Dosyayı İndirmek İçin Tıklayın

Transkript

2004/ 173
GÜMÜŞHANE İLİNİN
EKONOMİK KALKINMASI
SEMİNER
AÇIŞ - TEBLİĞLER - PANEL
GÜMÜŞHANE, 2004
1
İşbu kitap, 6 Ağustos 2004 Cuma günü, Gümüşhane Gümüş Otel Salonu’nda gerçekleştirilen Seminerin açış konuşmaları, panel konuşma ve tartışmalarının Y. Temel ENDEROĞLU
tarafından derlemesidir.
Her hakkı İktisadî Araştırmalar Vakfı’na ait olup, adı geçen Vakıf’tan yazılı izin alınmadıkça, aynen veya kısmen iktibas edilemez. Kitap, Vakıf merkezinden temin edilebilir.
İKTİSADÎ ARAŞTIRMALAR VAKFI
19 Mayıs Cad. No: 1 Golden Plaza Kat: 8
34360 Şişli / İSTANBUL
TEL
: (0212) 233 21 07 (Pbx)
FAX
: (0212) 233 21 96
TELG : FOUNDATION - ISTANBUL
E-mail : [email protected]
Web
: www.iktisadiarastirmalar.org
İÇİNDEKİLER
2
Seminerin Takdimi................................................................................................................................................................
5
İ.A.V. Y.K. Üyesi ve Genel Sekreter Y. Temel ENDEROĞLU..........................................
9
AÇIŞ OTURUMU
Gümüşhane Belediye Başkanı Mustafa CANLI...............................................................................
11
Gümüşhane Milletvekili Sabri VARAN..........................................................................................................
15
Gümüşhane Vali Vekili Nihat KARABİBER............................................................................................
25
Gümüşhane Milletvekili Temel YILMAZ......................................................................................................
ÇALIŞMA OTURUMU
21
Başkan
: Selçuk MARUFLU
İ.A.V. Y.K. Üyesi - E.Parlamenter
1. Tebliğ
: Tarım ve Hayvancılığın Gümüşhane
Ekonomisinde Yeri ve Önemi..................................................................................
33
: Sanayi ve Madenciliğin Gümüşhane
Ekonomisinde Yeri ve Önemi..................................................................................
75
Tebliğci
: Prof. Dr. İlhami KÖKSAL
A.Ü. Ziraat Fak. Öğretim Üyesi
Tebliğci
: Prof. Dr. Ahmet İNCEKARA
İ.Ü. İktisat Fak. Öğretim Üyesi
Tebliğci
: Prof. Dr. Mithat DİNÇER
İ.Ü. İktisat Fak. Dekanı
2. Tebliğ
3. Tebliğ
: Turizm Sektörünün Gümüşhane
Ekonomisinde Yeri ve Önemi.................................................................................. 109
PANEL
Gümüşhane Ekonomisinin Gelişmesinde
Ana Strateji ve Tedbirler..................................................................... 159
3
Başkan
Üyeler (*)
: Y. Temel ENDEROĞLU
İ.A.V. Y.K. Üyesi ve Genel Sekreter
: İsmail AKÇAY
Gümüşhane Tic. ve San. Odaları Başkanı
: H.İlhan BAŞARAN
Doğan Organik Ürünler San. ve Tic. A.Ş.
: Mustafa ERTEN
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Müsteşar Yard.
: Faruk GÖKSU
ÇEKÜL Vakfı Y.K. Üyesi
: Zeynel KOÇ
Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yard.
İKİNCİ TUR.................................................................................................................................................................................. 200
ÜÇÜNCÜ TUR.......................................................................................................................................................................... 206
4
SEMİNERİN TAKDİMİ
İktisadi Araştırmalar Vakfı (İAV), Türkiye Ekonomisi’nin her alanında 42
yıldır bilimsel seminerler düzenlemektedir.
Gümüşhane İli’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri, Vakfımızın gerçekleştirdiği 173. seminer olmaktadır. Yaklaşık 15 yıldır yapılmakta olan il kalkınma seminerlerinin sayısı ise, bu seminer ile 34’e ulaşmış bulunmaktadır.
Gümüşhane ilimiz, çok eski bir yerleşim alanıdır. Adını, daha önce işletilen gümüş madeni yataklarından aldığı anlaşılan ilin, ekonomik bakımdan,
yörede parlak dönemler yaşadığı bilinmektedir.
Gümüşhane, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin iç kısmında konumlanmıştır.
Kişi başına gelir itibariyle komşu illerden geride bulunmaktadır. İlin 657,5 bin
hektar olan yüzölçümünün yüzde 17’sinde tarım yapılabilmektedir. Yüzde
25 ormanlık, yüzde 33 çayır ve mera, yüzde 25 ise ekonomik olarak yararlanılamayan alandır. Tarım alanlarının yüzde 30 kadarı sulanabilmektedir.
Harşıt vadisinde meyve ağırlıklı, Kelkit Vadisinde ise tahıl ve endüstri bitkileri tarımı yapılmaktadır. Tarım kesiminde büyük oranda geçimlik ekonomik
faaliyetler egemendir.
O nedenle, Türkiye genelinde olduğu gibi verimlilik düşüktür. Hayvancılık için, Gümüşhane İli arazisi nispeten uygundur. Ancak bu kesimde de, bitkisel üretime paralel olarak geçimlik faaliyetler hakimdir. Bütün bu verim düşüklüğüne karşılık, 2000 yılı sayımında 187 bin olan il nüfusunun, büyük bir
bölümü, yine de tarım kesiminde yaşamaktadır. Bu durumu ile İl, Karadeniz
Bölgesi ve Türkiye ortalamasının gerisinde, 81 il içinde 75. sıradadır.
Madencilik alanında, altın, gümüş, kurşun, demir, bakır, manganez,
krom, linyit varlıkları tespit edilmiştir. Çimento, mermer ve seramik hammaddesi mevcudunu işleyen işletmeler vardır.
Sanayi kesiminde ise gözle görülür bir altyapı oluşturulamamıştır. Esasen sanayi alanında, il ekonomisine katkı itibariyle önemli bir beklenti de
yoktur. Ancak, mevcut kaynakların da ekonomik işletilmesi ve toplum hizmetine sunulması gerekmektedir. 2000 yılı verilerine göre, sanayi işi kolunda çalışanların oranı yüzde 2,6 olup, bölge ve ülke ortalamalarından düşüktür. Gümüşhane’de tarım, madencilik sektörlerine dayalı bir sınai kurulu kapasite vardır. Yerel Pazar, ulaşım imkanları, kişi başına gelir itibariyle sınır5
lı faktörler, rekabetçi bir ekonomide sınai gelişmeyi engeller görünmektedir.
Bir diğer eksiklik olan Organize Sanayi Bölgesi projesinde ise, önemli gelişmeler sağlanmıştır. Yatırımlarda devlet yardımları hakkında 5084 sayılı ve
29/1/2004 tarihli 36 ili kapsayan Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Kanunu’ndan sonra, önemli gelişmeler beklenmektedir. Diğer taraftan, mevcut sınai kapasitenin özelleştirilerek verimliliğin arttırılması ve ekonomiye kazandırılması hususunda da son dönemlerde çarpıcı iyileşmeler olmaktadır.
Gümüşhane ekonomisinde, turizm faaliyetleri de, potansiyeline paralel
büyüklükte bir ekonomik sonuç yaratamamıştır. İl’de potansiyelin her alanda tespiti ve iyileştirilmesi konusunda önemli projeler yürütülmekte ve sektöre büyük bir önem verilmektedir. Eski Gümüşhane başta olmak üzere kültür turizm kaynaklarının tespiti ve Zigana Dağ Geliştirme Projesi, İl turizm
faaliyetlerinde farklı bir boyuta geçişin öncüleri olarak değerlendirilmektedir.
Gümüşhane’de, il ekonomisini sürükleyecek bir girişimci sınıfı ve birikimi olduğunu söylemek zordur. Ancak, Gümüşhane dışında bu faktörün varlığı rahatlıkla belirtilebilir. Gümüşhane’deki ekonomik potansiyelin değerlendirilmesinde, bu tecrübe ve birikime büyük ihtiyaç vardır. Bu amaçla İl’de kurulabilecek bir Gümüşhane Kalkınma Ajansı gibi bir sivil toplum yapılanması
içinde, Kentteki ve kent dışındaki varlıkların güç birliği yapması, gerekli şartlardan biri olarak değerlendirilebilir.
Son dönemde kurulan Kelkit Havzası Kalkınma Birliği, Kelkit Platformu
gibi girişimler ile, Doğan Grubunun gerçekleştirdiği, sosyal sorumluluk bilinci ifadesi yatırımlar, ileriye dönük iyimser beklentileri yükseltmektedir.
Aksi takdirde Gümüşhane, göç veren, terkedilmiş, baba ocağı olarak
bazen uğranılan bir yer olarak kalacaktır.
Bu seminerin gerçekleşmesini sağlayan başta Gümüşhane Valiliği olmak üzere, destek veren kişi ve kuruluşlara, ayrıca fikri katkı sağlayan bilim
adamı, iş adamı ve bürokratlara teşekkür ederiz.
İKTİSADÎ ARAŞTIRMALAR VAKFI
6
AÇIŞ OTURUMU
- İ.A.V. Y.K. Üyesi ve Genel Sekreter
Y. Temel ENDEROĞLU’nun Konuşması
- Gümüşhane Belediye Başkanı Mustafa CANLI’nın
Konuşması
- Gümüşhane Milletvekili Sabri VARAN’ın Konuşması
- Gümüşhane Milletvekili Temel YILMAZ’ın Konuşması
- Gümüşhane Vali Vekili Nihat KARABİBER’in Konuşması
7
8
İAV. YÖNETİM KURULU ÜYESİ VE GENEL SEKRETER
Y. TEMEL ENDEROĞLU’NUN KONUŞMASI
Sayın Vali, Sayın Milletvekilleri, Sayın Başkanlar, Sayın Bürokrat ve Akademisyenler, Sayın katılımcılar, değerli Basın Mensupları.
Gümüşhane İlinin Ekonomik Gelişmesi seminerini açıyorum. Hepinizi
sevgi ve saygılarımla selâmlarım.
Ben İ.A.V. yönetim kurulu üyesi ve genel sekreteri Temel Enderoğlu, aslında bu konuşmayı Vakıf Başkanı Prof. M. Orhan DİKMEN'in yapması gerekiyordu. Davetiyelerde de var. Ancak ani bir rahatsızlığı gelişini engelledi.
Üzüntülerini iletmemi istedi.
Gümüşhane ilinin, konumuna, ekonomik potansiyeline, imkanlarına ve
fırsatlarına değinmek istemiyorum. Zira, davetiyelerde de görüldüğü üzere,
Tarım ve Hayvancılık, Sanayi ve Madencilik ve Turizm olmak üzere 3 Tebliğ sunulacak, ayrıca Panel bölümünde de Ekonominin gelişmesinde ana
strateji ve tedbirler tartışma konusu olacaktır.
Bu nedenlerle benim seminer konularına girmem biraz fazla olur.
Ben izin verirseniz bu güzide topluluğu bulmuşken, İktisadî Araştırmalar
Vakfını kısaca tanıtmak isterim.
İktisadî Araştırmalar Vakfı 1962 yılında kurulmuştur. Ve 42 yıldır çalışmalarını kesintisiz devam ettirmektedir.
Vakfın Kuruluş gayesi Türkiye'nin Ekonomik ve Mali sorunlarını tartışmak bunların çözüm yollarını aramak.
Bu maksatla başta Milli ve Milletlerarası seminerler olmak üzere, paneller, konferanslar, basın toplantıları ve bildiriler hep gündemde olmuştur.
Seminerlerde, Banka, Sigorta, tekstil, otomotiv, Serbest Bölgeler gibi çeşitli sektörler ele alınmakta, madde bazında da, Çay, Fındık, Pamuk, Tütün
ve Bal gibi hemen her konuya yer verilmektedir. Bugüne kadar düzenlenen
seminer sayısı 173'ü bulmuştur.
Son 15-20 yıldır Coğrafi Bölgeler itibariyle ile de konulara eğildik. İl se9
minerleri düzenlemeye başladık. Coğrafi Bölge olarak ilin, ekonomik profilini gelişmeyi sağlayacak Lokomotif sektör veya sektörleri saptamak, imkanları ve fırsatları ortaya çıkarmak.
Gümüşhane'de düzenlediğimiz bu seminer, il bazındaki çalışmalarımızın
34.cüsü olmaktadır.
İktisadî Araştırmalar Vakfının bir diğer faaliyet konusu da, Dış seminer /
konferanslar. Türkiye ile ele aldığımız Ülke arasındaki Ticari ve Ekonomik
ilişkilerin geliştirilmesi. Son yıllarda başladığımız bu çalışmalarda, Paris,
Bakü, Bükreş, Sofya ve Hartum olmak üzere 5 ülkede gerçekleştirdiğimiz
konferansları sayabiliriz. 28 Kasım 2004 tarihinde de Cezair'de bir seminer
/ Konferansımız olacaktır.
Vakfın bir diğer özelliği de, düzenlediği seminer ve konferansları kitap
halinde yayınlanmaktadır; Seminer kitap sayımız 173, konferans kitap sayısı 25.
Sözlerime son verirken bu seminerin gerçekleşmesini sağlayan Gümüşhane Valiliğine teşekkürlerimizi sunmak isterim.
Ayrıca, seminerin açış oturumunda yer alan zevata, tebliğ sunan, oturum
başkanlığı yapan, panelist olarak katılan sayın bürokrat, akademisyen ve iş
adamlarına da şükranlarımı sunuyorum.
Sabrınız için teşekkür eder, hepinizi tekrar sevgi ve saygılarımla selamlarım.
_______________________
10
GÜMÜŞHANE BELEDİYE BAŞKANI
MUSTAFA CANLI’NIN KONUŞMASI
Sayın vali vekilim, sayın milletvekillerimiz, sayın müsteşar yardımcılarımız İ.A.V.’ın çok değerli genel sekreteri ve saygıdeğer akademisyenler, ilimizin çok değerli sivil toplum örgütleri ve yöneticileri, saygıdeğer basın ve
sayın misafirler; öncelikle Gümüşhane ilinin ekonomik kalkınması konulu
seminerin düzenlenmesinde emeği geçenlere teşekkür ediyorum. İlimize
teşrif eden misafirlerimize hoş geldiniz diyorum ve hepinizi saygıyla selamlıyorum. Tabii bu seminerin ilimizin kalkınmasında bir lokomotif görevi görmesini de canı gönülden arzu ediyorum, diliyorum.
81 il içerisinde sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması 71. sırada olan ve
İç Anadolu’yu Karadeniz bölgesine bağlayan tarihi ipek yolu ticaretinde
önemli bir yere sahip olan çileli, mert ve çalışkan insanların binlerce yıldan
beri yaşadığı Gümüşhane’nin ekonomik kalkınmasını tahlil etmek, araştırmak, çözüm yolları bulmak ve bu çözümlerin hayata geçirilmesi konusunda
bu toplantının önemli bir adım olacağı inancındayım.
Gümüşhane, Cumhuriyet öncesi önemli bir nüfusu barındırırken sanayi
toplumuna geçiş süreci içerisinde yerini alamamış ve zamanla gerek yurt
içine gerekse yurt dışına hızlı bir nüfus göçüne maruz kalmıştır. 2000 nüfus
sayımına göre 187 bin olan ilimizin genel nüfusunun yaklaşık 4 katı Gümüşhane dışında yaşamaktadır. Bu da yaklaşık 800 bin nüfus demektir. Kelkit,
Köse, Şiran, Torul, Kürtün ve Merkez ilçelerimizin hemen hemen hepsinden
büyük göçler olmuş ve en son ilimize katılan bir köy olan Şiran da ki köyün
katılımıyla 322 olan köy sayısının bir çoğunda okullar ve maalesef sağlık
ocakları kapanmıştır. Gümüşhane’nin kalkınmasında güçlü yerel yönetimlerinde çok büyük rolü ve görev alacağı bir realitedir. Özellikle ben sayın vekillerimizden buna hasseten istirham ediyorum ve hükümetimizden beklentimizin de bu noktada olduğunu belirtiyorum. Bu gündemde olan geçen
TBMM’de kabul edilen işte sayın cumhurbaşkanımız tarafından 3 maddesi
iptal edilen yerel yönetimler yasa tasarısında da Gümüşhane gibi gerçekten
kalkınmaya ihtiyacı olan illerin ayrı bir kategoride değerlendirilmesini ben
hasseten istirham ediyorum. Nasıl ki işte 36 il ayrı bir kapsam içerisinde değerlendirilip yatırımların teşvik noktasında bir lokomotif görevi görülmesi is11
teniyorsa da yerel bazda yerel yönetimlerin gerek özel idare gerekse belediyelerin daha ekonomik olarak kalkınması açısından bu tip bölgelere de
daha çok katma değer sağlayacak bir yapılanmanın mutlaka gerçekleştirilmesinin ilimizin kalkınması açısından önemli olduğunu düşünüyorum.
Tabii Gümüşhane’nin kalkınmada öncelikli iller kapsamında olduğunu
biliyoruz ama bu kapsamın geniş olması ve kalkınmada öncelikli iller arasında rekabet açısından dengesizliklerin de olduğu başka bir gerçektir.
Eğer siz Giresun ile Gümüşhane’ye aynı önceliği tanırsanız girişimci elbette ki Gümüşhane’yi tercih etmeyecektir. Bu nedenle Gümüşhane ile aynı
kriterlere sahip illerin farklı bir konseptte ele alınmaları gerektiği kanaatindeyim.
İç Anadolu ve Doğu Anadolu’yu Karadeniz bölgesine bağlayan yollar arzu edilen seviyeye gelmiştir. Ulaşım önündeki engeller bir bakıma azalmıştır. Ulaşım, sağlık hizmetleri, iletişim, enerji nakil hatları, çevre bilincinin yerleştirilmesi ve güvenlik yatırımı yapılacak müteşebbislerin günümüzdeki en
büyük beklentilerimizdendir. Ayrıca burada ben bir konuyu daha tartışmaya
ve bilginize sunmak istiyorum. Bence Gümüşhane’mizde bildiğiniz gibi çok
büyük oranda göç var. Gerçi son yıllarda bu göç durmuş vaziyette ancak bir
konu belki gözden kaçıyor. Biz hep özellikle tartışmalarımızda yüksek okul
ihtiyacını ve yüksek okulların ilimize katacağı katma değerleri bahsederken
özellikle ortaöğretimdeki yeteri kadar diğer gelişmiş iller seviyesinde olmaması orta öğretimin bir bakıyorsunuz ki aileler çocuklarını daha iyi bir okulda okutabilmek için maalesef ilimizi terk ediyorlar ve gidiyorlar. Bu nedenle
de öncelikle ve özellikli olarak daha nitelikli ve eğitim öğretim seviyesinin
daha üst noktasını çıkmasını sağlayacak bir eğitim politikasının mutlaka ilimiz ve illerimiz değerinde olan efendim illere ayrı bir plan program içerisinde yaklaşılmasını ben düşünüyorum.
Hepimiz yaşıyoruz burada. Bir bakıyorsunuz ki insanlar çocuklarını daha iyi bir okulda okutmak için işte Trabzon’a veya başka yerlere gidiyor. Dolayısıyla burada beyin göçünün de bir yerde olması sağlanıyor ki bunu mutlaka durdurmamız ve burada her ailenin çocuğunu daha iyi bir okulda okutması için ben Gümüşhane’den gitmeme gerek yok ben burada okutmalıyım
anlayışının oluşmasının ben Gümüşhane açısından fayda sağladığını düşünüyorum. Mesela bu sene bildiğim kadarıyla 150’ye yakın bir öğretmen
tayin oldu yani yetişti, belli bir noktaya geldi ve bunun yerine gelen öğretmenlerimizde kabul etmek lazım işte yeni mezun olan öğretmenler ve bunlarında eğitime sağladıkları katkı taktir edersiniz ki işte bir 10 senelik veya
daha tecrübe kazanmış bir eğitimci düzeyinde değil bununda ilimizin sosyal
ve ekonomik gelişmesine olumsuz katkı yaptığını düşünüyorum. Bu nedenle de sayın vekillerimizden de hükümetimizden bu konuda daha farklı bir
politika beklediğimizi özellikle belirtmek istiyorum.
12
Tabii geçtiğimiz haftalarda 12-17 Temmuz 2004 tarihlerinde düzenlenen
11. Uluslararası Kuşburnu tesnif su sporları ve yayla şenliklerinin de Gümüşhane’mizin tanıtılması, kalkındırılmasından son derece önemli sonuçlar
doğuracağına ben inanıyorum. Elbette ki bunların artarak devam etmesi ilimizin daha farklı bir noktaya geleceğini düşünüyorum.
Günümüzde bacasız sanayi olarak da ifade edilen turizm sektörünün il
olarak istihdam açısından yeteri kadar fayda sağladığımızda söylenemez.
Gümüşhane’nin tarihi ve turistik mekanlarının yeteri kadar tanıtımının yapılması, alt yapının hazırlanması halinde turizmin ilimizde yeni sektörlerin doğmasına ve bununda ilimizde istihdam artırıcı önemli bir etken olacağını da
düşünüyorum.
İlimizin en büyük problemi olan işsizliğin çözümü için sadece turizmin
yetmeyeceği bununla beraber sanayi yatırımlarının ilimizde gelmesinde
herkesin üzerine düşen görevi yerine getirmesi gerekmektedir. Burada valilik, belediyeler, üniversite, ticaret ve sanayi odaları, esnaf ve sanatkarlar birliği, TÜSİAD, il dışındaki iş adamlarımıza büyük görevler düşmektedir. Yukarıda saydığım bütün kamu kurum, sivil toplum örgütlerinin el ele vererek
yapacağı çalışmalar ilimizin ekonomik kalkınmasına da ivme kazandıracağı bir gerçektir.
Tabii ilimiz bir eğitim kentidir. Biraz önce de bahsettiğim gibi bu bağlamda şehrin ekonomik, sosyal, kültürel yönden kalkınmasını sağlayacak fakülteler zinciri mutlaka gerçekleştirilmelidir. Ve alt yapısı güçlendirilmelidir. Bu
konuda Karadeniz Teknik Üniversitesinin yetkili yönetimine ve hükümetimize çok büyük görevler düşmektedir.
Ayrıca madencilik, hayvancılık, tarım, turizminde ilimizin kalkınmasında
ana görev göreceğini düşünüyorum. Özellikle Kerkük vadisindeki organik
tarım belki de o yöremizin kalkınmasında çok büyük ivmeler kazandıracaktır.
Ben bu ana başlıklar altında meseleye baktıktan sonra elbette ki sayın
genel sekreterimizin de ifade ettiği gibi uzmanlarımız Gümüşhane’mizin kalkınmasında ki düşüncelerini takdim edecekler ve bizi bilgilendirecekler. Bu
toplantının burada düzenlenmesini sağlayan İ.A.V.’a, sayın valimize ve siz
değerli katılımcılara ben yürekten teşekkür ediyorum. Ve tekrar bu toplantının hayırlı olmasını diliyor saygılar sunuyorum.
_______________________
13
14
GÜMÜŞHANE MİLLETVEKİLİ SABRİ VARAN’IN KONUŞMASI
Gümüşhane İlini 22. Dönemde TBMM'de temsil etme görevi verdiğiniz
kişi sıfatıyla huzurlarınızda bulunuyorum ve bütün katılımcıları saygı ile selamlıyorum.
Değerli hemşehrilerim,
Ben konuşmamda sizlerin de sabrını zorlamadan bazı meselelere ve
58.Hükümetin icraatlarıyla ülkemizde yaşanan ve tabii ki bizlerin ve sizlerin
gayretleriyle şirin şehrimizde somutlaşan bazı gelişmelere değineceğim.
Gümüşhane'mizin gelişmesine ilişkin olarak yaptıklarımızı ve yapmamız
gerekenler hakkındaki düşünncelerimi açıklıyacağım.
Açıklamalarıma başlamadan önce insanla ilgili her meselenin çözümünde Temel ilke olarak, stratejiler tesbit edilirken mevcut durumun iyi etüt edilmesi gerektiği gerçeğine işaret etmek isterim. Bu düşünce bizleri gereksiz
hayaller kurmak yerine, saf ve faydalı gerçeğin içine çekecektir.
Hükümetimiz sözcülerinin de çeşitli vesilelerle ifade ettikleri üzere:
Ekonomide yaşanan sorunların kalıcı bir şekilde çözümü, halkın talep ve
beklentilerini esas alan mevcut yönetimin birinci önceliği olmuştur. Ekonomide enkaz edebiyatı yapılmadan, geçmiş dönemler sağlıklı bir şekilde analiz
edilerek, geleceğe dönük kapsamlı ve gerçekci bir program ilan edilmiştir.
2001 Yılındaki mevcut durumu görmek için bir kaç rakam vermek istiyorum: 1990 yılında cari fiyatlarla 2712 dolar olan kişi başına gelir 2001 yılında 2101 dolara gerilemiştir ve son olarak 2001 yılında yaşanan finansal
krizle birlikte ekonomi önemli boyutta daralmıştır. %9,5 küçülme ile cumhuriyet tarihinde eşine rastlanmadık ölçüde bir yoksullaşma ve işsizliğe kapı
açılmıştır.
Kasım 2002 sonrası 58.ve 59.Hükümetlerin gayretleriyle çok kısa bir sürede ve Irak krizine rağmen makroekonomik dengeler yerine oturmaya başlamış, döviz kuru aşağı çekilmiş, piyasalar, borsa hareketlenmiş ve enflasyon hedeflenen seviyenin altına çekilmiştir. Aynı zamanda ekonomik büyümede de istikrar sağlanmış ve 2003 yılında % 5'lik bir büyüme de elde edil15
miştir.
Ekonomik büyüme ve döviz kurunda yaşanan gelişmelerin etkisi İie
2002 yılında 2609 dolar olan kişi başına gelir %29 civarında artarak 2003
yılında 3366 dolara ulaşmıştır.
Ekonomideki bu iyiye gidişin etkilerini görmek elbetteki birden bire olmayacaktır. İlimiz açısından bu iyiye gidişin tezahürlerini şu şekilde sıralamak
mümkündür:
BAYINDIRLIK:
Kürtün Barajına 19 yılda gönderilen ödeneğin 1/3 kadarını ki yaklaşık 17
milyon USD ediyor. Bir yılda gönderilerek baraj bitirilmiş ve hizmete açılmıştır.
Torul Barajı, Türkiye’de bu yıl içinde en çok ödenek alan 3 baraj içerisindedir. (40 Trilyon TL), Koruluk Barajına 5 Trilyon TL, Köse Barajına 1 Trilyon TL ödenek gönderilmiştir. Torul ve Koruluk Barajları 2004 sonunda
% 95 oranında tamamlanacaktır. Türkiyede bir tek "Sadak Barajı" bu yıl yatırım programına aldırıldı.
Karayolları Bölge Müdürlüğü bu yıl en fazla asfaltı Gümüşhane'de yapmıştır. 170 Km. Mevcut yol projelerine yaklaşık 14 Trilyon TL ödenek temin
edildi.
Afet Konutlarına 5,5 Trilyon ödenek gönderildi ve çoğu tamamlandı.
Yarım kalan Yetiştirme Yurdu İnşatına 1,1 Trilyon ödenek temin edilerek
açılışa hazır hale getirildi.
EĞİTİM:
Kürtün'e 1, Torul'a 1, Kelkit'e 1 İlköğretim Okulu, Kürtün'e 1 Çok Programlı Lise, Köse'ye 1 Çok Programlı Lise, İl merkezine 1 Ana Okulu açıldı.
Şiran ve Torul'a ek Lise inşaatları yapıldı.
Bir hayırsevere yaptırılacak 2 öğrenci yurdu, 1 ilköğretim okulu, 1 spor
salonu (Temelleri mart sonunda atılacak),
Okul öncesi eğitime 48 öğretici kadrosu tahsis edildi.
Gümüşhane okullarına 430 Bilgisayar gönderildi.
Eski Yetiştirme Yurdu binasını "Fen Lisesi" olarak açıyoruz. Tahsis işlemi tamamlanmıştır. Yatılı okullarımıza toplam 3,5 trilyon Ödenek gönderilmiştir.
Eğitim Fakültesinin açılması için Üniversitenin Senato kararı çıkmıştır.
16
Mühendislik Fakültesinin Harita Mühendisliği Bölümü açıldı. Gelecek yıl
da Makine Mühendisliği Bölümü açılma aşamasındadır
SAĞLIK:
Ağız-Diş Sağlığı Merkezini kurduk. Sağlık ile ilgili değişik projelere yaklaşık 1 Trilyon TL. ödenek aktartık. Kürtün ilçemize ilk defa bir dişhekimi gitti ve diş ünitesi kurduk. Sağlık ocakları için mefruşat dahil 1,5 Trilyon TL.
ödenek temin edilmiş ve bu sağlık ocakları bitirilmiştir. Kelkit'teki dializ ünitesi açılışa hazır hale getirilmiştir. Şiran'da yarım kalan lojmanlar bitirilip,
hizmete açılmıştır.
TARIM:
Tarım Bakanlığı Destekleme Genel Müdürlüğünden İlimizin çeşitli yerleşim yerlerinde kurulan hayvancılık kooperatifleri için (Salyazı, Kabaktepe,
Yeşildere, Kayadibi, Yukarı Alıçlı) yaklaşık 3 trilyon 550 milyar'lık kredi temin edilmiştir. (1990-2002 tarihleri arasında sağlanan toplam kredi miktarı
yaklaşık 510 milyardır) Çiftçilerimize %35 daha ucuz mazot verilmiştir.
ÇEŞİTLİ:
400 Toplu konut projemizin 1 etabı 18 Şubat 2004'te ihale edilmiştir.
Doğalgaz Projemiz 6 Ocak 2004'te ilana çıktı. 31 Ocak 2004'te ihale
edildi.
Organize Sanayi Bölgesinde altyapıyı bitirdik. Elektirik hattı Şubat
2004'te İhale ediliyor.
Eski Gümüşhane'deki (Süleymaniye Mah.) Tarihi camiye 100 Milyar TL.
Göndererek restore ettirdik.
İkiz Gümüşhane evlerinin onarımı ve Limni Gölü yolu projesi için 350
Milyar TL. ödenek tahsis edilmiştir.
400 fakir ailenin günlük sıcak yemek parasını Vakıflar Genel Müdürlüğü'nden gönderttik.
Yeni Şehir Stadına 750 Milyar TL. İlçelerde yapılan çim stadlar için (7
adet) 120 Milyar TL. ödenek tahsis edilmiştir. Köylere destek için 2003'te 17
Trilyon TL. ödenek gönderildi.
Dargelirli Hemşehrilerimizin bu kışı daha sıcak geçirmelerini temin için
2003 yılında 3100 ton ücretsiz kömür dağıttık. (Bu basit bir hesapla 6200
haneye 500 kilo kömür demektir.)
Yapılanlar listesini uzatmak mümkün. Ancak; önemli olan husus, bu yapılanların ülkenin ekonomik dengeleri bozulmadan ve biz borcu alalım, biri
gelir öder zihniyetiyle yapılmamış olmasıdır. Yani, önemli olan ülkeyi uçuru17
mun eşiğine getirmeden gelişme kaydetmektir.
Birtakım siyasilerin çeşitli vesilelerle söyledikleri: Bizim zamanımızda şu
kadar, bu kadar yatırım yapıldı sözünü yukarıda bahsettiğim çerçevede değerlendirmek gerekir.
Değerli katılımcılar,
Yukarıda söylediklerimi girizgah kabul etmenizi rica ederim. Asıl önemli
olan bundan sonra şehrimiz için ne yapabiliriz ne yapmalıyız sorusunun cevabıdır. Bilindiği üzere hükümetimiz bir teşvik yasası çıkarmıştır. Bu yasanın İlimize sağladığı imkanlardan azami derecede faydalanmamız gerekir
tabii ki bu özel sektörün girişimleriyle olacaktır.
Gümüşhanemizi de kapsayan bu yasa belki de şehrimizin kaderini değiştirecek niteliktedir. Ancak şehrimizde bulunan bulunmayan tüm hemşehrilerimizin desteği gerekmektedir. Bu konuda bizlerin üzerine düşen ne varsa yapacağımızdan hiç kimse endişe etmemelidir. Teşvik yasası ne getirmektedir:
Yasaya göre, vergi ve sigorta primi teşvikleri ile enerji desteği, Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığınca 2001 yılı için belirlenen kişi başına GSYİH
tutarı bin 500 dolar veya daha az olan illerde uygulanacak. Bedelsiz arsa ve
arazi tahsisi ise GSYİH tutarı bin 500 dolar ve altında olan illerin yanı sıra
kalkınmada öncelikli yöreler kapsamındaki illerde yapılacak.
GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ
Bu illerde 2003 yılının Ekim ayında yeni başlayan vergi mükelleflerinin
çalıştırdıkları işçiler ile yeni işe aldıkları işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin, organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu işyerleri için tamamı, diğer yerlerdeki işyerleri için yüzde 80'i alınmayacak.
Vazgeçilen vergi tutarı, organize sanayi ve endüstri bölgelerindeki işyerlerinde yeni işe alınan işçi sayısı ile asgari ücret üzerinden ödenmesi gereken verginin çarpımı sonucu bulunan miktarı geçemeyecek. Diğer yerlerdeki işyerlerinde yeni işe alman işçi sayısı ile asgari ücret üzerinden ödenmesi gereken verginin çarpımı sonucu bulunacak tutarın ise yüzde 80'ini aşamayacak. Bu düzenleme ile ilave istihdamın işverene maliyeti, vazgeçilen
gelir vergisi stopajı kadar azaltılıyor.
SİGORTA PRİM TEŞVİKİ
Sigorta primi teşviki uygulanacak illerde, 1 Ekim 2003'den itibaren yeni
işe başlayan mükelleflerin işyerlerinde çalıştırdıkları işçiler ile bu tarihten
önce işe başlamış olanların ilave olarak yeni işe aldıkları ve bu işyerlerinde
fiilen çalıştırdıkları işçilerin sigorta primlerinin işveren hissesinin organize
sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı Hazine tarafından karşılanacak. Diğer yerlerdeki işyerleri için bu oran yüzde 80 olacak.
18
BEDELSİZ YATIRIM YERİ TAHSİSİ
36 ilde en az 10 kişilik istihdam öngören yatırımlara girişen gerçek ve tüzel kişilere, Hazine'ye, katma bütçeli kuruluşlara, belediyelere veya il özel
idarelerine ait arazi veya arsalar bedelsiz olarak devredilecek. Bu teşvikten
yararlanabilmek için istihdam edilecek işçi sayısı, yatırımın faaliyete geçmesinden itibaren beş yıl süre ile korunacak. Arsanın bedelsiz olarak devredildiği, devir amaç ve koşullarına uyulma zorunluluğu olduğu yönünde tapuya
şerh konulacak.
ENERJİ DESTEĞİ
Yatırımcıya enerji desteği de 2008 yılına kadar uygulanacak, 1 Ekim
2003 tarihinden itibaren imalat sanayi, madencilik, hayvancılık, seracılık,
soğuk hava deposu, turizm konaklama tesisi, eğitim veya sağlık alanında
faaliyete geçen, fiilen ve sürekli olarak asgari 10 işçi çalıştıran işletmelerin
elektrik enerjisi giderlerinin yüzde 20'si Hazinece karşılanacak. Bu orana
10'dan sonraki her işçi için yarım puan eklenecek.
Hazinece karşılanacak oran, organize sanayi veya endüstri bölgelerinde
kurulu işletmeler için yüzde 50'yi / diğer alanlarda kurulu bulunanlar için
yüzde 40'ı geçemeyecek.
1 Ekim 2003'den önce belirtilen konularda faaliyete geçen işletmeler de
işçi sayısını yüzde 20 oranında artırmaları ve asgari 10 işçi çalıştırmaları
halinde enerji indiriminden yararlanacaklar. Kamu işletmeleri sigorta primi
teşvikinden yararlanamazken, enerji teşviklerinden yararlanabilecek.
SERBEST BÖLGELER
Yasa, Serbest Bölgeler Yasası'nda da değişiklikler öngörüyor. Buna göre, bu bölgelerde gümrük ve kambiyo mükellefiyetine ilişkin mevzuat uygulanmayacak. İşleticiler ve kullanıcılar yatırım ve üretim aşamalarında Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek vergi dışı teşviklerden yararlandırılabilecek.
Serbest bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetler dolayısıyla elde edilen kazançlar faaliyet ruhsatlarında belirtilen süre ile sınırlı olmak üzere gelir ve
kurumlar vergisinden muaf tutulacak.
Serbest bölgelerde istihdam edilen personele ödenilen ücretlerden, 31
Aralık 2008 tarihine gelir vergisi alınmayacak. Ayrıca bu bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlere ilişkin işlemler de 31 Aralık 2008'e kadar her türlü resim, vergi ve harçtan muaf tutulacak. Yasaya göre, serbest bölgelerde faaliyette bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bu bölgelerde imal ettikleri ürünlerin satışından elde edilen kazançları, AB'ye tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yıllık vergileme döneminin sonuna kadar gelir veya
kurumlar vergisinden muaf olacak.
19
Sonuç olarak Gümüşhane ekonomisinin gelişiminde lokomotif olacak 2T
formülü (Turizm-Tarım) ve Madencilik sektörü ile ilgili yoğun çalışmalarımızın gelecek yıllarda meyvesini vereceğini hep beraber göreceğiz inşallah.
Eğitimi, sanayisi, turizmi ve ticareti gelişmiş lider ülke Türkiye içinde gelişmiş Gümüşhane’de buluşmak dileğiyle.
_______________________
20
GÜMÜŞHANE MİLLETVEKİLİ TEMEL YILMAZ’IN KONUŞMASI
Sayın Milletvekilim, Sayın Valim, Sayın Belediye Başkanım, İl Protokolünün ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Değerli Üyeleri, Sayın İktisadi Araştırmalar Vakfı Genel Sekreteri Temel Enderoğlu Bey, Seminere tebliğleri ileri değer katacak sevgili katılımcılar, değerli misafirler ve aziz Gümüşhaneliler.
Öncelikle Gümüşhane dışından gelen misafirlerimize hemşehrilerim adına şehrimize hoş geldiniz diyor, ilimizde düzenlenen böyle bir programa iştirak ettiğiniz için hepinize şükranlarımı sunuyorum.
Gümüşhane ilinin ekonomik kalkınması konulu seminerinde aranızda olmaktan büyük bir mutluluk ve heyecan duyuyorum. Çünkü ilimizin en önemli sorununu bugün burada tartışarak çözüm yolları arayacağız. Kalkınmada
1. derecede öncelikli iller arasında bulunan Gümüşhane hala kalkınamamışsa bunun sebeplerini düşünmeliyiz. Bu kalkınmamışlığın sonucu olarak
ilin bir milletvekili olarak bana ulaşan taleplerin büyük çoğunluğu iş isteklerinden oluşmaktadır. İlimizde insanlarımızın çalışabilecekleri iş sahalarının
yetersizdir. Bu yetersiz durumu nasıl aşabiliriz? Hangi girişimlerle bu insanlarımıza iş sahaları açabiliriz, bölge ekonomimizi güçlendirebiliriz?
Bizim buralarda söylenen bir mani vardır: Gök ekin biçilir mi / İyisi seçilir mi / Sular minare boyu / Köprüsüz geçilir mi... buralardaki işsizliği de önlememiz için köprülere ihtiyacımız var, ekonomik açıdan köprüler kurmalıyız, fabrikalar, alternatif iş sahaları, mal ve hizmet üretimi yapacak faaliyet
alanları oluşturmalıyız.
Tarihi M.Ö 3000 yıllarına kadar uzanan ilimiz, bu zaman zarfında bir çok
medeniyetin etkisi altında kalmış ve her birinden süzülen zenginliklerle bu
güne kadar gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde de Hazinenin 1/5
oranında gümüş sikke ihtiyacını karşılamış olan Gümüşhane, o dönemde
maden ocakları ile ön plana çıkan bir şehir konumundadır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde ekonomisi maden üretimi ile zenginleşen şehrimizden
bu üretimlerinin karşılığı olarak vergi alınmayarak, üretim teşvik edilmiştir. O
dönemlerde, 70 kadar maden ocağı çalışırken bugünkü imkanlarla bunun
ne kadar gerisinde kaldığımızın elbette mantıklı izahları yapılabilir. Ama bugün gelinen nokta hepimizin malumudur. Sadece Gümüşhane'nin değil Tür21
kiye'nin ekonomisine ciddi katkı sağlayacak madenlerimiz keşfedilmeyi ve
işletilmeyi bekliyor.
Bir şehrin kalkınmasında bir çok faktör ön plana çıkmaktadır. Belki bunların çok azı Gümüşhane için geçerlidir ama bu durum bizim önümüze mazeret olarak konulmamalı. Coğrafi olarak şehrin yaklaşık % 60'ı dağlarla
kaplıdır. Bu dezavantajı avantaja çevirecek girişimler neler olmalıdır? Bunları konuşup tartışmalıyız. Bir şehrin kaderi; akıllı adımlarla, isabetli yatırımlarla, organize hareketle kısa sürede değişebilir. Anadolu bunun örnekleri ile
dolu. Peki biz bu Gümüşhane’mizin geri kalmışlık kaderini nasıl değiştireceğiz? Nasıl bir yol takip edeceğiz, nasıl ve hangi alanlarda yatırımlar yapmalıyız ki ekonomik açıdan süreklilik arz etsin? Şimdi burada tebliğ sunacak
değerli hocalarımız, değerli katılımcılar bizlere Gümüşhane'nin ekonomik
açıdan bir fotoğrafını çekecekler ve bize geri kalmışlıktan kurtulmamız için
öneriler ve ip uçları sunacaklar. Bu tür organizasyonlar bizim için oldukça
değerlidir ve yol göstericidir. Bizler: yani siyasi temsilciler, idareciler, sivil
toplum kuruluşları, sanayiciler, Gümüşhane’liler sizlerin önerilerinizi dikkatle dinleyeceğiz ve uygulamak için girişimlerde bulunacağız.
Bir de burada kurulacak sanayi tesislerinin hedefi bence bölgesel olmamalı, ulusal ve uluslararası platformlara da aday olmalıdırlar. Bu küreselleşmenin de gereğidir. Artık bölgesel ekonomiler de küresel ekonominin yeni
aktörleridir. Yerel strateji ve politikalar, yerel ekonomilerin de küreselleşmenin getirdiği yeni ortamda başarılı olduklarım göstermektedir.
Bir şehrin kaderim bazen küçük bir adım değiştirir. Gümüşhane de inşallah bugün burada atacağımız adımlarla ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan
Türkiye'nin gerisinde kalmış iller arasından sıyrılıp çıkacaktır. Bu tür seminerler; başta yerel girişimciler olmak üzere, diğer kesimlerin de dikkatini çekecek ve bölgenin potansiyellerinin öne çıkmasına katkıda bulunacaktır.
Gümüşhane'nin tarım, hayvancılık, sanayi, kültür ve turizm, madencilik ve
diğer alanlarla ilgili potansiyelini değerli katılımcılar bizlere anlatacaklardır.
Niçin burada Hindistan'daki gibi slikon vadileri olmasın?
Yatırım yapacak iş adamlarının işin kuralı gereği kârı ön planda tutması
normaldir tekrar ifade etmek istiyorum ki, bizler burada hangi alanlarda,
hangi yatırımlar yapılırsa ekonomik olarak sürdürülebilir olacağının önerilerini sunmalıyız. Bunu yaparken de: Kalkınma stratejilerinin temel unsurlarından birisi olan katılımcılık ilkesini de göz önünde bulundurarak: Kamu, özel
ve gönüllü sektörlerin etkin katılımı sağlamalıyız.
Geçtiğimiz yıl Kelkit'te ilimizin yetiştirdiği değerli iş adamlarımızdan Aydın Doğan'ın yaptırdığı Organik Tarım Tesislerinin açılışını yaptık. Yaklaşık
30 milyon dolarlık bu yatırımın bölge ekonomisi için ne kadar önemli, olduğunu takdir edersiniz. Organik tarım tesisleri bölgenin potansiyeli de dikka22
te alındığında iyi bir yatırım tercihi olarak ön plana çıktığı görülmektedir. Bu
yatırımlar diğer iş adamlarımıza da örnek olmalıdır. Öncelikle buralardan
yetişmiş iş adamlarımız kendi topraklarındaki potansiyeli harekete geçirınelidirler. İş ortaklarını, arkadaşlarını bu bölgeye yatırım yapmaya davet etmelidirler.
Eksikliklerine rağmen ilimizin de içersinde yer aldığı teşvik yasası olarak
bilinen 5084 sayılı kanun yatırım yapacak iş adamlarımıza da bazı kolaylıklar sağlamaktadır. Bu yasanın eksik yönleri elbette mevcuttur. Şimdi burada
Uşak veya Düzce ile Gümüşhane'ye aynı imkanları tanıdığınızda işin doğası gereği oralar tercih edilecektir. Yine de geçmişe göre bölgemize yatırım
yapacak iş adamlarımız; vergi, sigorta, enerji, bedelsiz arsa gibi bazı teşviklerden yararlanabilmektedirler.
Diğer hatırlatmak istediğim bir konu da: İş adamlarımız hastane veya
okul yaptırarak bu yatırımlarının tamamını vergiden düşme imkanına sahipler. Böylece hem adları ölümsüzleşecek hem de buralara hizmet ederek bu
topraklara karşı vefa borçlarını ödemiş olacaklardır.
Ben tekrar ifade etmek istiyorum ki, sizleri ilimizde ağırlamaktan büyük
bir memnuniyet duyuyoruz, katıldığınız için tüm Gümüşhane’liler adına sizlere şükranlarımı sunuyorum.
_______________________
23
24
GÜMÜŞHANE VALİ VEKİLİ NİHAT KARABİBER’İN KONUŞMASI
Sayın Milletvekillerim, saygı değer Müsteşar Yardımcılarım, Belediye
Başkanım, İ.A.V.'ın saygıdeğer Genel Sekreteri, Yönetim Kurulu Başkanları ve çok değerli üyeleri, değerli Gümüşhaneliler, basınımızın çok değerli
temsilcileri, ben de bu açılış programı vesilesi ile hepinizi, saygı ve sevgi ile
selamlayarak sözlerime başlıyorum.
Bu programın gerçekleşmesi için çok büyük gayretler sarf eden ve büyük bir istekte bulunan Sayın Valimizin aramızda bulunamayışından dolayı
kendisinin üzüntülerini sizlere iletiyorum. Hepinize çok büyük saygı ve selamları var. Bu toplantının Gümüşhane'nin iktisadi hayatının gelişmesi ve
kalkınması için bir mihenk taşı olacağı, bir başlangıç noktası teşkil edeceği
duygusu ve düşüncesini o da sizlerle ve bizlerle paylaşmaktadır. Değerli konuşmacılarımızın ifade ettiği çok değerli düşüncelere bende sonuna kadar
katılıyorum. Kalkınma, Gelişme sanayileşme Türkiye'mizin gündemini belki
son 50 yılda yerleşmiş ve adım adım batıdan doğuya doğru ülkenin her
metre karesine her kasabasına beldesine her insanın ruhunda gönlünde
büyük bir istek bir arzu olarak yeşermiştir. Biz Gümüşhaneli olarak bu kalkınma hamlesi bu kalkınma gayretini belki son dönemde yakaladık. Ama
hepimiz ilimizin sahip olduğu değerlerin farkındayız.
Çok değerli konuşmacılar, değerli bilim adamlarımız ilimizin sahip olduğu bu doğal zenginlikleri bizler için irdeleyip önümüzdeki dönemde bu hedeflerin gerçekleşmesi adına yapılması gereken, planlaması gereken çalışmaların neler olduğunu bir beyin fırtınası, belki bir düşünce fırtınası olarak
bizlere sunacaklar. Biz de bu çok değerli düşünceleri zihnimizde gönlümüzde tartacağız, düşüneceğiz, değerlendireceğiz ve bu kalkınma hamlesinin
hızlı bir şekilde ilerlemesi, yürümesi adına üzerimize düşen ne varsa iş adamı boyutunda bürokrat boyutunda ne varsa bunları oturup bir kez daha düşünüp değerlendireceğiz. Bizler ben 1950'lerden itibaren dedim ama
1920'lerde büyük önder Atatürk'ün çok büyük gayretlerle temelini attığı o
büyük sanayi hamlesinden sonra ne yazık ki 1940'lı yıllarla beraber başlayan bir duraksama bir durgunluk dönemi yaşayan bir ülkeyiz. Cumhuriyetin
ilk dönemini ben bir anlamda yoksullukla, fakirlikle fukaralıkla savaş eden,
savaş veren bir dönem olarak görüyorum. 1000'li yıllardan itibaren bu topraklara adım adım gelen büyük Türk Milleti ne yazık ki 1000 yıl boyunca bu
25
topraklara hakim olmak buralara yerleşmek adına sürekli savaşlar sürekli
mücadeleler ile geçen 1000 yıl yaşadı. Şükürler olsun 1900'lerle beraber nihayet Misak-ı Milli Sınırları içerisinde yerleşik bir düzene, yerleşik bir toplumsal, ekonomik düzene geçiş gerçekleşti ve bunaun peşi sıra da Cumhuriyet rejimini kuran ufku açık, zihni açık, o birikimli kadronun büyük çabalarıyla da sanayileşme, batılılaşma ve kalkınma hamlesi başladı. Tabii ülke
üzerinde karabulutlar hiçbir zaman eksik olmamıştı. Yine eksik olmadı yine
iki dünya savaşı akabinde Kurtuluş Savaşı ve son dönemde de yaşanan terör dalgalan ideolojik dalgalarla ne yazık ki bir türlü toplum durağan, önünü
gören bir huzurlu döneme giremedi. Ama bu gün bu tartışmaları bu gün bu
toplantıları yandığımız süreç hepimizin geriye dönüp biz batıyla aramızdaki
bu mesafeyi nasıl kapatırız, kalkınma hamlesini, sanayileşme hamlesini nasıl gerçekleştiririz diye bir fikir ve düşünce birliği oluşmuş olması bizleri son
derece umutlandırmakta son derece heyecanlandırmaktadır.
Asya toplumlarının sanayileşme ve kalkınma sürecinde geri kalmışlığı ile
ilgili Prof. Ahmet GÜNER SAYAR hocamız bu toplumlarının dünyaya bakış
açılarından kaynaklanan temel faktörden bahsederdi. Batıda ki yaşanan
Rönesans ve reform hareketleri sonrası oluşan bir Protestan ahlakı ve bir
kapitalizm ruhundan bahsederdi. Bu sorunu tartışırken belki de tarihin derinliklerine 16.17. yy.la uzanıp bir film şeridi gibi bu tarihi sürece de bir göz
atmakta ben fayda olacağını düşünüyorum. Bir lokma bir hırka anlayışında
ki bir derviş kanaatkarlığı dünyaya sırtını dönmüşlük anlayışının hızlı bir şekilde belki de terk edilmesi gerekiyordu. Kalkınmayı, sanayileşmeyi, batılaşma ile erozyona uğrayan değerlerin karşısında batıya karşı tutunabileceğimiz kendi öz değerlerimizi yüceltebileceğiz ve kabul ettirebileceğimiz bir süreç olarak görmek gerekiyor. Bu kısa yorumun akabinde ben Gümüşhane
için son derece önemli gördüğüm bu toplantı dolayısıyla Valiliğimizin de çok
kısa olarak çalışmalarından bahsetmek istiyorum.
Sayın Valim ve değerli Miletvekillerimizin, değerli Belediye Başkanımızın, Ticaret Sanayi Odamızın çok değerli Başkanının ve iş adamlarımızın,
hepimizin paylaştığı ortak bir heyecandır Gümüşhane' yi kalkındırmak, Gümüşhane'nin geri kalmışlığını ortadan kaldırmak. Eğitim alanında Sn. Vekillerimizin de ifade ettiği gibi çok büyük adımlar atıldı. İlimizde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı hemen hemen bütün liselerimiz açıldı, açılmaya da devam
ediyor. Kelkit havzasında bizlere büyük umutlar veren çok güzel gelişmeler
yaşanmakta, ilimize her ay değerli iş adamlarımız gelip bizleri ziyaret etmektedirler, ilimizin maden potansiyelinin değerlendirilmesi açısından bir
arayış içerisinde olduklarını görüyoruz. Organize sanayi bölgemiz için yatırım düşüncesinde olan iş adamlarımız sürekli Valiliğimize gelip bizlerle fikir
alış verişi içerisinde bulunuyorlar. Valilik olarak bizde organize sanayi bölgesi ait yapı hizmetlerinin iyileştirilmesi için elimizdeki bütün kaynaklan so-
26
nuna kadar seferber etmekteyiz ve çok kısa süre içerisinde 3'er, 5'er, 10'ar
fabrikanın temellerinin atıldığını hepimiz çok yakın zaman içerisinde göreceğiz, bunun yanı sıra şehir merkezinde ve değiş alanlarda KOBİ ölçekli küçük ve orta büyüklükte ki işletmeler adına yatırım yapma düşüncesinde olan
il dışındaki iş adamlarımızın da buraya gelip arayış içerisinde olduklarını
görmekteyiz. Bu bizi son derece ümitlendirmekte. İlimiz kayıp ettiği bilgi birikimini, insan birikimini ve sermaye birikimini tekrar geri kazanma süreci
içerisinde olduğunu ben görmekteyim ve Gümüşhane için son derece umutluyum. 5084 Sayılı Yasadan sonra herkesin ilgisinin bu bölgeye doğru döndüğünü görmekteyim. Temennimiz bu iyileştirmelerin bu teşviklerin kapsamının daha da genişletilmesi. Gerçekten çok büyük zorluklar çok büyük fedakarlıklar isteyen bu bölgeler için daha kapsamlı teşviklerinde gündeme
getirilmesi gerektiği düşüncesindeyim.
Bu toplantının ilimizin kalkınma hayatında göle atılan bir çakıl misali dalga dalga insanımızın girişimcilik ruhunu harekete geçireceği kanaatindeyim, düşüncesindeyim. Bu toplantının ilimizin iktisadi, ticari hayatına hayırlı
gelişmeler ve yeni atılımlar getirmesi dileğiyle bende hepinizi Valim adına
saygı ve sevgiyle selamlıyorum.
_______________________
27
28
ÇALIŞMA OTURUMU
Başkan
: Selçuk MARUFLU
İ.A.V. Y.K. Üyesi - E.Parlamenter
Tebliğci
: Prof. Dr. İlhami KÖKSAL
A.Ü. Ziraat Fak. Öğretim Üyesi
Tebliğci
: Prof. Dr. Ahmet İNCEKARA
İ.Ü. İktisat Fak. Öğretim Üyesi
Tebliğci
: Prof. Dr. Mithat DİNÇER
İ.Ü. İktisat Fak. Dekanı
1. Tebliğ
2. Tebliğ
3. Tebliğ
: Tarım ve Hayvancılığın Gümüşhane
Ekonomisinde Yeri ve Önemi
: Sanayi ve Madenciliğin Gümüşhane
: Turizm Sektörünün Gümüşhane
29
30
BAŞKAN SELÇUK MARUFLU
Çalışma oturumunu başlatıyorum. Lütfen yerlerinizi almanızı rica ediyorum. Sayın milletvekillerimi, sayın vali vekilimi, sayın vali muavinimi, kaymakamlarımızı, belediye başkanımızı, müsteşar muavinlerimizi, ticaret sanayi
odası başkanımızı, Gümüşhane’nin çok değerli il yöneticilerini, il genel meclisi üyelerini, sayın hocalarımızı, sayın İ.A.V. Genel sekreterini ve yönetim
kurulu üyelerini ve basının, medyanın değerli temsilcilerini sözlerimin başında selamlıyorum. Hepinize hoş geldiniz diyorum.
Ben bu oturumu yöneteceğim. Tebliğ sahibi değilim. Ancak bir iki hususa değinmek istiyorum. Bu oturumda çok değerli, konularının uzmanı olan
hocalarımız var.
Gümüşhane benim için çok önemli bir kent. Ben Gümüşhane’ye muhtelif aralıklarla geldim. Eski bir DPT başkanı olan arkadaşınızım. Gümüşhane’nin ekonomik kalkınması, sosyal kalkınması, kültürel kalkınması, çevre
konularında DPT de bazı çalışmalar yaptık.
Şimdi Türkiye’de şöyle bir moda var; işte KAP, GAP, DAP diye Doğu
Anadolu kalkınma projesi vs.. bunlar bölgesel kalkınma projeleri. Şimdi bu
yanlış. Ben gerek DPT de gerekse TBMM’de bunlara karşı çıktım. Türkiye’de bir DPT var. Ben de oranın mensubuyum. DPT bölgesel kalkınma
projelerini ağırlıklı olarak yapacak güçte uzman kadrosu var. GAP misaline
baktığınız zaman GAP yürümedi. Yani GAP idaresi devlet planlamadan ayrı bir idare olarak kurulduğu için ama bütün yetkiler DPT de yürümedi. O bakımdan, bu bölgelerin kalkınmasında DPT ye gidilmesi lazım. Kalkınma
planları yıllık programlara Gümüşhane için özel tedbirler konulması lazım.
Mesela sayın milletvekilim teşvik dedi. Doğrudur güzel bir teşvik çıkabilirdi.
Ancak her ile ayrı yaparak, mesela Gümüşhane için çok daha özendirici
tedbirler getirmek lazım buraya iş adamı gelsin. Bir de ben bakıyorum ben
şu anda Kadir Has Üniversitesinde de hocalık yapıyorum her ilin bir sahibi
var. Mesela bizim Kadir Bey, Kadir Has Bey Kayseri, Kayseri’nin sahibi. İşte onunla beraber Sabancı var vs... aslında siz şanslısınız Gümüşhane’nin
de bir sahibi var. Türkiye’nin hakikaten önde gelen iş adamlarından Aydın
Doğan Bey var. Onu biraz daha bu tarafa yönlendirmek lazım. Bu tür toplantıların faydası, ben İ.A.V.’ı tanıtmayacağım sayın genel sekreterimiz burada tanıttı. İ.A.V. çok güzide bir kuruluş. Başında eski tarım bakanlığı da
31
yapmış olan ve hocalarımızın hocası Prof. Dr. Orhan Dikmen Bey var bizim
başkanımız. Ve gittiği yerde bir hareket getiriyor. Vilayet seminerleri olsun,
yurt dışı seminerleri olsun orada bir hareket oluyor. Bugün Gümüşhane’de
de önemli bir hareket olduğunu çünkü bu toplantıları siz çok sık yapmıyorsunuz yılda belki bir iki defa yapıyorsunuz. Onun için bu toplantının hakikaten önemli olduğunu düşünüyorum. Burada konuşulacak konuları ortaya
koyan arkadaşlarımız problemleri ve çözüm yollarını da ortaya koyacaklar.
Ancak benim için önemli olan uygulamadır. Yani uygulamaya intikal etmeleri lazım. O zaman elinizde Gümüşhane’liler olarak söylüyorum çok önemli
bir silah var milletvekillerimiz var. Yani buradaki konuşulanları uygulamaya
intikal ettirmek için tek yol hükümete ve bakanlar kuruluna bu işin intikal etmesidir. Onu da onlar yapacak. Yani onların peşine düşün. Ben de milletvekilliği yaptım, benim de peşime düşerlerdi. Ve Ankara Gümüşhane’ye özel
ilgi göstermesi lazım. Tabii sayın belediye başkanımız, sayın valimiz de ve
diğer yöneticiler de burada konuşulanlardan kendi çaplarında yapması gerekenleri yapacaklardır. Bu bakımdan bu toplantı buraya bir hareket getirecektir diye düşünüyorum. Burada konuşulacak mesela benim merak ettiğim
bir husus; burası Gümüşhane gümüş yatağı olan bir maden şehri. Sayın
milletvekilim konuşmasında bu iş durdu dedi. Kim işletecek? Kim yürütecek? Mesela benim aklıma MTA geliyor. ETİ Holding var. Gerçi Eti Holding
biraz özelleştirildi ama MTA var. Yani MTA bu işi yapabilir.
Sözü fazla uzatmak istemiyorum. Çok değerli hocalarımız var. Prof. Dr.
İlhami Köksal Bey Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Gümüşhane’nin Tarım ve Hayvancılık meselelerini bize sunacak. Prof. Dr. Ahmet İncekara, Gümüşhane’nin madencilik ki benim merak ettiğim hususlardan bir tanesi ve sanayi sorunlarını sunacak. İktisat fakültemizin çok değerli dekanı Prof. Dr. Mithat Dinçer solumda, o da turizm sektörünün Gümüşhane hayatındaki yerini bize anlatacaklar.
İlk sözü değerli hocam Prof. Dr. İlhami Köksal Bey’e veriyorum. Buyurun
hocam.
32
TARIM VE HAYVANCILIĞIN GÜMÜŞHANE
EKONOMİSİNDE YERİ VE ÖNEMİ
Prof. Dr. A. İlhami KÖKSAL
A.Ü. Ziraat Fak. Öğr. Üyesi
Dr. Erdoğan GÜNEŞ
A.Ü. Ziraat Fak. Öğr. Üyesi
1. GİRİŞ
Tarım sektörü ekonomik, sosyal, politik ve teknik yönleriyle diğer sektörlerden farklı özellikler taşıyan ve insan geleceği için vazgeçilmez öneme sahip olan bir sektördür. Tarım ürünlerinin temel ihtiyaç maddeleri oluşu, bu
ürünlere stratejik bir önem kazandırmaktadır. Bütün ülkeler tarımsal ürünlerde; özellikle, tahıl, şeker, süt, et ve bitkisel yağ gibi temel tarımsal ürünlerde kendi kendine yeterli olma çabası içerisinde olup tarım politikalarını bu
hedef doğrultusunda yönlendirmektedirler. Günümüzde Dünya Ticaret Örgütü, FAO gibi kurumların temel görevleri, bu hedeflerin ve politikaların etkinliğinin nasıl artırılması gerektiği konularında yoğunlaşmaktadır. Bu bakımdan tarımda sürdürülebilir üretim ve kaynakların verimlilik ilkesine göre
kullanımı konusunda çalışmalar, yerel ve bölgesel bazda kalkınma planlarına ilişkin faaliyetler artmaktadır.
Türkiye’de tarım sektörünün GSYİH içindeki payının %13 olmasına karşılık, tarımsal sivil istihdam içindeki payı %40 düzeyindedir. Bu durum, nüfusun önemli kısmının geçimini tarım sektöründen sağladığını göstermektedir. Bununla birlikte, tarım sektöründe istihdam edilenlerin gelirleri, diğer
sektörlere göre daha düşüktür. Gelir dağılımındaki bu dengesizlik, kır-kent
farklılığını artırmış, köyden kente yoğun göçün fazlalaşmasına neden olmuştur. Ancak şehirlerdeki istihdam olanaklarının yetersizliği, günümüzde
köye dönüşü artırmaktadır ve bu yönüyle kırın önemi, kır kaynaklarının
planlanlanması ve kalkınmasında çalışmaların yeniden artmasını önemli
kılmaktadır. Gümüşhane ili kır yapının hala önemli olduğu ve tarımsal faaliyetlerin başat olarak yapıldığı bir alanı oluşturmaktadır. Bu nedenle ilde kalkınmanın anahtarı tarımdır ve tarımsal kaynakların verimli, sürdürülebilir ve
33
etkin kullanımı gerekmektedir. Bu çalışmada ilin bitki örtüsü ve iklimsel karaekteri, tarımsal potansiyeli ve yararlanma şekilleri, tarımsal üretimde arayışlar ve olanaklar, sorunlar ve çözüm önerileri araştırılmıştır. İl, başlıca güney ilçeleri (Merkez, Kürtün, Torul) ve kuzey ilçeleri (Şiran, Kelkit ve Köse)
şeklinde incelenmiş, her iki alt bölgenin tarımsal olanakları değerlendirilmiş,
bu potansiyele göre gelişim stratejileri belirlenmiştir.
2. DOĞAL YAPI
Gümüşhane ili biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik koşullar dikkate alındığında, tekdüze bir yapıya sahip olmayıp, ilçeler hatta köyler düzeyinde
önemli farklılıklar göstermektedir. İl coğrafi konum itibariyle, Doğu Karadeniz Bölgesinin iç kesiminde yer almaktadır. Gümüşhane, doğusunda Bayburt, batısında Giresun, kuzeyinde Trabzon ve güneyinde Erzincan ile komşudur. İl, Merkez ilçe ile birlikte 6 ilçe belediyesi, 12 belde belediyesi ve toplam 321 köyden oluşmaktadır.
Gümüşhane 38° 45' - 40° 12' doğu boylamları ile 39° 45' - 40° 50' kuzey
enlemleri arasında olup, yüzölçümü 6.575 kilometrekare, deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 1.210 metredir. Yeryüzü şekilleri bakımından Köse, Kelkit ve Şiran ilçelerinin yer aldığı güney kesimi yüksek bir plato özelliği gösterirken, Merkez, Torul ve Kürtün ilçelerini kapsayan kuzey kesimi oldukça engebelidir. Dar ve derin vadilerle birbirinden ayrılmış yüksek dağlar
kuzeyin belirleyici özelliğidir. İlin doğal yapısı parçalılık ve çeşitlilik göstermektedir. Gümüşhane’nin ünlü yaylaları da kuzeyde yer almaktadır. İlin en
yüksek noktası 3.331 metre ile Abdal Musa Tepesidir.
İl arazinin %59,6’sını dağlar, %29,4’ünü platolar ve yaylalar, %11’ini
ovalar oluşturmaktadır. İlin yarısını oluşturan dağlık alanlar genellikle il sınırları ile kuzey kısımlarını kaplarlar. Bu dağlar sıradağların uzantıları şeklinde olup, iç kesimlerine doğru tek dağlar olarak bulunurlar. Oldukça engebeli bir arazi üzerinde yer alan Gümüşhane’nin kuzeyini, Zigana Dağları ile
Trabzon Dağları’nın güney kısımları oluşturmaktadır. Yine kuzey yönünde
derin yarılmış Karadeniz Dağları ve Soğanlı Dağları, duvarı andıran sıralar
halinde ili çevrelemektedir. Genel olarak doğu-batı doğrultusunda Zigana
Dağları, Gümüşhane Dağları ve Çimen Dağları bulunmaktadır. Kuzeyden
bu dağlar ile çevrili bulanan Gümüşhane güney-güneydoğuya doğru ise Çimen Dağları ve kolları arasına sıkışmış durumdadır. Ayrıca yükseltileri
1800-2700 m arasında değişen; Kostan Dağı, Köse Dağı, Vavuk Dağı, Tersun Dağı, Pöske Dağı, Soğanlı Dağları ile Gavur Dağları önemli yükseltiler
arasındadır. Bunlara ek olarak Merkez ilçede bulunan ve şehre ayrı bir görüntü veren yükseklikleri 2000 m civarında olan Kuşakkaya ve Alemdar Tepeleri de tek dağlar olarak anılabilir.Tüm bu dağlık kütleler içersinde Gavur
Dağı’nın ayrı bir yeri vardır. Çünkü bu alan buzullaşmaya yarayan ve buzul34
laşmanın izlerini günümüze kadar taşıyan, Ülkemizin de nadir alanlarındandır. Gavur Dağları, Doğu Karadeniz Dağları dahilinde olup, Pleistosen buzullaşmasına uğramıştır. En yüksek zirvesi olan Abdal Musa Zirvesi (3331
m) Doğu Karadeniz Bölümü’nde yer alan Kaçkar Doruğu’ndan (3932 m)
sonra ikinci sırada gelmektedir. Gavur Dağları’nın diğer ilginç yönü ise, dağın üzerinde taban yüksekliği 2720-2970 m. arasında değişen 12 büyük sirk
grubunun olmasıdır. Ayrıca bu sirk göllerinin yanı sıra buzul aşındırmasının
delili olan sürgüler, hörgüç kayalar, tekne vadiler ve moren depoları da bulunmaktadır.
İlde yer alan Harşit Vadisi, denize yakın olan bölümü dışında Doğu Karadeniz Dağları’nın kıvrımlarıyla çevrilidir. Kelkit Vadisi, Karadeniz dağları
ile iç sıra dağlar arasında sıkışmış bir plato görünümündedir. Harşit vadisinde kuzeyden güneye, Kelkit vadisinde ise batıdan doğuya doğru çeşitli yükseltilerden oluşan basamaklı bir coğrafi yapı söz konusudur.
Oldukça engebeli olan Gümüşhane arazisi içerisinde ovaların payı
%11’dir. Bu alan içerisinde de iki önemli ova (Kelkit ve Harşit) yer almaktadır. Kelkit ve Şiran Ovaları, il genelindeki toplam ova alanının % 8’ini oluşturmaktadır. Geri kalan %3’lük alan ise parçalanmış olarak dağınık düzlük
alanları ifade etmektedir. Kelkit Çayı vadi tabanını oluşturan ve Kelkit-Şiran
ovaları olarak tanınan ovalardan Kelkit ovası, yaklaşık 1.450-1.750 m’ler
arasında yer almaktadır. Doğuda Mormuş düzlüğü üzerinde bir eşik ile Bayburt Ovası’ndan ayrılan Kelkit Ovası Doğu - Batı yönünde eğimli olup, toplam yüzölçümü yaklaşık 280 km2’dir. Pleistosene ait eski alüvyonların hakim olduğu Kelkit Ovası, batıda engebeli bir saha ile Şiran Ovası’ndan ayrılmaktadır. Şiran Çayı’nın drenaj ağını oluşturan Şiran Ovası yaklaşık
1.250-1.500 m’ler arasında yer alır. Aslında yaşlı filizlerin yaygın olduğu
ovanın yüzölçümü 256 km2’dir. Söz konusu her iki ovanın toplam yüzölçümleri de 536 km2 olup 6.575 km2’lik yüzölçümü içerisinde önemli bir yer
tutmamaktadır.
