rekabetçi k›laca¤›z…”
(Avrupa Komisyonu,
Guidelines for EU research
activities)
Avrupa ki bunu diyor, Türkiye ne yapmal› dersiniz? Türkiye bilime
destekle, ekonomide zenginlik yaratabilir mi? Bunun için hangi
aç›l›mlar gerekli?
MET‹N DURGUT Türkiye öncelikle ulusal sistemini, pek çok bak›mdan
koptu¤u uluslararas› bilgi/bilim sistemlerine eklemlemeli ve verimli
çal›flt›rmay› becermelidir. Verimli iflleyifl, bilim politikas›n› di¤er
ulusal politikalar ile uyumlu hale getirmekle bafllamal›. Kiflilerin
CV’leri yan›nda, kurumlar›n ve ülkelerin de CV’lerinin oldu¤u
unutulmamal›. Tek tek bireysel çabalar ile ancak “s›f›r toplam
toplumu” denilen ve birlikte hareket için yönünü saptayamayan
toplumlar durumuna düflülür.
‹yi bir s›nai üretim ve tasar›m yetene¤imiz oldu¤u
söylenebilir; ama, örne¤in bu kez de enformasyon
toplumuna geçifli kaç›rd›k ve bu nedenle gene
baflkalar›n›n mallar›n›n pasif tüketicileri
olaca¤›z. Bilgi toplumu evresi için flanslar›m›z
var. Ayn› flekilde, moleküler bilimler ve
teknolojilere, tar›m ve sa¤l›ktaki
uygulamalar›na e¤ilmek için f›rsat›m›z
var.
OB Türkiye gibi “arkadan gelenler”,
bilim politikalar› ile yükselme
ORHAN BURSALI
Ekonomik yar›fl›n
temelinde bilime
ve teknolojik
yarat›c›l›¤a destek
yat›yor.
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 12
Biz hep tehditlerin ortas›nda
ve içinde yaflad›¤›m›z›
söylüyoruz, ama bu
tehditlerden olumlu bir fley
yaratam›yoruz. Güney
Kore’nin at›l›m›nda, Çin ve
Japonya tehdidi çok
önemliydi. F›rsatlar›
kaç›r›yorsunuz, bari tehditleri
kaç›rmay›n!
flans›n› yakalayabilirler mi?
MD Bunun örnekleri vard›r. Arkadan yetiflmenin
stratejileri, iç ve d›fl kaynaklar›n “tamamlay›c›l›¤›”
ilkesince, gereksiz yere “içe kapanmaya” izin vermez.
“Yakalama politikalar›”, bilgilendirme, yönlendirme
ve teflvik mekanizmalar›n› zorunlu k›lar. Tüm
tehditlere/f›rsatlara karfl›n, tarihsel süreçlerin içinde
yer al›p haz›rlanmay› tercih etmeliyiz. Rastgele
yapt›¤›m›z -yetiflmifl insan dahil- üretim,
baflkalar›n›n ekonomilerine ve toplumlar›na girdi
oluyor. Bugün, büyük ölçekli ve zamana uygun
planlamadan vazgeçmenin bedelini ödüyoruz. fiimdi
güncel geçerlili¤i olan bilimsel-ekonomik
üstünlüklerin, katma de¤eri yüksek faaliyetler
ba¤lam›nda tasarlanmas› gerekiyor. Bu stratejik
tasar›m›n, ülkemize özgü faktörlerin dikkate al›nd›¤›
“yakalama stratejileri” ile desteklenmesi gerekiyor.
OB Bilimin deste¤inin stratejik olarak planlanmas›
gerekir, diyorsunuz.
MD Klasik bir iktisat tart›flmas› olan “pazar
tökezlemesi”ni (market failure) an›msat›r›m. Pazar
miyoptur, uzun vadeli sonuç verecek belirsiz yat›r›mlar
üstlenmek istemeyebilir; o zaman da genel hizmet
olarak devlet ve güçlü sivil toplum örgütleri devreye
giriyor. Türkiye’de bu yönde bir geliflme eksik. Bilimin
aç›kça, bir sistem dahilinde yönetilmesi gerekiyor.
Ad›yla san›yla; aynen sanayinin, teknolojinin
yönetilmesinde oldu¤u gibi ...
OB Dünya ekonomisini büyüten ana faktörlerde, bilim
ve teknolojinin yeri nedir?
MD Son 50 y›l içinde sanayileflmifl ülkelerin
büyümesinin en az yüzde 50’den fazlas›n› bilim ve
teknolojideki (BT) geliflmeler sa¤lad›. Sermaye
yat›r›m›ndan, iflçi üretkenli¤inden vb. hepsinden
daha yüksek derecede... BT, emek ve sermaye katk›s›n›
ikiye katl›yor tek bafl›na ve bu, Japonya’da mesela,
yüzde 60’lar› geçiyor.
10 sene önce Japonya, enformasyon toplumuna geçifl
projelerini tart›fl›rken, bir “Beyaz Belge” yay›mlad› ve
“Entelektüel olarak yarat›c› toplum olaca¤›z” dedi.
Japonya taklitçilikle suçlan›yordu. Kore, teknolojiye
dayal› ekonominin önemli ad›mlar›n› ataca¤›n› ilan
etti¤inde flunu dedi: “Biz, uluslararas› araflt›rmalarda
etkin büyük projelerde yer alaca¤›z.” Bilim politikalar›
12
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 13
Krizin atlat›lmas›nda yeni
bilgi ve beceri büyük rol
oynayacakt›r. Beceriyi
transfer edebiliriz, d›flardan
getirtebiliriz, ama mutlaka
özümsemek zorunday›z.
edebilecek mallar üretmek istiyoruz.” Bunu ‹kinci
Dünya Savafl›’ndan önce diyorlar ve dikkat edin ana
fikri hiç kaç›rm›yorlar. Mühendislik, sanayi
projelerinde yer alarak geliflti; yerel veya ulusal
düzeyde üretim güçleri harekete geçti. Marshall
plan›na girdikten sonra, rekabet gücü olan mal
üretimi bak›fl›n› iyice terkettik. So¤uk savafl
döneminde üstlendi¤imiz rol, sosyal geliflmemizi
olumsuz yönde etkiledi, bilim ve teknolojiyi kullanma
yetene¤imizi s›f›rlad›.
OB Bugün bilime deste¤in önemi anlafl›ld› m›?
MD Hâla hiçbir siyasi programa, bilim ve teknolojide
kapasitemizi harekete geçirmeye yönelik bir düflünce
yans›m›yor. Katma de¤eri yüksek mal ve hizmetler,
sa¤l›k, biyoteknoloji çok önemli hale geldi bütün
dünyada. Ancak Türkiye bu alanlarda bir politikaya
sahip de¤il. Siyasi kadrolar d›flar›daki geliflmeleri
olumlu anlamda izleyip orada oluflan rüzgârlardan
etkilenip bir de¤iflimi tafl›yamad›lar Türkiye’ye. Bütün
kötü de¤iflimler yafland›. Bol de¤iflik markalar,
ürünler vb. geldi ve bunlar›n tüketilmesi önemli
görüldü. Borçlar ald›k ve tükettik. Ancak amaca
yönelik üretici bir fley yapamad›k.
OB Türkiye neler yapmal›, bilime deste¤in Avrupa
düzeyine ç›kabilmesi için?
MD Dürüst davranmal› ve krizin bir anl›k veya k›smi
de¤il topyekün bir kriz oldu¤unu kabul etmeliyiz.
Krizin atlat›lmas›nda yeni bilgi ve beceri büyük rol
oynayacakt›r. Beceriyi transfer edebiliriz, d›flardan
getirtebiliriz, ama mutlaka özümsemek zorunday›z.
Bunun için de ulusal hedefler, kiflisel hedeflerin bir
parças› olmal›. Korkular› aflmam›z laz›m. Büyük
sistemlerden çok korkuyoruz. Avrupa’dan korkuyoruz;
yerel bölgesel sistemlerin ç›kmas›ndan korkuyoruz.
Bilim ve teknoloji üretkenli¤i karar›n› al›nca sosyal ve
ekonomik güç dengesi ve ülkemizin konumu da
de¤iflecektir.
Bütün sorunlar›m›z bu di¤er bak›fl aç›lar›n›
kullanmamaktan kaynaklan›yor. Bu bak›fl aç›lar›n›n,
bu kalk›nma araçlar›n›n egemen oldu¤u alanlarda
yaflamam›z laz›m. Türk ordusu nas›l NATO
çerçevesinde güçlü olduysa, biz de bilim ve teknoloji
ortam›nda yerimizi almal›y›z.
OB Büyümenin bileflenleri, ekonomide BT’nin rolü,
var. ‹zliyorlar ve kendi bilim ve sanayi kurulufllar›na
yön veriyorlar. Avrupa, 6. Çerçeve Program› ile, ABD ve
Japonya’y› ekonomik olarak ancak bilim ve teknolojiyi
çok daha h›zl› gelifltirerek yakalayabilece¤ini resmen
ilan etti. Ekonomik yar›fl›n temelinde bilime ve
teknolojik yarat›c›l›¤a destek yat›yor.
OB Türkiye’de sistem neden çal›flm›yor?
MD Türkiye’yi tan›yan Sanja Lall’›n teknoloji transferi
üzerine kitab› var. Avrupa Komisyonu’nun haz›rlatt›¤›
raporun Türkiye ile ilgili k›sm›nda, “Türkiye’de bilim
ve teknoloji sistemleri var, ancak sistem ifllemiyor”
diyordu. Bunu iflletmek için Avrupa’ya iyice bakmak
önemli. Türkiye bu iflbirli¤ine girmeli, oradan
ö¤renmeli, ama girmeyecekse o zaman çok iyi izleyerek
sistemlerindeki verimi art›rmal›. Ö¤rencilerimiz var.
Onlar› yetifltirip her yere gönderiyoruz; kap›fl›l›yorlar!
Ama bizde sistem çal›flm›yor. Biz hep tehditlerin
ortas›nda ve içinde yaflad›¤›m›z› söylüyoruz, ama bu
tehditlerden olumlu bir fley yaratam›yoruz. Güney
Kore’nin at›l›m›nda, Çin ve Japonya tehdidi çok
önemliydi. F›rsatlar› kaç›r›yorsunuz, bari tehditleri
kaç›rmay›n! Bunun s›rr› ise Ankara’da... Hemflehri,
afliret iliflkileri ve yararlar› düzeyinden, ulusal yarar
düzeyindeki iliflkilere geçemiyoruz belki. Tarihsel
gelene¤i k›sa düflenler, s›nama yan›lma ile
ö¤renmemifl toplumlar, kriz karfl›s›nda ulusal düzeyin
afla¤›s›na daha kolay düflebiliyor. Ulusal bir
platforma geldi¤inizde onun gerektirdi¤i kurallar ve
politikalar söz sahibi olmal›.
OB Ülkemiz bir zamanlar bilimsel düflünceyle iliflki
kurmaya çok önem vermedi mi?
MD 1933-1938 aras› befl y›ll›k planda teknoloji
gelifltirmek ve uygulamak konusu çok önemliydi.
‹smet Pafla flöyle diyordu: “Dünya çap›nda rekabet
13
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 14
Dünyay› tehdit eden
uluslararas› büyük çat›flmalara,
diplomasi ve siyaset bazan
çözüm bulam›yor. Burada
araflt›rmac›lar yeni roller
üstleniyor.
sanayide ve kamuda yöneticilerin niteliklerini de
yeniden tan›ml›yor mu?
MD Hem de nas›l! Bir kompleks sistemi tarif ediyoruz.
Bu sistemlerin yönetilmesi basit iliflkilere ve sistemlere
indirgenemez. Kompleks sistemdeki yöneticilerin
özellikleri farkl›d›r. Yönetici, sonsuz derecede daha
fazla iletiflim hatt›ndad›r. Yöneticinin atraktif bir
cazibeyi ve yeri yaratmas› laz›m. Kamuya bakarsak,
Cumhuriyet’i kuranlar, siyasetin, ekonominin, sanayi
devriminin oda¤›nda durabildiler. ‹nsan faaliyeti ve
kurumlar sistemik bütünlü¤e do¤ru gelifliyor. Fazla
spektaküler olmayan faaliyet ve kiflilerin kolektif
birliktelikleri, çok ilginç ürünler yaratabiliyor.
Yönetici bunu görmeli ve durmadan mükemmeliyetler
yaratabilmeli. Küresel yönetici tek bir ürün bile üretse,
karmafl›k bir sistemi yönetti¤inin bilincinde olmal›.
OB Bilime deste¤in bugünkü dünyadaki içeri¤i nedir?
MD Birincisi, bilim, “raslant›sal himaye” edilmekten
ç›kt›. Düzenli ve sistemli deste¤e kavufltu. ‹kincisi,
deste¤in arkas›nda, uluslararas› veya yerel misyonu
çok iyi tan›mlanm›fl ulusal bilim ajanslar› var -ki
bunlar uluslararas› politikalar da üretirler- ya da az
say›da NATO, BM, AB Komisyonu gibi, ulusal ajans
veya hükümet temsilcilerinin oluflturdu¤u yap›lar var.
Bilimde basit bir destek yok. Maliyet hesaplar›n›n
yap›lmaya çal›fl›ld›¤›, sosyo ekonomik faaliyet
alanlar›na kadar uzanan beklentilerin tan›mland›¤›
destek söz konusu. Bu sürece bilim adamlar› da
katk›da bulunuyor. ABD’deki durum gösteriyor ki,
bilime ayr›lan para beklenenleri sa¤l›yor. Bütün
ekonomik s›k›nt›lara ra¤men, her fleyden k›s›lsa bile
bilime destek sürüyor.
OB Toplumlar›n bilimden beklentilerinin artt›¤›n›
söyleyebilir miyiz?
MD Hem de çok ciddi olarak... Yaflam standard›,
sa¤l›kl› çevre gibi beklentilerinin karfl›lanmas›nda,
bilimin oynad›¤› rol art›yor. Ulusal savunma ve
sanayi beklentilerini de buna eklemek gerek. Büyük
beklentilerin ifade biçimi de¤iflti. Bilimin
maliyet/yarar analizindeki süreçler de¤ifliyor; üretilen
bilgi bir süre sonra etkinlik anlam›nda ticarilefliyor.
Bu ticarileflmeye bilim üretenler de fiilen kat›l›yor.
Üretilen fleyin ne kadar sosyo ekonomik yarar
sa¤layaca¤› konusunda basmakal›p bilinenlerin
ötesine geçti geliflmeler. Yeni bir mekanizma olufltu.
Tekno parklar, bilim parklar›, bilim merkezleri... Çok
ilginç baflka bir nokta daha: Dünyay› tehdit eden
uluslararas› büyük çat›flmalara, diplomasi ve siyaset
bazan çözüm bulam›yor. Burada araflt›rmac›lar yeni
roller üstleniyor.
OB Bilim baflka hangi özellikler kazand›?
MD Bilimden toplumun beklentileri art›nca, bilimin
araflt›rma kapasitesi, dünyan›n neresinde olursa
olsun herkesin ilgisini çekiyor.
Araflt›rmac›n›n üstelik laboratuvar aletleri ile birlikte
serbest dolafl›m› gündemde. Daha önce, derecelerin,
ö¤rencilerin, unvanlar›n serbest dolafl›m› vard›.
Mesela OECD düzeyinde global bilim konular›nda
bilimsel araç ve gereçlerin dolafl›m›ndan gümrük vb.
al›nmamaya baflland›. Z›mni, yani örtük bilginin
gidifl gelifline kap›lar iyice aç›ld›. Ancak
komünikasyonla aktar›labilen, say›sallaflt›r›lmas› o
kadar kolay olmayan bir bilgi iliflkisinden söz
ediyoruz. Müzelere var›ncaya kadar topluma aç›k
k›l›nmas› gereken her fley yeniden yap›lan›yor.
Örne¤in Fermi gibi büyük araflt›rma
14
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 15
Korkular› aflmam›z laz›m.
Büyük sistemlerden çok
korkuyoruz. Avrupa’dan
korkuyoruz; yerel bölgesel
sistemlerin ç›kmas›ndan
korkuyoruz. Bilim ve teknoloji
üretkenli¤i karar›n› al›nca
sosyal ve ekonomik güç
dengesi ve ülkemizin konumu
da de¤iflecektir.
laboratuvarlar›n›n halka, ö¤rencilere aç›k
standartlaflt›r›lm›fl e¤itim programlar› var. NASA’dan
bedava e¤itim paketleri alabilirsiniz.
OB Yani bilim ve bilgiyi her yerde “avlaman›n”
araçlar› m› gelifltiriliyor?
MD ABD dünyan›n her yerindeki ak›la, “benim akl›m,
benim yararlanaca¤›m ak›l” diye bak›yor; bilimsel
bilgiyi her yönden kullanabilmenin yeni
örgütlenmelerini yap›yor. Bilgi toplumu ile
enformasyon toplumu aras›ndaki fark› yaflayaca¤›z.
‹nsan›n fark›nda olan bilgi iflleme süreçleri hakim
olacak. ‹nternette arama makineleri veya yöntemleri
flimdi aptal. Bunlar› ak›lland›racak çok iyi ara yüzler
dönemi bafll›yor. Bu, bilgi toplumunun özelli¤i.
Kuantum enformasyon teorisi, gerçek güvenlik
sistemini kuracak. Enformasyon toplumunun basitli¤i
afl›lacak. ‹nsan akl› ve düflüncesinin her fleye derinlik
kazand›raca¤› toplumun ad›d›r bilgi toplumu.
OB Bilimin kendi iç dinami¤i, toplumu nereye
götürecek?
MD Biyoteknoloji-genetik bilimler yaflam bilimlerini
derinden etkiledi; sa¤l›¤›, ormanc›l›¤›, tar›mc›l›¤›...
‹nsan genom projesi iflin bafl› henüz. Sistemi hücre
karmafl›kl›¤› ile yorumlamaya bafllad›k. Ak›l hangi
düzeyde do¤uyor, hücre düzeyinde mi, moleküler
düzeyde mi, yoksa beyin düzeyinde mi? Bu bambaflka
bir dünya, böyle bir dünyada çok büyük araflt›rmac›
kadrolar›na ve araflt›rmac› iflbirliklerine ihtiyaç var.
Ülkemizde iflbirli¤i zafiyeti çok büyük. Herkes, stratejik
planlama yap›yor, bilimsel verilerin ›fl›¤›nda, gelecek
kayg›lar› ile yap›yor. fiimdi kuantum enformasyon
toplumuna gidiliyor. Kuantum cihazlar› ile
beyinlerimiz büyük sars›nt› geçirecek. Ak›l, kuantum
düzeyinde olufluyor. Bilgi ifllemenin ötesine
geçiyorsunuz. Bu, datay› dataya çevirmiyor, bir
sonraki sürece yol gösteriyor, onu yorumluyor.
Belki kuantum teorisi de¤iflecek. Bugün kulland›¤›m›z
teorinin içinde paradokslar var. Belki beynin,
düflüncenin içine girilmesiyle farkl› ayr›nt›lar ön
plana ç›kacak. Biyolojide kuantum flifreleme teorisi
peflindeler, kuantum düzeyinde birtak›m kodlar var
m› araflt›r›l›yor.
15
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 16
BT’yi, pazar›n beklentisine
yönelik yeni ürünlere,
üretim yöntemlerine,
hizmet süreçlerine
dönüfltürmek, her fleyden
önce özel sektörün görevidir.
Ama, inovasyonun h›z› ve
yo¤unlu¤unu, tasarruf,
yat›r›m, e¤itim ve risk alma
konular›ndaki e¤ilimleri,
devletçe yarat›lan
ekonomik ve toplumsal
ortam belirler.
Prof. Dr. Tosun Terzio¤lu,
Türkiye AB’nin 6. Çerçeve
Program›’nda yer al›rsa özel
sektörün de Avrupa ile BT
üretim sürecine girebilece¤ini,
tersi durumda büyük bir yanl›fl
yap›lm›fl olaca¤›n› söylüyor ve
‹stanbul Sanayi Odas›’n›n bu
yöndeki kararl›l›¤›n›n önemini
vurguluyor.
Ekonomik üstünlüklerin temelinde bilim ve teknoloji ne derece
yat›yor?
TOSUN TERZ‹O⁄LU Ekonomik üstünlüklerin, refah›n alt›nda yatan,
bilgi üretmenin yan› s›ra üretilen bilgiyi teknolojiye (BT), ürüne
dönüfltürme becerisidir. BT üretimi, bu üretimi ürün ve üretim
yöntemleri ba¤lam›nda ekonomiyle bütünlefltirme çabalar›,
bugünkü refah› yaratt›. Bak›n, 1996’da ABD’nin önde gelen 500
sanayi kuruluflu ABD seçimlerinden önce Baflkan ve Kongre
adaylar›na, ekonomi ve teknoloji politikalar› hakk›nda bir rapor
veriyorlar. Rapor flöyle bafll›yor: “Geçen elli y›lda ABD’de kaydedilen
ekonomik büyümenin en az yar›s›n› teknolojik yeniliklere inovasyona- borçluyuz.” BT’yi, pazar›n beklentisine yönelik yeni
ürünlere, üretim yöntemlerine, hizmet süreçlerine dönüfltürmek,
her fleyden önce özel sektörün görevidir. Ama, inovasyonun h›z›
ve yo¤unlu¤unu, tasarruf, yat›r›m, e¤itim ve risk alma
konular›ndaki e¤ilimleri, devletçe yarat›lan ekonomik ve
toplumsal ortam belirler.
OB BT’nin ekonomide a¤›rl›¤› art›yor mu?
TT Teknolojinin “a¤›rl›¤›”na bak›n: ABD’nin nüfusu
son yüzy›l içinde 3,6 kat artt›; toplam üretimin a¤›rl›¤›
ayn› kal›rken, ABD’nin ekonomisi 19 kat büyüdü! 1 kg.
kum 0.007 $, 1 kg cam 1.05 $, 1 kg pentium 17.778 $ ...
OB
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 17
Kurakl›k koflullar›nda bile
yüksek verimli bir tohum
yetifltirirseniz hem sulama ve
ya¤›fl gibi sorunlardan
kurtulur hem de bu tohumu
stratejik bir politika arac›
olarak kullanabilirsiniz. Bu
tohumu Suriye’ye verdi¤inizde,
bu ülkeyle su sorununu
halletmede önemli bir mesafe
al›rs›n›z.
30 milyar dolar ihracat için 1.688 ton pentium III
veya 29.126.213 ton cam, veya 4.285.714.286 ton kum
satmal›s›n›z. Yüksek teknoloji içeren ürünlerin imalat
sanayii d›flsat›m›ndaki paylar›, ‹rlanda’da yüzde 47,
‹ngiltere’de yüzde 30, Rusya’da yüzde 16, Arjantin’de
yüzde 8, Türkiye’de yüzde 4. Bu rakamlar,
teknolojinin önemi ile ülkelerin geliflmifllik düzeyleri
hakk›nda da bir fikir veriyor.
OB Türkiye’de öncelikle a¤›rl›k vermemiz gereken BT
politikalar› nelerdir?
TT ‹novasyon sistemi ve e¤itim politikas› ciddi biçimde
hayata geçirilmeli. Meslek e¤itimine daha çok önem
verilmeli. Sanayinin üretimindeki esas güç oradaki
teknik insanlard›r. Geçen yaz çimento sanayinin önde
gelen bir yöneticisi ile konufluyordum, Türkiye’de
mühendislerden yana hiç s›k›nt›m›z yok, hatta onlar›
baflka ülkelere bile gönderiyoruz, ama eksik olan ara
insan gücü aç›¤›n› Fransa’dan kapat›yoruz, dedi.
OB BT destek ve yat›r›mlar›nda stratejik alanlar
belirlemeli mi ülke?
TT Mesela biyo-teknolojiyi ele alal›m. ‹nsan
geneti¤inden g›da endüstrisine, tohumculu¤a
dolay›s›yla tar›ma kadar genifl bir yelpazeye uzan›yor.
Bu alanlar›n hepsine girmek zor, yeterli insan gücü,
bilimsel altyap› eksik, ama bana göre tar›m ve g›da
biyo-teknolojisine destek verilmeli. Örne¤in kurakl›k
koflullar›nda bile yüksek verimli bir tohum
yetifltirirseniz hem sulama ve ya¤›fl gibi sorunlardan
kurtulur hem de bu tohumu stratejik bir politika arac›
olarak kullanabilirsiniz. Bu tohumu Suriye’ye
verdi¤inizde, bu ülkeyle su sorununu halletmede
önemli bir mesafe al›rs›n›z. ‹nsan genomu üzerine,
genetik hastal›klar› önlemek konusunda ise büyük
araflt›rma merkezleriyle olan iliflkileri güçlendirmekte
yarar var.
OB Baflka hangi alanlar› düflünürsünüz?
TT Otomobil yan sanayi çok önemli. Fren, motor
elektronik donan›m vb. gibi bütün yan sanayi
alanlar›nda dünyaya kaliteli ve teknik özellikleri
yüksek ürün satabiliriz. Mesela Tofafl’›n, Fiat’›n
bütün otomobillerine koltuk tasar›m ar-ge ve
üretimini almas›n› küçümsememeliyiz. Örne¤in
dünyaya fren sat›yoruz. Hem de en iyi oto
flirketlerinden referansl›. Tamamen Türk. Bu alanda
17
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 18
AB’nin 6. Çerçeve
Program›, bu süreci üst
noktalara tafl›yacak ve
özel sektörü de Avrupa ile
BT üretim sürecine
sokacak. Türkiye,
6. Çerçeve Program›’na
girmezse korkunç bir
hata yapar.
eksik olan bilgi sahibi ile bilgiye ihtiyac› olabilecek
kurum ve kifliler aras›nda iliflki kurmada yard›mc›
olan sistemler. Almanya’da yeni kurulan Steinbeis
Vakf› tamamen bu amaçla çöpçatanl›k yap›yor.
Endüstriyel tekstile destek vermeliyiz. Paraflüt,
paraflüt ipi, zor yanan elbise gibi çok özel tekstil
ürünlerine yönelmeliyiz. Yeni malzemeler gelifltirmeye
önem vermeliyiz. Tabii elektronik... Ama komponent
üretimine de¤il, cihaz yap›m›n› gelifltirmeye
yönelmeliyiz. Yaz›l›m her zaman birinci derecede
önemli. Burada ciddi insan gücü aç›¤›m›z var. Türkiye
arkadan gelerek yükselebilir; öne ç›kabilir. Almanya
ve Japonya bunu iki kez yapt›. Birincisi 1900’lerde,
ikincisi ‹kinci Dünya Savafl›’ndan sonra. Japonya,
Avrupa’ya 15 ö¤renci göndererek buna bafllad›
1890’larda.
OB Ülkemizde “Bilgi Toplumu” hedefi siyasi planda
çözülmüfl müdür?
TT Hay›r, devlet Ar-Ge’ye deste¤ini artt›rmal›, yeni
rolünü çok verimli ve etkin yapmal›. Devlet henüz Bilgi
Toplumu’nun özelliklerini kavram›fl de¤il, bunu en iyi
kavrayan askerlerdir. Büyük bir f›rsat var, özellikle
genç nüfusumuz kimsede yok. Nüfusun yüzde 30’u 15
yafl ve alt›nda. Di¤er Avrupa ülkelerinde ortalama
yüzde 15. ‹yi e¤itilmifl, bilgiyi ekonomik ve toplumsal
faydaya dönüfltürme becerisi kazanm›fl bir genç nüfus,
bu ülke için Suudi Arabistan’›n petrolünden de çok
önemli bir kaynakt›r. Ayr›ca iyi yetiflmifl, gelir düzeyi
y›llar içinde yükselen genç nüfus, tüketicili¤iyle de
ekonomiye büyük canl›l›k kazand›r›r.
OB Avrupa’n›n “6. Çerçeve Program›”yla BT’de yeni bir
hamleye kalk›flt›¤›n› m› görüyoruz?