Kabaca akarsular tarafından derince yarılmış, yüksek düzlükler olarak
adlandırılan plato ve yaylalar, il genelinde önemli ölçüde (%29,4) yer tutarlar. Genel arazi yapısı içerisinde plato-yaylaların daha düzlük bir yapıda olmaları, yaz sıcaklarında serin olması ve otlakların varlığından dolayı yaylalar mayıs ayının ortasından ekim ayının ortalarına kadar yoğun olarak kullanılan mekanlardır. Gümüşhane’de yayla sayısı fazladır. Merkez ilçede 99,
Torul’da 54, Kürtün’de 127, Köse’de 4, Kelkit’te 36, Şiran’da 31 olmak üzere ilde toplam 351 adettir.
İlin en önemli akarsuları, Harşit Çayı ve Kelkit Çayı’dır. Kaynağını Gümüşhane dağlarından alan Harşit Çayı, Merkez ilçe, Torul ve Kürtün İlçelerini geçtikten sonra Giresun’un Tirebolu ilçesinden Karadenize dökülmekte35
dir. Harşit Çayı derin vadilerden geçtiğinden elektrik enerjisi üretimi açısından son derece elverişlidir. Harşit Çayı üzerinde iki adet baraj (Kürtün Barajı ve Torul Barajı) bulunmaktadır.
Kelkit Çayı ise kaynağını Köse Dağı’ndan doğan Hoşmasat Deresi’de,
Balahor ve Dayısı Dereleri’nden gelen kolların birleşiminden oluşmaktadır.
Kelkit Çayı Yeşilırmağın önemli bir kolunu oluşturmaktadır.
Tabii göl varlığı bakımından Gümüşhane zengin değildir. Bununla beraber turizm yönünden büyük önem taşıyan Karagöl, Çakırgöl, Dipsizgöl, Aygır Gölü ve Deringöl gibi küçük göller bulunmaktadır.
Şekil 1. Gümüşhane İli Coğrafi Yerleşimi ve İlçelerin Konumu
3. İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ
İl iklim özellikleri bakımından Doğu Anadolu ile Karadeniz iklimi arasında bir geçiş ikliminin etkisi altındadır. İl genelinde hem karasal iklimin hem
de Karadeniz ikliminin genel özellikleri görülmesine karşın, birbirine yakın
kesimlerde bile iklimde büyük farklılaşmalara rastlanmaktadır. Yazları sıcak
ve kurak, bahar ayları ise yağışlı geçmektedir. Yıllık ortalama yağış 460
mm’dir. Yağışın yıl içerisindeki dağılımı oldukça düzenlidir. Gümüşhane’de
36
mikro ölçekte ölçüm yapan tek istasyon; Merkez İlçe Meteoroloji İstasyon
Müdürlüğü rasat istasyonu olup, buradan alınan onbeş yıllık rasat değerleri, Gümüşhane’nin yıllık ortalama sıcaklığı 9,4 ºC, en sıcak ay olan Temmuz
ayının 20,2 ºC, en soğuk ay olan Ocak ayının ise -2,0 ºC olduğunu göstermektedir.
İlin güney ilçeleri Kelkit, Köse ve Şiran yöresi karasal, kuzey ilçeleri olan
Merkez, Torul ve Kürtün ilçeleri geçiş ikliminin etkisi altındadır. Yağışların en
çok görüldüğü aylar Nisan ve Mayıs ayları, en az yağış alan aylar ise Temmuz ve Ağustos aylarıdır. 15 yıllık bağıl nem ortalaması %65’dir.
Gümüşhane’nin geçiş özelliği bitki örtüsüne de yansımıştır. Akarsu kenarlarında söğüt ve çeşitli kavak toplulukları yer almaktadır. Vadi tabanlarından ve düzlük alanlarından dağlık kesimlere doğru, kültür arazisi dışında kalan yamaçlarda genel olarak step formasyonu hakimdir. Yöredeki
step,yaşama devresi çok kısa olan genelde parlak renkli çiçekli otsu formasyonlardan oluşur. Bu formasyon içerisinde geven (astragalus) ve sığır
kuyruğu (verbascum) öbeklerine rastlanır. Çimen Dağlarında yükseltinin
1500 m’yi aştığı kesimlerde kızılçam (pinus brutis), ardıç (jüniperus commünis) ve meşe (oercus) türlerinin hakim olduğu orman kümeleri bulunur.
2000 m’den sonra göknar (abiyes nordmanniana) hakimdir. Göknar Gümüşhane Dağları’nın güneye bakan yamaçlarında 1800 m’ye kadar iner.
Göknarın arasında karaçam (pinus nigro) ve sarıçam (pinus slyvestris) türleri de yer yer yoğunluk kazanır. 1800 m’den daha aşağıda sarıçam ve karaağaç (ulmus) ormanın belirgin türleridir. Harşit Vadisi’nde tabana doğru
kültüre alınmış çeşitli meyve ağaçları (vişne, elma, armut, kiraz, ceviz vs.)
vardır.
Zigana Dağları’nın güney yamaçlarında orman örtüsü nispeten gürleşir.
Zaten orman örtüsünün en yoğun olarak bulunduğu yöreler Zigana Dağları
civarı ile Karanlıkdere. Tersun Dağı civarları ve Boyluca –Karamustafa Köyleri hattıdır.Bu alanlarda 1500 m’lere kadar kayın (fagus), gürgen (carpinus
betulus),karaağaç (ulmus), kızılağaç (almus glutinosa), akağaç (acer trautvetteri), meşe (oercus), kavak türlerinden oluşan karışık orman görülmektedir. 1900 m’den 2300m’ye kadar ladin (picea) ve sarıçam (pinus slyvestris)
ormanları hakimdir. 2300 m’den sonra orman bodurlaşmaya başlamakta ve
yerini yüksek dağ çayırlarına bırakmaktadır. İlkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde muhtelif renkli çiçekler açan bu çayırlara alp çiçekleri de denilmektedir.
4. NÜFUS VE İSTİHDAM
Gümüşhane ilinde 2000 yılı sayımına göre; 6 ilçe, 12 belde ve 321 köy
yerleşimi bulunmaktadır. Gümüşhane ili nüfusu, 1990 sayımında 168.845
olarak belirlenmiş, bu sayı 2000 yılında 186.953’e yükselmiştir. Nüfus yö37
nüyle Türkiye’de iller arasında 74. sıradadır. Nüfus artış hızı %10,18 düzeyindedir. Toplam nüfusun 77.570’i (%41,5) ilçe merkezinde, 109.386’sı
(%58,5) ise köy ve beldelerde bulunmaktadır. Gümüşhane ilinde kırsal nüfusun 1990-2000 yılları arasında %0,89 oranında düşmüş, şehir nüfusu ise
%31,48 oranında artmıştır. İl, Türkiye nüfus artış hızının gerisinde kalmaktadır. Bu durumun nedenlerinden biri, il dışına olan göçtür. İlin nufus artış hızındaki değişim şekil 2’de görülmektedir.
Gümüşhane 1975-1985 döneminde iller arası göçlerde %74’e ulaşan
göç verme oranı ile Türkiye’de göç veren iller arasında 4. sıradadır. Ancak
son yıllarda büyük alanlarda artık iş ve istihdam olanaklarının sınırlılığı ve
yaşamsal koşulların zorluğu, nüfusun kırsallara dönüşünü artırmıştır. Bu süreçte”köye geri dönme” zorunluluk halini almıştır.
Şekil 2. Gümüşhane ilindeki Nüfus Artış Hızının Değişimi
Gümüşhane’de nüfusun büyük bölümü düz alanlarda ya da eğimi az
olan yerlerde toplanmaktadır. Merkez, Kelkit ve Şiran ilçeleri toplam nüfusun %73’ünü barındırmaktadır. Şiran, Kelkit ovaları ile Harşit vadisinde köylerin %55’i bulunmaktadır. Geri kalanı %35’i eteklerde ve %10’u da dağlık
alanlarda kurulmuştur.
İldeki işgücünün istihdamı ve çalışma alanlarına dağılımı çizelge 1’de
verilmiştir.
38
izelge 1.
g c n n ktisadi faaliyet kollar na g re da l m
izelge
Sekt r
N fus
%
Tar m, avc l k, ormanc l k ve bal k l k
59.394
74,73
125
0,16
2.091
2,63
239
0,30
3.945
4,96
2.487
3,13
Di er
11.199
14,09
TO P L A M
79.480
100,00
Madencilik ve ta oca
malat sanayi
Elektrik,gaz,su
n aat
Toptan perakende ticaret, lokanta ve oteller
Gümüşhane
ili aktif
nüfusunun
büyük bir Gçoğunluğu
%74,73’ü
tarım
izelge
2. e itli
Ekonomik
G stergelerle
m hane li
ve T rkiye
ninkesiminde çalışmaktadır.
Tarım
sektöründe
çalışanların
%38,19’u
erkek,
81 li indeki S ralamas (2000 Yl)
%61,81’i kadındır. Tarımda çalışan kadın işgücünün oranı erkeklerden oll e say s
6
dukça fazla olmasına karşın, çoğu ücretsiz aile işçisi yapısındadır. Tarımsal
K y say içinde
s
321
istihdam
kadın işgücü oranının yüksekliği temel nedeni,
il için önemli Toplam
olan kırdan
kente
göçtür
ve
özellikle
erkek
işgücünün
geçici-mevsimlik
n fus
186.953
74.istihdam alanı araması sonucu diğer kentlere gitmesi ile ortaya çıkmaktadır.
Toplam ehir
n fus
77.570kente göç teşkil
Türkiye’de
nüfus
hareketlerinin büyük çoğunluğunu kırdan
ehirle meGöç
oranalan
(%)
41,49
75.baetmektedir.
illerin tamamı, sosyo-ekonomik bakımdan
gelişmiş
tıToplam
bölgelerinde,
göç
veren
illerin
çoğu
ise
doğu,
İç
Anadolu
ve
Karadeniz
k rsal n fus
109.386
bölgelerinde bulunmaktadır. Gümüşhane’den en fazla göç sanayileşmiş ilToplam
alan
(ha) Özellikle İstanbul, Bursa, Kocaeli,
657.500
lere
doğru
olmaktadır.
Sakarya, Trabzon,
Erzincan,
Ankara,
İzmir,
Samsun
ve
Zonguldak
gibi
illerine
büyük
bir
göç
N fus yo unlu u km.
29
73.
yaşanmıştır. Göçler, ekonomik sebepler yanında bölgedeki eğitim, sağlık,
Toplam tar m alan (ha)
113.685
ulaşım gibi sosyal hizmetlerin yetersizliği gibi nedenlerle de artış gösterN fus artGümüşhane’de
h z (%)
44.işmektedir.
1990 yılı sayım sonuçlarına10,18
göre; nüfus içinde
siz
olup
iş
arayanların
sayısı
3.751
kişidir.
Son
yıllarda
bu
değer,
6.000
Ki i ba na tar m yap lan alan (ha)
0,61
-kişiyi aşmıştır. Son yıllarda lide yapılan çeşitli yatırımlar ve aletrnatif yönelimKi bu
i ba
na tah
l retimkonusunda
(kg)
397,73
ler,
sayının
azalacağı
iyimser tahminler
yaratmaktadır. -
Ki5.
i bTARIM
a na gel
ir($ )
800
SEKTÖRÜ:
EKONOMİ İÇİNDEKİ YERİ, MEVCUT
Ortalama
hanehalk
b y kl
(Ki
5,44
DURUMU,
POTANSİYELİ
VEi)GELİŞİM OLANAKLARI
Tar
mdaEkonomi
al anlar
n toplam
istihdama
oran (%)
5.1.
Yapısı
ve Tarım
Sektörü
74,73
Merkez
Kelkit
K se
K rt n
irn
Torul
Toplam
izelg
Arazi
S n fl
I. S n
II. S n
III. S
IV.S
V. S n
VI. S
VII. S
VIII.
22.
Topla
4.
43.
Okur-yazar
oran (%) istihdam, eğitim, sanayi, tarım86,40
Çeşitli demoğrafik,
ve mali göstergeler
yardımıyla
ilinksek
Türkiye’deki
iller açısından
çizelge
niversite/y
okul bitirenlerin
oran görünümü
(%)
5,11 2’de ortaya
64.konulmuştur. Genel anlamda ilin en önemli istihdam alanı tarımdır, ancak bu.
15,76
Meslek
okulla
ma oran
(%)payı ve kişi başına
na
karşınliseleri
il ekonomisi
içinde
tarımın
düşen tarımsal55üremalat sanayii i yeri say s
2
72.39
K rsal n fus ba na tar msal
retim de eri (Milyon TL)
leler
izelg
DS
v
Halk
Koope
Sulan
744
65.
izelge 1.
g c n n ktisadi faaliyet kollar na g re da l m
izelge
Sekt r
N fus
%
tim
değeri
düşüktür
ve
Türkiye’de
sadece
8
ilden
daha
iyi
konumdadır.
Tar m, avc l k, ormanc l k ve bal k l k
59.394
74,73İlin
imalat sanayi potansiyeli olarak değerlendirilen işyeri sayısı çok düşük düMadencilik ve ta oca
125
0,16
zeydedir.
malat
sanayi ili ekonomisi içinde tarım sektörü %28,4
2.091
2,63saGümüşhane
oranında iken,
nayii
%4, ticaret %11,9, ulaştırma ve haberleştirme %34
Elektrik,gaz,su
239oranında pay
0,30almaktadır (Çizelge 3) . İlde geçim kaynağı bitkisel ve hayvansal üretimdir.
n aat
3.945
4,96
Çiftçilik ve hayvancılığın tarım içindeki payı %25,8’dir. Ancak yıllar itibariyle
Toptan tarımsal
perakendealanlarda
ticaret, tarımda
lokanta ve
oteller
2.487 nedeniyle3,13
işlenen
izlenilen
genel politikalar
azalmalar
olmuş,
üretim
düşmüştür.
Bu
durum
il
ekonomisinde
sektörün
etkinliDi er
11.199
14,09
ğini azaltmıştır. Genel ekonomik koşullarda yaşanan sorunlar, tarıma elveTO arazilerin
PLAM
rişli
terk edilmesini ve kırsaldan kente göçü79.480
artırmıştır. 100,00
izelge 2. e itli Ekonomik G stergelerle G m hane li ve T rkiye nin
81 li indeki S ralamas (2000 Yl)
l e say s
6
-
K y say s
321
-
186.953
74.
77.570
-
ehirle me oran (%)
41,49
75.
Toplam k rsal n fus
109.386
-
Toplam alan (ha)
657.500
-
29
73.
Toplam n fus
Toplam ehir n fus
N fus yo unlu u km.
Toplam tar m alan (ha)
N fus art
113.685
h z (%)
Ki i ba na tar m yap lan alan (ha)
Ki i ba na tah l retim (kg)
Ki i ba na gelir($ )
Ortalama hanehalk b y kl
Merkez
Kelkit
K se
K rt n
irn
Torul
Toplam
izelg
Arazi
S n fl
I. S n
II. S n
III. S
IV.S
10,18
44.
0,61
-
397,73
-
800
(Ki i)
leler
V. S n
VI. S
VII. S
VIII.
5,44
22.
Tar mda al anlar n toplam istihdama oran (%)
74,73
4.
Okur-yazar oran (%)
86,40
43.
izelg
5,11
64.
DS
15,76
55.
Halk
2
72.
Koope
744
65.
0,30
74.
niversite/y ksek okul bitirenlerin oran (%)
Meslek liseleri okulla ma oran (%)
malat sanayii i yeri say s
40
Tar msal retim de erinin
T rkiye i indeki pay (%)
Topla
Sulan
Topla
izelg
niversite/y ksek okul bitirenlerin oran (%)
5,11
64.
DS
15,76
55.
Halk
2
72.
Koope
744
65.
Tar msal retim de erinin
T rkiye i indeki pay (%)
0,30
74.
GSY H daki pay (%)
0,14
73.
61
50.
128
67.
Meslek liseleri okulla ma oran (%)
malat sanayii i yeri say s
Sula
K rsal alanda n fus ba na d en
tar msal kredi mik. (Milyon TL)
Ki i ba na banka mevduat (Milyon TL)
Topla
izelg
Arazi
Sulana
Sulan
izelge 3. G m hane li Ekonomisinde Gayrisafi Has lan n Sekt rlere
G re Da l m (3)
Topla
Sekt rler
izelg
Tar m
Paylar
(%)
Paylar
(%)
28,4
Arazi
25,8
Tarla B
Ormanc l k
2,4
Baklag
Bal k l k
0,2
End str
ift ilik ve Hayvanc l k
Sanayii
4,0
Sebzec
Madencilik
1,9
Meyvec
malat Sanayii
1,0
Yem Bi
Elektrik, Ya , Su
1,1
Nadas
n aat
3,6
len
Ticaret
11,9
Topla
Ula t rma ve Haberle me
34,0
A- le
Mali Kurulu lar
1,9
Konut Sahipli i
6,5
Serbest Meslek ve Hizmetler
0,5
Devlet Hizmetleri
9,2
TO P L A M
100,0
Gümüşhane
GSYİH
1991-2000
arasında
izelge
4. G m ilinin
hanetoplam
li Tar
m Sekt
r GSY H yılları
ve Geli
me H zmutlak artarken, tarımKar
sektöründede
la t rmas aynı şekilde GSYİH mutlak olarak artmıştır.
Özellikle son yıllarda (1997 yılından sonra) göçlerde görülen azalma bunun
Yllar
Sekt rler ve
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Tar m
41
GSY H inde
Tar m n Pay (%) 31,0 29,6 25,8 27,5 29,1 28,0 28,4 32,7 35,4 33,2
izelg
Arazi
Byk
(Da)
Arazis
Olma
n aat
3,6
lenm
Ticaret
11,9
Topla
Ula t rma ve Haberle me
34,0
nedenidir. İl ekonomisi içinde tarım sektörü payının gelişimi ve büyüme hıKurulu
largörülmektedir. Gümüşhane
1,9
zıMali
çizelge
4’de
ilinde GSYİH değeri içinde tarımın
payı
incelenen
dönemde
%25,8-35,4
arasında
değişirken, bu yıllarda
Konut Sahipli i
6,5
sektörün büyüme hızı 1992 ve 1993 yıllarında negatif değere sahipken, diSerbest
Meslek
ve Hizmetler
0,5 İldeki bütün sektörlerdeki büyüme hığer
yıllarda
pozitif
bir süreç izlemiştir.
zıDevlet
ortalaması,
1999 yılı dışında tarım
9,2 sektörünün üzerinde gerçekleşmiştir.
Hizmetleri
Diğer
yandan
ilde
tarım
sektöründeki
100,0 büyüme hızı dalgalanması, diğer sekTO P L A M
törlerden daha fazla gerçekleşmiştir.
A- le
izelg
Arazi
Byk
(Da)
izelge 4. G m hane li Tar m Sekt r GSY H ve Geli me H z
Kar la t rmas
Sekt rler ve
Tar m
Yllar
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
GSY H inde
Tar m n Pay (%)
31,0 29,6 25,8 27,5 29,1 28,0 28,4 32,7 35,4 33,2
Arazis
Olma
10
ift ilik ve
Hayvanc l k
28,4 26,8 23,2 24,6 26,2 25,3 25,8 30,0 32,7 30,3
Ormanc l k
2,5
2,8
2,6
2,9
2,7
2,6
2,4
2,4
2,4
2,5
50
Bal k l k
0,1
-
-
-
0,1
0,1
0,2
0,3
0,3
0,4
100-
Geli me H z (%)
20
200-
T m Sekt rler
-0,9
Tar m Sekt r
1,7
0,4
-1,2
0,6
6,7
1,9
11
0,4
6,8
500-
-1,5 -12,7
5,4
6,2
2,7
3,5 27,7
8,7
0,2
100
3
5.2. Tarımsal Arazi Kullanımı ve İşletmelerin yapısı
Topl
5.2.1. Arazilerin niteliklerine göre dağılımı
İlin toplam yüzölçümü 657.500 ha olup, bunun 113.685 ha‘ı tarım arazisi, 216.915 ha’ı çayır mera arazisi, 164.655 ha’ı orman-fundalık arazi ve
162.245 ha’ı diğer arazilerden (tarım dışı arazi) oluşmaktadır.
izelge 5. l ve l elere G re Arazi Da l m
%
leler
74,73
Yzl m
(ha)
0,16
2,63
0,30
4,96
3,13
14,09
Tar m Alan
izel
Ormanl k
Fundal k
ay r-Mera
Tar m
Alan
rn
Miktar Oran
(ha) (%)
Miktar Oran
(ha) (%)
Miktar Oran
(ha) (%)
Miktar Oran
(ha) (%)
Tarl
D
Merkez
179.900
11.757 10,3
42.133
25,6
70.000
32,3
56.010 34,5
Kelkit
151.500
41.077 36,1
19.835
12,0
79.915
36,8
10.673
6,6
K se
41.000
22.262 19,6
7.000
4,3
7.000
3,2
4.738
2,9
4,6
40.126
24,4
15.000
6,9
20.588 12,7
25.960 22,8
29.861
18,1
20.000
9,2
23.379 14,4
42
K rt n
81.000
irn
99.200
5.286
Tah l
Bakla
End s
Yumr
Sebz
Yapr
(ha)
2,63
0,30
4,96
3,13
14,09
100,00
iye nin
74.
-
75.
% 4,73
0,16
73.
2,63
0,30
44.
4,96
3,13
4,09
0,00
22.
e nin4.
43.
6-4.
5-5.
74.
72.
75.
65.
-
7-4.
73.
73.
50.
44.
6-7.
-
(%)
(ha)
(%)
(ha)
(%)
(ha)
(%)
Merkez
179.900
11.757 10,3
42.133
25,6
70.000
32,3
56.010 34,5
Kelkit
151.500
41.077 36,1
19.835
12,0
79.915
36,8
10.673
6,6
K se
41.000
22.262 19,6
7.000
4,3
7.000
3,2
4.738
2,9
K rt n
81.000
4,6
40.126
24,4
15.000
6,9
20.588 12,7
25.960 22,8
29.861
18,1
20.000
9,2
23.379 14,4
25.700
15,6
25.000
11,5
46.857 28,9
irn
99.200
Torul
104.900
Toplam
657.500
5.286
7.343
6,5
113.685 100,0 164.655 100,0 216.915 100,0 162.245 100,0
Gümüşhane
engebeli
alanlardan
İldeBunun
iklim
izelge 6. G çoğunlukla
m hane linde
Arazdağlık
i S n fl
ar ve Tar oluşmuştur.
m Arazilerinin
topoğrafyası ve i
ana
madde
ndeki
Yeri farklılıkları, büyük toprak gruplarını oluşturmuştur. Bu yapı ilde kültür bitkilerinin yetişmesini ve tarımsal kullanımı sınırlayan
Toplam
m
erozyon, sığlık, taşlık, kayalık ve deranaj bozukluğu yaratan
sorunları Tar
ortaya
A
r
a
z
i
Miktar
Oran
Tar
m
Miktar
Arazi
Arazisi
çıkarmaktadır. İlde tarıma elverişli arazi alanlarının oranı düşük (%17,3), din flaralanlarının
(ha)(tarım dışı
(%)arazi)
Ara
zileriise yüksektir
(ha) (%24,7).
indekiGümüşhaindeki
ğer Sarazi
oranı
izelge
5.
l
v
e
l
e
l
e
r
e
G
r
e
Arazi
Da
l
m
Oran
ne’de çayır mera alanlarının oranı yüksek(%33), Türkiye genelinde
iseOran
mera
(%)
alanlarının
alanlarının
oranı
eşit olup %26
İl tale
ler Y z oranı
l m ile orman
Tar m Alan
Ormanl
k birbirine
ay r-Mera
Tar dır.
m (%)
rım Iarazileri
(291.700
Fundalha)
k ve Harşit havzası D(365.800
Alan ha)
. S n f (ha)bakımından
6.648 Kelkit
1,01
olarak ikiye bölünmüştür.
Kelkit havzası
il tarım alanlarının
%78,5’ini
oluşturMiktar Oran
Miktar Oran 9,84
Miktar Oran
II. S n f
31.802
4,84 Miktar
I.-IVOran 64.670
56,89
duğundan, tarımsal üretimin
kalbi
konumundadır.
Harşit
havzası
tarımsal
(ha) (%)
(ha) (%)
(ha) (%)
(ha) (%)
. S n f özellikle
29.408çayır ve
4,47
alanIII
yanında
mera alanı olarak önem taşımaktadır.
Merkez
179.900
11.757 10,3 42.133 25,6 70.000 32,3 56.010 34,5
I
V.Snf
180.577
27,46
Gümüşhane’de I-IV. sınıf tarım arazileri 64.670 ha olup, genelde tarımKelkit
151.500
41.077 üzerinde
36,1 19.835
12,0 79.915 36,8 10.673 6,6
sal V.
faaliyetler
bu araziler
Snf
- yapılmaktadır. 49.015 ha olan V-VIII. sıKnıf
searazilerde
41.000
22.262 tarım
19,6 yapıldığı
7.000 görülmektedir
4,3
7.000
3,2
4.738
2,9
de işlemeli
(Çizelge
6). Ancak,
VI. S n f
72.557
11,04 V.-VIII
49.015
7,45
43,11
bu
araziler
işlemeli
tarıma
uygun
değildir.
Kullanma
kabiliyet
toprakların
K rt n
81.000
5.286 4,6 40.126 24,4 15.000
6,9 20.588 12,7 sıVII.8Sadet
n f olup,
182.050
27,69olmayan alanlar I. Sınıf’dan VIII. sınıfa doğnıfları
tarıma uygun
irn giderek99.200
25.960Toplam
22,8 alan
29.861içinde
18,1işlenen
20.000 tarım
9,2 alanlarının
23.379 14,4
ru
artmaktadır.
oranı
VIII. S n f 154.458
23,49
To
rul
104.900
6,5%56,89’u
25.700 I.V.
15,6sınıf
25.000
11,5 46.857
28,9I-IV.
%17,29’dur.
İşlenen7.343
alanların
arasındadır.
Bu arada
Toplam
657.500
100,00
113.685
Sınıf
arası
arazilerin
%26,03’ü
bu 216.915
oran IV.-VIII.
Sınıf arazilerde
Toplam
657.500
113.685
100,0 işlenirken,
164.655 100,0
100,0 162.245
100,0
%11,98’dir.
izelge 7. G m hane li Tar m Arazilerinin Sulama Durumu (ha)
izelge 6. G m hane linde Arazi S n flar ve Tar m Arazilerinin Bunun
indekSulamas
i Yeri
DS ve KHGM
17.681
Halk Sulamas
Ara
zi
MiktarSulamas
Oran
Kooperatiflerin
S n flar
(ha)
(%)
Sulanamayan
Tar m
Arazileri
Miktar
(ha)
Toplam
Arazi
indeki
Oran
(%)
Toplam Sulanabilir Arazi
I. S n f
6.648
1,01
izelge 8. lde Sulanan Alanlar n l elere G re Da l m (ha)
II. S n f
31.802
4,84 I.-IV
64.670
9,84
le
l
e
r
III. S n f
29.408
4,47
Kelk27,46
it K se
AraSzi
Niteli180.577
i
IV.
nf
Arazi - 14.707 -5.012
V.Sulanabilir
Snf
Tar
m
9.457
Arazis274
i
indeki
37.258
Oran
(%)
64.670
56,89
iran Merkez K rt n Torul Toplam
3.575
2.809
Sulanmayan
Arazi 26.370
17.250
8.948
VI.
Snf
72.557
11,04
V.-VI22.385
II
49.015
2.049 1.954 30.106
43
3.237
83.579
7,455.389 43,11
Tah l
Bakl
End s
Yumr
Sebz
Yapr
Bakl
Meyv
So a
Kk
Meyv
Yum
eki
izelg
Ta
rSert
nle
z
Tarla
TO P
Tah lla
Baklaiz
gi
End str
Yumru
Tarl
Bitki
Sebze
Yapra
Baklag
Bu
Meyves
Arp
So ans
K k av
S
Yula
Meyve
Yumu
Ms
ekird
Mah
Ta
e
Noh
Sert K
Fas
z ms
.Pa
TO P L
Pata
izel
iz
Tarla
73.
44.
-
22.
4.
43.
64.
55.
72.
65.
74.
73.
50.
67.
ere
lar
%)
25,8
2,4
0,2
1,9
1,0
1,1
I. S n f
6.648
1,01
II. S n f
31.802
4,84
III. S n f
29.408
4,47
IV. S n f
180.577
27,46
V. S n f
-
-
VI. S n f
72.557
11,04
VII. S n f
182.050
27,69
VIII. S n f 154.458
23,49
Toplam
657.500
100,00
I.-IV
64.670
9,84
56,89
z ms
TO P L
izel
V.-VIII
49.015
7,45
43,11
Tarla
Bitkileri
113.685
İlde I.7.
Sınıf
düz veya Sulama
düze yakın
(%0-2)’dır.
I. Sıizelge
G marazilerde
hane li topografya
Tar m Arazilerinin
Durumu
(ha)
nıf arazilerin kapladığı alan 6.648 ha olup, il yüzölçümünün %1,01’ini oluşDS ve KHGM
Sulamas
turmaktadır.
I. Sınıf
arazilerin %87’sini alüvyal topraklar, %13’ünü17.681
kolüvyal
topraklar
oluşturmaktadır. Bu arazilerin %74’ünde sulu tarım yapılmaktadır.
Halk Sulamas
9.457
Kooperatiflerin
Sulamas
274
Toplam miktarı
31.802 ha olan II. Sınıf araziler, il yüzölçümünün
%4,84’ünü
teşkil etmektedir. Bu arazilerin %57’sini alüvyal 37.258
topraklar,
Sulanamayan
%20’sini kolüvyal topraklar, %6,6’sını kahverengi orman toprakları, %0,5’ini
Toplam Sulanabilir
kireçsiz
kahverengi Arazi
orman toprakları ve %15,8’ini kahverengi 64.670
topraklar
oluşturmaktadır. Bu arazilerin 5566,5 ha’ında kuru tarım, 15.052 ha’ında su8. lde SulananII.Alanlar
n l elere
G re hektarı
Da l mçayır-meradır.
(ha)
luizelge
tarım yapılmaktadır.
sınıf arazilerin
10.836
Ortalama eğimi ise %1-6 arasındadır.
leler
29.408
hase
olup, iran
il yüzölçümünün
teşkil etAraIII.
zi Nsınıf
iteli iaraziler K
elkit K
Merkez K rt%4,47’sini
n Torul Toplam
mektedir.
Bu
arazinin
toprak
gruplarına
göre
dağılımı
ise
%2
alüvyal
toprakSulanabilir Arazi
14.707 5.012 3.575 2.809 2.049 1.954 30.106
lar, %7,6 kolüvyal topraklar, %12,2 kahverengi orman toprakları, %2,3 kiSulanmayan
Arazi orman
26.370toprağı,
17.250%75,6
22.385kahverengi
8.948 3.237
reçsiz
kahverengi
toprak,5.389
%0,3 83.579
kestane
rengi
topraklar
Bu alanların
durumları
ise113.685
şöyledir;
7.343
11.757 5.286
25.960 kullanım
(ha) oluşturmaktadır.
41.077 22.262
Toplam
9.700 ha kuru tarım, 6.703 ha sulu tarım, 13.005 ha çayır-meradır.
izelge 9. lde Tar msal Arazilerin Kullan m (ha)
IV. sınıf araziler ilin 180.577 ha alanı ile toplam yüzölçümün %27,46‘sını kaplamaktadır. IV. sınıf arazilerin toprak gruplarına
leler göre dağılımı ise şöyledir: %75,6 kahverengi topraklar, %1,4 kireçsiz kahverengi topraklar, %23
Arazi Kullan m
Kelkit K se
kireçsiz kahverengi orman toprakları. Bu alanların kullanım durumları ise
Tarla Bitki19.890
leri
15.100
8.024 762
9.937
3.050
3.915 ha’da
44.076
şöyledir:
ha’da
kuru tarım,
ha’da 4.050
sulu tarım,
151.695
çayır-mera,
8.230
ha’da
orman-fundalık
alanlar.
Baklagiller
1.250
300
420
300
20
110 2.400
Endİlde
striV.
Bitkileri
852 VI. Sınıf
35 arazi
353 miktarı-72.557-ha alandır
- 1.240
sınıf arazi yoktur.
ve ilin
%11,04’ünü
kaplar
ve
toprak
gruplarına
göre
dağılımı
ise
%8,5
kahverengi
276
642
54
122
27
2
161
Sebzecilik Alan
orman toprakları, %1,8 kireçsiz kahverengi orman toprakları, % 16 kahveMeyvecilik
Alan % 0,07295
7
365 topraklar,
108
492
137 1.404
rengi
topraklar,
kireçsiz kahverengi
%1,1 kestane
rengi
topraklar
% 0,1 kolivyal
topraklar,
podzolik
% 71,716.899
yüksek
Yem Bitkileri
7.300
1.630% 0,1
1.714
4.650topraklar,
355 1.250
dağ-çayır
toprakları şeklindedir.
Bu toprakların
kullanım
25.783
Nadas
9.294 4.872
7.147
727
416durumları:
1.655 24.111
ha’ında kuru tarım yapılmaktadır. Bu toprakların 32.709 ha’ında çayır-mera,
lenmeyen
Alanorman-fundalık
6.825 7.392
5.997 1.800
899
- 22.913
14.065
ha’ında
alan mevcuttur.
Toplam
41.077 22.262 25.960 11.757 5.286 7.343 113.685
44
B- Arazi Miktar (da)
A- letme Say s
Bu day
Arpa
avdar
Yulaf
Msr
Mahlut
Nohut
Fasulye
.Panca
Patates
izel
Meyvele
Armut
Elma
Erik
Kay s
Zerdali
Kiraz
Vi ne
Ceviz
F nd k
Dut
izel
izelg
%
74,73
0,16
2,63
0,30
4,96
3,13
14,09
00,00
ye nin
74.
75.
73.
44.
-
22.
4.
leler
Yzl m
(ha)
Tar m Alan
Ormanl k
Fundal k
ay r-Mera
D
Tar m
Alan
Miktar Oran
Miktar Oran Miktar Oran Miktar Oran
VII. sınıf arazi miktarı, 182.050 ha alanı ile ilin %27,69‘luk kısmını kap(ha) (%)
(ha) (%)
(ha) (%)
(ha) (%)
lar. Bu alanların toprak gruplarının dağılımı ise %27,5 kahverengi orman
Merkez
11.757 kahverengi
10,3 42.133orman
25,6 toprakları,
70.000 32,3
56.010
34,5
toprakları,179.900
%25,3 kireçsiz
%32,5
kahverengi
topraklar,
%4,7
kireçsiz
kahverengi
topraklar,
%0,9
podzolik
topraklar,
Kelkit
151.500
41.077 36,1 19.835 12,0 79.915 36,8 10.673 6,6
%8,75 kestane rengi topraklar şeklindedir. VII. sınıf toprak alanlarının;
K23.233
se
41.000 kuru
22.262
7.000
4,3
7.000
3,2
4.7388.669
2,9 ha
ha’ında
tarım 19,6
yapılmaktadır.
VII’inci
sınıf arazilerde
Kçayır-mera,
rt n
81.000
4,6 40.126arazisi
24,4 mevcuttur.
15.000
6,9 20.588 12,7
150.1485.286
ha orman-funda,
irn VIII. Sınıf
99.200
25.960 154.458
22,8 29.861
20.000
9,2 23.379oluşturur.
14,4
arazi miktarı
ha ile 18,1
il topraklarının
%23,5’ini
Bu
alanın
%10
yerleşim
alanı,
%
15
dere
yatakları,
%
75’
i
ise
kayalıktır.
Torul
104.900
7.343 6,5 25.700 15,6 25.000 11,5 46.857 28,9
İlin orman
alanları,
hektarı 100,0
koru ve
29.636
hektarı
baltalık
Toplam
657.500
113.685135.019
100,0 164.655
216.915
100,0
162.245
100,0 olmak üzere toplam 164.443 ha’dır. İl genel alanının %25’i ormanlıktır. Yerleşim
alanları
ha, çıplak
kayalık
haBunun
ve deizelge
6. ilin
G m15.458,8
hane linde
Arazi
S n flaveya
r ve moloz
Tar m 115.843,5
Arazilerinin
re yatakları 23.168
ha
olup,
bu
alanların
toplamı
154.458
ha’dır.
indeki Yeri
sınıf arazi üzerinde
İlin çayır ve mera alanlarının tamamına yakını IV. Toplam
Tar m
bulunmaktadır.
(151.695
ha.).
VII.
sınıf
arazi
üzerinde
32.709
III.
Arazi
Miktar
Oran
Tar m
Miktar
Arazi ha,Ar
azisınıf
si
arazi
üzerinde
24.835
ha,
V.
sınıf
arazi
üzerinde
4.719
ha
ve
I.
sınıf
arazi
Arazileri
(ha)
indeki
indeki
S n flar
(ha)
(%)
üzerinde 3.150 ha mera alanı bulunmaktadır. İlin çayır
mera alanlarının
Oran
Oran
25.327 ha’ı derin, 23.485 ha’ı orta derin, 318.632 ha’ı sığ,(%)
840.472 ha’ı
(%)çok
sığ topraklardan oluşmaktadır.
6.648
1,01
I. S n f
Gümüşhane yüzölçümünün %25’ini orman ve fundalık alanlar oluştur64.670
9,84
56,89
31.802
4,84 I.-IV
II. S n f
maktadır. Koru ormanların çoğunu Sarı Çam oluşturmakla beraber Göknar,
4,47
III. Sve
n fKayın29.408
Ladin
ağaçları bulunmaktadır.
Baltalık ormanlarında ise meşe, kızılağaç,
karaağaç,
kavak, 27,46
ve ardıç ağaçları bulunmaktadır. İlin orman alan180.577
IV. Snf
larının %66,5’lik kısmı kuzeyde, %33,5’lik kısmı güneydedir.
V. Snf
Gümüşhane ili tarım arazilerinin (113.685 ha.) 64.670 ha’ı sulanabileVI. S n f
72.557
11,04 V.-VIII
49.015
7,45
43,11
cek alandır (Çizelge 7). Sulanan alan ise 27.412 ha olup, sulanan arazinin
VII. S n f 182.050
27,69
sulanabilecek
tarım arazisine
oranı %42’dir. Sulanan arazilerin %64,5’i DSİ
veVIKHGM
tarafından
(devlet
sulaması)
sulanmakta, %34,5’lik kısım halk ta23,49
II. S n f 154.458
rafından sulanmakta ve %1’lik kısım ise kooperatifler tarafından yapılmak113.685
657.500 100,00
Toplam
tadır.
43.
64.
DS
55.
Halk Sulamas
72.
Kooperatiflerin Sulamas
65.
r nl
ve KHGM Sulamas
Tarla
Tah ll
Baklag
End st
Yumru
Sebze
Yapra
Baklag
Meyve
So an
Kk S
Meyve
Yumu
ekird
Ta
Sert
z ms
TO P L
ize
Tarla
Bitkiler
Bu da
Arpa
17.681
avda
9.457
Yulaf
274
Msr
Sulanamayan
37.258
Mahlut
64.670
Nohut
Fasuly
74.
73.
leler
Arazi Niteli i
Kelkit
K se
45
.Panc
Patate
43
4.
64.55.72.
22.
654.
.
43.
74.
64.
73.
55.
70
2.
.
5
67.
65.
lere
74.
yla7r3.
%)
50.
25,8
67.
2,4
lere
0,2
V. S n f
DS
ve
KHGM
Sulamas
72.557
11,04 V.-VIII
49.015
7,45 17.681
43,11
VI. S n f
Halk
Sulamas
9.457
VISulanabilir
I. S n f 182.050
27,69 ilçesinde fazladır (Çizelge 8). Bu bakımdan
alanlar, ilin Kelkit
Kooperatiflerin
Sulamas
274
ilçede
diğer
ilçelere
göre
farklı
VIII. S n f 154.458
23,49bitki çeşitleri yetişirimle olanağı ve potansiyeli
bulunmaktadır.
Ancak
il
genelinde
yıllık
yağış
toplamının
azlığı
ve
mevSulanamayan
37.258
Toplamgöre dağılışındaki
657.500 100,00
113.685
simlere
dengesizlik nedeniyle,
ilde kuru tarım sistemi haToplam Sulanabilir Arazi
64.670
kimdir.
DS ve KHGM Sulamas
17.681
leler
Halk Sulamas
9.457
Arazi Niteli i
Kelkit K se
Kooperatiflerin Sulamas
274
Sulanabilir Arazi
14.707 5.012 3.575 2.809 2.049 1.954 30.106
37.258
Sulanamayan
Sulanmayan Arazi 26.370 17.250 22.385 8.948 3.237 5.389 83.579
64.670
Toplam (ha)
41.077 22.262 25.960 11.757 5.286 7.343 113.685
Gümüşhane
ili bitkisel
üretimi tahıllar
izelge
9. lde Tar
msal Arazilerin
Kullanüzerinde
m (ha) yoğunlaşmış olup, tahıl
leler Gümüşhane’de toplam
yetiştirmede nadas+tahıl sistemi uygulanmaktadır
le
le%39,2’sinde
r
113.685
hububat
tarıK rt n Toru
l Toplam
iran bunun
Merkez
elkit mevcut
K se olup,
Arazi Nithektar
eli i tarım Karazisi
Kullan m
Kelkit 9’da
K se
Merkezkullanım
K rt n durumuna
Torul Toplam
mıArazi
yapılmaktadır.
Çizelge
tarım iran
arazilerinin
göre
Sulanabilir Arazi
14.707 5.012 3.575 2.809 2.049 1.954 30.106
dağılımları
Burada8.024
dikkat 9.937
çeken bir
konu,3.050
kullanılmayan
tarım
Tarla Bitkilerverilmiştir.
i
15.100
4.050
3.915 44.076
Sulanmayanoranının
Arazi 26.370
22.385
8.948 3.237
5.389 83.579
arazilerinin
%20,15 17.250
gibi yüksek
bir rakamda
bulunmasıdır.
Nadas
1.250
300 16,64
420 düzeyindedir.
300
20
110 2.400
Baklagiller oranı da yüksek
arazilerinin
Toplam (ha)
41.077 olup,
22.262% 25.960
11.757 5.286 7.343 113.685
End stri Bitkileri
852
35
353
- 1.240
izelge 9.Alan
lde Tar msal161
Arazilerin
27m (ha)
122
2 Kullan
Sebzecilik
ylar
%)1,9
Meyvecilik Alan
1,0
Yem
Bitkileri
Arazi
Kullan m
Nadas
Tarla Bitkileri
1,1
25,8
2,4
lenmeyen Alan
Baklagiller
0,2
Toplam
End stri Bitkileri
Mahlut
Nohut
Bu da
Fasuly
Arpa
.Panc
avdar
Patates
Yulaf
Msr
izel
Mahlut
Nohut
Meyvel
Fasuly
.Panc
Patate
Armut
izel
Elma
Erik
Meyvel
Kay s
Zerdali
276
642
492
137
1.404
Kiraz
K7.300
elkit K1.630
se
1.714
4.650 K rt355
1.250
16.899
iran Merkez
n To
rul Toplam
ne
Vi
Armut
9.294
15.100
4.872
8.024
7.147
9.937
727
4.050
Ceviz
Elma
6.825
1.250
7.392
300
5.997
420
1.800
300
295
7
365
108
le
ler
416 1.655
24.111
3.050
3.915 44.076
2.400
110- 22.913
FErik
nd k
41.077
852 22.262
35 25.960
353 11.757- 5.286- 7.343- 113.685
1.240
Dut
Kay s
899
20
161
B- Arazi 2Miktar 27
(da) 122
1,9
Meyvecilik Alan
295
1,0
Yem Bitkileri
7.300 1.630 1.714 4.650
355 1.250 16.899
ve
izelge 10. G m hane linde Tar msal letmeler, letme B y kl
Nadas
9.294 4.872 7.147
727
416 1.655 24.111
Sahiplik Bi imi
lenmeyen Alan
6.825 7.392 5.997 1.800
899
- 22.913
Arazi
Yaln z Kendi
Ba kas ndan Arazi
Arazi
letme
Toplam
5.286
113.685
B y kl
Say s 41.077
(da)22.262 25.960
Arazisi11.757
ni
Tutup7.343
Ba kas
na
(Da)
leyenler
Arazi
Vermeyenler
A- letme Say s
7
A
2000
avdar
Tarla
Yulaf
Bitkileri
Msr
54
Alan s
Sebzecilik
Aletme Say
1,1
izel
Arpa
365
108
B
Arazisi
46Olmayan
izelge 10. G m 277
hane linde- Tar msal- letmeler,
Sahiplik
Bi
imi
0-5
2.540
6.249
2.540
6.249
54
276
642
492
137
1.404
A
B
letme-B y kl
ve
-
-
Zerdali
izel
Kiraz
Vi ne
Ceviz
Sebz
F nd k
Laha
Dut
Fasu
Kaba
izel
H ya
Dom
Bibe
Sebz
Türkiye’de tarla bitkileri içerisinde en fazla (%74,8) hububat tarımı yapılmaktadır. Gümüşhane il genelinde 44.076 ha alanda hububat ekilmektedir.
Gümüşhane’de hububat üretimi içinde ekim alanı en fazla olan buğdaydır,
buğdayı arpa izlemektedir. Alt bölgeler bazında karşılaştırma yapıldığında,
güneyde buğday ekim alanları daha fazla paya sahiptir.
Türkiye genelinde endüstri bitkilerinin tarla bitkileri içerisindeki payı ekilen alan olarak %7,6’dır. Gümüşhane İli genelinde tarla bitkileri ekiliş alanı
içerisinde endüstri bitkilerinin payı ise %3,4’dür. Alt bölgeler bazında karşılaştırma yapıldığında endüstri bitkilerinden şeker pancarı ekiminin güneyde
olduğu görülmektedir. Patates ekim alanlarında ise güney %53,5 ile yine ilk
sırayı almaktadır.
Hayvansal üretimin gelişmiş olduğu ülkelerde yem bitkileri tarımı, ekili
alanların %25-30’unu oluştururken, bu oran ülkemizde ancak %3,25 dolayındadır. Bu durum yem bitkileri yetiştiriciliğinin yetersizliğinin açık bir göstergesidir. Gümüşhane’de yem bitkilerinin tarım alanı içindeki payı
%14,16’dır. Yem bitkileri ekiliş alanları itibariyle alt bölgeler bazında karşılaştırma yapıldığında, fiğ ve yonca üretim alanlarının çoğunluğunun güneyde yoğunlaştığı görülmektedir. Korunga üretimi her iki bölgede de yakın
oranlarda yapımakta olup, kuzeyde silajlık mısır üretimi yapılmamaktadır.
Bu durum hayvancılığın güneyde geliştirilme şansının daha fazla olduğunu
göstermektedir.
Türkiye genelinde meyve üretimi yapılan alanlar, tarım alanlarının %5‘ini
oluşturmaktadır. Gümüşhane’de ise bu oran %1,27’dir. İlde genel olarak vişne, elma, armut, dut üretimi yapılmaktadır. Son yıllarda ceviz üretimi de
yaygınlaşmaya başlamıştır. İlde vişne, elma ve ceviz yetiştiriciliğinin geliştirilmesi için uygun potansiyel vardır.
Türkiye genelinde tarım alanlarının %3’ün de sebze üretimi yapılırken,
Gümüşhane’de sebze tarımı yapılan alan %0,16’dır. Sebze tarımının gelişmesini engelleyen en büyük faktör iklim kısıtıdır. Ancak, mikroklima özelliği
gösteren alanlarda sebze yetiştiriciliği yoğunlaşmıştır. Sebze üretimi daha
çok öz tüketime yönelik yapılmaktadır.
5.2.2. Tarım İşletmelerinin yapısı ve mülkiyet şekilleri
İlde 20.368 adet tarım işletmesi mevcuttur. Bu işletmelerin tamamı aile
işletmesidir. Tarım işletmeleri genellikle bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte
yapmaktadır. Bu işletmelerin oranı %87,36’dır. İlde işletmelerin %7,67’si
yalnızca bitkisel üretim yaparken, %4,97’si ise yalnızca hayvansal üretim
yaparak faaliyetlerini devam ettirmektedirler (Çizelge10).
47
A- letme Say s
ize
izelge 10. G m hane linde Tar msal
Sahiplik Bi imi
Arazi
B y kl
(Da)
letme
Say s
Arazi
(da)
letmeler,
ve
Sebz
Yaln z Kendi
Arazisini
leyenler
A
letme B y kl
Ba kas ndan Arazi
Tutup Ba kas na
Arazi Vermeyenler
B
A
B
277
-
-
-
-
-
0-5
2.540
6.249
2.540
6.249
-
-
5-9
2.358
14.313
2.358
14.313
-
-
10-19
4.538
62.135
4.520
61.847
18
288
30,3
20-49
6.096 175.798
5.942
171.264
154
4.534
2,5
50-99
2.974 202.407
2.929
199.257
45
3.150
0,4
100-199
1.278 154.184
1.278
159.184
-
-
307
72.103
-
-
33,2
200-499
307
72.103
6,8
500-999
-
-
-
-
-
0,2
1000-+
-
-
-
-
-
684.217
217
7.972
Toplam
20.368 692.189
19.874
Çizelgeden görüleceği gibi 19.874 adet işletme yalnız kendi arazilerini
işlemektedir. Bu şekilde işlenen arazi 684.217 da’dır. 217 adet işletme ise
başkasına ait 7.972 da’lık arazi üzerinde faaliyette bulunmaktadır. Türkiye
genelinde olduğu gibi Gümüşhane ilindeki tarım işletmeleri, hızlı nüfus artışı ve artan nüfusun tarım dışı sektörde istihdam edilmesi zorunluluğuna karşılık, bu sektörlerde iş gücü talebinin nüfus artışına uygun düzeyde artırılamaması, tarımın gelişim hızının nüfus artışını karşılamada yetersiz kalması
ve miras yoluyla arazilerin bölünmesi gibi nedenlerle giderek küçülmüştür.
5.3. Tarımsal Üretim Yapısı
Gümüşhane bitkisel üretiminde, üretim değeri açısından tahıllar ilk sırayı almakta (%73,5), bunu yumru bitkileri (%36,7) ve baklagiller (%22,4) izlemektedir (Çizelge 11). Yemeklik dane baklagillerde kuru fasulye ön plana
çıkmaktadır. Endüstri bitkileri içerisinde şeker pancarı önemlidir ve tarımsal
üretim değeri toplamının %7,1’ini oluşturmaktadır.
48
Fasu
Kab
H ya
Arazisi
Olmayan
2000
Lah
İlde tarımsal üretim değeri içinde sebzeler %7,7 ve meyveler %18,8 ora-
Dom
Bibe
Topl
Ekim
nında pay almaktadırlar. Sebzeler içerisinde yaprağı yenenler ilk sırada yer
alırken, meyveler içerisinde yumuşak çekirdekliler önde bulunmaktadır.
izelge 11. G m hane’de Bitkisel retim Miktar ve retim De eri (2000)
m
an
Oran
(%)
34,5
6,6
2,9
12,7
14,4
28,9
00,0
Bunun
r nler
retim Miktar
(Ton)
Oran
(%)
izel
retim De eri Oran
(Milyon TL)
(%)
Hayv
Tarla r nleri
156.085
88,4
14.164.296
73,5
74.359
42,1
4.309.428
22,4
2.134
1,2
1.420.993
7,4
End stri Bitkileri
38.126
21,6
1.361.391
7,1
Yumru Bitkiler
41.466
23,5
7.072.484
36,7
Sebzeler
8.072
4,6
1.476.412
7,7
Yapra
4.649
2,6
758.895
3,9
Baklagil Sebzeleri
768
0,4
324.325
1,7
Meyvesi Yenenler
2.607
1,5
379.035
2,0
48
0,0
14.157
0,1
12.483
7,1
3.617.750
18,8
Koyu
Tah llar
K lke
Baklagiller
S r
At
Tavu
Hindi
Yenenler
Ar K
So ans ve
K k Sebzeler
Hayv
Mikta
St
Et
ar m
razisi
indeki
ran
(%)
Meyveler
Deri
Yumu ak
ekirdekliler
8.620
4,9
2.106.260
10,9
Yapa
Ta
2.388
1,4
531.457
2,8
Yumu
864
0,5
916.481
4,8
Bal
611
0,3
63.552
0,3
176.640
100,0
ekirdekliler
Sert Kabuklular
56,89
z ms Meyveler
TO P L A M
43,11
7.681
5.3.1.
Üretim
izelgeBitkisel
12. G m
haneYapısı
de nemli Tarla r nlerinin retim ve
5.3.1.1. TarlaVerimlilik
Bitkileri De erlerindeki De i meler
Tarla
Ekim Alantarla
(hektar)bitkileriretim
Miktartahıllara
(Ton)
Verimve(kg/da)
De i im (%)
İlde en önemli
grubu
aittir
tahıllar içerisinde
buğdayBitkileri
ve arpa ağırlık taşımaktadır (Çizelge 12). Bu arada fasulye, şekerpancarı ve patates ilin diğer önemli tarla bitkileri arasında yerini almaktadır. Gü1995 2000 2003 1995 2000 2003 1995 2000 2003 Ekim retim
müşhane’de kota öncesi yıllarda şekerpancarı alanları artış gösterirken,
Alan Miktar Verim
2000-2003 döneminde bu alan %10,3 düzeyinde azalmıştır. Özellikle şeker
Bu day ekim
33.492alanlarında
28.960 28.550uygulanan
52.460 47.228kota
55.845
157 163 ve196çıkarılan
-14,8 yasa
6,5 24,9
pancarı
düzenlemeleri
ile
Arpa
avdar
14.267 13.385 12.700 30.748 23.934 26.310
170
110
256
238
148
384
izel
19.258.458 100,0
216
179
207
140
135
150
-11,0 -14,4 -3,9
49
50,6 61,3 7,1
Yem B
Laha
Yonc
Koru
Fi
Topla
S. M
Yem B
ay r
rm
zisi
deki
an
%)
6,89
Meyveler
12.483
7,1
3.617.750
18,8
Deri (A
Yumu ak
ekirdekliler
8.620
4,9
2.106.260
10,9
kotaların
azaltılması uygulaması2.388
bunun temel1,4
nedenidir. 531.457
İncelenen dönemde
Ta
ekirdekliler
2,8
nohut, yulaf, mısır ekim alanı artışı itibariyle yüksek oranlarda iken, buğday,
Sert Kabuklular
864
0,5
916.481
4,8
arpa ve yulaf ekim alanları azalmaktadır. Üretim miktarı açısından nohutta
oldukça
yüksek üretim artışı varken,
şekerpancarı,
611bunu çavdar,
0,3 patates,
63.552
0,3 izz ms Meyveler
lemektedir. Tarla bitkileri verimlilik düzeyi, arpa, çavdar, mısır, mahlut, fasul176.640
100,0
19.258.458 100,0
TO P L A M
ye ve şekerpancarı dışında 1995-2003 yılları arasında artmıştır.
Tarla
Bitkileri
Ekim Alan (hektar)
retim Miktar (Ton)
Verim (kg/da)
Yonca
De i im (%)
2000
2003
1995
2000
2003
1995
2000
2003
Ekim retim
Alan Miktar Verim
Bu day
33.492 28.960 28.550 52.460 47.228 55.845
157
163
196
-14,8
Arpa
14.267 13.385 12.700 30.748 23.934 26.310
216
179
207
-11,0 -14,4 -3,9
6,5 24,9
avdar
170
110
256
238
148
384
140
135
150
50,6
457
Yulaf
170
273
120
244
366
191
144
134
159
-29,4 -21,7 10,9
274
Msr
375 1.035
705
1.066 1.046
1.515
284
101
215
88,0
258
Mahlut
838 1.155 1.085
2.021 1.637
1.559
241
142
144
29,5 -22,9 -40,4
670
Nohut
87
203
100
193
290 311,8 1.094,1 190,0
3.649 2.047
3.417
218
84
579
685
lam
.076
.400
.240
642
17
45
70
Fasulye
1.675 2.430 2.330
.Pancar
Patates
17
61,3
7,1
42,1 -24,4
Fi
Toplam
S. M s
Yem Bit
ay r v
Kaba Y
Kaba Y
Yem A
147
39,1
-6,4 -32,7
izelge
1.033 1.383 1.240 28.986 38.126 29.870
2.806 2.757 2.409
20,0
3,0 -14,2
Hizmetl
2.420 2.592 2.775 43.500 41.322 54.925
1.798 1.594 1.979
14,7
26,3 10,1
Tar msal
Alt bölgeler bazında karşılaştırma yapıldığında, il genelinde toplam buğizelge
13. G%81,4’ünü
m hane de
nemli Meyvelerin
ve Veri
mlikuzey
lik taday
üretiminin
gerçekleştiren
güneydir. retim
Bunu %18,6
ile
erlerindeki
i meler
kip etmektedir.De
Arpa
üretimindeDegüney
%79,6, kuzey ise %20,4’lük paya sahiptir.
yulaf,
ve(kg/adet)
üretim miktarıDe ilde
düşük
retim Miktarekim alanı
Verim
i im (%)
Meyve
Veren mısır ve mahlut
MeyvelerÇavdar,
düzeydedir.A aYulaf
üretiminin
büyük
bölümü
kuzeyde
(%93,7)
gerçekleştirilSay s (adet)
(Ton)
mektedir. Güneyin yulaf üretiminden payı %6,3’dür. Çavdar üretiminin
2000 yapılmaktadır.
2003 1995 2000Patates
2003 Aüretimi
a retimher iki
2003 1995
1995 2000 %8,4’ü
%91,6’sı kuzeyde,
güneyde
Say
s MiktarKuzeyin
Verim
bölgede yapılmakla birlikte, en fazla üretim güneydedir (%53,5).
patates
%46,5’dir.
Kuzeyde
Armut üretimi
63.600 63.910
64.800 1.579
1.470 şeker
1.390 pancarı
24,8 23,0üretilmemektedir.
21,5
1,9 -12,0 Üreti-13,6
min tamamı güneyde gerçekleşmektedir. Türkiye genelinde tarla bitkileri
Elma 188.630
198.200 200.550
7.097 payı
7.068 %10,6’dır.
4.606 37,6 İl 35,7
23,0
6,3
içerisinde
baklagil
tarımının
genelinde
ise -35,1
bu -39,0
oran
%3.3’dür.
Baklagil
Erik
17.438
17.915 üretimi
18.050 ağırlıklı
409 327olarak
372 II. alt
23,5 bölgelerde
18,3 20,6 gerçekleşmekte3,5 -9,0 -12,1
50
izelge
Lahana
681
106
Bal
Korung
1995
lam
Yumurt
Yem Bit
izelge 12. G m hane de nemli Tarla r nlerinin retim ve
Verimlilik De erlerindeki De i meler
3,11
Yapa
Tar msal
Tar msa
Orman K
Veterine
Sun i To
Dam zl
Tar msal
g bre, z
Kay s
21.850 16.050 16.875
403
397
361
18,4
24,7
21,4
-22,8 -10,4 16,0
Tar msa
Zerdali
12.910 13.090 13.240
279
153
194
21,6
11,7
14,7
2,6 -30,5 -32,2
r n Pa
dir. Baklagiller içerisinde en az üretim alanına sahip olan nohuttur. Kuru fasulye üretimi ise güneyde yoğunlaşmıştır (%82,2).
Önemli miktarda ekim ve üretim potansiyeline sahip tahılların ortalama
verim değerleri, nohut, fasulye ve korunga dışında diğer Türkiye ortalamasının altındadır. Endüstri bitkilerinden patates ve şekerpancarının ortalama
verimleri de Türkiye ortalamasının altındadır. Yemeklik dane baklagillerde
nohut ve kuru fasulyenin verimi Türkiye ortalamasının üstündedir.
5.3.1.2. Meyvecilik
Gümüşhane'de meyvecilik kültürü ve meyveciliğin tarihi, ilin tarihi kadar
eskiye dayanmaktadır. İlde geçmiş dönemlerde çeşitli alanlarda kendine
has özellikler taşıyan meyveler özellikle de elmalar yetiştirilmekteydi. Ancak, günümüzde ilde standart elma çeşitleri arasında yer alan çeşitler bulunmakla beraber, meyvecilik alanında modern gelişmeler takip edilmemiş,
ve ülke Türkiye standardının gerisinde kalınmıştır. Önceleri Gümüşhane'deki elma üretimi tüm meyve üretiminin yaklaşık %70'ini, yumuşak meyve üretiminin ise %95'ini oluştururken, bugün toplam meyve üretiminin ancak
%49'unu, yumuşak çekirdekli meyve üretiminin ise %74,5'ini oluşturmaktadır. Meyvecilik, sebzecilikle birlikte genelde kuzeyde Merkez, Torul ve Kürtün ilçelerini çevreleyen dar alanlarda yapılmaktadır. İlde meyve üretimi daha çok öz tüketime yönelik olarak gerçekleşmektedir.
Meyvecilikte elma birinci sırayı almaktadır. Yıllık üretim 8 bin tona yakındır. Ancak bu değer son yıllarda 5 milyon tona gerilemiştir. Elma üretiminin
geliştirilmesi ve üretimi artırmaya yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir. Elma üretiminde, yaşlanmış elma bahçeleri yenilenerek birim alanda
daha fazla ürün elde etme olanağı sağlayan, bakımı kolay ve ucuz olan bodur elma üretimi teşvik edilmelidir.
İlde meyve veren ağaç sayısı, kayısı ve vişne dışında tüm meyve türlerinde artış eğilimindedir (Çizelge 13). Sayısal artış en fazla fındık, ceviz, dut
ve elmada görülmektedir. Meyve üretimi incelenen 1995-2003 döneminde
en fazla ceviz, kiraz, fındık ve dutta yaşanmıştır. Diğer ürünlerin üretimi bu
yıllarda azalmıştır. Diğer yandan birim alandan alınan verimlilik artışında ceviz, kiraz, kayısı ve dutta artış gösterirken, armut, elma, erik zerdali ve vişnede verimlilik değişen oranlarda azalmıştır.
İl genelinde meyve üretimi daha çok kuzeyde yoğunlaşmıştır. Meyvecilik daha çok tahıl üretimi ve hayvan yetiştiriciliğinin yanında ek gelir getirici
ve aile ihtiyacını karşılamaya yönelik bir uğraş olarak yapılma eğilimindedir.
51
681
457
lam
274
106
258
579
670
685
.Pancar
avdar
Patates
Yulaf
.579
.400
.685
.240
Patates
Armut
1.033
2000
1995 1.383
1.240
2000 29.870
2003
1995 38.126
2003 28.986
2.420 2.592 2.775 43.500 41.322 54.925
63.600 63.910 64.800 1.579 1.470 1.390
razi
.913
na
.685
ler
ve
-
razina
288
ler
534
150
-
3,0 -14,2
A20,0
a retim
Miktar
Say
s
1.798 1.594 1.979 14,7 26,3 Verim
10,1
24,8 23,0 21,5
1,9 -12,0 -13,6
39.333 28.075
63.600 63.910
17.705 18.620
188.630 198.200
96.360 100.860
17.438 17.915
12.670 13.325
21.850 16.050
Orman K
izelge
Veterine
Hizmetl
Sun i To
Tar msal
Tar msal
Dam
zl
Tar msal
msa
gTar
bre,
z
im (%)16,0
-22,8De i-10,4
Orman
msaK
Tar
194
2003
764
21,6
1995
32,4
11,7
2000
49,5
14,7
2003
47,6
-32,2
Veterin
r n Pa
28,8
24,8
24,1
37,6
1,5
23,5
41,7
18,4
23,9
23,0
35,5
35,7
2,0
18,3
45,9
24,7
24,7
21,5
88,8
23,0
1,9
20,6
45,3
21,4
47,0
Verim
-13,9
-13,6
269,1
-39,0
26,5
-12,1
8,7
16,0
Sun i TH
Canl
717
28.970 1.131 672
64.800 1.579 1.470 1.390
19.065
426 661 1.693
200.550 7.097 7.068 4.606
110.360
145 202
210
18.050
409 327
372
13.510
528 611
612
16.875
403 397
361
2,6
Aa
2,9
Say s
-26,3
1,9
7,7
6,3
14,5
3,5
6,6
-22,8
.899
lam
.111
.076
.913
.400
.685
.240
.899
ve
.111
2.806
1995 2.757
2000 2.409
2003
Yemmsa
A
Tar
Verim (kg/adet)
18,4
24,7 21,4
Vi ne
Armut
Ceviz
Elma
F nd k
Erik
Dut
Kay s
.404
311,8 1.094,1 190,0
De i im (%)
39,1 -6,4 -32,7
Yem Bit
Hizmetl
ay r v
Tar msal
Kaba Y
Tar msal
Kaba Y
361
.404
642
88,0 42,1 -24,4
Verimlilik
29,5 -22,9 -40,4
Elma
7.097 nemli
7.068 Meyvelerin
4.606 37,6 35,7
6,3rimli
-35,1
izelge188.630
13. 198.200
G m 200.550
hane de
retim23,0ve Ve
lik -39,0
De erlerindeki
i meler
18.050
409 De 327
372 23,5 18,3 20,6
3,5 -9,0 -12,1
Erik
17.438 17.915
Meyveler
Veren16.875
Kay
s
21.850Meyve
16.050
A a Say s (adet)
Zerdali 12.910 13.090 13.240
1995 2000 2003
Kiraz
15.590 15.520 16.040
642
20,0 3,0 -14,2
50,6 61,3 7,1
14,7 26,3 10,1
-29,4 -21,7 10,9
Msr
375 1.035
705 1.066 1.046 1.515
284 101 215
izelge 13. G m hane de nemli Meyvelerin retim ve
Mahlut
838 De
1.155
1.085 2.021De1.637
1.559
241 142 144
erlerindeki
i meler
Nohut
17
45
70
17
87
203
100 193 290
Verim (kg/adet)
retim Miktar
Meyve Veren
Meyveler
Fasulye 1.675
2.047 3.417
218
84 147
A a Say2.430
s (adet)2.330 3.649 (Ton)
.Pancar
lam
lam
.106
.076
1.033 1.383 1.240 28.986 38.126 29.870 2.806 2.757 2.409
170 110
256
238 148
384
140 135 150
2.420 2.592 2.775 43.500 41.322 54.925 1.798 1.594 1.979
170 273
120
244 366
191
144 134 159
Miktar
403retim 397
(Ton)
279 153
1995 2000
505 769
-30,5
retim
51,3
Miktar
-36,6
-12,0
297,4
-35,1
44,8
-9,0
15,9
-10,4
279 153
194 21,6 11,7 14,7
2,6 -30,5 -32,2
13.090 13.240
12.910
Zerdali
5.3.1.3.
izelge
14.Sebzecilik
G m hane de Baz nemli Sebzeleri retim Miktar ndaki
Kiraz
15.590 De
15.520
16.040
769 de764
32,4üretimi
49,5 gibi
47,6 daha
2,9 çok
51,3ek47,0
i meler
Gümüşhane
ilinde
sebze505üretimi
meyve
gelirVigetirici
ve öz
tüketim
yapılmaktadır.
28.075
28.970 amacıyla
1.131 672
717 28,8 2003
23,9 yılı
24,7 verilerine
-26,3 -36,6göre
-13,9 il
39.333
ne
retim Miktar (Ton)
De i im
genelinde 881 hektar sebze ekim alanında 9.629 ton sebze üretimi gerçekCeviz
17.705 18.620 19.065
426 1995
661 1.693 2000
24,1 35,5 2003
88,8
7,7 297,4
Sebzeler
(%)269,1
leştirilmiştir. Sebze üretimi ilin ihtiyacını karşılamaktan uzaktır. Ekim alanı
F nd k
96.360
100.860toplam
110.360 üretim
145 7.774
202
210 4.542
1,5
2,0 4.431
1,9 %8,7
14,5 oranında
44,8-43,0
26,5
Lahana
artmasına
karşın,
1995-2003
yılları
arasında
azalmıştır.
Özellikle
lahana 528
ve2.388
fasulye
azalırken,
12.670
13.325 13.510
611
612üretimi
41,7768
45,9 1.997
45,3 diğer
6,6 sebzelerin
15,9-16,4
8,7
Dut
Fasulye
üretimi artmıştır.
Kabak
25
139
96
284,0
izelge
14.
G
m
hane
de
Baz
nemli
Sebzeleri
retim
Miktar
ndaki
222
1.077
642,8
145
H yar
De i meler
2.207
1.708
2.177,3
75
Domates
retim Miktar (Ton)
De i im
Biber
19
26
23
21,1
Sebzeler
1995
2000
2003
(%)
Toplam retim Miktar (Ton) 10.549
8.072
9.629
-8,7
Lahana
7.774
4.542
4.431
-43,0
881
10,8
831
795
Ekim Alan (ha)
Fasulye
2.388
768
1.997
-16,4
Kabak
25
139
96
284,0
H yar
145
222
1.077
642,8
75
2.207
1.708
2.177,3
19
26
23
21,1
10.549
8.072
9.629
-8,7
Domates
52
Biber
Toplam retim Miktar (Ton)
zl
SDam
t top
Tar msal
Para
Ka
g bre, z
Tar msa
r n Pa
Canl H
S t top
Para Ka
na
ler
-
288
534
150
-
972
2000)
Fasulye
2.388
768
1.997
-16,4
Kabak
25
139
96
284,0
H yar
145
222
1.077
642,8
Domates
75
2.207
1.708
2.177,3
Biber
19
26
23
21,1
10.549
8.072
9.629
-8,7
795
831
881
10,8
Toplam retim Miktar (Ton)
Ekim Alan (ha)
5.3.2. Hayvansal Üretim Yapısı
Türkiye’de hayvan varlığı %0,75’i Gümüşhane’de bulunmaktadır. İl hayvancılık potansiyeli, mevcut kaba yem durumuna göre iyi durumdadır. Mevcut hayvanların çoğunluğu yerli hayvanlardan oluşturmaktadır. Yapılan ıslah
çalışmaları ve daha önceki yıllar uygulanan teşviklerle ilde hayvancılık konusunda olumlu gelişmeler gözlenmektedir. İldeki hayvan varlığının %48’ini
koyun, %45’ini sığır, %5’ini keçi, %2’sini de diğer hayvanlar oluşturmaktadır. Büyükbaş hayvanların %75,4’ü yerli, %19,7’si melez ve %4,7’si kültür ırkı hayvanlardır. Genelde mera hayvancılığı şeklindeki yetiştiricilik, daha
modern bir şekilde ahır hayvancılığına doğru yönelmektedir. İlde hayvancılığı geliştirmek için ıslah çalışması olarak tabii tohumlama ve ithal inek dağıtımı yapılmaktadır. Ayrıca hayvan hastalık ve zararlıları ile de yoğun bir
şekilde mücadele edilmektedir. Yapılan çalışmalara karşın 1995-2003 yılları arasında hayvan varlığı sürekli azalma eğilimdedir. Bu süreçte koyun sayısı %40,5, kılkeçisi %50,3, sığır %24,5, at %44,6, tavuk %23, hindi %53,5
oranına azalmıştır (Çizelge 15). Bu azalmaya karşın verimlik artışı sağlanmıştır. Hayvansal üretimde artışlar yaşanmıştır.
izelge 15. G m hane de Hayvan Say s ve Hayvansal retimdeki
Miktar ndaki De i meler
Oran
(%)
Hayvanlar
1995
Say (adet)
2000
2003
De i im
(%)
73,5
Koyun
134.300
85.120
79.888
-40,5
K lke i
13.240
7.190
6.575
-50,3
106.280
82.240
80.273
-24,5
1.540
970
853
-44,6
210.400
168.000
161.970
-23,0
8.380
4.050
3.895
-53,5
36.500
3.200
45.550
24,7
64.900
46.430
120.324
940
1.382
5.771
25.410
33.552
55.465
22,4
7,4
S r
7,1
At
36,7
Tavuk
7,7
Hindi
3,9
Ar Kovan
1,7
2,0
Hayvansal retim
Miktar (Ton)
St
0,1
Et
18,8
Deri (Adet)
513,9 53
85,4
118,3
Tavuk
210.400
168.000
161.970
-23,0
8.380
4.050
3.895
-53,5
36.500
3.200
45.550
24,7
64.900
46.430
120.324
85,4
940
1.382
5.771
513,9
25.410
33.552
55.465
118,3
205
129
215
4,9
1.426
1.788
1.736
21,7
770
899
985
27,9
7,7
Hindi
3,9
Ar Kovan
1,7
Hayvansal retim
Miktar (Ton)
2,0
St
0,1
Et
18,8
Deri (Adet)
Yapa
10,9
2,8
Yumurta
4,8
Bal
0,3
00,0
m (%)
im
ar Verim
6,5 24,9
4,4 -3,9
1,3
7,1
1,7 10,9
,1 -24,4
2,9 -40,4
,1 190,0
6,4 -32,7
3,0 -14,2
,3 10,1
ik
m (%)
im
ar Verim
2,0 -13,6
Gümüşhane’nin
güneyide
olan
hayvan
yetişizelge
16. G m hane
YemKelkit-Köse-Şiran
Bitkileri retimbölgesinde
Miktar ndaki
De i meler
tiriciliği yüksek oranda yapılmaktadır. Bu bölgede yaklaşık 107.000 hektarretim Miktar (Ton)
De i im
lık çayır mera alanı bulunmaktadır. Saf ve kültür melezi hayvan sayısının en
Ye
m
B
i
t
k
i
l
e
r
i
1995
2000
2003
(%)
yüksek olduğu alt bölge burasıdır. Gümüşhane İli sığır populasyonun
gene7.774 Tarım ve
4.542
4.431
-43,0 İl
tikLahana
kalitesinin yükseltilmesi amacıyla
Köyişleri
Bakanlığı (TKB)
Müdürlüğü
personelince bedelsiz
olarak yapılan
tohumlama çalışmaYonca
27.050
34.205sun’i46.565
36,1
ları 1995 yılında yapılan yasal değişiklik sonucunda bedelli hale dönüştürülKorunga
21.695 için de
64.581
18.975
müş,
böylece özel sektör kuruluşları
çekici hale
getirilmiştir.-70,6
Bunun
yanında
“Köy
Sığırcılığının
Geliştirme
Projesi”
kapsamında
Gümüşhane
Fi
13.870
13.780
14.940
8,4 İl
Özel İdaresi kaynaklı 12 adet damızlık boğa çiftçiye dağıtılarak tabii tohumToplam Kuru Ot
62.615
112.566
80.480
-28,5
lama yönteminden de yararlanılmıştır. 1997-2000 yılı arasında Gümüşhane
3.243,8
174
480
16.050
S. M syürütülen
r
ilinde
hayvan islahı çalışmalarının
%28’sinde
tabii tohumlama,
%72’sinde
ise
sun’i
tohumlama
yöntemi
kullanılmıştır.
Yem Bitkileri Toplam (1)
62.789
113.046
96.530
-14,6
İlinrkuzeyi
küçükbaş
hayvan varlığının daha önemli48.935
olduğu alanı oluşturay
ve mera
(2)
maktadır. Bu alanlardaki koyunların %50’si Morkaraman olmak üzere AkkaKaba Yem
retimi (3)
(1+2) ırkı koyunlardan oluşmaktadır.
145.465Keçilerin ise taraman,
Karayaka
ve Dağlıç
Kaba yerli
Yem ırk
Gereksinimi
(4) oluşturmaktadır. Son yıllarda
205.176
mamı
olan kıl keçisi
küçükbaş hayvan
populasyonunda
meydana
gelen
hızlı
azalma,
meraya
olan
Yem A
(4-3)
-59.711 baskının azalması nedeniyle mevcut populasyon için mera olanaklarının belli ölçüde de
olsa iyileşmesi sonucunu doğurmuştur. Bu durum, sektörde pazara yönelik
izelge 17.
Tar msal
Kurulubeklentisini
lar ve Faaliyet
Alanlar
hayvansal
üretimin
artacağı
doğurmaktadır.
Bu artış gerçekleştiğinde
ıslah
çalışmalarına
olan
talebin
artması
beklenebilir.
Gümüşhane
Hizmetler
Kurumlar
ilinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonu (SYDF) ve TKB kaynaklı
Tar msal Yay
m- E itim
Tar mdağıtımı
l M d rl
projelerle
damızlık
koyun ve koç
çalışmalarına devam edilmelidir.
Bu
mevcut
yüksek
Tarşekilde
msal Ara
t rma koyun ırkının
K ydaha
Hizmetleri
ve verimli ırklara dönüşümü teşvik edilebilir.
T.B. Ara t rma Enstit leri (Ankara)
Türkiye’de
1960’lı yıllardanDS
sonra
sürekli
gösteren
Tar
msal Sulama
(B yhızlı
k lve
ekli),
K y bir
Hiz.büyüme
(K k l
ekli) tavukçuluktan, Gümüşhane ili yeteri ölçüde yararlanamamıştır. Gümüşhane
Orman K ylerini Kalk nd rma Orman Bakanl
ilinde ticari olarak et ve yumurta üretimi yapan işletmelerin sayısı ve kapaVeteriner Hizmetleri
Tar m l M d rl
ve zel Veteriner Hekimler
54
Tar m l- l e M d rl Veterinerleri,
Sun i Tohumlama
zel Veterinerler
siteleri düşüktür. Gümüşhane,Türkiye'de tavuk eti üretiminde 54, yumurta
üretiminde 29. sırada bulunmakta ve tavukçuluk ürünlerinin pazarlanmasından elde edilen gelir sıralamasında son sırada yer almaktadır.
İl zengin flora çeşitliliği nedeniyle arıcılıkta önemli gelişmeler yaşamaktadır. Gümüşhane’de 2003 yılı itibariyle 403'ü ilkel kovan, 45.550’si fenni kovan olmak üzere toplam 45.953 adet kovan bulunmaktadır. Hem kovan sayısı hem de bal üretim miktarı bakımından Gümüşhane ilinin Türkiye içerisindeki payı %1,23’dür. Gümüşhane’de kovan başına düşen bal üretim miktarı, Türkiye ortalamasının üzerinde olup, 22,8 kg’dır. Bal, Gümüşhane ilinde kırsal kesimde önemli geçim kaynaklarından birisidir. Ürünün pazarda
yüksek fiyatla satılması sonucunda bölge, göçer arıcılar için de cazip hale
gelmiştir. 1990 yılından bügüne, verimde önemli bir değişim gözlenmemiş
olmakla birlikte, özellikle yerel yönetimler ve diğer kaynakların arıcılığı teşvik etme çabaları, kovan sayısının artmasına neden olmuştur. Gümüşhane
ili bal üretimi incelenen 1995-2003 yılları arasında %27,9 oranında artmıştır. Alt bölgeler bazında karşılaştırma yapıldığında; güney ilin toplam bal
üretiminin %69’unu ve bal mumunun %43’ünü gerçekleştirmektedir. İlde bal
ürününün pazarlanmasında, tüketimi artırıcı kampanyalar ve reklam programları aracılığıyla talebini artırma yolu izlenmelidir. Tarımsal üretimde kırsal kesimin ve topraksız kişilerin önemli bir istihdam alanı olarak balcılık teşvik edilmelidir. Gümüşhane’de üretilen bal, ambalajlama sorunu nedeniyle
perakende satış noktalarında pazarlanamamaktadır. Balın satışı genellikle
İstanbul ve Ankara’da yaşayan akrabalar aracılığıyla yapılmaktadır. İyi ve
etkin bir pazarlama organizasyonu, tüketici talep ve tercihlerini üretim kesimine eksiksiz ulaştırabilmelidir. Pazarlamadan beklenen etkinliğin sağlanabilmesi, aynı zamanda üretici örgütlenmesi ile yakından ilgilidir. Gümüşhane’de üretici örgütlenmesinin yetersizliği verim ve kaliteyi artırmakta önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Hayvancılıkta örgütlenmenin amacı; üretimde bulunan işletmelerin ekonomik açıdan gelişmelerini sağlamak,
geçimini bu alandan temin eden kesimin sosyal ve ekonomik refahını artırmaktır. Gümüşhane ilinde pazarlama açısından en büyük sorun örgütlenmenin olmayışıdır. Ekonomik örgütlenmede kooperatifler, kooperatif şirketler, şirketler ya da üretici birliklerinden her hangi biri tercih edilebilir.
Gümüşhane ili et üretimi 1995-2003 yılları arasında %513,9, süt üretimi
ise %85,9 oranında artış göstermiştir. Büyükbaş et üretimin %62’sinin güneyden gelmektedir. Küçükbaş et üretiminde de güneydeki ilçeler önemlidir.
İlin büyükbaş süt üretimi %72 oranında güneyden sağlanırken, bu oran küçükbaş süt üretiminde güney için %65’dir. İl genelinde yılda toplam olarak
55.465 adet deri üretimi yapılmaktadır. Deri üretiminin 34.411 adedini güney, 20.982 adedini kuzey sağlamaktadır. Ayrıca yılda toplam olarak 215
ton yapağı üretilmektedir. En fazla yapağı üreten güneydeki ilçelerdir. Ko55
yun varlığının yıllar itibariyle düşüş içerisinde olması nedeniyle yapağı üretiminde artış, fazla olmamıştır. İlin kıl üretimi 17 ton olup kuzey ilçelerde yoğunlaşmaktadır.
Gümüşhane ili su ürünleri üretimi bakımından önemli bir potansiyele
sahiptir. Gümüşhane ili su yönünden oldukça zengindir. İlde önemli olan iki
akarsu vardır. Bunlar Harşit Çayı ve Kelkit Çayı'dır. Her iki çayın il içindeki
uzunluğu yaklaşık olarak 100 km’dir. Bu çaylara bağlı onlarca dere mevcuttur. 4 adet doğal gölün yanı sıra akarsular ile bunların üzerinde kurulan baraj ve göletlerde yürütülen suni balıklandırma çalışmaları ile tatlısu balıkcılığının geliştirilmesi olumlu olarak etkilenmektedir. İlin su kaynağı, özellikleri itibariyle alabalık yetiştiriciliğine oldukça uygundur. İlin kuzeyinde su ürünleri üretimi yaygındır ve yıllık 89 ton olan üretimin 65 tonu bu alanlardan karşılanmaktadır. İlde alabalık üretimi son yıllarda hızlı bir gelişme göstermiştir. Yaklaşık 30 adet alabalık işletmesinin mevcut olduğu ilde, toplam kapasite 300 tondur. Bunun yanısıra aynalı sazan üretimine uygun dere ve göletlerin balıklandırma çalışmaları devam etmektedir.
Türkiye’de sığır eti üretimi yetersiz ve iç pazar ithalat yasağı ve/veya
yüksek gümrük tarifesi (%235) ile dış rekabete karşı korunduğu için, tüketici fiyatları yüksek ve kişi başına et tüketimi oldukça yetersizdir. Büyük baş
hayvan envanterinde azalma devam etmektedir, ancak hayvan mevcudunun genetik kalitesinin iyileştirilmesi (melezleme ve saf ırk) ile bakım ve
besleme tekniğindeki ilerleme hayvan başına et ve süt veriminde artış sağlamıştır ve bu yolla hayvan sayısındaki azalma, verimlilik yoluyla dengelenebilmiştir. Ancak ulaşılan verimlilik düzeyi AB ve ABD’de ulaşılmış olan verimlilik düzeyinden oldukça düşüktür. Türkiye’de hayvan başına et verimi
ABD’den 2 kat, süt verimi 2,5 kat daha düşüktür. Ancak özellikle son yıllar
hayvan ırk ve genotiplerindeki değişim çalışmaları, bu alanda giderek verimliliğin artmasına neden olmuştur. Gümüşhane ili genelinde sığırda birim
başına et ve süt verimleri artmaktadır. Bunun nedeni ise sığır populasyonundaki genotip değişimdir. Diğer taraftan aday ülke olduğumuz Avrupa Birliği’nde sığırda ortalama karkas ağırlığı 281 kg/baş, yıllık ortalama süt verimi ise 5.500 kg/baştır. Türkiye genelinde ise, kültür ırkı sığırlarda ortalama
süt verimi 4.080 kg/baş, melezlerde 2.448 kg/baş ve yerli sığırlarda
816kg/baş’tır. İl genelinde gerek yetersiz beslenme ve gerekse bakım şartlarının kötü olması nedeniyle verimler, ülke genelinin altındadır. İlde ortalama süt veren ineklerde verim değeri; kültür ineklerinde yılda 3000 kg/baş,
melezlerde 2000 kg/baş ve yerli ineklerde ise 600 kg/baştır. Ortalama süt
verimi ise 1.867 kg/baştır. Küçük başlarda süt verimleri ise Türkiye’de ortalama 48 kg/baş iken, bu değer ilde 35 kg/baştır. İlde süt üretim değeri açısından ilk sırayı sığır sütü almakta, bunu koyun ve keçi sütü izlemektedir. Et
üretimi değeri açısından süt de olduğu gibi ilk sırayı sığır eti almakta, bunu
56
koyun, keçi ve kanatlı eti takip etmektedir. Diğer hayvansal ürünlerde ise
üretim değeri açısından yumurta ilk sırada yer almakta olup, son yıllar da
balın üretim değerinin yumurtaya yaklaştığı görülmektedir.
Hayvan ve hayvansal ürünlerin çağın değişen koşullarına uygun bir biçimde üretim ve kalitesinin artırılması, Türkiye ekonomisi açısından olduğu
kadar il ekonomisi açısından da büyük önem taşımaktadır. Bunun başarılabilmesinde, pazarlama organizasyon ve fonksiyonlarının etkin bir biçimde
yerine getirilmesi önemlidir. Hayvansal üretimin yapıldığı işletmelerde yetiştirme ve besi faaliyetlerinde başarıya ulaşılsa dahi, pazarlamada ortaya çıkan sorunlar çözülmedikçe, üretim ve kaliteyi yükseltmek çoğu zaman güç
ve bazen de imkansız olmaktadır. Gümüşhane, iklim ve coğrafi koşullar açısından hayvancılık potansiyeli yüksek olan bir ildir. İlde tarım alanlarının kıt
ve verimsiz olması, yüksek kesimlerde geniş yaylaların bulunması, ilin ekonomisinde hayvancılığın önemli bir yer edinmesine neden olmuştur. Gümüşhane’de hayvan besiciliği özellikle kurbanlık olarak yapılmaktadır. Beslenen hayvanlar çoğunlukla İstanbul, İzmir, Bursa, Samsun ve Ankara gibi
illere Kurban Bayramı’nda satılmak üzere götürülmektedir. Besicilik için
hayvanlar çiftçilerden veya hayvan pazarından temin edilmektedir. Canlı
hayvanların yem ihtiyacı Erzincan, Erzurum ve Şebinkarahisar yem fabrikalarından karşılanmaktadır.
Gümüşhane ilinde canlı hayvan pazarlamasında mevcut sorunların giderilebilmesi için pazarların altyapısı modernleştirilmeli (ahır, mezbaha,
yem tedariki, haberleşme, nakliye hizmetleri), pazarda her gün arz-talep durumuna göre kalite bazında fiyatlar belirlemeli ve ilan edilmelidir. Pazarda
malını satan üretici parasını tahsil etmede hiç bir riskle karşılaşmamalıdır.
Ayrıca genel anlamda, hayvancılık potansiyeli yüksek olan kalkınmada öncelikli yörelerde et işleme tesislerinin teşvik edilmesi gerekmektedir.
Gümüşhanede büyükbaş hayvancılığın gelişmesinin önündeki en önemli engellerden biri, işletme ölçeklerinin küçüklüğüdür. Küçük işletmeler üretim maliyetini düşürmede ve hayvanlarını pazarlamada büyük işletmeler kadar başarılı olamamaktadır. Çıktı (et ve süt), yem ve diğer üretim girdilerinin
fiyatlarındaki istikrarsızlık da bir başka önemli sorundur. Hayvan envanterinin genetik kalitesinin göreceli olarak düşük olması, hayvan başına et ve süt
veriminin yükseltilmesinde önemli bir engeldir. Büyükbaş sığır besiciliği ve
süt sığırcılığı büyük şehir yakınlarında yeterli ve kaliteli kaba yem üretmeden yapılmaktadır. Bu tür işletmeler üretim maliyetini düşürmedikleri gibi,
yerleşim ve su havzalarında ciddi çevre riskleri de yaratmaktadır. İşletmelerin besleme ve bakım konularında teknik bilgi eksikleri bulunmaktadır.
Türkiye süt üretiminin %1’i Gümüşhane’den karşılanmaktadır. İlden diğer illere çıkan süt miktarının azlığı, öz tüketim oranının ve süt toplama ma57
2000)
Oran
(%)
73,5
22,4
7,4
liyetinin yüksekliği sebebiyle üreticiye sunulan süt fiyatı düşük olmaktadır.
Şiran ilçesinde Şiran Süt A.Ş. adıyla faaliyet gösteren bir süt işleme sanayisi bulunmaktadır. Güney ilçelerde süt üretiminin küçük işletmeler tarafından gerçekleştirilmesi, süt toplama maliyetini artıran en önemli unsurlardan
biridir. İlde bulunan süt işleme tesisi ürettikleri süt ürünlerinin büyük miktarıG m hane de Köylerde,
Hayvan Sayüreticiler
s ve Hayvansal
retimdeki
nı izelge
il içinde15.
pazarlamaktadır.
ürettikleri sütten
peynir ve
Miktar
De i meler
tereyağı yapmakta
ve ndaki
yazın yayla
için köye gelen akrabalarına satmakta veya hediye olarak vermektedir.
Say (adet)
De i im
Gümüşhane ilinde süt pazarlamasının
geliştirilmesi;
işletme ölçekleriHayvanlar
1995
2000
2003
(%)
nin
artmasına,
süt
üretimindeki
mevsimsel
farklılıkların
azaltılmasına,
süt işKoyun
134.300
85.120
79.888
-40,5
leme sanayilerinin kurulmasına, pazarlama organizasyonunun yapılandırılK lke ive rekabette ürün farklılaştırmasının
13.240
7.190
6.575 önemli
-50,3
masına
gerçekleşmesine
ölçüdeS bağlıdır.
r
106.280
82.240
80.273
-24,5
At5.3.2.1. Yem bitkileri üretimi1.540
7,1
970
853
-44,6
Hayvansal üretimin gelişmiş
olduğu ülkelerde
bitkileri tarımı,
ekili
Tavuk
210.400
168.000 yem
161.970
-23,0
alanların
%25-30’unu
oluştururken,
bu
oran
ülkemizde
ancak
%3,25’dir.
Hindi
8.380
4.050
3.895
-53,5Bu
durum yem bitkileri yetiştiriciliğinde var olan yetersizliğin açık bir göstergeAr Gümüşhane’de
Kovan
36.500 tarım alanı
3.200içindeki
45.550
24,7
sidir.
yem bitkilerinin
payı %14,16’dır.
Yem
bitkileri
ekiliş
alanları
açısından,
fiğ
ve
yonca
üretim
alanlarının
çoğunHayvansal retim
luğu
güneyde
Miktar
(Ton) yoğunlaşmıştır. Korunga üretimi her iki bölgede de yakın
oranlarda iken, silajlık mısır üretimi güneyde yapılmamaktadır. Buradan GüSt
64.900
46.430 120.324
85,4
müşhane ili yem bitkileri yetiştiriciliğinin önemli düzeylerle olduğu görülmekEt İl topraklarının %33’ünün çayır-mera
940
1.382
513,9
tedir.
alanlarıyla 5.771
kaplı olması,
kaba
yem
ihtiyacının
karşılanması
bakımından
hayvan
yetiştiriciliği
için
bir
avanDeri (Adet)
25.410
33.552
55.465
118,3
taj olarak değerlendirilebilir. Meraların yıllık kuru ot verimleri Karadeniz BölYapa 1000 kg/ha, Doğu Anadolu
205Bölgesi’nde
129900 kg/ha
215ve İç Anadolu
4,9
gesi’nde
Bölgesi’nde
ili 1.788
ortalaması 1.736
ise, 800 kg/ha’dır.
Yumurta 450 kg/ha’ dır. Gümüşhane
1.426
21,7
Yem bitkilerindeki üretim miktarı 1995-2003 yılları arasında çizelge 16’da
Bal
770
899
985
27,9
görülmektedir. Buna göre ilde yonca, silajlık mısır ve fiğ üretimi artmıştır.
36,7
7,7
3,9
1,7
2,0
0,1
18,8
10,9
2,8
4,8
0,3
izelge 16. G m
hane de Yem Bitkileri retim Miktar ndaki De i meler
00,0
Yem Bitkileri
im (%)
tim
ar Verim
6,5 24,9
4,4 -3,9
1,3
7,1
retim Miktar (Ton)
1995
2000
2003
De i im
(%)
Lahana
7.774
4.542
4.431
-43,0
Yonca
27.050
34.205
46.565
36,1
Korunga
21.695
64.581
18.975
-70,6
Fi
13.870
13.780
14.940
8,4
Toplam Kuru Ot
62.615
112.566
80.480
-28,5
174
480
16.050
3.243,8
62.789
113.046
96.530
-14,6
S. M s r
58Yem Bitkileri Toplam (1)
ay r ve mera (2)
48.935
Yem Bitkileri
im (%)
tim
ar Verim
6,5 24,9
4,4 -3,9
1,3
7,1
1,7 10,9
2,1 -24,4
2,9 -40,4
4,1 190,0
6,4 -32,7
3,0 -14,2
6,3 10,1
lik
im (%)
tim
ar Verim
2,0 -13,6
5,1 -39,0
9,0 -12,1
0,4 16,0
0,5 -32,2
1,3 47,0
6,6 -13,9
7,4 269,1
4,8 26,5
5,9
8,7
ndaki
i im
(%)
1995
2000
2003
(%)
Lahana
7.774
4.542
4.431
-43,0
Yonca
27.050
34.205
46.565
36,1
Korunga
21.695
64.581
18.975
-70,6
Fi
13.870
13.780
14.940
8,4
Toplam Kuru Ot
62.615
112.566
80.480
-28,5
174
480
16.050
3.243,8
62.789
113.046
96.530
-14,6
S. M s r
ay r ve mera (2)
48.935
Kaba Yem retimi (3) (1+2)
145.465
Kaba Yem Gereksinimi (4)
205.176
Yem A
(4-3)
-59.711
Yem bitkileri
yonca üretimi
46.565 ton
olup,
izelge
17. Tariçinde
msal Kurulu
lar ve Faaliyet
Alan
lar bunun %59,48’lik kısmını güneyde gerçekleştirmiştir. Korunga üretimi il genelinde 18.975 tondur
Kurumlar
veHizmetler
en fazla üretim yapılan alan
%52,9’luk payla kuzeydir. Silajlık mısır üretiminin
tamamı
Tar msal
Yay m-güneyde
E itim gerçekleşmektedir.
Tar m l M d rl Son yıllarda silajlık mısır üretimi hızla yükselmiştir. Fiğin %84’lük kısmı güneyde üretilmektedir.
Tar msal Ara t rma
K y Hizmetleri ve
İlde yem bitkileri yetiştiriciliği
çayır
ve Enstit
mera varlığına
karşın, kaba yem
T.Bile
. Ara
t rma
leri (Ankara)
açığı devam etmektedir. İl genelinde kaba yem üretiminin %66,8’i yem bitTar msal Sulama
DS (B y k l ekli), K y Hiz. (K k l ekli)
kilerinden, %33,2’si de çayır ve mera alanlarından karşılanmaktadır. Kaliteylerini
Kalkaçısından,
nd rma Orman
li Orman
kaba Kyem
üretimi
ilde Bakanl
yem bitkileri üretiminin yetersiz kaldığı
görülmektedir.
Gelecek
yıllarda
hayvan
görülecek
iyileşVeteriner Hizmetleri
Tar m l M dpopulasyonunda
rl
ve zel Veteriner
Hekimler
me, ilin kaba yem ihtiyacının artmasına neden olacaktır. Bu bakımdan kaliinerleri,
l e M d rlihtiyaç
Veterduyulacak
Tar m vel-gelecekte
Sunkaba
i Tohumlama
teli
yem açığının kapatılması
olan mikzel
Veterinerler
tarın karşılanabilmesi ancak kaliteli kaba yem kaynaklarının geliştirilmesi
için
yapılmalıdır. Tar m l M d rl ve di er ift iler
Damçalışmalar
zl k
İlinmsal
hayvancılık
potansiyelini
Tar
Girdiler (tohum,
Tar geliştirmek,
m l ve l e M daha
d., ucuz besleme kaynağı
olan
kaba
yemden
faydalanmak
ve
birim
alandan
g bre, zirai m cadele ila lar ) zel irketler, Di er iftdaha
iler.fazla gelir elde etmek amacıyla hububat üretiminden vazgeçip, dekara daha fazla gelir getiT.C. Ziraat Bankas , Tar m Kredi Kooperatifleri
Tar msal Kredi
ren kaba yem üretimin artırılması ile mümkün olacaktır. Bu durum aynı zar n Pazar
T ccarlar
yerel pazarlar
manda
üreticilerin daha fazla gelir
elde ve
etmelerini
sağlayacak, hayvancılığın
veCanl
hayvansal
üretimin
sürdürebilirliği
sağlanmış
Hayvan Pazar
iran, Kelkit ve Torul ilolacaktır.
elerinde Diğer yandan
yem bitkilerinin ekim alanınıncanl
artırılması
toprak
muhafazası
açısından da
hayvan pazar
olumlu sonuçlar getirecektir.
zel Sekt r
S t toplama ve Pazarlama
5.4. Tarımsal Hizmetler
Para Kaynaklar
Tar m Bakanl , l zel daresi K.H.G.B, S.Y.D.V.
5.4.1. Tarıma hizmet sağlayan kuruluşlar ve çalışmaları
Tarımsal üretimin desteklenmesi hizmetleri (tarımsal teknoloji, hayvan
sağlığı, tohum ve damızlık gibi girdi dağıtımı ve pazarlama) büyük ölçüde
59
Toplam Kuru Ot
6,5 24,9
4,4 -3,9
1,3
7,1
1,7 10,9
2,1 -24,4
2,9 -40,4
4,1 190,0
S. M s r
62.615
112.566
80.480
-28,5
174
480
16.050
3.243,8
62.789
113.046
96.530
-14,6
devlet
özel sektör kuruluşay rkuruluşları,
ve mera (2)kooperatifler sivil toplum örgütleri ve48.935
ları tarafından sağlanmaktadır. Gümüşhane ilinde dağlık yerleşim yerlerinin
Kaba Yem retimi (3) (1+2)
145.465
olması ve özellikle kış aylarında ulaşımın güç olması nedeniyle sadece ekoKaba hizmetlerin
Yem Gereksinimi
(4) zamanda sosyal hizmetlerin
205.176
nomik
değil aynı
sağlanmasında da
aksaklıklar
yaşanmaktadır.
İlde
tarıma
destek
veren
kuruluşlar
Yem A
(4-3)
-59.711 ve sağladığı
hizmetler çizelge 17’de görülmektedir.
6,4 -32,7
izelge 17. Tar msal Kurulu lar ve Faaliyet Alanlar
3,0 -14,2
Hizmetler
Kurumlar
6,3 10,1
Tar msal Yay m- E itim
Tar m l M d rl
Tar msal Ara t rma
K y Hizmetleri ve
T.B. Ara t rma Enstit leri (Ankara)
Tar msal Sulama
DS (B y k l ekli), K y Hiz. (K k l ekli)
lik
im (%)
Orman K ylerini Kalk nd rma Orman Bakanl
tim
ar Verim
Veteriner Hizmetleri
Tar m l M d rl
ve zel Veteriner Hekimler
Sun i Tohumlama
Tar m l- l e M d rl
zel Veterinerler
Dam zl k
Tar m l M d rl
Veterinerleri,
2,0 -13,6
ve di er ift iler
5,1 -39,0
9,0 -12,1
Tar msal Girdiler (tohum,
Tar m l ve l e M d.,
g bre, zirai m cadele ila lar ) zel irketler, Di er ift iler.
0,4 16,0
Tar msal Kredi
0,5 -32,2
1,3 47,0
r n Pazar
Canl Hayvan Pazar
6,6 -13,9
7,4 269,1
S t toplama ve Pazarlama
4,8 26,5
Para Kaynaklar
5,9
8,7
ndaki
i im
(%)
-43,0
-16,4
284,0
642,8
.177,3
T.C. Ziraat Bankas , Tar m Kredi Kooperatifleri
T ccarlar ve yerel pazarlar
iran, Kelkit ve Torul il elerinde
canl hayvan pazar
zel Sekt r
Tar m Bakanl
, l zel daresi K.H.G.B, S.Y.D.V.
İlde tarım alanlarının sulanması ve barajla ilgili faaliyetlerin yürütlmesinde DSİ ve KHGM faaliyette bulunmaktadır. Bu faaliyetler kapsamında ilde
baraj yapım ve gölet çalışmaları devam etmektedir. Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü sulama hizmetleri ile birlikte toprak muhafaza hizmetleri, tarla içi geliştirme, drenaj ve laboratuvar hizmetleri vermektedir. Köy Hizmetleri İl Müdürlüğünce Gümüşhane ilinde bugüne kadar 762 hektarı gölet ve 16553 hektarı yerüstü su kaynaklarından olmak üzere toplam 17.315 hektar kuru tarım arazisine sulama suyu sağlanmıştır.
60
Gümüşhane ili sınırları içerisinde ağaçlandırma mühendisliği ağaçlandır-
ma çalışmaları devam etmektedir. İlde örgütlü kredi kurumları olarak faaliyette bulunan TCZB, üreticilere tarımsal amaçlı kredi vermeye devam etmektedir. Bankanın ilde ortalama açtığı kredi miktarı 2-7 trilyon TL arasında değişmektedir. Son yıllardaki üretici kredi borçları, kredi alımını etkilemektedir. Kredi faiz oranının yüksekliği 2002 yılında kullandırılan 4,4 milyar
TL’lik krediden sadece %41’inin geri dönmesine neden olmuştur. Günümüzde kredi faiz oranın düşmesi ile üreticilerin yabancı sermaye gereksinimlerini bu kaynaktan sağlamaları beklenmektedir.
İldeki örgütlenme istenilen düzeyde değildir. Nüfusunun yarısı kırsal kesimde yaşayan, ekonomisinin önemli bir bölümü tarıma dayanan Gümüşhane’de tarımsal birliklerin olmayışı ve örgütlenmedeki eksiklik, tarımsal faaliyetlerin günün gereklerine göre yapılmasını beraberinde getirmektedir. Toplam işletmelerin (20.368 adet) sadece 4.349 adedi Tarım Kredi Kooperatifi üyesidir. Çiftçiye üretimde girdi desteği ve nakit kredi olanağı sağlayan
TKK sayısı, il düzeyinde 6 adettir. Gümüşhane 26 adet Tarımsal Kalkınma
Kooperatifi bulunmaktadır. Bu kooperatiflere 2.605 adet üye kayıtlıdır. Örgütlenmeyi sağlayarak üretimden pazarlamaya kadar olan süreçte ortaklarına ucuz girdi teminini ve ürünlerinin değerinde pazarlanmasını amaçlamaktadır. İlde 3 adet sulama kooperatifli bulunmaktadır ve bu kooperatife
191 adet üye ortaktır.
İlde Ziraat Odası, Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği gibi tarıma çeşitli şekillerde hizmet veren kurum ve kuruluşlar da bulnmaktadır. Merkez ve
ilçelerde toplam 12 adet esnaf ve sanatkarlar odası vardır. Bu arada sivil
toplum örgütleri de (Tema, Özel İdare, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonu, Köylere Hizmet Götürme Birlikleri gibi), erozyonla mücadele,
ağaçlandırma ve doğal varlıkları koruma, tarımın geliştirilmesi yönünde bitkisel ve hayvansal projelere maddi kaynak sağlayarak destekleme hizmeti
vermektedirler.
İlde tarıma girdi veren piyasa içerisinde tohum, yem, gübre, alet ve makine, ilaç ve diğer firma ve kuruluşlar da bulunmaktadır. Tarım İl Müdürlüğü
Döner Sermaye işletmesi, Tarım Kredi ve Pancar Kooperatifleri çiftçilerin tohumluk talepleri karşılanmaya çalışılmaktadır. İlde toplam ruhsatlı 75 adet
yem bayisi bulunmaktadır. Yem ihtiyacı civar illerden temin edilmektedir. Ayrıca Tarım İl Müdürlüğü çiftçiye silaj makinesi temin ederek mısır silajı üretimini teşvik etmekte olup son yıllarda silaj üretimi giderek artmaktadır. İlde
15 adet ilaç bayisi faaliyettedir. İlde gübre üreten fabrika bulunmamaktadır.
Gübre ihtiyacı kooperatifler ve ilde bulunan gübre bayilerinden temin edilmektedir. İlde 2000 yılı itibariyle gübre tüketimi 4.147 ton olup aynı yıl Türkiye tüketimi 5.211.700 tondur. İlde bulanan kredi kuruluşları T.C.Ziraat
Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleridir. 2002 yılı itibariyle Ziraat Bankası’nın il genelinde kullandırdığı tarımsal kredi miktarı 4.4 trilyon TL’dir.
61
5.5. Sanayi Tesisleri
Gümüşhane ilinin ekonomik kalkınmasını sağlamak ve hızlandırmak, yıllardır büyük illere yönelen nüfus göçünü önlemek için istihdam alanları oluşturmak, ilin gelişmiş illerle arasındaki gelişme farklılıklarının giderilerek sosyal ve ekonomik dengeyi sağlamak gerekmektedir. Bu amaçla kurulan Organize Sanayi Bölgesinin, sanayi işletmelerine bir plan dahilinde elverişli
altyapı ve hizmet tesislerini tamamlamak, belirli standartlarla işletilmek üzere düzenlemek önemli olmaktadır. Organize Sanayi Bölgelerinin en önemli
özelliklerinden biri, bölgede yer alacak sanayi işletmelerinin gerek imar, gerekse işletme bakımından ulusal standartlarda olmasının sağlanmasıdır.
Altyapı sorunları tamamen çözümlenmiş parsellerden oluşan Organize Sanayi Bölgeleri, sanayicilere ucuz ve uygun arsa sunma yanında, istihdam,
planlı kentleşme ile yer altı ve atmosfer kirliliğine ilişkin bütün sorunların bilimsel düzeyde çözümlendiği bir bölge niteliği taşıdığından, günümüzde
özellikle üzerinde durulan çevre kirliliği konularına da çözüm getirmekte, sanayinin ilde planlı yapılmasına hizmet etmektedir.
İlde orta ölçekli 19 adet imalata yönelik işletme mevcuttur ve 578 kişi çalışmaktadır. Küçük Sanayi Sitelerinde 240, KOBİ ve küçük aile İşletmelerinde 600 kişi istihdam edilmektedir. Merkezde kurulu bulunan işletmelerde
kuşburnu, böğürtlen, alıç marmelatlarının yanında çeşitli meyve suları da
üretmektedir. 2003 yılı içerisinde Almanya'da faaliyet gösteren bir mağazalar zincirine ihracat işlemleri başlatılmış olup, bunun yanında yöresel olarak
üretilen pestil ve köme de bu mağazalarda pazarlanmaktadır. Gümüşhane
merkez ve Kelkit'te un fabrikası, Kale'de kireç fabrikası, Kelkit’te kibrit fabrikası, Şiran’da süt ve gümüşboya fabrikası, Kürtün’de tabanca üreten silah
fabrikası, Köse'de yem fabrikası ilin diğer sanayi kuruluşlarıdır.
5.6. Tarımsal Üretimde Arayış ve Yönelimler (Organik tarım)
Gümüşhane ilinde son zamanlarda tarımsal yönelim ve arayışlar içerisinde en göze çarpanı, organik tarımsal üretimin ilde özellikle de Kelkit’te
başlatılması girişimi ve bu konuda yapılan çalışmalardır. Türkiye’de organik
tarım, dış pazarlar tarafından talep edilen çeşitlerin istenilen miktarlarda
üretilmesiyle 1986 yılında Avrupa'daki gelişmelerden farklı şekilde başlamış
olup, 2000’li yıllara ulaştığında farklı bir boyut kazanmıştır. İthalatçı firmaların istekleri doğrultusunda ve özellikle fındık, badem kurutulmuş meyveler
(üzüm, incir, kayısı) mercimek gibi geleneksel ürünlerde başlayan organik
tarım, bitkisel ürünler, işlenmiş gıda ürünleri ve diğer tarım ve gıda ürünleri
kapsamında sektörel çeşitliliğe ulaşmış ve ihracata yönelik olarak gelişme
göstermiştir. Bu ürünlerin alıcıları olan ithalatçı firmalar ülkemize gelerek
kendi firmalarının ihracat ağını kurmuşlar, proje kapsamda çiftçiyle sözleşme yaparak istedikleri ürünü ürettirip, yine kendi ülkelerinin mevzuatına uy62
gun olarak kontrol ve sertifikasyon işlemlerini yürüterek ürünü satın almışlardır. Bu süreçte 1990-2000 yılları arasında organik tarımda; üretim miktarı 96 kat, üretim alanı 53 kat, üretici sayısı 42 kat ve ürün çeşidi 12 kat artış göstermiştir. Bununla birlikte organik tarımdaki bu gelişmelerin henüz yeterli olduğu söylenemez. Türkiye’de organik üretim yapan işletme sayısının
toplam işletme sayısındaki oranı sadece %0,3’dür. Buna karşın özellikle yaş
meyve ve sebzede, dış ülkelerde, önemli rakiplerimiz durumunda olan İtalya ve İspanya’da bu oranlar sırasıyla %4,6 ve %1,7’dir.
Ülkemizde organik üretimin ürün gruplara dağılımı incelendiğinde; üretimin %61,0’ını kuru meyveler, %21,0’ini tarla bitkileri, %5,0’ini üzümsü meyveler, %2,0’sini sebzeler, %2,0’sini yaş meyveler ve %2’sini de tıbbi ve baharatlı bitkiler oluşturmaktadır. Türkiye’de organik ürünlerin kontrol ve sertifikasyon işlemlerine, 1991 yılından sonra Avrupa Topluluğu Yönetmeliği
doğrultusunda devam edilmiştir. 1994 yılında ülkemizdeki organik tarım faaliyetleri bu yönetmelik doğrultusunda Tarım ve Köyişleri Bakanlığının denetiminde yürütülmektedir. İlk yıllarda sadece 8 ürün organik olarak üretilirken, bu rakam günümüzde 100’ü bulmuştur.
Ülkemizde organik bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretimi, işlenmesi ve
pazarlanması 18 Aralık 1994 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Bitkisel
ve Hayvansal Ürünlerin Organik Metotlarla Üretilmesine İlişkin Yönetmelik”
ile açıklığa kavuşturulmuş olup, bu yönetmelik Avrupa Birliği’nin “EEC Regulation No:2092/91” sayılı düzenlemesi esas alınarak hazırlanmıştır. 18
Aralık 1994 Tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik Tarım ve Köyişleri Bakanlığı`nca günümüz ihtiyaçları ve mevcut gelişmeler ışığında
gözden geçirilerek, gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Dış satım yapılan ülke
sayısı 2000’de 20 olup bunların arasında AB ülkeleri en önemli ihraç pazarlarımızı oluşturmaktadır. Ülkesinde organik ürünler üretiminin alt yapısını bu
düzenleme esaslarına göre oluşturmayan ülkeler, AB ülkelerine organik
ürünler ihraç edememektedirler. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bahsedilen uygulama ile ilgili yetkili kamu kurumudur. AB ülkeleri içinde Almanya, Hollanda, İsviçre ve İngiltere, Kuzey Avrupa ülkeleri, ABD, Kanada, Avustralya ve
Japonya dikkat çeken potansiyel pazar görünümündedir.
Az gelişmiş bölgelerdeki üreticiler için gelir artırıcı ve alternatif bir üretim
modeli olarak nitelendirilen organik tarım, Türkiye’de 2002 yılında 112 bin
ha alanda yapılmaktadır. 280 bin ton olan üretimin 80 bin tonu Ege, 79 bin
tonu Marmara'da, 45 bin tonu Güneydoğu Anadolu ve 25 bin tonu Akdeniz
bölgesinde gerçekleşmiştir. Öte yandan, ülkemizde 1985’den bu yana organik tarımın yapıldığı ifade edilirken; 15 bin dolayındaki yetiştiricinin 112 bin
ha’lık alanda, 300 kadar çeşitte 281 bin tonluk organik bitkisel tarım ürününü yetiştirerek 30 milyon $‘ı bulan dış satım getirisi sağladıkları ve bu katkılarıyla iç pazar büyüklüğünün 2.5 milyon $‘a ulaştığı bildirilmektedir.
63
Klasik tarım ürünlerinden %70-200 daha pahalıya satılan bu ürünleri ülke içinde sayıları 50’yi bulan özel firma, çiftçilerle sözleşme yaparak alım ve
piyasa fiyatının üzerinde fiyat garantisi vererek üretim yaptırmaktadır. Son
yıllarda Gümüşhane ilinde kırsal alanların gelir artırıcı çalışma ve projeleri
içerisinde yer bulan organik tarım, il tarımsal kaynaklarının etkin yararlanılmasında bir çözüm olabilir. Bu bakımdan ile bağlı Kelkit’te Doğan grubunun
Doğan Organik Ürünler A.Ş olarak 30 milyon $ yatırımla ilçede çalışmaları
bulunmaktadır. Bu alanlarda organik hayvancılık tesisleriyle et-süt ve yaş
sebze ve meyve bakımdan 2005’de piyasaya sunulmak üzere üretime geçeceği konusunda araştırmalar devam etmektedir. İlde organik üretimde bulunan diğer tesislerin de yatırıma girişmesi, tarımsal ekonomik canlanmanın
başlamasını etkileyecektir. İlde organik tarımın gelişimi, ürün çeşitliliği, üretim alanı ve üretici sayısındaki artışla büyüyebilir.
Türkiye gibi Gümüşhane’de önemli bir potansiyeli olan organik tarımın
daha fazla gelişmesi ve yaygınlaşması için iç piyasanın göz ardı edilmemesi gerekmektedir. İç piyasaya yönelik olarak yapılan bazı araştırma sonuçlarına göre, Türk tüketici eğilimleri önemli bir iç piyasa potansiyelinin var olduğunu göstermektedir. Başlangıçta dış talebe yönelik olarak yapılan organik tarımsal üretimin zaman içerisinde önemli aşama kaydederek, iç pazara yönelimi artmıştır. Ancak, ülkemizde halihazırda organik ürünlere yönelik
kayda değer bir iç piyasa üretim ve pazarlama mekanizması bulunmamaktadır. Bu olumsuzluğun nedenleri araştırıldığında; gelir düzeyi, eksik veya
yanlış bilgi, aşırı pahalı ürün fiyatları, tüketici bilinci, pazarlama alt yapısındaki eksiklikler gibi olumsuzluklarla karşılaşılmaktadır. Bu ise organik ürünlerin tüketiminin geniş kitlelere ulaşmasını engellemektedir.
6. TARIMSAL YAPI VE ÜRETİMİ ETKİLEYEN SORUNLAR VE
ÖNERİLER
Gümüşhane ilinin 2000 yılı sayımına göre toplam nüfusu 186.953 olup,
bunun 109.383 kişisi köylerde yaşamakta ve tarımla uğraşmaktadır. Tarım
alanlarında, daha ziyade kuru şartlarda yapılan hububat üretimi yaygındır.
Tarımsal işletmeler genelde küçük aile işletmeleri niteliğindedir. 657.500
hektarlık toplam arazinin ancak 113.685 hektar (%17,3) kadarı tarıma elverişlidir. Geriye kalan 216.914 hektarı (% 32,9) çayır ve mer’a, 164.656 hektarı (% 25) orman ve fundalık, 162.245 hektarı (%24,6)’da faydalanılamayan alanlar oluşturmaktadır. İşlemeli tarım yapılan 113.685 hektar arazinin;
%78’i Kelkit, Köse ve Şiran ilçelerini kapsayan Kelkit Çayı havzasında;
%22’si ise merkez ilçe, Torul ve Kürtün ilçelerini kapsayan Harşit vadisinde
bulunmaktadır. Tarım arazisinin %45’inde tarla bitkileri, %12’sinde yem bitkileri, %3’ünde sanayi bitkileri, %1,2’sinde meyvecilik ve %0,5’inde sebze
ziraatı yapılmakta olup geri kalan nadas ve işlenmeyen tarım arazisidir. Bitkisel üretim içinde, tarla bitkilerinde buğday ve arpa; sanayi bitkilerinde pa64
tates, şeker pancarı; yem bitkilerinde yonca, korunga; başta gelmektedir.
Yılda toplam 50-60 bin ton buğday, 30-35 bin ton arpa, 2500-3000 ton kuru
fasulye, 1000-1200 ton mısır, 50-55 bin ton şekerpancarı ve 35-40 bin ton
patates üretilmektedir. Son yıllarda adı Gümüşhane ile birlikte anılan ve ilimizle özdeşleşen Kuşburnu (Rosa Canina) yıllık 450 ton üretimle önemli bir
sanayi bitkisidir. Rekoltenin artması için kuşburnu dikim çalışmaları devam
etmektedir.
Gümüşhane’nin ekonomik yapısı, tarım sektörü ve performansını etkileyen başlıca sorunlar şu şekilde gruplandırılabilir:
6.1. Sosyo Ekonomik Sorunlar
•
•
•
•
Göç: Gümüşhane Türkiye’de göç veren illerin başında gelmektedir.
Köyden kente göç devam etmekle beraber, 1997-2000 yılı nüfus sayım sonuçlarının karşılaştırılması sonucu il dışına olan göçte azalma
görülmektedir.
Eğitim: İlde eğitim düzeyinin yeterli değildir. Tarımsal yayım çalışmalarında kadınlar ihmal edilmiştir. Özellikle hayvancılıkla ilgili tüm işlerin kadınlar tarafından yapılıyor olmasına karşın; sun’i tohumlama ve
hayvan besleme gibi önemli konularda kadınlara yönelik eğitim çalışmaları bulunmamaktadır.
Tarım işletmelerinde öz sermaye yetersizliği: Tarımda yeni teknolojilerin geliştirilmesi ve yeni yatırımın yapılması yani üretimi geliştirmek için daha teknik daha entansif ve rasyonel çalışma gerekmektedir. Bu nedenle işletmeler gerekli girdileri sağlamada yeterli ve dengeli sermayeye ihtiyaç duymaktadırlar. Gümüşhane’de çiftçilerin büyük bir kısmının sorunu olan sermaye yetersizliği bitkisel ve hayvansal üretimi olumsuz etkilemektedir. Özellikle sermaye yetersizliği üretimde girdilerin yetersiz kullanımına neden olmaktadır.
Kişi başına düşen gelirin düşüklüğü: Türkiye’de genelde tarımda
çalışanların geliri diğer sektörlere göre düşüktür. Gümüşhane’de kişi
başına düşen milli gelir 800 $ iken, Türkiye ortalaması 2.160 $’dır.
Toplam nüfusunun önemli bölümü tarım ve ormancılıkla uğraşan Gümüşhane’de doğal olarak tarım nüfusunun geliri de düşüktür.
6.2. Tarımsal Üretimin Sorunları ve Çözüme İlişkin Mevcut
Potansiyelden Yararlanma Olanak ve Stratejileri
6.2.1. Bitkisel üretim sorunları
İlde tarımsal alanlarda yetiştirilen bitkisel ürünlerin başlıca sorunları şu
şekilde belirtilebilir:
•
Üretimde sertifikalı tohumluk kullanımındaki yetersizlik
65
•
Üretici-Tarım Bakanlığı ve özellikle de Gümüşhane’nin bağlı olduğu
Tarla Bitkileri Araştırma Enstitüsü ilişkilerinin yetersizliği
•
Makine kullanımı ve bu kullanımda optimum ilke sorunları
•
•
•
•
•
•
Yeni üretim tekniklerinin çiftçiye ulaştırılmasındaki yetersizlik
Tarıma elverişli olup kiralama sorunu nedeniyle atıl bırakılan araziler
Üretimde düşük verimlilik
Amacına uygun arazi kullanılmaması ve arazilerin çok parçalı olması nedeniyle küçük işletmelerin fazlalılığı
Girdi kullanım yetersizliği
Erozyon özellikle de rüzgar ve su erozyonu sorunu
Kültür bitkilerinin yetiştirilmesinde toprak hazırlığından hasada kadar
olan uygulamalarda uygun yöntemlerin yapılamaması ve girdilerin kullanmayışı, öncelikle verimde kendini göstermektedir. Gümüşhane ili geniş hububat ekim alanlarına sahip değildir. Ayrıca toplam üretim miktarı da düşüktür. Bunun temel nedeni, iklim, toprak yapısı ve arazi kullanım kabiliyet sınıflarına dikkat edilmemesi ve öz sermaye yetersizliğinin yanı sıra; uygun
toprak işleme tekniklerinin kullanılmaması, tarımsal mekanizasyon açısından traktör haricinde alet-makina kullanımının yetersiz olması ve uygun sertifikalı tohumluk ve gübre kullanılmamasıdır. Bu sorunlar, üreticilerin net gelirini azaltmaktadır. İlde yaşanan sı sorunlarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
•
Sulama yetersizliği ve drenaj problemleri,
•
Su kaynaklarının kullanımında yasal düzenlemelerden kaynaklanan
sorunlar,
•
Tatlı su balıkçılığı üretimi için yeterli su kaynağı potansiyeli olmasına
rağmen bu kaynakların yeterince değerlendirilememesi,
Tarımsal verimliliğin artmasında sulama öncelikli ve gereklidir. Gümüşhane ilinde yıllık ortalama yağış 460 mm olup, bu yağışın büyük bir miktarı
vegatasyon döneminin başında düşmektedir. Gümüşhane ilinde sulamanın
önemi büyük olup, sulama yapılmaksızın yeterli verim alınması mümkün
değildir. Buğdayda verimin artması sulamanın artması ile sağlanabilir. Diğer
taraftan sulama, ürün çeşitliliğinin ve verimin artmasına da olanak verecektir.
6.2.2. Hayvansal üretimin sorunları
Hayvansal üretimdeki sorunlar, hayvan ırkına ile bakım ve beslemeye ait
sorunlar olarak değerlendirilebilir:
66
Hayvan ırkına ait sorunlar:
•
Besi ve süt hayvancılığına uygun ırkların kullanılmaması nedeniyle
verimin düşük olması,
•
Kaliteli damızlık hayvan sayısının yetersiz olması,
•
•
Çiftçilerin suni tohumlama uygulamasını yeterince benimsememesi,
Köylerin suni tohumlama hizmeti veren birimlere uzak olması nedeniyle yeterli veteriner hizmetlerinin verilememesi, suni tohumlamada
zamanlamanın iyi yapılamaması ve tohumlanacak hayvanın ırkına
uygun tohumlamanın çeşitli nedenlerle yapılamaması.
Bakım ve beslemeye ait sorunlar:
•
Uygun olmayan koşullarda bulunan hayvan barınakları,
•
Çoban teminindeki güçlükten dolayı küçük baş hayvan varlığının
azalması,
•
•
•
Yem bitkileri üretiminin yetersizliği ve yem bitkileri tohumu teminindeki güçlükler,
Mera yönetiminde aksaklıkların giderilmesi ve ıslah çalışmalarının
tamamlanabilmesi için gerekli olan kadastro işlemlerinin tamamlanamamış olması,
Su ürünleri üretiminde kullanılan yem maliyetlerinin yüksekliği,
Hayvansal ürünlerin üretimlerinin artırılabilmesi için öncelikle kaynakların doğru kullanımı ve geliştirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla yüksek
verimli ırklardaki hayvan sayısı artırılmalı ve hayvan yemi arzına önem verilmelidir. Bu koşullarda bitkisel üretim (yem) ve çayır-mera verimliliğinde de
artış olması gerekecektir.
Gümüşhane’de yem bitkileri üretimi şu an için yeterli düzeyde değildir.
Hayvansal üretimde verimini etkileyen kısıtların başında, yem ve besleme
gelmektedir. Yerli ırklara yaz dönemi boyunca mera beslemesi sırasında
ilave yem verilmemektedir. Bunun nedeni yem fiyatlarının yüksek olmasıdır.
Kış aylarında da hayvanlar besin değeri düşük ot/saman gibi kuru ot ile beslenmektedir. Kötü beslenme sonucu yeni doğanların doğum ağırlıkları
düşük olmakta ve ineklerin süt veriminin düşük olması buzağıların büyüme
hızını yavaşlatmaktadır. Kötü beslenme sonucu canlı ağırlık artışı düşük olmakta, genç erkek hayvanların besi süreleri 30 aydan daha uzun olmaktadır.
Hayvan bakımı ve hayvancılık yönetimi ile ilgili faktörler de verimi kısıtlayan diğer etkenlerdir. Hayvanların büyük bölümü barınma koşulları kötü
67
olan havasız ahırlarda tutulmaktadır. Geri sağım teknikleri mastitis ve diğer
enfeksiyonlara neden olmaktadır. Sun’i tohumlamada istenilen seviyeye
ulaşılamamış olması, sığırların genetik yönden gelişimini engellemektedir.
Köylerin dağınık ve köyler arası mesafelerin uzun olması nedeniyle
üreticiye suni tohumlama hizmetinin götürülmesi zorlaşmakta ve maliyet artırmaktadır.
6.1.3. Yayım hizmetlerindeki sorunlar
İl düzeyinde tarımsal yayım hizmetleri konusunda karşılaşılan başlıca
sorunlar şu şekildedir:
•
İlde tarıma sağlanan hizmet seviyesi yeterli düzeyde değildir. Bu
konudaki sorunlar temelde;
•
Kadınlara yönelik yayım hizmetlerinin yetersizliği
•
•
•
•
•
•
•
Yayım elemanları sayısının yeterli olmaması
Tarımsal yayım çalışmalarında pazarlama, örgütlenme gibi konulara
yeterince eğilememesi olarak sıralanabilir.
Diğer yandan;
İldeki yayım elemanlarının sayısı yeterli değildir ve homojen dağılmamıştır.
Çiftlik düzeyinde araştırma ve teknoloji geliştirme faaliyetleri yetersizdir.
Mevcut tarımsal araştırma kuruluşları çalışmaları yeterli değildir.
İl düzeyinde Bakanlık’ta çalışan veteriner hekimlerin sorumlu olduğu
alanların çok geniş olması, hayvan sağlığı ve suni tohumlama hizmetlerinin yeterli şekilde yapılmasına olanak vermemektedir.
Tarımsal üretim değerinin artırılması; tarım yapılabilir alanlarda birim
alandan ve hayvansal üretimde hayvan başına daha çok ve daha kaliteli
ürün alınmasına bağlıdır. Bu durumun gerçekleştirilmesi çiftçinin eğitimi,
dolayısıyla tarımsal yayımla mümkündür.Tarımsal yayımın temel amacı, kırsal nüfusun her yönden kalkınmasında rol oynayan tüm faktörlerin iyileştirilmesine yardımcı olmak ve yol göstermektir. Tarımsal yayım ile pratikte uygulanabilir ve yüksek düzeyli bilgi transferi sağlanır. Gümüşhane’de yayım
hizmetleri Tarım İl Müdürlüğü elemanlarınca yürütülmekte, ancak yayım
elemanı sayısının yeterli olmaması nedeniyle etkin şekilde uygulanamamaktadır. Ayrıca yayım hizmetlerinde ihmal edilen önemli konular
ve hedef kitleler vardır. Üretim teknikleri dışındaki, pazarlama, pazar araştırması, işletmecilik ve doğal kaynakların korunması gibi konular ile kadınlar ve gençler yayım çalışmalarında ihmal edilmiştir. Sözleşmeli çiftçilik gibi
68
bir uygulama olmaması nedeniyle özel sektörün yayım çalışmalarına fazla
katkısı yoktur.
Üreticilerin, üretimde yüksek verim sağlama ve süt ineklerinin bakımı,
beslenmesi yönünde fazla bilgileri bulunmamaktadır. Ayrıca hayvanlardan
damızlık besi materyali elde etmek için gerekli ilave besleme yöntemleri
konusunda bilgi eksiklikleri vardır. Hayvanlara genelde kadınlar bakmaktadır. Bu nedenle sun’i tohumlamanın yaygınlaştırılmasında özellikle kadınlara yönelik yayım yapılması gerekmektedir.
6.1.4. Pazarlama, örgütlenme ve diğer sorunlar
Tarımda bitkisel ve hayvansal ürünlerin pazarlanmasında karşılaşılan
temel sorunlar şu şekildedir:
•
•
Yeterli altyapı ve düzenlemeye sahip pazar organizasyonlarının olmaması
Tarıma dayalı sanayiinin yetersizliği nedeniyle hammaddelerin işlenip
mamul hale getirilememesi, bu nedenle katma değer kaybının artması
Ürünlerin belirli toplama merkezlerinde toplanmaları (kooperatifler), işlenmeleri ve tüketici merkezlerine dağıtımı, pazarlamanın başlıca üç ana
hizmetini teşkil etmektedir. Gümüşhane‘de mevcut kooperatif ve özel organizasyonlar bu hizmetleri tam anlamıyla yerine getirememektedir.
Dolayısıyla pazarlamanın yardımcı hizmetleri arasında yer alan standardizasyon, kalite kontrol ve işaretleme, ambalajlama gibi alanlarda verilen
hizmetler yeterli değildir. Örneğin balda kalite sınıflandırması olmaması
nedeniyle fiyat dengesizliği görülmektedir. Kaliteyle beraber marka oluşturulması ve reklam, pazarlama faaliyetleri içerisinde yer alması gereken
hizmetlerdir.
Son yıllarda tarımsal üretim tekniğinde meydana gelen değişmeler ve
bazı alanlardaki özel destekler, tarımsal üretimde önemli artışlar meydana
getirmiştir. İç piyasalarda tüketimin aynı oranda artmaması, dış satım
sorunları ve yeni pazarların bulunamaması, özellikle kısa zamanda bozulma özelliğine sahip ürünlerde ani fiyat düşmelerine yol açmaktadır.
Tarım sektöründe üretimin pazar verilerine göre yönlendirilmesi ve
fiyatın serbest piyasa şartlarında oluşmasında rol oynayan kuruluşlardan
birisi de borsalardır. Gümüşhane hayvancılık faliyetleriyle ön plana çıkan bir
ildir. Hayvan alım satımlarını düzenleyen, çiftçiyi fiyat konusunda yönlendiren
ve çiftçi için bir haberleşme kaynağı olabilecek canlı hayvan borsası ilde
bulunmasına rağmen bu borsanın çalışmaları yetersiz kalmaktadır. Çiftçinin
canlı hayvan borsasını kullanma konusunda özendirilmesi gerekmektedir.
69
Ayrıca ilde tarımsal alanda örgütlenme sorunu bulunmaktadır. Mevcut
örgütlerin işlevlerinin kısıtlı olmasının da etkisiyle çiftçinin örgütlenme
eğiliminin düşük olmaktadır. En önemli tarımsal organizasyon kooperatiflerdir. Nüfusunun yarısı kırsal kesimde yaşayan, ekonomisinin önemli bir
bölümü tarıma dayanan Gümüşhane’de tarımsal birliklerin olmayışı, örgütlenmedeki eksiklik, tarımsal faaliyetlerin günün gereklerine göre yapılmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Tarımsal üretimin pazar koşullarına
uyumunun sağlanması örgütlenmedeki gelişim ile mümkün olacaktır.
Bu arada ilde tarımsal üretim genel tarım politikalarından etkilenmektedir. Bu kapsamda tarım politikalarının etkisiyle oluşan sorunlar olarak,
piyasa koşullarının sürekli değişkenliği, şeker kanunu nedeniyle zorunlu
olarak şeker pancarı üretiminden vazgeçilmesi, destekleme alımlarının
giderek azaltılması ve doğrudan gelir desteği adı altında yapılan desteklemelerin yetersizliği sorunları oluşmaktadır.
6.2. Tarımsal Potansiyeller ve Yararlanma Stratejileri
İl aslında çeşitli açılardan önemli potansiyele sahiptir ve bu potansiyel
belli amaç ve proejelerle desteklendiğinde kalkınmanın yolu ortaya çıkacaktır. İlin var olan potansiyelleri aşağıda sıralanmıştır:
•
•
•
•
•
•
Meralar: Gümüşhane ilinin hayvancılık için uygun mera arazilerine
sahip olması hayvancılığın geliştirilmesi için avantaj olarak kabul
edilebilir. Mera arazileri il arazi toplamının %33’ünü teşkil etmektedir.
Su Kaynakları: Su ürünleri yetiştiriciliği için büyük bir kaynak mevcuttur. Ayrıca sulanabilecek araziler için yeterli yeraltı ve yerüstü su
potansiyeli vardır.
Yem Bitkileri üretimi: Gümüşhane’de yem bitkisi üretimine uygun
arazi ve iklim mevcuttur.
Yem bitkileri tohumu üretimi: Gümüşhane’de yem bitkileri tohumu
üretimi geçmişte denenmiş ve yüksek verim alınmıştır. Bu nedenle
Türkiye’de zaman zaman ortaya çıkan yem bitkileri tohumluk ihtiyacını karşılamak için Gümüşhane ili iyi bir alternatif olabilir.
Hayvansal Üretim: Mevcut hayvan populasyonunun genotipinde
görülen iyileşme sonucu mevcut et, süt ve bal üretimi de artacaktır.
Kullanılmayan araziler: Toplam tarım arazisinin 23196,20 hektarlık
kısmı, diğer bir ifadeyle %20’si kullanım dışıdır. Göç ve öz sermaye
yetersizliği nedeniyle boş bırakılan arazinin verimli olabilecek kısmı
üretime kazandırılabilir.
Tarımın uzun yıllardan beri içinde bulunduğu sosyo-ekonomik yapının
değiştirilmesi, köklü, sistemli ve planlı bir değişim zihniyeti ile mümkündür
70
ve bunun politik yanları bulunmaktadır. Ancak ilin mevcut potansiyelleri dikkate alınarak, bu potansiyellerden yararlanmada izlenilecek politika ve
stratejiler aşağıdaki biçimde sıralanabilir:
Hayvan varlığı ve hayvansal üretimle ilgili olarak;
•
Yerli ırktan kültür ırkına geçişin sağlanması,
•
Etkin pazarlama ve örgütlenme sisteminin oluşturulması,
•
•
Yem, bakım ve beslenme şartlarının iyileştirilmesi,
Tarıma dayalı sanayinin sözleşmeli üretimle desteklenerek geliştirilmesi gerekmektedir. Bu arada entegre et, süt, su, bal ürünleri işleyen
tesisler ile yem fabrikasının kurulması konusunda teşvikler verilmelidir. Süt toplama merkezlerinin toplama ve soğutma
kapasitelerinin artırılması, canlı hayvan borsasının çiftçi tarafından
kullanımın özendirilmesi, pazar bilgi sisteminin oluşturulması çalışmaları başlatılmalıdır.
İlde önemli potansiyeli bulunan su ürünleri üretimi ile;
•
Yem maliyetlerinin azaltılması,
•
Su ürünlerinde pazarlama organizasyonunun kurulması mümkün
olabilir.
•
Yer üstü su kaynaklarının su ürünleri üretiminde kullanılması,
Bitkisel üretim yapısı ve üretim deseni ile ilgili olarak;
•
Yöreye uygun sertifikalı tohumluk kullanımının yaygınlaştırılması,
•
Sulanabilir alanların sulamaya açılması ve drenaj problemi olan alanların rehabilite edilmesi,
•
•
•
•
•
Bilinçli ve etkin girdi kullanımı,
Nadas alanlarının daraltılması,
Tarıma elverişli olarak bulunan ve kullanılmayan arazilerin değerlendirilmesi,
Arazilerin parçalanmasının engellenmesi,
Sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması önlemleri alınabilir.
İlde üretici gelirinin artışı;
•
•
Tarımsal ürünlerde pazarlama sisteminin ve örgütlenmenin kurulması
ve geliştirilmesi,
Katma değeri yüksek ve il için avantajlı ürünlerin üretimi, bu konuda
71
•
•
yayım örgütlerinin üreticiyi yönlendirmesi
Üretim maliyetlerinin düşürülmesi
Girişimcilik ruhunun geliştirilmesine bağlıdır.
Tüketici gıda güvenliğinin sağlanmasında;
•
•
Kaliteli ve standartlara uygun ürün üretimi
Kontrol ve denetim hizmetlerinin güçlendirilmesi gerekmektedir.
İlde tarımsal üretimin devamlılığı ve yeni arayışların geliştirilmesinde;
•
Arazilerin kullanım kabiliyet ve sınıfları dikkate alınarak kullanımı,
•
Doğal kaynakların bilinçli kullanımı,
•
•
Erozyonla mücadele,
Organik tarım önem taşımaktadır. Bu kapsmada yöresel olarak yetiştirilen kuşburnu, kekik, girebolu gibi ürünlerin organik olarak
üretiminin desteklenmesi gerekmektedir. Organik kayısı ve dut kurutma tesisinin kurulması ile de bu üretim tarzı gelişme gösterecektir. Bu
arada sadece bitkisel üretimde değil, aynı zamanda hayvansal ürünlerde de organik üretime yönelik çalışmalar desteklenmelidir.
Özetle Gümüşhane ilinde tarımsal kalkınmanın sağlanabilmesinde, ildeki sorun ve potansiyellerin dikkate alınarak, ulaşılmak istenen hedef ve
amaçların 4 başlık altında toplanması gerekmektedir. Bunlar:
•
İlin tarımsal verimliğininde artışların sağlanması
•
Gıda güvencesinin ve güvenliğinin sağlanması
•
•
Tarımsal üretim değerinin ve doğal olarak üretici gelirin artırılması,
tarımın GSYİH içindeki payının artırılarak toplumda sosyal dengenin
sağlanması
Sürdürülebilir tarımsal üretim tekniklerinden yararlanılarak, sürdürülebilir gelire ulaşılması
Belirlenen bu hedefler ilin agro-ekolojik özelliklere dikkate alınarak öncelikleri değişecektir. Bu amaçlara ulaşmada izlenecek stratejiler de alt bölgeler dikkate alınacaktır.
Y ARARLANILAN KAYNAKLAR
1.
72
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Gümüşhane Tarım İl Müdürlüğü,
Gümüşhane İl Tarım Master Planı, 2002.
2.
http://www.gumushane.gov.tr/
4.
Devlet Planlama Teşkilatı, Gümüşhane İli Raporu 1997, Ankara.
3.
Devlet İstatistik Enstitüsü Verileri, 1991-2002, Ankara.
5.
Kalkınma Yolunda İki İlçe Kelkit ve Köse, Kelkit ve Köse Kaymakamlığı, 2001, Gümüşhane.
7.
Gümüşhane Valiliği, Cumhuriyetimizin 75. yılında, 1999, Gümüşhane.
6.
8.
9.
Sayılarla Gümüşhane, Gümüşhane Valiliği Yayınları, 1997, Gümüşhane.
Gümüşhane Valiliği, Gümüşhane İli Çevre Durum Raporu, 1999,
Gümüşhane.
Türkiye Kalkınma Bankası, Yerel Öneri Geliştirme Raporu, 1998,
Gümüşhane.