TT Avrupa, BT üretiminde ve bilginin teknolojiye
dönüfltürülmesi sürecinde ABD ve Japonya’n›n
gerisine düfltü¤ünü gördü ve flimdi bir programla yeni
BT üretimi hedefleri koydu. AB, Avrupa’daki ekonomik
güçlükleri, iflsizli¤i vb. bu programla aflmay› planlad›.
Avrupa, ekonomi için gerekli yeni teknolojik bilgileri
üretecek yeterli say› ve kalitede mühendis, bilim
adam› bulamama korkusunu yafl›yor. Bunu aç›kça
söylüyorlar. 1960’larda ucuz ve vas›fs›z iflçiyle sanayi
büyümesini sa¤lad›; ancak flimdi Bilgi toplumuna
geçifl sürecinde, ekonomilerinin bugünkü
durumlar›nda, pahal› ve kalifiye iflçi gerekiyor.
18
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 19
Yönetimin niteli¤i çok de¤iflti.
Çünkü yap›lan iflin niteli¤i,
boyutlar›, derinli¤i art›k
farkl›. Bilimsel etkenler çok
daha belirleyici oldu ve
üretimle çok boyutlu bir
içiçelik yaflan›yor. Okullarda
teorik olarak okudu¤umuz
kuantum fizi¤i gibi konular
bugün uygulamaya dönüfltü.
Avrupa’da bu aç›k var ve Almanya “Green Card”
benzeri bir uygulamayla bütün dünyadan bilgi
teknolojileri konusunda uzmanlara kap›lar›n› açt›.
Bunlar, Bilgi Toplumu için üretimin kalbinde yer
alacak.
OB Türkiye’nin, Avrupa’da BT üretim süreçlerine yeni
bir nitelik kazand›racak olan 6. Çerçeve Program›’na
kat›lmas›n› önemli görüyorsunuz...
TT Özel sektörümüz Ar-Ge ö¤renme sürecini yafl›yor.
Son iki y›l içinde bu alanda yeni bir geliflme var
Türkiye’de. Gayri Safi Milli Has›la’da Ar-Ge’nin pay›
ilk kez yüzde 0.63’e ç›kt›¤› gibi, bu oran içinde özel
sektörün pay› yüzde 17’den 38’e yükseldi. Yani özel
sektörümüz de Ar-Ge yapma ve ve ö¤renim sürecinde
dramatik bir dönüflümde. AB’nin 6. Çerçeve Program›,
bu süreci üst noktalara tafl›yacak ve özel sektörü de
Avrupa ile BT üretim sürecine sokacak. Türkiye
6. Çerçeve Program›’na girmezse korkunç bir hata
yapar; aday ülke olup da girmeyen tek ülke oluruz. 9
bin üyesi olan ‹SO da girme karar›nda. Onlar›n böyle
bir vizyon kazanm›fl olmas› çok önemli. Biz BT’nin
mahalli liginde oynuyoruz, ama bu ligin kalitesini
yükselttik, oraya kat›l›rsak üst lige girece¤iz. Tarafs›z
‹sviçre bile girdi.
OB Küreselleflme ça¤›n›n yöneticisinin nitelikleri farkl›
m›?
TT Yönetimin niteli¤i çok de¤iflti. Çünkü yap›lan iflin
niteli¤i, boyutlar›, derinli¤i art›k farkl›. Bilimsel
etkenler çok daha belirleyici oldu ve üretimle çok
boyutlu bir içiçelik yaflan›yor. Okullarda teorik olarak
okudu¤umuz kuantum fizi¤i gibi konular bugün
uygulamaya dönüfltü. Bilgi bankalar›ndaki bilgiyi
iflleyebilmek için biyo-enformatik disiplini ortaya
ç›kt›. Üniversitemizde “sanayi liderleri” yetifltirmek
program›m›z› bafllatt›k. 24 ayl›k çok yo¤un bir e¤itim
sonucu hem yönetimde hem münendislikte yüksek
lisans al›yorlar.
Prof. Dr. Metin Durgut ODTÜ Bilim ve Teknoloji
Politikalar› Çal›flmalar› Yüksek Lisans Program›
Anabilim Dal› Ö¤retim Üyesi, mühendis
Prof. Dr. Tosun Terzio¤lu TÜB‹TAK eski baflkan›,
Sabanc› Üniversitesi Rektörü, matematik profesörü
Orhan Bursal› (Editör) Cumhuriyet Gazetesi yazar› ve
Cumhuriyet Bilim Teknik Dergisi editörü
19
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 20
YEPYEN‹ UMUTLARIN YANINDA
DER‹N POL‹T‹K VE EKONOM‹K fiOKLARIN
B‹RB‹R‹N‹ ‹ZLED‹⁄‹ 2001 YILINDA
DÜNYA ‹LAÇ ENDÜSTR‹S‹
Yirmibirinci yüzy›la büyük umutlarla giren insano¤lu
aç›s›ndan 2001, birbirini izleyen ekonomik, politik ve askeri
olaylar›n dünya yaflam›n› derinden etkiledi¤i bir y›la
dönüflmüfltür.
Japonya’da dört y›ld›r süregelen iktisadi durgunlu¤un
ard›ndan, 2001 Mart’›nda Birleflik Amerika ekonomisi de
resesyon sürecine girmifltir. Dünya ekonomisinin dinamosu
ifllevini 1990’larda büyük çapta üstlenmifl bulunan ABD’de
beliren ekonomik duraklama giderek etkilerini Almanya
baflta olmak üzere Avrupa Birli¤i ülkelerinde de
göstermifltir. 11 Eylül 2001 günü New York’ta Dünya Ticaret
Merkezi’nin ikiz kuleleri ile Washington’da Savunma
Bakanl›¤› Pentagon’un bir bölümüne düzenlenen uçak
sald›r›lar› ve bunlar› izleyen olaylar, uluslararas› ortam› çok
daha karmafl›k floklar ve sorunlarla karfl› karfl›ya
b›rakm›flt›r. 2002 y›l› bafllarken, yeryüzünde ekonomik
büyüme h›z› önemli ölçüde yavafllam›fl, sanayide üretim ve
yat›r›mlar genellikle azal›rken, uluslararas› ticaret ve d›fl
kaynak ak›fllar›nda belirli darbo¤azlar yaflanm›flt›r.
‹nsan sa¤l›¤› için yaflamsal nitelikte ürünler sunan dünya
ilaç endüstrisi, yeryüzündeki geliflmelerden etkilenmesine
karfl›n, büyümesini yine de sürdürmüfltür. Dünyada ilaç
kullan›m›, ilk kez 2001 y›l›nda 400 milyar ABD Dolar›’na
yaklaflm›flt›r.
20
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 21
21
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 22
22
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 23
DÜNYA ‹LAÇ SATIfiLARI YÜZDE 11 BÜYÜDÜ
TEDAV‹ GRUPLARINA GÖRE ‹LAÇ
KULLANIMINDAK‹ DE⁄‹fi‹MLER
Kifli bafl›na yüksek gelir düzeyleri bulunan Birleflik Amerika,
Kanada, Japonya, Almanya, ‹ngiltere, Fransa, ‹talya,
Dünyada en çok kullan›lan ilaçlar aras›nda, 2001 y›l›nda da
‹spanya, Avustralya, Yeni Zelanda, Meksika, Brezilya ve
kalp ve damar hastal›klar›yla ilgili ürünler yine en ön s›rada
Arjantin’den oluflan en genifl ilaç pazarlar›na sahip 13
yer almaktad›r. Dünyan›n önde gelen 13 ülkesinde, kalp ve
ülkede, perakende ilaç sat›fllar›, 2001 y›l›nda yüzde 11
damar ilaçlar›n›n toplam sat›fllar› ilk kez 50 milyar ABD
oran›nda art›flla, 254 milyar ABD Dolar› düzeyini geçmifltir.
Dolar›’na ulaflm›flt›r. Özellikle kan ürünlerinin y›ll›k
Yeryüzünde toplam ilaç tüketiminin üçte ikisi, bu 13 ülkede
kullan›m›, Birleflik Amerika’da yüzde 25 ve Avrupa
yap›lmaktad›r.
Birli¤i’nin en büyük befl ülkesinde ise yüzde 22 oran›nda
artm›flt›r.
Kuzey Amerika’da, Birleflik Amerika ve Kanada’n›n y›ll›k
ilaç sat›fllar›, 2000’de yüzde 13 artm›flken, 2001’de yüzde
Toplumsal, siyasal ve giderek uluslararas› askeri
17 gibi ola¤anüstü bir büyüme göstermifltir. Kuzey
gerilimlerin ard› ard›na yafland›¤› 2001 y›l›nda, kullan›m› en
Amerika’daki toplam y›ll›k ilaç sat›fllar›, özellikle 11 Eylül
çok artan ilaçlar, merkezi sinir sistemi ürünleri olmufltur.
sald›r›lar›n›n yol açt›¤› ola¤anüstü ek ilaç gereksinimlerinin
Dünyan›n 13 önde gelen ülkesinde, merkezi sinir sistemi
de etkisiyle, 140 milyar Dolar’a ulaflm›flt›r. ‹laç kullan›m›n›n
ilaçlar›n›n toplam sat›fllar› yüzde 14 oran›nda büyüyerek,
yaklafl›k 130 milyar Dolar’›, Birleflik Amerika’da
42 milyar ABD Dolar›’na yaklaflm›flt›r. Merkezi sinir sistemi
gerçeklefltirilmifltir.
ilaçlar›n›n kullan›m›nda, yüzde 21 art›flla, Birleflik Amerika
2001’de rekor k›rm›flt›r.
Avrupa Birli¤i’nin en çok ilaç tüketen befl büyük ülkesi olan
Almanya, Fransa, ‹ngiltere, ‹talya ve ‹spanya’da toplam
Dünya tüketiminde üçüncü s›radaki yerini koruyan sindirim
y›ll›k ilaç sat›fllar› 53 milyar ABD Dolar›’na yaklaflm›flt›r.
ve metabolizma ilaçlar›n›n 13 ülkedeki sat›fl düzeyi, 40
Befl ülkenin toplam ilaç sat›fllar›ndaki y›ll›k ortalama
milyar Dolar’›n biraz alt›nda kalm›flt›r.
büyüme yüzde üç dolay›nda olmufltur.
‹laç kullan›m›nda baflta gelen 13 ülkede, 2001 verilerine
ABD’den sonra tek bafl›na en çok ilaç kullan›lan ikinci ülke
göre, solunum sistemi ilaçlar› 23 milyar ve antibiyotikler de
olma niteli¤ini sürdüren Japonya’da, özellikle sosyal
22 milyar ABD Dolar› düzeyinde tüketilmifltir.
güvenlik kurumlar›n›n al›m fiyatlar›nda uygulad›klar›
indirimler sonucunda, ilaç sat›fl de¤erleri bir önceki y›la
oranla yüzde yedi düzeyinde gerileyerek 48 milyar ABD
Dolar›’na inmifltir.
Latin Amerika’da Arjantin ve Brezilya’da birbirini izleyen
yo¤un ekonomik bunal›mlar, y›ll›k ilaç sat›fllar›nda da
düflüfllere yol açm›flt›r. Meksika’n›n yüzde 13 gibi h›zl› bir
büyüme sa¤lamas›n›n olumlu etkisiyle, Latin Amerika’n›n
en büyük üç ülkesindeki toplam ilaç sat›fllar›, sadece yüzde
dört gerilemeyle, 13 milyar Dolar olmufltur.
23
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 24
‹LAÇ ENDÜSTR‹S‹ YEN‹ DÖNÜM
NOKTALARINDA...
‹LAÇTA DEV ARAfiTIRMALAR VE
B‹YOTEKNOLOJ‹ ‹fiB‹RL‹KLER‹
Ekonomik, politik ve giderek askeri aç›lardan 2001 y›l›n›n
2001 y›l›, klinik denemeler aflamas›ndaki yeni ilaçlarla ilgili
yeryüzünde yol açt›¤› köklü de¤ifliklikler, dünya ilaç
beklentileri karfl›layamad›¤› gibi, yak›n dönemlerde ruhsat
endüstrisini yepyeni dönüm noktalar›na getirmifltir.
verilen ve her biri y›lda bir milyar Dolar’›n üstünde gelir
sa¤lamas› beklenen baz› ilaçlar için de sorunlarla geçmifltir.
Özellikle ‹nsan Genomu Projesi’nin baflar›yla
Hastalarda ciddi yan etkiler yaratt›¤› görülen önemli birkaç
gerçeklefltirilmesi ve kök hücreleri konusunda yeni
ilac›n kullan›m› durdurulmufl ya da k›s›tlanm›fl, baz› ilaç ya
bulufllar›n ortaya koydu¤u umutlar, t›p, tedavi ve ilaç
da tedavi gereçlerinde rastlanan yap›m hatalar› ise, bu
aç›s›ndan endüstrinin önünde genifl ufuklar açarken, 11 Eylül
ürünlerin sa¤l›k hizmetinden geri çekilmesiyle
2001 sald›r›lar›n›n efli¤inde büyüyen biyolojik terör
sonuçlanm›flt›r.
olas›l›klar› ise o alanlarda da yeni çözüm aray›fllar›n›
zorunlu k›lm›flt›r. Bat›’n›n önde gelen devletleri, radyoaktif
Yeni ilaçlarda karfl›lafl›lan darbo¤azlar, Birleflik Amerika’n›n
sald›r› ve korku veren salg›n hastal›k olas›l›klar›na karfl›
titizli¤iyle tan›nan Besin ve ‹laç Kurumu (FDA) aç›s›ndan
yurttafllar›n› korumak amac›yla, belirli ilaçlar ve afl›lar›
kayg› verici boyutlara ulaflm›flt›r. FDA, 2001’de
büyük ölçeklerde sat›n almaya yönelmifllerdir. Bunlar›n
onaylanaca¤› umulan baz› ilaçlar için daha genifl klinik
sonucunda, dünya ilaç endüstrisinin y›ll›k cirosunun, yüzde
araflt›rmalar uygulanmas›n› istemifl ve onay vermeyi yeni
9-11’i bulan bir geliflmeyle, 2002 y›l›nda 430 milyar ABD
y›la b›rakm›flt›r. Dünya ülkelerinde klinik inceleme
Dolar›’n› aflabilece¤i flimdiden öne sürülmektedir.
aflamas›ndaki ürün say›s› ise, 1995’te 1.455 iken, 2001
y›l›nda 2.042’ye ç›km›flt›r.
Ne var ki, ilaç endüstrisi bak›m›ndan, 2001 beklenmedik
sorunlar›n da gündeme geldi¤i bir y›l olmufltur. 2005 y›l›na
Araflt›rma ve gelifltirme yat›r›mlar› 2001’de en önde gelen
kadar patent korumas› sona ermesi beklenen ilaçlar›n
ilk ikisinde 4-5 milyar Dolar düzeyine kadar ulaflan dev ilaç
toplam y›ll›k sat›fl düzeyleri 40 milyar ABD Dolar›’n›
kurulufllar›, kendi laboratuvarlar›nda istedikleri ölçüde elde
bulmaktad›r. Patentleri biten ilaçlar›n yerini alan ucuz
edemedikleri yeni ürünlere kavuflabilmek amac›yla, küçük
fiyatl› jenerik ürünler, patent sahibi kurulufllar›n gelirlerinde
ölçekli ama yarat›c› biyoteknoloji kurulufllar›yla iflbirliklerini
2001’de en az 6 milyar Dolar de¤erinde gerilemeye yol
gittikçe artt›rm›fllard›r. Araflt›rmalarda büyük umutlar
açm›flt›r. Jenerik ürünlerin rekabetinin 2002’de do¤uraca¤›
yaratan yeni bulufllarla ilgili karfl›l›kl› iflbirli¤i anlaflmalar›,
gelir kay›plar›n›n ise 11 milyar Dolar’› aflaca¤› san›lmaktad›r.
yüz milyonlar ve hatta bazan milyarlarca Dolar’l›k büyük
ba¤lant›larla sonuçlanm›flt›r.
Yeryüzünün en çok kullan›lan kolesterol düflürücü ilac›
(Zocor), 2001’de tek bafl›na 6.7 milyar Dolar’l›k gelir
sa¤lam›flt›r. Dünya ilaç endüstrisinin en büyük özlemi,
patent süresi dolacak ilaçlar›n yerine, bir an önce yeni
moleküllerden oluflan ilaçlar› yaratabilmektir. Oysa, 1996’da
dünyada yeni keflfedilen molekül say›s› 53 ürüne ulafl›rken,
2000’de yepyeni nitelikte ancak 27 ilaç
bulunabilmifltir.
24
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 25
B‹YOLOJ‹K TERÖR TEHD‹D‹NE KARfiI
‹LAÇ VE AfiILAR
Anthraks salg›n›ndan korunmak amac›yla, ABD’de bir
biyoteknoloji kuruluflunun dört y›ld›r üstünde çal›flt›¤› ilk
afl›, ülkenin ilaç denetim kurumu FDA’dan 27 Aral›k 2001’de
onay alm›flt›r. Ola¤anüstü görevlere yollanan asker kiflilerin
New York’ta Dünya Ticaret Merkezi’ne ve Washington’da
yan› s›ra, posta görevlileri gibi siviller de yayg›n biçimde
Pentagon’a düzenlenen sald›r›lar, kimyasal, biyolojik ya da
afl›lanmaya bafllanm›flt›r.
nükleer maddelerle giriflilebilecek bir biyolojik terör
dehfletinin Bat› dünyas›nda derinden duyulmas›yla
Herhangi bir nükleer sald›r› olas›l›¤›, halk y›¤›nlar›n›
radyasyondan koruyucu yöntem ve ilaçlar›n vazgeçilmez
de¤erini ön plana ç›karm›flt›r. FDA, de¤iflik yafl
ABD Senatosu’nun Demokrat Parti’li ço¤unluk lideri Tom
gruplar›ndaki insanlar, kad›nlar ve çocuklar için,
Daschle ad›na, sald›r›n›n hemen sonras›nda parlamentoya
radyasyonun etkilerine karfl› ayr›nt›l› yeni tedavi
gönderilen bir mektuba, öldürücü nitelikte flarbon
yöntemlerini saptayarak, kamuoyunun bilgisine sunmufltur.
(anthraks) mikrobu tozlar›n›n konuldu¤u anlafl›lm›flt›r.
‹çinde yaklafl›k üç milyon anthraks sporunun bulundu¤u
Dünyada afl›lama kampanyalar›n›n da yard›m›yla çiçek
san›lan mektup, Birleflik Amerika’n›n posta servislerinde
hastal›¤›, 1990’larda sona erdirilmiflse de, bu hastal›¤›n
ola¤anüstü denetimlere yol açm›fl, mikrop bulaflan
virüsü, yeni bir biyolojik sald›r›da yararlan›labilecek en
mektuplara dokunan befl kifli inan›lmaz h›zla yaflama veda
tehlikeli virüsler aras›nda görülmektedir. Bat› ülkeleri,
etmifltir.
ç›kar›labilecek bir salg›na karfl› önlem olarak genifl çapta
çiçek afl›s› sipariflleri verdikleri gibi, Dünya Sa¤l›k Örgütü
Biyolojik terör olas›l›klar›na karfl›, Birleflik Amerika baflta
de, virüsün bilinen son örneklerini saklamakta olan Birleflik
olmak üzere, Bat› ülkeleri y›¤›nsal ölümler yaratabilecek
Amerika ile Rusya’dan, ellerindeki stoklar› önümüzdeki iki
mikroplar ve hastal›klarla ilgili genifl önlemlere
ya da üç y›ll›k dönem boyunca korumalar›n› istemifltir.
baflvurmufllard›r:
Birleflmifl Milletler, çeflitli uluslararas› sa¤l›k kurumlar› ve
devletler, 2002 y›l›nda, y›¤›nsal ölüm silahlar›na
dönüfltürülebilecek kimyasal maddeler, mikroplar ve gazlar
konusundaki köklü çözüm aray›fllar›n› sürdüreceklerdir.
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 26
S SA⁄LIKLI B‹R DÜNYA ‹Ç‹N
KALKINMAYI ENGELLEYEN
DENGES‹Z SA⁄LIK DÜZEN‹
NASIL B‹R ÇÖZÜM?
Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün 2001 y›l› sonunda büyük yank›lar
Dünya Sa¤l›k Örgütü, dengesiz sa¤l›k düzeninin yaratt›¤›
uyand›ran yeni bir raporuna göre, yeryüzünde kifli bafl›na
ekonomik ve sosyal gerilemeleri önlemek amac›yla dünya
y›ll›k sa¤l›k giderleri Birleflik Amerika’da 4.500 Dolar’›
çap›nda yeni bir giriflimin bafllat›lmas›n› istemektedir.
arkada b›rak›rken, en yoksul 60 ülkede sa¤l›¤a ayr›lan
kaynaklar kifli bafl›na ancak 16 Dolar’dan ibaret kalmaktad›r.
Prof. Sachs baflkanl›¤›ndaki komisyon, h›zl› bir ekonomik ve
Ortalama ömür olas›l›¤›, varl›kl› ülkelerde yaflayan 900
sosyal geliflim için, önümüzdeki 15 y›l boyunca, varl›kl›
milyon insan için 78 y›l› bulurken, en yoksul ülkelerdeki
ülkelerin kalk›nmaya çal›flan yoksul ülkelere sa¤l›k alan›nda
640 milyon kifli için yaklafl›k 51 y›lda kalmaktad›r. Do¤um
yapt›klar› yard›mlar› y›lda 30 milyar ABD Dolar› düzeyinde
sonras›nda befl yafl›na eriflmeden can veren çocuklar›n
artt›rmalar›n› hedeflemektedir. Önerilen art›fl, varl›kl›
say›s›, varl›kl› ülkelerde her bin bebekte alt›dan ibaretken,
ülkelerin toplam ulusal gelirlerinin ancak yüzde 0.1’ini
yoksul ülkelerde bebek ölümleri binde 159’a ulaflmaktad›r.
simgelemektedir. Yoksul ülkelerin de, kendi ulusal
gelirlerinden sa¤l›k hizmetlerine ay›rd›klar› kaynaklar›
Harvard Üniversitesi’nin tan›nm›fl uluslararas› kalk›nma
ortalama yüzde dört oran›ndan yüzde befl ya da yüzde
iktisatç›s› Jeffrey Sachs baflkanl›¤›ndaki, Dünya Sa¤l›k
alt›ya yükseltmeleri durumunda, yeryüzünün yoksullar›na,
Örgütü Makroekonomi ve Sa¤l›k Komisyonu’nun düzenledi¤i
yeni d›fl kaynaklarla birlikte, her y›l toplam 66 milyar ABD
rapor, uluslar›n ‘ekonomik geliflim düzeyleri’ ile ‘sa¤l›kl›
Dolar› de¤erinde ek bir sa¤l›k katk›s› yarat›lm›fl olacak, 60
yaflam koflullar›’ aras›nda do¤rudan bir iliflkinin
yoksul ülkede kifli bafl›na yap›lan sa¤l›k giderleri, böylece,
varoldu¤unu belirtmektedir.
34 Dolar’a ç›kar›labilecektir.
Rapor, ülkelerin yoksul kalmalar›nda en etkin nedenler
‹nsan sa¤l›¤›na 2015’e kadar yoksul toplumlar için her y›l
olarak, savafllar, do¤al afetler ve kötü yönetimin yan›nda
eklenecek 66 milyar Dolar’l›k katk›n›n, Dünya Sa¤l›k
hastal›klar› da saymaktad›r. Tek bafl›na s›tma hastal›¤›n›n,
Örgütü, hastal›klar› ve erken ölümleri önlemek, çal›flma
Afrika ülkelerinin ekonomik gücünü her y›l en az yüzde alt›
olanaklar› ve verimlili¤i artt›rmak yoluyla, kalk›nmaya
oran›nda düflürdü¤ü belirtilmektedir. Dünyadaki 40 milyon
çal›flan ülkelerde 360 milyar ABD Dolar› düzeyinde ulusal
Aids hastas›n›n 32 milyonunun bulundu¤u Afrika k›tas›nda,
gelir art›fl› yarataca¤›n› ileri sürmektedir. Her y›l ölümden
salg›n›n ayn› h›zla sürmesi durumunda, ortalama insan
kurtar›lacak insan say›s› ise, ortalama sekiz milyon kifliyi
ömrünün Güney Afrika’da 2010’da 30 y›la kadar
aflacakt›r.
düflebilece¤inden korkulmaktad›r. En yoksul ülkelerin yan›
s›ra, Aids giderek Çin’den Rusya’ya kadar birçok Asya
1950’lere kadar s›tma ve çeflitli hastal›klar›n süregeldi¤i
ülkesini etkisine almaktad›r. Rusya’da Aids hastas›
Yunanistan, ‹talya, Portekiz ve ‹spanya’da giriflilen sa¤l›k
say›s›n›n son üç y›lda befl kat artt›¤› gözlenmektedir. Bir
savafl›mlar› sonucunda salg›nlar›n sona erdirilmesiyle
ara önemli ölçüde gerileyen verem, ortaya ç›kan ilaçlara
birlikte, Güney Avrupa’n›n turizm ve sanayi yat›r›mlar›nda
direnci artan mikroplar nedeniyle yeryüzünde h›zla
gerçekleflen patlama, sa¤l›kl› yaflam›n ekonomik geliflmeye
yayg›nlaflmaktad›r.
ne ölçüde destek verdi¤inin en çarp›c› örne¤i olarak
gösterilmektedir.
26
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 27
27
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 28
Birleflik Amerika’da, 11 Eylül sald›r›lar›ndan sonra panik
YOKSUL ÜLKELERE UCUZ ‹LAÇLAR
VE PATENT HAKLARI...
yaratan flarbon mikrobu bulaflt›r›lm›fl mektuplar, soruna
bambaflka bir boyut katm›flt›r. Bu kez, Birleflik Amerika ve
Kanada hükümetleri, hastal›¤a karfl› en etkili ilac› patent
Ayn› ça¤›n içinde yaflamalar›na karfl›n ça¤dafl olanaklardan
alt›nda sa¤l›k hizmetine sunan Almanya’n›n ünlü bir ilaç
yeterince yararlanamayan yüz milyonlarca insan›n varl›¤›,
kuruluflundan, ürün sat›fl fiyat›n›n, kendileri için en az üçte
2001 y›l›nda ilaç fiyatlar› alan›nda da yeni çözüm
bire düflürülmesi iste¤inde bulunmufllard›r. Daha da ilginci,
aray›fllar›n› getirmifltir.
ola¤anüstü bir indirim yap›lmad›¤› takdirde, Kanada devleti,
patenti sürmesine ra¤men, ilac›n jenerik benzerinin
Güney Afrika Cumhuriyeti, uluslararas› patent korumas›
Kanada’da üretilmesine izin verece¤ini duyurmufltur. Kuzey
alt›nda bulunmalar›na karfl›n, halk› için yaflamsal nitelikte
Amerika’n›n biyolojik terör olas›l›¤›yla yüz yüze geldi¤i bir
sayd›¤› önemli baz› ilaçlar›n son y›llarda ülkede jenerik
aflamada yaflanan çekiflme, Alman ilaç kuruluflunun,
benzerlerinin üretilmesine izin vermifltir. Yüksek araflt›rma
al›fl›lmam›fl çapta indirimleri kabul etmesiyle
giderleri sonucunda bulduklar› patentli ve pahal› ilaçlar›n
ucuz jenerik kopyalar›n›n üretilmesine tepki gösteren dünya
çap›ndaki 39 ilaç kuruluflunun Güney Afrika’da açt›klar›
Dünya Ticaret Örgütü’nün 2001 Kas›m’›nda Katar’›n Doha
dava, k›sa sürede bir uluslararas› soruna dönüflmüfltür. ‹laç
kentinde yap›lan Bakanlar Konferans›, ilaçlar›n entelektüel
kurulufllar› kadar Bat›l› devletlerin de patent haklar›n›n
mülkiyet haklar› konusunda ilk kez varl›kl› ve yoksul
çi¤nenmesine fliddetle karfl› koymalar›, bu kez yeryüzünün
ülkelerin çok daha esnek yaklafl›mlarla ortak anlaflmalara
ço¤u gönüllü kuruluflunun, varl›ks›z ülkeler insanlar›n›n
varmalar›n› sa¤lam›flt›r. Ayr›nt›lar› yak›n gelecekteki
sadece olanaklar› yetmedi¤i için modern ilaçlarla tedavi
görüflmelerle saptanacak olan uzlaflmaya göre, ulusal
f›rsat›ndan yoksun b›rak›lmas›n› k›namalar›na yol açm›flt›r.
devletler, kendi yurttafllar› aç›s›ndan yaflamsal sa¤l›k
Giderek ça¤dafl insan haklar›na iliflkin bir uluslararas›
sorunlar› ortaya ç›kt›¤›nda, patent haklar› sürse bile gerek
protesto niteli¤ini alan bu tepkiler üzerine, tüm ilaç
duyduklar› ilaçlar› jenerik yöntemlerle çok daha ucuz
kurulufllar› 2001 Nisan’›nda davadan geri çekilmek zorunda
fiyatlarla üreterek halklar›na sunabileceklerdir.
kalm›flt›r. Benzer bir baflka patent çat›flmas›, Brezilya’da da
yaz aylar›nda yaflanm›flt›r.