10. Meteoroloji Genel Müdürlüğü Verileri, 2002, Ankara.
11. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Gümüşhane Tarım İl Müdürlüğü, 20012003 Yılı Çalışma Raporu, Gümüşhane.
12. Devlet Su İşleri Şube Müdürlüğü verileri, 2002, Gümüşhane.
13. Milli Eğitim Müdürlüğü verileri, 2002, Gümüşhane.
14. Ticaret ve Sanayi Odası verileri, 2002, Gümüşhane.
15. Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü verileri, 2002, Gümüşhane.
16. Ziraat Bankası verileri, 2002, Gümüşhane.
17. Orman İşletme Müdürlüğü verileri, 2002, Gümüşhane.
18. Köy Hizmetleri İl müdürlüğü verileri, 2002, Gümüşhane.
19. İl Planlama Müdürlüğü verileri, 2002, Gümüşhane.
20. Ağaçlandırma Genel Müdürlüğ Mühendisliği verileri, 2002, Gümüşhane.
21. Gündüz, M., Koç, D. Türkiye’de Organik Tarım Ürünleri İhracatının
Dünü, Bugünü ve Geleceği, 2. Türkiye Ekoloji Sempozyumu, 30-35,
14-16 Kasım 2001, Antalya.
22. Karasu, A. 2004. Ekonomi. Rapunzel Organik Tarımsal Üretim ve
Gıda Tic. Ltd. Şti, İzmir.
23. Uras, G. Organic Agriculture in Turkey, 2003, Ankara.
73
_______________________
Değerli hocam Prof. Dr. İlhami Köksal’a çok teşekkür ediyoruz. Tabii
kendisi 28 sayfalık sunuşunu özetleyerek yaptı. Ama hiç merak etmeyin
İ.A.V. yaptığı bütün seminerlerin, Gümüşhane semineri de dahil, kitabını
yayınlayacaktır. Orada hepsi elinize geçecek vakıf tarafından sizlere takdim
edilecektir.
Şimdi 2.tebliği Prof. Dr. Ahmet İncekara İstanbul Üniversitesi İktisat
Fakültesi Öğretim Üyesi sunacak. Kendileri Sanayi ve Madenciliğin Gümüşhane Ekonomisindeki Yeri ve Önemini ve Çözüm önerilerini ifade edecekler. Buyurun hocam.
74
SANAYİ VE MADENCİLİĞİN
GÜMÜŞHANE EKONOMİSİNDE YERİ VE ÖNEMİ
Prof.Dr. Ahmet İNCEKARA
İ.Ü. İktisat Fak.Öğr. Üyesi
GİRİŞ
21. yüzyılın başında, insanların gündelik toplumsal, ekonomik yaşantıları, bazı eğilimlerin kaçınılmaz etkisine girmiş bulunmaktadır. Kitle iletişim
araçları, dünya insanlarını birbirine komşu yapmıştır. Yerel kültürler ve farklılıkları dünya düzlemine taşınırken, küresel ölçekteki her bir değişim ve oluşum, yerele, aileye ve bireye yansımaktadır. Bu etkileşme, siyasal, kültürel
ve ekonomik alanlarda çok geniş sonuçlara yol açan bir süreç durumundadır.
Piyasalaşma ve rekabet, gittikçe hızlanmaktadır. Piyasa bilgisi, ürün ve
teknolojik bilgiler, elektronik ağlarda her an ulaşılabilir durumdadır. Farklılık
ve farklılıkları yaratan her tür girdi, başta bilgi olmak üzere, önem kazanmıştır. Rekabette üstünlüğün dayanağı bilimsel bilgiye dayanır olmuştur. Sermaye, emek, doğal kaynak ve hatta Pazar sorunları, bilimsel bilgi ile ikame
edilebilmektedir.
Ekonomik kalkınma ve gelişmenin temel kaynağı sayılan sanayileşme,
günümüzde anlam ve içerik değişimine uğramaktadır. Gelişmiş/sanayileşmiş ülkeler, sanayileşme trendini yaşamaktadırlar. Gelişmekte Olan Ülkelerin, sanayileşme ile kalkınma hedefleri, bir bakıma ortadan kalkmıştır. Sanayileşmiş ülkelerin ekonomik yapılarında sanayi kesiminin payı gerilemektedir. Sanayide çalışanların toplam istihdamdaki payı düşmektedir. İhracatta eski sanayi ürünlerinin ağırlığı azalmakta, bilgi/ar-ge bazlı ürünler öne
çıkmaktadır. Ekonomik yapıda eski sanayilerin yerini, bilimsel bilgiye, yüksek teknolojiye dayalı yeni alanlar almaktadır. Nitelikli eğitim, ar-ge yatırımları, sermayenin yeni yoğunlaştığı yatırım alanlarının başında gelmektedir.
Eğitim programları buna göre düzenlenmekte, ülkeler/toplumlar arasındaki
75
gelişme yarışları, buna göre anlam kazanmaktadır.
Sanayi işletmeleri, her zamankinden daha fazla bilgiye ve araştırmaya
yatırım yapmaktadır. Ar-ge departmanları, sanayi işletmelerinin temel unsuru durumuna gelmiştir. Özellikle küresel pazarlara ürün satan sanayi işletmeleri, rekabetin ar-ge düzeyinde cereyan ettiğini anlamışlardır. Bünyesinde bu departmanı bulunduramayan ölçekteki daha çok KOBİ niteliğindeki
işletmeler ise, üniversite-sanayi işbirliği programlarından yararlanmakta ya
da diğer kamusal/kurumsal desteklerden yardım almaktadır.
Gelişmiş/sanayileşmiş ülkelerin ekonomik hatta sosyal yapılarında, turizmden eğitime, finanstan iletişime, yenilenmiş hizmet sektörleri çok daha
fazla yer kaplamaktadır. Sanayi ötesi toplum, bilgi toplumu gibi nitelikler bu
yeni toplumsal konumu tanımlayan sıfatları alarak kullanılmaktadır.
Küresel rekabet ortamında, ülkelerin Pazar, bilgi ve deneyimlerini birleştirerek bölgesel entegrasyonlara gittikleri görülmektedir. Rekabetçi üstünlüğün kaynağı artık ar-ge olsa da, bölgesel entegrasyonlar da küresel rekabetin bir faktörü olarak, gittikçe ileri safhalara doğru tırmanmaktadır. Bölgesel entegrasyonlar, dünyada yeni güç odakları olma amacına hizmet ettiği
ölçüde, yükselen bir trend olma vasfını sürdürecektir.
Dünyada olduğu gibi, ülke birimi içinde de, serbest Pazar ekonomisini
gelişme sürecinde, bazı bölgeler çeşitli sebeplerle ekonomik gelişmişlik bakımından öne geçebilmektedir. Sanayileşme, gelir dağılımı ve tüketim, eğitim ve nüfus artışı bakımlarından nispeten gerice bölgelerin geliştirilmesinde, II. Dünya Savaşı sonrası dönemde, gelişmiş ülkeler, bir takım bölgesel
kalkınma projeleri geliştirmişlerdir. Gelişen ülkelerde de, kendi koşullarına
ve bu konudaki baskın bilimsel düşünceler doğrultusunda bazı projeler yürürlüğe sokulmuştur. Gelişen ülkelerin çoğunda ve bu arada Türkiye’de, bölgesel gelişmişlik farklarını gidermede geliştirilen projelerin, çok da başarılı
olduğu söylenemez. O sebeple, günümüzde, bölge veya kent biriminde kalkınma projelerinin, farklı ölçek ve niteliklerde, farklı kurumsal ve örgütsel
amaç ve hedeflerle gündeme geldiği görülmektedir.
İktisadi Araştırma Vakfı’nın faaliyetleri çerçevesinde, yaklaşık on beş yıldır, kentsel/bölgesel gelişme konusunda, Türkiye’nin otuzu aşkın ilinde bilimsel seminerler düzenlenmiştir. Bu kentlerin sadece gelişmeye muhtaç
olanlar değil, Kayseri, Denizli vb. gibi, gelişme yönünü yeni şartlarda yeniden belirlemeye dönük olanları da bulunmaktadır.
Gümüşhane İl Kalkınma Semineri, bu birikimlerden de yararlanılarak düzenlenmektedir. Bu tebliğde, Gümüşhane’nin ekonomik gelişme çabaları
çerçevesinde, sanayi sektörü faaliyetlerinin yeri ve önemi ele alınacaktır.
76
Tebliğde önce, bilimsel literatürde bölgesel/kentsel gelişme konusunda-
ki görüş, düşünce ve deneyimler özetlenecektir. Daha sonra Gümüşhane’nin mevcut ekonomik/sosyal yapısı tespit edilecek, bu yapı içinde sanayi kesiminin yeri ele alınacaktır. Son bölümde ise, sınai gelişme için neler
yapılabileceği hususunda düşünceler açıklanacaktır.
I. BÖLGESEL-KENTSEL KALKINMA KONUSUNDA BİLİMSEL
GELİŞMELER
Bir il ölçeğindeki idari birimin, ekonomik kalkınmasını, onun insan ve fiziki koşullarından ayrı düşünmek mümkün değildir. Aynı biçimde, o il biriminin çevresinden oluşan, çoğunlukla değişmez kabul edilen varlıklardan yani bölgesel/çevresel veri koşullarda bağımsız düşünmek de doğru değildir.
O sebeple, bir il kalkınma projesinde yapılacak işlerin, mutlaka bir bölgesel
boyutu olmak durumundadır. Fiziki ve insan kaynakları, sermaye ve proje
sorunu, piyasa ve kültür etkileşim konuları, bir il düzeyindeki kalkınma çabalarına, bölgesel boyut getirme zorunluluğuna işaret eder.
Bölgesel kalkınma konusunda güdülen amaçlar, belki değişmemiştir. Ancak, araçlar, yöntem ve zihniyet konularında, zaman içinde önemli değişmeler yaşanmıştır. Bunda, dünyadaki genel ekonomik gelişmeler yanında, bölgesel ve iller düzeyindeki gelişme çabalarının sağladığı birikimlerin de rolü
vardır. Bölgesel ekonomik kalkınma, kalkınma sorununa ülke düzeyinde daha rasyonel ve sorumlu bir yaklaşım geliştirilmesini mümkün kılar. O sebeple, belli bir bölgenin spesifik problemlerini çözmek için, ilgililere, özel ve kamu sektörlerinin her ikisine birden büyük bir güç sağlar. Kamu/özel sektör
ortaklığı çağdaş bölgesel kalkınmanın anahtar bileşeni durumuna gelmiştir.
Ortaklık paradigması bölgesel kalkınmacılara, kamu hizmetlerinin bütün
yerel halk gruplarına yarar getirdiği bir noktada, özel sektör programları ile
kamusal teşvikleri birleştirebilme olanağı sağlar (GROSSMAN; 1998:1-8).
Yaşanan küreselleşme; insanlar, hükümetler ve hükümet dışı örgütler arasındaki bağlantı ve eşgüdümü kolaylaştırmaktadır. Piyasa ve siyaset, kapitalizm ve devlet, özel sektör ve kamu sektörü yöneticiliği arasındaki ilişkiler
daha yakın hale gelmektedir. Yerel yönetimler ve yerel topluluklar da küresel sistemin bir parçası olmaktadır. Bunun yanında küresel ekonomi çağı ve
onun beraberinde getirdiği küresel rekabet, yerel düzeyde varolan girişimcilik gizil gücünün daha iyi değerlendirilmesine ve kent ve kentsel bölgelerde
de ekonomik kalkınma amaçlı işbirliklerinin geliştirilmesine hem ortam hazırlamakta, hem de bu işbirliğini zorunlu kılmaktadır (FARAZMAND: 1999,
ROGERSON: 2000, MALECKİ. 1994, ÜNLÜ: 1993, TEES: 1990’dan aktaran: GÜL, 2004: 201-219).
Kısaca bölgesel politikalar; İkinci Dünya Savaşından 1970’li yıllara kadar
olan merkezi idarenin güdümünde ve desteği ile uygulanan eski nesil politikalar ile, 1970’li yıllardan bu yana gündeme gelen yerel dinamiklerin ve ye77
rel potansiyelin sağladığı üstünlüklerden yararlanılması üzerine odaklanan
yeni bölgesel politikalar olarak kabaca gruplandırılabilir. 1980 sonrasında,
AB bölgesel politikalarında, girişimciliğe verilen önem artıp, piyasa güçlerinin büyümeyi sağlamada etkin olduğu, bu nedenle küçük ve orta ölçekli girişimcilere verilen desteklerin arttırılması ilkesi benimsenmiştir. 1990 sonrasında ise, bölgesel teknoloji geliştirme programları ve bölgesel yenilik stratejilerine ilişkin program destekleri ile bölgelerin teknolojik kapasitelerinin
arttırılması ilkesi benimsenmiştir. Avrupa Birliği bölgelerinin yarışabilir nitelik kazanmasına yönelik destekler sürerken, geleneksel araçların da sürdürüldüğü ve günümüzde Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonunun özellikle az gelişmiş ve tarımda ve sanayide dönüşümü gerçekleştirememiş bölgelere yardım sağladığı görülmektedir. Bölgesel eşitsizliklerin sürdüğü ve güç dengelerinin eşit olmadığı durumda izlenebilecek tek politikanın, bir yandan 195070 döneminde egemen olan kamu katkısı ile altyapı ve üretimin desteklendiği bir politikayı sürdürürken, diğer yandan da birikimi olan bölgelerin dünya ölçeğinde rekabet gücü kazanması için yeniliğe yönelik, kamu-özel ortaklıkları ile gerçekleşecek politikaların desteklenmesi olduğu görüşü yaygın olarak benimsenmiştir (ERAYDIN, 2004: 126-146).
Bölgesel ve il ölçeğinde ekonomik kalkınmayı hedefleyen politikaların,
merkezi ve yerel planlama kademelerine sahip olması ve ayrıca, bu planlarda öngörülen bilgilendirme, projelendirme, yönetici ve finans desteği sağlama gibi fonksiyonların, daha esnek hareket kabiliyeti olan yerel idari teşkilatlarca sağlanması gerekmektedir. Bir başka zorunluluk da, bölgesel/yerel
potansiyelini tanımlanması, hedeflerin konulması yani vizyon oluşturulması
gibi konularda da, bölge/kent insanının etkin katılımının sağlanması, onlara
inisiyatif yüklenmesidir. Günümüzde bu tür planlama yaklaşımlarına, stratejik yerel ekonomik kalkınma adı verilmektedir. Stratejik yerel ekonomik kalkınma adı verilmektedir. Stratejik yerel ekonomik kalkınma, yerel ya da
kentsel yönetimlerin, o yörenin insani, toplumsal, kurumsal ekonomik ve doğal kaynakları ile coğrafi konumunun göreli avantajlarını, geniş ölçekli, uzun
süreli ve geleceğe yönelik olarak, bir vizyon çerçevesinde planlanması sürecidir. Stratejik yaklaşımda yerel güçler, olanaklar, fırsatlar ve kaynaklar,
yerel ekonomi için öngörülen vizyonun gerçekleşmesi için harekete geçilir.
Yerel kamu otoritelerine bu süreçte düşen en önemli görevler, gönüllü sektör ile özel sektörü teşvik etmek ve desteklemek, ekonomik kalkınma çabalarına liderlik etmek, eşgüdümü sağlamak ve kamusal altyapı yatırımlarını
tamamlamaktır. Yerel kamu otoriteleri de bu görevleri, bütün bir kenti ve
78
79
TÜRKİYE HARİTASI
80
• Harita üzerindeki rakamlar, illerin 2001 Yılı Kişi Başı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla değerini Dolar bazında gösterir.
Kaynak: DPT (2003a): İller ve bölgeler itibarıyla Gayri Safi Yurtiçi Hasıladaki Gelişmeler (1987-2000).
DPT Yayını No: 2676, Ankara. s.443.
GÜMÜŞHANE HARİTASI
ekonomik ve coğrafi açıdan yakın bağları bulunan diğer kent ve kasabaları
da kapsayan bir stratejik yerel ekonomik kalkınma planı geliştirerek gerçekleştirecektir (KEMP: 1993, FARR ve FAVERO: 1984’den aktaran. GÜL:
2004. 201-219).
Günümüzde, bölgesel ve/veya kentsel kalkınma konusunda geliştirilen
kurumsal araçlardan biri de Bölge Kalkınma Ajanslarıdır. Bu kurumlar, tamamen ya da kısmen kamu tarafından, finanse edilen ancak merkezi idareden bağımsız kuruluşlardır. Bir çok avrupa ülkesinde 1950’li ve 60’lı yıllardan bu yana bölgesel ölçekte ekonomiyi canlandırmak, örgütlemek ve geliştirmek üzere faaliyet gösteren kurumlar olarak tanımlanmaktadırlar (KAYASÜ Ve DİĞERLERİ, 2003: 7).
II. TÜRKİYE’DE YEREL-KENTSEL KALKINMA KONUSUNDAKİ
GELİŞMELER. İL GELİŞME PLANLARI
Türkiye’de 1960’lı yılların başında uygulamaya başlanan beş yıllık planlarla birlikte, kamunun destek programları da “yatırım indirimi” aracı ile devreye girmiştir. Planlarda, dengeli gelişmeden bahisle, bölgesel dengesizlikleri giderecek veya bölge gelişimini hedef alacak bir bölgesel planlama yaklaşımından söz edilmemektedir. Esasen, 1960’lı yılların başında, bölgesel
dengesizliklerden de bahsetmek mümkün değildir. Daha sonraki yıllarda,
Kalkınmada Öncelikli Yöre (KÖY) uygulaması çerçevesinde, bazı illere destekler sağlayan teşvik politikaları gündeme gelmiştir. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) uygulaması, ayrı bir araç olarak uygulamaya geçmiştir.
Bölge, il grubu veya bir il için geliştirilen planlama çalışmalarının ilki Güneydoğu Anadolu projesi (GAP)’dir. 1989’da başlayan proje halen sürmektedir. Daha sonra Zonguldak-Bartın-Karabük gelişme projesi 1997’de başlamıştır. Takip eden yıllarda ise, Doğu Anadolu Projesi (DAP) Doğu Karadeniz Bölgesi Projesi (DOKAP9 2000-2020 yılları için devreye girmiş, uygulamalar sürmektedir.
dır.
DOKAP, konumuz olan GÜMÜŞHANE ilini de içeren 7 ilden oluşmakta-
Diğer taraftan, havza gelişim projeleri çerçevesinde çalışmalar yürütülmektedir. Bunlar Yeşil Irmak (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat), Kayseri-Sivas-Yozgat, Doğu Akdeniz ve KKTC, Orta Karadeniz (Çankırı, Kastamonu,
Sinop), Ege Bölgesi Kalkınma Projeleridir. Projelere ait kalkınma Programları hazırlanmaktadır.
Son olarak, VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planında ilk kez gelişme Planları
hazırlanması öngörülmektedir. Bu planların hazırlanmasında gerekli finansmanın il özel idareleri başta olmak üzere illerden karşılanması öngörülmüştür. DPT, konu ile ilgili taslak iş tanımını tüm illere göndermiştir. Bu çalışma81
larda DPT, teknik destek sağlayacaktır. (SARICA, 2004: 192-217).
VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planında, bölgesel gelişmenin hızlandırılması
ve rasyonel kaynak dağıtımı açısından önem taşıyan, bölge planları ile
uyumlu, il düzeyinde il gelişme planları çalışmaları başlatılacağı; hazırlama
ve uygulamada ilgili tüm kesimlerin katılımının sağlanacağı belirtilmektedir.
İl gelişme Planının hazırlanmasına veri tabanı oluşturacak olan il envanter
ve istatistik raporlarının güncelleştirilmesi ile bilginin ortak kullanımını sağlayacak İl Envanteri Modellemesi Projesi tamamlanacaktır (DPT, 2000. 63).
AB Komisyonu tarafından yayınlanan 2002 Yılı İlerleme Raporu ve 2003
Yılı Katılım Ortaklığı Belgesinde(KOB) yer alan Ulusal Kalkınma Planının
hazırlık çalışmalarında, Türkiye’nin ulusal ve bölgesel gelişme stratejilerini
yeniden belirlemesi gerektiği belirtilmektedir. İl kalkınma planlarının bu çerçevede gündeme geldiği anlaşılmaktadır. Piyasaların yetersiz kaldığı, makro planların ise hesaba katmadığı bölgesel farklılıkların, dinamizmin(potansiyellerini) bilinçli bir strateji ile uyarılırsa, harekete geçirilmesine yönelik
ulusal planlarla da uyumlu olan yeni ve stratejik bir planlama yaklaşımına
ihtiyaç vardır. 1980’leri ve 1990’larda yaşanan sanayileşme dönemlerinden
sonra, stratejik il gelişme planlarının ve ulusal sanayi planlarının çekiciliği
giderek artmaktadır. Kentlerde salt mekan(arazi9 planlamasına dayalı değil(çevre düzeni planı v.s.), sektörel sorunları(darboğazları, potansiyelleri)
gözeten düzenleyici, yönlendirici ve yol gösterici stratejik planlara ihtiyaç
duyulmaktadır. Stratejik sanayileri/ sektörleri hedefleyen, teknolojik gelişmenin odak noktasında olanı, yüksek katma değer ve istihdam yaratan, teknolojik dışsallıklar yaratabilen, birden fazla sektöre taşabilecek etkiler yaratabilecek yatırım projelerine sahip İl Gelişme Planları, illerdeki merkezi ve
yerel hükümet kurumlarına güçlü bir perspektif kazandırabilir. İllerin bu noktadaki temel sorunu, ne tür bir gelişme stratejisi izleyeceklerine dair bir yaklaşımlarının olmaması, geleceğe yönelik bir perspektiflerinin bulunmayışıdır
(ESER, 2004: 171-175).
Günümüz Türkiye’sinde, uygulanması devam eden KÖY kapsamının,
her yıl genişletilmesine dönük baskılar sürmektedir. Geçtiğimiz günlerde,
2001 yılı verileri itibariyle kişi başına 1500 doların altında gelire sahip 36 ili
kapsayan devlet yardımları açıklaması büyük tartışmalara sebep olmuş, genişletilmesi için çalışmaların yapıldığı açıklanmıştır. Eski tip klasik araçlardan oluşan devlet yardımları uygulaması, her il için hazırlanan il gelişme
planlarına dayandırılmalı; kademeli, sürekli ve objektif olmalıdır.
82
III. GÜMÜŞHANE İLİNİN SOSYO EKONOMİK DURUMU
III.1. Toplumsal Yapı
Gümüşhane, Doğu Karadeniz Bölgesinin iç kısmında, Erzincan, Bayburt, Trabzon ve Giresun İlleri ile çevrili bir ilimizdir. Yüzölçümü, nüfusu ve
mevcut ekonomik kapasitesi ile küçük ölçekli bir il durumundadır. Yüzölçümü 6.437 km2 ile Türkiye’nin %0.84’ünü oluşturmaktadır. 1985 yılında Bayburt’un il olması ile Gümüşhane’nin yüz ölçüm ve nüfusa ilişkin göstergeleri, anılan yıldan sonra değişmiştir. Gümüşhane’nin 1927’de 121.797 olan
nüfusu ile 63 il arasında 49. sırada idi. Son 73 yılda Türkiye’nin nüfusu yaklaşık 5 kat artış göstermiştir. Aynı dönemde Gümüşhane nüfusu yaklaşık
1,5 kat artmış, 2000 yılında 186.953 olmuştur. 1927 yılında Gümüşhane ülke nüfusu içinde yüzde 0.9’luk paya sahipken, 2000’de bu oran yüzde 0.3
olmuştur. Gümüşhane’nin nüfus artış hızı, Türkiye ortalamasının altında
kalmıştır. Ortalama nüfus artış hızı 1990-2000 dönemi için binde 10.18’dir.
Gümüşhane’de şehirleşme oranı, 2000 yılında yüzde 41.5 ile Karadeniz
ve Türkiye ortalamalarının altında bulunmaktadır. Bunun sonucu olarak, tarım işkolunda çalışanların toplam istihdama oranı 2000 yılı için yüzde 76.54
olup, bu oran, Karadeniz ve Türkiye ortalamalarının üstündedir. Bu oran ile
81 il içinde 4. sıradadır (Tablo:1).
Tablo 1. G M
L
GEL
Sosyo-Ekonomik Geli mi lik S ralamas
(2003)
DE
HANE
KEN
YIL
M
L K PERFORMANSI
Tablo 2
(81 il i inde)..................................71
BRM
G M
HANE
KARADEN Z T RK YE
SIRA
B LGES
(81 il iinde)
DEMOGRAF K G STERGELER
G M
1 Toplam N fus
2000
Kii
186.953
8.439.213 67.803.927
74
2 ehirle me Oran
2000
Y zde
41,49
49,03
64,90
75
1990-2000
Binde
10,18
3,65
18,28
44
4 N fus Yo unlu u
2000
Ki i/Km2
29,04
73
88
73
5 Do urganl k H z
2000 ocuk Say s
2,92
2,39
2,53
27
6 Ortalama Hanehalk B y kl
2000
Kii
5,44
4,87
4,50
22
7 Tar m kolunda al anlar n
Toplam stihdama Oran
2000
Y zde
76,54
66,10
48,38
4
8 Sanayi kolunda al anlar n
Toplam istihdama Oran
2000
Y zde
2,60
7,29
13,35
67
9 Ticaret i kolunda al anlar n
2000
Y zde
2,91
5,97
9,67
76
10 Mali Kurumlar i kolunda al anlar n Toplam istihdama Oran
2000
Y zde
1,08
1,45
3,11
61
KARADE
T RKiY
3 Y ll k Ortalama N fus Art Hz
B LGE
LKE P
Tablo 2.
ST HDAM G STERGELER
11 cretli al anlar n Toplam
G M
KARAD
T RK
83
Toplam stihdama Oran
2000
Y zde
76,54
66,10
48,38
4
8 Sanayi kolunda al anlar n
2000
Y zde
2,60
7,29
13,35
67
9 Ticaret i kolunda al anlar n
2000
Y zde
2,91
5,97
9,67
76
10 Mali Kurumlar i kolunda al anlar n Toplam istihdama Oran
2000
Y zde
1,08
1,45
3,11
61
11 cretli al anlar n Toplam
stihdama Oran
2000
Y zde
19,35
27,48
43,52
80
12 cretli al an Kad nlar n
2000
Y zde
2,14
4,44
8,81
72
2000
Y zde
0,59
1,46
2,61
78
14 Okur Yazar N fus Oran
2000
Y zde
86,40
85,82
87,30
43
15 Okur Yazar Kad n N fusun
Toplam Kad n N fusuna Oran
2000
Y zde
78,72
78,49
80,62
49
16 niversite Bitirenlerin Okul
Bitirenlere Oran
2000
Y zde
5,11
5,92
8,42
64
17 lk retim Okulla ma Oran
2000-2001
Y zde
53,83
87,39
98,01
81
18 Liseler Okulla ma Oran
2000-2001
Y zde
15,78
31,70
36,92
76
19 Meslek Liseleri
Okulla ma Oran
2000-2001
Y zde
15,76
23,04
20,49
55
20 Bebek l m Oran
2000
Binde
32,00
42,33
43,00
78
21 Onbin Ki iye D en
Hekim Say s
2000
Kii
7
9
13
52
Di Hekimi Say s
2000
Kii
1
1
2
54
Eczane Say s
2000
Adet
1
2
3
64
2000
Hastane
Yata
13
verenlerin Toplam
stihdama Oran
G M
KARAD
T RK
E T M G STERGELER
SA LIK G STERGELER
Hastane Yata Say s
Tablo 7
le
Merkez
Kelkit
17
24
23
43
SANAY G STERGELER
K se
K rt n
25 Organize Sanayi
B lgesi Parsel Say s
2000
Parsel
0
1.561
| 28.726
73
26 K k Sanayi Sitesi
yeri Say s
2000
Adet
332
12.732
81.302
59
2000
Adet
2
761
11.118
72
Kaynak:
2000
Kii
80.118 1.130.488
73
Tablo 8
27 malat Sanayi yeri Say s
84
28 malat Sanayi Yllk
al anlar Ortalama Say s
iran
Torul
lToplam
B lgesi Parsel Say s
2000
Parsel
0
1.561
| 28.726
73
26 K k Sanayi Sitesi
yeri Say s
2000
Adet
332
12.732
81.302
59
27 malat Sanayi yeri Say s
2000
Adet
2
761
11.118
72
Kaynak:
28 malat Sanayi Yllk
al anlar Ortalama Say s
2000
Kii
80.118 1.130.488
73
Tablo 8
29 malat Sanayii Kurulu
G Kapasite Miktar
2000 Beygir G c
1.786.457 13.478.078
75
30 Fert Ba na imalat
Sanayi Elektrik T ketimi
2000
Kws
-
371
550
74
31 Fert Ba na imalat
Sanayi Katma De eri
2000
Milyon TL.
-
128
350
71
Torul
lTopla
Parsel
A
B
C
D
TARIM G STERGELER
Topla
32 K rsal N fus Ba na
Tar msal retim De eri
2000
Milyon TL.
744
955
1.124
65
33 Tar msal retim De erinin
T rkiye i indeki Pay
2000
Y zde
0,30
15,35
100,00
74
34 Daire Say s
2000
Adet
25.977
1.602.619 16.235.830
75
35 Borulu Su Tesisat
Bulunan Daire Oran
2000
Y zde
88
95
97
70
36 Gayri Safi Yurtii
Has la indeki Pay
2000
Y zde
0,14
9,46
100,00
73
37 Fert Ba na Gayri
Safi Yurt i Hasla
2000
Milyon TL.
933
1.396
1.837
61
38 Banka ube Say s
2000
Adet
15
749
7786
72
39 Fert Ba na Banka
Mevduat
2000
Milyon TL.
128
320
939
67
40 Toplam Banka Mevduat
indeki Pay
2000
Y zde
0,04
4,24
100,00
71
41 Toplam Banka Kredileri
indeki Pay
2000
Y zde
0,05
7,24
100,00
72
42 K rsal N fus Ba na Tar msal
Kredi Miktar
2000
Milyon TL.
61
244
138
50
43 Fert Ba na S nai, Ticari Ve
Turizm Kredileri Miktar
2000
Milyon TL.
48
132
392
65
44 Fert Ba na Belediye Giderleri
2000
Milyon TL.
38
55
82
66
45 Fert Ba na Genel B t e Gelirleri
2000
Milyon TL.
36
111
464
46 Fert Ba na Gelir Ve
Kurumlar Vergisi Miktar
7785
2000
Milyon TL.
19
53
165
74
N AAT G STERGELER
MAL G STERGELER
Kaynak:
43 Fert Ba na S nai, Ticari Ve
Turizm Kredileri Miktar
2000
Milyon TL.
48
132
392
65
44 Fert Ba na Belediye Giderleri
2000
Milyon TL.
38
55
82
66
45 Fert Ba na Genel B t e Gelirleri
2000
Milyon TL.
36
111
464
77
46 Fert Ba na Gelir Ve
Kurumlar Vergisi Miktar
2000
Milyon TL.
19
53
165
74
47 Fert Ba na Kamu
Yatrmlar Miktar
1995-2000
Milyon TL.
301
244
248
21
48 Fert Ba na Te vik
Belgeli Yatrm Tutar
1995-2000
Milyon TL.
360
924
2.668
66
49 Fert Ba na hracat Miktar
1 995-2000
ABD Dolar
0
662
2.249
71
50 Fert Ba na thalat Miktar
1995-2000
ABD Dolar
0
809
3.967
70
51 Krsal Yerle melerde
Asfalt Yol Oran
2000
Y zde
17,13
25,59
45,23
75
52 Yeterli me Suyu G t r len
N fus Oran
2000
Y zde
92,53
83,73
84,98
30
53 TCK Asfalt Yol Oran
2000
Y zde
72,97
89,90
91,28
76
54 Onbin Ki iye D en zel
Otomobil Say s
2000
Adet
212
435
652
61
55 Onbin Ki iye D en Motorlu
Kara Ta t Say s
2000
Adet
412
755
1.056
63
56 Fert Ba na Elektrik
T ketim Miktar
2000
Mws
0
1
1
78
57 Fert Ba na Telefon
Kont r De eri
2000
Adet
729
1.223
1.852
74
58 Ye il Kartl Ki i Oran
2000
Y zde
30
24
15
14
ALTYAPI G STERGELER
D ER G STERGELER
Kaynak: DPT (2003a); a.g.e. s.444
Gümüşhane’de ücretli çalışanların toplam istihdam oranı da 2000 yılı itibariyle yüzde 19.35 olup, Karadeniz ve Türkiye ortalamalarının oldukça altındadır. 81 il içinde ise sondan 2. dir. İşverenlerin toplam istihdama oranı
ise, yüzde 0.59 ile, yine bölge ve ülke ortalamalarının çok altında bulunmaktadır.
Gümüşhane’de 1980-2000 döneminde işgücüne katılma oranı azalma
göstermiştir (DİE: 2002. 25-36). 12-14 yaş grubunun her iki cinsiyette de işgücüne katılma oranının ayarlanması, eğitime verilen önem ile açıklanabil86
mektedir. Gümüşhane’de nüfusun okur-yazarlık oranı bölge ve ülke ortalaması düzeyindedir. Ancak, ilköğretimde okullaşma oranı 2000-2001 dönemi için yüzde 53.83 ile Türkiye sonuncusudur. Aynı biçimde lise ve meslek
liseleri, okullaşma oranları da bölge ve ülke ortalamasından düşüktür. Üniversite bitirenlerin okul bitirenlere oranı, yüzde 5.11 ile ülke ve bölge ortalamasının altında bulunmaktadır.
Gümüşhane’de 1990-2000 döneminde istihdam edilenlerin sayısında artış gerçekleşmiştir. Yıllık artış hızı yüzde 4’tür. Sektörel olarak artış daha
çok tarımsal kesimde ve erkeklerde gerçekleşmiştir. 1990’da tarım dışı üretim faaliyetlerinde çalışanların oranı yüzde 11.5 iken, 2000’de yüzde 9.9’a
gerilemiştir (DİE; 2002. 38-39). 2001 ekonomik krizinden sonra, bu oranın
çok daha gerilere düştüğünü tahmin etmek zor değildir.
DPT tarafından yapıla gelen ve 2003’de yayınlanan İllerin ve Bölgelerin
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik sıralaması araştırması 2003 çalışmasında,
Gümüşhane, -0,92501 endeks değeri ile 71. sırada bulunmaktadır. Halbuki
1996 sıralamasında Gümüşhane’nin yeri 68 idi. Demek ki, Gümüşhane belirtilen dönemde, sosyo-ekonomik kriterler bakımından üç basamak gerilemiştir (DPT, 2003b: 53). Sıralamada gerileyen illerin çoğu, tarım ağırlıklı
ekonomik yapıya sahip ve ülkenin iç kesimlerinde yer almaktadır.
Anılan çalışmada İller, gelişmişlik endeksine göre 5 kademeye ayrılmıştır. Gümüşhane 5. derecede gelişmiş iller grubunda yer almaktadır. Bu illerin çoğu doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yer alır. Hepsi kalkınmada öncelikli iller kapsamındadır. Bu illerde doğurganlık hızı yüksek, nüfus artış oranı kısmen düşük olup, yoğun göç olgusunun yaşandığı görülmektedir. Durgunluk ve gerilemede göç olgusunun payı vardır. Arazi yapıları, tarıma elverişli alanları azaltmıştır. Temel ekonomik faaliyetler, tarım ve bu sektör
içinde de hayvancılık ağırlıklıdır.
DPT tarafından yapılan bir diğer çalışmada da, ilçelerin Sosyo-Ekonomik gelişmişlik Sıralamasıdır. 2004 yılında yayınlanan verilere göre, Gümüşhane merkez ilçe de dahil olmak üzere, 872 ilçe içindeki sıralamada birçok ilçe gerilerde bulunmaktadır (DPT, 2004: 169). Tablo: 5’de, merkez ilçe
dahil altı ilçenin sıralaması verilmektedir.
III.2. Ekonomik Yapı
Gümüşhane İli’nin ekonomik yapısını belirleyen üç temel sektörün yıllar
itibariyle gelişimine yer veren Tablo:4’de görülebileceği gibi, 1987’den 2000
yılına dek, hizmet ve tarım ağırlıklı yapı sürmektedir. Sosyal yapı incelenirken, nüfusun ve işgücünün çok önemli bölümü tarım kesiminde yaşadığı
belirlenmişti. Buna göre esasen il ekonomisi, verimsiz ve geçimlik tarımsal
87
......71
Tablo 2.1. G M
HANE GAYR SAF Y U RT
HASILANIN SEKT REL
DA ILIMI (1987 YILI SAB T F YATLARIYLA, M LYAR TL.)
SIRA
1il iinde)
TARIM
G M
74
HANE
KARADEN Z
SANAY
H ZMETLER
TOPLAM
N fus
1987
2000
1987
2000
1987
2000
1987
2000
38
43
3
2
62
84
104
128
N fus
2.141
2.343
1.561
2.437
3.747
6.011
7.450
10.791
N fus
13.314 15.962 19.276 33.738 42.132 69.089 74.722 118.789
N fus
75
T RKiYE
44
73
B LGE PAY (%)
1,8
1,8
0,2
0,1
1,7
1,4
1,4
1,2
LKE PAY (%)
0,3
0,3
0,0
0,0
0,1
0,1
0,1
0,1
27
22
67
ehirl
Ortal
Tar m
Sanayi
Tablo 2.2. G M HANE GAYR SAF Y U RTi i HASILANIN SEKT REL
B Y ME HIZLARI (1987-2000 D NEM ; YILLIK ORTALAMA; Y ZDE)
TARIM
4
Tablo
SANAY
H ZMETLER
TOPLAM
Hizmet
al a
sizl
0,8
-3,0
2,3
1,6
Okur
KARADEN Z
0,7
3,5
3,7
2,9
Bebek
T RK YE
1,4
4,4
3,9
3,6
Fert B
Geliri
G M
HANE
76
1987 YILI G M HANE L
GSY H SEKT REL PAYLAR
61
Hizmetler
% 60,2
Tar m
% 36,9
80
2000 YILI G M HANE L
Hizmetler
% 65,3
Tar m
% 33,2
Tar ms
inde
N O T:
Sanayi
% 2,8
Sanayi
% 1,6
72
1987 YILI KARADEN Z B LGES
Vergi
2000 YILI KARADEN Z B LGES
Kayna
Tablo
a-) B
78
Hizmetler
% 50,3
Tar m
% 28,7
Hizmetler
% 55,7
43
Tar m
% 21,7
L/YIL
Sanayi
% 22,6
Sanayi
% 21,0
49
1987 YILI T RK YE GENEL
2000 YILI T RK YE GENEL
G m
64
Hizmetler
% 56,4
81
Tar m
% 17,8
Hizmetler
% 58,2
Tar m
% 13,4
T rkiye
76
55
78
Karade
Kaynak:
88
Sanayi
% 25,8
DPT (2003a); a.g.e. s.445
Sanayi
% 28,4
Sabit
b-) S
G M
işlerle uğraşılan bir tarım ekonomisi durumundadır. 1987’de tarım sektörünün il ekonomisindeki payı yüzde 36.9 iken, 2000 yılında yüzde 33.2 olmuştur. Tarım sektörünün bu dönemde büyüme hızı ise, yüzde yıllık ortalama 0.8 olarak gerçekleşmiştir.
Hizmetler kesimi, 1987’de Gümüşhane İli ekonomisinde yüzde 60.2 paya sahipken, 2000 yılında yüzde 65.3 olarak paya ulaşmıştır. Sektörün bu
dönemde yıllık ortalama büyüme hızı yüzde 2.3 olmuştur. Kırsal kesimdeki
yüksek nüfus artışı, bir ölçüde kente Türkiye’nin diğer kentlerine göç ederken, İldeki sınai faaliyetler yeterince gelişmediği, istihdam yaratmadığı için,
insanlar verimsiz ve gizli işsiz deposu hizmetler kesimine yönelebilmektedirler. Hizmetler kesimi içinde ise en ağırlıklı sektörler, ulaştırma, ticaret, inşaat ve kamu sektörü faaliyetleri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Asıl konumuzu oluşturan sanayi kesimi, 1987-2000 döneminde büyümediği gibi, yıllık ortalama yüzde -3 oranında gerilemiştir. Sanayi kesiminin
1987’de Gümüşhane ekonomisindeki payı yüzde 2.8 iken, 2000 yılında yüzde 1.6 olmuştur. Sanayi sektörünün detaylı gelişimi, izleyen bölümde ele alınacaktır.
Gümüşhane İli’nin gayri safi yurtiçi hasılasındaki 1987-2000 dönemi yıllık seyirlerine bakıldığında, Tablo.3’de görülebileceği üzere, bölge ve ülke
ekonomisindeki gelişme trendi ile büyük bir paralellik görülmektedir. Gümüşhane ekonomisi, Türkiye ekonomisindeki gelişmelerden ve risklerden
önemli ölçüde etkilenmektedir.
Gümüşhane ekonomisinde, sektörlerin yıllık büyüme hızlarına bakıldığında, tarım ve hizmetler kesimi nispeten istikrarlı bir seyir izlerken, en
önemli istikrarsızlık alanı, sanayi sektörü olmuştur (Tablo: 4).
Gümüşhane ekonomisinde, 1970’li yılların başından beri kalkınmada öncelikli iller arasında yer almasına karşılık, refah yani kişi başına gelir, istenildiği ölçüde artmamıştır. Eldeki son verilere göre, 2001 yılı kişi başına gelir 1075 dolardır. Gümüşhane’nin 2003 yılı KBG: 1495$. Bu kişi başına gelir düzeyi ile, son teşvik kararında belirtilen 36 il arasında yer almıştır. Ancak, daha sonra da belirtileceği üzere, mevcut kurulu sanayilerin, bu yasanın sağladığı bazı teşvik araçlarından yararlanması mümkün olamadığı için,
Gümüşhane, yeni yatırımlar beklemek durumundadır.
Gümüşhane ekonomisine, Karadeniz Bölgesi ve Türkiye ekonomisi bazında ele alındığında, gerek toplam ekonomik büyüklük, gerekse oransal
olarak önemli bir ilerleme gerçekleşmediği görülmektedir. Tablo: 2.1’de görüldüğü gibi, Gümüşhane tarımsal üretiminin 1987 sabit fiyatları ile mutlak
değeri 1987’de 38 milyondan 2000 yılında 43 milyara yükselmesine karşılık,
89
B Y ME HIZI, Y ZDE
B Y ME HIZI, Y ZDE
90
1989
1990
1988
1989
1990
1991
G m
1992
HANE
1992
1996
T rkiye
1995
1997
1998
1999
2000
Sanayi
1994
YILLAR
1996
Hizmetler
1995
1997
1998
1999
2000
GSY H SEKT REL B Y ME HIZLARI (YILLIK ORTALAMA, Y ZDE)
Karadeniz
1994
YILLAR
Tar m
1993
L
hane
1993
HANE-KARADEN Z-T RK YE GSY H B Y ME HIZLARI (YILLIK ORTALAMA, Y ZDE)
G M
Kaynak (DPT, 2003a): a.g.e., s.446
-80,0
-60,0
-40,0
-20,0
0,0
20,0
40,0
60,0
G M
1991
Tablo 4. 1987-2000 D NEM
-8,0
-6,0
-4,0
1988
Tablo 3. 1987-2000 D NEM
-2,0
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
7.1%
31.1%
(%)
as z
an
23.5%
25.5%
11.6%
91
NDEK
RAKAMLAR
L EN N
LG L
G STERGEYE G RE 872
L E
NDEK
HANE
HIZI % HIZI %
HIZI %
1993
6,0
7,2
3,0
8,0
1,8
0,4
2.934
62.395
103.611
Hizmetler
Toplam
100,0
60,2
2.8
36,9
Y zde
96.878
58.099
2.721
36.058
De er
000 000 TL
100,0
60,0
2,8
37,2
Y zde
1988
-6,5
-6.9
-7,3
-5,8
90.552
57.044
2.620
30.888
Yllk
De er
B y me 000 000 TL
H z (%)
100,0
63,0
2,9
34,1
Y zde
1989
b-) Sekt rel Yap ve B y me H zlar Tablosunun devam
38.282
Sanayi
De er
000 000 TL
1987
Tar m
G M HANE
b-) Sekt rel Yap ve B y me H zlar
7,2
3.0
0.6
1995
7,0
10,3
6,7
1996
-6,5
-1,8
-3,7
-14,3
97.278
65.171
2.727
29.380
Yllk
De er
B y me 000 000 TL
H z (%)
100,0
67,0
2,8
30,2
Y zde
1990
7.5
4,2
1,9
1997
-4,7
-3,7
0,4
1999
7,4
14,2
4,1
-4,9
96.390
63.141
3.368
29.881
Yllk
De er
B y me 000 000 TL
H z (%)
3,1
4.9
11.0
1998
MELER (1987-2000)
retici fiyatlar na g re
-5,5
-3,3
-1.2
1994
GEL
100,0
65,5
3,5
31,0
Y zde
1991
7,4
4.8
6,8
-0,9
-3,1
23,5
1,7
Yllk
B y me
H z (%)
3,6
2.9
1.6
19872000
B Y ME B Y ME B Y ME B Y ME B Y ME B Y ME B Y ME B Y ME B Y ME YILLIK
O RT.
B Y ME
HIZI % HIZI % HIZI % HIZI % HIZI % HIZI % HIZI % HIZI % HIZI % HIZI %
1992
HASILASINDAK
Sabit fiyatlarla GSY H - Faaliyet kollar na ve 1987 y l
0.9
2,1
T rkiye
9,3
0,3
5,0
3.0
0,9
Karadeniz
0,3
-0.9
7,4
-6,5
-6,5
HIZI %
B Y ME B Y ME B Y ME
B Y ME
1991
1989
1990
GAYR SAF Y U RT
1988
L
G m hane
L/YIL
a-) B y me H z
Tablo 5. G M
2000
SIRASINI G STERMEKTED R.
Kaynak: DPT (2004); l elerin Sosyo-Ekonomik Geli mi lik S ralamas Ara t rmas 2004. DPT.Yay n . Ankara s. 169
N O T:PARANTEZ
7.1%
31.1%
(%)
2003
e)
24.7%
44.7%
23.5%
25.5%
11.6%
92
62.395
103.611
Hizmetler
Toplam
100,0
60,2
2.8
96.878
58.099
2.721
100,0
60,0
2,8
-6,5
-6.9
-7,3
90.552
57.044
2.620
100,0
0,6
Kaynak: DPT (2003a); a.g.e. s. 447
100,0
107.682
Toplam
1,9 119.576
63,9
76.413
0.0
67,6
72.808
Hizmetler
100,0
3,4
4.107
28.3
32,7
4.0
39.056
4.292
3.5
Sanayi
28.4
30.582
75.708
1.865
42.460
11,0 120.033
4,9
-4,3
27,7
100,0
63,0
1.6
35,4
0,4
-0,9
-54,6
8,7
128.170
83.656
1.987
42.527
100,0
65.3
1.6
33.2
Yllk
De er
B y me 000 000 TL Y zde
H z (%)
99.004
Yllk
De er
H z (%)
-1.2
De er
Yllk
H z (%)
100,0
De er
000 000 TL Y zde
98.429
2000
0,4
1999
100,0
5,1
-57,5
6,2
1988
99.666
96.390
63.141
3.368
6,8
10.5
6,6
0,2
Yllk
B y me
H z (%)
105.669
72.784
3.346
29.539
Yllk
De er
B y me 000 000 TL
H z (%)
7,4
14,2
4,1
1997
3,0
Tar m
G M HANE
100,0
67,7
99.301
67.044
Toplam
-7.4
6.1
69,1
68.918
2,9
65.4
64.950
Hizmetler
64,8
3,2
3.197
49,2
7,6
7.528
2.5
5,1
5.044
46,1
5,0
4.922
Sanayi
63.807
29,1
28.763
5.4
27.5
27.094
-12,7
Yllk
De er
H z (%)
25,8
Yllk
De er
H z (%)
25.704
Y zde
-1,5
Yllk
De er
B y me 000 000 TL
H z (%)
1995
100,0
67,0
2,8
29,6
Y zde
1993
97.278
65.171
2.727
29.429
De er
000 000 TL
1992
-6,5
-1,8
-3,7
Tar m
G M HANE
1994
100,0
63,0
2,9
b-) Sekt rel Yap ve B y me H zlar Tablosunun devam
2.934
Sanayi
6,7
8.6
4,7
2,7
Yllk
B y me
H z (%)
-0,9
-3,1
23,5
1,6
2,3
-3,0
0,8
Y ll k Ortalama
B y me
H z (%)
1987-2000
100,0
68.9
3,2
28,0
Y zde
1996
100,0
65,5
3,5
REL
6
M
ZDE)
0,1
1,2
8.789
0.791
128
2000
M
)
93
86,24 (385)
26,10 (768)
56,37 (697)
5,56 (313)
38,07 (134)
8,77 (177)
91,17 (112)
27,84 (732)
Tar m Sekt r nde al anlar Oran (%)
Sanayi Sekt r nde al anlar Oran (%)
Hizmetler Sekt r nde
al anlar Oran (%)
sizlik Oran (%)
Okur Yazar Oran (%)
Bebek l m Oran (%,)
Fert Ba na Genel B t e
Geliri (Bin TL)
G STERGEYE G RE 872
L E
0,01951 (666)
0,00098 (765)
9 940 (756)
19,30 (835)
89,36 (195)
6,54 (314)
16,68 (573)
1,61 (716)
81,71 (222)
6,75 (120)
65,07 (273)
41 (499)
26,58 (108)
41,97 (433)
19428 (609)
K se
21 994 (582)
53,86 (138)
83,09 (559)
7,53 (248)
20,33 (421)
1,36 (754)
78,31 (342)
5,25 (363)
70,51 (185)
28 (641)
-1,82 (539)
45,37 (366)
26 397 (493)
iran
Tablo 5. G M
HANE
L
GAYR SAF Y U RT
HASILASINDAK
GEL
51 146 (336)
35,93 (532)
82,30 (593)
3,95 (586)
20,85 (408)
1,96 (665)
77,19 (383)
4,99 (426)
64,35 (289)
14 (818)
-10,29 (674)
29,79 (655)
15416 (674)
Torul
NDEK
SIRASINI G STERMEKTED R.
0,01720 (693) 0,03580 (541) 0,02617 (611)
0,00140 (702) 0,00313 (549) 0.00287 (561)
12453 (718)
47.74 (231)
78,42 (708)
4,20 (546)
14,63 (660)
2,15 (633)
83,22 (178)
5,28 (351)
70,44 (186)
21 (749)
1,19 (486)
22,44 (773)
15 546 (670)
K rt n
MELER (1987-2000)
Kaynak: DPT (2004); l elerin Sosyo-Ekonomik Geli mi lik S ralamas Ara t rmas 2004. DPT.Yay n . Ankara s. 169
LG L
L EN N
N O T:PARANTEZ
RAKAMLAR
0,04360 (507)
0,03971 (522)
Tar msal retimin lke
indeki Pay (%)
NDEK
14308 (685)
0,00488 (456)
87687 (180)
Vergi Gelirlerinin lke indeki Pay (%) 0,01869 (215)
5,15 (433)
14,45 (674)
2,01 (658)
83,54 (167)
6,16 (189)
4,61 (523)
Ortalama Hanehalk B y kl
65,23 (270)
55,46 (504)
44 (468)
29,08 (97)
30,06 (650)
63510 (206)
Kelkit
N fus Ba ml l k Oran (%)
26 (681)
-1,03 (529)
N fus Yo unlu u
64,88 (133)
ehirle me Oran (%)
N fus Art H z (%o)
Merkez
L ELER N N SOSYO-EKONOM K G STERGELER
46656 (297)
HANE
N fus
Tablo 6. G M
bölge payı ve Türkiye tarım üretimine oranı sırayla yüzde 1.8 ve 0.3 olarak
değişmemiştir. Sanayi kesimi üretimi 3 milyardan 2 milyar TL’ye gerilerken,
bölge sanayi üretimine oranı da yüzde 0.2’den 0.1’e düşmüştür. Ülke payı
ise dikkate alınmayacak kadar düşüktür. Hizmetler kesiminin değeri 62 milyar TL’den 82 milyar TL’ye çıkarken, bölge payında yüzde 1.7’den yüzde
1.4’e gerileme meydana gelmiştir. Ülke payı ise değişmemiş ve yüzde
0.1’de kalmıştır. Toplamında Gümüşhane ekonomisi 104 milyar TL’den 128
milyar TL’ye çıkmasına rağmen, Karadeniz bölgesi içindeki payı, 1987’de
yüzde 1.4’den 2000’de yüzde 1.2’ye gerilemiştir. Ülke payı ise yüzde 0.1 ile
değişmemiştir.
IV. GÜMÜŞHANE’DE SANAYİLEŞME POTANSİYELİ
Bir ülke, bölge veya ilin sanayileşme potansiyeli, fiziki, kültürel, siyasi/idari, beşeri tüm faktörler dikkate alınarak değerlendirilmek gerekir. Burada tümü olmasa bile, bu faktörlerin büyük bölümü ele alınacaktır.
IV.1. Mevcut Sınai Kapasite
Mevcut kurulu sanayi kapasitesi, il birimi bazında bundan sonra yapılacak yatırımlara, ilave sanayi kapasitelerine baz teşkil etmektedir. O nedenle, bu birikime değer vermek, iyi olanları daha iyileştirmek, geliştirmek, kötü
olanlardan da ders almak gerekmektedir. Kamu yada özel olsun, her bir sınai üretim kapasitesi, bir öğrenme süreci olarak değerlendirilebilir. Teşebbüs gücünün organizasyon yeteneği, mevcut sınai kapasite ile doğrudan
ilişkilidir.
Önce mevcut sınai kapasitenin oluşum süreci ile, Tablo:1’de yer alan bazı sanayi göstergelerin değerlendirmesinin yapılmasında yarar görülmektedir.
Ekonomik yapı bölümünde kısmen değinildiği üzere ele alınan 19872000 döneminde, Gümüşhane’de sınai kesimin kapasitesinde, önce 1990
yılına dek önemli bir gerileme yaşanmıştır. 1990-94 alt döneminde ise, Gümüşhane’nin sınai sektör yıllık ortalama büyüme hızı oldukça yükselirken,
sanayi sektörünün İl GSYİH’sındaki payı da yüzde 8’lere yaklaşmıştır. Bu
dönemde, siyasi/idari konjonktürün Gümüşhane’ye yansımasının sonuçları,
çok olumlu gerçekleşmiştir. Ancak, 1994 krizi ile birlikte, 1995’den 2000 yılına kadar sürekli gerilemiştir. Bunda da Türkiye’deki siyasal ve ekonomik
kötü konjonktürün yani sistemik riski önemli payı vardır denilebilir.
DPT’nin İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik sıralaması
Araştırması 2003’de, imalat sanayiine ilişkin sekiz veri kullanılarak, 2000 yılı için bir sıralama yapılmıştır. Bu sıralamada Gümüşhane, genel gelişmişlik
sıralaması ile aynı sırada, 71. İl durumundadır (DPT, 2003b: 118).
94
Gümüşhane’de, Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü verilerine göre, mevcut
sınai kapasite aşağıda sıralanmıştır.
1- KÜSSAN KÜRTÜN SİLAH SANAYİİ AŞ.
Teorik Kapasite
: 3000 adet/yıl
Son Durum
: Özelleşti.
İstihdam
: 35
2- TEKEL KİBRİT FABRİKASI
Teorik Kapasite
: 1.188 ton/yıl
Son Durum
:?
İstihdam
: 117
3- GÜMÜŞ SU GIDA SAN. AŞ.
Teorik Kapasite
: 9000 ton/yıl.
Kuruluşu
: 1980’li yıllar, 1992’de A.Ş.’ye
dönüşüyor. 1997’de özelleştirilmiştir.
Ortak Sayısı
:9
18.000 ton/yıla çıkıyor.
İstihdam
: 60’dan 30’a geriledi.
Teorik Kapasite
: 51.528 ton/yıl
İstihdam
: 24
Teorik Kapasite
: 9000 ton/yıl
İstihdam
:6
Teorik Kapasite
: 2.000.000 adet/yıl, T-Shirt
4- GÜDESAN: GÜMÜŞHANE UN SAN. A.Ş.
Ortak Sayısı
5- ŞİRAN SÜT A.Ş.
Ortak Sayısı
: 1160
:8
6- İNCİNUR TEKSTİL SAN. A.Ş.
İstihdam
: 200
Eski KÖYTEKS’in özelleştirilmesi ile, özellikle ucuz emek avantajı ile
Gümüşhane’de kapanmadan özelleşip devam eden, başarılı bir işletmedir.
Tamamen yurtdışına çalışılıyor. Ayda Gümüşhane’ye 250-300 milyar civa95
rında girdi sağladığı hesaplanıyor.
7- GÜMÜŞHANE KİREÇ SANAYİİ A.Ş.
Teorik Kapasite
: 36.000 ton/yıl
İstihdam
:3
Teorik Kapasite
: 60.000 kot, 150.000 T-Shirt adet/yıl.
İstihdam
: 15
Ortak Sayısı
8- ŞEYMA TEKSTİL LTD.
Ortak
: 2107
: Aile Şirketi
9- ALPAR MADENCİLİK LTD. BARİT, KALSİT TESİSİ
Teorik Kapasite
: 13.000 ton/yıl
İstihdam
:?
Teorik Kapasite
: 9.040 ton/yıl
İstihdam
:8
Teorik Kapasite
: 2.000 PVC Kapı
Ortak Sayısı
:2
10- ALPAR MADENCİLİK LTD. BOYA TESİSİ
Ortak Sayısı
11- GÜMÜŞPEN LTD.
İstihdam
:5
Teorik Kapasite
: 50.000 mt/yıl
İstihdam
: 10
Teorik Kapasite
: 150 m2/gün, ısıcam üretimi.
İstihdam
: 10
12- ŞİRİNPEN LTD.
Ortak Sayısı
13- ISIPİR LTD.
Ortak Sayısı
96
:2
:2
:2
IV.2. Tarım, Hayvan/Orman Varlığı
43
49
64
81
76
55
78
Gümüşhane nüfusunun önemli bir bölümünü barındıran tarım ve hayvancılık faaliyetleri için, elverişli arazi oldukça azdır. Tarım alanı, mevcut
yüzölçümü sadece yüzde 17.3’üdür. Ormanlık alanlar bile yüzde 25 ile, tarımsal alanlardan daha geniştir. Çayır/mera alanı toplamın yüzde 33’ü
olup, hayvancılık için elverişli bir ortam sağlar. Organik hayvancılık ve bitkisel üretim yatırımında çok önemli bir işletme faaliyete Kelkit İlçesinde
başlamıştır. Çevre için önemli bir tecrübe ve katkı olmaya aday olarak görülmektedir. Tarıma, hayvancılık ve ormana ilişkin veriler Tablo.7’da yer almaktadır.
G m
Karade
T rkiye
Sabit
b-) S
G M
Tablo 7. G m hane li Arazi Kullan m (Miktar ve %)
52
le
Y z l m
54
64
43
73
59
72
Tar m Alan
(ha)
(%)
Ormanl k
Alan
(ha)
(%)
ay r-Mera
(ha)
(%)
Faydas z
Alan
Tar m
(ha)
(%)
Sanayi
Merkez
179.900
11.757 6.5% 42.133 23.5% 70.000 38.9% 56.010 31.1%
Hizmetl
Kelkit
151.500
41.077 27.1% 19.835 13.1% 79.915 52.7% 10.673 7.1%
Toplam
K se
41.000
K rt n
81.000
5.286 6.5% 40.126 49.5% 15.000 18.5% 20.588 25.5%
b-) S
iran
99.200
25.960 26.2% 29.861 30.1% 20.000 20.2% 23.379 23.5%
G M H
Torul
104.900
7.343 7.0% 25.700 24.5% 25.000 23.8% 46.857 44.7%
l Toplam
657.500 113.680 17.3% 164.650 25.0% 216.910 33,00% 162.240 24.7%
22.262 54.2%
7.000 17.1%
7.000 17.1%
4.738 11.6%
(2004). 2003 YILI
Kaynak: G M HANE SANAY VE T CARET L M D RL
EKONOM K VE T CAR DURUM RAPORU. S. 21.
Tar m
74
Tablo
üzere,PARSEL
il arazisinin
yüzde 33’ü çayır ve meradan
Tablo
8. 7’de
G Mgörüldüğü
HANE OSB
DA ILIMI
oluşur. Bu da hayvancılık için uygun şartlardan biridir. İldeki orman alanları
Parsel Alan
Parsel Say s
Toplam
Parsel Tipi
da tarımsal alanlardan daha geniş olup, orman ve ağaç işlemeye dayalı bir
Alan (metrekare)
sanayi altyapısı sunar.
A
2.500-3.000
26
69.172
Gümüşhane’de küçük ve büyükbaş hayvan varlığı zengindir. Ancak; süt,
5.000-6.000
etBüretimi ve dericilik
alanında bu varlığı22işleyecek yeterli120.653
yatırım olduğu
söylenemez.
Daha
önce
belirtildiği
üzere,
Kelkit’de
kurulan
modern
6
45.970 tarımsal
7.000-8.000
C
işletmenin, gelecekte çevre tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde önemli bir
D
10.000-13.000
67.612
sürükleyici
rol üstleneceği
beklenebilir. 6
Toplam
60
303.407
Gümüşhane’de, tarımsal faaliyetlere uygun alanlar hem az hem de geKaynak:
G M olup,
HANE nüfusun
SANAY VE
T CARET
L. Mbu
D.verimsiz
(2004): Gfaaliyetlerle
M HANE L 2003
çimlik
nitelikte
büyük
bölümü
uğraşYILI EKONOM K VE T CAR DURUM RAPORU, S.17.
maktadır. Gelir düzeyi, bilgi ve teknik alanda eksiklikler vardır. Nitekim, sadece 45 ha. Alanda sulama yapılabilmektedir.
75
97
73
75
74
71
65
Sanayi
Hizmetler
Toplam
G M
Tar m
Sanayi
Hizmetle
Toplam
Kayna
IV.3. Maden Varlığı
Türkiye ve Gümüşhane’nin maden varlığı, MTA ve üniversitelerce büyük
ölçüde ortaya konmuştur. Elde edilen verilere göre, Gümüşhane’de oldukça
zengin maden yatakları mevcuttur. İlin adını aldığı altın ve gümüş madenlerinin varlığı, eskiden beri bilinmekte ve işletilmektedir. Aşağıda, Gümüşhane için tespit edilen maden varlığı sıralanmıştır (İTO, 1997: 142). Stratejik
maden sayılan altında başlatılan işletmeciliğin, birkaç sene önce, çevre koruma endişesi ile kapatıldığı bildirilmektedir. Çimento fabrikası ise, özelleştirilerek kapanmıştır.
BAKIR(Cu) - KURŞUN(Pb) - ÇİNKO(Zn)
1) Torul- Köstere, Kalkanlı, Taşlıca, Kürtün Köyü Yatakları,
Tenör
: %2.27–15.42 Cu, %1.38-15.23 Pb,
%4.98-18.75 Zn
Rezerv
: 198.000 ton muhtemel
2.750.000 ton mümkün
2) Merkez- Süleymanlı Mahallesi Yatağı
Tenör
: %0.8 Cu, %3.04 Pb, %2.8 Zn, 2.86 ons/ton Ag
Rezerv
: 200.000 ton mümkün piritli cevher
6.750 ton düşük tenörlü polimetalik cevher
ALTIN(Au)
1) Kırpavlı Yatağı
Tenör
: 24.9 mgr/ton
Rezerv
: Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir.
2) Mescitli Yatağı
Tenör
: 8 gr/ton
Rezerv
: 1.140.000 ton mümkün
3) Olucak Yatağı
Tenör
: Varlığı bilinmektedir.
Rezerv
: 4) Gümüşkaya Yatağı
Tenör
: 1.1gr/ton
: Rezerv
5) Hazinemağara Yatağı
Tenör
: 255 gr/ton
Rezerv
: Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir.
98
ÇİMENTO HAMMADDELERİ (C,mh)
Gümüşhane Merkez
Tenör
:
Rezerv
: 46.659.623 ton kireçtaşı
33.586.550 ton kil
DEMİR (Fe)
Torul (Kopuz) Yatağı
Tenör
: %6-60 Fe2 O3
Rezerv
: 100.000 ton
FELDSPAT (Fld)
Merkez - Gökçedere, Karamustafa ve Çamlı Köyleri
Tenör
: Toplam alkali değeri %7.8, demir oranı %1.35 olan
feldspatların zenginleştirilmeden sonraki toplam
alkali değerleri %12’ye ulaşmaktadır.
Rezerv
: Sahada büyük feldspat potansiyeli mevcuttur.
GÜMÜŞ
* Merkez-Süleymanlı Yatağı
Tenör
: 380 gr/ton Ag
Rezerv
: 2.200 ton görünür,
200.000 ton mümkün. Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir.
*Kırpavlı yatağı
Tenör
: 2.86 ons/ton
Rezerv
: KADLEN (Kao)
Mescitli-Mastra yatağı
Tenör
: %17.22 al2 O3, %1.8-3.3 Fe 2O3
Rezerv
: 310.880 ton görünür
218. 400 ton mümkün
KİL (Kil)
*Kelkit-Dörene Yatağı
Tenör
: %28-29 Al2 O3, %4 Fe2 O3 Refrakter Kil
Rezerv
: 292.000 ton mümkün.
*Edire-Yayla Mevkii
: %22-29 Al2 O3
Tenör
Rezerv
: 93.600 ton görünür+muhtemel
99
KİREÇ TAŞI (Kçt)
Kale Bucağı (Çukut Mev.) Yatağı
Tenör
: %54 CaO, %1 SiO2, % 0.5 MgO
Rezerv
: 65.520.000 ton mümkün
MANGANEZ (Mn)
Kelkit(Alansa) Zuhurları
Tenör
: %10-20 Mn
Rezerv
: Zuhur
LİNYİT
YATAĞIN
Kimyasal Özellikleri
Rezerv (1.000 ton)
Açıklama
BULUNDUĞU
Kükürt
AID K ilişkin
Gör. olarak,
Muh. Müm.
Jeo ve Ticaret MüGümüşhaneSu
ilindeKül
maden
varlığına
il sanayi
YER
kal/kg ve güncelleştirilmiş bilgiler sunuldürlüğü
2003 raporunda; daha ayrıntılı
muştur.
Buna göre,
Kelkit-Alansa
3.86 51.88 .....
2931 ..... 150 ..... ..... Kapalı İşletme
Karamustafa Midi çinko madeni yatağında, Barit A.Ş. tarafından üretime
başlamış iken, tesisin bugün kapalı olduğu belirtilmiştir.
Mastra altın-gümüş yatağında Eurogold firmasınca üretime dönük çalışmalar yapılmış, ancak, çevre endişesi kaynaklı kamuoyu baskısı sonucu,
üretime geçilememiştir. Bu yıl içinde yeni bir şirket tarafından çalışmalara
yeniden başlanması beklenmektedir.
Şiran yöresinde küçük çaplı Barit madeni yataklarındaki üretim, ilçede
kurulu bir tesiste üretilerek, yurt içine satılmaktadır.
Kale çevresindeki kireçtaşı sahalarında üretim 1974 yılında başlamış,
1990 yılında son bulmuştur. Başlangıçta kamu işletmesi niteliğindeki işletme, 1988’de özelleştirilmiştir. Tesiste halen üretim yapılmamakta, ancak,
üretime yeniden başlamak için çalışma yapılmaktadır.
Kelkit-Alansa ve Şiran-Norşun’daki linyit kömürü yataklarında özel sektör tarafından üretim yapılmaktadır. Mevcut üretim, yöre ihtiyacının ancak
bir kısmını karşılamaktadır.
Merkez-Gülaçar, Köse-Övünce ve Kelkit-Öbektaş sahalarındaki mermer
yataklarında, özel sektör tarafından üretim yapılmaktadır.
Gümüşhane’de MTA’nın maden arama çalışmalarının sürdüğü belirtil-
100
Tablo 7. G m hane li Arazi Kullan m (Miktar ve %)
52
54
64
43
73
59
72
73
le
miştir.
Y z l m
Tar m Alan
Ormanl k
Alan
71
Tablo 8. G M
HANE OSB PARSEL DA ILIMI
Parsel Tipi
Parsel Alan
Parsel Say s
Toplam
Alan (metrekare)
A
2.500-3.000
26
69.172
B
5.000-6.000
22
120.653
C
7.000-8.000
6
45.970
D
10.000-13.000
6
67.612
60
303.407
Toplam
65
74
75
70
73
61
72
67
71
Faydas z
Alan
(ha) (%)
(ha)
(%)
(ha)
(%)
(ha) (%)
IV.4. OSB ve KSS’lerin Mevcut Durumu
Merkez
179.900 11.757 6.5% 42.133 23.5% 70.000 38.9% 56.010 31.1%
Organize Sanayi Bölgesi uygulaması, sınai faaliyetler için sağladığı uyKelkit
151.500 idari
41.077altyapı
27.1% sebebi
19.835 ile,
13.1%
79.915 sanayiin
52.7% 10.673
7.1%
gun
fiziki, finansal,
Türkiye’de
Anadolu’ya
yayılmasında
oldukça
başarılı
1998’de
başlanan
54.2%bir araç
7.000olma
17.1%yolundadır.
7.000 17.1%
4.738
11.6%
41.000
22.262
K se
Gümüşhane OSB çalışmaları, oldukça hızlı bir gelişme sağlamıştır. Ni81.000
5.286 6.5% 40.126 49.5% 15.000 18.5% 20.588 25.5%
K rt n
san’daki ziyaretimizde %85’i tamamlanan fiziki alt yapının, bugün %90’ı tairan
99.200 25.960 26.2%
30.1% 6020.000
23.5%17
mamlanma
aşamasındadır.
Çeşitli29.861
boyutlarda
parsel20.2%
vardır.23.379
Bunların
parseli
15 yatırımcı
ön başvuru
yapmıştır.
5’ine46.857
kesin44.7%
tahsis
24.5% İçlerinden
25.000 23.8%
7.0% 25.700
7.343
Torul için 104.900
yapılmıştır. 2’sinde fizibilite çalışmaları yapılmaktadır. 5 kesin tahsis yapılan
l Toplam yaklaşık
657.50070113.680
17.3% 164.650
25.0%öngörmektedir.
216.910 33,00% 162.240
24.7%
işletme,
kişilik istihdam
taahhüdü
İştigal alanları;Kaynak:
mermercilik,
fayansSANAY
yapıştırıcısı,
bakır-kurşun
imalatı,
L M D RL (akü)
(2004).
2003yem
YILI fabrikaVE T CARET
G M HANE
EKONOM
K VE
T CAR DURUM
RAPORU.
S. 21.
sı ve organik
gübre
paketleme
olarak
belirtilmiştir.
75
74
ay r-Mera
Tar m
Sanayi
Hizmetl
Toplam
b-) S
G M H
Tar m
Sanayi
Hizmetler
Toplam
G M
Tar m
Kaynak: G M HANE SANAY VE T CARET L. M D. (2004): G M HANE L 2003
YILI EKONOM K VE T CAR DURUM RAPORU, S.17.
Merkez ilçe ve Kelkit ilçesinde olmak üzere 2 adet faal Küçük Sanayi Sitesi (KSS) vardır. Merkezde 212 işyerinden 60’ı, Kelkit’te ise 200 işyerinden
35’i doludur. Buna göre, Küçük Sanayi Sitelerinin doluluk oranları çok düşüktür. Bu sonuç Gümüşhane ekonomisinin çok dar bir alanda işlediğinin
açık bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Gümüşhane Organize Sanayi
Bölgesinde, doluluk oranının artması ekonomik faaliyetlerin canlanması ile,
Küçük Sanayi Sitelerinin kapasite kullanımlarında da artma beklenmelidir.
Sınai üretimin artması, ticaret sektörünü ve küçük esnaf ve sanatkarların faaliyetlerini olumlu olarak etkiler. İstihdam ve gelir düzeyi yükselir. Küçük sanayi sitelerinin mevcut küçük kapasiteli işleyişinde, il şartlarının yanında
bölge/komşu iller ve ülke ekonomisinde son yıllardaki olumsuz gelişmelerin
de payı vardır.
Altyapısı bu sene içinde bitmesi planlanan ve seminer sırasındaki ziyaretimizde çalışmaların sürdüğü Gümüşhane Organize Sanayi Bölgesinde
101
Sanayi
Hizmetle
Toplam
Kayna
hızlı bir gelişmenin mevcut olduğu belirtilmelidir. Bunda ise Gümüşhaneli teşebbüs gücünün artan tecrübesinin, sınai yatırımlar ve OSB desteklerinin
ve Türkiye ekonomisi/bölge ekonomisinde geleceğe dönük olumlu beklentilerin rolü vardır. Mevcut OSB’de, özellikle giriş-çıkıştaki yol niteliğinin geliştirilmesi ihtiyacı kış aylarındaki olumsuz beklentilerin giderilmesi bakımından şart görülmektedir.
2001 yılı Şubat ayında, mali kesim kaynaklı olarak başlayan ve reel kesimde, üretim ve istihdamda büyük gerilemelere yol açan ekonomik krizden
sonra, Türkiye’de ekonomik rehabilitasyon için istikrar programı, IMF destekli olarak devam etmektedir. Bu çerçevede, üretim ve istihdamın enflasyona yol açmadan geliştirilmesi gerekmektedir.Hükümetlerin bölgesel dengesizlikleri gidermek üzere geçmişten günümüze uygulana gelen yatırım teşviklerine ilişkin yasa, bu yıl başında çıkmıştır. Eksikleri dolayısıyla önemli
eleştiri alan yasada, önümüzdeki aylarda düzeltmeler yapılması beklenmektedir. Teşvik yasası çerçevesinde sağlanan destek araçları: yatırım indirimi,
5 yıl gelir vergisi muafiyeti, gümrük vergi resim ve harç istisnası, sigorta işveren payının devletçe karşılanması, KDV desteği ve hazine arazilerinin parasız tahsisi gibi destek araçları, başlıca sıralanabilir. Bu desteklerin, yeni
yatırımlara sağlandığı ve 5 yıllık sürelerin ise teşvik belgesi ile başladığı belirtilmelidir. Bu alanlardaki ve diğer eksikliklerin düzeltilmesi beklenmektedir.
IV. 5. Teşebbüs Gücü, Tasarruf Gücü
İlde yapılan ve daha sonra özelleştirilen kamu yatırımlarının, teşebbüs
gücü oluşturmada önemli bir okul görevi yaptıkları bilinmektedir. Teşebbüs
gücünün toplandığı yerler, Sanayi ve Ticaret Odaları, Esnaf ve Sanatkar
Odaları, dernek ve vakıf gibi örgütlerdir.
Gümüşhane Ticaret ve Sanayi Odasının 282 gerçek , 228 tüzel olmak
üzere 510 üyesi vardır. İlde ve il dışında iş adamları ve onların dernekleri
vardır. Kelkit Ticaret ve Sanayi Odasının ise 133 gerçek , 81 tüzel olmak
üzere 214 toplam üyesi vardır. Her iki odanın 415 gerçek 309 tüzel, toplam
724 üyesi bulunmaktadır.
Gümüşhane’de sermaye şirketi sayısı, 26 Anonim 191’I Limitet olmak
üzere 217’dir.
İlde 507 Sayılı Kanuna göre kurulu esnaf ve sanatkar odaları ve diğerlerinin üye sayıları 8036’dır.
Diğer taraftan, 1163 Sayılı Kanuna göre kurulu, 33 adet kooperatif mevcuttur.
Gümüşhane’de, çoğu merkezde olmak üzere 11 adet banka şubesi vardır. 2000 yılı itibariyle bu sayı 15 idi.
102
Gümüşhane’de 2000 yılı verilerine göre fert başına GSYİH, 933 milyon
TL’dir. Fert başına banka mevduatı 128 milyon TL’dir. Karadeniz bölgesi ortalaması 320 milyon TL, Türkiye ortalaması ise 939 milyon TL olduğuna
göre, bu ortalama oldukça düşüktür.
Kırsal nüfus başına tarımsal kredi miktarı 61 milyon TL’dir. Bu miktar,
Karadeniz bölgesi için 244 milyon TL, Türkiye için 138 milyon TL’dir. Tarımsal kredi kullanımı düşüktür.
Aynı şekilde, tarım dışı alanlarda: fert başına ticari, sınai ve turizm
kredileri miktarı, Gümüşhane için 48 milyon TL, Karadeniz 132 milyon TL,
Türkiye için 392 milyon TL olup, bu alan tarımdan de geridedir.
Nitekim bir AŞ ile yapılan görüşmede, kredi kullanmadıklarını, finansman sorunları olmadığını belirtmişlerdir. Başlangıçtaki KOSGEB kredisinden sonra bazen ihracat ile ilgili kredi kullanımı söz konusu olmaktadır.
Gümüşhane ili, göç veren illerden biridir. Nüfus ile birlikte, sermaye de
göç etmekte, teşebbüs il dışına gitmektedir. Gümüşhane’nin Trabzon ve İstanbul başta olmak üzere, işadamı derneklerinin olduğu bilinmektedir. İstanbul’da kurulu Gümüşhaneli sanayici ve işadamları Derneği (GÜSİAD)
seminerimize, başkanları Ahmet KARASOY ile panelist düzeyinde katılım
sözü vermiş, ancak seminerden birkaç gün önce iptal etmiştir. Bu üzücü
olayın yanında, Gümüşhaneli işadamları, önemli yatırımlarda son yıllarda
adını duyurmuştur. Bunlardan en önemlisi, Gümüşhane-Kelkit’li işadamı Aydın DOĞAN’ın Kelkit’te gerçekleştirdiği Türkiye’nin en büyük organik tarım
işletmesi yatırımıdır.
Diğer taraftan, Kürtün’de kurulu KÜRTÜN SİLAH FABRİKASI’nın özelleştirilmesinde, yöre işadamı görev üstlenmiş ve KÜSSAN, Aydın YÖNDEMİR’e satılmıştır.
Çok önemli bir turizm projesi olan Zigana Dağı Turizm Projesinde, yine
Gümüşhaneli bir işadamı Erden ÜÇÜNCÜOĞLU insiyatif almıştır.
(http//gumushane.gov.tr/haber/)
Gümüşhaneli iş adamlarının, özellikle seramik hammaddesini değerlendirmek için, önemli seramik sanayicileri ile ortaklık tesis ettikleri, ancak bazı
anlaşmazlıklar sonucu bunun sonuçlanamadığı belirtilmektedir.
V. SANAYİ KESİMİNDE NELER YAPILABİLİR?
Öncelikle mevcut sanayiler çok verimli çalışmalıdır.
Gümüşhane’nin, tarımda, madencilikte, hayvancılık ve ormancılıkta;
seramikte, mermerde mevcut potansiyelleri, merkezi idare ile il yönetim ve
yerel yönetimlerini sağladığı destekler ve motivasyon ile mutlaka değerlendirilmelidir.
103
DPT’nin DOKAP için hazırladığı raporda, Gümüşhane için değerlendirilebilecek potansiyel yatırım alanları, önceliklerine göre aşağıda sıralanmıştır (DPT, 2000 a; 3-49)
A Grubu
B Grubu
C Grubu
: Yağ ve süt ürünleri
: Ceviz meyvesi ve ağacı
Balıkçılık, alabalık
Arıcılık
Sericulture
Tavukçuluk
Parça Ağaç
Sebze işleme
Nişasta/Glikoz
El yapımı halı
Lastik tamiratı
Alçı
Suni Mermer
Paketlemeye dönük konserve kapları
Cerrahi malzeme
: Seracılık
Gümüşhane’nin mevcut potansiyel varlıkları ve kurulu sınai kapasitesi
düşünüldüğünde, mevcut yatırımların verimli olarak sürdürülme ve geliştirilme gereği vardır. Geliştirilebilecek, yatırım yapılabilecek sektörler, hammaddesi yörede mevcut bulunan, tarım, orman, madenciliğe dayalı sektörler olarak ortaya çıkmaktadır.
200’ün üzerinde istihdam sağlayan ve hammaddesi il dışından gelip
tamamen ihracata çalışan bir tekstil yatırımı nasıl izah edilebilir? Bu tür
yatırımların, yeni Devlet Yardımları Kanunu (teşvik) çerçevesinde yapılabilmeleri mümkündür. Gümüşhane OSB bu bakımdan önemli bir avantaj sunmaktadır. Ancak mevcut işletme, tekstil iş kolunda önemli üretimi ve ihracatı
olan ve ayrıca özelleştirme gibi bir fırsatı değerlendirme işlemi sonucunda
geliştirilmiştir. Gümüşhane OSB’de kurulabilecek 1 veya 2 adet benzer
emek yoğun bir tekstil yatırımı, Gümüşhane’deki işsizlik sorununa çok
büyük çözüm sağlayabilir.
Gümüşhane’de Sanayi ve Ticaret Odası başkanı İsmail AKÇAY’ın belirttiği üzere geliştirilebilecek iş alanlarından bir altın/gümüş işleme işleridir. Bu
104
hem emek yoğun bir sektör, hem de dikey entegrasyon düşünülürse, sermaye gerektiren bir alandır.
Gümüşhane ilinin, 21. Yüzyılda geliştirilebilecek en çağdaş ve potansiyeli en geniş iş alanlarının başında kuşkusuz bacasız sanayi projeleri gelmektedir.
Gümüşhane, görüldüğü kadarı ile kültür turizmi ve alternatif turizm alanlarında çok dikkate değer bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin değerlendirilmesine dönük projeler, Gümüşhane’nin sürükleyici sektörleri arasında
yer alabilir.
SONUÇ
Gümüşhane, mevcut konumu, gelir ve pazar durum, kurulu sınai
kapasite, sermaye birikimi ve tasarruf, teşebbüs gücü, tarım, hayvancılık,
ormancılık ve madencilik alanlarındaki potansiyeli dikkatle değerlendirildiğinde, bir sanayi kenti olamaz.
Ancak her halükarda, insan dahil tüm potansiyelini olduğu gibi, sınai
potansiyelini de iyi değerlendirmeli ve ekonomiye kazandırmalıdır. Bunun
için tarım ve hayvancılıkta verimliliği arttıracak, temel dönüşümlere ihtiyaç
vardır. Organik tarım, bu dönüşümlerden sadece biridir.
Gümüşhane, insanını iyi işlemeli, ona yatırım yapmalıdır. Okullaşma
oranları, her kademede yükseltilmelidir.
Gümüşhane’nin dışındaki diasparasından çok daha etkili yararlanılabilecek projeler geliştirilmelidir.
Son olarak, madencilik ve tarıma dayalı sanayi ile, özellikle turizm gibi
emek yoğun sanayi yatırımlarının ilde halen sürükleyici etki yapabileceği
düşünülmektedir.
105
KAYNAKLAR
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
GROSSMAN,H.J. (1988): “Regional Economic Development in the 21.st
Century”. ECONOMİC DEVELOPMENT REVİEW, VOL:16.Is.1.
GÜL, H. (2004): “Ekonomik kalkınmada Yerel Alternatifler” KENTSEL
EKONOMİK ARAŞTIRMALAR SEMPOZYUMU, CİLT 1, DPT Yayını Ankara.
ERAYDIN, A. (2004).” Bölgesel Kalkınma Kavram ve Politikalarında değişimler” KENTSEL EKON.
KAYASU, S; PINARCIOĞLU, M; YAŞAR, S.S.; DERE, S. (2003): “YEREL
BÖLGESEL EKONOMİK GÜCÜN ARTTIRILMASI: BÖLGESEL KALKINMA
AJANSLARI” İTO Yayını No: 203-8, İstanbul.
SARICA, İ. (2001): “Bölgesel Planlamaya Genel Bakış ve Doğu Anadolu
Projesi ana Planı” KENTSEL EKON….CİLT.II, DPT Yayını Ankara.
DPT (2000): UZUN VADELİ VE SEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI
2001-2005. DPT Yayını, Ankara.
ESER, U (2004) “Kentsel Gelişme İçin Plan Neden Gereklidir? Kentsel Gelişme Süreçlerinde İl Gelişme Planı deneyimleri” KENTSEL EKONOMİK G..
DPT (2003): İLLER VE BÖLGELER İTİBARİYLE GAYRİ SAFİ YURTİÇİ
HASILADAKİ GELİŞMELER (1987-2000) DPT Yayını No: 2676. Ankara
DPT (2003b): İLLERİN VE BÖLGELERİN SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK SIRALAMASI ARAŞTIRMASI (2003). DPT Yayını No: 2671. Ankara
DİE(2002): 2000 GENEL NÜFUS SAYIMI:GÜMÜŞHANE. DİE Yayını No:
2590. Ankara.
DPT (2004): İLÇELERİN SOSYO EKONOMİK GELİŞMİŞLİK SIRALAMASI
ARAŞTIRMASI 2004, DPT Yayını. Ankara.
DPT (2000a): DOĞU KARADENİZ BÖLGESEL GELİŞME PLANI (DOKAP) .
Nihai Rapor, Cilt III, EKONOMİK SEKTÖRLER. DPT Yayını. Ankara.
İTO(1997): TÜRKİYENİN DOĞAL KAYNAKLARI REHBERİ, İTO Yayını,
No:1997-56. İstanbul
DPT (2000b): DOĞU KARADENİZ BÖLGESEL GELİŞME PLANI (DOKAP).
NİHAİ RAPOR, CİLT III.EKONOMİK SEKTÖRLER. Ankara.
GÜMÜŞHANE SANAYİ VE TİCARET İL MÜDÜRLÜĞÜ (2004): EKONOMİK
VE TİCARİ DURUM RAPORU 2003. Gümüşhane.
http://.gumushane.gov.tr/haber/yazdir.asp?dosya=haber&id=372.
28.06.2004.
____________________
106
Sayın Prof. Dr. Ahmet İncekaya’ya çok teşekkür ediyorum. Şimdi son
konuşmacı turizm konusunda İktisat Fakültesi dekanımız Prof. Dr. Mithat
Dinçer, hocam benim ricam konuya hemen girin.
107
108
TURİZM SEKTÖRÜNÜN GÜMÜŞHANE
EKONOMİSİNDE YERİ VE ÖNEMİ
Prof. Dr. Mithat Zeki DİNÇER
İ.Ü. İktisat Fakültesi Dekanı ve
İktisat Bölümü Öğretim üyesi
Prof. Dr. Füsun İSTANBULLU DİNÇER
İ.Ü. İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi
Araş. Gör. Arif GÜNGÖR
İ.Ü. İktisat Fakültesi Öğretim Elemanı
Turizm endüstrisi, II. Dünya Savaşından sonra, kişisel refahın artması,
dijital ekonominin ve kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, ulaşım ve konaklama imkanlarının artmasıyla hızlı bir gelişim göstermiştir. Ekonomik
boyutu kadar, sosyal, hukuki, teknolojik, psikolojik, çevresel yönleriyle
önemli bir endüstri olarak karşımıza çıkan turizme katılanların sayısı gün
geçtikçe artmaktadır. 2020 yılında 1.6 milyar kişinin uluslararası turizme
katılacağı ve 2 trilyon dolarlık gelir elde edileceği konusundaki öngörüler
turizmin hızla büyüme gösteren bir endüstri olduğunu ortaya koymaktadır.
Her ne kadar 2003 yılında turizm endüstrisi Irak Savaşı ve Sars hastalığından olumsuz etkilenmiş ve Avrupa kıtasındaki ekonomik durgunluk küresel
seyahat akımlarını yavaşlatmış olsa bile; 2003’te uluslararası turizm hareketlerine katılanların sayısı %1,2 oranında gerilemiştir. 1990-2001 yılları
arasında sürekli artış gösteren turizm, 11 Eylül saldırıları yüzünden belli bir
süre olumsuz bir seyir göstermiş; bu artış yerini 2001 yılında çok küçük bir
azalışa bırakmıştır. 2001’de turist sayısı açısından % -0,6 ve turizm geliri
açısından %-2,8 oranında bir azalış gözlenmiştir (Tutar & Tutar; 2004; 99).
109
Son yıllarda görülen bu gelişme ve krizlere rağmen, turizm dikkate değer
bir büyüme trendi göstermektedir ve Dünya Turizm Örgütü uzmanları 2004
yılındaki gelişmelere olumlu ifadelerle yaklaşmaktadırlar. Küresel seyahatleri tehdit eden terör ve krizlere rağmen, önümüzdeki yıllarda dünya turizminde:
-Kruvaziyer gezilerin artması,
-E-ticaretin yaygınlaşması,
-Son dakika satışların, doğrudan rezervasyon eğilimlerin yoğunlaşması,
-Çevreye karşı duyarlı gezilere olan talebin önem kazanmaya devam etmesi,
-Alternatif turizm çeşitlerine yönelik talebin çoğalması beklenmektedir.
21. yüzyılda, bu büyüme eğilimleriyle birlikte, turizm endüstrisinde krizler, terörizm ve güvenlik kriterleri birlikte ele alınacaktır.
1. Küresel Seyahat Hareketleri İçinde Türk Turizminin Konumu
24 Ocak 1980 Ekonomik İstikrar Programının ve ihracata yönelik ekonomi politikasının uygulamaya konulmasından sonra, Türk turizmi iki atılım
dönemi yaşamıştır. Birincisi 1980’li yıllarda diğeri de 2000’li yıllardan sonra
gerçekleşmiştir. Türkiye güneş-deniz-kum ağırlıklı tatil pazarında önemli bir
turizm merkezi haline gelmiş; ancak alternatif turizm imkanlarıyla da uluslararası turizm pazarında yer edinmeye çalışmaktadır. Son yıllardaki bazı
olumsuz gelişmelere ve krizlere rağmen, 2003 yılında gelen turist sayısı son
on yılda iki kat, turizm gelirleri ise 3 kat artmıştır. 2003 yılında 13 milyon 960
bin turist gelmiş ve 9,5 milyar A.B.D doları turizm geliri elde edilmiştir. Yabancı ziyaretçiler toplamı içinde AB ülkelerinin payı %58 civarındadır. AB ülkelerinden sonra B.D.T ülkeleri ve Doğu Avrupa ülkelerinin vatandaşları ülkemizi en çok ziyaret edenlerin başında gelmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı belgeli konaklama işletmelerinin %70’i Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgesinde yer almaktadır (Ulusoy: 2004; 8-9). Turizmin Türkiye’nin
Gayri Safi Milli Hasıla içindeki payının %5 civarında olması ve 1963-2003
yılları arasında genellikle turizm gelirlerinin ihracata göre daha yüksek oranda artması turizm endüstrisinin Türk Ekonomisi açısından ne kadar önemli
olduğunun bir göstergesidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2010 yılı hedeflerine göre; ürün çeşitlendirmesi sonucu, Türkiye’de yabancı ziyaretçi sayısının 30 milyona, turizm gelirinin 30 milyar dolara ulaşması, nitelikli yatak
kapasitesi 1 milyonun üstüne çıkması için 7 yılda en az 25 milyar dolarlık
yeni yatırımların gerçekleştirilmesi planlanmaktadır (Mumcu: 11 Ocak 2004;
8).
Türkiye’nin kültürel ve doğal zenginlikleri, potansiyeli ve imkanları çok
fazla olmasına rağmen, bu atıl kapasiteye sinerji kazandırmak, potansiyeli
110
turizm ürününe dönüştürmek gerekmektedir.
2. Gümüşhane’nin Turizm Arzı
2.1. Doğal Kaynaklar
Doğu Karadeniz Bölgesinin iç doğu kesiminde Gümüşhane’nin doğusunda Bayburt; batısında Giresun, kuzeyinde Trabzon ve güneyinde Erzincan bulunmaktadır. İlin Merkez, Kelkit, Köse, Kürtün, Şiran, Torul olmak
üzere 6 ilçesi vardır. Köse, Kelkit, Şiran ilçelerinin bulunduğu kesim plato
özelliği taşımakta; kuzey kesim ise engebeli bir yapıya sahiptir. Harşit ve
Kelkit Vadisinden Kelkit çayı geçmektedir. İklim açısından Doğu Anadolu ile
Karadeniz Bölgeleri arasında geçiş bölgesi konumundadır. Doğu Karadeniz
kısmındaki bölgelerde nemli ve ılık bir iklim hüküm sürerken, Kelkit yöresinde karasal iklim görülmektedir. İlin kuzey kesimi bitki örtüsü yönünden oldukça zengindir.
Gümüşhane’nin doğal kaynaklarına ilişkin verileri Tablo 1’de izlemek
mümkündür:
Tablo 1: Gümüşhane’nin Doğal Kaynakları
___________________________________________________________
a) Dağlar: Zigana, Gümüşhane, Çimen, Kostan, Teslim, Vauk, Tersun,
Pöske, Soğanlı, Gavur Dağları (Abdal Musa Zirvesi)
b) Ovalar/Vadiler: Kelkit, Şiran Ovaları/ Kelkit, Harşit Vadileri.
c) Akarsular ve Göller: Harşit ve Kelkit çayları; Torul’da Artabel Krater
Gölleri (Yıldız Gölleri, Beş Göller, Karanlık Göller vs. olmak üzere 18
adet); Zigana Köyü yaylalarında Limni ve Kuzu Gölleri; Yağmurdere
sınırları içerisinde Şakir Göl; Kürtün Sarıbaba’da Karagöl; Dörtkonak
Yaylasında Aygır Göl, Dipsiz Göl.
d) Bitki Örtüsü: Kürtün Örümcek Ormanları; flora açısından zengin Zigana Dağı Bölgesinde Şelale ve çevresi ile Yaylalardaki odunsu ve
otsu bitkiler; acı çiğdem, ada çayı, kuşburnu, kızamık, ayı gülü, böğürtlen, civan perçemi, geven, ısırgan otu, kantaron, kekik, ölmez çiçek, papatya, sığır kuyruğu, yabani karanfil gibi nadir görülen tıbbi ve
ıtri bitkiler.
e) Hayvan Varlığı: Zigana Dağı Bölgesinde kuş türleri; Zigana ve yaylalarda tavşan, tilki, sansar, karaca, çengel, boynuzlu dağ keçisi, ayı,
gelincik, porsuk, yarasa, kurt, yaban domuzu, sincap, kirpi vs.
f) Mağaralar: Karaca., Akçakale, Arılı, Kartalkaya, K. Ardıçlı, Ambela, Köprübaşı, Taşbaşı, Altıntaş, Yaylım, Üstüaçık, Cingora, İnönü,
111
Kabanbaşı, Mamatlar, Arsa, İkisu, Üçbacalı, Karşı, Köroğlu Mağaraları.
g) Yaylalar: Zigana, Şiran-Tomara Şelalesi, Altıntaşlar (Kalis) Yaylaları,
Taşköprü, Kazıkbeli, Kadırga, Artabel, Erikbeli Yaylaları, Çam Piknik
vs. Merkez ilçeye bağlı 93; Torul ilçesine bağlı 46; Kürtün ilçesine
bağlı 72; Kelkit ilçesine bağlı 36; Köse ilçesine bağlı 5; Şiran ilçesine
bağlı 33 yayla mevcuttur.
h) Şelaleler: Tomara, Halgent, Tekke Şelaleri.
ı) Mesire Yerleri: Limni Gölü Soğuksu Orman içi Dinlenme Yeri, Tomara Şelalesi.
i) Tabiat Parkı/Tabiat Anıtları: Artabel Gölleri Tabiat Parkı, Gümüşhane Kırana Evliya Ardıcı, Gümüşhane Ali Ağa’nın Kavağı, Gümüşhane Örümcek Ormanında ülkemizin en büyük Ladinleri Anıt Göknarlar.
j) Barajlar/Göletler: Kürtün, Torul, Köse, Şiran Koruluk Barajları ve Köse Salyazı Göleti.
k) Yeraltı Zenginlikleri: Altın, mermer, granit.
l) Doğa Harikası: Torul Akkale Doğa Harikası.
m) Maden Suları: Merkez İlçeye bağlı Kızılköy, Yeşildere, Yeniköy, Tekke, Pehlivantaş, Güvercinlik, Duymadık; Torul İlçesine bağlı Köprübaşı, Yaylalı; Şiran İlçesine bağlı Zimon, Yeniköy, Söğütalan, Alıç, Libona, Kaynarca; Kelkit İlçesine bağlı Pekin, Püküt, Yeniköy, Yeşilova,
Kaynarca Maden Suları.
___________________________________________________________
Kaynaklar:
* Gümüşhane İli ve İlçelerine yönelik web sayfaları.
* Gümüşhane İli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Envanteri.
* Gümüşhane Ticaret ve Sanayi Odası/Kelkit
Sanayi ve Ticaret Odası: 1999; değişik sayfalar.
* Gümüşhane Valiliği: 1997; 267-274 arası.
* Gümüşhane Valiliği: 1999; 210-223 arası ve 228-229.
* Gümüşhane Valiliği web sayfaları.
* Kültür ve Turizm Bakanlığı web sayfaları.
* Turizm Bakanlığı ve Gümüşhane Valiliği: 1993; 22-37 arası.
* Turizm Bakanlığı: t.y; 1145-1157 arası.
2.2. Kültürel Kaynaklar
Doğu Anadolu ile Karadeniz Bölgesi arasında yer alan Gümüşhane tarihi İpek Yolu üzerinde bulunmaktadır. Yerleşim tarihi M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzanan Gümüşhane bölgesi gümüş yataklarının işletilmesinden dolayı
112
geçmişte zengin bir yöreydi. Roma ve Bizans dönemlerinde bu bölgeye Yunancada “gümüş kent “anlamına gelen Argyropolis adı verilmişti. İlk önceleri Azzi ve Hayaşa halklarının yaşadığı bölge Hititlerin, Urartuların, Kimmerİskitlerin, Medlerin, Perslerin, Pontos Krallığının, Romalıların, Bizanslıların,
Arapların, Saltukluların egemenliği altında kalmış ve daha sonra Osmanlı
İmparatorluğu’nun topraklarına katılmış; 1918’de Rus işgalinden kurtulmuş
ve 1923 yılında il olmuştur (Gümüşhane Valiliği ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın web sayfaları). Tarihi ve kültürel zenginliklerin dökümünü Tablo 2’de
görmek mümkündür.
Tablo 2: Gümüşhane’nin Kültürel Kaynakları
___________________________________________________________
a) Kaleler: 35 kale mevcuttur (Canca, Akçakale, Kov, Keçi, Torul, Satala, Gümüştuğ, Gümüşkaya Kaleleri vs gibi).
b) Camiler: Süleymaniye, Saray, Küçük Camileri, Rüştiye Mektebi
önündeki cami, Hamza Paşa Camii, yabancıların ibadetlerine mahsus camii, Tekke Köyü, Akgedik Köyü, Yağmurdere Köyü, Torul Güzeloluk, Kelkit Çambaşı Köyü, Sadak Köyü, Sarıca Köyü, Süleymaniye Köyü Camileri.
c) Ören Yerleri: Santa Harabeleri, Sadak Harabeleri(Satala), Salyazı
Köyü kalıntıları, Eski Gümüşhane.
d) Kiliseler: Ayvalos Kilisesi, Hagios Georgios Manastır Kilisesi, Çakırkaya (Kalur) Kaya Kilisesi, Panaghia (Meryem Ana) Manastır Kilisesi, Olucak (İmera) Manastır Kilisesi, Sanata Çakallı Kilisesi, Pavrezi
Şapeli, Santa Çınganlı Kilisesi, Santa İşhanlı Kilisesi, Santa Terzili Kilisesi, Santa Piştovlu Kilisesi, Muzaras Kilisesi, Hagios Ioannes Manastır Kilisesi, Stephanos-Timios Stavros Kiliseleri, Atalar Köyü Aydınlar Kilisesi, Torul Godanas Köyü Kilisesi, Vank Kilisesi.
e) Türbeler: Çağırgan Baba, Pirahmet, Gelin Ebe, Firdevs Hatun Türbeleri.
f) Fermanlar: Sakal-ı Şerif Fermanı.
g) Köprüler: Gümüşhane, Gümüşkaya (Kodil Bahçe), Tohumoğlu, Meryem Ana, Kamberli, Ardesa, Güzeller Mahallesi, İlecik, Torul, Süleymaniye Köprüleri.
h) Çeşmeler: Daldaban, Mir Ahmed Raşid, Torul Osman Ağa, Torul Işık
Köyü, Kabaköy Çeşmeleri.
ı) Su Kemerleri: Sadak Su Kemerleri.
113
i) Konaklar: Balyemez, Hasan Fehmi Ataç, Şahbenderoğlu, Karabiberler Konakları, Eski Halkevi Binası, Özdenoğlu Konağı (Kültür ve Sanat Evi) vs.
j) Hamamlar: İsimleri bilinmeyen Eski Gümüşhane’deki 4 hamam kalıntısı.
k) Hanlar ve Kervansaraylar: Sulu Hanın çevre duvarları ayakta kalmıştır; Torul Zigana Kervansarayı.
l) Şehitlikler/Anıtlar: Kürtün İlçesi Kabaktepe Şehitliği (Yedi Mezarlar)
ve Şiran Üsteğmen Zahit Anıtı.
m) Sit Alanları:
*Arkeolojik Sit Alanı: 7
*Doğal Sit Alanı: 3
*Kültür (Tek Yapı Ölçeğinde ) ve Tabiat Varlıkları: 139
n) Sivil Mimari Değerler: Eski Gümüşhane evleri, Sarıçiçek köy odaları, Rum Okulu, Metropolitik vs.
o) El Sanatları: Kelkit’in zilli kilimi; Şiran’ın ala kilimi; gudu (güveç),
Torul ve Kürtün’ün ipek ve yün halıları, ağaç işleri; şal, keten veya kevek işlik; yük ve çocuk taşımak için kullanılan yün kaytonlar, camadan vs.
ö) Yöresel Yemekler: Gümüşhane Mantısı, Kuşburnu çorbası, siron,
pestil-köme, ceviz içi gibi çerezler, çil peyniri, pekmez vs.
p) Yerel Etkinlikler/Şenlikler:
-
Kuşburnu-Pestil Kültür ve
Turizm Festivali
Merkez
24-27 Temmuz
Nevruz Bayramı
Hidrellez Bahar Bayramı
“
Kabaköy Yayla Şenliği
“
21 Mart
“
Tem. 2. Haf. Pazar
Çamlıköy Yayla Şenliği
“
Tem. 3.Haf. C.tesi
-
Taşköprü Yayla Şenliği
-
Dörtkonak Köyü Yayla Şenliği “
-
114
Kadırga Yayla Şenliği
Alacapazarı Yayla Şenliği
“
Kürtün
Kürtün
06 Mayıs
Tem. 3. Haf. Pazar
Temmuz-2. haftası
Tem.3.Haf.Pazar
Haz-Tem.Ağst. Pazar
-
Güvende Yayla Şenliği
Kürtün
Haz.Tem.Ağst-Çarş.
-
Ayazma Yayla Şenliği
Torul
Mayıs.3.Haf.Pazar
-
Kazıkbeli Yayla Şenliği
Kürtün
Haz.Tem.Ağs-Çarş.
Zigana Yayla Şenliği
Torul
Tem. 2.Haf.Pazar
Yeşilbük Yayla Şenliği
Şiran
Tem. 1. Haf.Pazar
Kırıntı Yayla Şenliği
Şiran
K.Çimen Yayla Şenliği
Kelkit
Köse Dağı Yayla Şenliği
Köse
Araköy Yayla Şenliği
Kelkit
Ağst. 2. Haf.
Haz.2. Haf. Pazar
Tem.2.Haf.C.tesi
Haz.4.Haf.Cuma
Sarışeyh Köyü Yayla Şenliği Sarışeyh Köyü Temmuz
- Söğüteli Ernek Yayla Şenliği
Haziran
___________________________________________________________
Kaynaklar:
* Gümüşhane İli ve İlçelerine yönelik web sayfaları.
* Gümüşhane İli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Envanteri.
* Gümüşhane Ticaret ve Sanayi Odası/Kelkit Ticaret ve
Sanayi Odası:1999; değişik sayfalar.
* Gümüşhane Valiliği: 1999; 132-147 arası; 152-155 arası
ve 174- 230-231.
* Gümüşhane Valiliği Web Sayfaları.
* Kültür ve Turizm Bakanlığı Web Sayfaları.
* Turizm Bakanlığı ve Gümüşhane Valiliği: 1993; 52-83 arası.
2.3. Ulaşım
* Turizm Bakanlığı: t.y; 1132-1144 arası.
Gümüşhane’ye ulaşım karayolu ile gerçekleşmektedir. Gümüşhane İl
Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre; Trabzon-Gümüşhane-Erzurum
Devlet Karayolu ve Gümüşhane-Tirebolu-Giresun Devlet Karayolu tamamlanmış; Gümüşhane-Köse-Kelkit-Şiran-Torul arası yollarda yapım çalışmaları devam etmektedir. Hava ve deniz ulaşımı açısından Gümüşhane’ye en
yakın il Trabzon; demiryolu yönünden Erzincan’dır. Trabzon’u İran’a bağlayan transit yol üzerinde bulunan Gümüşhane’de karayolu taşımacılığı önemini her zaman için korumuş ve bölgede bir nakliyecilik kültürü meydana
gelmiştir (DPT; Haziran 1997; 56).
Gümüşhane gelişmiş büyük illere ve pazarlara uzaktır. Trabzon ve Erzurum’daki hava ulaşım imkanları Gümüşhaneliler tarafından kullanılmaktadır
(Kafalı: Aralık 1998; 7). Gümüşhane’ye havayolu ulaşım imkanı sağlamak
115
için, 30 metre genişlik ve 1173 metre uzunluğunda stol tipi bir havaalanının
yapılması Gümüşhane Valiliği İl Özel İdaresi tarafından planlanmıştır (Aslantaş; Ateş; Küçükyavuz: 1999; 5).
2.4. Gümüşhane’nin Sosyo-Ekonomik Yapısı İçinde Turizm
Yatırımlarının ve İşletmelerinin Yeri
Gümüşhane doğal güzellikleri, antik kentleri, mağara-göl, yayla turizmi
imkanlarıyla turizm açısından önemli bir potansiyel arz etmektedir. Gümüşhane bakir bitki örtüsü, temiz havası, suyu ile dağ ve yayla turizmi için
önemli bir cazibe merkezi niteliği taşımaktadır. Ancak ilin geçim kaynakları
ve imkanları kısıtlı olduğundan dışarıya yoğun bir göç vermektedir. Trabzon’un büyümesinden olumsuz etkilenen il yıllardan beri Kalkınmada Öncelikli İller arasında yer almaktadır. Gümüşhane; 81 il içinde yüzölçümü ile
75.ci, nüfus yoğunluğu açısından 73. cü sırada bulunmaktadır.
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında, 1996 yılında 76 il içinde
63.sırada bulunan Gümüşhane; 2003 yılında 81 il içinde 71. sırada yer almaktadır (DPT verileri). İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması
araştırmasına göz atıldığında; 872 ilçe içinde Gümüşhane Merkez ilçe 3.derecede gelişmiş ilçeler; Torul, Köse, Şiran, Kelkit ilçeleri 4. derecede gelişmiş ilçeler; Kürtün 5. derecede gelişmiş ilçeler içinde yer almaktadır. 872 ilçe içinde; Gümüşhane Merkez ilçesi 171. sıradadır (DPT: Nisan 2004; 115
ve 131).
Alt kademelerde yer alan bu ilçelerde nitelikli beşeri sermaye eksikliği ve
yatırımların noksanlığı göze çarpmakta, tarım sektörünün ağırlıklı olduğu bir
yapının sergilendiği ve sanayi potansiyelinin ülke ortalamalarının altında
gerçekleştiği görülmektedir (DPT: Nisan 2004; 73-74-75). Tarım Gümüşhane ekonomisinin ilk sırasında yer almakta, tarımdan sonra hayvancılık gelmekte ve sanayi gelişme aşamasındadır. Ticaret sektörü ise; sanayi gibi bu
ilin ekonomisinde tarım, ulaştırma-haberleşme sektörlerinden sonra gelmektedir.
Nüfusun çoğunluğunun kırsal kesimde yaşayan ilde tarım, hayvancılık
ve ulaştırma sektörlerinin egemen olduğu bir sosyo-ekonomik yapı mevcuttur (Aslantaş; Ateş; Küçükyavuz: 1999; 10-11-15-26-30). 872 ilçe içinde
sosyo-ekonomik göstergeler açısından Gümüşhane ve ilçeleri ile ilgili veriler Tablo 3’de yer almaktadır.
2001 yılında kişi başı gayri safi yurt içi hasılası 1.075 $ olan Gümüşhane’de (DPT: 2003; 443); 1987 ve 2000 yılları karşılaştırıldığında tarımın
GSYİH’daki payı % 36,9’dan %33;2’ ye düşmüş, sanayinin GSYİH’daki payı %2,8’den %1,6’ya düşmüş; ancak hizmetler %60,2’den %65,3’e çıkmıştır. Bu da karayolu ulaşımı dışında başka bir ulaşım imkanı olmayan Gü116
müşhane’de tarım ve hayvancılık ile birlikte nakliyecilik sektörünün gelişiminin göstergesidir.
Gümüşhane ve komşu iller açısından sosyo-ekonomik gelişmişlik il sıralamaları içinde, 5 il içinde 1. sırada yer alan Trabzon tarımın GSYİH’daki payının en düşük olduğu bir ildir ve GSYİH’sının ve kişi başına düşen milli gelirin yüksek olması nedeniyle Gümüşhane için önemli bir pazardır. Bayburt
için bunu söylemek mümkün değildir, çünkü tarımın payı devam etmekte ve
sanayinin payı düşmüştür.
Sosyo-ekonomik açıdan gelişmiş iller içinde Gümüşhane’ye göre daha
yukarı seviyelerde bulunan Giresun ve Erzincan’da sanayinin payı Gümüşhane’ye göre daha yüksek olduğundan, bu iki il Gümüşhane için önemli pazar olabilirler. Tablo 4’de görüldüğü gibi, hizmetler sektörünün GSYİH’daki
payının Gümüşhane ve Bayburt’ta yüksek olması illerin gelişimine belli ölçülerde katkı sağlamaktadır. Diğer illerin hizmetler sektöründeki gelişim
payları da çok düşük oranda değildir.
Ayrıca otel ve lokanta hizmetlerinin GSYİH’daki paylarını yıllar bazında
komşu illerle karşılaştırdığımızda, Gümüşhane’deki payların en düşük seviyede seyrettiğini görmekteyiz (Tablo 5). Komşu illerden Trabzon ili bu konuda da birinci sırada yer almakta, Bayburt’ta hem hizmetler sektörünün payının yüksek olması hem de Gümüşhane iline göre otel-lokanta hizmetler payının daha fazla olması Bayburt’un 1989’da il olmasının getirdiği avantajlardan yararlanmasından ve Trabzon’a yakınlık açısından en fazla olumsuz etkilenen ilin Gümüşhane olmasından kaynaklanmaktadır.
5 ilin ulaştırma-haberleşme hizmetlerinin GSYİH’da ki payı yıllar bazında karşılaştırıldığında, Gümüşhane’nin 1.sırada yer aldığı göze çarpmaktadır (%32-%34 arası). %22-25 arasında değişen bir pay ile Gümüşhane’yi
Bayburt takip etmektedir (Tablo 5).
117
Tablo 3. G m hane linin Sosyo- Ekonomik G stergeleri
Merkez
Kelkit
K rt n
iran
Torul
46 656
(297)
63 510
(206)
19 428 15 546
(609)
(670)
26 397
(493)
15 416
(674)
64,88
(133)
30,06
(650)
41,97
(433)
22,44
(773)
45,37
(366)
29,79
(655)
-1,03
(529)
29,08
(97)
26,58
(108)
1,19
(486)
-1,82
(539)
-10,29
(674)
N fus Yo unlu u
26
(681)
44
(468)
41
(499)
21
(749)
28
(641)
14
(818)
N fus Ba ml l k
Oran (%)
55,46
(504)
65,23
(270)
65,07
(273)
70,44
(186)
70,51
(185)
64,35
(289)
L
Ortalama Hanehalk
B y kl
4,61
(523)
6,16
(189)
6,75
(120)
5,28
(351)
5,25
(363)
4,99
(426)
G M
Tar m Sekt r nde
al anlar Oran (%)
56,37
(697)
83,54
(167)
81,71
(222)
83,22
(178)
78,31
(342)
77,19
(383)
TRA
Sanayi Sekt r nde
al anlar Oran (%)
5.56
(313)
2,01
(658)
1,61
(716)
2,15
(633)
1,36
(754)
1,96
(665)
B AY
Hizmetler Sekt r nde
al anlar Oran (%)
38,07
(134)
14,45
(674)
16,68
(573)
14,63
(660)
20,33
(421)
20,85
(408)
Kayna
8,77
(177)
5,15
(433)
6,54
(314)
4,20
(546)
7,53
(248)
3,95
(586)
Tablo
Okur Yazar Oran (%)
91,17
(112)
86,24
(385)
89,36
(195)
78,42
(708)
83,09
(559)
82,30
(593)
Bebek l m
Oran (%0)
27,84
(732)
26,10
(768)
19,30
(835)
47,74
(231)
53,86
(138)
35,93
(532)
87,687
(180)
14,308
(685)
9,940 12,453
(756)
(718)
21,994
(582)
51,146
(336)
G M
Vergi Gelirlerinin lke
indeki Pay (%)
0,01869 0,00488 0,00098 0,00140 0,00313 0,00287
(215)
(456)
(765)
(702)
(549)
(561)
TO K
Tar msal retimin
lke indeki Pay (%)
0,03971 0,04360 0,01951 0,01720 0,03580 0,02617
(693)
(541)
(611)
(666)
(507)
(522)
N fus
ehirle me Oran (%)
N fus Art
H z (%0)
sizlik Oran (%)
Fert Ba na Genel
B t e Geliri (Bin TL)
K se
Tablo
G R
ERZ
TO P
L
G R
S VA
Not: Parantez i indeki rakamlar il enin ilgili g stergeye g re 872 il e i indeki s ras n g stermektedir.
Kaynak: DPT: Nisan 2004; 169
118 GSY H s nda Sekt rel Paylar
m u llerinin
na G re) %
ERZ
TO P
Kayna
Tablo
119
32,4
36,0
Bayburt
Erzincan
13,2
8,2
13,3
18,3
2,8
Sanayi
1997
50,8
59,4
50,3
55,4
60,2
Hizmetler
12,1
33,8
54,1
70,8
60,7
64,8
65,3
Hizmetler
58
66
50
38
71
47
64
45
34
63
76 l inde
llerin SosyoEkonomik
Geli mi lik
S ralamas
(1996 Yl)
G m hane ve Kom u llerinin Otel ve Lokanta ile Ula t rma-Haberle me Hizmetlerinin
GSY H daki paylar
(1987 y l retici fiyatlar na g re) %
4,4
14,8
19,3
1,6
Sanayi
24,8
24,5
15,9
33,2
Tar m
2000 Yl
81 l inde
llerin SosyoEkonomik
Geli mi lik
S ralamas
(2003 Yl)
Kaynak:
Tablo 6 a. G m hane ve Kom u ller Baz nda 01.01.1980-31.03.2004
Tarihleri Aras nda Turizm Sekt r ne Verilen Yat r m Te vik
Belgelerinin llere G re Da l m
*D E:A ustos 1999; 108,112,113,145,153.,*D E: Aral k 2001; 108,112,113,145,153.,*D E: May s 2002; 110,114,115,147,155.
1997
1998
1999
2000
Otel/Lokanta Ula t rma Otel/Lokanta Ula t rma Otel/Lokanta Ula t rma Otel/Lokanta Ula t rma
Hizmetleri Haberle me Hizmetleri Haberle me Hizmetleri Haberle me Hizmetleri Haberle me
G m hane
1,1
34,0
0,9
32,1
0,8
32,0
0,9
33,0
Trabzon
4,1
17,1
3,3
17,4
2,8
16,0
3,3
17,1
Giresun
2,3
19,9
1,9
18,0
1,8
18,9
2,2
21,9
Bayburt
2,6
24,0
2,3
25,1
1,9
22,4
2,3
25,7
Erzincan
1,4
13,2
1,2
13,2
1,1
13,9
1,4
16,0
Y llar
ller
Tablo 5.
Kaynak: D P T: 2003; 139, 415, 439, 445, 493 ve DPT verileri
36,4
Giresun
36,9
26,4
hane
Tar m
Trabzon
G m
Y llar
Tablo 4. G m hane ve Kom u llerinin GSY H s nda Sekt rel Paylar
(1987 Y l retici Fiyatlar na G re) %
Not: Parantez i indeki rakamlar il enin ilgili g stergeye g re 872 il e i indeki s ras n g stermektedir.
Kaynak: D P T: Nisan 2004; 169
TO P
Kayna
Erzi
Bayb
Gire
Trab
G m
ller
Tabl
Kayna
TO P
ERZ
S VA
TO K
G R
G M
L
Tabl
Kayna
2000
1999
1998
Ula t rma Otel/Lokanta Ula t rma Otel/Lokanta Ula t rma Otel/Lokanta Ula t rma
aberle me Hizmetleri Haberle me Hizmetleri Haberle me Hizmetleri Haberle me
34,0
0,9
32,1
0,8
32,0
33,0 ve
Gümüşhane
ve
Komşu iller bazında
1980-2004
yılları0,9
arasında turizm
3,3
17,4
2,8
16,0
3,3
17,1
17,1
ulaştırma sektörlerine verilen yatırım teşvik belgeleri incelendiğinde, Gü2,2
18,9
1,8
18,0
1,9 turizm teşviklerinden
19,9
müşhane
hiç yararlanamamıştır.
Ulaştırma
ilde21,9
önemli bir sektör
olmasına
24 yılda ulaştırma
alanında
24,0
2,3
25,1 rağmen, 1,9
22,4
2,3 Gümüşhane’ye
25,7
28 yatırım
belgesi verilmiştir.
turizm
13,2
1,2 teşvik 13,2
1,1 Trabzon
13,9hem ulaştırma,
1,4 hem de
16,0
teşvikleri
açısından
1.sıradadır.
Ulaştırma
teşvikleri
açısından
Gümüşhane
8,112,113,145,153.,*D E: Aral k 2001; 108,112,113,145,153.,*D E: May s 2002; 110,114,115,147,155.
Erzincan ile üçüncü sırada yer almaktadır (Tablo 6 a ve Tablo 6 b).
Torul
416
674)
9,79
655)
0,29
674)
14
818)
G M
2,30
593)
D V Z
TAHS S
(B N USD)
Trab
Gire
Bayb
Erzi
Kayna
Tablo
Ta
ST HDAM
(K )
0
0
0
0
G RESUN
11
1.451.374
1.450.454
153
244
TRABZON
27
14.263.957 14.260.654
4.482
1.300
ERZ NCAN
2
14.699
14.574
175
40
B AY B U RT
2
60.339
60.074
514
97
TO P L A M
42
15.790.369 15.785.756
5.324
1.681
Kaynak: Hazine M ste arl
Verileri.
ADET
HANE
ller
Y
G m
19
Trab
19
Gires
19
Baybu
19
Erzin
19
Kayna
Tablo 6 b. G m hane ve Kom u ller Baz nda 01.01.1980-31.03.2004
Tarihleri Aras nda Ula t rma Sekt r ne Verilen Yat r m
Te vik Belgelerinin llere G re Da l m
G M
3,95
586)
HANE
TO P L A M
SAB T
YATIRIM
YATIRIM
(MLN.TL.) (MLN.TL.)
0
4,99
426)
0,85
408)
ADET
L
L
1,96
665)
G m
Tablo 6 a. G m hane ve Kom u ller Baz nda 01.01.1980-31.03.2004
Tarihleri Aras nda Turizm Sekt r ne Verilen Yat r m Te vik
Belgelerinin llere G re Da l m
4,35
289)
7,19
383)
ller
TO P L A M
SAB T
YATIRIM
YATIRIM
(MLN.TL.) (MLN.TL.)
D V Z
TAHS S
(B N USD)
20
20
20
20
ST HDAM
(K )
Kay
28
7.536.737
7.532.952
26.163
2.114
G RESUN
34
7.885.462
7.849.989
28.735
1.000
TRABZON
160
48.391.552 48.367.782
87.642
4.069
ERZ NCAN
28
8.896.906
22.010
986
R
B AY B U RT
9
9.190.936 11.736.576
10.752
359
H
259
81.902.747 84.384.205
175.302
8.528
B
TO P L A M
8.898.060
Verileri.
Kelkit
Havzasının
çevresel, kültürel
ve tarihi
korunması
Tablo
7 a.
Kelkit Platformu
inde Kalan
ller kaynaklarının
Baz nda 01.01.1980amacı ile ÇEKÜL
Vakfı
bünyesinde
oluşturulan
Kelkit
Platformu
içinde
31.03.2004 Tarihleri Aras nda Turizm Sekt r ne Ve
rilen yer
120
Yat r m Te vik Belgelerinin llere G re Da l m
TO P L A M
SAB T
D V Z
T
P
T
T
T
(426)
4,99
7,19
426)
(383)
7,19
1,96
383)
(665)
1,96
0,85
665)
(408)
0,85
3,95
408)
(586)
3,95
2,30
586)
(593)
2,30
5,93
593)
(532)
5,93
,146
532)
(336)
,146
0287
336)
(561)
0287
2617
561)
(611)
2617
n g s(611)
7.849.989
28.735
1.000
7.885.462 7.532.952
7.536.737
26.163
2.114
4.069
87.642
48.391.552
7.849.989
28.735
1.000
7.885.462 48.367.782
ERZ NCAN
28 48.391.552
8.898.060 48.367.782
8.896.906
22.010
986
4.069
87.642
160
TRABZON
alan iller bazında (Gümüşhane, Erzincan, Giresun, Tokat, Sivas) turizm ve
B AY BNCAN
U RT
9.190.936 11.736.576
10.752
359
ERZ
289
8.898.060
8.896.906yer alan
22.010
ulaştırma
teşvikleri incelendiğinde,
bu platformda
Tokat turizm986
teş259
81.902.747
84.384.205
175.302
M
vikleri
birinci
ulaştırma
teşvikleri açısından
birinci
BTO
AYPBLaçısından
UART
9sırada,
9.190.936
11.736.576
10.752 Sivas8.528
359
sıradadır.
Ulaştırma
sektörünün
M ste arl
Verileri. il ekonomisinde önemli olduğu gözükmesiKaynak: Hazine
259 81.902.747 84.384.205 175.302
8.528
TO P L A M
ne rağmen, çevre iller içinde bulunan Tokat ve Sivas teşviklerden daha fazHazine M ste
arl 7a
Verve
ileri.
laKaynak:
yararlanmıştır
(Tablo
Tablo
Tablo
7 a. Kelkit
Platformu
inde7b).
Kalan ller Baz nda 01.01.198031.03.2004 Tarihleri Aras nda Turizm Sekt r ne Verilen
Tablo 7 a. Kelkit Platformu inde Kalan ller Baz nda 01.01.1980Yat r m Te vik Belgelerinin llere G re Da l m
31.03.2004 Tarihleri Aras nda Turizm Sekt r ne Verilen
TO P L A M
SAB
D VlZm
llereT G re Da
Yat r m Te vik Belgelerinin
L
ADET
YATIRIM
YATIRIM
TAHS S
ST HDAM
TO P L A M
SAB T
D V Z
(MLN.TL.) (MLN.TL.) (B N USD)
(K )
L
ADET
YATIRIM
YATIRIM
TAHS S
ST HDAM
G M
HANE
0 (MLN.TL.)0 (MLN.TL.)0 (B N USD)
0
(K ) 0
11
1.451.374
153
244
GG RESUN
M
HANE
0
0 1.450.454
0
0
0
GG RESUN
M
HANE
TRABZON
G RESUN
34
28
160
34
K AT
GTORESUN
S VA
S
TO
K AT
13
11
136
1.936.815
1.451.374
699.681
1.936.815
1.935.719
1.450.454
698.686
1.935.719
619
153
6190
333
244
199
333
SERZ
VA SNCAN
TO P LNCAN
AM
ERZ
62
32
2
14.699
699.681
4.102.569
14.699
14.574
698.686
4.099.433
14.574
175
0
947
175
40
199
816
40
eri.
32 Veril4.102.569
4.099.433
947
816
g s-
inde
osyoinde
mik
osyolik
mik
mas
lik
Yl)
mas
3l)
4
TO P L A M
Verileri.
Tablo 7 b. Kelkit Platformu inde Kalan ller Baz nda 01.01.198031.03.2004 Tarihleri Aras nda Ula t rma Sekt r ne Verilen
Tablo 7 b. Kelkit Platformu inde Kalan ller Baz nda 01.01.1980Yat r m Te vik Belgelerinin llere G re Da l m
31.03.2004 Tarihleri Aras nda Ula t rma Sekt r ne Verilen
TO P L A M
SAB
D VlZm
llereT G re Da
Yat r m Te vik Belgelerinin
L
ADET
YATIRIM
YATIRIM
TAHS S
ST HDAM
TO P L A M
SAB T
D V Z
(K )
(MLN.TL.) (MLN.TL.) (B N USD)
L
ADET
YATIRIM
YATIRIM
TAHS S
ST HDAM
7.532.952 (B 26.163
7.536.737 (MLN.TL.)
28 (MLN.TL.)
G M
HANE
(K 2.114
N USD)
)
7.885.462 7.532.952
7.849.989
28.735
1.000
34
2.114
26.163
7.536.737
28
GG RESUN
M
HANE
55
34
77
55
5
K AT
GTORESUN
S
S VA
K AT
TO
54
7
SERZ
VA SNCAN
TO P LNCAN
AM
ERZ
7
rma
e me
rma
0
e me
TO P L A M
28
77
222
28
222
8.129.336 10.424.669
7.885.462
7.849.989
22.606.048
32.712.563
8.129.336 10.424.669
8.898.060 32.712.563
8.896.906
22.606.048
55.055.643
8.898.060 67.477.079
8.896.906
Verileri.
55.055.643 67.477.079
Kaynak:
Hazine
ste arl
Verileryıllar
i.
Turizm
ve Mtarım
kredileri
hane
0
0
0
0
R
H
R
B
H
P
B
T
P
T
T
TT
T
A
L
A
T
L
T
T
TF
F
1
4
1
7
4
1
7
T
1
T
T
TP
P
1
4
1
7
4
17.128
28.735
77.277
17.128
2.039
1.000
3.978
2.039
22.010
77.277
171.313
22.010
986
3.978
10.117
986
TS
171.313
10.117
S
G
Trabzon ili
Tablo 8 a. G m hane ve Kom u bazında
llere Ykarşılaştırıldığında,
llar Baz nda Turizm
birkaç yıl turizm
kredilerinden
yararlanmış,
Erzincan
bir
kez
turizm
kredisi
Sekt r ne Verilen Krediler
(Milyar
TL)
Tablo 8 a. G m hane ve Kom u llere Y llar Baz nda Turizm
Turizm Kredileri
(Milyar TL)
121
ller/Y llar
1996
1997 1988
1999
2000
2001
2002
Turizm
Kredileri
G m
T
0
0
0
T
7
T
T
K
G
S
K
G
S
T
G
C
almış, Gümüşhane, Bayburt ve Giresun’unun turizm kredileri ise sıfırdır.
Tüm söz konusu iller tarım kredisinden yararlanmış, ancak en fazla tarım
kredisi sağlayan il Giresun olmuştur. Hatta, Gümüşhane ile Bayburt karşılaştırıldığında, Gümüşhane’ye yıllar bazında (2002 hariç) tarım sektörü için
verilen kredi tutarı daha fazladır (Tablo 8 a ve 8 b).
Verimsiz kaynak kullanımının yanı sıra, düşük gelişme potansiyeli gösteren, gelişmesi yavaş olan ve ölçek ekonomilerinden yararlanamadığından
katma değer üretmede görece olarak verimsiz kalmış iller içinde yer alan
Gümüşhane’de (DPT: Aralık 2002; 109-110) kalkınma stratejileri içinde Valiliğin hedef seçtiği tarım ve turizm sektörlerinin (2T) birlikte değerlendirilmesi (Gümüşhane Valiliği: 2003; 7) son derece önemli bir adımdır. Böylece,
dengeli ve organize bir şekilde her sektör için sağlanan krediler, teşvikler ve
yatırımlar bölge ekonomilerine katkı sağlayacak biçimde gelişimi hızlandırabilir ve Doğu Karadeniz bölgesinde yoğunlaşacak turist akını yörenin alternatif turizm çeşitlerinden yararlanacak şekilde bölgeye yönlendirebilir.
Önemli bir turizm potansiyeline sahip olmasına rağmen; Gümüşhane bu
potansiyeli iyi değerlendirememiş, tanıtımını yapamamış ve konaklama-yiyecek işletmeleri açısından yetersiz bir ildir. Yukarıda belirtilen sosyo-ekonomik verilerde de görüldüğü gibi, otel-lokanta hizmetlerinin geliştiği söylenemez. Zaten tarımın ağırlıklı olduğu, sanayinin gelişmediği bir bölgede,
hizmetler sektörünün gelişiminden söz etmek pek mümkün değildir. Karayolu ulaşım ağının gelişmesi de ilin coğrafi konumundan kaynaklanmaktadır.
Gerek büyük illere, gerekse de yurt dışına açılmada Trabzon ilinin imkanlarından ve ulaşım ağından yararlanmak zorunda olan Gümüşhane’de seyahat acentası yoktur. En yakın acenta Trabzon’dadır ve il turizm açısından
gelişmediğinden bu tür bir işletme kurulmasına ihtiyaç duyulmamıştır. Gümüşhane İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nden elde edilen verilere göre, ilde
Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan belgeli 2 otel (biri merkez ilçede, diğeri Torul’da), 7 adet belediye belgeli (biri merkez ilçede, biri Zigana/Torul’da, üçü
Kelkit’te, biri Şiran’da,biri de Taşköprü Yaylasında), 4 adette Taşköprü’de
Jandarma denetiminde konaklama işletmesi vardır. Yeme-içme işletmesi
olarak Bakanlıktan belgeli 1, belediyeden belgeli birçok işletme bulunmaktadır. Hediyelik eşya tasarımı ve satışı olarak da turizme hizmet veren işletmeler olduğu verilerden anlaşılmaktadır. Karaca Mağazası çevresinde, Tomara Şelalesi ve Limni Gölü civarında yeme-içme, dinlenme gibi öncül tesisler mevcuttur. Gümüşhane ve komşu iller konaklama tesisleri açısından
genel olarak karşılaştırıldığında; Trabzon, Giresun ve Erzincan’ın bu konuda daha çok ve daha nitelikli bir kapasiteye sahip olduğunu söylemek mümkündür. Gümüşhane ve Bayburt hem nitelik, nem nicelik açısından diğer üç
ile göre daha geri düzeydedir.
122
7
222 55.055.643 67.477.079 171.313
10.117
TO P L A M
Tablo
8
a.
G
m
hane
ve
Kom
u
llere
Y
llar
Baz
nda
Turizm
Verileri.
(Milyar TL)
rma
e me
0
rma
e1 me
9
0
7
1
0
9
TurizmY Kredileri
Tablo 8 a. G m hane ve Kom u llere
llar Baz nda Turizm
r ne Verilen
(Milyar
TL)
ller/Y llar Sekt 1996
1997 Krediler
1988
1999 2000
2001
2002
Turizm
Kredileri
G m hane
0
0
0
0
0
0
0
ller/Y llar
1996
1997
2001
2002
Trabzon
37
27 1988
0 1999
19 2000
1
0
0
5.
7
T
C
0
1
0
0
0
0
0
TT
0
0
0
Giresun
Erzincan
Kaynak:
Birli i Veri0
leri.
BayburtT rkiye Bankalar 0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
322
0
S
T
2004
5.
Erzincan
0
0
0
0
322
Kaynak: T rkiye Bankalar Birli i Verileri.
T
S
H
Tablo 8 b. G m hane ve Kom u llere Y llar Baz nda Tar m
(Milyar TL)
Y
T
O
H
0
HDAM
)
244
0
300
244
40
300
97
40
681
97
681
0
0
27
0
T
S
C
G
0
19
0
2004
e vik
HDAM
)
0
37
0
S
G
G
K
0
0
e vik
G
m hane
Giresun
Trabzon
Bayburt
G
S
K
0
Tar mYKredileri
llar Baz nda Tar m
Tablo 8 b. G m hane ve Kom u llere
Sekt
r
ne
Verilen
Krediler
(Milyar
TL)
ller/Y llar
1996 1997 1988
1999 2000
2001
2002
m Kredileri
G m hane
543
941
2.202Tar 3.629
6.632
4.885
728
ller/Y llar
1996
1999 17.294
2000
2001
2002
Trabzon
1.747 1997
3.135 1988
5.983 10.967
10.147
2.348
G
m hane
Giresun
Trabzon
Bayburt
543 37.233
941 144.141
2.202 345.926
3.629 758.827
6.632 1.001.455
4.885 1.117.395
728
13.397
1.747
5.983
10.147
2.348
497 3.135
787
1.616 10.967
2.711 17.294
4.369
1.726
1.202
Giresun
13.397
Erzincan
1.100 37.233
1.837 144.141
4.325 345.926
7.547 758.827
12.043 1.001.455
9.565 1.117.395
1.776
Kaynak:
Verileri.1.616
Bayburt T rkiye Bankalar
497Birli i787
2.711 4.369
1.726
1.202
Erzincan
1.100
1.837
4.325
12.043Zigana
9.565
1.776
1991’de turizm
alan ve
merkezi
olarak7.547
ilan edilen
Dağı Turizm
Kaynak: T Trabzon-Gümüşhane
rkiye Bankalar Birli i Verileri
.
Merkezi,
transit
yoluna yakın bir yerde 2000-2050
metre yükseklikte bulunmaktadır. Kar kalınlığı 100-160 cm arasında olan
bölgede Kasım-Mayıs ayları arasında kar kayağı yapılabilmektedir (DPT:
2000; 26). Bu turizm merkezi elektrik, içme suyu, 800 m. teleski kayak eğitimi tesisi ve telsiz-telefon haberleşme sistemine sahip olup, konaklama, yeme-içme tesisleri bulunmaktadır. Yaz aylarında ise çim kayağına uygun bir
bölgedir.
Gümüşhane-Trabzon karayolunun 12 km’nde bulunan Karaca Mağarası
1996 yılında hizmete açılmıştır. Çevre ve alt yapı düzenlemelerine ilişkin
olarak İl Özel İdaresinin bütçe imkanları ile 10.666.950.000 lira harcama yapılan Karaca mağarası solunum rahatsızlıklarına iyi geldiğinden hem sağlık
hem de mağara turizmi açısından ilin tanıtımına önemli katkı sağlamaktadır
(Gümüşhane Valiliği: 2003; 24)
123
E
Y
A
O
B
E
T
A
K
B
R
T
D
K
C
R
T
D
C
T
3. Gümüşhane İlinin Sosyo-Ekonomik Verileri Çerçevesinde,
Bu İle Olan İç ve Dış Turizm Talebinin Değerlendirilmesi
Tarihi İpek yolu üzerinde bulunan, tarihi M.Ö’lere kadar uzanan Gümüşhane birçok yaylası, antik kentleri, tarihi eserleri, Karaca Mağarası ve diğer
mağaraları, Tomara Selalesi, Limni Gölü, Artabel Gölleri, Zigana kayak merkezi, sivil mimari örnekleri, zengin flora ve faunası, örümcek ormanları ile
keşfedilmeye hazır bakir bir turizm potansiyeline sahiptir. Tesis bakımından
yetersiz olan bölgeyi ziyaret eden yerli ve yabancı turistler ya günübirlik ziyaretler yapmakta ya da mevcut tesislerde konaklamaktadır. Gümüşhane
yabancı turistlerin yüzlerle sayılabildiği, geceleme oranları düşük yerli ziyaretçilere sahip bir ildir (İncekara: Ekim 2001;104). Yaylalar ise daha çok çevre illerden gelen halkın kullanım alanları içinde bulunmaktadır. Yerli turistlerin geliş amacı ticari ağırlıklıdır. 2002 yılı Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı İşletme Belgeli Konaklama İşletmeleri İstatistiklerine göre, Bakanlıktan
belgeli tesislerde yabancı turistlerin ortalama kalış süresi 1,2, yerli turistlerin ortalama kalış süresi 2 gündür. Konaklama işletmelerinde yabancı turistler tarafından sağlanan doluluk oranları %1,23, yerli turistler tarafından sağlanan doluluk oranları %34,14’tür. 2002 yılı Belediye Belgeli Konaklama İşletmeleri İstatistiklerine göre, Belediye Belgeli tesislerde yabancı turistlerin
ortalama kalış süresi 3,4, yerli turistlerin ortalama kalış süresi 1,7 gündür.
Belediye Belgeli konaklama işletmelerinde yabancılar tarafından sağlanan
doluluk oranları % 0,40, yerlilerin sağladığı doluluk oranları %32,78’dir. İstatistiklerden anlaşıldığı üzere bölgede ortalama kalış süresi 1,5-2 gündür.
Yabancı turistler Gümüşhane merkezinde Bakanlıktan belgeli otellerde konaklamakta; ancak ilçelerde sadece Belediye belgeli oteller olduğundan buralarda kalma zorunluluğu doğmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan
belgeli otellerde konaklayan yabancılar içinde en büyük pay OECD ülkeleri
ile İsrail’e; Belediye Belgeli otellerde konaklayanlarda en büyük pay ise
OECD ülkeleri ile BDT ülkelerine aittir. Tablo 9’da yabancı ve yerli turistlerin
konaklama ve geceleme sayıları yer almaktadır.
Bugüne kadar Karaca Mağarasını 14.747 öğrenci; 27.536 sivil olmak
üzere 42.283 kişi ziyaret etmiş, 52 milyar gelir elde edilmiştir. 2003 yılında
ise, yapılan çalışmalar sonucu 11 bin ziyaretçi artışı ve bir önceki yıla oranla 15 milyar TL. gelir artışı sağlanmıştır (Gümüşhane Valiliği: 2003; 24).
İlin ekonomik yapısı gelişmediğinden, varolan turistik potansiyel turistik
arz haline getirilememiştir. İlin kültürel ve doğal potansiyelinin zenginliği ve
ilin coğrafi konumundan dolayı diğer sektörlerin gelişimine elverişli olmaması turizm sektörü için bir avantaj olarak da düşünülebilir. Yatırımların kıyı turizminin dışında kalan diğer turizm türlerinde yoğunlaşması ise hem ile,
hem de bölgeye canlılık kazandırabilir. Ayrıca, Trabzon’a 1 saatlik düzgün
bir yolla bağlanan Gümüşhane’ye günübirlik ziyaretlerde bulunan turistler
124
için, kısa vadede günübirlik tesislere ağırlık verilmesi daha akılcı bir yaklaşım gibi gözükmektedir.
Tablo 9.
04
AM
4
0
9
6
9
8
AM
0
4
3
9
0
G m hane de Bakanl k ve Belediye Belgeli Konaklama
letmelerinde Konaklama ve Geceleme S releri
Konaklayan Ki i Say s
Geceleme Say s
Y llar
Yabanc
Yerli
Toplam
Yabanc
Yerli
Toplam
1995
405
30.492
30.897
893
42.442
43.335
1996
9
32.479
32.488
58
41.063
41.121
1997
359
53.007
53.366
458
66.609
67.067
1998
201
19.930
20.131
202
26.707
26.909
1999
57
17.783
17.840
119
23.734
23.853
2000
53
14.245
14.298
98
23.145
23.243
2001
15
10.974
10.989
23
16.054
16.077
2002
249
18.768
19.017
514
32.586
33.100
2003
278
24.008
24.286
586
36.225
36.811
Kaynak: K lt r ve Turizm Bakanl
letme ve Belediye Belgeli Konaklama statistikleri B ltenleri.