28
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 29
AIDS, VEREM VE SITMAYA KARfiI
DÜNYA FONU
Uluslararas› dayan›flman›n giderek yayg›nlaflaca¤› yeni bir
dünya ortam› yaratma özlemi, 2001 y›l›nda t›p ve ilaç
alanlar›nda önemli baz› ad›mlar›n daha at›lmas›n›
sa¤lam›flt›r:
2001 y›l›n›n Nobel Bar›fl Ödülü’ne de¤er görülen
Birleflmifl Milletler Örgütü içinde Genel Sekreter Kofi
Annan’›n öncülü¤üyle kurulan Aids, Verem ve S›tmayla
Küresel Savafl Fonu, özellikle dünyan›n geri kalm›fl
yörelerine, gerekli ilaçlar›, araçlar› ve sa¤l›k hizmetlerini
sa¤lamay› hedeflemektedir. Birleflmifl Milletler, Fon’un
amaçlar›n› tümüyle gerçeklefltirebilmesi için, y›lda
ortalama 7-10 milyar ABD Dolar›’na gereksinim
bulundu¤unu belirtmektedir. ABD Temsilciler Meclisi, Aral›k
2001’de bu amaçla 750 milyon Dolar’l›k bir katk›y›
onaylam›flt›r.
Unicef, Dünya Sa¤l›k Örgütü, çeflitli yard›m kurumlar› ve
ilaç kurulufllar›nca oluflturulan Afl›lama ve Ba¤›fl›kl›k ‹çin
Küresel Birlik (Gavi), yoksul ülkelerdeki çocuklar›n ancak
yüzde 56’s›n›n, verem, tetanoz, difteri, k›zam›k ve bo¤maca
gibi temel hastal›klara karfl› afl›lanabildi¤ini belirtmektedir.
Menenjit ve zatürree türünden hastal›klara yol açan birçok
bakterinin afl›lar› ise yoksul ülkelerde pek ender
uygulanabilmektedir. 2001’de yeryüzünün 52 yoksul
ülkesinde yayg›n afl›lama kampanyalar› açan Gavi, 2005
y›l›na kadar, temel afl›lar›n yan› s›ra yeni afl›lar›n da
dünyan›n varl›ks›z toplumlar›ndaki çocuklar›n en az yüzde
80’ine uygulanmas›n› amaçlamaktad›r.
Yoksul ülkelerin sa¤l›k sorunlar›na, dünya ilaç endüstrisi
de gittikçe büyüyen bir ilgi gösterme gere¤i duymaktad›r.
Örnek olarak, Afrika’n›n 10 ülkesiyle 2001’de yapt›klar›
anlaflmalar sonucunda, önde gelen ilaç kurulufllar›, Aids
hastal›¤›nda kullan›lan anti-retroviral ilaçlar› bu ülkelere
ortalama yüzde 85 indirimle vermeye bafllam›fllard›r.
Sinekler arac›l›¤›yla bulaflan trahom hastal›¤›, varl›ks›z
ülkelerde yaklafl›k alt› milyon insan›n kör olmas›na yol
açmaktad›r. Uluslararas› Trahom Giriflimi (ITI) ad›n› alan
yeni bir örgüt, ameliyat ve antibiyotik tedavisi yoluyla
Afrika’da ilk aflamada Fas, Etiyopya, Nepal ve Nijerya’da
2005 y›l›na kadar hastal›¤› tümüyle ortadan kald›rma
kampanyas›n› bafllatm›flt›r. Kampanyay› ilaç endüstrisi de
gereken antibiyotik ba¤›fllar›yla destekleyecektir.
29
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 30
30
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 31
Frans›z kamusal sa¤l›k sigortas›, 2001 y›l›nda, toplam
BATI’DA ÇI⁄ G‹B‹ BÜYÜYEN
SA⁄LIK G‹DERLER‹
sa¤l›k giderlerinin yüzde 5,6 oran›nda artmas›na karfl›l›k,
reçeteli ilaç giderlerinin yüzde 7,6 büyüdü¤ünü izlemifltir.
Frans›z hükümeti giderlerdeki art›fl› nas›l dengeleyece¤ini
Yeryüzünün yoksul toplumlar›, insanlar›na en temel sa¤l›k
araflt›r›rken, kamu hastanelerinin sa¤l›k görevlileri,
gereksinimlerini bile kolay sa¤layamazlarken, Bat›’n›n
2002’ye grevlerle girmifllerdir.
sanayi toplumlar›nda bambaflka yönde sorunlar
yaflanmaktad›r. En modern yöntemlerle gelifltirilen yeni
ilaçlar ve ileri bak›m koflullar›, erken ölümleri gittikçe
azaltarak, 65 yafl üstüne ulaflan kufla¤› her y›l biraz daha
büyütmektedir. Varl›kl› toplumlar›n sa¤l›k giderlerinde ise,
bu at›l›mlara paralel olarak ola¤anüstü art›fllar
gerçekleflmektedir.
Dünyan›n en varl›kl› ekonomisi durumundaki Birleflik
Amerika’da, Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n aç›klamalar›na göre,
2000’lerin ilk y›l›nda sa¤l›k giderleri yüzde 6,9 oran›nda
büyümeyle, toplam 1.3 trilyon ABD Dolar› düzeyine
eriflmifltir. Kifli bafl›na Birleflik Amerika’da 1991’de 2.966
Dolar olan sa¤l›k giderleri, 2001 y›l› bafl›nda 4.637 Dolar’a
ç›km›flt›r. Ulusal gelir içinde sa¤l›k giderlerinin pay› 1990’da
yüzde 12 dolay›ndayken, 2000’ler bafl›nda yüzde 13,2
düzeyine ulaflm›flt›r.
Olay›n en ilginç yan›, hastanelerde bak›m giderleri ile
reçeteli ilaç giderleri aras›ndaki de¤iflikliklerde ortaya
ç›kmaktad›r. Yeni gelifltirilen ilaçlar›n olumlu katk›s›yla
1993’ten bu yana hastane bak›m giderleri y›lda ancak
yüzde dört oran›nda ortalama bir art›fl göstermifltir.
2001 bafllarken, ABD’de hastanede yatarak bak›m›n y›ll›k
gider toplam› 412.1 milyar Dolar olmufltur. Buna karfl›l›k,
insanlar›n hastaneye yatmaya gerek kalmadan ilaçla tedavi
olanaklar›n›n artmas›, toplam reçeteli ilaç giderlerinin
1990-2000 aras›ndaki on y›lda üç kat artmas›na yol
açm›flt›r. ‹laçlar›n etkinli¤indeki dramatik geliflmelerle
birlikte, Birleflik Amerika’da toplam reçeteli ilaç kullan›m›
2000 y›l›nda 121.8 milyar Dolar’a ç›km›flt›r.
Avrupa Birli¤i devletlerinden farkl› olarak ilaç fiyatlar›n›n
özgürce belirlendi¤i ABD’de, sa¤l›k, hastane bak›m› ve
reçeteli ilaç giderlerindeki çarp›c› büyümeler, özellikle Mart
2001 sonras›nda ekonominin resesyon ortam›na girmesiyle,
bütçeler üstünde a¤›r yükler yaratm›flt›r.
Sa¤l›k giderlerindeki h›zl› art›fltan duyulan kuflkular Avrupa
Birli¤i ülkelerinde de gözlenmektedir. Avrupa’n›n önde gelen
devletlerinde, ulusal gelir içinde sa¤l›k giderleri ortalama
yüzde sekiz pay almaktad›r. Avrupa Birli¤i’nin en iyi
kamusal sa¤l›k hizmetlerine sahip toplumu say›lan
Fransa’da, ulusal gelirden sa¤l›¤›n ald›¤› pay yüzde ona
yaklaflmaktad›r. Son befl y›lda bütçesi h›zla geniflleyen
31
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 32
ABD’DE TÜM YOKSUL EMEKL‹LERE
REÇETEL‹ ‹LAÇ
AVRUPA B‹RL‹⁄‹’NDE ‘EURO’
VE ‹LAÇ TEK PAZARI
Çal›flan insanlar›n genellikle özel sa¤l›k sigortalar›na ba¤l›
Avrupa Birli¤i için 2000’ler bafllar› bütünleflme yolunda
bulunduklar› Birleflik Amerika’da, 65 yafl üstündeki düflük
baflka bir aflamay› simgelemektedir. Avrupa’n›n tek para
gelirli emekli ya da özürlü kiflilerin sa¤l›k giderleri, 35 y›l›
birimi olarak 1 Ocak 2002’de tümüyle yürürlü¤e giren Euro,
aflk›n süredir Medicaid kamu sa¤l›k programlar›
yüzy›ll›k geçmiflleri bulunan mark, frank, liret ya da florin
çerçevesinde desteklenmektedir. Hiçbir sa¤l›k sigortas›
gibi ulusal paralar› art›k tarih sahnesinden indirmektedir.
bulunmayanlar›n say›s›, 2001 sonunda ABD’de 40,4 milyon
kifliyi aflm›flt›r.
Tek para, ayn› zamanda, tüm Avrupa çap›nda her sanayi
sektöründe tek pazar oluflturulmas›n› büsbütün zorunlu
Medicaid programlar›n›n kamuya düflen yükleri, New York
k›lmaktad›r. ‹laç endüstrisine yönelik ilk ortak kurallar
ya da California gibi varl›kl› yörelerde, eyalet ve federal
dizisini 1965’te onaylayan Avrupa Birli¤i, 2004 y›l›ndan
devlet bütçeleri aras›nda yar› yar›ya paylafl›lmaktad›r. Daha
itibaren bu kez Do¤u Avrupa ülkelerini de içine alarak
az varl›kl› eyaletlerde ise, federal devletin yapt›¤› katk›n›n
genifllemeye haz›rlan›rken, ilaç endüstrisiyle ilgili hemen
oran› yüzde 79’a kadar ç›kabilmektedir.
her alanda tüm üyeler aras›nda geçerli k›l›nacak çok
boyutlu bir ilaç tek pazar› reformunu gerçeklefltirmeye
çal›flmaktad›r.
ABD’deki 40 milyon yafll›ya do¤rudan do¤ruya devlet
bütçesinden hizmet sunan Medicare sisteminin sa¤l›k
giderleri, 2001’de 241 milyar Dolar’› bulmufltur.
‹laçta yeni etkin madde (NASs) tan›m›ndan bafllanarak,
Kapsam›ndaki emeklilerin en yoksul yedi milyonuna
onaya sunulacak reçeteli ürünlerin Avrupa Birli¤i düzeyinde
Medicare, çeflitli sa¤l›k bak›m hizmetlerini verebilmekte,
karfl›l›kl› olarak ruhsatland›r›lmas›, patent süreleri ya da
ancak hiçbir reçeteli ilaç için ödeme yapamamaktad›r.
bütün üye ülkelerde geçerlilik kazanmalar› gibi temel
Baflkan Bush, 2002’ye girilirken, en düflük gelirli
konularda, farkl› ulusal otoriteler yerine, Avrupa Komisyonu
emeklilerin art›k iki kiflilik ailelerine de reçeteli ilaç
taraf›ndan, uluslarüstü nitelikte merkezi bir sürece genifl
sunabilmek amac›yla, önümüzdeki on y›lda Medicare
çapta ifllerlik kazand›r›lmas› önerilmektedir. Jenerik ilaçlar
program›na toplam 300 milyar ABD Dolar› düzeyinde ek bir
alan›nda ise yine en k›sa sürede, Avrupa düzeyinde ortak
kaynak sa¤lanmas›n› önermifl bulunmaktad›r.
uyumluluk aranmas› flart koflulmaktad›r.
Y›ll›k sa¤l›k giderleri 2001’de yüzde 11 büyüyen ve destek
‹laçta tek pazara dönük yeni öneriler dizisi, Avrupa
oldu¤u reçeteli ilaçlar›n toptan al›m fiyatlar›nda yüzde 20
Bakanlar Kurulu ve Avrupa Parlamentosu’nun 2002
oran›nda art›flla karfl›laflan Medicaid program›n›n da yak›n
sonbahar›ndan itibaren ayr›nt›lar›yla de¤erlendirecekleri
gelecekte mali bir krize sürüklenme olas›l›klar›, Birleflik
bafll›ca sorunlar aras›nda yer alacakt›r.
Amerika yetkililerinin deyifliyle, sistemi özellikle hastane
bak›m› alan›nda ‘ürkütücü’ k›s›nt›lar yapma yönünde
zorlamaktad›r.
32
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 33
‹LAÇ ENDÜSTR‹S‹ Y‹NE EN ÖN SAFLARDA...
Yirmibirinci yüzy›l bafllar›nda bilimsel ve teknolojik
at›l›mlar, ekonomik, sosyal ve kültürel iliflkiler, dünya
ülkelerini ve insanlar›n› h›zla birbirlerine
yak›nlaflt›rmaktad›r.
Gelece¤e güvenle bakmak isteyen 2000’lerin toplumlar›
için, dünya ilaç endüstrisi, önündeki yepyeni olanaklar
kadar darbo¤azlar›n da bilinci içinde, daha sa¤l›kl› bir
yaflama yönelik olarak u¤rafllar›n› özenle sürdürmektedir.
33
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 34
34
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 35
35
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 36
DEVALÜASYONLAR, MAL‹YET ARTIfiLARI
VE EKONOM‹DE EKS‹ BÜYÜME
ORTAMINA G‹R‹LMES‹NE RA⁄MEN,
ÜLKEY‹ ‹LAÇSIZ BIRAKMAYAN
TÜRK ‹LAÇ ENDÜSTR‹S‹
Uluslararas› standartlardaki en ileri üretim yöntemleri ve
ürünleriyle ilaç sektöründe dünyan›n en geliflmifl 35 ülkesi
aras›nda yer alan Türkiye bak›m›ndan 2001 y›l›, birbirini
izleyen devalüasyonlar›n, ola¤anüstü maliyet art›fllar› ve
yüksek enflasyonlar›n yafland›¤› bir dönem olmufltur.
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 37
A⁄IR DARBO⁄AZLAR ALTINDA ‹LAÇ ÜRET‹M‹
Yurt d›fl›ndan sa¤lanan kimyasal hammaddelerle ilaç etkin
maddelerinin maliyet giderleri aras›nda yüzde 50’yi aflan
bir pay ald›¤› Türk ilaç endüstrisi, fiubat 2001’deki
ekonomik kriz nedeniyle, üretim maliyetlerinde beliren
büyük art›fllar›n sat›fl fiyatlar›na yeterli ölçüde
yans›t›lamamas› sonucunda özellikle y›l›n ilk yar›s›nda
yüzde 25’i bulan zararlarla karfl›laflm›flt›r. Bütün olumsuz
koflullara ra¤men, ‘toplumu ilaçs›z b›rakmama’ ilkesini
benimseyen sanayi, birim kutu olarak ilaç üretimini geçen
y›l›n düzeyinin daha alt›nda gerçeklefltirebilmifltir.
Toplum sa¤l›¤›n› güvenceye almak amac›yla Cumhuriyet’in
erken dönemlerinden itibaren ilaç fiyatlar›n›n devlet
denetimi alt›nda tutuldu¤u Türkiye’de, 1984’te ç›kar›lan ilaç
kararnamesinin üretim maliyetleri ile uyumlu bir fiyatlama
düzenini öngörmesine karfl›n, 2001’in maliyet art›fllar› aylar
boyunca sat›fl fiyatlar›na gerçekçi biçimde
yans›t›lamam›flt›r. Karfl›laflt›¤› ola¤anüstü maliyet yüklerini
bir türlü gideremeyen ilaç sanayisi böylece 2001 y›l›n› a¤›r
darbo¤azlarla arkas›nda b›rakm›flt›r. Ülke çap›nda ilaç
darl›¤› yaflanmas›na yol açmamak kayg›s›yla endüstri her
fleye karfl›n üretimini yine de eskisi gibi sürdürmeye
çabalam›flt›r.
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 38
‹LAÇ SEKTÖRÜNDE
2001’‹N GENEL PROF‹L‹...
‹LAÇ DIfiALIM VE DIfiSATIMINDAK‹
E⁄‹L‹MLER...
‹flletme sermayesini önemli ölçüde eriterek, üretim ve
Döviz kurlar›n›n k›sa aralarla büyük art›fllar göstermesi,
yat›r›m programlar›n› altüst eden ekonomik krizin a¤›r
kredili ithalat yoluyla d›flal›mlarda bulunan Türk ilaç
etkilerini ilaç sanayisi bütün y›l boyunca ortadan kald›rmak
endüstrisinde çok boyutlu s›k›nt›lar do¤urmufltur.
için u¤raflm›flt›r.
Üstlendi¤i a¤›r finansman yüklerine karfl›n, ilaç sektörünün
2001’deki toplam d›flal›mlar›, 1 milyar 500 milyon ABD
Dolar› yak›nlar›nda gerçekleflmifltir.
2002 bafllar›nda Türk ilaç sektörü, eldeki ilk veriler
çerçevesinde, flöyle bir görünüm sergilemektedir:
Türkiye’nin ilaç endüstrisi, üretti¤i ilaçlar›n kalitesi,
etkinli¤i ve güvenilirli¤iyle uluslararas› pazarlarda rekabet
Sa¤l›k hizmetine sundu¤u ilaç say›s› 2000’de 1,1 milyar
birim kutuyu bulan endüstri, 2001 y›l›nda birim kutu ilaç
edebilecek düzeye gelmifltir. Geçmifl y›llarda oldu¤u gibi,
üretiminde önemli ölçüde gerilemeyle karfl›laflm›flt›r. Uzun
aralar›nda Avrupa Birli¤i ülkeleri, Birleflik Amerika, Japonya
süre zarar›na yap›lan sat›fllar ise, üretici fiyatlar›yla ilaç
ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin de bulundu¤u 50’den
sat›fl gelirlerinde, ABD Dolar› de¤erleriyle, büyük çapta
fazla ülkeye ilaç d›fl sat›fllar› sürdürülmüfltür. Endüstrinin
düflmelere yol açm›flt›r.
2001 y›l›nda gerçeklefltirdi¤i d›flsat›mlar, 150 milyon ABD
Dolar› düzeyini korumufltur.
2001 y›l›nda tedavi gruplar›na göre tüketimde,
antibiyotikler yüzde 18 payla birinci s›rada, a¤r› kesiciler
yüzde 12 payla ikinci s›rada yer almakta; bunlar›
romatizma, so¤uk alg›nl›¤› ve öksürük ilaçlar› izlemektedir.
Geçmifl dönemle yap›lan karfl›laflt›rmalarda, ilk dört s›rada
yer alan bu gruplar›n pazar pay›n›n romatizma ilaçlar›
d›fl›nda son üç y›ld›r geriledi¤i, buna karfl›l›k romatizma
ilaçlar› baflta olmak üzere, kalp ve damar hastal›klar› ile
sinir sistemi ilaçlar›n›n ise pazar paylar›n›n büyüdü¤ü
görülmektedir.
Üretim teknolojilerindeki ilerlemelere paralel biçimde,
çal›flanlar›n›n nitelik ve say›s› y›llard›r yükselen ilaç
endüstrisi, emek gücünü 2001’de, önceki y›la göre
artt›ramam›fl, ancak önemli çapta bir daralmaya da
gitmemifltir.
Kifli bafl›na ilaç tüketimi üretici fiyatlar›yla 2000’de 40
ABD Dolar›’na yaklaflan Türkiye aç›s›ndan, bunal›m ortam›
kifli bafl›na ilaç kullan›m›nda da bir gerilemeye yol açm›flt›r.
38
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 39
39
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 40
YEN‹LEfiME YATIRIMLARINDAK‹
KAYGI VER‹C‹ DURAKLAMA...
‹LAÇTA UCUZLUK ‹Ç‹N ÇÖZÜM ÖNER‹S‹:
KDV ‹ND‹R‹M‹...
Ulusal ilaç endüstrisini en çok zorlayan sorunlar›n bafl›nda,
Özellikle sat›n alma gücünde büyük gerilemelerin görüldü¤ü
ça¤›n h›zla geliflen ileri teknolojilerini Türkiye’ye
bunal›ml› dönemlerde, sosyal güvenlik kurumlar› kadar, ilaç
kazand›racak yenileflme yat›r›mlar›n›n yeterince
giderlerini kendileri karfl›layan bireylere de daha ucuz ve
gerçeklefltirilememesi gelmektedir.
yayg›n biçimde ilaç sunabilmek için, Türk ilaç endüstrisi
öncelikle katma de¤er vergisi (KDV) oranlar›nda indirim
Yeryüzünün modern ilaç kurulufllar› aras›nda varl›¤›n›
yoluna gidilmesini önermektedir. Reçeteli ve reçetesiz tüm
korumak ve gelifltirmek isteyen Türk ilaç endüstrisinin her
ilaçlar›n sat›fl›nda al›nan katma de¤er vergisi, Türkiye’de
y›l ortalama 100 milyon ABD Dolar› düzeyinde yeni
yüzde 18’dir. Oysa, Türkiye’nin tam üye olmak istedi¤i
teknoloji yat›r›m›nda bulunmas› gerekmektedir. Y›ll›k
Avrupa Birli¤i ülkelerinin dördünde ilaç sat›fllar› s›ras›nda
yenileflme yat›r›mlar›n›n 2001’de yine ancak 70 milyon
hiçbir katma de¤er vergisi al›nmamaktad›r. Avrupa
ABD Dolar› düzeyinde kald›¤› san›lmaktad›r.
Birli¤i’nin sekiz ülkesi ise, ilaçlar için, standart katma de¤er
vergisi oranlar›n›n çok daha alt›nda kalan bir pay
uygulamaktad›r.
‹laç sektöründe, araflt›rma ve gelifltirme yat›r›mlar›
bak›m›ndan da Türkiye uluslararas› düzeyde katk›larda
bulunamamaktad›r. Ulusal ilaç endüstrisinin sözcüleri,
‹laç endüstrisi, Türkiye’de katma de¤er vergisi oran›n›n,
araflt›rma ve gelifltirmelerin özendirilmemesinden
temel g›da maddelerinde uyguland›¤› biçimde, ilaçta da
duyduklar› kayg›y› 2001’de ›srarla dile getirmifllerdir.
yüzde sekize indirilmesini istemektedir. Ülkede kullan›lan
Sanayi, öncelikle Türkiye’de üretim tesisleri bulunan
ilaçlar›n bedelinin yaklafl›k onda yedisinin kamu sosyal
çokuluslu ilaç kurulufllar›n›n araflt›rma ve gelifltirme
güvenlik kurumlar›nca ödendi¤ini belirten endüstri, vergide
çal›flmalar›n›n en az›ndan belirli bir bölümünü art›k ülke
oran indiriminin asl›nda devlet bütçesine ek bir yük
içinde yapmalar›n›n, yeni bir araflt›rma anlay›fl›n›n
getirmeyece¤ini de an›msatmaktad›r.
geliflimine öncülük edebilece¤ini belirtmektedir.
40
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 41
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ iLE UYUMLU,
DIfiA AÇIK B‹R DÜZENE DO⁄RU...
ÇIKIfi YOLU:
ULUSLARARASI REKABET VE VER‹ML‹L‹K
Uluslararas› rekabet ortam›nda geliflen d›fla aç›k bir
Türk ilaç endüstrisi, karfl›lafl›lan sorunlar ne denli a¤›r
ekonomiye yönelinmesini destekleyen Türk ilaç endüstrisi,
olursa olsun, kal›c› bir ç›k›fl yolunun, yine ancak
ça¤dafl dünya gerçeklerine uyum do¤rultusundaki
uluslararas› rekabet ortam› içinde, ülkede daha verimli
çal›flmalar›na 2001’de yeni boyutlar eklemifltir:
yöntemlerle çal›fl›lmas›n› kolaylaflt›racak yaklafl›mlarla
bulunabilece¤ine içtenlikle inanmaktad›r.
Türkiye’nin Avrupa Birli¤i’ne tam üyelik iste¤ini tümüyle
destekleyen Türk ilaç endüstrisi, Avrupa’n›n bütünleflmesi
2002 y›l›nda ilaç sanayisi, uluslararas› normlarla uyumlu
çerçevesinde ilaç alan›nda öngörülen kurallara uyum için
bir çal›flma düzenine kavuflabilmek için yo¤un giriflimlerini
yo¤un çaba göstermektedir. Do¤u Avrupa’y› 2004 y›l›ndan
sürdürecektir.
itibaren aflamalarla kapsam›na almas› beklenen Avrupa
Birli¤i ile aday ülkelerin ilaç sanayileri aras›nda 2001
Nisan’›nda Prag’da düzenlenen CADREAC toplant›s›na, Türk
ilaç endüstrisinin temsilcileri de tam üye statüsüyle
kat›lm›fllard›r. Sa¤l›k Bakanl›¤› ve çeflitli kamu kurumlar›yla
Avrupa Birli¤i’ne uyum yönünde genifl bir iflbirli¤ini
sürdüren ilaç endüstrisi, y›l boyunca çeflitli öneri ve
giriflimlerde bulunmufltur.
Ça¤dafl geliflmeleri de¤erlendirerek benimseme yönünde
önemli bir baflka giriflim, özerk konumda bir Türkiye ‹laç
Kurumu’nun oluflturulmas›d›r. Türkiye ‹laç Kurumu’yla ilgili
ilk öneri tasla¤›, bilim adamlar› ve endüstri temsilcilerinin
de katk›lar›yla 2001’de ana çizgileriyle haz›rlanm›flt›r.
Sa¤l›k Bakanl›¤›’na 2002’de sunulacak tasla¤a göre,
Türkiye ‹laç Kurumu, ‘yaflam boyu bireylerin sa¤l›¤›n›
korumak, gelifltirmek ve yaflam kalitesini art›rmak’ için,
özellikle ilaçlar konusunda ‘üretimden tüketime kadar’ her
alanda d›fl ve iç geliflmeleri izleyecek, yenilikleri
de¤erlendirerek uyar› ya da önerilerde bulunacak ve gerekli
politikalar›n oluflturulmas›na yard›mc› olacakt›r.
‹laç tan›t›m›nda etik kurallar›n d›fl›na taflan
uygulamalar›n izlenip önlenmesine, ilaç endüstrisi tümüyle
destek vermektedir. Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n gözetiminde,
endüstri, tabip ve eczac› meslek kurulufllar›n›n da
kat›l›m›yla, tan›t›m ve etik çal›flma ilkelerini belirleyen bir
k›lavuz düzenlenmifl bulunmaktad›r.
41
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 42
TÜRK ULUSAL ‹LAÇ ENDÜSTR‹S‹NDE
ÇA⁄DAfi DÜNYA STANDARTLARININ
VE DIfiA AÇILIfiIN ÖNCÜSÜ
ECZACIBAfiI ‹LAÇ GRUBU
Türkiye’yi ve dünyay› sarsan büyük ekonomik, siyasal ve
askeri flok dalgalar›na ra¤men, Türk ulusal ilaç
endüstrisinin önderi Eczac›bafl› ‹laç Sanayi, 2001 boyunca
ilaç üretimini aksatmadan sürdürerek, yurt içinde kendisine
düflen görevleri tümüyle yerine getirirken, yurt d›fl›nda da
gittikçe daha çok girmeyi hedefledi¤i Avrupa Birli¤i
pazarlar›ndan, Meksika ya da Vietnam gibi yeryüzünün dört
bir yan›ndaki ülkelere kadar uzanarak, d›flsat›m olanaklar›n›
gelifltirmeye çal›flm›flt›r. Ça¤dafl kurumlar›n ancak
uluslararas› platforma yükseldikleri ölçüde etkin ve kal›c›
olabileceklerine inanan Eczac›bafl›, d›fl pazar f›rsatlar›n› en
iyi biçimde de¤erlendirmek için u¤rafl vererek, önümüzdeki
y›llar çok daha ileri boyutlara tafl›yaca¤› d›flsat›mlar›n
altyap›s›n› olgunlaflt›rm›flt›r.
Eczac›bafl› ‹laç Sanayi, yo¤un çabalar›n›n sonucu olarak, iç
ve d›fl pazarlardaki toplam ilaç sat›fllar›n›, bir önceki y›la
göre yüzde 44 art›flla, 180 trilyon TL düzeyine ç›karm›flt›r.
Süren krizlere karfl›n, Eczac›bafl› 12 yeni ürünü daha sa¤l›k
hizmetine sunmufltur.
Birleflik Amerika’n›n önde gelen sa¤l›k ürünleri kuruluflu
Procter&Gamble taraf›ndan, Lüleburgaz’daki modern ilaç
kompleksinde 2001 y›l›nda yap›lan titiz denetlemelerden
sonra, Eczac›bafl› ‹laç Sanayi tesislerinin ‘Yüzde 100 Kalite
Güvence Yönetimi’ belgesiyle ödüllendirilmesi, teknoloji ve
üretim yöntemleriyle Eczac›bafl›’n›n eriflti¤i uluslararas›
standartlar›n da yeni bir göstergesi olmufltur.
Eczac›bafl› tesislerinin uluslararas› standartlar›yla, Avrupa
Birli¤i’nde öngörülen Güncel ‹yi Üretim Koflullar›’na
tümüyle uygun bulundu¤unu onaylayan belgelere, 2001
y›l›nda yenileri eklenmifltir. Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin
enjaktabl sefalosporin üretim birimini Türkiye’de
inceleyerek onaylayan Alman Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n ilaç
denetim kuruluflu BfArM, bu kez steril ampul ve flakon
dolumlar›n›n yap›ld›¤› steril s›v› üretim birimleri üstündeki
denetimleri de bitirerek, yeni güncel uygunluk belgelerini
vermifltir.
42
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 43
43
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 44
firmalar›na, 2001’de Schering Plough kuruluflunu katm›flt›r.
ECZACIBAfiI ‹LAÇ GRUBU KURULUfiLARININ
ÇALIfiMALARI
Fransa’n›n ünlü Rhône-Poulenc Rorer kurulufluyla, baflta
kanser hastal›klar›yla ilgili ürünler olmak üzere, modern
Eczac›bafl› ‹laç Grubu, olumsuz koflullar› sürekli aflarak
ilaçlar› Türkiye’de sa¤l›k hizmetine sunmak amac›yla
2001 etkinliklerini baflar›larla sonuçland›rm›flt›r:
Eczac›bafl›’n›n ortak yat›r›m biçiminde kurdu¤u Eczac›bafl›Rhône Poulenc ‹laç Pazarlama, 2001’de köklü bir yap›sal
de¤iflim geçirmifltir. Frans›z kuruluflunun Almanya’n›n
Birleflik Amerika’da kendi alan›na önderlik eden Baxter
International ile Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin özellikle modern
Hoechst kurulufluyla Aventis ad› alt›nda birleflmesi üstüne,
parenteral solüsyonlar üretmek amac›yla kurduklar›
Eczac›bafl›-Rhône Poulenc ‹laç Pazarlama kuruluflunda
Eczac›bafl›-Baxter Hastane Ürünleri, 2001’de toplam olarak
yabanc› orta¤›n yüzde 45 oran›ndaki pay›, Eczac›bafl› ‹laç
99,5 trilyon TL düzeyinde net sat›flta bulunmufltur. Bafll›ca
Sanayi taraf›ndan sat›n al›nm›flt›r. Eczac›bafl›’n›n pay›
parenteral solüsyon türlerinin yan› s›ra, renal ürünler,
böylece yüzde 95’e yaklaflm›flt›r. Yeniden yap›lanma
periton diyalizi ve hastane ürünleri alan›nda da Türkiye’nin
çerçevesinde Eczac›bafl›-Rhône Poulenc ‹laç Pazarlama
lider kurumu olan Eczac›bafl›-Baxter Hastane Ürünleri, bir
kuruluflu y›l boyunca Aventis, Eczac›bafl› ‹laç Sanayi ve
önceki y›la göre, yüzde 85’lik bir büyüme gerçeklefltir-
Eczac›bafl›-Baxter Hastane Ürünleri taraf›ndan üretilen 15
mifltir. Anestezi grubunda y›l boyunca iki önemli solüsyonu
ilac›n yan› s›ra, yurt d›fl›ndan getirilen dört ürünü sa¤l›k
sa¤l›k hizmetine veren kurulufl, ruhsatlar› Eczac›bafl›-
hizmetine vermifltir. Üç yeni ilaç için ruhsat alma
Rhône Poulenc ‹laç Pazarlama’ya ait bulunan onkoloji
çal›flmalar›n› sürdüren Eczac›bafl›-Rhône Poulenc ‹laç
grubundan ürünlerin de sunumunu üstlenmifltir. Eczac›bafl›-
Pazarlama, 2001’de 22,5 trilyon TL düzeyinde sat›fl
Baxter Hastane Ürünleri’nin 2001’de ç›kard›¤› yeni
gerçeklefltirmifltir.
ürünlerin say›s› 50’ye ulaflm›flt›r.
‘Sa¤l›kl› bir gelecek’ do¤rultusundaki at›l›mlar›na
Eczac›bafl›, 2001 y›l›nda bu kez ‘evde bak›m hizmetleri’ni
Yurt içinde ve d›fl›nda endüstrinin en çok gereksinim
duydu¤u ilaç etkin maddeleri ile özgün kimyasal maddeler
ekleyerek, Türkiye’de bir ilk’e daha imzas›n› atm›flt›r. Bak›m
üstünde uzmanlaflan Eczac›bafl› Özgün Kimya kuruluflu, net
hizmetlerinde Birleflik Amerika’n›n önde gelen
sat›fllar›n› 2001 y›l›nda 18.1 trilyon TL’ye ç›karm›flt›r. Bir
kurumlar›ndan The Corridor Group ile ortak olarak kurulan
önceki y›la oranla ilaç etkin madde sat›fllar›nda yüzde 74
Eczac›bafl› Sa¤l›k Hizmetleri, k›sa sürede baflard›¤› genifl
art›fl sa¤lanm›flt›r. Kuruluflun Ayaza¤a’daki üretim birimleri,
kapsaml› bir organizasyon sonucunda, 80 kiflilik uzman
Çerkezköy Organize Sanayi Bölgesi’nde 67 dönümlük alan
ekibiyle, evde bak›m gereksinimi duyan hastalara her türlü
üstünde, 12 dönüm kapal› alan› bulunan modern tesislerine
deste¤i sa¤lam›flt›r. Bu arada, ülkenin üç ayr› sa¤l›k
tafl›nm›fl ve çal›flmaya bafllam›flt›r. Tesislere, 2001’de
sigortas› kurumuyla anlaflmalar imzalayan Eczac›bafl›
Sentez Pilot Üretim ve Betalaktam birimleri eklenmifltir.
Sa¤l›k Hizmetleri, Türk sa¤l›k sigortas› sistemine böylece
evde bak›m olanaklar›n› da getirmifl bulunmaktad›r.
Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin ruhsat›na sahip oldu¤u ve
üretti¤i bütün ilaçlar ile veteriner ürünlerinin Türkiye
çap›nda pazarlama, tan›t›m, da¤›t›m ve sat›fl›n›
gerçeklefltiren Eczac›bafl› ‹laç Pazarlama kuruluflu, yurt içi
sat›n alma gücünde ortaya ç›kan büyük düflüfllere ra¤men,
2001 y›l›nda 70 milyon kutuya ulaflan sat›fllar›yla say›sal
aç›dan yine en çok ürün sunumunda bulunmay› baflaran ilaç
pazarlama kurumu olmufltur. Üstünde özellikle odakland›¤›
antibiyotikler, kalp ve damar sistemi, merkezi sinir sistemi
ve organ nakli ilaçlar›nda, Eczac›bafl› ‹laç Pazarlama,
kurumsal stratejisini destekleyen etkinliklere h›z vermifltir.
Ayr›ca, sürekli kullan›m› bulunan ürünlerin kutular›
üstündeki Braille alfabesiyle yaz›l› ilaç adlar›, uluslararas›
normlara uygun biçimde yenilenmifltir. Türkiye’de çal›flan
çokuluslu ilaç kurulufllar›na da son y›llarda da¤›t›m
hizmetleri vermeye bafllayan Eczac›bafl› ‹laç Pazarlama,
iflbirli¤ini sürdürdü¤ü AstraZeneca ve Johnson&Johnson
44
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 45
ECZACIBAfiI’NIN DÜNYA PAZARLARINA
YEN‹ AÇILIfiLARI...
Türkiye’nin Avrupa Birli¤i’nde tam üye olarak yer alma
giriflimlerinin ivme kazand›¤› 2000’lerde, Almanya,
‹ngiltere, ‹spanya gibi Avrupa ülkelerine sistematik biçimde
ilaç d›flsat›mlar›na yönelen Eczac›bafl›, yeni girdi¤i Bat›
pazarlar› aras›na Fransa, Danimarka, Avusturya ve
Hollanda’y› da eklemifltir. Orta Avrupa’da ise, Slovakya’ya
ilaç sat›fllar› h›zland›r›lm›flt›r.
Son on y›l boyunca Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin, Rusya
Federasyonu, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, Do¤u Avrupa
ve Ortado¤u pazarlar›ndaki yo¤un etkinlikleri,
devalüasyonlar sonras›nda yeni boyutlar elde etmifltir.
Rusya Federasyonu’nda, ülkenin sürüklendi¤i a¤›r mali kriz
nedeniyle giderek duraklayan iliflkiler, 2001’de Eczac›bafl›
‹laç Sanayi’nin genifl tan›t›m giriflimleriyle yeniden
canland›r›lm›flt›r. Petrol d›fl gelirlerinin de olumlu katk›s›yla
ekonomik büyümesi h›zlanan Rusya’n›n ilaç üretim ve
da¤›t›m kurumlar› ile Eczac›bafl› aras›nda karfl›l›kl› yeni
iflbirlikleri gerçeklefltirilmifltir. Ayn› do¤rultudaki yak›n
iliflkiler, Ba¤›ms›z Devletler Toplulu¤u üyeleri Özbekistan ve
Kazakistan’da da baflar›yla sürdürülmüfltür.
Ortado¤u’da ticaret ambargosu nedeniyle ilaçlara en çok
gereksinim duyan ülke olarak nitelenen Irak’a, d›flsat›mlar
ancak Birleflmifl Milletler’in gözetiminde yürütülen ‘Petrol
Karfl›l›¤› Besin ve ‹laç’ program› çerçevesinde
yap›labilmektedir. Eczac›bafl›, BM kurallar›na uygun
biçimde, Ba¤dat’a öngörülen ölçülerde ilaç satt›¤› gibi,
Irak’›n önemli ilaç fuarlar›na da kat›lm›flt›r.
‹lk kez yöneldi¤i pazarlara her y›l bir baflka ülkeyi ekleyen
Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin, yak›n dönemde Afrika k›tas›nda
Güney Afrika Cumhuriyeti’ne, Asya k›tas›nda Vietnam’a,
Okyanusya’da ise Yeni Zelanda’ya girmifl bulunmaktad›r.
Orta Amerika ülkelerinden Meksika yeni hedef pazar olarak
seçilmifl olup Eczac›bafl›’n›n üretti¤i baz› ilaçlar için
Meksika’n›n sa¤l›k otoritelerinden gerekli ilk ruhsatlar
al›nm›fl ve ülkedeki pazarlama planlar› da ayr›nt›lar›yla
belirlenmifltir.
45
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 46
Eczac›bafl› Özgün Kimya, ülkede büyük gereksinim
ECZACIBAfiI 2002 ‹Ç‹N
NELER TASARLIYOR?
duyulan yeni baz› ilaç etkin maddelerini de kendi araflt›rma
laboratuvarlar›nda gelifltirerek, endüstriye sunma
çal›flmalar›n› yo¤unlaflt›racakt›r.
Türk ulusal ilaç endüstrisinin öncü kuruluflu Eczac›bafl› ‹laç
Eczac›bafl›’n›n insan sa¤l›¤›na yönelik ilaçlar›yla veteriner
Sanayi, 2002 y›l›nda d›fl pazarlara aç›l›fl›n› daha da ileri
boyutlara ulaflt›rmaya çal›fl›rken, yurt içinde ise yeni 18
ürünlerinin pazarlama ve sat›fl etkinliklerini sürdürecek
ürünü daha sa¤l›k hizmetine sunmaya haz›rlanmaktad›r.
olan Eczac›bafl› ‹laç Pazarlama kuruluflu, da¤›t›ma sunaca¤›
yeni ilaçlarla farkl› tedavi alanlar›nda da varl›k göstermeyi,
Eczac›bafl› ‹laç Grubu içindeki kurulufllar da 2002 y›l›na
pazarlad›¤› ürünlerle ilgili çal›flmalar›n› ise daha da
yine ilginç hedeflerle girmektedirler:
yayg›nlaflt›rmay› hedeflemektedir. Ayr›ca, veteriner
ürünlerinde, büyükbafl ve küçükbafl hayvanlara yönelik
ürünlerin yan› s›ra, kümes hayvanc›l›¤›na dönük yeni bir
Parenteral ve periton diyalizi solüsyonlar›n›n lider
kuruluflu Eczac›bafl›-Baxter Hastane Ürünleri, yeni y›lda
dizi ürün hizmete sunulacakt›r. ‹laç sektörünün önde gelen
176 trilyon TL düzeyinde sat›flta bulunmay› planlamaktad›r.
yabanc› kurulufllar›yla yap›lan ortak pazarlama ve tan›t›m
Özellikle anestezi grubu ürünlerinde kullan›m›n 2002’de
iflbirlikleri ise h›zla gelifltirilecektir.
önemli çapta artmas› beklenmektedir. Renal ürünler
Ürünler aras›na kat›lacak yeni ilaçlar›n yard›m›yla,
grubunda ise, 2001’de yurt d›fl›ndan getirilerek sa¤l›k
hizmetine verilen Extraneal adl› ürünün, 2002’nin ikinci
Eczac›bafl›-Rhône Poulenc ‹laç Pazarlama kuruluflu, yurt
yar›s›ndan itibaren Ayaza¤a tesislerinde üretilmesine
içindeki sat›fllar›n›, 2002’de 30 trilyon TL düzeyinin üstüne
geçilecektir. Periton diyalizi alan›nda, tedaviden hastalar›n
ç›karacakt›r.
daha uzun süre yararlanabilmelerini sa¤layan yüzde 1,1
Türkiye’de uzun y›llard›r güvenilir biçimde verilemeyen
aminoasit içeren Nutrineal, y›l›n ilk yar›s›nda pazara
sunulacakt›r. Dünyada büyük baflar›yla kullan›lan ve
‘evde bak›m’ hizmetlerini ilk kez ça¤dafl normlar içinde
biyolojik ürünler aras›nda bir intravenöz immünoglobülin
gerçeklefltiren Eczac›bafl› Sa¤l›k Hizmetleri kuruluflu,
solüsyonu olan Endobulin S/D, ilk kez yurt d›fl›ndan
2002’de çal›flmalar›n› gittikçe yayg›nlaflt›r›rken, hastalara
getirilmeye bafllanacakt›r. Hastane ürünleri dal›nda ise,
sundu¤u etkinliklerin, befl sigorta kuruluflunun daha
parenteral beslenmeyle ilgili Clinomel ve Clinoleic adl›
kapsam›na al›nmas› için u¤rafl verecektir. Bu arada, evde
ürünler, 2002 y›l›n›n ikinci yar›s›nda hizmete verilecektir.
bak›m hizmetlerini içeren bir ‘sa¤l›k kart›’ üyelik sistemi de
gelifltirilecektir.
46
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 47
‹ST‹KRARLA GELECEK
BAfiKA AfiAMALARA DO⁄RU
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
SANAY‹’N‹N
‹fiB‹RL‹⁄‹ YAPTI⁄I
ULUSLARARASI
KURULUfiLAR
Birbirini kovalayan krizler alt›nda efline ender rastlanan bir
‘kötü y›l’ niteli¤ine bürünen 2001’in ard›ndan, Türkiye
kadar Eczac›bafl› ‹laç Grubu da, 2002 y›l›na ufukta giderek
oluflmaya bafllayan yeni dengelerle girmektedir.
Büyük umutlarla beklenen istikrar, gerçek anlam›yla
AstraZeneca
Aventis
Avon
Baxter International
Beiersdorf
Biochemie
Boehringer Ingelheim
Chemo
Dainippon Pharmaceutical
Fujisawa Pharmaceuticals
Hans Schwarzkopf
Helm
Johnson&Johnson
Nycomed Pharma
Pharmacia
P. N. Gerolymatos
Procter&Gamble
Pfizer
Schering-Plough
Solvay Pharmaceuticals
Sumitomo Pharmaceuticals
belirginleflti¤i ölçüde, Eczac›bafl›’n›n uzun süreli hedefleri
yaln›z ülke içinde de¤il, uluslararas› düzeyde de bambaflka
aflamalara do¤ru yönelecektir.
47
LA‚ …N mas
15/5/02
11:08
Page 49
YILLIK ÇALIfiMA RAPORU 2001
ECZACIBAfiI
‹LAÇ SANAY‹
VE T‹CARET A.fi.
49
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 50
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
SANAY‹ VE T‹CARET A.fi.
YILLIK ÇALIfiMA RAPORU 2001
I. G‹R‹fi
1. Raporun Dönemi
Bu rapor, Eczac›bafl› ‹laç Sanayi kuruluflunun 01.01.2001-31.12.2001 çal›flma dönemini
kapsamaktad›r.
2. Ortakl›¤›n Unvan›
E‹S Eczac›bafl› ‹laç Sanayi ve Ticaret A.fi.
3. Dönem ‹çinde Görevli Kurullar
Yönetim Kurulu
F. Bülent Eczac›bafl› Baflkan
R. Faruk Eczac›bafl› Baflkan Yard›mc›s›
O. Erdal Karamercan Üye
Sedat Birol Üye
Oktay Tulpar Üye
Saffet Özbay Üye
Yönetim Kurulu, 18.04.2001 günlü Ola¤an Genel Kurul toplant›s›nda bir y›l süreyle görev yapmak
üzere seçilmifltir. Kuruluflun her konuda temsil yetkisi Yönetim Kurulu’na aittir.
Denetleme Kurulu
Ahmet Balta Denetçi
Ceyhan ‹naltong Denetçi
Denetleme Kurulu, 18.04.2001 günlü Ola¤an Genel Kurul toplant›s›nda bir y›l süreyle göreve
getirilmifltir.
4. Ortakl›¤›n Ç›kar›lm›fl ve Kay›tl› Sermayesi
Ç›kar›lm›fl Sermaye
12.182.400.000.000.- TL
Kay›tl› Sermaye
12.182.400.000.000.- TL
Hisse senetleri ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›’nda ifllem gören fiirket’in kesin ortak say›s›
bilinmemektedir.
50
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 51
Hisse senetleri fiyatlar›n›n y›l içinde gösterdi¤i geliflme, ay sonlar›ndaki de¤erleriyle tabloda
gösterilmifltir.
Hisse Senedi Fiyatlar›
Ocak
2001
10.000 TL
fiubat
2001
7.400 TL
Mart
2001
7.100 TL
Nisan
2001
8.700 TL
May›s
2001
7.900 TL
Haziran
2001
7.600 TL
Temmuz
2001
6.900 TL
A¤ustos
2001
6.500 TL
Eylül
2001
4.450 TL
Ekim
2001
5.900 TL
Kas›m
2001
7.600 TL
Aral›k
2001
8.100 TL
Da¤›t›lan Kâr Pay› Oranlar›
1998
1999
2000
-
-
-
Eczac›bafl› ‹laç Sanayi kuruluflunun sermayesinin yüzde 10’undan fazlas›na sahip bulunan
ortaklar tabloda gösterilmifltir.
Ortaklar
Eczac›bafl› Holding A.fi.
Eczac›bafl› Yat›r›m Holding Ortakl›¤› A.fi.
Pay Tutar› (TL)
Pay Oran› (%)
6.868.141.519.200
56,38
2.543.774.376.000
20,88
II. ÇALIfiMALAR
A) Yat›r›mlar
1992 y›l›n›n Ekim ay›nda bafllanan ve halen devam eden Atrium projesi için 31.12.2001 tarihi
itibariyle 2 trilyon 930,1 milyar TL harcama yap›lm›flt›r. 1999 y›l›n›n Ocak ay›nda bafllanan ve
2002 y›l›n›n Temmuz ay›nda tamamlanmas› planlanan Cephalasporin Ünitesi modernizasyon
yat›r›m› için ise 31.12.2001 tarihi itibariyle 118.2 milyar TL harcama yap›lm›flt›r.
51
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 52
B) Mal ve Hizmet Üretimine ‹liflkin Geliflmeler
1. Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin her y›l üretti¤i ürün çeflitleri ve üretim birimlerindeki kapasite
kullan›m›, yurt içi gereksinimlerin yan› s›ra, d›fl pazarlardan al›nan isteklerin de niteli¤ine ba¤l›
olarak düzenlenmektedir. Üretim birimlerinin y›l içindeki üretimleri ve kapasite kullan›mlar›
tablolarda gösterilmifltir.
2000-2001 Üretiminin Karfl›laflt›r›lmas›
Türü
2000
2001
De¤iflim (%)
Ampul (bin adet)
53.865
34.985
(35)
Flakon (bin adet)
23.714
20.221
(15)
Tablet (milyon adet)
1.011
910
(10)
Draje (milyon adet)
601
551
(8)
71
51
(28)
2.280
639
(72)
203
213
5
2.078
1.719
(17)
545
386
(29)
2.617
2.459
(6)
Kapsül (milyon adet)
Pomat (ton)
Toz ve Granül (ton)
S›v› ‹laç (bin litre)
Kolonya (ton)
Aeresol (bin adet)
Kapasite Kullan›mlar›
Üretim Birimleri
Kapasite Kullan›m› (%)
Ampul
54
Flakon
67
Tablet
80
Draje
98
Kapsül
51
Pomat
16
Toz ve Granül
7
S›v› ‹laç
57
Kolonya
84
2. Eczac›bafl› ‹laç Sanayi, 2001’de 180 trilyon 39,5 milyar TL düzeyinde sat›fl gerçeklefltirmifltir.
‹ç pazara 168 trilyon 523,2 milyar TL tutar›nda sat›fl yap›l›rken, d›fl pazara yönelik sat›fllar da
11 trilyon 516,2 milyar TL olmufltur.
52
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 53
3. Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin sat›fllar› bir önceki y›l sat›fllar›yla karfl›laflt›r›ld›¤›nda, yurt içi
sat›fllarda, ilaçta yüzde 44, tüketim ürünlerinde yüzde 91, fason üretim gelirlerinde yüzde 24
oran›nda art›fl gerçeklefltirilmifltir.
2000-2001 Sat›fllar›n›n Karfl›laflt›r›lmas›
Yurt ‹çi Sat›fllar
‹laç
Tüketim Ürünleri
2000
2001
Art›fl-Azal›fl
De¤iflim
(milyon TL)
(milyon TL)
(milyon TL)
(%)
104.944.061
151.080.436
46.136.375
43,96
812.690
1.554.978
742.288
91,34
Veteriner Ürünleri
3.496.851
3.108.318
(388.533)
(11,11)
Fason Üretim
8.181.980
10.121.609
1.939.629
23,71
Di¤er Gelirler
Toplam
Yurt D›fl› Sat›fllar
‹laç
Genel Toplam
938.193
2.657.901
1.719.708
183,30
118.373.775
168.523.242
50.149.467
42,37
2000
2001
Art›fl-Azal›fl
De¤iflim
(milyon TL)
(milyon TL)
(milyon TL)
(%)
6.453.579
11.516.250
5.062.671
78,45
124.827.354
180.039.492
55.212.138
44,23
53
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 54
C) Finansal Yap›ya ‹liflkin Bilgiler
1. Bilanço
a) Eczac›bafl› ‹laç Sanayi kuruluflunun iflletme sermayesini oluflturan dönen varl›klar, 2000 y›l›na
göre 27 trilyon 701,9 milyar TL artarak, 2001 y›l› sonunda 106 trilyon 398,9 milyar TL düzeyine
ulaflm›flt›r. Ticari alacaklar 2000 y›l›na göre 19 trilyon 18,9 milyar TL artarak 66 trilyon 197,4
milyar TL düzeyine yükselirken, di¤er k›sa vadeli alacaklar, bir önceki y›la göre 4 trilyon
428,6 milyar TL artarak 5 trilyon 601,3 milyar TL düzeyinde gerçekleflmifltir.
b) Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin duran varl›klar›, 2000 y›l›na göre 20 trilyon 622,1 milyar TL art›flla,
68 trilyon 559,3 milyar TL düzeyine ulaflm›flt›r. 2001 y›l›nda finansal duran varl›klar 1 trilyon
701,7 milyar TL art›fl göstermifltir. ‹fltirak ve ba¤l› ortakl›klardan elde edilen bedelsiz hisse
senedi tutar› 861 milyar TL olmufltur. Maddi duran varl›klar, 2001 y›l›nda 18 trilyon 20,8 milyar
TL artm›flt›r.
c) 2000 y›l› sonunda 24 trilyon 314,8 milyar TL olan k›sa vadeli finansal borçlar, 2001 y›l›nda
d) Eczac›bafl› ‹laç Sanayi’nin 2000 y›l› sonunda 8 trilyon 197 milyar TL olan orta ve uzun vadeli
finansal borçlar›, 2001 y›l›nda 45 milyon TL olmufltur.
e) De¤er art›fl fonlar›, 2001 y›l›nda 14 trilyon 650,3 milyar TL art›flla, 48 trilyon 744,8 milyar TL
düzeyini bulmufltur.
2. Gelir Tablosu
2001 y›l›nda sat›fllar, önceki y›la göre, 55 trilyon 212 milyar TL artarak, 180 trilyon 39,5 milyar
TL düzeyinde gerçekleflmifltir. 2001 y›l› sat›fllar›n›n 155 trilyon 743,7 milyar TL de¤erindeki
bölümü yurt içi ürün, 11 trilyon 516 milyar TL de¤erindeki bölümü yurt d›fl› ürün ve 12 trilyon
779,5 milyar TL de¤erindeki bölümü ise fason üretim ve di¤er sat›fl gelirlerinden oluflmaktad›r.
- 2000 y›l›nda sat›fllar›n yüzde 15,4’ü ölçüsündeki iskonto oran›, 2001 y›l›nda yüzde 20,83 olarak
gerçekleflmifl, yap›lan iskonto tutar› da 37 trilyon 501 milyar TL düzeyinde olmufltur.
- 2000 y›l›nda 61 trilyon 127,9 milyar TL olan sat›fllar›n maliyeti, 2001 y›l›nda 91 trilyon
796 milyar TL olarak gerçekleflmifltir.
- Bir önceki y›la göre, 2001 y›l›nda sat›fl giderleri 7 trilyon 294,8 milyar TL artarak 26 trilyon
848,2 milyar TL; genel yönetim giderleri ise, 6 trilyon 600,6 milyar TL art›flla, 20 trilyon
71,6 milyar TL düzeyine ulaflm›flt›r.