4. Bölgesel Kalkınma Stratejileri İçinde Gümüşhane’de Canlandırı10
Tablolabilecek
Turizm Çeşitleri
letmeKaradeniz
Tr
Frekans
zde (%) bu bölgenin
K m latif
Doğu
Bölgesel Gelişme
PlanındaY(DOKAP);
kısa
(%)
ve uzun vadede gelişmesini sağlayacak ve hızlandıracak bir Toplam
kalkınma
planının
hazırlanması,
öncelikli
sektörlerin
saptanması
ve
bu
sektörlerle
ilgili
68,7
68,7
11
Restoran
yatırım
projelerin
belirlenmesi
hedeflenmektedir.
Artvin,
Bayburt,
Giresun,
Hediyelik E ya
3
18,7
87,4
Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon illerini kapsayan Doğu Karadeniz Bölge1
6
,
3
93,7
B
fe/Fast-food
si İpek Yolu üzerinde bulunmaktadır ve Osmanlı döneminde de bölgesel
Pestmerkez
il Sat olmuştur. DPT ve Japonya1Uluslararası İşbirliği
6,3
idari
Ajansı 100,0
tarafından
hazırlanan
Doğu
Karadeniz
Bölgesel
Gelişme
Planında
(DOKAP);
bölToplam
16
100,0
genin kalkınması ve tanınması için; Doğu Karadeniz turizm imajı yaratılmasıTablo
ve bunun
11 çevre ülkelerin kaynakları ile birlikte pazarlanması önerilmektedir. DAP-GAP arasında ulaşım ağı entegre bir biçimde planlanıp geliştirildiKiyileştirildiği;
m latif
Y zdehizmetleri
(%)
Frekans ve gümrük
cari sınır
Faaliyet
ekli fiziksel altyapısı
ği,Tsarp
kapısının
(%)
Toplam
yerel kaynaklar; yerel kültürler canlandırılarak kırsal turizme ağırlık verildiği;
letmesi
87,5
87,5
iç Aile
kesimlerde
bulunan Gümüşhane ve 14
Bayburt illerinde
yeni hizmet ve
imalatLtfaaliyetlerinin
yoğunlaştırılması
sonucunda
ölçek
ekonomisine
ulaşıldığı;
d. ti.
2
12,5
100,0
DOKAP
turizm
ürünleri
büyük
pazarlara
hitap
edecek
şekilde
ve
DOKAP
100,0
16
Toplam
Turizm Profesyonel Ortaklık Programı çerçevesinde etkin pazarlama yöntemiyle
ele12alındığı takdirde, bu bölgenin hızla kalınabileceği düşünülmekteTablo
Faaliyet S resi
1-3 y l
Frekans
Y zde (%)
7
43,6
K m latif
125
Toplam (%)
43,6
dir (DPT/Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA): Ağustos 2000a; 8-1215-18). Trabzon’da 8; Rize’de 5 adet Turizm Merkezi ve Artvin’de Çoruh
nehrinde yapılan rafting dışında, bu bölgedeki diğer turizm merkezlerinin ve
turizm aktivitelerinin hiçbiri yabancı tur kataloglarında bulunmamaktadır.
DOKAP bölgesinin yeşil alanları, yerel yaşam tarzı ve gelenekleri, alternatif
turizme uygunluğu açısından güçlü yönleri olmasına rağmen, kitlesel turizm
pazarlarına uygun değildir; mevcut tesisler hizmet açısından yetersizdir,
kültür turizmi açısından diğer gelişmiş turizm yöreleriyle rekabet edememektedir. Yayla turizmi bu bölgenin en önemli turizm ürünü olmasına rağmen, yayla turizmi uluslararası paket tur kapsamında değildir. Bu bölge sahip olduğu tarihsel, doğal zenginliklere rağmen, belirlenen turizm alanları
uluslararası standartlara uygun biçimde donatılmamıştır. Bölgenin arazi koşulları zordur. Bölgenin iç kesimindeki Sümela ve Uzungöl’e kısa geziler yapılmaktadır. Alman paket turlarında Artvin ve Yusufeli gezileri bu konudaki
tek istisnayı oluşturmaktadır. Yerel turlar yayla turizmine yöneliktir. DOKAP
turizm ürünlerinin geliştirilmesine yönelik hazırlanan 7 alt proje içinde; Gümüşhane ilinden kayak turizmi bölgesi olarak Zigana Dağı bulunmaktadır.
Diğer projelerin 2 si Artvin; 1’i Ordu; 1’i Rize; 1’i Trabzon; 1’i Bayburt iline
aittir (DPT/Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA): Ağustos 2000 b; 46; 4-9; 4-11; 4-34).
DOKAP bölgesinin önemli tarihi, kültürel, doğal kaynaklarına rağmen,
bölgede turizmin gelişimi hem fiziksel/doğal, hem de beşeri/kurumsal etkenlerden dolayı kısıtlıdır. Yetersiz tanıtım faaliyetleri ve iller arasında işbirliği
ve iletişim eksikliği bu engelleri daha da artırmaktadır. (DPT/Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA): Ağustos 2000c; 5-17). Ancak yayla turizmi
teşvik edilerek kırsal kalkınma yolları aranabilir. Kırsal turizmde ihmal edilen
kırsal evler düzenlenerek turistler için düşük ücretli konaklama imkanı sunulabilir; ve bu turizm çeşidi ile yerel öğeler ön plana çıkartılarak, trekking ve
benzeri turistik etkinlikler ile sosyo-ekonomik yapıya katkı sağlanabilir. Kırsal turizme yönelik programlar teşvik edilirken; DOKAP bölgesi orman ekosistemi göz önünde bulundurulmalıdır, çünkü söz konusu programların koruma alanı yönetim sisteminin iyileştirilmesi için kullanımı ve çevre envanteri ile bağlantılı bir şekilde yürütülmesi, sürdürülebilir orman yönetimi açısından önemlidir. Daha önce yapılan çevreye duyarsız yapılaşmadan dersler alınarak; bu programlar çerçevesinde verilecek teşvikler belli kriterlere
uygun olarak seçilmiş köylere dağıtılmalıdır; çünkü kırsal turizm “kaynağa
dayalı” bir turizm çeşididir (DPT/Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA):
Ağustos 2000d; 61). Kırsal kalkınmanın gerçekleştirilmesi açısından “kırsal
alanda istihdam alanlarının arttırılması ve gelir yaratacak faaliyetlerin desteklenmesi; tarımsal arazilerin daha etkin kullanılması için kapasitenin geliştirilmesi; modern tarımsal tekniklerin kullanılması yoluyla kırsal kesimdeki nüfusun yaşam kalitesinin arttırılması; turizm, tekstil, dokumacılık ve el
126
sanatları gibi tarım dışı sektör istihdamının sağlanması ve dezavantajlı
alanlarda tarım dışı gelir getirici faaliyetlerin yaygınlaştırılması önem taşımaktadır. Bunlara bağlı olarak, kırdan kente göçün istikrara kavuşturulması
ile bölgeler arası ve bölge içi dengesizliklerin giderilmesine katkıda bulunulması amaçlanmaktadır.” (Ön Ulusal Kalkınma Planı (2004-2006): Aralık
2003; 130).
Kırsal turizmin planlanmasında arz açısından yapılması gereken şunlardır (Küçükaltan: 2002; 324):
- alternatif turizm türlerinin planlama çalışmaları Bakanlıklar arası koordinasyon ile bölge bazında ele alınmalıdır.
- Bölge planlama çalışmalarında yatırım ve işletmelerin doğa ile uyumlu
olmasına; ekolojik dengeyi bozmamasına dikkat edilmeli; yörenin kültürel ve mimari dokusuna uygun rekreasyon etkinliklerine ağırlık verilmelidir.
- Yöresel gelişim ve tanıtım yöre halkı bilinçlendirilerek yapılmalıdır.
Kırsal turizmin planlamasında talep açısından yapılması gerekenler şunlardır (Küçükaltan: 2002; 324-325):
- Merkezi yönetim ve yerel kuruluşlarla birlikte; kırsal turizme ağırlık veren seyahat işletmeleriyle bağlantı kurulmalıdır.
- Yöresel ve tarımsal faaliyetler ile uğraşanlar yerel yönetimler tarafından desteklenmelidir.
- Başarılı kırsal turizm ürünlerinin iç ve dış pazarlarda tanıtımı yapılmalıdır.
Türkiye’de kırsal turizmin gelişmesine uygun potansiyel çok fazladır. Ancak en büyük eksiklik bu turizm çeşidini örgütleyecek ve yönetecek bir kurumun olmamasından kaynaklanmaktadır. Bir takım ulusal ve uluslararası
fonlardan, teşviklerden yararlanarak yöresel girişimciliğin desteklenmesi ve
projeler geliştirilmesinde yerel yönetimlere önemli görevler düşmektedir.
Ülkemizin göreceli olarak en az gelişmiş bölgesini teşkil eden Doğu Anadolu Bölgesinin geri kalmasının en önemli nedenleri ekonomisinin sektörel
yapısından ve değişik sektörlerdeki verimlilik farklarından kaynaklanmaktadır. Bu bölgenin kalkınmasına bir hız kazandırmak amacıyla Doğu Anadolu
Projesi (DAP) başlatılmıştır. Bu projenin amacı; bölgenin öncelikli sektörleri içinde yer alan tarım ve hayvancılık başta olmak üzere tüm sektörlerin entegre bir şekilde gelişmesini sağlamak, kalkındırmayı hızlandırmak ve altüstyapı yatırımlarını teşvik edecek yeniden yapılanma senaryoları ve politikaları üretmektir. Bu projede yer alan iller Ağrı, Ardahan, Bayburt, Bingöl,
Bitlis, Elazığ, Erzurum, Erzincan, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Malat127
ya, Muş, Tunceli Van’dır. Bu bölgede gelişmemiş olan sektörlerin başında
turizm gelmektedir. Bölge; topoğrafik yapısının sağladığı çeşitlilik ve su-jeotermal-kültür kaynakları açısından zengin bir potansiyele sahip olmasına
rağmen; ulaşım zorlukları, pazarlama-tanıtım sorunları, konforlu bir ulaşım
sistemi ile turizme yönelik alt-üst yapı ve eğitilmiş eleman eksikliği gibi nedenlerle kültürel-doğal kaynakları değerlendirilememiştir. Bir ölçüye kadar
sadece kış sporlarına yönelik kaynaklar kullanılmaktadır. Yeni keşfedilecek
bakir bir bölge olduğundan keşif turizmine meraklılar için cezbedici bir merkez olabilir (DPT: 2000a; 29 ve 389). Doğal gaz ve petrol ihracatçısı olabilecek Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinden pek çok turistin karayolu ile Türkiye’ye gelmelerini sağlamaya yönelik düzenlemeler, anlaşmalar yapılması
ve bu projelerin İpek Yolu adı ile tanıtılması Doğu Anadolu Bölgesi için
önemli olabilir; bu bölgenin sınır giriş kapıları ve komşu ülkeler açısından
konumunun değerlendirilmesi gerekmektedir. Bölgede sürdürülebilir turizmin gelişimi için; ulaşım alt yapısının geliştirilmesi, transit geçen İran’lı turistlerin bölgeye ilgilerinin çekilmesi, GAP bölgesi ile bağlantıların kurulması, güvenli ve hijyenik ortamın sağlanması, toplumun bilinçlendirilmesi hedeflenmelidir. DAP Bölgesinde turizm sektörüne yönelik uygulanacak stratejiler içinde; bölgede kış turizmi önemli olduğundan, Erzurum-Ağrı-Gümüşhane-Kars-Erzincan illerinde kış olimpiyatlarının düzenlenmesi önerisi DAP
planında yer almaktadır (DPT: 2000b; 524-525-527-529).
Kelkit çayının ve kollarının tespit edilen sorunlarını çözmek, doğal kaynaklarını korumak ve kullanmak, bölgenin ekonomik refahını yükseltmek, insan kaynağını geliştirmek ve sektörler arası sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak amacı ile ÇEKÜL vakfı bünyesinde Kelkit Havzası Gelişim Projesi hazırlanmış ve Kelkit Platformu oluşturulmuştur (Çekül Vakfı web sayfaları).
DOKAP ve DAP bölgelerinde olduğu gibi; Gümüşhane, Erzincan, Giresun,
Tokat, Sivas illerini kapsayan Kelkit Havzasında alternatif turizm çeşitleri uygulanabilir, özellikle yayla-doğa turizminin gerçekleştirilmesi ve yapılan planlamalarda tarım-turizm bağlantısının kurulması kırsal kalkınma açısından
son derece önemlidir. 2003-2012 dönemi için hazırlanan Gümüşhane tarım
master planında da belirtildiği gibi; endemik bitkiler açısından il çok zengindir. Kuşburnu ve kekik yörede bol miktarda bulunmakta; yayla balının pazarlama imkanı yüksektir. Kelkit çayı ve Harşit çaylarına bağlı dereler alabalık
yetiştiriciliğine uygundur. Bu dereler üzerinde bulunan 29 alabalık işletmesinin kapasitesi 316 ton/yıl’dır. Bu tesislerin 2001 yılı üretimleri ise 89,7 tondur
ve bu tesislerde Gökkuşağı alabalık türü yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yeni proje önerileri içinde balda marka oluşturulması, arıcılığın ve su ürünleri yetiştiriciliğinin (alabalık üretim ve işleme tesisi) güçlendirilmesi, organik kuşburnu
ve kekik üretiminin yaygınlaştırılması, organik pestil ve köme tesislerinin kurulması gelmektedir (Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı; 2002; 40-98-99).
128
Gümüşhane ili için önerilen yatırım konularını değerlendirmek üzere yapılan ve tarım-hayvancılık, imalat sanayi ve turizm sektörlerine yönelik olarak gerçekleştirilen üç ayrı değerlendirme kriteri sonucunda; tarım ve hayvancılık sektöründe 9 yatırım konusu (su ürünleri üretimi/alabalık, damızlık
süt inekçiliği, et besiciliği, seracılık, arıcılık, ceviz ve dut yetiştiriciliği, ipek
böcekçiliği, tavukçuluk, bağcılık-teras usulü üzüm yetiştiriciliği); imalat sanayinde 7 yatırım konusu (su ürünleri ve sebze konservesi, nişasta ve glikoz üretim tesisi, kontrplak, yonga levha, kök boya ile el halıcılığı veya ipek
halıcılık, alçı üretim tesisi, suni mermer üretim tesisi); turizm sektöründe ise
Zigana Dağı bölgesinde kayak ve turistik tesis yatırımları önerilmiştir. (Kafalı: Aralık 1998; 136-140-141).
Kültür ve Turizm Bakanlığının yayınları; DOKAP ve DAP bölgelerine yönelik yapılan çalışmalar incelendiğinde; Gümüşhane’de bölgesel ve yöresel
ölçekte değerlendirilmesi gereken turizm çeşitlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
-
Kültür Turizmi: (Ören yerleri, tarihi yapılar, Eski Gümüşhane, İpek
Yolu-Zigana Kervansarayı).
-
Kış Turizmi: (Zigana Kış Sporları Turizm Merkezi).
-
İnanç Turizmi: (Gümüşhane Merkez İlçe, Şiran).
Yayla Turizmi/Eko Turizm: (Zigana, Kazıkbeli, Kadırga, Taşköprü,
Altıntaşlar Yaylaları).
Dağ ve Doğa Yürüyüşü: (Artabel Gölleri Tabiat Parkı ve Limni Krater Gölü Torul; Tomara Şelalesi/Şiran; Halgent Şelalesi/İl merkezi;
Tekke Şelalesi/Tekke Beldesi; Kazıkbeli Yaylası ve çevresi/Kürtün;
Taşköprü Yaylası/Yağmurdere bucağı; Hamsiköy ve Zigana etekleri).
Bisiklet Turizmi: (Kadırga yaylasının diğer yaylalar ile arasındaki
bağlantı yolları ve Taşköprü yaylası ve antik kentlere olan yol bağlantıları).
Mağara Turizmi: (Karaca Mağarası/İl Merkezi; Arılı Mağarası/Torul;
İkisu Mağarası/Torul-Gümüşhane Karayolu üzerinde; Ardıçlı/Merkez
Dörene Köyü; Üçbacalı Mağara/Gümüşhane-Şiran karayolu üzerinde; Altıntaş Mağarası/Köse).
Kamp ve Karavan Turizmi: (Limni Krater Gölü ve çevresi, Zigana
Yaylası, Tomara Şelalesi, Halgent Şelalesi, Kadırga ve Taşköprü Yaylaları).
Atlı Doğa Yürüyüşü: (Tomara Şelalesi, Kazıkbeli ve Taşköprü Yaylaları).
129
-
Bitki İnceleme: (Limni Krater Gölü (200’ün üzerinde endemik bitki
çeşidi); Tomara Şelalesi, Artabel Gölleri Tabiat Parkı, Halgent Şelalesi, Tekke Şelalesi, Zigana Kayak Sporları, Kadırga, Kazıkbeli ve Taşköprü Yaylaları).
Yamaç Paraşütü: (Tomara Şelalesi, Halgent Şelalesi, Tekke Şelalesi, Zigana Kayak Merkezi, Kadırga, Taşköprü ve Kazıkbeli Yaylaları
Çevresi).
Av Turizmi: (Şiran, köse).
Kuş Gözlemciliği: (Avrasya Yüksek Dağlık bölgesini temsil eden
Doğu Karadeniz Dağlarının çevrelediği Trabzon, Gümüşhane, Bayburt, Rize, Erzurum, Artvin illerinde kuş gözlem alanları bulunmaktadır. Önemli kuş alanları içinde 32 ilçe yer almaktadır).
-
Golf Turizmi: (Zigana Yaylası (Torul)).
-
Foto-Safari: (Yaylalar, Tomara Şelalesi; Mağaralar).
-
Olta Balıkçılığı: (Kültür-Kalis Deresi).
Kongre Turizmi: (Fuar Alan (Merkez)).
Gümüşhane’nin Trabzon-İran transit yolunun üzerinde bulunması bu ile
avantaj sağlamaktadır. Ancak bu avantaj turizm sektörü gelişmediğinden
tam anlamıyla değerlendirilememiştir. Trabzon iline yakınlığı da yaylaların
çevre iller tarafından yoğun olarak kullanımına neden olmaktadır. Yaylalarda düzensiz planlama olumsuz etki yaratmaktadır. Yaylaların kamp-karavan
imkanları ile donatılması, çim kayağı, doğa yürüyüşleri ve dağ sporları gibi
etkinlikler için düzenlenmesi gerekmektedir. Tarihi, kültürel değerlerin, antik
kentlerin ve sivil mimari örneklerin restore edilerek turizme kazandırılması il
turizmine canlılık sağlayacaktır. Bu nedenle; öncelikle ilin bilimsel bir master planının ve turizm envanterinin hazırlanması gerekmektedir. İlin coğrafi
yapısından dolayı tarım alanlarının yeterli olmayışı ve sanayi için gerekli
hammadde eksikliği ilin turizm aracılığı ile kalkınacağının en önemli göstergesidir. Nüfusun kırsal kesimde yoğun olarak yaşamasından ve diğer sektörlerin gelişmemesinden dolayı; tarım ve turizm sektörlerinin birlikte ele alınarak, kalkınmaya yardımcı olacak en önemli yatırım alanı kırsal turizmdir.
Gümüşhane ilindeki Zigana kayak alanı, yaylalar, şelaleler, göller çeşitli turizm aktivitelerine uygundur ve rekreasyon/ sportif ağırlıklı etkinlikler gerçekleştirilebilir. Yayla, spor ve inanç turizmi gibi etkinlikler turizm faaliyetlerinin bütün bir yıla yayılmasına neden olmaktadır. Ayrıca halkın turizm konusunda da bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Girişimcilerin yatırımlar konusunda yönlendirilmesi amacıyla ucuz faizli ve uzun vadeli teşvik kredileri,
uzun dönemli arazi kiralama, devre-mülk sistemi, yap-işlet devret gibi çeşit130
li tedbirlerin alınması ve aile işletmeciliğinin teşvik edilmesi zorunlu gözükmektedir. Turizmin sürdürülebilirliliğinin sağlanması için, bölgesel ve daha
sonra il ölçeğinde planlama gerçekleştirilmelidir. Yöresel ürünlerin ve hediyelik yöresel el sanatlarının gelişimi için uygun alt yapı yatırımlarının yapılması, fuar ve tanıtım faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi, alabalık yetiştiriciliğinin ve arıcılığın teşvik edilmesi ve ile ait etnoğrafik, arkeolojik eserlerin sergilenmesi için bir müzenin kurulması gerekmektedir. Yaylalarda yerel mimari kullanılmalıdır. Tarihi gümüş ocaklarının ve gümüş işleme tekniklerinin
sergilenerek, bunların turizme sunulma projesi de turizm açısından değerlendirilebilir.
Gümüşhane’nin üzerinde bulunduğu ulaşım ağının tur güzergahı olarak
kullanılması ve bu güzergahın canlandırılmasından en fazla bu il etkilenecektir; çünkü Gümüşhane; Trabzon, Erzurum, Erzincan illerinin ortasında
bulunmakta ve bu illere uzaklığı 1-2 saattir. İç Anadolu ve Güney Doğu Anadolu’dan Doğu Anadolu’ya geldikten sonra Karadeniz Bölgesine geçiş Gümüşhane-Bayburt üzerinden olmaktadır. Bu durumun tersine Karadeniz’den
Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesine geçişte de Gümüşhane-Bayburt
yolu kullanılmaktadır. Bu alanlardaki turizm potansiyellerinin bölgesel ölçekle değerlendirilmesi sonucu Gümüşhane’de konaklayacak turist daha fazla
geceleme yapabilecektir (Turizm Bakanlığı&Gümüşhane Valiliği: 1993;153).
Gümüşhane Valiliği’nin 2003 yılı çalışma raporundaki ve Valiliğin web
sayfalarındaki çalışmalarına göz atıldığında;
- Koruma altında bulunan tarihi eserlerin restore edilip; turizm ve kültürün hizmetine sunulmasına, Çekül Vakfı ve diğer kuruluşlarla işbirliğinin
sağlanmasına,
- Kültür mirasının envanteri ile İl Turizm Master Planının hazırlanmasına,
- İl Kültür ve Kongre Merkezinin yeniden onarılmasına,
- Gümüşhane’ye özgü bir müze kurulmasına, (Karabiberler Konağı/İkizevler),
- Çevre Koruma, altyapı ve bayındırlık hizmetlerine ağırlık verilmesine,
- İlin sembolü haline gelen Kuşburnu-Pestil-Köme ile ilgili satış reyonları, benzin istasyonu ve alışveriş kompleksi kurmak için, Gümüşhane
Torul Karayolu üzerindeki alt ve üstyapı çalışmalarına ve Kuşburnu
Üretme istasyonunun kurulmasına başlandığına,
- Zigana Kayak Merkezini dört mevsim boyunca turizme hizmet verebilecek şekilde; yayla, kış, eko-turizm, eğitim tesisleri, kongre ve mağara
turizmi gibi birçok hizmetleri bir araya getirecek Kürtün ve Torul Barajı
ile de yan sektörlerle desteklenecek biçimde “Zigana Dağı Geliştirme
131
Projesi” adı ile imara ve yatırıma açılma projesinin bulunduğuna,
- Yerel etkinlikler/şenlikler ile yöresel faaliyetlerin ve su sporlarının birlikte sunulduğu Kuşburnu-Pestil, Su sporları ve yayla şenliklerinin uluslararası düzeyde yapılmasına gayret edildiğine tanık olmaktayız. Ayrıca,
Gümüşhane Valiliği web sayfalarından elde edilen bilgilere göre; yerel
planlama, yerel örgütlenme ve yerel kalkınma anlayışı çerçevesinde;
Çekül Vakfı Eski Gümüşhane’nin kurulu bulunduğu Süleymaniye mahallesi yenileşme projesi ile Türkiye’de ilk kez mahalle düzeyinde eski
bir kentin tarihi dokusunu ortaya çıkarma çalışmalarına başlayacaktır.
İncelenen tüm kaynakların ve verilerin ışığı altında; uzun vadeli bölgesel
kalkınma politikaları dışında, Gümüşhane’nin kısa dönemli sorunlarının çözümü için ivedi önlemlerin alınması gerekliliği sonucu doğmaktadır. Bunlar
da özellikle;
- özel girişimcilere daha çok teşvik sağlanması,
- alternatif turizm çeşitlerine yönelik altyapı hizmetlerinin bitirilmesi,
- çevre düzenlemelerinin yapılması ve bir enformasyon bürosunun kurulması,
- projeleri hayata geçirecek imkanların hızlandırılması,
- En azından iç turizme hizmet veren seyahat acentalarının tur programlarına Gümüşhane’yi daha çok dahil etmeleri konusunda işletmelerle
bağlantı kurmaktır; çünkü bölgenin bu kesimine yapılan yerli turlarda
sadece Zigana Kayak Merkezi ve Karaca Mağarası ziyaret edilmektedir. Yatırım, finansman ve tanıtım faaliyetleri ile ülkemizdeki potansiyel
turizm çeşitleri turistik ürüne dönüştürülebilir.
5- Gümüşhane İline Yönelik Yapılan Araştırmanın Amacı ve
Kapsamı
Gümüşhane ilinin uluslararası ve ulusal turizm pazarına açılması ve bu
pazardan hak ettiği payı alabilmesi amacıyla 2004 yılında Gümüşhane’de yapılan bu çalışma çerçevesinde Gümüşhane İlinde Seyahat Acentası bulunmadığından dolayı sadece konaklama işletmeleri ile turizme yönelik hizmet
veren esnafa çeşitli anketler uygulanmıştır. Bu amaçla hazırlanan çalışmanın
raporu dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde; araştırmanın amacı ve kapsamı, ikinci bölümde; araştırmanın yöntem ve uygulamasına yönelik bilgiler,
üçüncü bölümde; araştırma sonucunda elde edilen veriler yer almaktadır ve
son bölümde ise elde edilen bu verilerin değerlendirilmesi yapılmıştır.
Bu anketler ile, Gümüşhane ilindeki turizm potansiyelinin belirlenmesi ve
turizm arzının ortaya çıkarılması amacıyla; ulusal turizm hareketleri öncelikli olmak üzere bir strateji çizilmesinde izlenecek yolun belirlenmesi hedef-
132
lenmiştir. Çalışmanın ana çerçevesi içinde, anketin örneklem planı; 04-08
Temmuz 2004 tarihleri arasında Araştırma Görevlisi Arif Güngör tarafından
Gümüşhane iline yapılan araştırma gezisi sonucunda anket uygulanan konaklama işletmelerinden ve turizme hizmet veren esnaftan oluşturulmuştur.
Çalışmanın uygulama alanının tespitinde ise, çalışma amacına uygun olarak; Gümüşhane’deki konaklama işletmelerinin ve turizme hizmet veren esnafın bakış açıları ve ilin tanıtım düzeyi dikkate alınmıştır.
Araştırmanın verilerine göz atıldığında ortaya çıkan durum aşağıdaki gibidir:
- Gümüşhane İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünden alınan bilgilere göre, İl
genelinde 7 belediye belgeli otel ve 2 turistik işletme belgeli konaklama
tesisi bulunmaktadır. Ayrıca İle yapılan araştırma gezisi sırasında Taşköprü Yaylasında 4 adet Jandarma Belgeli konaklama tesisinin bulunduğu tespit edilmiş ve bu işletmelere de anket uygulanmıştır.Gümüşhane İli genelinde tespit edilen toplam 13 konaklama işletmesinin tamamına ulaşılması ve cevap alınması araştırmanın amacına uygundur.
- İl genelinde turizme hizmet veren işletmelerle ilgili sağlıklı verilerin olmaması nedeniyle araştırma sırasında rastlanılan işletmelerle anket
yapılması uygun görülmüştür.
- Yöntem ve uygulama başlığı altında verilecek olan örneklem ana kitleyi temsil etmektedir.
- Örneklem kapsamında yer alan işletmelerden elde edilen bilgiler geçerli ve güvenilirdir.
5-1- Araştırmanın Yöntemi ve Uygulaması
Araştırmanın yöntemi ve uygulama aşamaları A-Ana kitlenin belirlenmesi, B-Ana kitle içerisinden örneklemin seçilmesi, C-Veri toplama aracının belirlenerek araştırmanın gerçekleştirilmesi olarak belirlenmiştir.
5-1-1- Ana Kitle
Araştırmanın ana kitlesi, 04-08 Temmuz 2004 tarihleri arasında Gümüşhane iline yapılan araştırma sonucunda ilde bulunan konaklama işletmelerinden ve turizme hizmet veren esnaftan oluşturulmuştur.
5-1-2- Örneklem
Araştırma örneklemi olarak; 04-08 Temmuz 2004 tarihleri arasında Gümüşhane İline yapılan araştırma gezisi sonucunda ilde tespit edilen 13 Konaklama İşletmesi, il genelinde turizme hizmet eden ve kesin sayısı bilinmediği için ile yapılan gezi sırasında tespit edilen 16 esnaf ele alınmıştır. Böylece örneklemin ana kitleyi temsil etmesi ve araştırmanın amacına uygun ol133
ması hedeflenmiştir.
5-1-3- Veri Toplama Aracı
Gümüşhane İlinde yapılan anketler araştırmanın veri toplama aracı olarak belirlenmiştir. Araştırmanın veri tabanını bu anketler yoluyla elde edilen
bilgiler oluşturmaktadır. Araştırma kapsamındaki anket çalışması 2 farklı kitleyi hedef alacak şekilde oluşturulmuştur. Gümüşhane İlinde tespit edilen
Konaklama İşletmeleri ve İl genelinde turizme hizmet veren esnafa yönelik
olarak 2 ayrı kitleye iki bölümden oluşan anket çalışması uygulanmıştır. İlk
bölümde işletmelerin genel özellikleri hakkında bilgi edinmek amaçlanmıştır. İkinci bölümde ise işletmelerin özellikle Gümüşhane ilinin turizm potansiyeline, arzına ve turizme bakış açıları değerlendirmek istenilmiştir.
5-2-Araştırma Bulguları
Araştırmadan elde edilen bulgular anket yapılan kitlelere uygun olarak
iki alt başlık altında toplanarak değerlendirilmiştir. Bu başlıklar; Gümüşhane
İlinde turizme hizmet veren esnaf ve konaklama işletmeleri olarak düzenlenmiştir.
5-2-1- Gümüşhane İlinde Turizme Hizmet Veren Esnaf
Gümüşhane İlinde turizm hareketlerinin yoğun olduğu, Merkez, Şiran ve
Torul İlçelerinde turistlere hizmet sunan esnafa yönelik yapılan anket çalışmasında şu sonuçlar elde edilmiştir. Anketin uygulandığı esnaflar farklı sektörlerde hizmet sunan işletmeler olduğundan, bu işletmeler tesadüfi yöntemle seçilmiştir.
5-2-1-1- İşletme Türü
Gümüşhane İli, Merkez, Şiran ve Torul İlçelerinde toplam 16 işletme ile
anket yapılmıştır. Bu 16 işletmenin 12’i yiyecek içecek işletmesi olarak faaliyet göstermektedir (11 Restoran, 1 Büfe/Fast-food). 3 işletme Hediyelik
Eşya satışı ile ilgilenmektedir. Diğer işletme ise, Gümüşhane İline özgü
Pestil satışı faaliyeti yapmaktadır (Tablo 10).
134
2003
1997
278
359
24.008
53.007
24.286
53.366
586
458
36.225
66.609
36.811
67.067
1998
201
19.930
20.131
202
26.707
26.909
17.783
17.840
119
23.734
23.853
0
04
9
1999
Tablo 10 57
2000
53
letme T r
2001
15
6
2002
Restoran 249
18.768
AM
4
9
AM
8
4
0
9
6
9
AM
8
0
4
3
9
0
AM
6
0
4
3
en
9
0
AM
6
4
0
9
en
8
6
AM
7
4
0
Kaynak: K lt r ve Turizm Bakanl
letme ve Belediye Belgeli Konaklama statistikleri B ltenleri.
14.245
14.298
Frekans
10.974
10.989
19.017
11
98
23.145
23.243
Y zde (%)
K m latif
23
16.054Toplam
16.077
(%)
514
32.586
33.100
68,7
68,7
Hediyelik E
ya
18,7
87,4
2003
278
24.008
24.2863 586
36.225
36.811
Kaynak:
K lt r ve Turizm Bakanl
letme ve Belediye
B ltenleri.
3
93,7
1 Belgeli Konaklama6,statistikleri
B fe/Fast-food
Pestil Sat
1
6,3
Toplam10
Tablo
16
100,0
100,0
letme T r
Frekans
Y zde (%)
K m latif
Tablo
11 Ticari Faaliyet Şekli
5-2-1-2Toplam (%)
T
cari Faaliyetİlinde
eklifaaliyet gösteren
Frekans
Y zde
(%) işletmelerin
K m latif
Gümüşhane
uygulanan
çok
Restoran
11ve anket
68,7
68,7
(%)
Toplam
büyük
bir
çoğunluğu
aile
işletmelerinden
oluşmaktadır.
Sadece
iki
işletmenin
Hediyelik E ya
3
18,7
87,4
ltd.
şti. olarak
Aile işletmelerinin
Gümüşha14
87,5
87,5
Aile
letmesifaaliyet gösterdiği görülmektedir.
6,3
93,7
1
B fe/Fast-food
ne’de
yaygın
olarak
bulunması;
Gümüşhane
turizmine
hizmet
veren
esnafın
100,0
12,5
2
Ltd. ti.
Pestil Sat işletme anlayışını devam ettirdiğinin
1
6,3 gerektirdiği
100,0
geleneksel
ve turizmin
pro16 bir işaretidir
100,0
Toplam düzeyine henüz ulaşamadığının
fesyonellik
(Tablo 11).
Toplam
16
100,0
Tablo 12
Tablo 11
Faaliyet S resi
T cari Faaliyet ekli
1-3 y l
Aile letmesi
4-6 y l
Ltd. ti.
7-9 y l
Toplam
10-12 y l
Frekans
Frekans
Y zde (%)
Y zde (%)
7
14
1
2
3
16
3
43,6
87,5
18,8
12,5
18,8
100,0
18,8
K m latif
K m latif
(%)
Toplam
Toplam (%)
43,6
87,5
62,4
100,0
81,2
100,0
100,0
16
Toplam12
Tablo
5-2-1-3- Faaliyet Süresi
Faaliyet
Frekans
Y zde (%)
K m latif
13 S resi
Tablo
İşletmelerin
7’si yani % 43’6 sı yeni kurulmuş işletmeler olarak göze
Toplam (%)
çarpmaktadır.
yarıya
yakınının yeni
açılmış
GümüşhaPersonel Sayİşletmelerin
s
Frekans
Y zde
(%)olması
Km
latif
1-3 y turizmin
l
7 olarak değerlendirilebilir.
43,6
43,6
ne’de
gelişimi için önemli adımlar
Toplam Ancak,
(%)
eski
kabul edilebilecek işletmelerin
en fazla 12 seneye
62,4
18,8
4-6 yolarak
l
1 geçmişinin
1-3 kiuzanması,
i
4
25,0
25,0
kadar
hizmet işletmeciliği anlayışının
gelişme
oldu3
18,8 aşamasında
81,2
7-9 y l
68,7
93,7
11
4
6
k
i
i
ğunu göstermektedir (Tablo 12).
10-12 y l
3
18,8
100,0
7-9 ki i
1
6,3
100,0
100,0
16
Toplam
Toplam
16
100,0
Tablo 13
Tablo
14 Say s
Personel
Frekans
Y zde (%)
K m latif
Se enekler
1-3 ki i
4e
-l
6ir
kiAirt
G
7-9 ki i
1
f
(%)
8
50,0
2
f 4 (%)
5 11 31,2
1
Toplam
3
4 (%)
25,0
f
(%)
f 25,0
(%)
135
68,7
93,7
0
0,0
0
0,0
6,3
100,0
0
4
3
9M
0
06
4
3
9
0en
6
AM
4
en
0
9
8M
6
47
0
9
8L)
6
7
2
0
0
L)
0
0
22
0
0
0
0
L)
2
Aile letmesi
Toplam
Ltd. ti.
14
162
87,5
100,0
12,5
Toplam
Tablo 11
Tablo
T
cari 12
Faaliyet ekli
Faaliyet S resi
Aile letmesi
L1t-d3.ytli.
16
100,0
Frekans
Frekans
14
27
Y zde (%)
Y zde (%)
87,5
43,6
12,5
161
3
18,8
100,0
18,8
3
Frekans
16
18,8
Y zde (%)
100,0
4-6 y l
Toplam
7-9 y l
Tablo 12
10-12 y l
Faaliyet S resi
Toplam
87,5
100,0
K m latif
(%)
Toplam
K m latif
(%)
Toplam87,5
43,6
100,0
62,4
81,2
100,0
K m latif
Toplam (%)
1
-3 y l 13
7
43,6
43,6
Tablo
5-2-1-4- Personel Sayısı
62,4
1
4Personel
-6 y l
Say tamamının
s
Frekans
zde18,8
(%)
K metmesi
latif
İşletmelerin
10 kişiden
daha az Ypersonel
istihdam
ve
3 olduğunu 18,8
81,2
7-9 y l 11 işletmenin 4 ile 6 arası çalışanı
Toplam
(%)
özellikle
beyan etmesi
Gümüş10-12
34
100,0
1-3 kİlinde
iyil küçük ölçekli işletmelerin turizme
25,0
25,0
hane
hizmet18,8
verdiğinin göstergesidirToplam
100,0
16
68,7
93,7
11
4-(Tablo
6 ki i 13).
7-9 ki i
Tablo 13
Toplam
Personel Say s
Tablo 14
1-3 ki i
4Se
-6 kenekler
ii
7-9 ki i
Gelir Art
Toplam
K lt rel Etkile im
1
6,3
16
Frekans
100,0
Y zde (%)
4
2
11
25,0
3
68,7
1
f
(%)
8
50,0
2
12,4
f 1 (%)
31,2
16
3
18,8
5
100,0
K m latif
Toplam (%)
f
25,0
4 93,7
f 100,0
(%)
0
0
0,0
0
0,0
6,(%)
3
0,0
100,0
4
25,0
Sosyal
me
4
25,0
3
18,8
4
25,0
0
0,0
5-2-1-5Turizmin
Akla
Getirdikleri
Tablo
14Geli
Gezmek önem
G rmek 1
6,3işletmelerin
2
12,4
2
12,4
0
0,0
SeBirinci
enekler sıralamasında
1
2 % 50’sinin3turizm deyince
4 akıllaTanilkt olarak
m
1 geldiğini
6,3
0
0,0
0 seçenek
0,00 birinci
1 ve 6
,3
rına
gelir artışı
ikinci
f
(%) belirtmiştir
f
(%)ve bu
f
(%)
f
(%)
sıralamalarda
13
işletme
tarafından
işaretlenmiştir.
Bu
sonuçtan
GümüşhaCevaps z
0
0,0
3
18,8
6
37,6
15 93,7
Gelir turizme
Art
8
50,0
5
31,2
0
0,0artışı 0olarak0,gör0
ne’de
hizmet16
veren
esnafın
öncelikle
gelir
100,0
16turizmi
100,0
16 100,0
16 100,0
Toplam
K lt rel
Etkile im 2 Gelir
12,4artışını,
3 sosyal
18,8 gelişme
4
25,0
0 etkileşim
0,0
dükleri
anlaşılmaktadır.
ve kültürel
seçenekleri
izlemektedir.
Ancak
işletmelerin
önem
sıralamasında
yoğun
Sosyal Geli me
4
25,0
3
18,8
4
25,0
0
0,0
olarak
sadece
üç seçeneğe önem vermeleri ve dördüncü seçenek sunmaTablo
15
Gezmek G rmek 1
6,3
2
12,4
2
12,4
0
0,0
maları turizm bilincinin Gümüşhane İlinde henüz tam anlamıyla yerleşemeSe
enekler
1
2
3
4
Tan
t
m
1
6
,
3
0
0
,
0
0
0,00
1
6
,3
diğini göstermektedir. Halbuki turizmin gelişiminde gelir elde etmek kadar,
(%)
f
(%)
(%) 14).15f 93,7
(%)
sosyal
vezkültürel etkileşim
de
önemlidir
Cevaps
0f
0
,0son 3derece
18,8
6f (Tablo
37,6
Tan t m Eksikli i
Toplam
Halk n Tutumu
Yat r m15
Te viklerinin
Tablo
Olmamas
136
Se enekler
Ekonomik Sorunlar
50,0 162
168 100,0
3
6,3
1
2
0
f
12,4
1
0,0
(%)
12,5 163
100,0
18,8
0
4
2
f
25,0
2
12,5
(%)
2
2
f
18,7
100,0
0,0
12,5
3
12,5
(%)
6,3
161 100,0
5
0,0
0
1
f
0,0
4
6,3
(%)
0
70
-9
1
-1k
2iyil
9
en
8
Toplam
6
7
AM
4
0
TL)
9
8
2
6
0
7
0
0
0
L)
2
2
0
0
0
TL)
0
2
02
Tablo 13
Tablo 14
Personel Say s
Se enekler
1-3 ki i
Ge6
lir
4
kiAirt
K-9ltkirel
7
i Etkile im
Sosyal Geli me
Toplam
Gezmek G rmek
Tan t m
Tablo
14
Cevaps
z
Se enekler
1
1
3
6,3
18,8
16
100,0
Frekans
2
Y zde (%)
3
f
(%)
8
50,0
2
12,4
4
25,0
1
6,3
2
12,4
1
6,3
0
1 0,0
16f 100,0
(%)
3
0
f
(%)
4
5 11 31,2
3 1 18,8
3 16 18,8
0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,00
1
6,3
2 18,8
16f 100,0
(%)
6
337,6
100,0
(%)
15 4 93,7
337,5
12,5
(%)
3 4 18,8
16f 100,0
16f
(%)
Gelir Art
8
50,0
5
31,2
0
0,0
0
0,0
5-2-1-6- Turizm Alanında Gümüşhane İlinde Karşılaşılan Sorunlar
K lt rel
12,4
3
18,8
4
25,0
0
0,0
15Etkile im 2
Tablo
Gümüşhane
esnafı
turizm
faaliyetleri
konusunda
en
fazla
tanıtım
eksikliği
Sosyal
Geli me
4 125,0
3 2 18,8
4
0 4 0,0
325,0
Se enekler
sorunu ile karşı karşıya kaldıklarını %50 oranında belirtmişlerdir.Yatırım teşvikGezmek G rmek 1f
6
,
3
2
12,4
2
12,4
0f
0,0
f yaşanan
(%)
f
(%)zorlukları
lerinin olmaması ve ruhsat vb.(%)
işlemlerde
bürokrasi
ise(%)
ikintm
malmaktadır.
1
6,3
0
0,0 korunamaması
0
0,00
6
ciTan
sırayı
değerlerin
ve1
Ta
nt
Eksikli i Turistik
8
50,0
2 yeterince
12,5
3
18,7
1 il genelin6,
,3
3
z rehber ve yabancı
0
0,0
3 eleman
18,8 sıkıntısı
6
37,6
15
93,7
deCevaps
yaşanan
dil
bilen
da
Gümüşhane
esna0,0
5
0,0
0
18,8
3
6,3
1
Halk n Tutumu
fının
önemli gördüğü 16
sorunlar
yer almaktadır.
Altyapı 16
sorunları
Toplam
100,0arasında
16
100,0
16 100,0
100,0ise
Yat r m Te viklerinin
üçüncü önem sıralamasında 6 işletme tarafından işaretlenmiştir (Tablo 15).
12,4
4
25,0
2
12,5
0
0,0
2
Olmamas
Tablo
15Sorunlar
Ekonomik
0
0,0
2
12,5
2
12,5
1
6,3
Toplam
Altyap
Sorunlar
Se
enekler
B rokrasi
1
1 6,3
12,4
(%)
2
0,0
12,5
0,0
12,5
100,0
6,3
12,4
16
2
2
100,0
12,5
12,5
16
6
2
100,0
37,5
12,5
1
6,3
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
6,3
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
6,3
1
0,0
5
0,0
16
100,0
16
100,0
16
100,0
02
Rehber ve Yabanc
Dil Eksikli i
76
Cevaps z
48
95
B rokrasi
Toplam
0,
,0
0
0
0,3
0
6
0
2
1
2
Turistik De erlerin
Korunmamas
28
0
0
5
1
0,0
25,0
6,3
12,5
16
1
2
2
Cevaps zSorunlar
Ekonomik
Toplam Sorunlar
Altyap
6,3
(%)
18,7
0,
,0
0
0
1f
1
0
5
0
4
1
2
6,3
12,4
0,0
02
L)
76
Yabanc
Rehber
veviklerinin
Ya
t r m Te
Dil Eksikli i
Olmamas
6
12,5
0,0
18,8
1
2
0
95
Turistik
erlerin
Ta
n t m EDe
ksi
kli i
Korunmamas
Halk n Tutumu
2 12,5
12,5
(%)
2f
3
0
0
50,0
6,
,3
3
6
48
K m latif
4
Toplam (%)
f
(%)
f
(%)
25,0
25,0
0 68,7
0,0
0 93,7
0,0
4
25,0
0 100,0
0,0
6
,3
4 100,0
25,0
2
12,4
2f
2
0
3
28
100,0
100,0
2f
8
1
1
6,3
0,
,0
0
0
16
3 100,0
18,8
1
6,3
16 100,0
137
5-2-1-7- İlin Turizm Değerleri
Gümüşhane İlinde turizme hizmet veren işletmeler İl genelinde yapılacak bir turizm tanıtım planlamasında Kış Turizmi, Mağara Turizmi, Yayla Turizmi ve Göl-Şelale Turizminin ön plana çıkarılmasını istemektedir. Ardından Kamp-Karavan, Doğa Turizmi ve Kültürel Turizm seçenekleri birinci öncelikli olarak istenen seçenekler olarak belirtilmektedir. Diğer önceliklerde
de ağırlık bu turizm çeşitleri arasında dağılmaktadır. Gümüşhane esnafı
Gümüşhane’nin turizm gelişimi konusunda bunlar dışında su sporları ve
İpek Yolu üzeride durmaktadırlar (Tablo 16).
Tablo 16
Se enekler
1
2
3
f
(%)
f
(%)
f
Turizmi
3
18,7
1
6,3
K lt r Turizmi
1
6,3
0
0
0,0
Do a Turizmi
1
K rsal Turizm
4
5
f
(%)
f
(%)
2
12,4 5
31,3
2
12,4
0,0
2
12,4 1
6,3
3
18,8
1
6,3
1
6,3 0
0,0
3
18,8
6,3
2
12,4
1
6,3 0
0,0
6
37,6
0
0,0
2
12,4
0
0,0 0
0,0
0
0,0
Ma ara Turizmi
3
18,7
3
18,7
3
18,9 4
25,0
2
12,4
Yayla Turizmi
3
18,7
5
31,3
2
12,4 1
6,3
0
0,0
G l- elale Turizmi
3
18,7
1
6,3
4
25,0 2
12,4
0
0,0
Av Turizmi
0
0,0
0
0,0
0
0,0 1
6,3
0
0,0
Kamp-Karavan
Turizmi
2
12,6
0
0,0
0
0,0 0
0,0
0
0,0
Su Sporlar Turizmi
0
0,0
1
6,3
0
0,0 0
0,0
0
0,0
Cevaps z
0
0,0
0
0,0
1
6,3 2
12,4
0
0,0
K
pek Yolu
Toplam
(%)
Bel
Yat
l
Jan
To
Tab
Od
1-5
6-1
16-
31-
To
16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0
5-2-1-8Tablo
17 Turizm Planlaması
Tab
Gümüşhane
işletmeler
Se
enekler İlinde turizme hizmet veren
1
2 İlde yapılacak
3 turizm
planlamalarında, birinci öncelik sıralamasında
kamu
ve
kamu+özel
f
(%)
f
(%)
f sektö(%)
rün birlikte çalışmasını istemektedirler. İkinci öncelik sıralamasında ise özel
Kamu
Kurumlar
6
37,5
4
25,0
2
12,4
sektörün daha faal olması isteği gelmektedir. Diğer öncelik sıralamalarında
Sekt r İlinde herhangi bir seyahat
4 25,0
9 olmamasına
56,3
1 rağmen,
6,3
ise;zel
Gümüşhane
acentası
oteller
ilezel
seyahat
birlikte
olmaları
Kamu+
Sektacentalarının
r
6 faal
37,5
1 ve ildeki
6,3 diğer
8 ticari
50,0işletmelerin turizm planlamasında aktif rol oynamaları istekleri de esnafın işaOteller+Acenteler
0
0,0
0
0,0
1
6,3
retlediği değişik seçenekler arasında yer almaktadır (Tablo 17).
Ticari letmeler
0
0,0
2
12,4
1
6,3
Cevaps z
138
Toplam
Tab
0,0
0
0,0
3
18,7
16 100,0
16
100,0
16
100,0
0
Ya
1-5
16-
31-
51-
To
Tab
Per
K lt r Turizmi
Cevaps z
pek Yolu
Toplam
Do a Turizmi
KTablo
rsal Turizm
17
Ma ara Turizmi
Se enekler
Yayla Turizmi
1
6,3 0
0,0 2 12,4 1
6,3 3 18,8
0
0,0 0
0,0 1
6,3 2 12,4 0
0,0
0
0,0 1
6,3 1
6,3 0
0,0 3 18,8
16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0
1
6,3 2 12,4 1
6,3 0
0,0 6 37,6
0
0,0
2
12,4
3
18,7
3
3
18,7
5
G l- elale Turizmi 3
Kamu Kurumlar
Av Turizmi
0
zel Sekt r
Kamp-Karavan
Kamu+ zel Sekt r2
Turizmi
Oteller+Acenteler
Su
Sporlar Turizmi 0
18,7
1
0,0
0
18,7 3 18,9 4 25,0 2 12,4
1
2
3
31,3 2 12,4 1
6,3 0
0,0
f
(%)
f
(%)
f
(%)
6,3 4 25,0 2 12,4 0
0,0
6 37,5
4
25,0
2
12,4
0,0 0
0,0 1
6,3 0
0,0
4 25,0
9
56,3
1
6,3
0
0,0 0
0,0
0
0,0
6
1 0 6,30,0 80 50,0
0,0 37,5
0
0,0
0,0
0
0
,
0
0
0
,
0
1
0,0 1
6,3 0
0,0 0
0,0 0
06,,03
Ticari zletmeler 0
0
2 2 12,4
Cevaps
0,0 0
0,0 0
1,0 6,3
12,4 10
06,,03
Cevaps
z
0
0
,
0
0
0
,
0
3
18,7
Toplam
16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0
Toplam
16 100,0 16 100,0
16 100,0
Tablo 17
Tablo 18 Turistlere Önerilen Çekicilikler
Se5-2-1-9enekler
1
2
3
SeGümüşhane
enekler İlinde turizme
1
2 f hizmet
3
4
yönelik
veren
esnaf
işletmelerine
(%)
f
(%)
f 5(%)gelen
turistlere
en
fazla
mağaraları
ziyaret
etmelerini
önerdiklerini
söylemişlerf (%) f 6(%) 37,5
f (%)
f
(%)
Kamu Kurumlar
4
25,0 (%) 2 f 12,4
dir. Daha sonra ise yaylalar-kırsal alanlar ve tarihi eserler sıralamayı takip
Szel
ivilSekt
Mimarir,
4 ise,
25,0
9 turistlere
56,3 önerdiği
1
6diğer
,3
etmektedir. Sivil mimari ve köy evleri
esnafın
6
,
3
0
0
,
0
8
50,0
1
6
,
3
11
68,7
1
K
y
Evleri
Kamu+ zelarasında
Sekt r yer almaktadır. 6Mağaralar
37,5 seçeneğinin
1
6,3 birinci
8 önem
50,0sıseçenekler
Ma aralar 9; ikinci9önem
56,3
7 0
43,7 0,0
00
,0 0toplam
2 12,5
ralamasında
sıralamasında
70 işletme;
Oteller+Acenteler
0,0 0,0161işletme
6,3taYa
y
l
a
l
a
r
K
r
s
a
l
rafından
işaretlenmesi
ve
ayrıca
5
önem
sıralaması
içinde
yaylalar
ile
Ticari letmeler
0
0,0
2
12,4
1
6kırsal
,3
Alanlar 15 işletme tarafından
3 18,7 5
31,3 3 mağara
18,7 3ve yayla
18,7 turizmi
1
6,açı3
alanların
işaretlenmesi
Cevaps z
0
0,0
0
0,0
3
18,7
sından
ilin
zenginliği
konusunda
esnafın
bilinçli
olduğunu
ortaya
koymaktaG llerelaleler
1
6,3 2 12,4 1
6,3 1
6,3 2 12,5
Toplam
16 100,0 16 100,0
16 100,0
dır
(Tablo 18).
2 12,4 1
6,3 3 18,7 2 12,4 0
0,0
Tarihi Eserler
Tablo
18
Kamp-Karavan
Alanenekler
lar
Se
Cevaps z
SToplam
ivil Mimari,
K y Evleri
Ma
aralar
Tablo
19
Yayletme
lalar-KTrsral
Alanlar
12,6
0
0 1 0,0 1 2 6,3 0 3 0,0 0 4 0,0 0 5 0,0
0
0,0 0
0,0 1
6,3 9
0,0
f (%)
f
(%)
f (%)
f 56,3
(%) 0
f (%)
16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0
1
6,3 0
0,0 8 50,0 1
6,3 11 68,7
9 56,3 7 43,7 0
0,0 0
0,0 2 12,5
3
18,7
Frekans
5 31,3 3
Y zde (%)
K m latif
18,7 3 18,7Toplam
1
6,3
(%)
6,3 1
6,3 2 12,5
6,7
6,7
18,7 2 12,4 0
0,0
80,0
73,3
G llerelaleler
1
6,3 2 12,4 1
Hay r
11
Tarihi Eserler
2 12,4 1
6,3 3
2
Otel
Kamp-Karavan
Yayla Evleri
1
13,3
93,3
Alanlar
0
0,0 1
6,3 0
0,0 0
0,0 0
0,0
Entegre Turizm Tesisi
2
6,7
100,0
Cevaps z
0
0,0 0
0,0 1
6,3 9 56,3 0
0,0
Toplam
16
100,0
Toplam
16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0
Tablo 20
Tablo 19
Se enekler
letme T r
1
f
2
Frekans
(%) f (%)
139
5
4
3
Y zde (%)
K m latif
f (%) f
(%) f (%)
31l
Top
Jan
Top
Tab
Yat
Tab
Oda
1-5
161-5
316-1
5116Top
31-
Top
Tab
Tab
Per
Yat
1-5
1-5
6-1
16Top
31-
51Tab
Top
Te
Tab
Top
Per
Tab
1-5
n
6D-15
Top
Oca
Mar
Tab
May
Tem
Te
Eyl
Top
Kas
Tab
Tab
D n
Tur
Oca
Yer
Mar
Yer
May
To
Tem
Yaylalar-K
Cevaps
z rsal
0
0,0
0
0,0
3
18,7
Alanlar
3 18,7 5 31,3 3 18,7 3 18,7 1
6,3
Toplam
16 100,0 16 100,0
16 100,0
G llerelaleler
1
6,3 2 12,4 1
6,3 1
6,3 2 12,5
Tablo
18
Tarihi
Eserler
2 12,4Açma
1 İsteği
6,3 3 18,7 2 12,4 0
0,0
5-2-1-10Başka İşletme
Se
enekler
1
2
3
4
5
Kamp-Karavan
Gümüşhane esnafı turizme yönelik başka bir işletme açmayı düşünmeAlanlar
0
0,0
1
6,3
0
0,0
0
0,0
0
0,0
f (%) belirtmiştir.
f (%) Başka
f (%)
f açmayı
(%) fdüşünen(%)
diklerini çok büyük çoğunlukla
işletme
lerden
olacağını,
ikisi 1
entegre
tesisi açmayı
0 otel
0,0
0
0,0
6,3turizm
9 56,3
0
0,0düSCevaps
ivil Mikisi
imazritercihlerinin
,
şündüklerini,
diğer
işletme
ise
yayla
evleri
işletmeyi
düşündüklerini
belirtKToplam
y Evleri
1 100,0
6,3 16
0 100,0
0,0 16
8 100,0
50,0 16
1 100,0
6,3 11
68,7
16
16 100,0
mişlerdir (Tablo 19).
Ma aralar
9 56,3 7 43,7 0
0,0 0
0,0 2 12,5
Tablo
19
Ya
ylalar
-K rsal
Alanlar
letme T r
G llerelaleler
3
18,7
1
6,3
5 31,3 3 18,7 3 18,7 1
6,3
Frekans
Y zde (%)
K m latif
2 12,4 1
6,3 1
6,3
2 12,5
Toplam
(%)
Ta
rihri Eserler
2 12,4 1
6,3
Hay
11
Kamp-Karavan
Otel
2
Alanlar
0
0,0 1
6,3
Yayla Evleri
1
Cevaps z
0
0,0 0
0,0
2
Toplam
16 100,0 16 100,0
16
Toplam
3
18,7 26,7 12,4
0
0,0
6,7
73,3
80,0
0
0,0 0
0,0 0
0,0
13,3
93,3
1
6,3 9 56,3 0
0,0
6,7
100,0
16 100,0 16 100,0 16 100,0
100,0
Tablo
19
Tablo
20 İlde Turizmin Gelişimi İçin Yapılabilecekler
5-2-1-11letme
T r İlinde turizme
Frekans
(%)4 devlet
K mdesteğinin
latif
2 veren esnaf
3Y zde
5
1
SeGümüşhane
enekler
hizmet
en fazla
Toplam
(%)
arttırılmasını isterken,f tanıtıma
ve halka
turizm fbilincinin
f (%)verilmesi
f (%)
f
(%)
(%)
(%) ağırlık
aşılanması
birinci öncelik sıralamasında
Altyapı
Hay r
11 ikinci sırayı almaktadır.
6,7
6,7ekMa aralar
9 56,3 7 43,7 0
0,0 0
0,0 2 12,5
siklikleri
sıralamasında
üçüncü80,0
sırada
Otel ve yeni tesislerin açılması bu öncelik
2
73,3
Yeni TesislerinDiğer öncelik sıralamalarında ise tanıtıma ağırlık verilmesi,
bulunmaktadır.
Yayla
Evleri
1 2bilincinin
A lmas
2 12,5
0
0,0
12,4 13,3
2 12,4 dikkat
1 93,3
6,3
devlet
desteğinin
artırılması
ve halka
turizm
aşılanması
çekEntegre
Turizm
Te
s
i
s
i
2
6,7
100,0
mektedir.
İlde turizmin gelişimi konusunda, esnaf, ankette sunulan seçenekHalka Turizm
ler
dışında
Toplam
16 5(Tablo
100,0
A başka
lanmas bir 3alternatif
Bilincinin
18,8 sunmamıştır
1
6,3
31,320).
4 25,0 0
0,0
Tan t ma A rl k
Tablo 20
Verilmesi
Se
enekler
Devlet
Deste inin
3
Artt r lmas
6f
Ma
aralar
Pansiyonculu
un 9
Gel
irsiilsmleesriin
0
Ye
ni tTe
AAltyap
lmasEksikli i 22
Halka
CevapsTurizm
z
0
Bilincinin A lanmas
3
Toplam
16
Tan t ma A rl k
Verilmesi
3
Tablo 21
Devlet Deste inin
AFaaliyet
rtt r lmas ekli
6
140
Pansiyonculu un
letmesi
GAile
eli tiri
lmesi
0
18,8
1
9
(%) 3f
37,4
56,3 7
0,0 0
12,5
12,5 03
56,3
2
2
12,4 2
3
12,4
0
4
(%) 5f 31,3
(%) 1f
18,7
43,7 0
0,0 0
0,0 0
0,0 1
0,0
2
12,4
18,7 1
6,3 20
(%)
6,3
0,0
6,3
12,4
0,0
0,0
5
0f (%)
0,0
2 12,5
2 12,4
10 6,3
0,0
0,0 0
0,0 1
6,3 6 37,6 13 81,3
18,8 1
6,3 5 31,3 4 25,0 0
0,0
100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0
Tabl
Te
Per
Top
1-5
Tab
6-15
D n
Top
Oca
Tabl
Mar
May
Te v
Tem
Top
Eyl
Kas
Tab
D n
Tab
Tur
Oca
Mar
Yer
May
Yer
Tem
Top
Eyl
Tab
Kas
Tur
Tab
Tur
Yerl
Yab
Yer
Yer
Tab
Top
Yer
Kal
Tab
1-2
Tur
3-5
15+
Ye
rl
Yerl
Yab
Top
18,8
9
37,4
3Frekans
18,7 5
0,0
0
56,3
2
0,09 0
12,4 2
12,4
0
0,0
Y
zde 1(%) 6,3 K 0m latif
31,3
0,0
Toplam (%)
69,2 6,3
0,0 1
2
69,2
12,4
Tab
Tab
Yer
Yab
Kal
Kal
1-2
a a u
Bilincinin
3 18,8 1
611
,3 5 31,3 46,7 25,0 0 6,7
0,0
Hay
r A lanmas
Tan
t
ma
A
r
l
k
Otel
2
73,3
80,0
Verilmesi
3 18,8 9 56,3 2 12,4 2 12,4 0
0,0
Yayla Evleri
1
13,3
93,3
Devlet Deste inin
2
6,7
100,0
Artt r lmas
6 37,4 3 18,7 5 31,3 1
6,3 0
0,0
Toplam
16
100,0
Pansiyonculu un
Geli tir
ilmesi
0
0,0 0
0,0 0
0,0 1
6,3 2 12,4
Tablo
20
6,3 0
0,0 0
0,0
2 12,5 3 18,7 1
Altyap Eksikli i
Se enekler
1
2
3
4
5
Cevaps z
0
0,0 0
0,0 1
6,3 6 37,6 13 81,3
f (%) f (%) f (%) f
(%) f (%)
Toplam
16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0
Ma aralar
9 56,3 7 43,7 0
0,0 0
0,0 2 12,5
Ye
ni Te21
siGümüşhane
slerin
5-2-2İlinde Bulunan Konaklama İşletmeleri
Tablo
A İlklmas
2
12,5 İl 0
2 12,4
2 12,4 1İl genelin6,3
aşamada, Gümüşhane
Kültür0,0
ve Turizm
Müdürlüğünden
K m latif
Y zde (%)
Frekans
Faaliyet ekli
Halka
Turizm Belgeli Otel ve 2’si Turistik İşletme Belgeli Yıldızlı Otel olde
7’si Belediye
Toplam (%)
Bilincinin
A toplam
lanmas 9 3
1
6,3 5 elde
31,3
4 25,0
0 Gümüş0,0
mak
üzere
otel 18,8
bulunduğu
bilgileri
edilmiştir.
Ancak,
Aileİline
letmesi
9
69,2
69,2
hane
yapılan
araştırma
gezisi
sırasında
Taşköprü
yaylasında
JandarTan t ma A rl k
ma
tesisi daha
olduğu
edilmiştir.
Buna0göre
GüLtdBelgeli
. ti. 4 konaklama
3 2tespit
23,1
92,3
Verilmesi
3 18,8
9 56,3
12,4
2 12,4
0,0
müşhane
İli
genelinde
toplam
13
konaklama
tesisi
olduğu
belirlenmiş
ve
7,7
100,0bu
1
Belediyeye
ait
Devlet
Deste
inin anket uygulanmış ve
tesislerin
tamamına
cevap alınmıştır. Anketlerden el13 5 31,3 100,0
AToplam
rt
t r lmasonuçlar
s
6 37,4
3 18,7
1
6,3 0
0,0
de
edilen
aşağıda
sunulmaktadır.
Pansiyonculu un
5-2-2-1Tablo
22 Ticari Faaliyet Şekli
Geli tirilmesi
0
0,0 0
0,0 0
0,0 1
6,3 2 12,4
Konaklama
işletmelerinden 9’u
aile işletmesi,
3’ü Ltd.Şti.
ve 1’ide BeleFaaliyet
S
resi
Frekans
Y
zde
(%)
Altyap Eksikli i
2 12,5 3 18,7 1
6,3 0
0,0 K 0m latif
0,0ifadiyeye (kamu kurumuna) ait işletme olarak faaliyetlerini sürdürdüklerini
Toplam (%)
Cevaps
z
0
0,0
0
0,0ilindeki
1 konaklama
6,3 6 37,6
13 81,3aide
etmişlerdir.
Bu dağılım,
Gümüşhane
işletmelerinin
1
7,7
7,7
1
-3 y l
leToplam
işletmesi
niteliğinde
faaliyet
gösteren
küçük
çaplı
işletmelerden
16 100,0 16 100,0 16 100,0 16 100,0 16oluşan
100,0bir
4-6sergilediğini
yl
6
46,1
53,8
yapı
ortaya koymaktadır (Tablo
21).
7-9 y l
2
15,4
69,2
Tablo 21
2
15,4
84,6
10-12 y l
Faaliyet ekli
Frekans
Y zde (%)
K m latif
15+ y l
2
15,4
100,0
Toplam (%)
Toplam
13
100,0
Aile letmesi
9
69,2
69,2
Ltd. ti.
3
23,1
92,3
Belediyeye ait
1
7,7
100,0
13
100,0
Toplam
Faaliyet
S resi
latif
Konaklama
işletmelerinin 6’sıFrekans
4 ile 6 yıl, 2’siY 7zde
ile 9(%)
yıl, 2’si K10m ile
12 yıl
Toplam (%)
ve 1’i de 1 ile 3 yıl arasında geçen bir sürede faaliyetlerini sürdürdüklerini
belirtmiştir.
1-3 y l Sadece 2 işletme 15 yıldan daha
1 uzun bir zaman
7,7 dilimi içinde
7,7faaliyetine devam etmektedir (Tablo 22).
4-6 y l
6
46,1
53,8
2
15,4
10-12 y l
2
15,4
Tab
Tab
Yer
Tur
Kal
1-2
Yer
3-5
Yer
15+
Top
Yerl
Tab
Top
Tur
Tab
Yab
Ye
rl
Kal
Yab
1-2
Yab
Tab
Kon
Yer
Top
Kal
Tab
1-2
3-5
Ula
15+
Ken
Yerl
eh
Top
Gru
Tab
Kira
Bisi
Yab
Kal
Top
1-2
Yab
Kon
Top
Tablo
22 Faaliyet Süresi
5-2-2-2-
7-9 y l
Ye
rl
Eyl
Yab
Kas
69,2
141
84,6
Tab
Ula
Ken
eh
Gru
Kira
%)
,4
,8
,8
%)
,6
,4
,0
,8
,4
,8
,0
,6
,0
,4
,0
,0
,
,0
0
,
,0
0
,0
,0
,0
,0
,0
,0
%)
,4
,3
Belediyeye ait
Toplam
1
7,7
13
100,0
100,0
Top
Tablo 22
Faaliyet S resi
Yaba
Kona
Tabl
Frekans
Y zde (%)
K m latif
Toplam (%)
Ula
1-3 y l
1
7,7
7,7
Kend
4-6 y l
6
46,1
53,8
ehi
7-9 y l
2
15,4
69,2
Grup
10-12 y l
2
15,4
84,6
Kiral
15+ y l
2
15,4
100,0
Bisik
Toplam
13
100,0
Top
5-2-2-3- İşletme Belgesi
7 işletme Belediye Belgesine istinaden; 1 işletme yatırım belgeli otel, 1
işletme turistik işletme belgeli otel ve 4 konaklama işletmesi ise Jandarma
denetimine tabii olarak faaliyetlerine devam ettiklerini belirtmiştir (Tablo 23).
Tabl
Tablo 23
Se
letme Belgesi
Frekans
Y zde (%)
K m latif
Toplam (%)
Belediye
Tablo
23 Belgeli
Yat
r
m
letmeBelgeli
Belgesi
7
53,8
53,8
1
Frekans
1
7,7
Y zde (%)
7,7
4
7
13
1
30,8
53,8
100,0
7,7
61,5
K m latif
Toplam 69,2
(%)
100,0
53,8
letme Belgeli
Jandarma
Belgeli
Belediye Belgeli
Toplam
Yat r m Belgeli
61,5
letme Belgeli
1
7,7
69,2
5-2-2-4Oda Sayısı
Tablo
24
Jandarma Belgeli
4
30,8
100,0
Konaklama
işletmelerinden
3’ü
1
ile
5;
5’i
6
ile
15;
4’ü
16
ile
30
ve 1’ide
Oda Say s
Frekans
Y zde100,0
(%)
K m latif
Toplam
13
31 ile 50 arası oda sayısına sahiptir (Tablo 24).