- Finansman giderleri, 2000’de 12 trilyon 99,7 milyar TL iken, 2001’de 65 trilyon 914,8 milyar TL
olmufltur.
- 2000 y›l›nda 7 trilyon 465,5 milyar TL olan dönem kâr›, 2001 y›l›nda 24 trilyon 967,8 milyar
TL dönem zarar› olmufltur.
54
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 55
3. Finansal Yap›ya ‹liflkin Rasyolar
Eczac›bafl› ‹laç Sanayi kurulufluna iliflkin temel rasyolar flöyledir:
Likidite Oranlar›
2001
Cari Oran
0,90
Likidite Oran›
0,70
Mali Yap›ya ‹liflkin Oranlar
Toplam Borçlar / Toplam Aktifler
0,72
Özkaynaklar / Toplam Aktifler
0,28
Özkaynaklar / Toplam Borçlar
0,38
K›sa Vadeli Borçlar / Toplam Borçlar
0,94
Uzun Vadeli Borçlar / Toplam Pasifler
0,04
Kârl›l›k Oranlar›
Esas Faaliyet Kâr› / Net Sat›fllar
0,01
Brüt Sat›fl Kâr› / Net Sat›fllar
0,35
55
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 56
D) Yönetim Çal›flmalar›
1. Personel De¤ifliklikleri
2001 y›l› bafl›nda 867 kifli olan toplam personel say›s›, y›l içindeki personel hareketleri sonucu y›l
sonunda 866 kifliye inmifltir.
2. Toplu Sözleflme Uygulamas›
01.01.2001-31.12.2002 çal›flma dönemini kapsayan Toplu ‹fl Sözleflmesi 08.01.2001’de Petrol-‹fl
Sendikas› ile imzalanm›flt›r.
3. K›dem Tazminatlar›
Çal›flanlar›n hak kazand›klar› k›dem tazminat› tutarlar›, 31.12.2001’deki duruma göre
6 trilyon 674,3 milyar TL düzeyindedir. 2001 y›l sonu itibariyle ayr›lan karfl›l›k tutar› da
4. Personele Sa¤lanan Yararlar
Sendikal› personele 2001 y›l›nda ücretlerin yan› s›ra dökümü altta verilen ikramiye ve
sosyal yard›mlar ödenmifltir:
- Y›lda dört maafl ikramiye,
- Y›lda 4 ton linyit kömürünün piyasa rayiç bedeline eflit net yakacak yard›m›,
- 139.000.000 TL brüt bayram ikramiyesi,
- Y›lda 15 günlük brüt izin ikramiyesi,
- Y›lda 139.000.000 TL brüt g›da yard›m›,
- Y›lda 46.400.000 TL net ayakkab› yard›m›,
- Y›lda 139.000.000 TL brüt giyim ödemesi,
- Y›lda iki kez yazl›k ve k›fll›k pantolonluk kumafl,
- Evli olanlara, her ay 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu’nda öngörülen tutarda brüt aile
yard›m›, çocu¤u olanlara her ay yine ayn› yasada öngörülen tutarda brüt çocuk yard›m›,
- Aile zamm› olarak, evli, dul ve boflanm›fl iflçilere, Devlet Memurlar› Kanunu’nda öngörülen
tutarlar, çal›flan kad›n iflçilerin 0-6 yafl aras› çocuklar› için ayda
51.000.000 TL krefl yard›m›,
- ‹flçilerin sünnet olan çocuklar› için tak›m elbise ve 38.500.000 TL net sünnet yard›m›,
- Çal›flan›n ilkokula yeni bafllayacak çocuklar›na çanta ve önlük,
- Befl hizmet y›l›n› dolduran personele 30 günlük, 10 hizmet y›l›n› dolduran personele 35 günlük,
15 hizmet y›l›n› dolduran personele 40 günlük, 20 hizmet y›l›n› dolduran personele 45 günlük,
25 hizmet y›l›n› dolduran personele 50 günlük ücret tutar›nda k›dem teflvik ikramiyesi,
- Evlenme yard›m› net 157.000.000 TL,
- Do¤um yard›m› net 93.000.000 TL,
- Ölüm yard›m› net 290.000.000 TL.
- Çal›flanlara, ayr›ca ücretsiz yemek ve kahvalt› verildi¤i gibi, iflyerine gidifl ve geliflte ücretsiz
tafl›ma hizmeti de sa¤lanmaktad›r.
56
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 57
5. ‹fl Uyuflmazl›klar›
2001 y›l›nda önemli herhangi bir ifl uyuflmazl›¤› ç›kmam›flt›r.
6. Yönetim Kadrosu
Ad› Soyad›
Görevi
Mesle¤i
Sedat Birol
Genel Müdür
Kimya Yüksek Mühendisi
Ak›n Dinçsoy
Genel Müdür Yrd.
Kimya Yüksek Mühendisi
M. Ülkü Kabaday›
Mali ‹fller Müdürü
Ekonomist
Semih Kayal›
Sat›n Alma Müdürü
Makine Yüksek Mühendisi
‹lat Dabak
Üretim Müdürü (Kat›)
Kimya Mühendisi
Cem Çeliker
Üretim Müdürü (Likit)
Kimya Mühendisi
Ufuk Utlu
Üretim Müdürü (Pomat)
Eczac›
Servet Özdener
Üretim Hizmetleri Müdürü
‹flletmeci
Serhat F›rat
Yard›mc› ‹flletmeler Müdürü
Elektronik Yüksek Mühendisi
Nusret Alo¤lu
‹nsan Kaynaklar› Müdürü
Ekonomist
Dr. Y. Lütfü fien
Kalite Güvence Müdürü
Dr. Kimya Mühendisi
Aydan Hatipo¤lu
Kalite Denetim Müdürü
Yüksek Kimyager
Ender Ekmekçi
Bak›m Onar›m Müdürü
Makine Yüksek Mühendisi
Muvaffak K›l›çeri
D›flsat›m Müdürü
Ekonomist
Münire Tu¤sal
D›flsat›m Müdürü
Eczac›
Serdar Alpan
‹fl Gelifltirme Müdürü
Doçent T›p Doktoru
‹dil Kesenci
‹fl Gelifltirme Müdürü
‹flletmeci
Y›ld›z Özalp
Gelifltirme Yöneticisi
Dr. Eczac›
III. KÂR DA⁄ITIM ÖNER‹S‹
31.12.2001 tarihi itibariyle da¤›t›labilir kâr rakam› oluflmam›flt›r.
YÖNET‹M KURULU
57
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 58
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
AYRINTILI B‹LANÇO
(milyon TL)
Aktif (Varl›klar)
I. Dönen Varl›klar
A. Haz›r De¤erler
1 . Kasa
2. Bankalar
B. Menkul De¤erler
1. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar›
C. K›sa Vadeli Ticari Alacaklar
1 . Al›c›lar
2. Alacak Senetleri
3. Verilen Depozito ve Teminatlar
4. Di¤er K›sa Vadeli Ticari Alacaklar
5. Alacak Reeskontu (-)
6. fiüpheli Alacaklar Karfl›l›¤›
D. Di¤er K›sa Vadeli Alacaklar
1 . Ortaklardan Alacaklar
2. ‹fltiraklerden Alacaklar
3. K›sa Vadeli Di¤er Alacaklar
E. Stoklar
1 . ‹lk Madde ve Malzeme
2. Yar› Mamuller
3. Mamuller
4. Emtia
5. Di¤er Stoklar
6. Verilen Siparifl Avanslar›
F. Di¤er Dönen Varl›klar
II. Duran Varl›klar
A. Uzun Vadeli Ticari Alacaklar
1 . Verilen Depozito ve Teminatlar
B. Finansal Duran Varl›klar
1 . Ba¤l› Menkul K›ymetler
2. ‹fltirakler
3. ‹fltiraklere Sermaye Taahhütleri (-)
4. Ba¤l› Ortakl›klar
C. Maddi Duran Varl›klar
1 . Arazi ve Arsalar
2. Yerüstü ve Yeralt› Düzenleri
3. Binalar
4. Makine, Tesis ve Cihazlar
5. Tafl›t Araç ve Gereçleri
6. Döfleme ve Demirbafllar
7. Di¤er Maddi Duran Varl›klar
8. Birikmifl Amortismanlar (-)
9. Yap›lmakta Olan Yat›r›mlar
10. Verilen Siparifl Avanslar›
D. Maddi Olmayan Duran Varl›klar
1 . Haklar
2. Di¤er Maddi Olmayan Duran Varl›klar
E. Di¤er Duran Varl›klar
Aktif (Varl›klar) Toplam›
Cari Dönem
31.12.2001
Önceki Dönem
31.12.2000
106.398.890
78.696.950
7.539.545
10.596.141
1.503
7.538.042
20.497
10.575.644
756.379
-
756.379
66.197.419
47.178.487
66.341.251
21.420
5.702
1.628.218
(267.890)
(1.531.282)
49.769.347
54.637
2.762
405.855
(1.947.208)
(1.106.906)
5.601.292
1.172.716
115.274
4.922.685
563.333
60.312
869.710
242.694
23.268.859
16.668.841
8.937.913
2.968.529
10.764.629
66.371
441.312
90.105
5.411.262
917.818
10.134.550
64.957
21.919
118.335
3.035.396
3.080.765
68.559.252
47.937.157
68
68
68
68
20.074.341
18.372.634
2.089.272
13.925.577
(63.082)
4.122.574
1.218.656
13.043.334
4.110.644
47.382.404
29.361.566
2.178.873
256.649
35.109.663
16.453.734
999.001
1.754.691
872.085
(16.648.108)
6.237.829
167.987
2.166.365
148.823
22.872.271
11.093.099
718.642
1.119.558
485.498
(10.326.334)
924.549
159.095
217.645
161.128
80.591
137.054
43.653
117.475
884.794
41.761
174.958.142
58
126.634.107
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 59
Pasif (Kaynaklar)
I. K›sa Vadeli Borçlar
A. Finansal Borçlar
1 . Banka Kredileri
2. Uzun Vadeli Kredilerin
Anapara Taksitleri ve Faizleri
B. Ticari Borçlar
1 . Sat›c›lar
2. Borç Senetleri
3. Di¤er Ticari Borçlar
4. Borç Reeskontu (-)
C. Di¤er K›sa Vadeli Borçlar
1 . ‹fltiraklere Borçlar
2. Ödenecek Vergi, Harç ve
Di¤er Kesintiler
3. K›sa Vadeli Di¤er Borçlar
D. Borç ve Gider Karfl›l›klar›
1 . Vergi Karfl›l›klar›
2. Di¤er Borç ve Gider Karfl›l›klar›
II. Uzun Vadeli Borçlar
A. Finansal Borçlar
1 . Banka Kredileri
2. Di¤er Finansal Borçlar
B. Ticari Borçlar
1 . Di¤er Ticari Borçlar
C. Di¤er Uzun Vadeli Borçlar
1 . Uzun Vadeli Di¤er Borçlar
D. Borç ve Gider Karfl›l›klar›
1 . K›dem Tazminat› Karfl›l›klar›
2. Di¤er Borç ve Gider Karfl›l›klar›
III. Öz Sermaye
A. Sermaye
B. Emisyon Primi
C. Yeniden De¤erleme De¤er Art›fl›
1 . Duran Varl›klardaki De¤er Art›fl›
2. ‹fltiraklerdeki De¤er Art›fl›
D. Yedekler
1 . Yasal Yedekler
2. Ola¤anüstü Yedek
3. Maliyet Art›fl Fonu
E. Net Dönem Kâr›
F. Dönem Zarar› (-)
Pasif (Kaynaklar) Toplam›
Cari Dönem
31.12.2001
Önceki Dönem
31.12.2000
118.826.651
56.267.230
47.463.813
24.314.758
1.851.733
4.791.212
45.612.080
19.523.546
32.447.341
19.365.972
26.108.341
6.263.893
258.293
(183.186)
16.743.332
2.715.922
61.777
(155.059)
38.877.815
9.197.180
35.834.479
7.216.019
1.121.225
1.922.111
867.715
1.113.446
37.682
3.389.320
37.682
3.381.696
7.624
7.646.632
12.057.705
45
8.197.025
45
8.196.980
45
16.504
16.504
16.504
16.504
868.911
37.537
868.911
37.537
6.761.172
3.806.639
6.674.277
86.895
3.730.944
75.695
48.484.859
58.309.172
12.182.400
3.559
48.744.804
12.182.400
3.559
34.094.485
35.751.358
12.993.446
21.936.040
12.158.445
12.521.893
7.944.892
794.877
11.233.852
493.164
590.685
7.354.207
(24.967.797)
4.083.836
174.958.142
59
126.634.107
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 60
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
31 ARALIK 2001 ve 2000
AYRINTILI B‹LANÇO D‹PNOTLARI
1. ‹flletmenin fiili faaliyet konusu: ‹nsan sa¤l›¤›yla ilgili ilaçlar, veteriner ilaçlar› ve kiflisel sa¤l›k
bak›m ürünlerinin üretim ve sat›fl›.
2. Sermayenin %10 ve daha fazlas›na sahip ortaklar›n:
31.12.2001
31.12.2000
Pay Tutar›
Ticaret Unvan›
Pay Oran›
(milyon TL)
%56,38
Eczac›bafl› Yat›r›m Holding Ortakl›¤› A.fi.
%20,88
Di¤er (halka aç›k k›s›m)
Toplam
Pay Tutar›
Pay Oran›
(milyon TL)
6.868.142
%56,38
6.868.142
2.543.774
%20,88
2.543.774
%22,74
2.770.484
%22,74
2.770.484
%100,00
12.182.400
%100,00
12.182.400
3. Sermayeyi temsil eden hisse senetlerine tan›nan imtiyazlar: Yoktur (2000: Yoktur).
4. fiirket kay›tl› sermaye sisteminde mi? Evet.
Kay›t sermayeli ortakl›klarda kay›tl› sermaye tavan›: 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle
12.182.400 milyon TL’dir (2000: 12.182.400 milyon TL).
5. Y›l içinde yap›lan sermaye art›r›mlar› ve kaynaklar›: 31 Aral›k 2001 ve 2000 tarihlerinde
sona eren y›llarda sermaye art›r›m› yap›lmam›flt›r.
6. Y›l içinde ihraç edilen hisse senedi d›fl›ndaki menkul k›ymetler: Yoktur (2000: Yoktur).
7. Y›l içinde itfa edilen borçlanmay› temsil eden menkul k›ymetler: Yoktur (2000: Yoktur).
60
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 61
8. Cari dönemde duran varl›k hareketleri:
a) Sat›n al›nan, imal veya infla edilen maddi duran varl›klar›n maliyeti: 2.118.837 milyon TL
(2000: 2.881.444 milyon TL).
b) Sat›lan veya hurdaya ayr›lan maddi duran varl›k maliyeti: 103.652 milyon TL
(2000: 201.315 milyon TL).
c) Cari dönemde ortaya ç›kan yeniden de¤erleme art›fllar›: 13.851.330 milyon TL
(2000: 9.044.776 milyon TL).
- Varl›k maliyetlerinde (+): 17.135.482 milyon TL (2000: 10.874.059 milyon TL).
- Birikmifl amortismanlarda (-): 3.284.152 milyon TL (2000: 1.829.283 milyon TL).
d) Yap›lmakta olan yat›r›mlar›n niteli¤i, toplam tutar›, bafllang›ç ve bitifl tarihi ve tamamlanma
derecesi:
Yat›r›m›n
Niteli¤i
Toplam Tutar›
(milyon TL)
Toplam Tutar›
(Döviz)
Döviz
Cinsi
Teflvik
Belge Tarihi
Teflvik
Belge No
*
-
-
-
-
309.493
500.000
ABD Dolar›
-
-
3.000.000
2.448.156
ABD Dolar›
-
-
Bitifl
Tarihi
Cari Dönem
‹tibariyle
Yap›lan Toplam
Harcama (milyon TL)
Yararlan›lan
Teflvikler
‹hracat
Taahhüdü
(ABD Dolar›)
Tamamlanma
Derecesi
(%)
Ekim 1992
-
2.930.136
-
-
-
Ocak 1999
Temmuz 2002
118.205
-
-
%38
Ocak 2002
2.862.224
-
-
%95
Atrium
Cephalasporin Ünite Ek ‹nflaat›
Ayaza¤a Spor Salonu
* Proje aflamas›nda oldu¤undan yat›r›m tutar› hesaplanmam›flt›r.
Bafllang›ç
Tarihi
fiubat 2000
9. Cari ve gelecek dönemlerde yararlan›lacak yat›r›m indiriminin toplam tutar›:
31 Aral›k 2001 ve 2000 tarihleri itibariyle cari ve gelecek dönemde yararlan›lacak yat›r›m
indirimi yoktur.
61
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 62
10. ‹flletmenin ortaklar, ifltirakler, ba¤l› ortakl›klar ve grup flirketleri ile olan
alacak-borç iliflkisi:
Alacaklar
Borçlar
Ticari
Ticari Olmayan
Ticari
Ticari Olmayan
31.12.2001
(milyon TL)
1) Ortaklar
-
(milyon TL)
(milyon TL)
(milyon TL)
115.274
2.153.440
-
-
115.274
2.153.440
-
59.700.555
-
3.691.177
-
1.009.329
-
-
-
58.691.226
-
-
-
Eczac›bafl› ‹nflaat ve Ticaret A.fi.
-
-
22.475
-
Eczac›bafl› Özgün Kimyasal Ür. San. A.fi.
-
-
3.668.702
-
6.796.400
4.922.685
84.971
35.834.479
2) Ba¤l› Ortakl›k
Eczac›bafl›-Rhône Poulenc ‹laç Paz. A.fi.
Eczac›bafl› ‹laç Pazarlama A.fi.
3) ‹fltirakler
Eczac›bafl› D›fl Ticaret A.fi.
Giriflim Pazarlama A.fi.
Eczac›bafl›-Baxter Hast. Ür. San. ve Tic. A.fi.
Eczac›bafl›-Beiersdorf Koz. Ür. San. ve Tic. A.fi.
6.511.857
-
-
35.834.479*
122.287
-
11.316
-
1.944
4.922.685**
15.728
-
160.312
-
-
-
-
-
57.927
-
-
-
115.792
-
Eczac›bafl› Sigorta Acenteli¤i A.fi.
-
-
115.041
-
‹ntema ‹nflaat ve Tesisat Malz. Yat. ve Paz. A.fi.
-
-
751
-
66.496.955
5.037.959
6.045.380
35.834.479
Eczac›bafl› Bilgi ‹letim San. ve Tic. A.fi.
4) Grup fiirketleri
Genel Toplam
* 31.12.2001 ve 2000 tarihleri itibariyle ticari olmayan borçlar Ekom Eczac›bafl› D›fl Ticaret A.fi. üzerinden kullan›lan ihracat kredisi tutarlar›n›
yans›tmaktad›r.
** 31.12.2001 ve 2000 tarihleri itibariyle dan›flmanl›k hizmet alaca¤›d›r.
Alacaklar
Borçlar
Ticari
Ticari Olmayan
Ticari
Ticari Olmayan
31.12.2000
(milyon TL)
(milyon TL)
(milyon TL)
(milyon TL)
1) Ortaklar
-
60.312
906.289
-
-
60.312
906.289
-
46.075.425
-
3.586.626
-
46.075.425
-
-
-
-
-
3.586.626
-
3.509.371
869.710
15.684
7.216.019
3) ‹fltirakler
2.560.600
-
-
7.155.547*
32.615
49.267
2.425
-
809.938
-
-
-
4.409
820.443**
-
60.472
Eczac›bafl›-Warner Lambert ‹laç San. ve Tic. A.fi.
11.580
-
-
-
90.229
-
-
-
4) Grup fiirketleri
Eczac›bafl› Menkul De¤erler A.fi.
Genel Toplam
-
-
13.259
-
-
-
41.541
-
-
-
40.450
-
-
-
1.091
-
49.584.796
930.022
4.550.140
7.216.019
62
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 63
11- Stoklar ve di¤er bilanço kalemlerinde uygulanan de¤erleme, envanter ve amortisman
ay›rma yöntemleri, bunlarda ve di¤er muhasebe politikalar›nda önceki dönemlere göre
yap›lan de¤ifliklikler, bu de¤iflikliklerin parasal etkileri ve iflletmenin süreklili¤i ile
dönemsellik varsay›mlar›n› de¤ifltirecek muhtemel geliflmeler ve bunlar›n gerekçeleri:
a) Uygulanan muhasebe ilkeleri: Sermaye Piyasas› Kurulu XI/1 say›l› tebli¤i ve bu tebli¤e
de¤ifliklik ve eklemeler yapan XI/4, XI/5, XI/11, XI/13, XI/14, XI/15, XI/16 ve XI/17 say›l›
tebli¤leriyle, Sermaye Piyasas› Kanunu’na tabi ortakl›klar ve arac› kurumlar taraf›ndan 31 Aral›k
1988 tarihinden sonra bafllayan hesap dönemlerine iliflkin olarak düzenlenecek mali tablo ve
raporlar›n haz›rlan›p sunulmas›na iliflkin ilke ve kurallar› (bundan sonra ‘SPK taraf›ndan
yay›mlanm›fl genel kabul görmüfl muhasebe ilkeleri’ olarak an›lacakt›r) belirlemifltir. Ayr›ca SPK
4 Mart 1996 tarihli Resmi Gazete’de yay›mlanan X/16 say›l› tebli¤i ile ba¤›ms›z denetime iliflkin
ilke ve kurallar› da belirlemifltir. Dolay›s›yla fiirket, mali tablolar›n› yürürlükteki ticari ve mali
mevzuat ile SPK taraf›ndan yay›mlanm›fl genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerine göre
haz›rlamaktad›r.
b) Stoklar: Elde etme maliyeti ve net gerçekleflebilir de¤erin düflük olan› ile de¤erleme
prensibine uygun olarak de¤erlendirilmektedir. Stoklar, flarj maliyeti sistemi ve ayl›k a¤›rl›kl›
ortalama maliyet yöntemine göre de¤erlenmektedir.
c) Maddi duran varl›klar: Amortismana tabi maddi duran varl›klar, elde etme maliyeti art› 3094
say›l› yasa uyar›nca yap›lan yeniden de¤erleme art›fllar›yla (arsa ve arazi ile cari y›l al›mlar› hariç
olmak üzere) saptanmaktad›r. 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle esas al›nan yeniden de¤erleme
oran› %53,2 (2000: %56) dikkate al›nmak suretiyle hesaplanm›fl ve mali tablolara yans›t›lm›flt›r.
Binalar d›fl›nda amortisman, yeniden de¤erlenmifl tutarlar üstünden ayr›lmaktad›r. 31 Aral›k 2001
ve 2000 tarihlerine kadar sat›n al›nan ve kullan›lmaya bafllayan maddi duran varl›klar için
amortisman tüm y›l için hesaplanm›fl ve ilgili döneme isabet eden k›s›m mali tablolara
yans›t›lm›flt›r. Amortismanlar, normal amortisman ve azalan bakiyeler yöntemlerine göre tabloda
belirtilen oranlar esas al›narak uygulanmaktad›r (Amortisman oranlar›, Vergi Usul Kanunu
tebli¤lerine göre belirlenmektedir).
1983’ten Önce
Edinilen
Duran Varl›klar
1983-1994 Döneminde
Edinilen
Duran Varl›klar
Yerüstü ve Yeralt› Düzenleri
6
25
20
Binalar
2
2
2-4
6-10
20-25
20-50
20
25
20
6
25
20
Makine, Tesis ve Donan›m
Tafl›t Araç ve Gereçleri
Döfleme ve Demirbafl
1995 ve Sonras›
Edinilen
Duran Varl›klar
d) ‹fltirakler, ba¤l› ortakl›klar ve ba¤l› menkul k›ymetler: Elde etme maliyeti art› ifltiraklerin içsel
kaynaklardan yapt›klar› sermaye art›r›mlar›ndan edinilen bedelsiz hisse senetlerinin nominal
de¤erleriyle yans›t›lmaktad›r.
e) Menkul k›ymetler: Bankalarla yap›lm›fl repo ifllemlerinden oluflan menkul k›ymetler portföyü,
Sermaye Piyasas› Kurulu’nun 1 Mart 1995 tarih XI/11 nolu tebli¤i do¤rultusunda elde etme
maliyetine ilaveten hesap dönemi sonuna kadar tahakkuk eden gelirleriyle birlikte
gösterilmektedir. 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle tahakkuk etmifl gelir 1.179 milyon TL’dir
(2000: -). Tahakkuk etmifl gelirler ve menkul k›ymetlerin sat›fl›ndan ortaya ç›kan kâr ve zararlar
cari dönem faaliyetlerine intikal ettirilmektedir.
63
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 64
f) Yabanc› para varl›k ve borçlar›: Dönem içinde yabanc› paral› ifllemler, ifllem gününde geçerli
kurlar esas al›narak Türk Liras› de¤erlerine çevrilmifltir. Bilançoda yer alan yabanc› para
cinsinden (ifltirakler d›fl›nda) varl›klar bilanço tarihi itibariyle TC Merkez Bankas›’nca yay›mlanan
döviz al›fl kuruyla, borçlar döviz sat›fl kuruyla Türk Liras›’na çevrilmifltir. Yabanc› para cinsinden
ifllemlerin ve bilanço kalemlerinin Türk Liras› de¤erine çevrilmesinden do¤an kur fark› gelir ve
giderleri, dönem kâr›n›n belirlenmesinde göz önüne al›nm›flt›r.
g) K›dem tazminat› karfl›l›¤›: Yürürlükteki kanunlara göre k›dem tazminat›na hak kazananlar için
tahakkuk eden hizmet maliyetleri, tahakkuk ettikleri dönem giderine intikal ettirilmektedir.
h) Alacak ve borçlar› de¤erleme: Alacak ve borçlar bilançoda kay›tl› de¤erleriyle
gösterilmektedir. Senetli alacak ve borçlarla 1 Mart 1995 tarih ve 22217 say›l› Resmi Gazete’de
yay›mlanan SPK’n›n XI/1 say›l› tebli¤i uyar›nca 2001 y›l› için üç aydan daha uzun vadeli avans,
depozito ve teminat niteli¤inde olmayan senetsiz ticari alacak, vadeli çek ve borçlara TC Merkez
Bankas› taraf›ndan aç›klanan iskonto oran› olan %70 ile dövizli alacaklar ve borçlar için libor
oranlar› kullan›larak reeskont uygulanm›flt›r.
›) fiüpheli alacak karfl›l›¤›: fiirket cari dönem itibariyle önceki y›llardan devreden yurt d›fl›
alacaklar›ndan vadesi geldi¤i halde tahsil edemedi¤i alacaklar›n›n tümü için, 2001 y›l›nda do¤an
alacaklar›n›n için ise %5’i oran›nda genel provizyon ay›rmaktad›r.
i) Gelir ve giderler: Gelir ve gider kalemlerinin belirlenmesinde tahakkuk esas› uygulanmaktad›r.
Buna ba¤l› olarak gelir, hizmet bitirildi¤i veya mal teslim edildi¤i anda hesaba al›nmaktad›r. Ara
dönemlerde k›st esas› (zaman ile orant›l› pay) uygulanmaktad›r.
j) Di¤er bilanço kalemleri: Esas olarak kay›tl› de¤erleriyle yans›t›lm›flt›r.
12. Tebli¤in 1 nolu ekinde belirtilen bilanço tarihinden sonra ortaya ç›kan ve aç›klamay›
gerektiren hususlar:
A. Düzeltme Gerektiren Hususlar:
Aa) Bilanço tarihinden sonra ortaya ç›kar›lan muhasebe hata ve hileleri: Yoktur.
Ab) Varl›klar›n al›m maliyetlerinin veya sat›fl has›latlar›n›n bilanço tarihinden sonra belirli hale
gelmesi: Yoktur.
Ac) Varl›klar›n de¤erlerinde ortaya ç›kan kay›plar›n bilanço tarihinden sonra ortaya ç›kar›lmas›:
Yoktur.
Aç) Ortakl›¤›n ifltiraklerinin de¤erinde (ba¤l› ortakl›klar dahil) sürekli bir de¤er kayb›n›n
oldu¤unu gösteren bilgi ve belgelerin bilanço tarihinden sonra elde edilmesi: Yoktur.
Ad) Stoklarla ilgili olarak, net gerçekleflebilir de¤erin tahminini etkileyen yeni bulgular›n elde
edilmesi: Yoktur.
Ae) Borçlular›n iflas› veya borçlularla borç tutarlar› üzerinden yeni müzakerelere bafllan›lmas›:
Yoktur.
Af) Talep edilen bir sigorta tazminat›n›n al›nmas› veya al›nabilir hale gelmesi: Yoktur.
Ag) Vergi oranlar›n›n de¤iflmesi: Yoktur.
Ah) Benzeri olaylar: Yoktur.
64
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 65
B. Aç›klama Gerektiren Hususlar:
Ba) Birleflme ve ele geçirmeler: Yoktur.
Bb) ‹flletme yap›s›nda de¤ifliklikler olmas›, faaliyetin genifllemesi veya daralmas› ya da yeni
faaliyetlere bafllan›lmas›: Yoktur.
Bc) Bilanço tarihinden sonra varl›klarda de¤er kay›plar›n›n ortaya ç›kmas›: Yoktur.
Bç) Sermaye art›r›m› ve önemli ölçüde di¤er menkul k›ymet ihraçlar›: Yoktur.
Bd) Önemli ölçülerde maddi duran varl›k al›m ve sat›mlar›, ifltirakte bulunulmas› veya iflletmeye
ifltirak edilmesi: Yoktur.
Be) Grev ve benzeri ihtilaflar: Yoktur.
Bf) K›dem tazminat› limitlerinin artmas›: 15-31 Aral›k 2001 tarihleri aras›nda 978.020.000 TL
(2000: 587.720.000 TL) olan k›dem tazminat› ödemelerinin tavan› 1 Ocak 2002 tarihinden
itibaren geçerli olmak üzere 1.076.400.000 TL’ye (2001: 646.560.000 TL) yükseltilmifltir. fiirket,
k›dem tazminat› karfl›l›klar›n› 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle geçerli tavan üzerinden hesaplar›na
yans›tm›flt›r.
Bg) Benzeri olaylar: Yönetim Kurulu’muzun 14.01.2002 tarihli toplant›s›nda fiirket’in 12.182.400
milyon TL olan kay›tl› sermaye tavan›n›n 100 trilyon liraya yükseltilmesi ve bu nedenle Ana
Sözleflme’mizin 7. maddesinin de¤ifltirilmesi için Sermaye Piyasas› Kurulu ile Sanayi ve Ticaret
Bakanl›¤›’ndan izin al›nmas› kararlaflt›r›lm›fl olup 19.02 2002 tarihinde Sermaye Piyasas› Kurulu,
27.02.2002 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›’nca izin verilmifltir.
13. Tebli¤in 2 nolu ekinde belirtilen flarta ba¤l› zararlar ile her türlü flarta ba¤l› kazançlara
iliflkin bilgi:
a) fiirket’in ‘davac›’ oldu¤u ve devam etmekte olan davalar: Yoktur.
b) fiirket’in ‘daval›’ oldu¤u ve devam etmekte olan davalar: fiirket’in ‘daval›’ oldu¤u ve devam
etmekte olan davalar›n›n cari dönem itibariyle tutar› 86.896 milyon TL’dir ve tümüne provizyon
ayr›lm›flt›r.
c) ‹flletmenin sat›c›lar›na ciro etti¤i senetler: Yoktur.
d) fiirket’in lehinde olan tazminat talepleri: Yoktur.
e) fiirket’in aleyhinde olan tazminat talepleri: fiirket aleyhine olan tazminat taleplerine iliflkin
tutarlar için karfl›l›k ayr›larak gelir tablosuna yans›t›lm›flt›r.
f) Verilen teminat mektuplar› ve kefaletler:
Verilen kefaletler
Konusu
Tutar
Genel Kredi Sözleflmeleri
74.404.556
Aç›klama
Bilanço dipnotu 31
Verilen teminat mektuplar›
Konusu
Tutar
Aç›klama
Gümrükler
87.033
Teflvikli mal, KDV, aktarma
T. Petrolleri A.O.
44.017
Do¤algaz al›m teminat›
Ak Enerji
‹cra ve Mahkemeler
Vergi Dairesi
189.397
Elektrik al›m teminat›
146
Davalarla ilgili olarak
68
Toplam
Vergi itiraz›
320.661
g) Varl›klar›n kamulaflt›r›lmas›na yönelik niyet ve haz›rl›klar›n görülmesi: Yoktur.
h) Benzeri olaylar: Yoktur.
14. ‹flletmenin gayrisafi kâr oranlar› üzerinde önemli ölçüde etkide bulunan muhasebe
tahminlerinde de¤iflikliklere iliflkin bilgi ve bunlar›n parasal etkileri: Yoktur (2000: Yoktur).
65
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 66
15. Aktif de¤erler üzerinde mevcut bulunan toplam ipotek veya teminat tutarlar›:
31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle yoktur.
31.12.2000
‹potek /
Teminat
‹potek
‹se
Derecesi
Kime
Verildi¤i
Ne ‹çin
Verildi¤i
‹potek
Tescil
Tarihi
Fek
Edilece¤i
Tarih
Döviz
Cinsi
Tutar›
(milyon TL)
1
T.S.K.B.
U.V.Kredi
1991
31.03.2001
1.098.460.000 J.Y.
6.569.889
‹potek
16. Aktif de¤erlerin toplam sigorta tutar›:
31.12.2001
Sigortalanan
Aktifin
Cinsi
Sigortalayan
fiirket
Sigortaya
Esas Al›nan
Tutar
Aktife
Kay›tl›
Tutar
Sigorta
Bafllang›ç
Tarihi
Sigorta
Bitifl
Tarihi
Tafl›nan Para-Kasa
Anadolu Sig. A.fi.
694.625
1.503
01.01.2001
01.01.2002
Binalar
Anadolu Sig. A.fi.
32.515.193
33.796.423
01.01.2001
22.11.2002
Lojman
Anadolu Sig. A.fi.
2.459.400
2.793.729
23.05.2001
23.05.2002
Makine-Tesisat-Demirbafl
Anadolu Sig. A.fi.
80.870.874
16.652.995
01.01.2001
26.10.2002
Emtia
Anadolu Sig. A.fi.
20.847.730
23.013.673
01.01.2001
01.01.2002
Elektronik Cihaz
Anadolu Sig. A.fi.
5.542.350
5.542.350
06.07.2001
31.10.2002
‹laç Fabrika Kâr Riski
Anadolu Sig. A.fi.
85.305.500
-
01.01.2001
01.01.2002
Emniyeti Suiistimal
Anadolu Sig. A.fi.
180.000
-
01.01.2001
01.01.2002
Koç Allianz A.fi.
826.003
999.001
11.01.2001
15.12.2002
01.01.2001
01.01.2002
Tafl›tlar
‹flveren Sorumluluk
Anadolu Sig. A.fi.
690.000
-
229.931.675
82.799.674
Sigortalayan
fiirket
Sigortaya
Esas Al›nan
Tutar
Aktife
Kay›tl›
Tutar
Sigorta
Bafllang›ç
Tarihi
Sigorta
Bitifl
Tarihi
Tafl›nan Para-Kasa
Anadolu Sig. A.fi.
555.700
20.247
01.01.2000
01.01.2001
Binalar
Anadolu Sig. A.fi.
12.402.735
22.219.115
01.01.2000
01.01.2001
Lojman
Anadolu Sig. A.fi.
2.203.200
1.825.975
08.05.2000
08.05.2001
Makine-Tesisat-Demirbafl
Anadolu Sig. A.fi.
30.954.231
10.964.896
01.01.2000
01.01.2001
Emtia
Anadolu Sig. A.fi.
14.646.000
16.427.125
01.01.2000
01.01.2001
Anadolu Sig. A.fi./
Destek Bilgisayar A.fi.
95.713
74.941
09.09.2000
09.09.2001
‹laç Fab. Kâr Riski
Anadolu Sig. A.fi.
49.727.531
-
01.01.2000
01.01.2001
Emniyeti Suiistimal
Anadolu Sig. A.fi.
65.000
-
01.01.2000
01.01.2001
Koç Allianz A.fi.
637.823
718.643
11.01.2000
30.12.2001
111.287.933
52.250.942
Toplam
31.12.2000
Sigortalanan
Aktifin
Cinsi
Elektronik Cih. Sig.
Poliçesi
Tafl›tlar
Toplam
66
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 67
17. Alacaklar için al›nm›fl olan ipotek ve di¤er teminatlar›n toplam tutar›:
31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle alacaklar için al›nan teminatlar›n toplam› 1.097.647 milyon TL’dir
(2000: 332.375 milyon TL).
31.12.2001
‹potek/
Teminat
‹potek ‹se
Derecesi
‹potek
Fek
Tescil Edilece¤i
Tarihi
Tarih
Kimden
Al›nd›¤›
Tutar
Döviz
Cinsi
Teminat Senedi
-
Piramit fiehircilik Mimarl›k ve Mühendislik Ltd. fiti.
-
-
67.205
-
Teminat Senedi
-
Kalender Per. Tafl ve Otom. San. Tic. Ltd. fiti.
-
-
40.000
-
Teminat Senedi
-
Reka Temizleme ve Sosyal Hizmet Ltd. fiti.
-
-
35.000
-
Teminat Senedi
-
Saliha Taflç›
-
-
5.000
-
Teminat Senedi
-
Hamza Hald›z
-
-
5.000
-
Teminat Senedi
-
Do¤rusöz Mak. San. ve Tic. A.fi.
-
-
2.514
-
Teminat Senedi
-
Tim Taahhüt ‹nflaat ve Tic. A.fi.
-
-
1.000
-
Teminat Senedi
-
Mot Tasar›m Mimarl›k ‹nfl. Turizm Ltd. fiti.
-
-
656
-
Teminat Senedi
-
Yap›term Is›tma So¤utmaTaah. ‹nfl. San. Tic. Ltd. fiti.
-
Teminat Çeki
-
Ersa Reklam ‹nfl. G›da San.ve Tic. Ltd. fiti.
Teminat Çeki
-
Genta Elektrik Taahhüt San. ve Tic. A.fi.
Teminat Çeki
-
Günefl ‹nflaat
Teminat Çeki
-
Uzhan Mühendislik Ltd. fiti.
Teminat Çeki
-
Zer Mimarl›k ve Dekorasyon Ltd. fiti.
Teminat Çeki
-
Teminat Mektubu
-
Teminat Mektubu
-
500
-
-
26.100
-
-
22.000
-
-
-
15.000
-
-
-
6.000
-
-
-
3.850
-
Ar›meks Müh. ‹nfl. Ltd. fiti.
-
-
2.500
-
Arup Mühendislik ve Müflavirlik Ltd. fiti.
-
-
394.045
-
-
Zetafl Zemin Teknolojisi A.fi.
-
-
291.472
-
Teminat Mektubu
-
Sentez ‹nfl.-Turizm San. ve Tic. A.fi.
-
-
55.000
-
Teminat Mektubu
-
Asal D›fl Ticaret A.fi.
-
-
36.163
-
Teminat Mektubu
-
Treysan Prefabrik Çelik Yap›lar San. ve Tic. A.fi.
-
-
32.500
-
Teminat Mektubu
-
Sardunya Haz›r Yemek Üretim ve Hizmet A.fi.
-
-
20.000
-
Teminat Mektubu
-
Elips Spor Malz. San. ve Tic. Ltd. fiti.
-
-
13.199
-
Teminat Mektubu
-
Pimak Yap› ve Tesisat A.fi.
-
-
16.780
-
Teminat Mektubu
-
‹M Ofis Mob. San. Tic. Ltd. fiti.
-
-
5.000
-
Teminat Mektubu
-
Mekanik ‹nfl. Müh. ve Tes. Turizm San. Tic. Ltd. fiti.
-
-
1.088
-
Teminat Mektubu
-
Netafl Telekomünikasyon A.fi.
-
-
50
-
Teminat Mektubu
-
Mass Ar›tma Sist. ‹nflaat San. ve Tic. Ltd. fiti.
-
-
25
-
Toplam
-
1.097.647
67
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 68
31.12.2000
‹potek/
Teminat
‹potek ‹se
Derecesi
‹potek
Fek
Tescil Edilece¤i
Tarihi
Tarih
Kimden
Al›nd›¤›
-
Döviz
Cinsi
92.000
-
Teminat Senedi
-
Sentez ‹nfl.-Turizm San. ve Tic. A.fi.
Teminat Senedi
-
Borusan Oto Servis Tic. A.fi.
-
-
77.820
-
Teminat Senedi
-
Eltek Çelik Kons. ‹nfl. Tur. Met. Tic. ve San. A.fi.
-
-
40.000
-
Teminat Senedi
-
Kalender Per. Tafl ve Otom. San. Tic. Ltd fiti.
-
-
36.250
-
Teminat Senedi
-
Günefl ‹nflaat
-
-
15.000
-
Teminat Senedi
-
Saliha Taflç›
-
-
5.000
-
Teminat Senedi
-
Set Makina San. Tic. A.fi.
-
-
2.794
-
Teminat Senedi
-
Do¤rusöz Makina San. ve Tic. A.fi.
-
-
2.514
-
Teminat Senedi
-
Alstom Elektrik Endüstrisi A.fi.
-
-
2.136
-
Teminat Senedi
-
Tim ‹nflaat ve Tic. A.fi.
-
-
1.000
-
Teminat Senedi
-
Yap›term Is›tma So¤utma Taah. ‹nfl. San. Tic.
-
-
500
-
Teminat Mektubu
-
Kasktafl Kayar Kal›p Tecrit A.fi.
-
-
36.867
-
Teminat Mektubu
-
Sardunya Haz›r Yemek Üretim ve Hizmet A.fi.
-
-
20.000
-
Teminat Mektubu
-
Kutafl Bas›m ve Amb. San. A.fi.
-
-
324
-
Teminat Mektubu
-
Netafl Telekomünikasyon A.fi.
-
-
50
-
Teminat Mektubu
-
Matris Ahflap&Dekorasyon
-
-
50
-
Teminat Mektubu
-
fiayakç› Madencilik ve Tic. Ltd.
-
-
45
-
Teminat Mektubu
-
Mass Ar›tma Sist. ‹nfl. San. Tic. Ltd. fiti.
-
-
25
-
Toplam
-
Tutar
332.375
18. Pasifte yer almayan taahhütlerin toplam tutar›: 31 Aral›k 2001 ve 2000 tarihleri itibariyle
pasifte yer almayan taahhüdümüz bulunmamaktad›r.
19. Bankalardaki mevduat›n bloke olan›na iliflkin tutarlar: Yoktur (2000: Yoktur).
20. Bilançoda maliyet bedeli üzerinden gösterilmifl menkul k›ymetlerin ve finansal duran
varl›klar›n borsa rayiçlerine göre, borsa rayiçleri üzerinden gösterilmifl menkul k›ymetlerin
ve finansal duran varl›klar›n maliyet bedellerine göre de¤erlerini gösteren bilgi: Bilançoda
maliyet bedeli üzerinden gösterilmifl borsada ifllem gören menkul k›ymetler ve finansal duran
varl›klar:
31.12.2001
Menkul K›ymetler/
Finansal Duran
Varl›klar
T.‹fl Bankas›
Nominal
Tutar›
Döviz
Cinsi
Maliyet
Bedeli
Döviz
Cinsi
‹fllem
Gördü¤ü
Borsa
Borsa
Rayici
Döviz
Cinsi
169.115
-
169.115
-
‹.M.K.B.
1.326.408
-
Nominal
Tutar›
Döviz
Cinsi
Maliyet
Bedeli
Döviz
Cinsi
‹fllem
Gördü¤ü
Borsa
Borsa
Rayici
Döviz
Cinsi
116.609
-
116.609
-
‹.M.K.B.
1.312.593
-
31.12.2000
Menkul K›ymetler/
Finansal Duran
Varl›klar
T.‹fl Bankas›
21. Menkul k›ymetler ve ba¤l› menkul k›ymetler grubu içinde yer al›p iflletmenin ortaklar›,
ifltirakleri ve ba¤l› ortakl›klar taraf›ndan ç›kar›lm›fl bulunan menkul k›ymet tutarlar› ve
bunlar› ç›karan ortakl›klar: Yoktur (2000: Yoktur).
68
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 69
22. Mali tablolardaki “Di¤er” ibaresini tafl›yan hesap kalemlerinden dahil oldu¤u grubun
toplam tutar›n›n %20’sini veya bilanço aktif toplam›n›n %5’ini aflan kalemlerin adlar› ve
tutarlar›n içlerindeki önemli bakiyeler:
Bilanço
K›sa Vadeli Di¤er Alacaklar
Sat›c› Avanslar›
Vadeli Mevduat Hesab› Faiz Tahakkuku
31.12.2001
31.12.2000
(milyon TL)
(milyon TL)
563.333
242.694
417.999
104.617
17.532
94.084
Di¤er Dönen Varl›klar
3.035.396
3.080.765
Tecil Edilecek KDV
932.612
831.563
Peflin Ödenen Vergiler
Devreden KDV
Di¤er Maddi Olmayan Duran Varl›klar
509.848
2.119.859
1.308.072
39.497
137.054
117.475
Bilgisayar Paket Programlar›
122.579
116.145
Di¤er Borç ve Gider Karfl›l›klar›
86.896
75.695
86.896
75.695
16.504
16.504
16.504
16.504
Uzun Vadeli Di¤er Borçlar
868.911
37.537
Terkin Edilecek KDV
868.911
37.537
27.789.054
7.896.987
Kambiyo Kâr›
16.194.447
2.295.955
Dan›flmanl›k Hizmet Geliri
Dava ve ‹cra Giderleri
Uzun Vadeli Di¤er Ticari Borçlar
Di¤er Ticari Borçlar (Royalty)
Gelir Tablosu
Faaliyetlerle ‹lgili Di¤er Gelirler ve Kârlar
7.068.948
3.047.832
Tesis Kira Geliri
1.311.868
758.453
Reeskont Geliri
2.130.423
1.178.315
2.720.466
2.372.681
422.978
1.947.208
1.921.906
172.298
Di¤er Faaliyetlerden Giderler ve Zararlar
Reeskont Gideri
Kambiyo Zararlar›
Di¤er Ola¤anüstü Gelirler ve Kârlar
7.511.422
440.709
Warner Lambert ‹fltirak Sat›fl Kâr› (Not 26)
5.021.997
-
Aventis Joint Venture Anlaflmas› ‹ptal Tazminat›
1.385.922
-
Ruhsat Devir Tazminat›*
Di¤er Ola¤anüstü Giderler ve Zararlar
Ba¤›fl ve Yard›mlar
441.326
241.210
574.040
689.983
448.612
607.052
* Schwarzkopf AG firmas›na yap›lan ruhsat devir bedelidir.
23. “Di¤er Alacaklar” ile “Di¤er K›sa veya Uzun Vadeli Borçlar” hesap kalemi içinde
bulunan ve bilanço aktif toplam›n›n yüzde 1’ini aflan, personelden alacaklar ile personele
borçlar tutarlar›n›n ayr› ayr› toplamlar›: Yoktur (2000: Yoktur).
69
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 70
24. Ortaklar, ifltirakler ve ba¤l› ortakl›klardan alacaklar nedeniyle ayr›lan flüpheli alacak
tutarlar› ve bunlar›n borçlular›: Ekom Eczac›bafl› D›fl Ticaret A.fi. arac›l›¤› ile Rusya’da bulunan
EHP Eczac›bafl› Health Care Products Joint Stock Company’ye yap›lan sat›fllardan vadesi gelmifl
bulunan 922.942 milyon TL (641.125 ABD Dolar›) (2000: 1.049.790 milyon TL - 1.562.734 ABD
Dolar›) alaca¤›n tamam› için karfl›l›k ayr›lm›flt›r. Ayr›ca di¤er ülkelere Ekom Eczac›bafl› D›fl
Ticaret A.fi. arac›l›¤› ile 31.12.2000 tarihine kadar yap›lan d›flsat›mdan do¤an 377.937 milyon TL
(262.534 ABD Dolar›) tutar›ndaki alaca¤›n tamam› için ve 2001 y›l› içinde yap›lan d›flsat›mdan
do¤an 4.603.675 milyon TL (3.197.958 ABD Dolar›) tutar›ndaki alaca¤›n %5’i oran›nda 230.184
milyon TL (159.898 ABD Dolar›) (2000: 56.897 milyon TL - 84.698 ABD Dolar›) tutar›nda
muhtemel genel provizyon ayr›lm›flt›r.
25. Vadesi gelmifl bulunan ve henüz vadesi gelmeyen alacaklar için ayr›lan flüpheli alacak
tutarlar›:
31.12.2001
31.12.2000
1.531.282
1.106.906
-
-
1.531.282
1.106.906
Vadesi Gelmifl Bulunan Alacaklar
Henüz Vadesi Gelmemifl Olan Alacaklar
Toplam
26- ‹flletme ile dolayl› sermaye ve yönetim iliflkisine sahip ifltirakler ve ba¤l› ortakl›klar›n
dökümü, ifltirakler ve ba¤l› ortakl›klar hesab›nda yer alan ortakl›klar›n isimleri ve ifltirak
oran ve tutarlar›, söz konusu ortakl›klar›n düzenlenen en son mali tablolar›nda yer alan
dönem kâr› veya zarar›, net dönem kâr› veya zarar› ile bu mali tablolar›n ait oldu¤u dönem,
Kurul’umuz standartlar›na göre haz›rlan›p haz›rlanmad›¤›, ba¤›ms›z denetime tabi tutulup
tutulmad›¤› ve ba¤›ms›z denetim raporunun olumlu, olumsuz ve flartl› olmak üzere hangi
türde düzenlendi¤i:
Ticaret Unvan›
‹fltirakler
Sermayesi
Döviz
Cinsi
‹fltirak
Oran›
(%)
‹fltirak
Tutar›
(Kay›tl› de¤er)
29.755.155
-
37,3
11.247.056
Eczac›bafl›-Baxter Hastane Ür. San. ve Tic. A.fi.
340.000
-
49,9
169.987
‹pek Ka¤›t Sanayi ve Ticaret A.fi.
450.000
-
24,0
108.195
800.000
-
49,9
399.922
126.000
-
28,8
36.374
1.200.000
-
48,1
577.560
Ekom Eczac›bafl› D›fl Ticaret A.fi.
Eczac›bafl›-Avon Kozmetik Ür. San. ve Tic. A.fi.
39.000
-
49,7
19.383
Eczac›bafl›-Schwarzkopf Kuaför Ür. Paz. A.fi.
2.500.000
-
47,0
1.175.000
1.000.000
-
19,2
192.100
Toplam
13.925.577
Ba¤l› Ortakl›klar
24.000
-
94,7
11.930
51.000
-
99,5
50.742
Eczac›bafl› Health Care Products Joint Stock Co.
1.894.830
7.200.000 USD
100,0
1.894.830
Eczac›bafl› Özgün Kimyasal Ürünler San. A.fi.
1.008.000
-
99,8
1.006.000
1.160.000
-
99,9
1.159.072
Toplam
4.122.574
70
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 71
- Yönetim Kurulu’muzun 9 Ocak 2001 tarihli toplant›s›nda, sermayesinin %49,7’sine (nominal
pay tutar› 11.928.000.000.-TL) sahip oldu¤umuz Eczac›bafl›-Rhône Poulenc ‹laç Pazarlama
A.fi.’nin %50 pay›na sahip yurt d›fl›nda mukim AVENT‹S flirketinden sahip oldu¤u %50’lik
hissenin %45’lik k›sm›n›n 1 ABD Dolar› karfl›l›¤› bedelle al›nmas› ifllemi 21 Kas›m 2001 tarihinde
gerçekleflmifltir.
- Yönetim Kurulu’muzun 7 Aral›k 2000 tarihli toplant›s›nda al›nan karar gere¤ince,
838.500.000.000.-TL nominal sermayeli EWL Eczac›bafl›-Warner Lambert ‹laç San. ve Tic.
A.fi.’deki nominal bedeli 386.226.000.000.-TL olan %46,06 oran›ndaki hissemiz yetkili
mercilerden gerekli izinlerin al›nmas›n› müteakip Pfizer Enterprises Inc.’e 6.249.878 milyon
TL’ye (5.571.642 ABD Dolar›) 31.05.2001 tarihi itibariyle sat›lm›flt›r. Sat›fl iflleminden do¤an kâr
5.515.161 milyon TL olup Di¤er Ola¤and›fl› Gelir ve Kârlar hesab›nda izlenmektedir. Bu tutar›n
493.164 milyon TL’si Maliyet Art›fl Fonu’na aktar›lm›flt›r.
‹fltirak ve ba¤l› ortakl›klar›n mali tablolar› (Rusya’da bulunan Eczac›bafl› Health Care Products
Joint Stock Company d›fl›nda) TC Maliye Bakanl›¤›’n›n 1 s›ra no’lu Muhasebe Sistemi Uygulama
Genel Tebli¤i esaslar›na göre Tek Düzen Hesap Plan› standard›nda olup, Sermaye Piyasas›
Kurulu standartlar›na göre haz›rlanmamaktad›r. Sermaye Piyasas› Kurulu mevzuat› çerçevesinde
ba¤›ms›z d›fl denetim yapt›rmamaktad›rlar.
En Son Mali
Tablo Tarihi
Dönem
Kâr›/Zarar›
Net Dönem
Kâr›/Zarar›
31.12.2000
16.401.485
12.542.889
31.12.2000
1.980.165
1.268.009
31.12.2000
175.307
131.104
31.12.2000
4.638.175
3.087.544
Ticaret Unvan›
31.12.2000
17.128
7.069
31.12.2000
589.853
307.289
31.12.2000
1.541.867
1.023.846
Eczac›bafl›-Schwarzkopf Kuaför Ür. Paz. A.fi
31.12.2000
649.393
434.187
31.12.2000
176.090
114.264
31.12.2000
921.957
499.035
31.12.2000
14.279
9.556
Eczac›bafl› Health Care Products Joint Stock Co.
31.12.2000
(21.374)
(21.374)
31.12.2000
2.143.032
1.552.710
31.12.2000
863.413
550.364
Dolayl› Sermaye ve Yönetim ‹liflkisi Olanlar:
Eczac›bafl› Banyo ve Mutfak Ürünleri Sanayi ve Ticaret A.fi.
Eczac›bafl› Sa¤l›k Hizmetleri A.fi.
Eczac›bafl› Endüstriyel Hammaddeler Sanayi ve Ticaret A.fi.
Eczac›bafl› Yap› Gereçleri A.fi.
‹ntema ‹nflaat ve Tesisat Malzemeleri Yat›r›m ve Pazarlama A.fi.
Do¤a Madencilik Sanayi ve Ticaret A.fi.
Eczac›bafl› Karo Seramik Sanayi ve Ticaret A.fi.
Kaynak Tekni¤i Sanayi ve Ticaret A.fi.
71
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 72
27. ‹fltirakler, ba¤l› ortakl›klar ve ba¤l› menkul k›ymetlerde içsel kaynaklardan yap›lan
sermaye art›r›m› nedeniyle elde edilen bedelsiz hisse senedi tutarlar›:
31.12.2001
31.12.2000
10.842.393
10.842.393
574.279
217.312
1.151.530
1.151.530
7.760
7.760
16.729
16.729
81.024
81.024
Eczac›bafl› Bilgi ‹letim Sanayi ve Ticaret A.fi.
61.639
889
-
116.766
Eczac›bafl› Banyo ve Mutfak Ürünleri San. ve Tic. A.fi.
T.Pirelli Lastikleri A.fi.
42
42
1.176.298
650.698
8.816
8.816
9.940
9.940
4.307
4.307
527
527
114.981
80.561
4.512
4.376
14.054.777
13.193.670
T. ‹fl Bankas› A.fi.
Di¤er
Toplam
28. Tafl›nmazlar üzerinde sahip olunan ayni haklar ve bunlar›n de¤erleri:
Yoktur (2000: Yoktur).