Toplam (%)
Tablo
24
1-5 oda
3
23,1
23,1
6-15Say
oda s
Oda
16-30 oda
1-5
odaoda
31-50
5
Frekans
4
3
1
Y zde 38,4
(%)
30,8
23,1
7,7
61,5
K m latif
Toplam 92,3
(%)
6-15
oda
Toplam
16-30 oda
Tablo
31-50 25
oda
5
13
4
38,4
100,0
30,8
1
7,7
100,0
Yatak
ToplamSay s
Frekans
13
Y zde100,0
(%)
Tablo
25
1-5 yatak
142
16-30 yatak
Yatak
Say s
K m latif
Toplam (%)
3
23,1
23,1
6
Frekans
Y zde 46,1
(%)
69,2
K m latif
23,1
100,0
61,5
92,3
Tabl
Faal
Gaze
Se
G r
Afi
Faal
A
Gaze
Yo
G lr
Cev
Afi
Top
A
Yol
Cev
Tabl
Top
Se
Tab
lD
Se
Halk
Yat
lD
Eko
Halk
Alty
Yaro
t
B
Eko
Hep
Alty
Kamu
0,8
,0
,8
,4
0,6
,0
0
0
,
0
,
0
0
,
0
0,0
0,4
,0
0
0
,
0,
0
,0
0
,
0,0
0
0
0,
,0
0
0,0
0,
0
%)
,0
0
,0
2,4
06,,03
,0
0,0
6%)
,3
2,4
6,3
6,3
8,7
%)
0,0
6,4
,3
6
,
6,3
3
,0
8,7
(%)
6,3
0,0
6,3
8,7
,7
2,5
,0
(%)
6,3
2,5
8,7
0%)
,0
2,5
0,
,3
0
8,7
6
0,0
2,5
2,5
0,0
0,0
6,3
2,5
0,0
0
,
0
,0
0
if
%)
0,0
0
6,0
7
0,0
0,0
,0
3,3
if
%)
0,0
6,7
Toplam
letme
1-5
odaBelgeli
Tablo
24 Belgeli
Jandarma
6-15 oda
13
13
45
100,0
7,7
23,1
69,2
23,1
100,0
61,5
30,8
38,4
Toplam
13
100,0
16-30
oda
4
92,3
Oda
Say sYatak Sayısı
Frekans
Y zde 30,8
(%)
K m latif
5-2-2-5Toplam100,0
(%)
31-50 oda
1
7,7
Konaklama
işletmelerinin 3’ü 1 ile 5 ; 6’sı 16 ile 30 ; 2’şer tanesi ise 31
Tablo
24
1-5 oda
3
23,1
23,1
Toplam
13
100,0
ile 50 ve 51 ile 100 arası yatağa sahiptir (Tablo 25).
Oda
Frekans5
Y zde 38,4
(%)
K m latif
61,5
6-15Say
odas
Tablo
(%)
16-30 25
oda
4
30,8 Toplam 92,3
1-5
odaSay
Yatak
31-50
oda s
6-15
oda
Toplam
1-5 yatak
16-30
oda
Tablo
16-30 25
yatak
31-50
oda
31-50 yatak
Toplam
Yatak
Say s
51-100 yatak
Tablo
25
1-5
yatak
Toplam
3
Frekans
1
5
13
3
4
Y zde 23,1
(%)
7,7
38,4
100,0
23,1
30,8
6
1
2
13
Frekans
46,1
7,7
15,4
Y zde100,0
(%)
15,4
23,1
100,0
Y zde 46,1
(%)
2
3
13
Frekans6
23,1
K m latif
100,0
Toplam61,5
(%)
23,1
92,3
69,2
100,0
84,6
K m latif
Toplam100,0
(%)
23,1
K m latif
69,2
Toplam 84,6
(%)
Yatak
Say s
16-30 yatak
5-2-2-6Personel Sayısı
Tablo
31-50 26
yatak
2
15,4
3
23,1
23,1
1-5
yatak
Konaklama
12’sinin
personel
1-5 arasında
değiş51-100
yatak
2
100,0
Frekans
Y sayısı
zde 15,4
(%)
K m latif
Personel
Say işletmelerinin
s
mektedir.
Sadece
1
işletme
personel
sayısının
6-15
arasında
değiştiğini
be16-30
yatak
6
46,1
69,2
Toplam
(%)
Toplam
13
100,0
lirtmiştir
(Tablo 26).
2
15,4
84,6
31-50
yatak
1-5 ki i
12
92,3
92,3
51-100
yatak
2
15,4
100,0
Tablo
6-15 ki26
i
1
7,7
100,0
Toplam
13
100,0
13
Toplam Say s
Frekans
Y zde100,0
(%)
K m latif
Personel
Toplam (%)
Tablo
26
1-5 ki i
Tablo 27
Personel
6-15 ki i Say s
12
Frekans1
92,3
Y zde (%)
7,7
Evet
100,0
092,3
0 7,7
92,3
K m latif
100,0
Hay r(%)
Toplam
13 92,3
13
Toplam
Te
kullan ld m ?
1
-5 vik-kredi
ki i
12
13100,0
Toplam
5-2-2-76
-1
5 ki i Teşvik-Kredi Kullanımı 1
Tablo 27
Toplam
Konaklama işletmelerinin tamamı 13
faaliyetlerine100,0
başlarken teşvik veya
Tablo 28
Evet
Hay r
kredi kullanmadıklarını beyan etmişlerdir (Tablo 27).
Toplam
D nemler
Te
vik-kredi kullan%ld0-20
m ? % 21-40 % 41-60 % 61-80
0 % 81-100 13
Tablo 27
f
%
f
%
f
%
f 0%
f
% 13
f
%
Toplam
Ocak- ubat
8 61,5 2 15,4 2 15,4 1 Evet
7,7 0 0,0 Hay
13 r100,0
Tablo
28 kullan7ld53,8
Te
vik-kredi
m ? 4 30,8 1 7,7 1 7,7
0
Mart-Nisan
0 0,0 13
13 100,0
0 %281-100
7,7
15,4 13
100,0
15,4 %1 61-80
23,1 %2 41-60
38,4 % 321-40
5% 0-20
Toplam
%
%
%
%
% 13f 100,0
%
Temmuz-A ustos 5f 38,4
2f 15,4
3f 23,1
1f 7,7
2f 15,4
5-2-2-8Doluluk Oranları
Tablo
28
Ocakubat
8 46,1
61,5 4
2 30,8
15,4 2 15,4 1 7,7 0 0,0 13 100,0
6
Eyl
l-Ekim
Konaklama
işletmelerinin
doluluk
boyunca
çoğunlukla
çok
Toplam
%1
%
21-40
%
0-20
DKas
nemler
Mart-Nisan
7
7,7 %1yıl61-80
7,7 %081-100
0,0 13
100,0
m-Aral k
6 53,8
46,1 4 30,8 oranlarının
2 41-60
15,4
düşük seviyelerde seyrettiği
tespit
edilmekle
birlikte,
özellikle
Mayıs
ayıyla
bir%
%
%
%
% 13f 100,0
%
2f 15,4
1f 7,7
2f 15,4
3f 23,1
5f 38,4
May s-Haziran
Tablo
29
Ocakubatustos 85 61,5
0,0 13
Temmuz-A
38,4 22 15,4
15,4 23 15,4
23,1 11 7,7
7,7 02 15,4
13 100,0
100,0
143
Toplam
Maynemler
s-Haziran
D
Mart-Nisan
Turist
Tipi
Eyl l-Ekim
May s-Haziran
76 53,8
46,1
5 38,4
44 30,8
12 15,4
7,7 Y11zde
7,7
100,0
Frekans
30,8
7,7(%)00 0,0
0,0K m13
13latif
100,0
(%)
Toplam
3 23,1 2 15,4 1 7,7 2 15,4 13 100,0
G
Yolr
Tab
Afi
Cev
Se
A
Top
Yol
l
Cev
Tab
Hal
Top
Se
Yat
Eko
Tab
l
Alt
Se
Hal
Br
Ya
t
Hep
l
Eko
Kam
Halk
Alt
Cev
Ya
t
B
r
Top
Eko
Hep
Alty
Kam
Tab
B
r
Cev
Se
Hep
Top
Kam
Siv
Cev
Tab
Ky
Top
Ma
Se
Yay
Tab
Ala
Siv
Gl
Se
K
y
Tar
Ma
Kam
Sivi
Ya
y
Aly
an
K
Ala
Tre
Ma
G
l
Y r
Ya
Tay
r
Cev
Alan
Kam
Top
G
A
ll
an
Ta
ri
Tre
Tab
Y
r
Kam
A
lan
Cev
Se
Tre
Top
Y
Kr
Cev
Tab
Kl
Top
Se
Do
Ma
Tabl
K
Yay
Se
,0
,5
,3
,
3
%)
,7
,5
,0
,
0
,7
,5
,0
6,
,0
3
%)
,0
,5
0,0
,7
0,5
,
f0
%)
0
,0
6,3
,
7
,0
,5
,0
0,0
,3
,0
if
0
,0
%)
0,0
,7
,0
,0
,3
%)
,0
if
,5
%)
6,
,7
3
,0
0,3
,
0
%)
,0
2,5
0,0
6,3
0,0
0,0
,4
%)
0
,
2,5
0,0
0
,3
6
,0
3
0,0
,
0,0
2,4
0
,0
if
0%)
,0
1,3
,2
,0
0,0
,3
Toplam (%)
Tablo
51-10027yatak
2
15,4
100,0
1-5 ki i
12
92,3
92,3
Toplam
13
100,0
Evet
Hay r
6-15 ki i
1
7,7
100,0
Te vik-kredi kullan ld m ?
0
13
100,0
13
Toplam
likte
Ağustos ayı sonuna kadar gerek tatil döneminin başlaması gerekse yayTablo
0
13
Toplam26
la şenlikleri ile birlikte doluluk oranlarında bir artış görülmektedir (Tablo 28).
Frekans
Y zde (%)
K m latif
Personel Say s
28
Tablo 27
Toplam (%)
1
ki i
D-5nemler
% 0-20
% 21-40
6-15vik-kredi
ki i
Te
kullanfld m% ? f %
Toplam
Ocakubat
8 61,5 2 15,4
Toplam
%1241-60
f1
92,3% 81-100Hay
Toplam
% 61-80
Evet
r92,3
%
f
13
2 15,4
1
f100,0%
0% 7,7 f % 13
100,0
7,7
0
0,0
13
0
13 100,0
7,7 0 0,0 13 100,0
Mart-Nisan
7 53,8 4 30,8 1 7,7 1
Tablo
28
5 38,4 3 23,1 2 15,4 1 7,7 2 15,4 13 100,0
May s-Haziran
Tablo
27
Temmuz-A
38,4 %221-40
15,4 %3 41-60
23,1 %1 61-80
7,7 %2 81-100
15,4 13Toplam
100,0
D nemler ustos 5% 0-20
Evet
Hay r
f
%
f
%
f
%
f
%
f
%
f
%
6 46,1 4 30,8 2 15,4 1 7,7 0 0,0 13 100,0
Eyl l-Ekim
Te vik-kredi kullan ld m ?
0
13
Ocakubatk
61,5 42 30,8
15,4 2 15,4 1 7,7 0 0,0 13 100,0
Kas
m-Aral
68 46,1
0
13
Toplam
Mart-Nisan
7 53,8 4 30,8 1 7,7 1 7,7 0 0,0 13 100,0
Tablo
29 Turist Tipleri
5-2-2-95 38,4 3 23,1 2 15,4 1 7,7 2 15,4 13 100,0
May
s-Haziran
Tablo
28
Km
(%)2 15,4
Frekans
Tipiustos
Turist
Konaklama
işletmeleri
olarak
kısa Y
süreli
konaklayan
yerli
turistTemmuz-A
5 38,4ağırlıklı
2 15,4
3 23,1
1zde7,7
13latif
100,0
% 81-100
Toplam
41-60 % 61-80
% 21-40 yer% almamasına
% 0-20 Tabloda
D nemler
(%)
Toplam
lere
hizmet
vermektedirler.
rağmen,
yabancı
turist6 46,1 4 30,8 2 15,4 1 7,7 0 0,0 13 100,0
Eyl l-Ekim
f
% üzere
f konakladıkları
%
f
% anket
f
%sırasındaki
f
% sözlü
f bilgi%
lerin
ise
kısa
süreli
olmak
Ye
rli
-k sa skre
12
92,30 0,0 13 92,3
Kas
m-Aral
6
46,1
4
30,8
2
15,4
1
7,7
100,0
lerden
(Tablo
29). 2 15,4 1 7,7 0 0,0 13 100,0
Ocak-elde
ubatedilmektedir
8 61,5
2 15,4
Yerli-uzun s re
1
7,7
100,0
Mart-Nisan
7
53,8
4
30,8
1
7,7
1
7,7
0
0,0
13
100,0
Tablo
100,0
13
Toplam29
5 38,4 3 23,1 2 15,4 1 7,7 2 15,4 13 100,0
May s-Haziran
K m latif
Y zde (%)
Frekans
Tipi
Turist30
Tablo
Temmuz-A ustos 5 38,4 2 15,4 3 23,1 1 7,7 2 15,4
13 100,0
(%)
Toplam
Turist
Ti
p
i
Bireysel
Paket
Yok
Toplam
46,1
4
30,8
2
15,4
1
7,7
0
0,0
13
100,0
6
Eyl
l-Ekim
Yerli-k sa s re
12
92,3
92,3
(%)
f2 15,4
(%) 1 f7,7 (%)
f13 100,0
(%)
f
Kas
m-Aral
k
6
46,1
4
30,8
0
0,0
Yerli-uzun s re
1
7,7
100,0
Yerli Turist
13 100,0
0 0,00
0
0,0
13 100,0
100,0
13
Toplam29
Tablo
12
92,3
1
7,7
0
0,0
13 100,0
Yabanc Turist
30
Tablo
K
m latif
Y
zde
(%)
Frekans
p
i
Ti
Turist
5-2-2-10- Turistlerin Konaklama Biçimleri
Toplam
Tablo
Turist 31a
Tipi
Bireysel
Paket
Yok
Toplam(%)
Konaklama
işletmelerinde
konaklayan
yerli turistlerin
tamamı
ve yabanr
li
i-Turistlerin
k sa s
rebüyük bir
92,3
92,3
(%) Frekans
f12 (%)olarak
fişletmelere
(%) Kgelmektedir.
f latif
(%)
f çoğunluğu
Ye
rl
Y zde
(%)
m
cıYe
turistlerin
ise
bireysel
Yerli-uzun
1 0,00 bulunmaması
100,0
(%)
Kal
Bu
Gümüşhane
seyahat0 acentası
ile
Yedurum
rli TuS
risreleri
t s re
13İlinde
100,0
0 7,7
0,0 Toplam
13örtüşmek100,0
tedir
(Tablo
30).
Toplam
69,2
69,2
1-2
g n Turist
12
92,3
113 9 7,7
0100,0
0,0
13 100,0
Yabanc
3-5 g 30
n
2
15,4
84,6
Tablo
Tablo
15+ g 31a
n
2
15,4
100,0
Turist Tipi
Bireysel
Paket
Yok
Toplam
Ye
rl
Konaklam yor
0
0,0
100,0
Ye
riliTurist
Turistlerin
Frekans
Y
zde
(%)
K
m latif
(%)
f
(%)
f (%)
f
(%)
f
Kal
S releri
Toplam
13
100,0 Toplam (%)
Yerli Turist
13 100,0
0 0,00
0
0,0
13 100,0
9
69,2
69,2
1-2 g n
Yabanc31b
Turist
12
92,3
1
7,7
0
0,0
13 100,0
Tablo
3-5 g n
2
15,4
84,6
Yabanc
15+ g 31a
n Turistlerin
Tablo
144
Kal
S
releri
Yerli Turist
Konaklam yor
Ye
r
l
i
Turistlerin
1-2
gn
Toplam
Frekans2
0
Frekans
12
13
Y zde 15,4
(%)
K m latif
100,0
Toplam
(%)
0,0
100,0
Y zde92,3
(%)
K m latif
92,3
100,0
Cev
G
ll
Top
Sivi
Ta
Kr
yi
Kam
Ma a
Tabl
A
laynl
Ya
Se
Trek
Alan
Y
r
G ll
Sivi
Cev
Tari
Ky
Top
Kam
Ma
A
lana
Yayl
Tabl
Tre
Alan
Y
r
Se
G
ll
Cev
Tari
KTop
Kam
K lt
Alan
Tabl
Do
Tre
Se
Ma
Y ra
Ya
yl
Cev
K
GTop
l-
K lt
Kam
Turi
Do
Tabl
Heps
Ma
Se
im
Ya
yl
Ceva
G
K lTop
Kam
K lt
Turi
Do
Tabl
Hep
Ma
im
Se
Yayl
Cev
G lTop
Ye
ni
Kam
A l
Turi
Tabl
Halk
Hep
Bilinc
Se
im
Tan
Cev
Veri
Yeni
Top
Devl
A
Artt
Halk
Tabl
Pans
Bilin
G
eli
Se
Tan
A
lty
Veri
Tur
Yeni
Devl
Misa
Artt
,3
29 s re
Tablo
Yerli-uzun
,0
%)
Toplam
Turist Tipi
,5
6,3
%)
0,
0
,5
0
6,
,0
3
0
0,
,0
0
0,4
,0
0,0
0,3
,0
,0
,4
0,0
,3
if
%)
,0
,2
,3
,0
if
%)
9,2
2,3
if
0,0
%)
7,7
3,8
9,2
if
(%)
4,6
7,7
0,0
3,8
9,2
4,6
0,0
1
7,7
13
Frekans
Y zde100,0
(%)
100,0
K m latif
Toplam (%)
Tablo
30 Turistlerin Kalış Süreleri
5-2-2-11Yerli-k sa s re
12
92,3
92,3
Turist
Tipi
Bireysel
Paket
Yok
Toplam
9
konaklama
işletmesi
yerli
turistlerin
sadece
1
ile
2
gün
arasında
konakYerli-uzun s re
1
7,7
100,0
lama yaptığını belirtmiştir.
konaklama
tesisi isef otellerindeki
turist
(%)
f
(%)
(%)
fyerli (%)
f İki
Toplam
13
100,0
konaklamalarının
5
güne
kadar
çıkabildiğini
ifade
etmiştir.
Diğer
2
konaklaYerli Turist
13 100,0
0 0,00
0
0,0
13 100,0
ma
tesisi30ise, Gümüşhane iline özellikle baraj inşaatları için gelen görevlileTablo
12 92,3
1
7,7
0
0,0
13 100,0
Yabanc Turist
rin otellerinde uzun süreli konakladıklarını beyan etmişlerdir (Tablo 31a).
Turist Tipi
Bireysel
Paket
Yok
Toplam
Tablo 31a
(%)
f
(%)
f (%)
f
(%)
f
Yerrll
iiTu
rist
Turistlerin
Kal
releri
rist
Yabanc S Tu
1-2 g n
Tablo
3-5 g n31a
13 100,0 Frekans
0 0,00 Y zde
0 (%)
0,0 K13m latif
100,0
(%)
12 92,3
1
7,7
0
0,0 Toplam
13 100,0
69,2
69,2
9
15+
n
YerligTuristlerin
Kal
S releri
Konaklam yor
Yerli Turist
2
15,4
84,6
2
Frekans
0
139
Y zde 15,4
(%)
0,0
69,2
100,0
100,0
K m latif
Toplam100,0
(%)
69,2
1-2 g n
Toplam
3-5 g n
2
15,4
84,6
31b
Tablo
Bir
konaklama
işletmesi
otelinde
yabancı
turistlerin
konaklamadığını
15+ g n
2
15,4
100,0ifadeYabanc
etmiştir.Turistlerin
Diğer 12 konaklama işletmesi
ise
otellerinde
konaklama
yapan
Frekans0
Y zde (%)
K m latif
Yerli Turist Konaklam yor
0,0
100,0
yabancıların
çok
çeşitli
milletlerden
olduğunu
ve
sadece
1-2
gün
kalarak
Kal
S releri
Toplam (%)teToplam
13
sislerinden
ayrıldıklarını belirtmişlerdir (Tablo
31b). 100,0
1-2 g n
12
92,3
92,3
31b
Tablo
Yabanc Turist
Konaklam
yor
1
7,7
100,0
Yabanc Turistlerin
Frekans
Y zde (%)
K m latif
Toplam
Kal S releri
13
100,0
Toplam (%)
1-2 g 32
n
Tablo
Yabanc Turist
Ula m ekli
Konaklam yor
12
92,3
92,3
Frekans
1
Y zde (%)
7,7
K m latif
100,0
Toplam (%)
Toplam
13
100,0
46,1
46,1
6
Kendi Otolar
Tablo
32
ehirleraras Otob s
1
7,7
53,8
5-2-2-12- Turistlerin Ulaşım Şekli
Grup
zel Ara larla
1
7,7
61,5
Y zde (%)
K m latif
Frekans
Ula Olarak
m ekli
Konaklama tesislerine gelen turistler en fazla kendi araçlarını
kullanarak
(%)
30,8 Toplam 92,3
4
Kiral k Ara lar
otellere ulaşmaktadırlar. Ardından özellikle yabancıların kiralık araçlarla ko46,1
6
Kendi
B
isikletOtolar
1
7,7
100,0
naklama
tesislerine ulaştıkları işletmecilerle
yapılan 46,1
görüşmelerde
tespit
ehirleraras
s
1
7,7yabancı turistlerin
53,8
edilmiştir.
AyrıcaOtob
1 konaklama
tesisinde13
bisiklet
ile gelen
Toplam
100,0
Bu durum sportif
etkinliklerin
deGrup
konakladığı
Olarak zelöğrenilmiştir.
Ara larla
1
7,7 ve alternatif
61,5turizm çeşitlerinin geliştirilmesi açısından önemli bir göstergedir (Tablo 32).
92,3
30,8
4
Kiral k Ara lar
Bisiklet
1
7,7
Toplam
13
100,0
100,0
145
Do
Kam
Turi
Ma
Heps
Yayl
Gim
lCeva
Kam
Turi
Top
Heps
Tabl
im
Cev
Se
Top
Yeni
Tabl
A l
Halk
Se
Bilinc
Tan
Yeni
Veri
A
Devl
Halk
A
rtt
Bilinc
Pans
Tan
G
eli
Veri
A
lty
Devl
Tur
Artt
Misa
Pans
Kapa
Geli
Ceva
Alty
Top
Tur
Misa
Tabl
Kapa
Se
Ceva
Top
Kamu
Tabl
zel
Se
Kam
Cev
Kam
Top
zel
Kam
Cev
Top
,0
Yabanc Turist
Konaklam yor
Kapa
1
7,7
13
100,0
Frekans
Y zde (%)
Toplam
100,0
Ceva
Top
Tablo 32
if
%)
Ula m ekli
7,7
Kendi Otolar
K m latif
Toplam (%)
Tabl
Se
6
46,1
46,1
3,8
ehirleraras Otob s
1
7,7
53,8
9,2
Grup Olarak zel Ara larla
1
7,7
61,5
4,6
Kiral k Ara lar
4
30,8
92,3
Kam
0,0
Bisiklet
1
7,7
100,0
Cev
Toplam
13
100,0
Gümüşhane İlinde bulunan konaklama işletmelerinin tamamına yakını
herhangi bir tanıtım faaliyetinde bulunmadıklarını ve sadece ağızdan kulağa tanıtım yöntemini kullandıklarını belirtmişlerdir. İkinci önem sıralamasında ise yerel gazetelere verilen reklamlar birinci sırada yer almaktadır. Yol tabelalarını ise sadece bir otel işletmecisi kullandığını belirtmesine rağmen,
araştırma gezisinde tüm konaklama tesislerinin yol tabelalarını kullandıkları görülmüştür (Tablo 33).
Tablo 33
Se enekler
,8
1,5
,2
,0
if
(%)
3,1
1,5
2,3
,0
Faaliyet Yok
1
2
3
f
(%)
f
(%)
f
(%)
0
0,0
0
0,0
0
0,0
Gazete lanlar
0
0,0
4
30,8
1
7,7
G rsel Medya
0
0,0
1
7,7
0
0,0
Afi -Bro r-Katalog
0
0,0
1
7,7
0
0,0
12
92,3
1
7,7
0
0,0
Yol Tabelalar
1
7,7
0
0,0
0
0,0
Cevaps z
0
0,0
6
46,1
12
92,3
13 100,0
13
100,0
13
100,0
A zdan Kula a Tan t m
Toplam
5-2-2-14- Turizm Alanında Gümüşhane İlinde Karşılaşılan Sorunlar
Tablo 34
Gümüşhane İlinde bulunan konaklama işletmeleri en fazla İl düzeyinde
Se enekler
1 sırasında 2karşılaştıkları3bürokratanıtım
eksikliğinden ve turizm faaliyetleri
tik engellerden yakınmaktadırlar. Yatırım
f teşviklerinin
(%)
f olmamasının
(%)
f izlediği
(%)
sıralamayı
altyapı
sorunları,
tüm
sorunların
işaretlenmesi
ve
farklı
bir
sorun
l D zeyinde Tan t m Eksikli i
4 30,8
1
7,7
0
0,0
Halk n Tutumu
146
Yat r m Te viklerinin Olmamas
Ekonomik Sorunlar
zel
Top
5-2-2-13- Tanıtım Pazarlama Faaliyetleri
if
%)
Kam
0
0,0
1
7,7
0
0,0
2
15,3
2
15,4
1
7,7
0
0,0
1
7,7
4
30,8
,2
,0
if
if
(%)
%)
3,1
,8
1,5
1,5
2,3
,2
,0
,0
G rsel Medya
0
0,0
1
7,7
0
0,0
Afi -Bro r-Katalog
0
0,0
1
7,7
0
0,0
A zdan Kula a Tan t m
12 92,3
1
7,7
0
0,0
olarak
görülebilecek
kamuya
ait
misafirlerin
varlığı
sorunları
takip
etmekteYol Tabelalar
1
7,7
0
0,0
0
0,0
dir. Konaklama tesisleri üçüncü önem sıralamasında en fazla ekonomik soCevaps33z
0
0,0
6
46,1
12
92,3
Tablo
runlardan bahsetmişlerdir.Yatırım teşviklerinin olmaması seçeneğinin üç
Toplam
13 1
100,0desteğinin
13 2100,0
13 3 100,0
Se
enekler
önem
sıralamasında da işaretlenmesi
devlet
arttırılması
gerekliliğini göstermektedir (Tablo 34).
f
(%)
f
(%)
f
(%)
Faaliyet
Tablo
34Yok
Gazete
lanlar
Se enekler
0
0,0
0
01
0,0
G rsel Medya
0f
0
4
0,0
(%)
0,0
30,8
4 2 30,8
1f
7,7
(%)
1
7
1
7,
,7
7
12
0
1
2
92,3
0,0
7,7
15,3
Afi
r-Katalog
l D-Bro
zeyinde
Tan t m Eksikli i
A
zdan
Kula
Halk n Tutumua Tan t m
Yo
Yalt Tabelalar
r m Te viklerinin Olmamas
Cevaps
Ekonomikz Sorunlar
if
if
%)
(%)
,1
3,1
,2
1,5
,6
2,3
,0
,0
if
if
%)
%)
,3
,1
,0
,2
,6
,0
if
%)
,3
,0
am
%
00,0
00,0
00,0
0
0,
,0
0
0
0
13
1 100,0
7,7
Toplam
Altyap Sorunlar
0
0,0
13
7,7
0f
0
0
0,0
(%)
0
0,
,0
0
7
7,
,7
7
0
,
0
15,4
46,1
7,7
0
0
0
1
12
4
0
0,
,0
0
0
,
7,0
7
92,3
30,8
13
1 100,0
7,7
13
1
100,0
7,7
1
1
0
2
6
1
0,0
B rokrasi
4
30,8
0
0,0
0
0
Hepsi 34
Tablo
Kamuya
ait misafirhaneler
Se
enekler
1
7,7
0
0,0
0
0
11
7,7
03
0
Cevaps z
0f
0
(%)
13
4 100,0
30,8
Toplam
l D zeyinde Tan t m Eksikli i
0 2 0,0
7f 53,8
(%)
13
100,0
1
7,7
7f 753,8
(%)
13
100,0
0
0,0
Halk n Tutumu
0
0,0
1
7,7
0
0,0
5-2-2-15- Turistlere Önerilen Çekicilikler
Tablo
2 15,3
2
15,4
1
7,7
Yat r m35Te viklerinin Olmamas
Konaklama
işletmelerinden
6’sı
konuklarına
Gümüşhane
İlinde
bulunan
Ekonomik
Sorunlar
0,0 3 1
7,7
4 530,8
Se enekler
1
20
mağaraları
ziyaret etmelerini
önermektedir.
Birinci önem4sıralamasında
taAltyap
Sorunlar
7,f7 (%)
1 f
7,7(%)
1 f (%)
7,7
f almaktadır.
(%) f 1
(%) mimari-köy
rihi
eserler
ikinci sırayı
Sivil
evleri,
yaylalar-kırsal
B
rokrasi
30,8
0
0,0
0 işletme0
alanlar
ve göller-şelaleler sıralamayı4takip
etmektedir.
Konaklama
Sivil
Mimari
lerinin
sonraki önem 1sıralamalarında;
7,7 1 17bu
,7 beş
0,00 4 0,dışında,
0,0 1
K y Evleri
Hepsi
70
,7 seçeneğin
030,8 00sadece
kez
kamp-karavan
alanlarını,
bir
kez
de
trekking-doğa
yürüyüşü
gibi
faklı
Ma aralar
6 46,1 2 15,4
0,
0
Kamuya
ait misafirhaneler
1
77
,7 53,8
0 0 0,0 0,0 00
seçenekleri işaretledikleri görülmektedir. Bölge kamp-karavan kurulmasına
Yaylalaalanlar
r-zK rsalve trekking-doğa yürüyüşü
Cevaps
0
0
7açısından
53,8 önemli
7 753,8
yönelik
yapma
bir poAlanlar
1
7
,
7
4
30,8
1
7
,
7
5
38,4
0 100,0
0,ne0
Toplam
13
100,0
13
100,0
13
tansiyel sergilemesine rağmen, altyapı ve parkur düzenlemeleri eksikliği
7
,
7
5
38,4
2
15,4
0
0
,
0
0
0
,
0
1
G
llerelaleler
denlerinden dolayı turistlere fazla önerilmemektedir (Tablo 35).
Tarihi Eserler
4 30,8 1
7,7 0
0,0 0
0,0 0
0,0
Tablo 35
Kamp-Karavan
Se
A
lanenekler
lar
0 1 0,0 0 2 0,0 1 3 7,7 0 4 0,0 0 5 0,0
f (%) f (%) f (%) f
(%) f (%)
Trekking, Do a
Sivil
Y
r yMimari
K
y
Evleri
Cevaps
z
Ma
aralar
Toplam
Yaylalar-K rsal
Alanlar36
Tablo
G llerelaleler
0,0 0
0,0 0
0,0 1
7,7 0
0,0
0
7
,
7
1
7
,
7
0
0
,
0
4
30,8
0
0,0
1
0,0 2 15,4 3 23,1 13 100,0
0,0 0
0
6
46,1
2
15,4
7
53,8
0
0
,
0
0
0,0
13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0
1
7,7
4
30,8
1
7,7 5
38,4
0
147
0,0
1
7,7
5
38,4
2
15,4 0
0,0
0
0,0
,1
%)
,2
,3
,6
,0
,0
if
%)
,3
,0
am
%
00,0
00,0
00,0
00,0
00,0
00,0
am
%
00,0
if
00,0
(%)
00,0
2,3
00,0
0,0
00,0
f (%)
Hepsi
Sivil
KamuyaMimari
ait misafirhaneler
7,7
1
K
y
Evleri
Cevaps z
Ma
aralar
Toplam
Yaylalar-K rsal
Alanlar
Tablo 35
G llerelaleler
Se
Tarienekler
hi Eserler
Kamp-Karavan
Sivil
Mimari
Alanlar
K
y
Evleri
Trekking, Do a
Ma
Y raralar
y
ylalar-zK rsal
Ya
Cevaps
Alanlar
Toplam
1
7,7
4
5
30,8
1
7,7
1
4 30,8
f (%)
2
0
1
6
0
(%)
0
7,7 5
0
0,0
38,4
2
1
7,7
f (%)
15,4 0
0,0
3
4
0
0,0 0
0,0
f (%) f
(%)
0
0,0
5
0
0,0
f (%)
0,0
7,7
0
1
0,0
7,7
1
0
7,7 0
0,0 4
0,0
30,8
0
0
0,0
0,0
46,1
0,0
2
0
15,4
0,0
7
0
53,8
0
0,0 1
0,7
0
7
0
0,0
0,0 2 15,4 3 23,1 13 100,0
0,0 0
0
7
,
7
4
30,8
1 100,0
7,7 13
5 100,0
38,4 13
0 100,0
0,0
1
13 100,0 13 100,0 13
G llerelaleler
1
7,7 5 38,4 2 15,4 0
0,0 0
0,0
5-2-2-16İlin
Turizm
Değerleri
0
,0
0
0
,
0
0
0
,
0
0
7
,
7
1
30,8
4
r
i
h
i
E
s
e
r
l
e
r
Ta
Tablo 36
Kamp-Karavan
Gümüşhane
planlanan
bir3turizm planlamasında
2
4
5konak1
Se
enekler İlinde yapılması
0 ile
0,0en
0,0nedeni
0
7,7 işletmeler
0,0 1bulunan
0,0 0
Alanltesisleri
ar
lama
özellikle0Taşköprü
yaylasında
f (%) f (%) f (%) f
(%) f (%)
fazla
çim kayağının
ön plana çıkarılmasını istemektedirler. Bu seçeneği külTrekking,
Do a
0
0
0
0
0
0
2
rizturizmi
mi
türK
seçenekleri
İlk dört
Y ve
r Tu
ykış
0 15,4
0,0 izlemektedir.
0
0,
,0
0 0
0
0,
,0
0önem
1 sıralaması
7,
,0
7 0
0 içinde,
0,
,0
0
K
l
t
r
Turizmi
3
23,1
0
0
,
0
0
0
,
0
1
7
,
7
0
0
,
0isilin
sahip z
olduğu yaylalar,
mağaralar
ve
çıkarılması
0,0şelalelerin
2 15,4ön3plana
23,1
13 100,0
0
,0 0
0
Cevaps
teği
işletmeciler
talep
0 100,0
0,0birbirine
1 100,0
7yakın
,7 13
0 düzeylerde
0,0 13
0 100,0
0,0 edilmektedir
0 100,0
0,0
Do
a Turizmi tarafından
13
100,0
13
13
Toplam
(Tablo 36).
Ma ara Turizmi
0
0,0 3 23,1 2 15,4 3 23,1 0
0,0
Yayla Turizmi
36
Tablo
Turizmi
G
lelale
Se enekler
1
1
if
m%)
Hepsi
Ye
ni Kaya
Tesislerin
im
A lmas
Cevaps z
Halka Turizm
Toplam
Bilincinin A lanmas
Tan t ma
Tablo
37 A rl k
148
Verilmesi
Se enekler
Devlet Deste inin
7,7
1 1 7,7
G l- elale Turizmi
Tablo 37
Kamp-Karavan
Se
enekler
Turizmi
0,0
0,0
0,0
f 0,0(%) 0 f
38,4
1
2,3
0,0
0,0
9,2
(%)
4,6
0,0
(%)
0
1
7,7
0
0,0
0
0
7
,
7
0
0
,
0
4
30,8
0
0
,
0
0
0
7
53,8
7 753,8
2 13
15,4100,0
7 53,8
0
0,0 13 0 100,0
0,0
13 100,0
46,1
f
1
2
1
3
4
0
0
0
13
1
m
if
(%)
(%)
0,0
1(%) 7,f7
1
6
Kamp-Karavan
Turizmi
K Turizmi
Hepsi
K lt r Turizmi
im Kaya
Do a Turizmi
Cevaps z
Ma ara Turizmi
Toplam
Yayla Turizmi
00,0
f
23,1
1
7,7 0
0,0
4 3 30,7 1 4 7,7
0
0,0
0 5 0,0
(%) f (%)
(%) f (%) f (%) f
7,7 0
0,0 0
0,0 0
0,0 0
0,0
15,4 0
0,0 0
0,0 0
0,0 0
0,0
7,7 0
0,0 0
0,0 0
0,0 0
0,0
0,0
7,7 0
0,0 1
0,0 0
23,1 0
30,7 0
0,0 0
0,0 0
0,0 0
0,0
0,0 1
7,7 0
0,0 0
0,0 0
0,0
0,0 5 38,4 6 46,2 6 46,2 13 100,0
0,0
0,0 3 23,1 2 15,4 3 23,1 0
100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0
7,7 0
0,0 0
0,0
7,7 3 23,1 1
7,7
1 1 7,7
1f (%)
7,7
4
1
0
3
1 2 7,7
30,7
7,7
0,0
1
7,7
0 2 0,0
0f (%)
0,0
0
3
5
0,0
23,1
38,4
7,7
30,7 1
4
0 3 0,0 0 4 0,0
(%)
0f (%)
0,0 0f
0,0
0,0 0
0,0 1
46,2 6
0
0
6
0,0
0
0 5 0,0
0f (%)
0,0
0,0
0,0 0
7,7 0
0,0
46,2 13 100,0
13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0
0,0 2 15,4 0
0,0
7,7 0
3 23,1 1
1
7,7
1
3
23,1
2
3
23,1 1
3
7,7
4
0
0,0
5
if
(%)
2,3
0,0
m
(%)
0,0
0,0
Do a Turizmi
0
0,0
1
7,7
0
0,0 0
0,0
0
0,0
Ma ara Turizmi
0
0,0
3
23,1
2
15,4 3
23,1
0
0,0
Yayla Turizmi
1
7,7
3
23,1
1
7,7 0
0,0
0
0,0
7,7 Yapılabilecekler
4 30,7 1
7,7 0
0,0
7,Gelişimi
7 1
G 5-2-2-17l- elale Turizmi
1
İlde Turizmin
İçin
Kamp-Karavan
Gümüşhane İlinde bulunan konaklama işletmelerinin 7’si en fazla devlet
Turizmi
1
7,7 0
0,0 0
0,0 0
0,0 0
0,0
desteğinin arttırılmasını isterken, halka turizm bilincinin aşılanması, tanıtıHepsi
1 tesislerin
7,7 0 açılması
0,0 0ve İlde
0,0 bulunan
0
0,kamuya
0 0 ait
0,0
ma
ağırlık verilmesi, yeni
misafirhanelerin
birinci0öncelik
im Kaya kapatılması
4 30,7
0,0sıralamasında
0
0,0 0 yer alan
0,0 diğer
0 seçe0,0
nekler
olmuştur.
Bu soru
desteğinin
arttırılması
seçeneğinin
6 46,2
6 46,2
13 100,0ilk
5 38,4
0,da
0 Devlet
0 da
Cevaps
z
3 önem sıralamasında 10 işletme tarafından işaretlenmesi yöre halkının
Toplam
13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0
Devletten beklentilerinin ne kadar fazla olduğunu göstermektedir (Tablo 37).
Tablo 37
3
2
1
Se enekler
4
5
f
(%)
f
(%)
f
(%)
f
(%)
f
(%)
if
%)
Yeni Tesislerin
A lmas
1
7,7
3
23,1
0
0,0 1
7,7
0
0,0
9,2
Halka Turizm
Bilincinin A lanmas
3
23,1
1
7,7
0
0,0 2
15,4
0
0,0
Tan t ma A rl k
Verilmesi
1
7,7
3
23,1
3
23,1 1
7,7
0
0,0
Devlet Deste inin
Artt r lmas
7
53,8
1
7,7
2
15,4 0
0,0
0
0,0
Pansiyonculu un
Geli tirilmesi
0
0,0
0
0,0
0
0,0 0
0,0
1
7,7
4,6
0,0
0,0
if
%)
2,3
0,0
if
%)
6,1
3,8
1,5
2,3
0,0
Altyap Eksikli i
0
0,0
4
30,7
0
0,0 0
0,0
0
0,0
Tur Operat rleri
0
0,0
0
0,0
0
0,0 0
0,0
1
7,7
Misafirhanelerin
Kapat lmas
1
7,7
0
0,0
0
0,0 0
0,0
0
0,0
Cevaps z
0
0,0
1
7,7
8
61,5 9
69,2 11
84,6
Toplam
13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0
Tablo
38 Turizm Planlaması
5-2-2-18-
SeGümüşhane
enekler İlinde faaliyet gösteren
1 konaklama 2tesisleri İlde yapılacak
3
turizm planlaması sorusunda, kamu ve
plana çıkması
f özel
(%)sektörün
f ön
(%)
f
(%)konusunda hemen hemen birbirine yakın bir oranda cevap vermelerine rağ2
15,4
15,4
2
6 46,2
Kamu Kurumlar
men; tüm önem sıralamaları aynı anda değerlendirildiğinde kamunun aktif
0 bir rol
0,0 oynaması
1
7,7
53,8baskın
Sekt gösterme
r
bir zel
faaliyet
açısından biraz7 daha
talebi
ağır
basmaktadır.
kamu ve özel
işbirliği
yapması
0 sektörün
0,0
4
30,8
1 konusun7,7
Kamu+
zel SektAncak
r
daki
seçeneğin
ikinci ve üçüncü önem
5 işletme9tarafından
Cevaps
z
0 sıralamasında
0,0
7
53,8
69,2
işaretlenmesi ve birinci önem sıralamasında yer verilmemesi bu noktaya teToplam
13 100,0 13 100,0
13 100,0
149
%)
,3
,0
if
%)
Tur Operat rleri
0,0
0
0,0
0
0,0 0
0,0
1
7,7
Misafirhanelerin
0,0 0
0,0 0
0,0 0
0,0
7,7 0
1
Kapat lmas
reddütle
bakıldığının
ve
bu
görüşün
daha
önceki
cevaplarda
belirtilen
Kamu
7,7 8 61,5 9 69,2 11 84,6
0,0 1
0
Cevaps z
Misafirhanelerinin haksız rekabete yol açtığından dolayı kapatılması şıkkı
Toplam
13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0 13 100,0
ile örtüştüğünün bir göstergesidir (Tablo 38).
Tablo 38
Se enekler
,1
,8
0
Kamu Kurumlar
1
2
3
f
(%)
f
(%)
f
(%)
6
46,2
2
15,4
2
15,4
7
53,8
0
0,0
1
7,7
,3
Kamu+ zel Sekt r
0
0,0
4
30,8
1
7,7
,0
Cevaps z
0
0,0
7
53,8
9
69,2
13 100,0
13
100,0
13
100,0
,5
zel Sekt r
Toplam
6- Bulguların Değerlendirilmesi ve Öneriler
Bu çalışma sonucunda, Gümüşhane İlinde turizmin gelişmesi kapsamında elde edilen en dikkate değer sonuç İlin sahip olduğu turizm potansiyelinin yeterince değerlendirilemeyerek, ulusal ve uluslararası turizm pazarından oldukça az pay aldığı gerçeğidir. İlde anket uygulaması yapılan iki ana
grup içerisinde yer alan turizme yönelik hizmet veren esnaftan ve konaklama işletmelerinden elde edilen sonuçlar ve her grup için yapılan değerlendirmeler ana hatları ile aşağıda ele alınmaktadır:
A- İl genelinde turizme yönelik hizmet veren esnafın kesin sayısı hakkında bilgi olmadığından dolayı, İle yapılan araştırma gezisi sırasında uygulanan anketlerde daha farklı işletme türlerine ulaşmak amacı ile tesadüfi yöntemle 16 adet işletme tespit edilmeye çalışılmış; ancak turistlere hizmet veren işletme türlerindeki ağırlığın yiyecek-içecek işletmelerinde olduğu saptanmıştır. Bu işletmelerin 14’ü aile işletmesi diğer ikisi ise ltd. şti. olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu durum İl genelinde turizm planlaması yapacak olan yetkili kurum ve kuruluşların dikkate alması gereken bir husustur,
çünkü Gümüşhane İlinin sahip olduğu turistik arz ve talep özellikleri yapılacak olan turizm yatırımlarının çok büyük ölçekli olmalarını gerektirmemektedir. Bu açıdan aile işletmelerinin yanı sıra, KOBİ niteliği taşıyan şirket işletmelerinin de kurulmasının teşvik edilmesi İlin turizm geleceği için önem
arz etmektedir.
Bu işletmelerin yarıya yakını henüz yeni kurulmuş veya en fazla 3 yıldır
faaliyetine devam eden işletmelerdir. Geçmişi en eskiye dayanan işletmelerin 12 yıllık olduğu düşünülürse, Gümüşhane turizminin de henüz başlangıç
aşamasında olduğu kabul edilebilir. İşletmelerde çalışanların sayıları oldukça azdır. Sadece bir işletmedeki çalışan sayısı 7 ile 9 kişi arasında değiş150
mektedir.
Gümüşhane İlinde faaliyet gösteren bu işletmelerin, turizmi öncelikle bir
kazanç kaynağı olarak algılamaları ve kültürel etkileşim ile sosyal gelişmeye daha az önem vermeleri turizm bilincinin aşılanması gerçeğini ortaya
çıkarmaktadır. İl düzeyinde turizm konusunda yatırım teşviklerinin olmaması, tanıtımın yetersizliği, işletme kurulması sırasında karşılaşılan
bürokratik engeller esnafın karşılaştığı en önemli sorunlar olarak karşımıza
çıkmaktadır. Ayrıca yabancı dil bilen eleman sıkıntısı ve rehber eksikliği ile
turistik değerlerin korunamaması gibi sorunların esnaf tarafından işaretlenmesi onların turizm konusunda ne kadar duyarlı olduklarını göstermektedir.
Bu durum Gümüşhane’ de turizmin geliştirilmesi açısından önemli bir noktadır.
Turistlere hizmet veren esnaf Gümüşhane İlinde yapılacak turizm planlamasında; Kış, Mağara, Yayla, Göl-Şelale, Kültür, Doğa ve Kamp-Karavan
turizminin ön plana çıkarılmasını istemektedirler. İşletmeler yapılacak turizm
planlamasında kamu ve özel sektörün birlikte hareket etmesini talep etmektedir. Bununla birlikte, oteller ve acentalar ile İl genelinde faaliyet gösteren
diğer büyük ticari işletmelerinde inisiyatif alması isteği işletmeler tarafından
dile getirilmiştir. Bu işletmeler İlin sahip olduğu mağaraları, yaylaları, tarihi
eserleri, şelaleleri, sivil mimari örneklerini ve köy evlerini işletmelerine gelen
turistlere önermektedirler.
Kendilerine sorulan turizme yönelik başka bir işletme açmak ister misiniz
şeklindeki soruya ise, toplam 11 işletmeci hayır diye yanıt vermiştir. Bu
durum işletmecilerin şu anki durumlarından memnun olduklarını ve turizme
yönelik başka işlerle uğraşmak istemediklerini açıklamaktadır. Başka işletme açmayı düşünenlerden ikisi otel açmak istediklerini, iki tanesi entegre
turizm tesisi ve bir tanesi ise yayla evleri kurmayı ve işletmeyi düşündüklerini belirtmişlerdir. Gümüşhane İlinde turizmin geliştirilmesi için özellikle
devlet desteğinin arttırılmasını isteyen işletmeler; halka turizm bilincinin
aşılanmasını, tanıtıma ağırlık verilmesini, yeni tesislerin açılmasını ve altyapı eksikliklerinin giderilmesini öncelikli talepler olarak dile getirmişlerdir.
B- Gümüşhane İlinde bulunan konaklama işletmeleri de büyük çoğunlukla aile işletmesi olarak çalışmaktadırlar. Bu işletmelerin çoğu 4 ile 6 yıl
arasında değişen bir süre içinde faaliyetlerini sürdürmektedirler. Sadece iki
konaklama tesisinin 15 yıldan fazla bir süredir faaliyetlerini devam ettirmeleri Gümüşhane’nin turizm sektöründeki girişimcilerin genç nüfus yapısı
ile örtüşmektedir. Konaklama işletmelerinin oda ve yatak sayıları ile çalıştırdıkları personel sayıları bakımından KOBİ kapsamında oldukları saptanmıştır. Bu işletmelerden hiçbiri yatırımları sırasında teşvik veya kredi kullanmamıştır.
151
Konaklama işletmelerinin doluluk oranlarının Mayıs ve Ağustos ayları
arasında gerek okulların tatile girmesi, gerekse de yayla mevsimi ve şenliklerin başlaması ile birlikte yükseldiği saptanmıştır. İşletmeler yılın geri kalan
bölümünde çok düşük doluluk oranlarıyla çalıştıklarını, hatta bazen
odalarının boş kaldığını belirtmişlerdir.
Konaklama tesisleri kısa süreli konaklayan yerli turistleri çok büyük oranda misafir etmekte ve kısa süreli konaklayan yabancı turistlerin de bu işletmelerde kaldıkları anlaşılmaktadır. Konaklama tesislerinde konaklayan yerli ve yabancı turistler konaklama işletmelerine bireysel olarak gelmektedirler. Yerli turistler çoğunlukla kendi araçları ile konaklama tesislerine ulaşırlarken, yabancı turistlerin ise kiralık araçlarla, hatta az bir oranda da olsa
bisikletlerle otellere geldikleri belirlenmiştir. Yabancı ve yerli turistler en fazla 1-2 gün konaklamaktadır. Ayrıca birkaç konaklama tesisinde kamu
kurumlarında veya Gümüşhane İl genelindeki inşaat işlerinde görev yapan
kişilerin uzun süreli konakladıkları da tespit edilmiştir.
Konaklama işletmeleri çok büyük oranda ağızdan kulağa tanıtım yöntemini kullanmakta ve bu durum da işletmelerde kalan turistlerin memnuniyet derecelerini açıklamaktadır. Konaklama tesisleri gazete ilanlarını ve
afiş-broşür-katalogları tanıtım amacıyla az da olsa kullanmaktadır. Ancak
işletmelerden sadece biri yol levhalarını tanıtım amacı ile kullandığını belirtmesine rağmen, hemen hemen tüm otellerin yol levhalarını tanıtım amaçlı
kullandıkları araştırma gezisi sırasında tespit edilmiştir.
İl düzeyinde tanıtım eksikliği ve bürokratik engeller konaklama işletmelerinin karşılaştıkları en büyük sorunlardır. Ayrıca, yatırım teşviklerinin olmaması, altyapı eksiklikleri ve kamuya ait misafirhanelerin varlığı gibi
sorunlar da konaklama tesisleri tarafından gündeme getirilmiştir. Konaklama işletmeleri konuklarına en çok mağaraları, tarihi ve kültürel eserleri,
sivil mimari örnekleriyle köy evlerini, yaylaları ve şelaleleri ziyaret etmelerini
önermektedirler. Ancak hiçbir konaklama tesisi turistlere aynı anda dört
seçenekten fazlasını önerememektedir.
İl genelinde yapılacak bir turizm tanıtım planlamasında ise; Kültür Turizminin, Kış Turizminin, Yayla Turizminin, Göl-Şelale Turizminin ön plana
çıkarılmasını isteyen konaklama tesisleri, Mağara Turizminin yeterince
değerlendirildiğini belirtmekteler ve bu turizm çeşidine verilen önem kadar
yukarıda adı geçen diğer alternatif turizm çeşitlerine de ağırlık verilmesini
önermektedirler. Konaklama işletmeleri devlet desteğinin arttırılmasını
önemle vurgulamaktadırlar. Ardından tanıtıma önem verilmesini, halka
turizm bilincinin aşılanmasını, alt yapı eksikliklerinin giderilmesini, yeni
tesisler açılmasını ve kamuya ait misafirhanelerin kapatılmasını istemektedirler. İşletmeler yapılacak turizm planlamasında genel olarak kamu ve
152
özel sektörün birlikte ön plana çıkmasını önermektedirler. Ancak kamu ile
özel sektörün ortak çalışmalar yapmaları konusunda fazla talepleri yoktur.
Gümüşhane İlinde yapılmış olan bu anketlerden elde edilen bulgular ve araştırma gezisi sırasında yapılan görüşmeler sonucunda; İlin
turizm gelişimi için yapılması gerekli olan önerileri şu şekilde
sıralayabiliriz:
123456789-
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün Valilik Binası içerisinden
çıkarılarak turistlerin ve halkın daha kolay ulaşabileceği merkezi bir
yere taşınması ve turizm danışma bürolarının kurulması sağlanarak
buralarda kalifiye personelin istihdam edilmesi,
Özellikle belediye belgeli konaklama tesislerinde çalışan personele
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından hizmet içi eğitim seminerlerinin düzenlenmesi,
Halka turizm bilincinin aşılanmasını sağlamak için eğitim verilmesi,
Gümüşhane’ye özgü yerel el sanatlarının daha bilinçli ve verimli
olarak turizm amaçlı değerlendirilmesi,
İlin turizm potansiyelini değerlendirmek amacı ile öncelikle Gümüşhane İlinde seyahat acentalarının açılmasının teşvik edilmesi ya da
seyahat acentalarının şube açmalarının sağlanması,
İldeki tüm turistik değerlerin bir envanterinin yeniden çıkarılması ve
turizm master planının hazırlanması,
Gümüşhane İlindeki tüm konaklama tesislerinin İl Kültür ve Turizm
Müdürlüğü tarafından yeniden envantere geçirilmesi ve özellikle de
Jandarma belgesi ile çalışan konaklama tesislerinin kayıtlarının
tutulması,
İlin sahip olduğu kırsal alanlarda yöresel özelliklere uygun olmayan
yapılaşmanın engellenmesi,
Kırsal alanlardaki köy evlerinin düzenlenmesi ve buralarda yaşayan
yöre halkının eğitilerek ev pansiyonculuğunun geliştirilmesinin sağlanması,
10- İlin ulusal ve uluslararası turizm fuarlarında temsil edilmesi ve tur
operatörleri ile gerekli bağlantıların sağlanması, hatta Gümüşhane
İlinde benzeri turizm fuarlarının yapılması,
11- Gümüşhane’nin sahip olduğu tüm turizm özelliklerinin değerlendirilerek tanıtılması ve Gümüşhane İlini ziyaret eden turistlerin İlde
daha fazla zaman geçirmelerinin sağlanması,
153
12- İnanç turizmine yönelik çalışmaların başlatılması,
13- Kültür varlığı kabul edilen tescilli tarihi yapıların restore edilerek
turizm amaçlı kullanım amacıyla gerekli çalışmaların yapılması,
14- Gümüşhane’de turizme hizmet veren esnafın turistleri sadece gelir
kaynağı olarak görmelerinden ziyade, turistin daha çok memnuniyetini sağlamak için eğitilmeleri,
15- Gümüşhane’ye önemli turizm yatırımcılarını davet ederek, yatırım
yapmaları için teşvik edilmeleri,
16- Turizme yönelik hizmet veren esnafın ve konaklama tesislerinin
yakındığı özellikle ruhsat alınması sırasında yaşanan bürokratik
sorunların giderilmesi için, kamu kurumlarının düzenlemeler yapması,
17- Araştırma gezisinde tespit edildiği üzere, İlin sahip olduğu turistik
değerlerin Gümüşhanelilerden ziyade çevre İl ve İlçelerde yaşayanlar tarafından ziyaret edildiği görülmektedir. Ne yazık ki Gümüşhaneli kendi turistik değerlerini yeterince bilmemekte veya değerlendirememektedir. Bu sorunu ortadan kaldırmak için, ilkokullardan
başlayarak tüm okul öğrencilerinin çevre gezileri ile turizm konusunda bilinçlendirilmelerinin sağlanması,
18- Gümüşhane ile diğer iller arasında çalışan otobüslerde Gümüşhane’yi kapsamlı bir şekilde tanıtan cd’ lerin gösterilmesinin sağlanması,
19- Mağaralara, yaylara, şelalelere, tarihi eserlerin bulunduğu yerlere
ulaşımı sağlayan yolların daha nitelikli hale getirilmesi ve alt yapı
çalışmalarının tamamlanarak yol tanıtım levhalarının konulması,
20- İl ve İlçe merkezlerinde o bölgede bulunan turistik kaynaklar ile
uzaklıklarını gösteren ve ulaşımın hangi araçlarla sağlanacağını
belirten levhaların konulması.
154
KAYNAKLAR
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
Aslantaş, İbrahim; Ateş, Ahmet; Küçükyavuz Oğuz; (1999); Gümüşhane
Sanayi Potansiyeli ve Yatırım Alanları Araştırması, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı, Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Yayın No: 64,
Ankara.
Çekül Vakfı web sayfaları; http://www.çekulvakfi.org.tr/projeler/kelkit.asp.
DİE; (Ağustos 1999); İllere Göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 1997, Ankara.
DİE; (Aralık 2001); İllere Göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 1998-1999, Ankara.
DİE; (Mayıs 2002); İllere Göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 2000, Ankara.
DPT; (Haziran 1997); Gümüşhane İli Raporu, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Yayın No: DPT: 2475, Ankara.
DPT/Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA); (Ağustos 2000a); Doğu
Karadeniz Bölgesel Gelişme Planı (DOKAP)/Nihai Rapor/Cilt I:Yönetici Özeti, Nippon Koei Co., Ltd. Recs International Inc., http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/dokap/ozet.pdf., (10 Ağustos 2003).
DPT/Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) (Ağustos 2000b); Doğu
Karadeniz Bölgesel Gelişme Planı (DOKAP) Nihai Rapor/Cilt III:Ekonomik Sektörler, Nippon Koei Co., Ltd. Recs International Inc., http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/dokap/ozet.pdf., (10 Ağustos 2003).
DPT/Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA); (Ağustos 2000c); Doğu
Karadeniz Bölgesel Gelişme Planı (DOKAP)/Nihai Rapor/Cilt II: Ana
Plan, Nippon Koei Co., Ltd. Recs International Inc., http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/dokap/c 2.pdf., (5 Temmuz 2004).
10) DPT/Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA); (Ağustos 2000d); Doğu
Karadeniz Bölgesel Gelişme Planı (DOKAP)/Nihai Rapor/CiltV:Çevre,
Nippon Koei Co., Ltd. Recs International Inc., http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/dokap/c5.pdf., (2 Temmuz 2004).
11) DPT; (2000a); Doğu Anadolu Projesi Ana Planı/Ana Plan, Raporu Hazırlayan:Atatürk, Fırat, İnönü, Kafkas, Yüzüncüyıl Üniversiteleri Ortak Girişimi,
Ankara; http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/dap/anaplan.pdf., (6 Temmuz
2004).
12) DPT; (2000b); Doğu Anadolu Projesi Ana Planı/Strateji ve Yeniden Yapılanma Senaryoları, Raporu Hazırlayan: Atatürk, Fırat, İnönü, Kafkas,
Yüzüncüyıl Üniversiteleri Ortak Girişimi, Ankara; http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/dap/strateji.pdf., (6 Temmuz 2004).
13) DPT; (2000); Doğu Anadolu Projesi Ana Planı, Gümüşhane İli Gümüşhane Bayburt Yayla Turizmi Ön Fizibilite Etüdü, Raporu Hazırlayan: Atatürk, Fırat, İnönü, Kafkas, Yüzüncüyıl Üniversiteleri Ortak Girişimi, Ankara;
http://www.dpt.gov.tr., (10 Haziran 2004).
155
14) DPT; (Aralık 2002); Bölgesel Rekabet Edebilirlik Kapsamında İllerin
Kaynak Kullanım Görece Verimlilikleri: Veri Zarflama Analizi Uygulaması, Tezi hazırlayan: Zeynep Canan Aydemir, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü/ Proje, Yatırımları Değerlendirme ve Analiz Dairesi
Başkanlığı, DPT-Uzmanlık Tezleri Yayın No:DPT:2664, Ankara; http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/aydemirz/verimlil.pdf., (10 Temmuz 2004).
15) DPT; (2003); İller ve Bölgeler İtibariyle Gayri Safi Yurtiçi Hasıladaki Gelişmeler (1987-2000), Hazırlayan: Cemalettin Kaymak, Rasim Akpınar, Ahmet Kındap, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Yayın
No: DPT:2676, Ankara.
16) DPT; (Nisan 2004); İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması
Araştırması (2004), Hazırlayan: Bülent Dinçer ve Metin Özaslan, Bölgesel
Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Ankara.
17) DPT verileri.
18) Gümüşhane ili ve ilçelerine yönelik web sayfaları.
19) Gümüşhane İli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Envanteri.
20) Gümüşhane Ticaret ve Sanayi Odası/Kelkit Sanayi ve Ticaret Odası;
(1999); Gümüşhane İş Dünyası, Danışmanlar Reklam-Matbaacılık Tic.
San. Ltd. Şti., Gümüşhane.
21) Gümüşhane Valiliği; (1997); Sayılarla Gümüşhane, Gümüşhane Valiliği
Yayınları No:2, Ekspres Ofset, İstanbul.
22) Gümüşhane Valiliği; (1999); Türkiye Cumhuriyeti’nin 75.yılında Gümüşhane, Ekspres Ofset, İstanbul.
23) Gümüşhane Valiliği; (2003); Hizmette Atılım ve Açılım Yılı 2003, İl Özel
İdaresi, Gümüşhane.
24) Gümüşhane Valiliği web sayfaları, http://www.gumushane.gov.tr
25) Hazine Müsteşarlığı verileri.
26) İncekara, Ahmet; (Ekim 2001); Anadolu’da Yeni Turizm Olanakları ve
Bölgesel Kalkınmadaki Yeri, İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 2001-28,
İstanbul.
27) Kafalı, Mehmet Ali; (Aralık 1998); Yerel Öneri Geliştirme Raporu: Gümüşhane, T.O.B.B; Gümüşhane Sanayi ve Ticaret Odası, Türkiye Kalkınma
Bankası A.Ş. Araştırma Müdürlüğü, YUYAA/98-18-23, TKB Matbaası, Ankara.
28) Küçükaltan, Derman; (2002); “Bir Ekolojik Kriz Alternatifi Olarak Kırsal Turizm ve Kırsal Turizmin Uygulanabilirliliğinin Akdeniz Ülkeleriyle Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Çalışma,” 3.Ulusal Türkiye Turizmi Sempozyumu,
7-8 Kasım 2002, Türkiye Turizmini Araştırma Enstitüsü, İzmir.
29) Kültür ve Turizm Bakanlığı web sayfaları ve 2002 yılı Turizm İşletme ve Be-
156
lediye Belgeli Konaklama İstatistikleri; http://www.kulturturizm.gov.tr
30) Mumcu, Erkan; (11 Ocak 2004); “Türkiye’nin 2010 Turizm Vizyonu ve II.
Hamle Dönemi Konulu Basın Toplantısı, Kültür ve Turizm Bakanı Erkan
Mumcu’nun Konuşması,” http://www.kultur.gov.tr/portal/turizm_tr.asp., (11
Temmuz 2004).
31) Ön Ulusal Kalkınma Planı (2004-2006); (Aralık 2003); Ankara; http://ekutup-dpt.gov.tr/plan/o-ukp.pdf., (2 Temmuz 2004).
32) Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı; (2002); İl Tarım ve Kırsal Kalkınma Master
Planlarının Hazırlanmasına Destek Projesi; Gümüşhane Tarım Master
Planı, Gümüşhane Tarım İl Müdürlüğü, Gümüşhane; http://www.tarım.gov.tr/arayuz/6/icerik.asp?efl=sanal_kutuphane., (12 Temmuz 2004).
33) Turizm Bakanlığı ve Gümüşhane Valiliği; (1993); Gümüşhane İli Turizm
Envanteri ve Turizmi Geliştirme Planı, Yatırımlar Genel Müdürlüğü; Proje Yöneticisi: Erkan Uçkun, Samsun.
34) Kültür ve Turizm Bakanlığı İşletme ve Belediye Belgeli Konaklama İstatistikleri Bültenleri.
35) Turizm Bakanlığı; (t.y); Türkiye’nin Turizm Değerleri, Cilt: 3, Tanıtma Genel Müdürlüğü, Ankara.
36) Tutar, Erdinç&Tutar, Filiz; (2004); Turizm, Ekonomi, Türkiye ve OECD,
Seçkin Kitabevi, Ankara.
37) Türkiye Bankalar Birliği verileri.
38) Ulusoy, Başaran; (2004); “Risk and Crisis Management in Tourism,” Amfort
World Tourism Forum 2004, 01-05 May 2004 / Antalya / Turkey, Amfort
Proceedings Organized by Akdeniz University, School of Tourism&Hotel
Management, Antalya.
______________________
157
Efendim bu sabah konuşan açılış oturumunda ve şu çalışma panelinde
bütün değerli konuşmacılara katkılarından dolayı teşekkür ediyorum. Toplantımızın sabah oturumu kapanıyor bu şekilde. Öğleden sonra saat 2’de
gene çok ilginç ve devlet ricalinin yer alacağı bir panel var. Gümüşhane
ekonomisinin gelişmesinde ana strateji ve tedbirler. Daha kalabalık bir topluluğu bekliyoruz. Ben sözlerime son verirken bu toplantıyı İ.A.V. ile birlikte
düzenleyen başta vilayetimiz, valimiz ve vali vekilimiz olmak üzere bütün
yöneticilere teşekkür ediyorum. Efendim afiyet olsun.
158
PANEL
Gümüşhane Ekonomisinin Gelişmesinde
Ana Strateji ve Tedbirler
Başkan
Üyeler (*)
: Y. Temel ENDEROĞLU
İ.A.V. Y.K. Üyesi ve Genel Sekreter
: İsmail AKÇAY
Gümüşhane Tic. ve San.
Odaları Başkanı
: H. İlhan BAŞARAN
Doğan Organik Ürünler San. ve Tic. A.Ş.
Genel Müdürü
: Mustafa ERTEN
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Müsteşar Yard.
: Faruk GÖKSU
ÇEKÜL Vakfı Y.K. Üyesi
: Zeynel KOÇ
Kültür ve Turizm Bakanlığı
Müsteşar Yard.
* Üyeler soyadlarına göre alfebetik sıra ile.
159
160
BAŞKAN Y. TEMEL ENDEROĞLU
Sayın Vali, Sayın Milletvekilleri, Sayın Başkanlar, değerli katılımcılar,
Gümüşhane İlinin Ekonomik Kalkınması Seminerinde Panel Bölümünü acıyorum. Hepinizi saygılarımla selamlarım.
Bu bölümde değerli Bürokrat ve uzmanlar "Gümüşhane Ekonomisinin
gelişmesinde ana strateji ve tedbirler konusunu işleyecek ve tartışmaya sunacaklar, seminerin en hareketli bölümü olacaktır. Zira siz değerli katılımcıların da katkı ve soruları alınacak.
Ben sözü sayın panelistlere bırakmadan evvel, izninizle panel tekniği
hakkında kısaca bilgi sunmak istiyorum.
Panel 3 bölümden oluşacaktır. Birinci bölümde Panelistlerin 15'er dakikalık sunuşları olacak. İkinci bölümde, katılımcıların soru ve katkıları alınacak. Soru soran ya da katkıda bulunacak olan katılımcı, önce kendini tanıtacak, ardından soruyu tercih edeceği Panelisti de ilave edecek.
Üçüncü bölümde Panelistler kendilerine tevcih edilen soruları cevaplayacak, ayrıca birinci bölümde noksan kalmış sunuşu varsa, tamamlama imkanı olacak.
Bu kısa açıklamadan sonra sözü panelistlere veriyorum. Alfabetik sıraya uyacağız. Yalnız Sayın Zeynel KOÇ'un erken ayrılması gerekiyormuş. İlk
sözü ona veriyorum. Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı sayın
Zeynel KOÇ söz sizde, süre 15 dakika. Buyurun.
ZEYNEL KOÇ
Teşekkür ediyorum Sayın Başkan. Öğleden önce son tebliğ turizmle kapanmıştı öğleden sonraki bu oturumu da turizmle başlatarak konu bütünlüğünü yakalamış olduğumuzu düşünüyorum.
Sabah oturumunda değerli hocalarımızın tebliğlerinden ziyadesiyle istifade ettim. Ayrıca Gümüşhane ekonomisi ve kalkınmasıyla ilgili katılımcıların tarım ve turizmin öncülüğündeki bir kalkınma modeli üzerinde görüş birliği içinde olmalarını memnuniyet verici bulduğumu belirtmek istiyorum.
Ben izninizle kısaca Türkiye turizmi ve turizm ekonomisi hakkında genel
bir değerlendirmeden sonra Gümüşhane'nin turizm potansiyeline ve kültürü
161
teşvike yönelik yeni yayınlanan yasalarımıza da değinerek süreyi de fazla
aşmadan sabrınızı da zorlamadan konuşmamı bitirmeye çalışacağım.
I. TURİZM EKONOMİSİ
Sayın Milletvekilimizin konuşmalarında da belirttikleri gibi "turizm" doğrudan yada dolaylı 36 sektörü etkileyen ilginç yapısı olan bir sektör. Ama aynı zamanda diğer bir yönüyle de "kırılgan" ve "naif" bir sektör. Ancak bu naifliğine karşın -sabahki oturumda hocalarımın da belirttiği gibi- bütün dünyada sürekli gelişme gösteren bir sektör. Ülke olarak, her geçen gün gelişen
dünya turizm pazarındaki payımızı pazara yeni ürünler sunarak ve pazarı
çeşitlendirerek turizm ekonomisinden elde ettiğimiz hasılayı artırmak durumundayız.
Son yıllarda Türk turizminde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. 11 Eylül,
Dünya Ekonomik Krizi, Sars Hastalığı, Körfez krizi gibi turizmi olumsuz etkileyen bir yığın faktöre rağmen Türk Turizm Sektörü son yıllarda sürekli gelişme eğilimi göstermiştir.
3 Turizm doğrudan ve dolaylı etkilediği 36 sektör ile ekonomik canlılığın en önemli aktörlerinden birisidir.
3 Turizmin Türkiye'nin GSMH'sı içindeki payı %5'ler civarındadır.
3 Turizm ekonomisinin doğrudan ya da dolaylı istihdama katkısı ekonomimiz için vazgeçilemez duruma gelmiştir.
3 2003 yılında çeşitli olumsuzluklara karşın Türkiye'ye gelen yabancı
turist sayısında %5'lik bir artış olmuş ve 14 milyon turist sayısına ulaşılmıştır. Turizm gelirleri ise %10'luk bir artışla 13.2 milyar dolara
ulaşmıştır.
3 Dış Ödemeler dengesi açısından turizm gelirleri ihracat gelirlerinden
sonraki en büyük kalemi oluşturmaktadır.