29. Duran varl›klarda son üç dönemde yap›lan yeniden de¤erleme tutarlar›:
Y›l
Yeniden De¤erleme Tutar›
2001
13.851.330 milyon TL
2000
9.044.776 milyon TL
1999
5.230.353 milyon TL
72
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 73
30. Yabanc› paralarla temsil edilen ve kur garantisi olmayan alacak ve borçlar ile aktifte
mevcut yabanc› paralar›n ayr› ayr› tutarlar› ve TL’ye dönüfltürülme kurlar›:
31.12.2001
Aktifte Bulunan Yabanc› Para Alacaklar
Varl›k Cinsi
Kasa
Banka
‹hracat Alacaklar›
Miktar›
Döviz Cinsi
De¤erleme Kuru
TL Karfl›l›¤›
De¤erleme Fark›
-
-
-
-
-
5.122.910
ABD Dolar›
1.439.567
7.374.772
3.933.381
3.383.838
ABD Dolar›
1.439.567
4.871.262
579.711
892.928
EURO
1.268.115
1.132.335
(57.071)
6.003.597
522.640
13.378.369
4.456.021
Ara Toplam
Toplam
Pasifte Bulunan Yabanc› Para Borçlar
Borç Cinsi
‹thalat Borçlar›
Miktar›
Döviz Cinsi
De¤erleme Kuru
De¤erleme Fark›
10.188.062
ABD Dolar›
1.446.510
14.737.134
(394.616)
14.346.800
Avust. fiilini
92.602
1.328.542
(92.586)
93.240
Alman Mark›
651.504
60.746
(3.734)
95.726
Frans›z Frang›
194.255
18.595
(684)
3.455.255
EURO
1.274.231
4.402.793
(211.167)
36.180
Hol. Florini
578.221
20.920
(2.768)
960.000
‹sveç Kronu
136.923
131.446
1.354
144.918.200
Japon Yeni
11.045
1.600.622
(146.857)
44.317
‹sviçre Frang›
859.994
38.112
(1.743)
22.338.910
(852.801)
Ara Toplam
Kredi Borçlar›
21.450.000
ABD Dolar›
1.446.510
31.027.640
6.447.950
11.450.000
EURO
1.274.231
14.589.945
5.834.644
45.617.585
12.282.594
Ara Toplam
Dolayl› Kredi
Borçlar› (Ekom)
15.450.000
ABD Dolar›
1.446.510
22.348.580
(1.432.111)
9.718.000
EURO
1.274.231
12.382.977
2.512.974
34.731.557
1.080.863
102.688.052
12.510.656
Ara Toplam
Toplam
73
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 74
31.12.2000
Aktifte Bulunan Yabanc› Para Alacaklar
Varl›k Cinsi
Miktar›
Döviz Cinsi
De¤erleme Kuru
De¤erleme Fark›
-
-
-
-
-
Banka
13.934.103
ABD Dolar›
671.765
9.360.443
1.364.939
‹hracat Alacaklar›
3.256.694
ABD Dolar›
671.765
Kasa
Toplam
2.187.733
242.857
11.548.176
1.607.796
Pasifte Bulunan Yabanc› Para Borçlar
Varl›k Cinsi
‹thalat Borçlar›
Miktar›
Döviz Cinsi
De¤erleme Kuru
De¤erleme Fark›
13.730.946
ABD Dolar›
675.004
9.268.443
76.093
14.886.653
Avust. fiilini
45.169
672.415
40.379
1.855.460
Belçika Frang›
15.408
28.589
2.025
550.108
Alman Mark›
317.790
174.819
6.343
43.134
Frans›z Frang›
94.754
4.087
288
82.038
‹sviçre Frang›
410.511
33.678
1.707
3.097.094
EURO
621.544
1.924.980
89.383
86.832
Hol. Florini
282.044
24.491
656
3.697.500
‹sveç Kronu
70.492
260.644
8.310
215.929.000
Japon Yeni
5.981
Ara Toplam
Kredi Borçlar›
675.004
(31.470)
193.714
31.500.000
ABD Dolar›
70.448.492
Japon Yeni
5.981
421.352
131.746
15.800.000
EURO
621.544
9.820.395
897.264
31.504.373
2.422.961
Ara Toplam
Dolayl› Kredi
Borçlar› (Ekom)
1.291.471
13.683.617
21.262.626
1.393.951
5.950.000
ABD Dolar›
675.044
4.016.274
15.607
4.900.000
EURO
621.544
3.045.565
278.527
7.061.839
294.134
52.249.829
2.910.809
Ara Toplam
Toplam
74
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 75
31. Ortaklar, ifltirakler ve ba¤l› ortakl›klar lehine verilen garanti, taahhüt, kefalet, avans,
ciro gibi yükümlülüklerin tutar›:
31.12.2001
Ticaret Unvan›
Tutar
Döviz Cinsi
71.350
-
137.025
-
Genel Kredi Kefaletinden Borçlular
Eczac›bafl› Yap› Gereçleri A.fi.
Eczac›bafl› Karo Seramik San. ve Tic. A.fi.
Eczac›bafl›-Rhône Poulenc ‹laç Pazarlama A.fi.
Kaynak Tekni¤i Sanayi A.fi.
12.656.963
ABD Dolar›
130.951
Alman Mark›
388.510
Frans›z Frang›
5.500
-
20.999.735
ABD Dolar›
14.571.422
Alman Mark›
15.664.515
EURO
67.900
-
42.850
-
1.446.510
ABD Dolar›
651.504
Alman Mark›
59.950
-
1.012.557
ABD Dolar›
488.628
Alman Mark›
128.450
-
37.000
-
361.628
ABD Dolar›
20.500
-
5.149.576
ABD Dolar›
252.532
Frans›z Frang›
30.000
-
29.000
-
74.404.556
-
Toplam
75
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 76
32. Kategorileri itibariyle y›l içinde çal›flan personelin ortalama say›s›:
31.12.2001
31.12.2000
Dönem bafl› toplam personel
867
854
‹dari personel (sendikas›z)
357
343
‹dari personel (sendikal›)
Di¤er personel (sendikal›)
Di¤er personel (sendikas›z)
Dönem sonu toplam personel
‹dari personel (sendikas›z)
‹dari personel (sendikal›)
Di¤er personel (sendikal›)
Di¤er personel (sendikas›z)
-
-
477
480
33
31
866
867
381
357
-
-
477
477
8
33
33. Mali tablolar› önemli ölçüde etkileyen ya da mali tablolar›n aç›k, yorumlanabilir ve
anlafl›labilir olmas› aç›s›ndan aç›klanmas› gerekli olan di¤er hususlar:
a) 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle fiili k›dem tazminat› yükümlülü¤ü olan 6.674.277 milyon TL’nin
(2000: 3.730.944 milyon TL) tümü için karfl›l›k ayr›lm›flt›r.
b) 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle ifltirakler de¤er art›fl fonunda yer alan 12.993.446 milyon
TL’nin (2000: 12.158.745 milyon TL), 4.082.553 milyon TL’ si (2000: 3.273.144 milyon TL)
ifltiraklerin yeniden de¤erleme ve maliyet art›fl fonundan kaynaklan›p vergisiz olarak sermayeye
eklenebilir niteliktedir.
c) 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle vadesi gelmemifl çek 21.420 milyon TL’dir (2000: 54.292
milyon TL).
d) Kredi borçlar›n›n tahakkuk etmemifl faiz borçlar›:
31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle orta vadeli ABD Dolar› kredisinin faiz yükü, bir y›lda ödenmek
üzere 1.675.753 ABD Dolar›’d›r (2000: Birinci y›lda ödenmek üzere 2.885.584 ABD Dolar›, ikinci
y›lda ödenmek üzere 386.338 ABD Dolar›).
31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle orta vadeli EURO kredisinin faiz yükü, bir y›lda ödenmek üzere
539.276 EURO’dur (2000: Birinci y›lda ödenmek üzere 747.127 EURO, ikinci y›lda ödenmek üzere
258.106 EURO).
(31 Aral›k 2000 tarihi itibariyle uzun vadeli Japon Yeni kredisinin faiz yükü bir y›lda ödenmek
üzere 926.789 Japon Yeni’dir).
Yukar›daki maddelerde yer almay›p iflletme için belli bir öneme sahip olan muhasebe politikalar›:
Yoktur.
76
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 77
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
1 OCAK-31 ARALIK 2001 ve 2000
AYRINTILI GEL‹R TABLOSU
(milyon TL)
Cari Dönem
Önceki Dönem
01.01.2001-31.12.2001
01.01.2000-31.12.2000
A. Brüt Sat›fllar
1 . Yurt ‹çi Sat›fllar
180.039.492
124.827.354
155.743.732
109.253.602
2. Yurt D›fl› Sat›fllar
11.516.250
6.453.579
3. Di¤er Sat›fllar
12.779.510
B. Sat›fllardan ‹ndirimler (-)
9.120.173
(38.482.107)
1 . Sat›fltan ‹adeler (-)
(980.989)
2. Sat›fl ‹skontolar› (-)
(37.501.118)
(19.427.391)
(162.856)
(19.264.535)
C. Net Sat›fllar
141.557.385
105.399.963
D. Sat›fllar›n Maliyeti (-)
(91.796.188)
(61.127.846)
Brüt Sat›fl Kâr›
E. Faaliyet Giderleri (-)
1 . Araflt›rma ve Gelifltirme Giderleri (-)
49.761.197
44.272.117
(47.956.772)
(33.737.334)
(1.036.986)
(712.902)
2. Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri (-)
(26.848.199)
(19.553.402)
3. Genel Yönetim Giderleri (-)
(20.071.587)
(13.471.030)
Esas Faaliyet Kâr›
F. Di¤er Faaliyetlerden Gelirler ve Kârlar
1 . ‹fltiraklerden Temettü Gelirleri
2. Ba¤l› Ortakl›klardan Temettü Gelirleri
3. Faiz ve Di¤er Temettü Gelirleri
4. Faaliyetlerle ‹lgili Di¤er Gelirler ve Kârlar
11.652.543
173.106
1.673.153
560.396
2.993.000
3.022.054
27.789.054
7.896.987
H. Finansman Giderleri (-)
2. Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-)
10.534.783
1.239.217
G. Di¤er Faaliyetlerden Giderler ve Zararlar (-)
1 . K›sa Vadeli Borçlanma Giderleri (-)
1.804.425
33.694.424
(2.720.466)
(2.372.681)
(65.914.755)
(12.099.690)
(56.102.881)
(3.984.974)
(9.811.874)
Faaliyet Zarar› (Kâr›)
I. Ola¤anüstü Gelirler ve Kârlar
(8.114.716)
(33.136.372)
7.714.955
8.763.176
440.709
1 . Konusu Kalmayan Karfl›l›klar
1.251.754
-
2. Di¤er Ola¤anüstü Gelirler ve Kârlar
7.511.422
440.709
J. Ola¤anüstü Giderler ve Zararlar (-)
1 . Önceki Dönem Gider ve Zararlar› (-)
2. Di¤er Ola¤anüstü Giderler ve Zararlar
(594.601)
(690.132)
(20.561)
(149)
(574.040)
(689.983)
Dönem Zarar› (Kâr›)
K. Ödenecek Vergi ve Di¤er Yasal Yükümlülükler (-)
Net Dönem Zarar› (Kâr›)
77
(24.967.797)
7.465.532
-
(3.381.696)
(24.967.797)
4.083.836
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 78
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
1 OCAK-31 ARALIK 2001 ve 2000
AYRINTILI GEL‹R TABLOSU D‹PNOTLARI
1. Dönemin tüm amortisman giderleri ile itfa ve tükenme paylar›:
a) Amortisman giderleri: 3.099.480 milyon TL (2000: 1.901.584 milyon TL).
aa) Normal amortisman giderleri: 2.244.955 milyon TL (2000: 1.436.338 milyon TL).
ab) Yeniden de¤erlemeden do¤an amortisman giderleri: 854.525 milyon TL
(2000: 465.246 milyon TL).
b) ‹tfa ve tükenme paylar›: 73.533 milyon TL (2000: 51.331 milyon TL).
2. Dönemin reeskont ve karfl›l›k giderleri:
31 Aral›k 2001 tarihinde sona eren on iki ayl›k döneme ait 267.890 milyon TL (2000: 1.947.208
milyon TL) reeskont gideri, 2.943.333 milyon TL (2000: 1.785.089 milyon TL) k›dem tazminat›
ve 1.677.125 milyon TL flüpheli alacak karfl›l›¤› olmak üzere toplam 4.888.348 milyon TL (2000:
3.732.297 milyon TL) tutar›nda reeskont ve karfl›l›k gideri bulunmaktad›r.
3. Dönemin tüm finansman giderleri:
31.12.2001
A
Kur Fark›
Finansman Gideri
-
-
Aa Sat›lan mal›n maliyetine verilen
-
-
Ab Stoklarda kalan
-
-
-
-
58.080.245
7.834.510
58.080.245
7.834.510
Kur Fark›
Finansman Gideri
-
-
Aa Sat›lan mal›n maliyetine verilen
-
-
Ab Stoklarda kalan
-
-
-
-
7.306.810
4.792.880
7.306.810
4.792.880
Üretim maliyetine verilen
B
Sabit varl›klar›n maliyetine verilenler
C
Do¤rudan gider yaz›lanlar
Genel Toplam
31.12.2000
A
Üretim maliyetine verilen
B
Sabit varl›klar›n maliyetine verilenler
C
Do¤rudan gider yaz›lanlar
Genel Toplam
78
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 79
4. Dönemin finansman giderlerinden ortaklar, ba¤l› ortakl›k ve ifltiraklerle ilgili k›sm›n
tutar›:
Uygulanan
Faiz Oran›
(%)
Toplam
Tutar
‹çindeki
Pay› (%)
5,31
0,16
Ticaret
Unvan›
‹liflkisi
Kullan›m
fiekli
Tutar
(milyon TL)
Döviz
Cinsi
Faiz
Uygulama
Dönemi
‹fltirak
Dolayl›
106.068
ABD Dolar›
6 ay
‹fltirak
Dolayl›
70.933
EURO
6 ay
7,3
0,11
‹fltirak
Dolayl›
118.276
ABD Dolar›
1 y›l
6,43
0,18
‹fltirak
Dolayl›
37.470
ABD Dolar›
1 y›l
6,31
0,06
‹fltirak
Dolayl›
111.479
ABD Dolar›
3 ay
6,22
0,17
‹fltirak
Dolayl›
359.073
ABD Dolar›
1 y›l
8,04
0,54
‹fltirak
Dolayl›
192.061
ABD Dolar›
1 y›l
8,1
0,29
‹fltirak
Dolayl›
156.479
EURO
6 ay
7,83
0,24
‹fltirak
Dolayl›
136.936
EURO
1 y›l
6,5
0,21
‹fltirak
Dolayl›
99.342
EURO
1 y›l
8,55
0,15
‹fltirak
Dolayl›
71.414
ABD Dolar›
1 y›l
13,18
0,11
‹fltirak
Dolayl›
114.407
EURO
6 ay
10,33
0,17
‹fltirak
Dolayl›
195.808
EURO
6 ay
7,27
0,30
‹fltirak
Dolayl›
3.909
EURO
6 ay
8,39
0,01
‹fltirak
Dolayl›
5.519
EURO
6 ay
8,31
0,01
‹fltirak
Dolayl›
15.466
EURO
6 ay
48
0,02
‹fltirak
Dolayl›
7.538.510
-
-
Kur fark›
11,44
Toplam
9.333.153
79
14,16
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 80
5. Ortaklar, ba¤l› ortakl›k ve ifltiraklerle yap›lan sat›fl ve al›fllar:
31.12.2001
Al›fl
Sat›fl
‹liflkisi
Tutar›
Toplam
Tutar
‹çindeki
Pay›
Ba¤l› ortakl›k
22.133.986
%52,64
113.123.379
%87,59
Ba¤l› ortakl›k
13.142.980
%31,26
-
-
Ba¤l› ortakl›k
628
< %1
3.235.806
%2,51
Ticaret Unvan›
Tutar›
Toplam
Tutar
‹çindeki
Pay›
Ortak/‹fltirak
5.306.457
%12,62
-
-
‹fltirak
755.470
%1,80
-
-
‹fltirak
657.376
%1,56
10.479.631
%8,11
‹fltirak
13.558
< %1
1.554.978
%1,20
‹fltirak
35.284
< %1
4.453
< %1
‹fltirak
< %1
751.653
< %1
%100 129.149.900
%100
Toplam
119
42.045.858
31.12.2000
Al›fl
Ticaret Unvan›
Sat›fl
‹liflkisi
Tutar›
Toplam
Tutar
‹çindeki
Pay›
Tutar›
Toplam
Tutar
‹çindeki
Pay›
Ba¤l› ortakl›k
16.125.461
%53.07
87.662.353
%88.41
‹fltirak
5
< %1
1.179.706
%1,19
‹fltirak
-
-
497.826
< %1
‹fltirak
3.219
< %1
2.882.884
%2,91
‹fltirak
23.909
< %1
807.004
< %1
‹fltirak
214.124
< %1
6.119.489
%6,17
Eczac›bafl›-Schwarzkopf Kuaför Ür. Paz. A.fi
‹fltirak
-
-
5.686
< %1
‹fltirak
12.883
< %1
1.373
< %1
Ba¤l› ortakl›k
10.124.543
%33,32
27
< %1
Ortak/‹fltirak
3.385.132
%11,14
-
-
‹fltirak
495.651
%1,63
-
-
Grup fiirketi
213
< %1
-
-
30.385.140
%100
99.156.348
%100
‹ntema ‹nflaat ve Tesisat Malz. Yat. ve Paz. A.fi
Toplam
80
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 81
6- Ortaklar, ba¤l› ortakl›k ve ifltiraklerden al›nan ve bunlara ödenen faiz, kira ve benzerleri:
31.12.2001
Al›nan Faiz, Kira ve Benzerleri
Ticaret Unvan›
Eczac›bafl› Baxter Hastane Ür. San. ve Tic. A.fi.
‹liflkisi
Türü
Tutar›
Toplam Tutar
‹çindeki Pay›
‹fltirak
Kira geliri
1.127.774
%86,03
Ba¤l› ortakl›k
Kira geliri
97.013
%7,40
Ortak/‹fltirak
Kira geliri
86.146
%6,57
1.310.933
%100
Toplam
Ba¤l› ortakl›k
Masraflara kat›l›m pay›
4.645
< %1
Ba¤l› ortakl›k
11.910
< %1
Ortak/‹fltirak
115.253
%3,19
Ba¤l› Ortakl›k
319
< %1
‹fltirak
Hizmet geliri
2.027
< %1
‹fltirak
Hizmet geliri
3.481.888
%96,28
Grup fiirketi
Eczac›bafl› Sa¤l›k Hizmetleri A.fi.
Toplam
‹fltirak
Royalty geliri
Toplam
319
< %1
3.616.361
%100
13.499
%100
13.499
%100
Ödenen Faiz, Kira ve Benzerleri
Ticaret Unvan›
‹liflkisi
Türü
Tutar›
Toplam Tutar
‹çindeki Pay›
Ortak/‹fltirak
Kira gideri
611.674
%100
611.674
%100
Toplam
31.12.2000
Ticaret Unvan›
Eczac›bafl› Baxter-Hastane Ür. San. ve Tic. A.fi.
‹liflkisi
Al›nan Faiz, Kira Ve Benzerleri
Toplam Tutar
Türü
Tutar›
‹çindeki Pay›
‹fltirak
Kira geliri
571.900
%76,12
Ba¤l› ortakl›k
Kira geliri
138.240
%18,40
Ba¤l› ortakl›k
Kira geliri
32.770
%4,36
‹fltirak
Kira geliri
8.284
%1,10
‹fltirak
Kira geliri
163
< %1
751.357
%100
Hizmet geliri
1.385
< %1
Toplam
Ba¤l› ortakl›k
Ba¤l› ortakl›k
36.845
%1.90
‹fltirak
11.730
< %1
‹fltirak
Hizmet geliri
2.067
< %1
‹fltirak
Dan›flmanl›k hizmet geliri
1.883.376
%97.30
‹fltirak
Hizmet geliri
190
< %1
Ba¤l› ortakl›k
Hizmet geliri
Toplam
81
8
< %1
1.935.601
%100
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 82
7. Yönetim Kurulu Baflkan ve Üyeleri’yle Genel Müdür, Genel Koordinatör, Genel Müdür
Yard›mc›lar› gibi üst yöneticilere cari dönemde sa¤lanan ücret ve benzeri menfaatlerin
toplam tutar›: 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle 2.188.597 milyon TL’dir
(2000: 2.081.970 milyon TL).
8. Amortisman hesaplama yöntemleri:
fiirket, amortismana tabi maddi duran varl›klar›na bilanço dipnotunda belirtilen faydal› ömürler
üzerinden azalan bakiyeler ve normal amortisman yöntemleri uygulayarak amortisman
ay›rmaktad›r.
Amortisman hesaplama yöntemlerinde yap›lan de¤iflikliklere iliflkin detayl› aç›klama: Yoktur.
9. Stok maliyeti hesaplama sistemleri (Safha veya siparifl maliyeti gibi) ve yöntemleri
(A¤›rl›kl› ortalama maliyet, ilk giren ilk ç›kar, hareketli ortalama maliyet gibi.): fiirket, ürün
stoklar›n›n de¤erlemesinde flarj maliyeti sistemi ve ayl›k a¤›rl›kl› ortalama maliyet yöntemini
kullanmaktad›r.
10. Varsa, tamamen veya k›smen fiili stok say›m› yap›lamamas›n›n gerekçeleri: Y›l sonunda
fiili stok say›m› yap›lm›flt›r.
11. Yurt içi ve yurt d›fl› sat›fllar hesap kalemi içinde yer alan yan ürün, hurda, döküntü gibi
maddelerin sat›fllar› ile hizmet sat›fllar›n›n ayr› ayr› toplamlar›n›n brüt sat›fllar›n %20’sini
aflmas› halinde bu madde ve hizmetlere iliflkin tutarlar›: Ürün sat›fl› (brüt): 166.610.498
milyon TL (2000: 115.427.640 milyon TL). 31 Aral›k 2001 ve 2000 tarihleri itibariyle brüt
sat›fllar›n %20’sini aflan yan ürün, hurda, döküntü ve hizmet sat›fllar› yoktur.
12. ‹flletmenin varsa sat›fllar›yla ilgili teflvik ve sübvansiyonlar hakk›nda bilgi: Yoktur
(2000: Yoktur).
13. Önceki döneme iliflkin gelir ve kârlar ile önceki döneme ait gider ve zararlar›n
tutarlar›n› ve kaynaklar›n› gösteren aç›klay›c› not:
Önceki döneme iliflkin gelir ve kârlar: Yoktur (2000: Yoktur).
Önceki Döneme Ait Gider ve Zararlar
Bak›m Gideri
Nakliye Gideri
‹flletme Malzeme Gideri
Sigorta Gideri
Kitap Abonelik Gideri
Teminat Mektuplar› Komisyonu
Tafl›t Gideri
Aidat Gideri
Ruhsat Gideri
Tahsil Edilemeyen Alacak
Toplam
82
31.12.2001
31.12.2000
192
-
-
95
1.316
-
-
1
14
26
-
11
52
16
17
-
55
-
18.915
-
20.561
149
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 83
14. Adi ve imtiyazl› hisse senetleri için ayr› ayr› gösterilmek kofluluyla, hisse bafl›na net
dönem kâr› ve kâr pay› oranlar›:
31.12.2001
Adi Hisse Senetleri
‹mtiyazl› Hisse Senetleri
31.12.2000
Yön. Kur.
Önerilen
Kâr Pay›
Oran› (%)
Hisse
Bafl›na Net
Dönem
Kâr›
Hisse
Bafl›na
Kâr Pay›
Tutar›
Kâr Pay›
Oran› (%)
Hisse
Bafl›na Net
Dönem
Kâr›
Hisse
Bafl›na
Kâr Pay›
Tutar›
(*)
(*)
-
-
(*)
(**)
335.22
(**)
-
-
-
-
(*) 31.12.2001 tarihi itibariyle fiirket’te da¤›t›labilir kâr rakam› oluflmam›flt›r.
(**) Yönetim Kurulu’muzun 26 fiubat 2001 tarihli toplant›s›nda, 2000 y›l› kâr da¤›t›m tablosunun incelenmesi sonucunda, 2000 y›l› dönem kâr›ndan
vergi ve tüm yasal yükümlülükler düflüldükten sonra kalan k›sm›n tamam›n›n ola¤anüstü yede¤e aktar›lmas› yönündeki karar›, 26 Nisan 2001
tarihinde toplanan Ola¤an Genel Kurul’un onay›ndan geçerek da¤›t›labilir net kâr ola¤anüstü yede¤e aktar›lm›flt›.
15. Her bir ana üretim grubu için ayr› ayr› olmak üzere, iflletmenin dönem içinde
gerçeklefltirdi¤i mal ve hizmet üretim miktarlar›ndaki de¤iflmeler:
31.12.2001
31.12.2000
De¤iflim
Ölçü Birimi
Üretim Adedi
Üretim Adedi
%
‹laç
Kutu adedi
78.870.268
85.716.051
(8)
Veteriner ürünleri
Kutu adedi
1.072.600
1.300.925
(18)
Tüketim ürünleri
Kutu adedi
1.917.705
1.935.954
(1)
Ana Üretim Grubu
Fason ürünler
Kutu adedi
30.394.165
49.125.833
(38)
Toplam
Kutu adedi
112.254.738
138.078.763
(19)
16. Her bir ana sat›fl grubu için ayr› ayr› olmak üzere, iflletmenin dönem içinde
gerçeklefltirdi¤i mal ve hizmet sat›fl miktarlar›ndaki de¤iflmeler:
31.12.2001
31.12.2000
De¤iflim
Ölçü Birimi
Sat›fl Adedi
Sat›fl Adedi
%
‹laç
Kutu adedi
82.541.452
78.360.387
5
Veteriner ürünleri
Kutu adedi
812.841
1.298.535
(37)
Tüketim ürünleri
Kutu adedi
1.917.705
1.935.954
(1)
Fason ürünler
Kutu adedi
30.197.181
49.050.191
(38)
Toplam
Kutu adedi
115.469.179
130.645.067
(12)
Ana Sat›fl Grubu
Ayr›ca 805.201 adet ürün d›fl sat›n alma yoluyla getirilip aynen sat›lm›flt›r (2000: 1.317.138 adet).
83
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 84
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
1 OCAK-31 ARALIK 2001 ve 2000 DÖNEMLER‹
EK MAL‹ AÇIKLAMALAR
1. ‹flletmenin ortaklar, ifltirakler, ba¤l› ortakl›klar ve grup flirketleri ile olan alacak-borç iliflkisi:
Ticari Alacaklar
31.12.2001
1) Ortaklar
Eczac›bafl›-Rhône Poulenc
‹laç Paz. A.fi.
3) ‹fltirakler
Eczac›bafl›-Baxter
Hast. Ür. San. ve Tic. A.fi.
Eczac›bafl›-Beiersdorf
Koz. Ür. San. ve Tic. A.fi.
4) Grup fiirketleri
Genel Toplam
Faiz Oran›
Vade
Faiz
Para
Fark›
Ödeme
Cinsi
(%) Dönemleri
Tahhakkuk
Eden
Toplam
Faiz
Tutar›
Tahsil
Edilen
Tutar›
Anapara
(TL)
Faiz
(TL)
-
-
TL
-
-
-
-
59.700.555
-
TL
-
-
-
-
1.009.329
-
TL
-
-
-
-
58.691.226
-
TL
-
-
-
-
6.796.400
-
TL
-
-
-
-
6.511.857
-
TL
-
-
-
-
122.287
-
TL
-
-
-
-
1.944
-
TL
-
-
-
-
160.312
-
TL
-
-
-
-
-
-
TL
-
-
-
-
66.496.955
-
TL
-
-
-
-
Faiz Oran›
Vade
Faiz
Para
Fark›
Ödeme
Cinsi
(%) Dönemleri
Tahhakkuk
Eden
Toplam
Faiz
Tutar›
Tahsil
Edilen
Tutar›
Ticari Olmayan Alacaklar
31.12.2001
1) Ortaklar
3) ‹fltirakler
4) Grup fiirketleri
Genel Toplam
Anapara
(TL)
Faiz
(TL)
115.274
-
TL
-
-
-
-
115.274
-
TL
-
-
-
-
-
-
TL
-
-
-
-
4.922.685
-
TL
-
-
-
-
4.922.685
-
TL
-
-
-
-
-
-
TL
-
-
-
-
5.037.959
-
TL
-
-
-
-
84
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 85
Ticari Borçlar
31.12.2001
1) Ortaklar
Eczac›bafl› Özgün
Kimyasal Ür. San. A.fi.
Faiz Oran›
Vade
Faiz
Para
Fark›
Ödeme
Cinsi
(%) Dönemleri
Tahhakkuk
Eden
Toplam
Faiz
Tutar›
Tahsil
Edilen
Tutar›
Anapara
(TL)
Faiz
(TL)
2.153.440
-
TL
-
-
-
-
2.153.440
-
TL
-
-
-
-
3.691.177
-
TL
-
-
-
-
3.668.702
-
TL
-
-
-
-
22.475
-
TL
-
-
-
-
84.971
-
TL
-
-
-
-
57.927
-
TL
-
-
-
-
15.728
-
TL
-
-
-
-
11.316
-
TL
-
-
-
-
115.792
-
TL
-
-
-
-
115.041
-
TL
-
-
-
-
3) ‹fltirakler
4) Grup fiirketleri
‹ntema ‹nflaat ve
Tesisat Malz. Yat. ve Paz. A.fi.
Genel Toplam
751
-
TL
-
-
-
-
6.045.380
-
TL
-
-
-
-
Faiz Oran›
Vade
Faiz
Para
Fark›
Ödeme
Cinsi
(%) Dönemleri
Tahhakkuk
Eden
Toplam
Faiz
Tutar›
Tahsil
Edilen
Tutar›
Ticari Olmayan Borçlar
31.12.2001
Anapara
(TL)
Faiz
(TL)
1) Ortaklar
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
35.181.557
652.922
-
-
-
994.135
341.213
3) ‹fltirakler
4) Grup fiirketleri
Genel Toplam
2.102.481
79.111
Euro
7,83
6 ay
156.857
77.746
1.274.231
99.821
Euro
8,55
1 y›l
99.821
-
723.255
71.759
$
13,18
1 y›l
71.759
-
1.360.879
23.031
Euro
10,33
6 ay
114.518
91.487
3.822.693
23.944
Euro
7,27
6 ay
195.924
171.980
3.822.693
71.275
Euro
7,30
6 ay
71.275
-
7.232.550
118.847
$
6,43
1 y›l
118.847
-
2.386.742
37.651
$
6,31
1 y›l
37.651
-
12.006.033
112.016
$
6,22
3 ay
112.016
-
250.000
10.667
TL
48
6 ay
10.667
-
200.000
4.800
TL
48
6 ay
4.800
-
-
-
-
-
-
-
-
35.181.557
652.922
-
-
-
-
-
85
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 86
2. Stoklar ve di¤er bilanço kalemlerinde uygulanan de¤erleme, envanter ve amortisman ay›rma
yöntemleri, bunlarda ve di¤er muhasebe politikalar›nda önceki dönemlere göre yap›lan
de¤ifliklikler, bu de¤iflikliklerin parasal etkileri ve iflletmenin süreklili¤i ile dönemsellik
varsay›mlar›n› de¤ifltirecek muhtemel geliflmeler ve bunlar›n gerekçeleri:
A) Genel Olarak Uygulanan Muhasebe Politikalar›nda Önceki Dönemlere Göre
Yap›lan De¤ifliklikler
Genel Olarak Uygulanan Muhasebe Politikalar›nda Önceki Döneme Göre Yap›lan
De¤ifliklikler: Yoktur.
Muhasebe Politikalar›ndaki De¤iflikliklerin Toplam Parasal Etkisi: Yoktur.
‹flletmenin Süreklili¤i ile Dönemsellik Varsay›mlar›n› De¤ifltirecek Muhtemel Geliflmeler ve
Bunlar›n Gerekçeleri: Yoktur.
Aktif Hesap Kalemleri
Aa) Menkul K›ymetler
Uygulanan De¤erleme Yöntemi:
Bilanço tarihi itibariyle, menkul k›ymetler ve bankalarla yap›lm›fl repo ifllemlerini temsil etmekte
olup, al›fl tutarlar›n› ve faiz gelir tahakkuklar›n› içermektedir.
Uygulanan Muhasebe Politikalar›nda Önceki Döneme Göre Yap›lan De¤ifliklikler: Yoktur.
Ab) Alacaklar
Al›c›lar, Alacak Senetleri (Vadeli Çekler Dahil) ile ‹lgili Olarak Uygulanan De¤erleme
Yöntemi: 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle senetli alacaklar (vadeli çekler dahil) ile vadesi üç ay›
geçen senetsiz alacaklar TC Merkez Bankas›’nca belirlenen yüzde 70 oran› ile reeskont ifllemine
tabi tutulmufltur. Yabanc› para cinsinden alacaklar libor oran› ile reeskonta tabi tutulmufltur.
fiirket, vadesi üç ay› geçmeyen senetsiz alacaklar›n› kay›tl› de¤eri ile de¤erlemifltir.
K›sa ve Uzun Vadeli Alacak Reeskontu, Alacak Senetleri (Vadeli Çekler Dahil) ve Al›c›lar
Reeskontu Olarak Ayr› Ayr› Gösterilmifl mi? Evet.
Ac) fiüpheli Alacaklar
Uygulanan De¤erleme Yöntemi:
fiüpheli alacak karfl›l›¤›: fiirket cari dönem itibariyle önceki y›llardan devreden yurt d›fl›
alacaklar›ndan vadesi geldi¤i halde tahsil edemedi¤i alacaklar›n›n tümü için, 2001 y›l›nda do¤an
alacaklar›n›n için ise yüzde 5’i oran›nda genel provizyon ay›rmaktad›r.
86
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 87
Ad) Stoklar
Uygulanan Muhasebe Politikas›: Stoklar›n de¤erlendirilmesinde elde etme maliyeti ve net
gerçekleflebilir de¤erin düflük olan› esas al›nmaktad›r. Stoklar, flarj maliyeti sistemi ve ayl›k
a¤›rl›kl› ortalama maliyet yöntemine göre de¤erlenmektedir.
Ae) ‹fltirakler, Ba¤l› Ortakl›klar, Ba¤l› Menkul K›ymetler
Uygulanan De¤erleme Yöntemi: fiirket finansal duran varl›klar›n› elde etme maliyeti ve finansal
duran varl›klar›n içsel kaynaklar›n› sermayeye ekleme durumunda al›nan bedelsiz hisselerin
de¤erlerinin kat›l›m›yla de¤erlemektedir.
Af) Maddi Duran Varl›klar
Uygulanan De¤erleme Yöntemi: Amortismana tabi maddi duran varl›klar, elde etme maliyeti
art› 3094 say›l› yeniden de¤erleme hakk›ndaki kanun uyar›nca yap›lan yeniden de¤erleme
art›fllar›yla (arsa ve arazi ile cari y›l al›mlar› hariç olmak üzere) yans›t›lmaktad›r. Binalar d›fl›nda
amortisman yeniden de¤erlenmifl tutarlar üzerinden ayr›lmakta, binalar›n amortisman› ise elde
etme maliyeti üzerinden hesaplanmaktad›r. fiirket, maddi duran varl›klar›n yeniden
de¤erlemesinde, Maliye Bakanl›¤›’nca ilan edilen 2001 y›l› için yeniden de¤erleme oran› olan
yüzde 53,2’yi esas alm›flt›r.
Muhasebe Politikalar›nda Önceki Döneme Göre Yap›lan De¤ifliklikler: Yoktur.
Ag) Haklar ve Pefltemall›klar
Uygulanan De¤erleme Yöntemi: fiirket, maddi olmayan duran varl›klar›n› aktife girifl bedeli
üzerinden yüzde 20 amortisman oran› kullanarak befl y›ll›k sürede itfa etmektedir.
Dönem ‹çi Aktif Hesap Kalemleri ile ‹lgili Aktiflefltirilen Giderler: Yoktur.
87
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 88
B) Di¤er Hesap Kalemleri
Ba) Borçlar
Sat›c›lar, Borç Senetleri vb. ile ‹lgili Olarak Uygulanan De¤erleme Yöntemi: 31 Aral›k 2001
tarihi itibariyle Türk Liras› cinsinden sat›c›lara olan borçlardan vadesi üç ay› geçenler ve senetli
borçlar TC Merkez Bankas›’nca belirlenen yüzde 70 oran› ile reeskont ifllemine tabi tutulmufltur.
Yabanc› para cinsinden borçlar libor oran› ile reeskonta tabi tutulmufltur. fiirket, vadesi üç ay›
geçmeyen senetsiz borçlar›n› kay›tl› de¤eri ile de¤erlemifltir.
Bb) K›dem Tazminat› Karfl›l›¤›
Uygulanan Muhasebe Politikas›: Dönem sonunda mevcut personelin k›dem y›l› dikkate al›narak
yürürlükteki k›dem tazminat› tutar›yla çarp›l›p kuruluflun toplam k›dem tazminat› yükümlülü¤ü
bulunmaktad›r. Bu tutardan bir önceki dönem sonunda hesaplanan k›dem tazminat› yükümlülü¤ü
düflülerek de dönemin k›dem tazminat› yükümlülü¤ü tespit edilmektedir.
31.12.2001
31.12.2000
Ayr›lan K›dem Tazminat› Karfl›l›¤›
2.943.333
1.785.089
Ödenen K›dem Tazminat› Karfl›l›¤›
255.652
66.147
Bc) Di¤er Bilanço Kalemleri
Uygulanan Muhasebe Politikas›: fiirket, di¤er bilanço kalemlerini kay›tl› de¤erleri ile
de¤erlemifltir.
Bd) Yeniden De¤erleme
Uygulanan Muhasebe Politikas›: fiirket, maddi duran varl›klar›n yeniden de¤erlemesinde,
Maliye Bakanl›¤›’nca ilan edilen 2001 y›l› için yeniden de¤erleme oran› olan yüzde 53,2’yi esas
alm›flt›r.
88
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 89
Be) Amortisman
Uygulanan Muhasebe Politikas›: Amortismana tabi maddi duran varl›klar, elde etme maliyeti
art› 3094 say›l› yasa uyar›nca yap›lan yeniden de¤erleme hakk›ndaki kanun uyar›nca yeniden
de¤erleme art›fllar›yla (arsa ve arazi ile cari y›l al›mlar› hariç olmak üzere) yans›t›lmaktad›r.
Binalar d›fl›nda amortisman yeniden de¤erlenmifl tutarlar üzerinden ayr›lmaktad›r.
Amortismanlar, normal amortisman ve azalan bakiyeler yöntemlerine göre tabloda belirtilen
oranlar esas al›narak uygulanmaktad›r.
1983’ten Önce
Edinilen
Duran Varl›klar
1983-1994 Döneminde
Edinilen
Duran Varl›klar
Yerüstü ve Yeralt› Düzenleri
6
25
20
Binalar
2
2
2-4
6-10
20-25
20-50
Makine, Tesis ve Donan›m
Tafl›t Araç ve Gereçleri
1995 ve Sonras›
Edinilen
Duran Varl›klar
20
25
20
6
25
20
Döfleme ve Demirbafl
Bf) Dövize Dayal› ‹fllemler
Uygulanan Muhasebe Politikas›: Dönem içinde yabanc› paral› ifllemler, ifllem gününde geçerli
kurlar esas al›narak Türk Liras› de¤erlerine çevrilmifltir. Bilançoda yer alan yabanc› para
cinsinden varl›klar (ifltirakler d›fl›nda) bilanço tarihi itibariyle TC Merkez Bankas›’nca yay›mlanan
döviz al›fl kuruyla, borçlar döviz sat›fl kuruyla Türk Liras›’na çevrilmifltir. Yabanc› para cinsinden
ifllemlerin ve bilanço kalemlerinin Türk Liras› de¤erine çevrilmesinden do¤an kur fark› gelir ve
giderleri, dönem kâr›n›n belirlenmesinde göz önüne al›nm›flt›r.
Bg) Konu ile ‹lgili Olarak Belirtilmek ‹stenen Di¤er Hususlar: Yoktur.
Bh) ‹flletmenin süreklili¤i ile dönemsellik varsay›mlar›n› de¤ifltirecek muhtemel geliflmeler
ve bunlar›n gerekçeleri: Yoktur.
89
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 90
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
KÂR DA⁄ITIM TABLOSU
(milyon TL)
Cari Dönem
Önceki Dönem
01.01.2001-31.12.2001
01.01.2000-31.12.2000
A. Dönem Kâr›n›n Da¤›t›m›
1 . Dönem Kâr›
-
2. Ödenecek Vergiler
7.465.532
-
(3.381.696)
- Kurumlar Vergisi
-
(3.074.269)
- Di¤er Vergi ve Benzerleri
-
(307.427)
3. Birinci Tertip Yasal Yedek
-
(204.192)
Net Da¤›t›labilir Dönem Kâr›
-
4. Ortaklara Birinci Temettü
- Adi Hisse Senedi Sahiplerine
3.879.644
-
-
-
-
5. Yönetim Kurulu’na Temettü
-
-
6. Ortaklara ‹kinci Temettü
-
-
- Adi Hisse Senedi Sahiplerine
7. ‹kinci Tertip Yasal Yedek
-
-
-
Ola¤anüstü Yedek
-
3.879.644
B. Hisse Bafl›na Kâr (TL / %)
1 . Adi Hisse Senedi Sahiplerine
-
318.46 TL/%31,85
-
-
C. Hisse Bafl›na Kâr Pay› (TL / %)
1 . Adi Hisse Senedi Sahiplerine
90
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 91
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
FON AKIM TABLOSU
(milyon TL)
Cari Dönem
Önceki Dönem
01.01.2001-31.12.2001
A. Kaynaklar
01.01.2000-31.12.2000
46.474.501
31.216.971
1. Faaliyet Kâr›ndan Sa¤lanan
Kaynak
a) Faaliyet Kâr›
(28.694.443)
12.228.070
(33.136.371)
7.714.955
3.157.157
1.952.915
3.415.194
3.893.573
d) Fon Girifli Sa¤lamayan Gelirler (2.130.423)
(1.333.373)
b) Amortismanlar
c) Fon Ç›k›fl› Gerektirmeyen
Di¤er Giderler
2. Ola¤anüstü Kârdan Sa¤lanan
Kaynak
a) Ola¤anüstü Kâr
8.744.218
424.463
8.763.175
440.709
b) Fon Girifli Sa¤lamayan Gelirler (-) (18.957)
3. K›sa Vadeli Borçlarda Art›fl
(16.246)
65.931.562
16.382.698
-
2.181.740
493.164
-
4. Uzun Vadeli Borçlarda Art›fl
5. ‹fltirak Sat›fl Kâr› Karfl›l›¤›
B. Kaynak Kullan›mlar›
46.474.501
31.216.971
1. Ola¤anüstü Zarardan Dolay›
Kaynak Kullan›m›
a) Ola¤anüstü Zarar
574.721
674.534
594.601
690.133
(19.880)
(15.599)
b) Fon Ç›k›fl› Gerektirmeyen
Di¤er Giderler (-)
2. Ödenen Vergi ve Benzerleri
3.381.696
2.579.274
3. Dönen Varl›klar›n Tutar›nda Art›fl
26.023.544
23.957.531
4. Duran Varl›klar›n Tutar›nda Art›fl
9.128.934
4.005.632
5. Uzun Vadeli Borçlarda Azal›fl
7.365.606
-
Net ‹flletme Sermayesindeki De¤iflim
1. Net ‹flletme Sermayesindeki Art›fl
2. Net ‹flletme Sermayesindeki Azal›fl
91
-
7.574.833
39.908.018
-
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 92
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
NAK‹T AKIM TABLOSU
(milyon TL)
A. Dönem Bafl› Nakit Mevcudu
B. Dönem ‹çi Nakit Giriflleri
1 . Sat›fllardan Elde Edilen Nakit
a) Net Sat›fl Has›lat›
141.557.385
b) Alacaklardaki
(Sat›fllardan Kaynaklanan) Art›fllar (-) (17.339.614)
2. Di¤er Faaliyetlerden Gelirler
ve Kârlardan Dolay› Sa¤lanan Nakit
3. Ola¤anüstü Gelir ve Kârlardan
Sa¤lanan Nakit
4. K›sa Vadeli Borçlardaki Art›fl
(Al›mlarla ‹lgili Olmayan)
a) Di¤er Art›fllar
52.822.067
5. Uzun Vadeli Borçlardaki Art›fl
6. ‹fltirak Sat›fl Kâr› Karfl›l›¤›
7. Di¤er Nakit Giriflleri
C. Dönem ‹çi Nakit Ç›k›fllar›
1 . Maliyetlerden Kaynaklanan Nakit Ç›k›fl›
a) Sat›fllar›n Maliyeti
91.796.188
b) Stoklardaki Art›fl
6.600.942
c) Borçlardaki
(Al›mlardan Kaynaklanan) Art›fl (-)
(13.109.496)
d) Amortisman ve Karfl›l›klar Gibi Nakit
Ç›k›fl› Gerektirmeyen Giderler
(5.306.940)
2. Faaliyet Giderlerinden Dolay› Nakit Ç›k›fl›
a) Araflt›rma ve Gelifltirme
Giderleri
1.036.986
b) Pazarlama, Sat›fl ve
Da¤›t›m Giderleri
26.848.199
c) Genel Yönetim Giderleri
20.071.587
d) Nakit Ç›k›fl›
Gerektirmeyen Giderler (-)
(816.344)
3. Di¤er Faaliyetlerden Giderler ve
Zararlardan Dolay› Nakit Ç›k›fl›
a) Di¤er Faaliyetlerle ‹lgili
Giderler ve Zararlar
2.720.466
b) Nakit Ç›k›fl› Gerektirmeyen
Giderler ve Zararlar (-)
(437.866)
4. Finansman Giderlerinden
Dolay› Nakit Ç›k›fl›
5. Ola¤anüstü Gider ve Zararlardan Dolay›
Nakit Ç›k›fl›
a) Ola¤anüstü Giderler ve Zararlar
594.601
b) Nakit Ç›k›fl› Gerektirmeyen Giderler
ve Zararlar (-)
(19.880)
6. Duran Varl›k Yat›r›mlar›
Nedeniyle Nakit Ç›k›fl›
7. Uzun Vadeli Borçlardaki Azal›fl
7.354.406
8. Ödenen Vergi ve Benzerleri
9. Ödenen Temettüler
10. Di¤er Nakit Ç›k›fllar›
D. Dönem Sonu Nakit Mevcudu
E. Nakit Art›fl› ya da Azal›fl›
Cari Dönem
01.01.2001-31.12.2001
10.596.141
217.841.223
124.217.771
Önceki Dönem
01.01.2000-31.12.2000
6.869.989
116.681.899
94.461.200
105.399.963
(10.938.763)
31.564.002
10.319.170
8.744.219
424.463
52.822.067
8.881.389
8.881.389
-
2.181.740
2.181.740
493.164
-
413.937
220.897.819
112.955.747
79.980.694
58.037.094
61.127.846
7.624.119
(7.501.309)
(3.213.562)
47.140.428
33.212.561
712.902
19.553.402
13.471.030
(524.773)
2.282.600
264.528
2.372.681
(2.108.153)
65.914.755
12.099.690
574.721
674.533
690.132
(15.599)
9.128.934
4.005.632
7.354.406
-
3.381.696
5.139.585
2.579.274
2.082.435
7.539.545
(3.056.596)
92
10.596.141
3.726.152
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 93
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
SATIfiLARIN MAL‹YET‹ TABLOSU
(milyon TL)
Cari Dönem
Önceki Dönem
01.01.2001-31.12.2001
01.01.2000-31.12.2000
Üretim Faaliyeti
A. Dolays›z ‹lk Madde
68.399.285
50.374.160
5.516.840
4.048.258
C. Genel Üretim Giderleri
12.195.450
8.170.890
D. Yar› Mamul Kullan›m›
(2.050.711)
281.771
B. Dolays›z ‹flçilik Giderleri
1 . Dönem Bafl› Stok (+)
917.818
2. Dönem Sonu Stok (-)
2.968.529
Üretilen Mamul Maliyeti
E. Mamul Stoklar›nda De¤iflim
1.199.590
917.818
84.060.864
62.875.079
(458.154)
(6.907.582)
1 . Dönem Bafl› Stok (+)
9.979.991
3.072.408
2. Dönem Sonu Stok (-)
10.438.145
9.979.991
I. Sat›lan Mamul Maliyeti
83.602.710
55.967.497
Ticari Faaliyet
a) Dönem Bafl› Emtia Stoku (+)
b) Dönem ‹çi Al›fllar (+)
c) Dönem Sonu Emtia Stok
64.957
20.303
2.615.265
1.013.293
66.371
64.957
II. Sat›lan Emtia Maliyeti
2.613.851
968.639
III. Sat›lan Hizmet Maliyeti
5.579.627
4.191.710
Sat›fllar›n Maliyeti (I+II+III)
91.796.188
61.127.846
93
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 94
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
DENETLEME KURULU RAPORU
Eczac›bafl› ‹laç Sanayi ve Ticaret A.fi. Genel Kurulu’na
Ortakl›¤›n Unvan›
E‹S Eczac›bafl› ‹laç Sanayi ve Ticaret A.fi.
Merkezi
‹stanbul
Sermayesi
12.182.400.000.000.- TL
Çal›flma Konusu
‹nsan sa¤l›¤›yla ilgili ilaçlar, veteriner ilaçlar›, serum ve sa¤l›k bak›m
ürünlerinin üretim ve sat›fl›.
Denetçi ya da Denetçiler’in ad› ve görev
Ahmet Balta ve Ceyhan ‹naltong, 2001 y›l› hesaplar›n› incelemek üzere
süreleri, ortak ya da fiirket personeli
toplanacak Ola¤an Genel Kurul’a kadar görevlidirler. Kuruluflun orta¤› ve
olup olmad›klar›
personeli de¤ildirler.
Kat›l›nan Yönetim Kurulu ve yap›lan
Yönetim Kurulu toplant›lar›na kat›l›nmam›fl,
Denetleme Kurulu toplant›lar› say›s›
dört kez Denetleme Kurulu toplant›s› yap›lm›flt›r.
Ortaklar›n hesaplar›, defter ve belgeleri üstünde
19 Nisan, 28 Haziran, 24 A¤ustos, 15 Ekim ve 20 Aral›k 2001’deki
yap›lan incelemenin kapsam›, hangi tarihlerde
durumlar›yla bütün çal›flmalar denetlenmifl; yasalara ve yönetmeliklere
inceleme yap›ld›¤› ve var›lan sonuç
uygun bulundu¤u sonucuna var›lm›flt›r.
Türk Ticaret Kanunu’nun 353’üncü maddesinin
‹ki ayda bir olmak üzere y›lda alt› kez say›m yap›lm›fl
1’inci f›kras›n›n 3 numaral› bendi gere¤ince
ve veznenin say›ma uygun oldu¤u görülmüfltür.
ortakl›k veznesinde yap›lan say›mlar›n
say›s› ve sonuçlar›
Türk Ticaret Kanunu’nun 353’üncü maddesinin
Her ay sonunda inceleme ve denetim yap›lm›fl ve say›mlar›n kay›tlara
1’inci f›kras›n›n 4 numaral› bendi gere¤ince
uygun bulundu¤u belirlenmifltir.
yap›lan inceleme tarihleri ve sonuçlar›
‹ntikal eden flikâyet ve yolsuzluklar ve
fiikâyet ve yolsuzluk yoktur.
bunlar hakk›nda yap›lan ifllemler
Eczac›bafl› ‹laç Sanayi ve Ticaret A.fi.’nin 01.01.2001-31.12.2001 dönemi hesap ve ifllemlerini Türk Ticaret Kanunu, ortakl›¤›n
Ana Sözleflme’si ve çeflitli mevzuat ile Genel Kabul Görmüfl Muhasebe ‹lke ve Standartlar›’na göre incelemifl bulunmaktay›z.
Görüflümüze göre, içeri¤ini benimsedi¤imiz ekli 31.12.2001 tarihi itibariyle düzenlenmifl Bilanço, ortakl›¤›n an›lan tarihteki mali
durumunu ve 01.01.2001-31.12.2001 dönemine ait Gelir Tablosu da an›lan döneme ait çal›flma sonuçlar›n› gerçe¤e uygun
olarak, do¤ru biçimde yans›tmakta; kâr›n da¤›t›lmas› önerisi, yasalara ve ortakl›k Ana Sözleflme’sine uygun bulunmaktad›r.
Bilanço’nun ve Gelir Tablosu’nun onaylanmas›n› ve Yönetim Kurulu'nun aklanmas›n› oylar›n›za sunar›z.
Denetleme Kurulu
Ahmet Balta
Ceyhan ‹naltong
94
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 95
ECZACIBAfiI ‹LAÇ
1 OCAK-31 ARALIK 2001 HESAP DÖNEM‹NE A‹T
BA⁄IMSIZ DENET‹M RAPORU
1. Eczac›bafl› ‹laç Sanayi ve Ticaret A.fi. (‘fiirket’)’nin 31 Aral›k 2001 tarihi itibariyle
düzenlenmifl Bilanço’sunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait Gelir Tablosu’nu incelemifl
bulunuyoruz. ‹ncelememiz, Sermaye Piyasas› Kurulu (SPK) taraf›ndan yay›mlanm›fl Genel Kabul
Görmüfl Denetim ‹lke, Esas ve Standartlar›’na uygun olarak yap›lm›fl ve dolay›s›yla hesap ve
ifllemlerle ilgili olarak muhasebe kay›tlar›n›n kontrolü ile gerekli gördü¤ümüz di¤er denetim
yöntem ve tekniklerini içermifltir.
2. Görüflümüze göre, söz konusu mali tablolar, tüm önemli taraflar›yla, Eczac›bafl› ‹laç Sanayi
ve Ticaret A.fi.’nin 31 Aral›k 2001 tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren
hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, bir önceki hesap dönemi ile tutarl› bir flekilde
uygulanan SPK taraf›ndan yay›mlanm›fl Genel Kabul Görmüfl Muhasebe ‹lkeleri’ne (bak›n›z
Bilanço Dipnotu 11) uygun olarak, do¤ru bir biçimde yans›tmaktad›r.
Baflaran Nas Serbest Muhasebeci
Mali Müflavirlik Anonim fiirketi
(a member of PricewaterhouseCoopers)
Cansen Baflaran, SMMM
Sorumlu Ortak, Bafldenetçi
‹stanbul, 1 Mart 2002
95
LA‚ ARKA
15/5/02
11:17
Page 96
ECZACIBAfiI
‹LAÇ SANAY‹
VE T‹CARET A.fi.
Büyükdere Caddesi
Ali Kaya Sokak, 7
Levent 80640, ‹stanbul
Tel:
0212 350 80 00
Faks: 0212 350 86 17
0212 350 86 18
www.eis.com.tr
‹stanbul, Nisan 2002
96

Prof. Dr. Tosun Terzio¤lu, Türkiye AB`nin 6. Çerçeve Program›`nda

Transkript

Benzer belgeler

Sami ÜNLÜ 1973 İstanbul Fatih doğumludur. Pertevniyal Lisesini

Kendimizi Sınayalım

program - Klinik Araştırmalar Derneği

kapak.fh11

Alp Debreli,BA, LL.B

KRAV MAGA sporu yükseliyor K›rkp›nar flampiyonu Recep Kara