Turizm Yapısında Değişme
Türkiye'nin turizm potansiyeli çok büyük, imkanları ise çok fazladır. Ancak bu potansiyeli ürüne dönüştürmek, yatırıma dönüştürmek, istihdama
dönüştürmek yani gelire dönüştürmek gerekmektedir.
Türkiye'de mevcut potansiyeli pazarlanabilir ürüne dönüştürme konusunda son birkaç yıldır olumlu gelişmeler yaşanmaktadır.
- Pazar Yelpazesindeki Gelişme
Türkiye başta Ortadoğu, Uzakdoğu ülkeleri olmak üzere yeni ülkeleri Pazar yaptı. Düne kadar kimsenin aklına gelmeyen İran 2004 yılı ilk 7 ayında
162
Türkiye'ye en fazla turist gönderen 7. ülke durumunda. İran'dan Antalya'ya
doğrudan turist taşıyan charter seferleri düzenleniyor. Çin, Romanya, Bulgaristan gibi "emerging market" olarak tanımlanan gelişen ülkeler son yıllarda ülkemizin geliştirdiği yeni pazarlardandır.
- Yeni ürün geliştirilmesi
Diğer taraftan aynı şekilde Uluslararası pazara artık daha çok ürünler
sunmaya başladık. Artık potansiyelimizin farkına vardık. Bunları zengin, orta, orta alt gruplara sunabilecek duruma geldik.
Müşteri profilinde meydana gelen değişiklik de kaçınılmaz olarak bizi ihtiyaç duyulan, talebe uygun ürün geliştirmeye zorluyor. Bu ise seyahat endüstrisini yatırımdan pazarlamaya, işletmeden tarıma kadar her alanda yeni stratejiler geliştirmeye zorlamaktadır. Yani değişen müşteri profili ve bu
profile uygun talebin karşılanabilmesi için yatırım politikalarını yeniden gözden, geçirmemiz, pazarlamada kullanılan araçları değiştirmemiz, tanıtımda
yeni konsept oluşturmamız gerekiyor. Müşteri profili nasıl değişti ve yeni
müşteri profiline karşılık gelen eğilimler, yani yeni trendler nelerdir?
•
Elektronik teknolojisi dağıtımda ve destinasyon seçiminde en güçlü
unsur haline gelmektedir.
•
Hızlı seyahat, seyahat sürecindeki elemanların ve işlemlerin hızlanması ve buna göre bir yapılanma anlamına gelmektedir.
•
Turist zevklerinde kutuplaşma; Turistlerin bir kısmı rahat ve konfor
ararken bir kısmı da macera aramaktadır.
•
•
•
Müşteriler CD-ROM atlasları, internet araştırması yolu ile otellere ve
diğer turizm faaliyetlerine doğrudan ulaşacaklardır. Bu turistik ürün
sunucularının Web siteleri üzerinden indirimli fiyatlar, "son dakika"
teklifleri sunmalarına yol açmaktadır.
Turistlerin "küçülen dünyası" turizmin keşfedilmiş yerlerden uzaklaşmasına ve yeni turizm tür ve yerlerine ilgi duymalarına neden olmaktadır.
Destinasyonlar birer moda aksesuarı gibi tasavvur edilmekle, hedeflenen ürün geliştirme şu üç unsurdan biri veya hepsine dayalı olarak
yapılmaktadır;
^ Eğlendirici
^ Heyecan Verici
•
^ Eğitici
Turistik ürünün çeşitlendirilmesi ve güçlendirilmesi için "imaj oluştur163
•
•
mak" birçok destinasyon için birincil şart olmakladır.
Temiz ticaret ve kalıcı turizm gelişimi yönündeki tüketici tabanlı kampanyalar artmaya başlamıştır.
Deniz, kum, güneş artık tüketicileri kesmemektedir. Turistler yeni arayışlar ve farklılıklar peşindedir.
Konuyla ilgili olarak Dünya Turizm Örgütü (WTO)’nün yaptığı ''Seyahat
Endüstrisinin Yeni Yüzyıl Trendleri" konulu araştırmasına göre; değişen
müşteri profiline bağlı olarak önümüzdeki yıllarda turistlerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek birkaç alanda yeni turizm türleri öne çıkacaktır. Bunları aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür;
•
•
•
•
•
Ekoturizm: Yüksek odaklı küçük araştırma gezileri ve günlük doğa
gezileri olarak yapılmaktadır. Bu tür gemiler doğal güzellikleri kapsamakta birlikte, çevrenin korunması için ekonomik kaynakları da beraberinde getirmektedir.
Kültürel Turizm: Dünyanın her bölgesinde güçlü bir kültürel turizm
akışı var. Bu tür turizm geniş bir turist yelpazesine sahip olup araştırma gruplarından, günlük kültürel geziler düzenleyen büyük Pazar
operatörlerinden oluşmaktadır. Kültürel yerlerin ve turist akışının iyi
yönetimi 21. yy.'ın en büyük davetidir.
Macera Turizmi
Eğlence Turizmi
Deniz (Cruise) ve Kutuplar Turizmi
Değişimin Bölgelere Yansıması
Seyahat endüstrisindeki yeni trendleri, değişen müşteri profili ve önümüzdeki dönemde öne çıkması beklenen alanları bu şekilde belirledikten
sonra, bu durumun bölgeler itibariyle yansımasına bakmak gerekmektedir.
Dünya Turizm Örgütü (WTO) "Vision 2020" konulu çalışmasında dünya
turizm pazarını belli başlı 6 büyük turizm bölgesine ayırıyor. Bu bölgelerden
biri de Avrupa. Avrupayı da; Orta/Doğu Avrupa, Batı Avrupa, Güney Avrupa, Kuzey Avrupa ve Doğu Akdeniz şeklinde alt bölgelere ayırıyor.
Bu şekilde yapılmış Avrupa alt bölgeleri tek tek analiz edildiğinde, bu
bölgedeki en hızlı gelişmenin Orta/Doğu Avrupa Bölgesinde gerçekleşeceği öngörülüyor.
Avrupanın bu bölgesinde bulunan ve içlerinde Azerbaycan, Rusya, Macaristan, Polonya ve Çek Cumhuriyeti gibi 21 Doğu Avrupa ve BDT ülkeleri
bulunan ülkelerin 2020 yılına kadar turizmde gösterecekleri büyüme perfor-
164
mansı yılda ortalama yüzde 4.8 olarak öngörülüyor.
Bu arada Türkiye'nin de içinde bulunduğu Doğu Akdeniz Avrupası'nın
2020 yılına kadar ortalama yıllık yüzde 4.6'lık bir büyüme hızı ile büyüyeceği tahmin ediliyor.
Yapılan araştırmalarda, sahil destinasyonlarını tercih edecek, olan Avrupalı turistlerin seçtikleri destinasyonların gittikçe daha da fazla Avrupa dışı
ülkeler olmaya başlayacağına dikkat çekiliyor. Bu eğilim, Avrupa'daki Akdeniz destinasyonlarının turizm ürünlerini Avrupa pazarından çok yeni endüstrileşen Asya ülkeleri, Japonya, Kuzey ve Güney Amerika ülkeleri gibi uzak
mesafeli pazarlara göre düzenlemeleri gerekliğini gösteriyor.
Dolayısıyla Akdeniz destinasyonundaki ülkeler şimdiden gelişen pazarın
müşteri profiline uygun olarak sürekli ürün geliştirip pazar çeşitliliği sağlamak zorundadır.
Bölgenin gelecek yıllarda daha da gelişeceği beklentisine paralel olarak
Türkiye de gelecek döneme yeni ürün çeşitleriyle hazırlanmak zorundadır.
Bu gelişme bizi Batı Akdeniz ve Ege'nin dışında yeni destinasyonlara zorlamaktadır.
II. GÜMÜŞHANE EKONOMİSİ VE TURİZM
A) Genel Ekonomik Durum
Gümüşhane'ye gelirsek eğer, sabahki konuşmada dile getirildiği üzere
Gümüşhane'nin kalkınmasında da en önemli sektörlerden birinin tarım diğerinin ise turizm olduğunu düşünüyorum. Gümüşhane ekonomisi ile ilgili rakamlara topluca baktığımızda;
3 Gümüşhane DPT Müsteşarlığınca yapılan "2003 Yılı İllerin SosyoEkonomik Gelişmişlik Sıralaması'nda 81 il arasında 71'inci sırada yer
almaktadır.
3 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla içindeki payına göre yapılan sıralamada ise
binde 14 ile Gümüşhane 73'üncü sırada gelmektedir.
3 2003 yılı Kamu yatırım tutarı 62.977 milyar lira ile 28. sırada; 2004 yılı hedeflenen toplam kamu yatırımı ise 57.417 milyar lira olup 32 inci
sırada yer almaktadır.
3 Gümüşhane ilinden 2003 yılında tahsil edilen vergi 14,529 milyar lira, toplam bütçe gideri ise 84.415 milyar liradır.
3 Gümüşhane Defterdarlığı verilerine göre il genelinde; 245 Kurumlar
Vergisi, 2,206 Gerçek Usul Gelir Vergisi, 1.910 Basit Usul Gelir Vergisi olmak üzere toplam 4.361 adet mükellef bulunmaktadır.
165
B) Turizm Potansiyeli
1. Gümüşhane Evleri
Ana yapı malzemeleri taş, kerpiç, ahşaptır. Evlerin plan olarak arz ettikleri şema ortada bir avlu ve iki yana dizilmiş mekanlardan meydana gelmiştir. Evlerin alt katları Ailelerin günlük ihtiyaçlarını karşıladıkları mutfak, banyo, wc, kiler ve günlük yaşamın diğer mekanlarından oluşur. Üst katlar ve
çatı katı ise yatak odası ve misafir odaları şeklinde düzenlenmiştir. Evlerin
dış görünümü doğal peyzaja olağanüstü uyum sağlamaktadır. Günümüz
mimarisine örnek olacak tip ve güzelliktedir.
Sarıçiçek Köy Odaları: Gümüşhane Sarı Çiçek Köyünde bulunun odalar şehir merkezine 27 km. mesafededir. Odalar Hacı Ömer Ağa tarafından
yaptırılmıştır. Köye gelen misafirlerin ağırlanması için yaptırılan odalar 200
yıllık tarihe sahiptir. Odalar ahşap işlemeleri, renga renk boyamaları ile ilk
günün tazeliği ve zerafeti ile halk sanatının gücünü yansıtmaktadır. Çekici
işleme motifler, ahsap işlemeler birbirine, çivisiz bir teknikle monte edilmiş
perde motifleri hatırlatan parçalı rokoko tarzında stilize yapraklardan ibaret
bir ahşap süsleme kullanılmıştır. Yapıtlar rokoko ve Ampir üsluplar yanında
yer alan klasik üsluplarda kullanılmış, Türk mimarisinin erken örneklerindendir.
2. Ören Yerleri
Eski Gümüşhane: Harşit Irmağına dökülen, Musalla Deresi'nin yamaçlarında ve bugünkü kent merkezinin 4 km. güneybatısında bulunan ilk yerleşim yeridir. Zaha/Zanka daha sonra Argyropolis, Canca, Eskişehir adlarıyla bilinen yerleşimin ilk kuruluşuna ilişkin bilgiler kesin değildir. Yörede yaklaşık 35 kale kalıntısı bilinmektedir. Bunların Roma ya da Bizans dönemlerinde yapıldığı sanılmaktadır.
Santa Harabeleri: Yagmurdere bucağı sınırları içerisinde olup, merkez
ilçeye 90 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Yerleşimin 17. yüzyılda kurulduğu
sanılmaktadır. Santa yerleşimi 9 mahalleden ve 300'ü aşkın yapıdan oluşmaktadır.
Satala Antik Kenti (Sadak Köyü): Kelkit ilçesinin 17 km. güneydoğusunda Sadak köyündedir. Yörede XV. Legio Apollinaris armalı tuğla parçaları bulunmasıyla, buranın antik Satala kenti olduğu kesinleşmiştir. Bizans
tarihçisi Prokopins, kentin tepelerle çevrili bir ovada kurulduğunu, İmparator
Iustinianus'un surları onarttığını bildirmektedir. Satala kenti, Roma Lejyon
Kampı çevresinde kurulup, gelişmiş ve imparatorluk döneminde latin kültür
merkezi olmuştur. Satala Kalesi su kemerleri, tiyatro, agora ve diğer yapı
kalıntıları kent ve çevresinde görülebilir durumdadırlar. Satala Kalesi'nin, Bizans İmparatoru Iustinianus tarafından onartıldığı bilinmektedir.
166
3. Kaleler
Canca Kalesi: Bu kuleye Vank köyünden ve Kale Deresi denilen vadiden gidilmektedir. Evliya Çelebi, Seyahatname'sinde bu kuleden bahsetmektedir. Kale, doğu-batı istikametinde arka arkaya üç bölümden oluşmaktadır. Ayrıca yüksek duvarlar ile takviye edilmiştir.
Kov Kalesi: Merkez ilçe sınırları içerisindedir. Gümüşhane-Erzincan karayolunun 21. km'sinde eski ismi Kov olan Esenyurt köyünün sınırları içindedir. Kaleye karayolundan ayrılan stabilize bir yolla ulaşılır.
Akçakale: Gümüşhane'nin Bağlarbaşı semtindedir. Kale olarak anılmakla beraber, küçük bir istihkam yeridir. Kale, bir kaya kütlesinden faydalanılmak suretiyle inşa edilmiştir. Daha sonra yapının üst kısmı tamamen yıkılmıştır.
Keçi Kalesi: Merkez ilçe sınırları içerisindedir ve Kale bucağından geçen transit yol üzerinde bulunmaktadır. Bu kaleye halk arasında Kokanes
veya Koans da denir. Kale, çok sarp bir kayalık üzerinde yer almaktadır. İhtişamlı bir görünüşe sahip olan bu kalenin iki yolu vardır. Kaleye giriş doğudandır. Kale, doğu ve batı tarafından yüksek kalelerle takviye edilmiştir. Kale içerisinde bulunan iki yapı dikkati çekmektedir. Toprak seviyesinden biraz
yüksekte olan yuvarlak kemerler dikdörtgen şeklindeki mekanlara aittir. Arka arkaya bulunan bu iki yapının aydınlığı sağlayacak hiçbir penceresi mevcut olmadığından, bunların zindan olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir.
Kalede ayrıca vadiye inen gizli su yolları da mevcuttur.
Torul Kalesi: Torul ilçesinde bulunan kalenin hangi devirde yapıldığı bilinmemekle birlikte, Cenevizliler döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Uzun
Hasan'ın ölümünden sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından alındığı bilinen
kalenin sur duvarlarından bir bölümü ayaktadır.
Gümüşkaya Kalesi: Dibekli köyünün kuzeyinde dağlar arasındadır. İki
dağ arasına açılmış girişin üzerindeki yazıt yeri boştur. Kalenin yakınındaki
kayalarda gözcü kuleleri, kale içinde düzgün tabanlı, duvarlarında nişler bulunan küçük bölmeler vardır. Yapının çevresinde taş basamaklar yuvarlak
bir yapı kalıntısı ve su deposu bulunmaktadır. Burada yeşilli dönemlerden
çanak, çömlek, çini parçaları, cam gereçler, gözyaşı şişeleri, ikonlar ve takılar bulunmuştur.
Gümüştuğ (Avliyana) Kalesi: Torul İlçesine 30 km. uzaklıkta Gümüştuğ köyündedir. Irmağın her iki yakasındaki kalıntılarda Bizans döneminden
silahlar "Konatantinata" basımlı sikkeler bulunmuştur. Sol kıyıda bulunan
kalede, 1,5 m yükseklikte, biçimlendirilmiş beş sütunun, bir tapınağın kalıntıları olduğu bilinmektedir,
167
4. Camiler ve Kiliseler
Süleymaniye Camisi: Eski Gümüşhane yerleşim yerinde, Süleymaniye
Mahallesi'ndedir. Kanuni Sultan Süleyman'ın yaptırdığı cami, onarımlar yüzünden özgünlüğünü yitirmiştir. Selçuklu geleneğini sürdüren dikdörtgen
planlı yapı mihrap önüne dikey uzanan üç neften oluşmaktadır. Kalın, silindirik gövdeli minare sağlamdır. Geçmişte 6 ahşap direğin taşıdığı düz toprak dam değiştirilmiş, çatıyla örtülmüştür. Camiye bitişik medrese günümüze ulaşamamıştır.
Küçük Cami: Eski Gümüşhane yerleşim yerinde Süleymaniye Camii'nin
arkasında bahçeler içindedir. Yapımıyla ilgili bilgiler kesin değildir. 12.yüzyıl
başlarında Danişmendlilerin yöreye gelişlerinden sonra yapıldığı sanılmakladır. Kare planlı, tek kubbelidir. Yaklaşık 10 m. yüksekliğindeki kubbe küçük taşlarla örtülmüştür. Kapı ve pencereler yuvarlak kemerlidir. Sivri kemerli mihrap, gri renkte taştan yapılmıştır.
Hagios Georgios Manastır Kilisesi: Hutura köyüne giden yolun sağında, tepe üstünde manastır kalıntısı ve kilise vardır. 14. yüzyılın ilk yarısında
Trabzon Prensi Aleksios Komnenos yaptırmıştır. Kilise 1509'da keşiş Ananias, 1624'le Georgios Stratilatis tarafından onartılmıştır. Ayrıca Sultan II.
Abdulhamit döneminde onarıldığını gösteren yazıtı da vardır. Haç planında,
kubbeyle örtülü bir yapıdır. Apsis önüne yerleştirilen birer payeyle doğu-batı yönüne genişleme göstermiştir. Haç kolları beşik tonoz örtülüdür. Ana ve
yan yüzler yarım sütunçelerle üç bölüme ayrılmış, bu bölümlere yuvarlak
kemerli pencereler açılmıştır. Batı yönünde, ortada üstü kapalı sütunlu ana
giriş vardır. Yapı, bitki (üzüm, kıvrık dal, palmiye), halat, ejder motifleri ile
bezelidir. Pencere üstlerinde İsa'nın monogramları ve Aziz Georgios'un
simgeleri işlenmiştir.
Ayvalos Kilisesi: Kilise, merkez ilçe sınırları ilerisinde olup, Mescitli köyünden Arnavutlu Yaylası'na giderken yolun sağında yer almaktadır. Küçük,
dikdörtgen planlıdır. Kapısı düz olup, üzerinde beşik tonozlu alınlığı vardır.
İç duvarlardaki freskler halen belli olmakla birlikte, genelde tahrip olmuştur.
Çakırkaya (Kalur) Kaya Kilisesi: Şiran ilçesinin Çakırkaya köyündedir
Kaya. kütlesinin düzgün ve özenli bir işçilikle oyulmasıyla oluştıurulmuştur.
Doğu-batı yönünde üç nefli bazilika planındadır. Öbür yan duvarlarda yalancı kemerlerle devinim sağlanmıştr. Kilise önünde odalar, bitişiğinde bir kaya
şapeli vardır. Ancak planı ve mimari öğelerinin Trabzon kiliseleriyle benzerliği göz önüne alınarak 14. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Ortadaki sütunlar yıkılmış durumdadır. Kaya kilisesi olması açısından ilginç bir örnektir.
Panaghia (Meryem Ana) Manastır Kilisesi: Torul ilçesinin, Büyük Çit
Vadisinde, Çit Deresi'nin sol tarafındaki yamaç üzerindedir. Yüksek duvar-
168
larla çevrili avlu ve kilise kalıntısı görülebilir. Khaldea Metropolitliğine bağlı
7 kiliseden biridir. Kiliseyi ilk kez 890-900 tarihleri arasında üç keşişin kurduğu bilinmektedir. Daha sonra TrabronKomnenosları döneminde ve 19.
yüzyılda onarılmıştır. Haç planlı yapının daire biçiminde, üç apsisi vardır.
Ana mekânı örten kubbe, Trabzon Ayasofya Kilisesi'ndekine benzemektedir.
Olucak (İmera) Manastır Kilisesi: İl merkezine 15 km. uzaklıktaki Olucak köyündedir. Olucak (İmera) köyü eski yerleşimdir. Manastır, yerleşim
yerinde günümüzce en sağlam gelen yapılardan biridir, köye hakim geniş
bir alana yapılmıştır. Bahçe duvarının kuzey bölümünde şapel ve bir kaç
odacık bulunmaktadır. Yazıtında 1350 tarihinde yaptırıldığı belirtilmekle birlikte 19. yüzyıl içinde onarım gördüğü sanılmaktadır.
Sanata Çakallı Kilisesi: Çakallı (Yaylaköy) yerleşim yerinin merkezinde
yer almaktadır. Kilise üç nftii ve bazilika planlıdır. Kilisenin ana taşıyıcı duvarları genelde sağlamdır. Örtüsü tamamen yıkılmıştır. İki girişten biri batıda diğeri ise kuzeydedir. Işıklandırma dengeli bir biçimde yan duvarlar ve
apsislere yerleştirilmiş pencerelerle saklanmıştır. Köşelerde yontu taşı kullanılmıştır. Kilise 19,yüzyıl mimari özelliklerini taşımaktadır.
Pavrezi Şapeli: Merkez ilçe sınırları içerisinde bulunan şapel, Mescitli
(Beşkilise) köyü yakınında Pavrezi'dedir. Küçük boyutlarda, dikdörtgen
planlı, tek nefli bir yapıdır. Apsisin beşik tonozunda 1405'de yapıldığını gösteren yazıtı vardır. Yapı, iç duvarlarını süsleyen freskleri ile ünlüdür. Bu
duvar resimlerinde, İncil'den alınan sahneler ve kilise büyükleri canlandırılmıştır. Bunlar son dönem Bizans resminin başarılı örnekleridir.
5. Köprüler
Tohumoğlu Köprüsü: Gümüşhane-Erzurum yolunda Tohumoğlu
kesimindedir. Selçuklu dönemine ait olduğu sanılmaktadır. Küçük taşlardan
yapılan ve iki gözlü hafif sivri kemerli bir köprüdür.
Gümüşkaya (Kodil Bahçe) Köprüsü: Gümüşkaya yolu üzerindedir.
Tek gözlü ve kesme taştan yapılmıştır. Hafif sivri kemerlidir ve günümüzde
hala kullanılmaktadır.
Meryem Ana Köprüsü: Büyük Çit Vadisi'nde ve Çit Deresi illerinde aynı adı iki köprü vardır. Her iki köprünün de Meryem Ana Kilisesi'ne ulaşımı
sağlamak amacıyla yapıldığı sanılmaktadır. Hafif sivri kemerli, küçük taşların dizilmesi ile yapılan köprü tek ve geniş- gözlüdür. Günümüzde de kullanılmakladır.
Gümüşhane Köprüsü: Gümüşhane'nin merkezinde Harşit Çayı üzerinde Köprübaşı denilen yerde iki caddeyi birbirine bağlayan köprü, biri büyük
169
diğeri küçük iki gözden oluşmaktadır. Yontma taşlarla inşa edilen köprünün
iki gözünün ortasında yapılış kitabesi vardır. Mermer Üzerine sülüsle
yazılan kitabeye göre, 1575'te Ferruh Zad oğlu Haliti tarafından yaptırılmıştır. Bu tarih III. Sultan Murat'ın saltanat günlerine tesadüf etmektedir.
Kamberli Köprüsü: Gümüşhane'nin Canca Mahallesi'ndedir. Harşit
Çayı üzerinde yer alan köprü, tek gözlüdür ve yontma taşlarla inşa edilmiştir. Kısmi bir onarımdan geçirilen bu köprünün kitabesi yoktur.
Ardesa Köprüsü: Torul ilçe merkezinde bulunan köprü 1890 senesinde
kesme taştan yapılmıştır. Dere yatağı içinde bulunan iki ayak ve kenarlardaki ayaklar üzerinde yükseltilmiştir. Ayaklar arasında yuvarlak kemerler
bulunmaktadır. Köprü korkulukları da kesme taştan yapılmıştır.
6. Mesire Yerleri
Limni Gölü: (Soğuksu Ormaniçi Dinlenme Yeri) Torul İlçesi Zigana
köyünde bulunan Limni Krater gölü ve çevresi sahip olduğu zengin flora ve
faunası yanında özel klima özelliğine sahip havası, 200'ün üzerinde barındırdığı endemik bitki çeşidi ile sağlıklı, huzur verici, tatil ve kamp-karavan
imkanı sunan, olağanüstü doğa güzelliği sunan bir mekandır.
Limni gölüne Gümüşhane'ye 25 km. olan Torul İlçesine Gidilerek ulaşılmaktadır.
III. YASAL DEĞŞİKLİKLER
Kısaca bir de bu en son çıkan yasalarımzdan bahsederek konuyu
tamamlamaya çalışayım.
1. 5225 Kültür Yatırımları ve Girişimlerinii Teşvik Kanunu
Kapsam: Tüzel kişiler.
Kuruluş amacı münhasıran kültürel faaliyetler olacak.
Yerli veya yabancı olabilir.
Teşvik Edilecek Faaliyetler,
a) Kültür merkezi yapımı, onarımı, işletilmesi
b) Kütüphane, Arşiv, Müze, Sanat galerisi, Sanat atölyesi, Film platosu,
Sanatsal tasarım ünitesi, Sanat stüdyosu, Sinema, Tiyatro, Opera, Bale,
Konser ve benzeri kültürel ve sanatsal etkinlikler yada ürünler yapıldığı,
üretildiği veya sergilendiği mekanlar.
c) 2863 kapsamına giren taşınmaz kültür varlıklarının kullanılması
d) Kültür Varlıkları ile somut olmayan kültürel mirasın değerlendirilmesine yönelik faaliyetler,
170
Teşvik Unsurları;
3 Hazineye ait Taşınmaz Mal Tahsisi
3 Gelir Vergisi Stopaj indirimi
3 Sigorta primi işveren paylarında indirim.
3 Su bedeli indirimi ve enerji desteği
3 Yabancı uzman ve personel çalıştırma
3 Hafta sonu tatillerde çalışabilme
2. 5226 Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanunu Değiştiren Kanun
3 Veraset ve intikal vergisi istisnası
3 KDV istisnası
3 Harç istisnası
3 Kamu İhale Kanunu dışına çıkarıldı.
3. 5228 Sayılı Kanunla
GVK 89'uncu maddesi gereği mükelleflerin kültürel sponsorlukla ilgili
harcamalarının %100'ü
KVK Mükerrer 14'üncü maddesi ile kurumlar vergisi mükelleflerinin kültür sponsorluğuna yönelik harcamalarının %100'ü.
Hesaplanan vergi matrahından indirilebilecektir.
Sayın Başkan, değerli dinleyiciler beni dinleme sabrını gösterdiğiniz içinde çok teşekkür ediyorum.
Teşekkür ediyorum. Şimdi söz Gümüşhane Ticaret ve Sanayi Odası
Başkanı Sayın İsmail Akçay’da. Buyurun efendim.
İSMAİL AKÇAY
Teşekkür ediyorum. Sayın vali vekilim, sayın milletvekillerim, sayın belediye başkanım, İ.A.V.’ın çok değerli genel sekreteri ve yönetim kurulu üyeleri, İstanbul üniversitesinin ve Ankara Üniversitesinin çok değerli öğretim
üyeleri, saygıdeğer müsteşar yardımcılarım, siyasi partilerimizin değerli
başkanları, çok değerli konuklar hepinizi kendi adıma ve Gümüşhane ticaret ve sanayi odası adına saygıyla selamlıyorum.
171
Başta Gümüşhane valiliğimiz olmak üzere İ.A.V. Başkanı ve Yönetim
Kurulu üyelerini Gümüşhane İlinin Ekonomik Kalkınmasına yönelik böyle bir
sempozyumu tertiplemiş olmalarından dolayı tebrik ediyorum ve çok teşekkür ediyorum.
1925 yılında İl olan Gümüşhane, 2001 yılı itibariyle fert başına 1075 $
Milli Gelirle Türkiye-İller sıralamasında 62. sırada, sosyo-ekonomik gelişmişlik bakımından 71.sırada, 187.000 nüfusla 74. sırada bulunmaktadır.
Ülkemizdeki; birçok şehir turizmden, tarımdan, sanayiden, denizden,
eğitimden ve sınır ticaretinden her bakımdan istifade ederken, Gümüşhane
İlimiz bunların hepsinden mahrum kalmaktadır. Asla kayıt dışı ekonomisi olmayan İlimizde, yasalarımız bütün boyutlarıyla uygulanmaktadır.
Ancak, Yasa ve Kural tanımaz yada uygulanamaz illerin devleşen, kayıt
dışı ekonomisi karşısında İlimiz ve bizim gibi İller ezilmektedir.
Yargıya olan güvende aşınma vardır. Adalet reformu ile mal ve can güvenliği endişesi ortadan kalkmalı, Hukuk, hak ve özgürlüklerin güvencesi olmalıdır.
Bugün, ekonomik büyüme, rekabet gücünün artırılması, istihdam ve üretim açısından özel sektörün desteklenmesi Türkiye'nin en önemli meselesidir.
Devletimizin bir kişi için istihdam maliyeti özel sektörün istihdam maliyetinden 10 kat fazladır. Bu da enflasyon ve işsizliğin en büyük sebebidir.
Nasıl ki; Ülkeyi koruyan ve bekleyen asker Mehmetçiktir, istihdam sağlayan ve üreten de Müteşebbis Mehmetçiktir.
Devletimiz, Müdürünü, Müdür vatandaşı dinlemeli ve güvenmelidir. Yani
güven esas, şüphe istisna olmalıdır.
İyi niyetlerle çıkarılmış olan, Gümüşhane ile beraber 36 İli kapsayan,
üretim ve istihdamı artırmaya yönelik 5084 sayılı yasa, Gümüşhane İlimize
beklenen yatırımcıyı getirmemiştir.
Değerli konuklar, kısa vadede uygulanabilirliği olan İlimizin kalkınmasına
yönelik düşüncelerimizi başlıklar halinde aktarmaya çalışacağım;
1- Gümüşhane'de, gümüşe dayalı süs ve hediyelik eşya üretimi, emek
yoğun bir iş olarak önemli bir sektör haline gelebilir.
dir.
2- Gümüşhane İlimizde potansiyeli olan turizm sektörü desteklenmeli-
3- Medeniyetin yaşadığı tarihi kent, bugünkü Süleymaniye Mahallesi,
mağaralarımız, göllerimiz, Şiran Tomara Şelalemiz, Kürtün Örümcek Or-
172
manlarımız, turizme kazandırılmalıdır.
Yine Sayın Valimizin projesi dahilinde olan Süleymaniye Mahallesi kayak
pisti biran önce başlanıp hizmete açılmalıdır.
4- Ekolojik yapısı bozulmamış İlimiz, Organik Tarım için uygun bir vadidir. Organik Tarım ve Hayvancılık desteklenmelidir.
5- 1954 yılında açılan Gümüşhane Öğretmen Okulu, 1975 yılına kadar
devam etmiş, 1975 ve 1976 Öğretim yılında Eğitim Enstitüsü olmuş, ancak
1980 yılında Eğitim Enstitümüz kapatılmıştır. Aynı dönemde diğer İllerdeki
Eğitim Enstitüleri, Eğitim Fakültesi olarak devam etmişlerdir.
İlimize, sosyal, kültürel ve ekonomik katkı sağlayacağına inandığımız
Eğitim Fakültemizi geri istiyoruz.
6- KTÜ'ne bağlı Gümüşhane Mühendislik Fakültemiz ve Meslek Yüksek
Okulumuz öğrencileri ve öğretim üyeleri tarafından Gümüşhane'nin gelişmesine yönelik projeler ve tez'ler hazırlamalı.
7- Gümüşhane florasında doğal olarak yetişen endemik, ıtri ve tıbbi bitkilerin, İlimiz ekonomisine kazandırılması için ilgili birimler katkı sağlamalıdır.
8- İlimizde doğal olarak, yılda 500 ton Kuşburnu yetişmektedir. Ancak
bunun %13'ü toplanabiliyor. Toplanmasının zorluğu ve fiyatının az oluşundan dolayı % 87'si dalda kalmaktadır.
Ülkemizde çeşitli ürünlere destekleme primi verildiğini biliyoruz. Biz de
Kuşburnu'ya destekleme primi istiyoruz. Kuşburnu’na verilecek 1 trilyon
destekleme priminin çarpan etkisi 10 trilyon olacaktır.
9- İlimizin Kamu ihtiyaçlarının mal ve hizmet alımlarında, İlimizde üretilen ürünlerin ve ilimiz müteşebbislerinin, eşit şartlarda tercih edilmelerik o nusunda yetkililerimizden hassasiyet bekliyoruz.
10-Pestil, Köme ve Dut Pekmezi üretimi İlimizde ciddi bir sektör olmaya
başlamıştır. Bu ürünleri ana maddesi olan dut ve cevizin büyük bir kısmı İl
dışından temin edilmektedir.
İlimizde dut ve ceviz yetiştiriciliği projeler ve kaynaklarla desteklenerek,
dağımız, taşımız dut ve ceviz bahçeleri haline getirilmelidir.
11- Gümüşhane OSB' nin altyapı çalışmalarının % 80'i tamamlanmıştır.
Ancak yatırımcı için yeterli değildir. Yeterli ödeneğin temin edilerek 2005 yılının ilk yarısında eksiksiz olarak yatırımcıya sunulmalıdır.
Değerli konuklar, Gümüşhane ilinin ekonomik kalkınması seminerine ka173
tılımcı ve sunumcu olarak katkı sağlayan herkese tekrar teşekkür ediyor,
saygılar sunuyorum.
Teşekkür ederiz. Sağ olun. Teşekkür ederiz. Şimdi söz sayın İlhami Başaran. Doğan Organik Ürünler Sanayi ve Ticaret A.Ş. Genel Müdürü. Buyurun efendim.
H. İLHAN BAŞARAN
Teşekkür ediyorum. Ben esasında sizlere çok kısaca organik tarımı anlatmak istiyorum. Arkasından da Doğan Organik Ürünlerin misyonu nedir
hedefleri nedir bugün ne pozisyondayız çok kısaca onu anlatmak istiyorum.
ORGANİK TARIM NEDİR?
______________________________________________________
"Organik Tarım, hatalı uygulamalar sonucu bozulan doğal dengeyi
yeniden oluşturmaya yönelik, insana ve çevreye dost üretim sistemlerini benimseyen, sentetik kimyasal ilaçların ve gübrelerin kullanılmadığı, organik ve yeşil gübreleme, münavebe (dönüşümlü ekim),
toprağın muhafazası, bitkinin direncini arttırma, parazit ve predatörlerden yararlanmayı öneren, üretimde miktar artışını değil ürünün
kalitesinin yükselmesini amaçlayan, üretimden tüketime tüm aşamalarının kontrol ve sertifikasyon kuruluşlarınca denetlenip sertifikalandırıldığı alternatif bir tarımsal üretim yöntemidir."
174
ORGANİK TARIMIN TARİHÇESİ
______________________________________________________
• 1930’lu yıllardan itibaren dünya nüfusundaki artışın ivme kazanması,
• Hızla artan nüfusa yetecek miktarda tarım ürünü üretme kaygıları,
• 1950'lerde (2.Dünya Savaşı sonrası) ucuz gıda ürünü talebinin artması sonucu,
tarımda kimyasal girdiler (pestisidler, gübreler, hormonlar, antibiyotikler vs.) ve mekanizasyon yoğun olarak kullanılmaya
başlamıştır. (Yeşil Devrim)
• OLUMSUZ SONUÇLAR
3 Başlangıçta hızla artan verimin, artış hızının düşmeye başlaması,
3 Çevreye olan olumsuz etkiler (biyolojik çeşitliliğin yok olması, çölleşme, kuraklık, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının azalması ve
kirlenmesi, küresel ısınma, iklim değişiklikleri vs.),
3 Sağlık problemlerinin artması (kanser, mutasyon, kan dolaşımı ve
sindirim sistemi bozuklukları vs.),
3 Hammadde, enerji ve gıda fiyatlarının yükselmesi,
1960'lı yılların sonlarında ve özellikle 1970'li yıllarda;
3 Konvansiyonel tarım yöntemlerinin, insan ve çevre sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin görülmeye başlaması,
3 Çevre bilincinin artması,
3 Sivil toplum kuruluşlarının etkili çalışmaları,
3 Tüketicilerin gıda hijyeni ve gıda güvenilirliği sağlanmış ürünler
talep etmeleri,
her aşaması kontrollü, alternatif bir tarım yöntemi olan Organik
175
1970'li yıllarda yaşanan ve YEŞİL DEVRİM olarak nitelendirilen,
Dünyada açlık sorununun çözüleceği sloganıyla yaygınlaştırılan,
ama kısa zamanda doğal dengeyi (eko sistemi) bozan, yoğun (konvansiyonel) tarımsal üretimin ortaya çıkardığı sorunlar çok ciddi ve
uzun vadeli ıslah çalışmalarıyla tamir edilebilecek türde olmuştur.
30 yıldır Türkiye topraklarında kullanılan ot ilacı ve kimyasal gübrenin, topraklarımız verdiği zararın telafisi için 1500-1600 yıl gerektiği
tespit edilmiştir.
Organik Tarımın İlkeleri Nelerdir?
______________________________________________________
3 Uygun yöntemlerle minimum toprak işleme,
3 Toprak verimliliğinin korunmasına ve artırılmasına yönelik çalışmalar yapmak,
3 Kimyasal gübre yerine organik gübre kullanımı,
3 Dayanıklı, sağlıklı tohum ve bitki çeşitlerinin seçimi,
3 Uygun ekim-dikim yönteminin uygulanması,
3 Bitki korumada doğrudan kimyasal girdi kullanımı yerine, organik
ve biyolojik yöntem ve girdi kullanımı,
3 Hasat, depolama, işleme ve paketleme faaliyetlerinin organik
yöntemler içinde yürütülmesidir.
Organik Tarımda Yasak Girdiler Nelerdir?
______________________________________________________
a. Sentetik kimyasal gübreler ve sentetik kimyasal ilaçlar,
b. Depoda koruyuculuğu arttıran ve hasattan sonra olgunlaşmayı
teşvik eden sentetik kimyasal maddeler,
c. Bitki ve hayvan yetiştirmede hormonlar ve büyüme düzenleyici
maddeler kullanılamaz.
176
Organik Tarımın Avantajları Nelerdir?
______________________________________________________
•
•
•
•
Ülkemizde sentetik-kimyasallar, gelişmiş ülkelere kıyasla daha az
kullanılmaktadır. Bu nedenle Organik Tarım’a geçişin kolay olması beklenebilir.
Üretici geliri ürüne bağlı olarak artmaktadır.
Fiyatı hızla artan kimyasal gübre, pestisit ve enerji girdilerinden
tasarruf sağlanmaktadır.
Sözleşmeli tarımla üreticinin tüm ürününün alınması garanti edilmektedir.
•
Organik ürünlerin ihraç fiyatı diğer ürünlerden daha yüksektir.
•
Özel bilgi isteyen Organik tarım modeli Ziraat
•
Organik Ürünlerin ihracatı ile ülkemiz tarım ürünleri için ilave bir
kapasite yaratılmaktadır. Dolayısıyla ihraç edilen her ton daha önce ulaşılamayan tüketici kitlesine gitmektedir.
Neden Organik Tarım?
______________________________________________________
• Organik tarım ürünleri ile beslenen bir kişi bünyesine insan sağlığına zarar veren tarımsal girdileri taşımamış olur. Günümüzde entansif tarımda kullanılan çok sayıda kimyasal sentetik pestisitler(sentetik kimyasal bitki koruma ilaçları) ve gübreler vardır. Ülkemizde yılda 45 bin tonun üzerinde kimyasal pestisit kullanımı vardır. Düşündüğümüzde bu rakam oldukça ürkütücüdür. Yapılan bir bilimsel
araştırma sonucu tarımda kullanılan pestisitler yüzünden her gün
dünya yüzeyinden 40 canlı türü neslinin yok olduğu ortaya çıkmıştır. Doğal olarak ekolojik dengelere verilen bu zarar tamiri mümkün
olmayan noktalara dünyamızı sürüklemektedir.
• Tarımda kullanılan sistemik etkili bu pestisitler kullanılan alanda faydalı zararlı ne kadar canlı var ise hepsini etkilemektedir. Ayrıca bitki hücre çeperi içerisine girerek sofralarımıza taşınmaktadırlar. Sadece pestisitler insan sağlığına, ekolojik dengelere zarar
vermez bunun yanında kimyasal sentetik gübrelerde insan oğlunun
177
değerli varlığı olan toprağa da oldukça zarar verirler bu zarar öyledir ki sadece toprakta kalmaz yer altı sularına karışarak tekrar içme
sularından insanoğluna zarar verir.
• Toprak canlı bir maddedir. Bir avuç toprakta milyarlarca canlı yaşar.
Entansif tarımda kullanılan gübreler tamamı ile bitkiyi direk beslemeye yönelik maddelerdir. Ancak toprak yapısı ve canlılığına verdiği tahribatın boyutunun doğada tekrar onarılması için binlerce yıla
ihtiyaç vardır.
TÜRKİYE'NİN AVANTAJLARI
______________________________________________________
•
Bakir alanlar ve ekonomik gelişmede dezavantajlı bölgeler,
•
Ekonomik yetersizlikler nedeniyle kimyasal girdilerin hiç kullanılmadığı veya çok az kullanıldığı bölgeler,
•
•
•
•
•
•
Kalkınma hızı düşük, daha geri teknolojilerin kullanıldığı, tarımsal
kirlenmeden nispeten daha az etkilenmiş alanlar,
Doğal kaynakların zenginliği,
7 coğrafî bölgede ve farklı iklimlerde üretim yapabilme imkanı,
Ürün deseninin zenginliği,
Gen kaynakları merkezinde bulunuyor olmamız, Avrupa’nın aşırı
derecede kirlenmiş olması,
Pazara yakın olmamız.
DÜNYA ORGANİK ÜRÜN TİCARETİ
______________________________________________________
•
Toplam ticaret 25 milyar USD (2003),
•
Ülkelere göre yıllık artış %10-40,
•
•
•
178
2005 yılı için beklenen rakam 30 milyar USD,
2010 yılında toplam dünya gıda ticaretinden %30'luk pay alma
hedefi,
En hızlı gelişen pazarlar, Avrupa, ABD ve Japonya.
ÖNEMLİ PAZARLAR
______________________________________________________
ABD
•
2003 yılı tahmini ticaret hacmi 11-13 milyar USD,
•
2005 yılı tahmini 20 milyar USD,
•
•
•
•
2000 yılı ticaret hacmi 7.5 - 8.0 milyar USD,
Son on yılda yıllık artış ortalama %23,
Sıklıkla organik ürün satın alan tüketicilerin yarıdan fazlasının yıllık ortalama geliri 30.000 USD'nin altında,
En çok satılan organik ürünler taze meyve/sebze, alkolsüz içecekler (meyve suyu vs.), ekmek ve tahıllar, paketlenmiş gıdalar
(dondurulmuş ve kuru hazır gıdalar, bebek gıdaları, çorbalar, tatlılar vs.) ve sütlü ürünler.
İTALYA
•
2003 yılı tahmini ticaret hacmi 1.25-1.4 milyar USD,
•
1 milyon hektardan fazla alanda organik üretim (2000),
•
•
2000 yılı ticaret hacmi 1.0-1.05 milyar USD,
Organik üretim alanlarının toplam tarım alanları içindeki payı,
2002' de % 6.76,
• 2005 yılında toplam gıda pazarından %10 pay alma hedefi.
Organik Tarımın Geleceği Hakkında Düşünceler
______________________________________________________
•
•
Bazı tahminlere göre önümüzdeki 10 yıl içinde Dünya ticaret hacminin 27 milyar'dan 100 milyar ABD dolarına yükseleceği kabul
edilmektedir. Özellikle AB Ülkelerinde bu konunun önemi anlaşılmış olup; hükümetler düzeyinde ve Üniversitelerde büyük gelişmeler görülmektedir.
Bu durum Organik Tarımın alternatif bir tarım Sistemi olmasından
çok zorunlu bir tarım sistemine doğru ciddi adımlar atarak Dünya
da yaygınlaştığını göstermektedir.
179
Organik Tarım Dünya'da çok hızlı gelişiyor?
Türkiye'deki durumu nedir?
______________________________________________________
•
•
Organik tarım yöntemi 1800 yılların sonunda İngiltere'de doğmuş
1900 yılların başında Almanya'da büyümüş ve tüm Dünya'ya yayılmıştır. Organik tarım ile Türkiye 1980 yılların ortalarında Avrupalı büyük toptancıların organik ürün alma arzuları ile tanışmıştır.
O yıllarda geleneksel ürünlerimiz olan kuru sultaniye üzüm, kuru
kayısı, fındık ve kuru incir ile birkaç üretici ile başlayan küçük çapta projeler günümüze geldiğimizde 100’den fazla ürün çeşidi,
13.000 organik üretici ve 103.000 hektar alanda organik tarım yapılmaktadır. İlk yıllarda 300.000 $ olan ihracat günümüze geldiğimizde 30- 35.000.000 $’a gelmiştir. Dünya da ise toplamda
100’den fazla ülkede 20.000.000 hektar da organik üretim yapılmaktadır. Dünya organik pazarı 27-30 milyar $ seviyelerindedir.
Ülkemizde henüz iç Pazar çalışmaları çok yeni olmasına karşın
istenilen düzeye gelememiştir. Bunun en temel nedeni ülkenin
içerisinde bulunduğu sosyo-ekonomik durum ve organik ürün
kavramı farklılığının algılanamamış olmasıdır. Ayrıca ürün deseni
olarak ülkemizde organik tarım pazarda markette tüketicinin günlük kullanımına göre değildir.
TÜRKİYE ORGANİK ÜRÜN PAZARI
GELİŞİM ÖNGÖRÜSÜ
______________________________________________________
•
•
•
•
180
Avrupa'da başlayarak gelişen kalıntı taşımayan gıdalarla beslenme alışkanlıklarının Türk tüketicilerinde de başlamış olması (hormonlu gıdalardan kaçış),
Üretim alanları müsait olduğu için tonaj artışları ile beraber verimlilik sağlandığında fiyatların Avrupa seviyelerinin altına inecek olması.
Bu güne kadar organik ürün tüketmek isteyen tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılayacak ürün portföyünün hazırlanmamış olması.
Organik ürün kullanmak isteyen tüketicilere geniş bir yelpazede
ürün portföyü sunulduğunda belli bir prim ödeyerek kullanıma hazır olmaları,
•
•
•
Potansiyel A grubu, eğitimli tüketicilerle yapılan araştırmalarda
konvansiyonel gıda fiyatlarına göre organik gıdalara %25-30 prim
ödeyebilecekleri sonuçlarının alınması,
Dünyadaki organik ürün pazarı artış hızlarının yüksekliği,
Organik ürünlerin kullanımına yönelik Türk kamuoyunun oluşmaya başlaması.
Organik Ürünlerde Bulunan Türkiye Logosu
______________________________________________________
KELKİT ORGANİK SÜT SIĞIRCILIĞI İŞLETMESİ
______________________________________________________
DOĞAN ORGANİK ÜRÜNLER A.Ş.
181
Kelkit Organik Tarım Projesi
______________________________________________________
•
Kelkit 1460 m rakımda yer alan Gümüşhane'nin en verimli topraklarına sahip bir ilçedir. İklimsel özellikleri tamamı ile Doğu Anadolu iklim özelliklerini gösteren bir yapıya sahiptir. Yeşil Irmağın
önemli kollarından biri olan Kelkit çayının doğduğu bölgenin en
büyük vadisidir. Kelkit ve köylerinde 35.000 büyükbaş hayvan
80.000 küçük baş hayvan varlığı vardır. Genelde besi amaçlı üretilen bu hayvan varlığı bölgenin en önemli geçim kaynağıdır. Kelkit tüm doğu bölgelerimizde olduğu gibi büyük şehirlere ve yurt dışına önemli miktarda göç veren, milli geliri çok düşük bir ilçemizdir.
•
Kelkit bölgesinde yatırım yapmak isteyen Doğan Holding, yaptırdığı araştırmalar sonucunda, bölge şartlarına ve insanına en uygun alanın hayvancılık olduğuna karar vermiştir. Araştırmalar sonucu, yörenin coğrafi ve ekonomik koşullarından dolayı geleneksel tarımın devam ettiği, bu nedenle bölgenin organik tarımın gelişmesi için çok uygun olduğu görülmüştür. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın bölgeyi organik tarım pilot alanlarından biri olarak tanımlaması ile, organik hayvancılık projesi yöreye uygun olarak
geliştirilmiştir.
•
•
•
182
Alınan organik hayvancılık yatırımı kararı üzerine, kapsamlı bir fizibilite çalışması yapılmış ve birkaç unsurlu bir master plan hazırlanmıştır. Bu master plan doğrultusunda, ilk aşamada 600 gebe
düve ithalatı yapılarak başlatılan projeden Organik olarak elde
edilecek süt, fason olarak işletilecektir. Planın ileri aşamasında,
25-50 başlık işletmeler ile çiftçilere yönelik sözleşmeli süt ve besi
işletmeleri kurulacaktır.
2005 yılı içerisinde organik çiftlik sertifikasının alınması hedeflenmiş olup ilk organik süt üretimi de 2005 yılı içinde yapılacaktır.
Projenin devamında yıllık 8000 ton organik süt üretimi planlanmıştır.
2005 yılında alınacak olan organik çiftlik sertifikası sonucunda
Avrupa'daki en büyük kapasiteli organik süt sığırcılığı işletmesi
olacaktır.
•
•
•
Projenin geliştirilmesinde esas alınan, bölgesel kalkınmanın, bölgesel doğa ve insan kapasitelerinin teknoloji ve bilgi ile bütünleştirilerek en etkin ve doğru kullanımı olmuştur. İnsana yapılan yatırım, düz istihdam yerine, eğitim ve bilgiye dayalı olacak ve sözleşmeli tarım ile dolaylı istihdam yaratılacaktır. Bu doğrultuda
2003 yılı için 80 çiftçi ailesinin, 2004 yılında 100 çiftçi ailesinin
sözleşmeli üretimde olması, 50 kişinin de doğrudan istihdam edilmesi gerçekleştirilmiştir. Tam kapasiteye ulaşıldığında, çok daha
fazla sayıda ailenin sözleşmeli bitkisel ve hayvansal üretimde olması planlanmıştır.
Bölgesel yatırımın nihai ürünleri, organik niteliklerde süt ve süt
ürünleri, et ve et ürünleri, canlı hayvan ve işlenmiş gübre olacaktır.
Doğan Organik Ürünler A.Ş. bölgede sözleşmeli organik yem üretimi projesi ile, yıllardır ekilmeyen atıl arazileri üretime kazandırmak ve planlamanın ileri safhalarında sözleşmeli organik süt
inekçiliği projesi ile göçün önüne geçilmesini hedeflemiştir.
Teşekkür ederiz. Evet şimdi söz Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Müsteşar
Yardımcısı sayın Mustafa Erten’in. Buyurun efendim.
MUSTAFA ERTEN
Efendim hepinize saygılar sunuyorum. Zamanı iyi kullanmak açısından
ancak herhalde zamanda da avantajımız olacak. Şimdi ben önce değerli arkadaşımın organik tarım konusundaki sunumunu tamamlamak istiyorum.
İlave katkı yapmak istiyorum.
ORGANİK TARIM RAPORU
Giriş
Organik tarım; üretimde kimyasal girdi ve ilaç kullanmadan yönetmelikler çerçevesinde izin verilen girdilerin kullanımı ile yapılan, üretimden tüketime kadar her aşaması kontrollü ve sertifikalı tarımsal üretim sistemidir.
Organik tarım yapmanın amacı; Toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmeden, çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını azami derecede korumaktır.
Organik Tarım, ekolojik sistemde hatalı uygulamalar sonucu kaybolan
183
doğal dengeyi yeniden kurmaya yönelik, insana ve çevreye dost üretim sistemlerini içermekte olup, esas olarak sentetik kimyasal tarım ilaçları, hormonlar ve mineral gübrelerin kullanımını yasaklaması yanında, organik ve
yeşil gübreleme, münavebe, toprağın muhafazası, bitkinin direncini artırma,
doğal düşmanlardan faydalanmayı tavsiye eden, bütün bu olanakların kapalı bir sistemde oluşturulmasını öneren, üretimde sadece miktar artışının
değil aynı zamanda ürün kalitesinin de yükselmesini amaçlayan alternatif
bir üretim şeklidir.
Tarımsal üretimde kullanılan zirai mücadele ilaçları sentetik hormonların
ve kimyasal gübrelerin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerin ortaya çıkması, bunun yanında yine tarımsal faaliyette kullanılan bu tarz girdilerin toprağa, havaya, suya verdiği zararların da ortaya çıkarak sürdürülebilir üretimin tehlikeye girmesi, çevre koruma bilincinin gelişmesi ile organik tarım alternatif bir üretim tarzı olarak ortaya çıkmıştır.
Ülkemizde organik tarım 1985-1986 yıllarında Dünya'da organik tarımın
gelişimine ve yurtdışından gelen organik ürün talebine bağlı olarak sistemsiz bir şekilde başlamış ve sağlıklı gıdaların tüketimine yönelik dünyadaki
değişmelere paralel olarak gelişmiştir.
Dünya'da Organik Tarım
Tüm dünyada hızla artan organik tarımsal ürünler arasında; genellikle
ülkelerin geleneksel ürünleri örneğin Hindistan'da çay, Danimarka'da süt ve
süt ürünleri, Arjantin'de et ve et ürünleri, orta Amerika ve Afrika ülkelerinde
muz, Tunus'ta hurma, zeytin yağı, Türkiye'de kurutulmuş ve sert kabuklu
meyveler ekolojik olarak üretilen ilk sırayı almıştır.
Günümüzde, Dünya'da 130’dan fazla ülkede organik tarım yapılmaktadır. Bu ülkelerden 90'ı gelişmekte olan ülkeler, 15’i ise az gelişmiş ülkelerdir.
Dünya'da organik tarım alanlarının genişliği 24 milyon hektar civarındadır. Avustralya 10 milyon hektarla en geniş alana sahiptir. Latin Amerika ülkeleri de dünya üzerinde organik tarım alanı bakımından önemli paya sahiptir (5,76 milyon ha). AB ülkeleri ise 5,5 milyon ha ile organik tarım yapılan alan bakımından önemli ülke grubunu oluşturmaktadır.
Dünya'da organik tarım ticaretinin parasal boyutu da hızla büyümekte
olup, 25 milyar ABD doları olan organik, gıda satışlarının 10 yıl içerisinde
100 milyar ABD doları seviyelerine çıkması tahmin edilmektedir.
Türkiye'de organik üretim toplam tarımsal üretimde henüz %0,1 seviyelerinde bir paya sahip bulunmaktadır. Ancak, dünyada ve özellikle Avrupa'da yaygınlaşan organik ürün tüketimindeki artıştan ülkemizin iyi bir pazar
184
payı elde edebilme fırsatı bulunmaktadır.
Son zamanlarda süt ürünleri, et ve et ürünleri, hazır yemekler dahil olmak üzere işlenmiş diğer gıdalar, bebek mamaları, çikolata gibi ürünler
önem kazanmakla birlikte Batı Avrupa pazarında organik yaş meyve-sebze
sektörü hala büyük bir paya sahiptir. Bu bağlamda konvansiyonel yaş meyve ve sebze sektörünün yanı sıra organik yaş meyve-sebze sektörü açısından da ülkemiz önemli potansiyele sahiptir.
Türkiye Organik Tarımsal Üretiminin Gelişimi
Başlangıçta sadece 1985 yılında 8 ürüne yönelik yapılan üretim günümüzde 179 ürüne ulaşmıştır. Fındık, ceviz, antepfıstığı, kuru incir, kuru kayısı, kuru üzüm, baklagiller, tıbbi aromatik bitkiler, pamuk, üzümsü meyveler ile yaş meyve sebzenin organik tarım metotlarına uygun olarak üretimi
yapılmaktadır.
Ülkemizde organik tarım yapılan alanlar 2003 yılı bölgeler bazında incelendiğinde; Ege Bölgesi başta olmak üzere sırasıyla, Güneydoğu Anadolu ve
Akdeniz Bölgesi ilk üç sırada yer almaktadır. Ekonomik gelişmede dezavantajlı bölgelerden olan İçkaradeniz şeridi, İçanadolu, Doğuanadolu Bölgesi gibi bölgeler organik tarımda avantajlı bölgeler olarak değerlendirilmektedir.
Ülkemizde organik üretim yapan üretici sayısı üretim miktarı, üretim
alanları ve ürün çeşitliliği yıllar içinde artış göstermiştir. 1996 yılında 1947
olan üretici sayısı 2002 yılında 12.428, 2003 yılında 13.044’e ulaşmıştır.
Üretim alanları itibarı ile 1996 yılında 6.789 ha olan üretim alanı 1996 yılında 10.304 ton olan üretim miktarı 2002 yılında 310.125 ton, 2003 yılında ise
29.1876 ton olarak gerçekleşmiştir. Toplam ürün çeşidi 1996 yılında 26,
2002 yılında 150, 2003 yılında 179 ürüne çıkmıştır.
Organik tar msal retim verileri
Yllar
r n Say s
ift i say s
retim Alan (h)
retim Miktar
2002
150
12.428
89.827
310.125
2003
179
13.044
103.190
291.876
1
2003
y l nda
en oküretimde
ihracat ülkemiz,
yap lankültüre
r nleralınan bitkilerin yanı sıra doOrganik
tarımsal
ğada
yetişen kuşburnu,
böğürtlen,
ahududu, kekik
R kendiliğinden
N
M KTA
R
TUTAR($)
% TONgibi %ürün$
lerin toplanması ve organik olarak değerlendirilmesi
açısından büyük potan(Ton)
siyele sahiptir.
EK RDEKS Z KURU Z M
5.677,38
7.055.594.80
27
19
Organik tarım ürünleri ihracat rakamlarımızı incelediğimizde 1996 yılınKURU
2.026,50
5.166.126,48
10 yılında
14
da
3678 NC
tonRolan. ihracat miktarının
2002 yılında
19.182 tona, 2003
ise
21.083
tona ulaştığı görülmektedir.
değeri ise 2002
KURU
KAYISI
1.687,71 İhracat
4.734.220,70
8 yılında
13
FINDIK
1.246,36
4.508.479,27
6
E L M A SULARI
2.572,93
3.055.263,15
12
S.No
12
185
8
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Yllar
r n Say s
ift i say s
retim Alan (h)
retim Miktar
2002
150
12.428
89.827
310.125
S.No
2003
30.877.140
$,179
2003 yılında 13.044
da 36.932.995 103.190
$ çıkmıştır.
Organik tar msal retim verileri
291.876
Yllary l nda
r n en
Say ok
s ihracat
ift i syap
ay slan retim
2003
r nlerAlan (h)
retim Miktar
R N
2002
% 310.125
TON
%$
TUTAR($)
12.428M KTA R 89.827
(Ton)
2003
179
13.044
103.190
EK RDEKS Z KURU Z M
5.677,38
7.055.594.80
2003 y l nda en ok ihracat yap lan r nler
KURU NC R
2.026,50
5.166.126,48
R N
M KTA R
TUTAR($)
KURU KAYISI
1.687,71
4.734.220,70
(Ton)
FINDIK
1.246,36
4.508.479,27
EK RDEKS Z KURU Z M
5.677,38
7.055.594.80
E L M A SULARI
2.572,93
3.055.263,15
KURU NC R
2.026,50
5.166.126,48
DONDURULMU MEYVELER 1.211,51
1.982.684,00
KURU KAYISI
1.687,71
4.734.220,70
PAMUK ELYAFI
0.87
1.376.141,90
FINDIK
1.246,36
4.508.479,27
MERC MEK
1.446,93
1.024.975,50
E L M A SULARI
2.572,93
3.055.263,15
NOHUT
1.166,90
829.597,23
DONDURULMU MEYVELER 1.211,51
1.982.684,00
LENM FINDIK
157.04
598.361,24
PAMUK ELYAFI
0.87
1.376.141,90
DONDURULMU SEBZELER 841.23
572.770,98
MERC MEK
1.446,93
1.024.975,50
KURUTULMU
SEBZELER
112,31
507.286,00
NOHUT
1.166,90
829.597,23
150
Toplam
LENM FINDIK
GDONDURULMU
E N E L TO P L A M SEBZELER
(Di er r nler dahil)
KURUTULMU SEBZELER
18.147,66
157.04
21.083.35
841.23
31.411.501,25
598.361,24
36.932.995
572.770,98
112,31
507.286,00
1
291.876
27
19
2
3S.N
4
1
5
2
6
3
7
4
8
5
9
6
10
7
11
8
12
9
13
10
14
11
15
12
16
13
10
% TON
8
14
%$
13
6
27
12
10
6
8
0
6
7
12
6
6
1
0
4
7
16
12
19
8
14
5
13
4
12
3
8
2
5
2
4
2
3
12
861
852
4
2
15
le
16
Ks
1
1
Ks
2003
y l nda
en ok ülke
ihracat
yap18.147,66
lkeler31.411.501,25
Toplam
85en
İhracat
yaptığımız
sayısı
35lan
civarında
olup, Avrupa Birliği86
ülkeleri
önemli
ihracat
yaptığımız
ülkeler
konumundadır.
Avrupa
Birliği
ülkeleri
M KTA21.083.35
R
TUTAR($)
% TON
% $dıGLEKNEE L TO P L A M
36.932.995
şında ABD, Kanada ve Japonya
diğer
ihracat
yaptığımız
ülkeler
arasında
(Ton)
(Di er r nler dahil)
yer almaktadır.
A L M A N YA
7.530.72
14.259.670.80
35, 38,6
2003 y l nda en ok ihracat yap lan lkeler
HOLLANDA
3.598.33
4.538.611.00
17, 12,3
LKE
M KTA R
TUTAR($)
% TON
%$
NG LTERE
1.867,27
3.121.595.19
8,
8,5
(Ton)
SV RE
1.154.82
3.029.846.80
5,
8,2
A L M A N YA
7.530.72
14.259.670.80
35, 38,6
TALYA
1.710.05
2.613.553.85
8,
7.1
HOLLANDA
3.598.33
4.538.611.00
17, 12,3
FRANSA
887,23
2.095.400.82
4,
5.7
NG LTERE
1.867,27
3.121.595.19
8,
8,5
AMER KA B RLE K
SV RE
1.154.82
3.029.846.80
5,
8,2
DEVLETLER
1.036.15
2.021.136.16
4,
5.5
186
TALYA
1.710.05
2.613.553.85
8,
7.1
2.7
4,
1.013.751.62
864.00
BEL KA
FRANSA
887,23
2.095.400.82
4,
5.7
14
ira
le
ira
Ks
TOP
Ks
ira
ira
YAT
TOP
Bitk
Hayv
Su
YAT
Soru
Bitk
Ekol
Hayv
Do u
Su
Rize
LKE
M KTA R
(Ton)
A L M A N YA
TUTAR($)
%$
14.259.670.80
35,
38,6
4.538.611.00
17,
12,3
ira
TOP
7.530.72
HOLLANDA
% TON
3.598.33
NG LTERE
1.867,27
3.121.595.19
8,
8,5
YAT
SV RE
1.154.82
3.029.846.80
5,
8,2
Bitk
TALYA
1.710.05
2.613.553.85
8,
7.1
Hayv
FRANSA
887,23
2.095.400.82
4,
5.7
Su
Soru
AMER KA B RLE K
DEVLETLER
1.036.15
2.021.136.16
4,
5.5
Ekol
BEL
864.00
1.013.751.62
4,
2.7
Do u
DAN MARKA
511.34
775.702.73
2,
2.1
Rize
TOPLAM
19.159,92
33.469.268,97
KA
ay
Türkiye, 25 Milyar $'lık dünya organik ürün pazarında 37 Milyon $' lık bir
VarlDünya
ve Da
lm
Pay (%) da
Toprak
paya
sahiptir
pazarlarında
ve ülkemizAlan
tarım(Hektar)
ürünleri ihracatında
gelmemiz
gereken
noktanın
oldukça
gerisinde
bulunmaktayız.
Mevcut
lenebilir Arazi
113.685
17,3potansiyelimizin değerlendirilerek üretim ve ihracat miktarımızın arttırılması
r-Mer’asorunların
Arazisi çözülmesi gerekmektedir.
216.915
33,0
içinaymevcut
Orman
ve Fundal
k Arazi
Mevzuat
Çalışmaları:
164.655
25,0
Ye1984-1985
rle im Alanla
r ve Tar
ma Elveri
siz Arazi
162.245
24,7
yılından
itibaren
herhangi
bir mevzuata
dayalı olmadan
yapılan organik tarımsal üretim, 1994 yılında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı taraTOPLAM
657.500
100,00
fından hazırlanan "Organik Tarım Metotları ile Üretilen Bitkisel Hayvansal
Ürünlerin Üretimi, İşlenmesi ve Pazarlanmasına İlişkin Yönetmeliğin "18
Aralık 1994 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak uygulamaya girmesi
ileS.No
Tarım verKöyişleri
ve retim
yönetmelik kuralları
n n Ad Bakanlığı'nın
Ekilen denetiminde
Alan
Verim çerçevesinde yapılmaya başlamıştır.
(Kg./Ha.)
(Ton)
(Ha.)
yönetmelik daha sonra
19911.956
yılından
1 Söz konusu
Bu day
28.550Topluluk mevzuatında
55.485
sonra yapılan değişiklikleri içerecek şekilde güncelleştirilmiş ve Organik Ta2.072
26.310
12.700
Arpa
2
rımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik 11 Temmuz 2002 tarih
Patates
2.775
54.925 Tarımın19.793
ve3 24812 sayılı
ile Resmi Gazetede
yayımlanan "Organik
Esasları
ve4 Uygulanmasına
İlişkin
Yönetmelik"
çerçevesinde
ülkemizde
organik
Fasulye( Kuru)
2.330
3.471
1.400 tarım yapılmaktadır.
5
eker Pancar
1.240
29.870
24.089
Yönetmeliğimizin AB tarafından da AB mevzuatına uygunluğunun kabul
6
Mahlut
1.085
1.539
1.418
edilmesinin ardından AB'ne ürün ihraç edebilecek ülkeler listesinde Türki7
s r ( mümkün
Dane)
1.515
2.149
ye'nin
yer M
alması
olacaktır. 705
8 Ulusal M
s r (Has l)ve Acil Eylem 660
2.140"Organik Tarım
3.242KaProgramda
Planında yer alan
nun
Taslağı"
TBMM
AB
Uyum
Komisyonuyla
Tarım,
Orman
Komisyonunda
1.500
384
256
9
avdar
10
Yulaf
S.No
r n n Ad
120
Ekilen Alan
191
retim
1.592
187
Verim
Mer
Mera
Yat
PR
Do r
Tar
Hay
Yem
Buza
Ana
Dam
St
Su
Suni
Pri
GEN
N O T:
deme
görüşmeleri tamamlanmıştır.
Türkiye'de Faaliyet Gösteren Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşları
Organik tarım; üretimin her aşamasının kontrol edildiği ve nihai ürünün
sertifikalandırıldığı bir üretim şekli olduğundan, kontrol ve sertifikasyon kuruluşlarının denetiminde ve sözleşmesi dahilinde yapılmaktadır. Türkiye'de
ECOCERT, IMO, SKAL, BCS, ETKO, EKOTAR, ICEA isimli kontrol ve sertifıkasyon kuruluşları faaliyet göstermektedir. Bunlardan ETKO ve EKOTAR
yerli diğerleri ise yabancı kontrol ve sertifikasyon kuruluşlarıdır.
Yapılan Çalışmalar, Projeler:
a) Hazırlanan "Organik Tarım Kanun Taslağı" TBMM AB Uyum Komisyonuyla Tarım Orman Komisyonunda görüşmeleri tamamlanmıştır.
b) Organik Tarım ile ilgili görevlerin, 22.08.2003 tarihinden itibaren Başkanlığımız tarafından yürütülmesi ile 2003 yılı Ekim ayında 108 kişiye Organik Tim eğitimi verilmiş olup, 2004 yılı içerisinde ise bu rakamın 300'e çıkarılması hedeflenmektedir.
c) Avrupa Birliği katılım öncesi mali yardımları, 2004 yılı programından
finanse edilmek üzere "Organik Tarımın Geliştirilmesi ve Mevzuatın AB
Mevzuatı ile Uyumlu Hale Getirilmesi" projesinin özet proje fişi FAO'nun
1.Teknik İşbirliği (TCP) çerçevesinde hazırlanarak, AB Komisyonu yetkililerine sunulmuştur. Söz konusu projenin, detaylı proje fişi ve ilgili dökümanlarının hazırlanması amacıyla, FAO'nun 2. teknik işbirliği kapsamında;
1- Ankara'da 21-22 Ocak 2004 tarihlerinde "Türkiye'de Organik Tarımın
Geliştirilmesi ve Yasal Düzenlemelerin Güncelleştirilmesi",
2- Erzurum'da 19 Şubat 2004 tarihinde "Doğu Anadolu Bölgesi Organik
Tarım Potansiyeli, Problemleri ve Çözüm Önerileri",
3- Kütahya'da 01 Mart 2004 tarihinde "Kuru Tarım Alanlarında Organik
Tarımın Geliştirilmesi ve Biyoçeşitliliğin Korunması"
4- Adana'da 08 Mart 2004 tarihinde "Sulak Tarım Alanlarında Organik
Tarım",
5- İzmir'de 15-16 Mart 2004 tarihinde "Organik Tarımda Garanti Sistemleri ve Organik Su Ürünleri Yetiştiriciliği",
6- İstanbul'da, 22,-23 Mart 2004 "Organik Ürünlerin Pazara Hazırlanması ve Pazarlanması" konularında toplam 6 adet çalışma gurubu toplantısı düzenlenmiştir.
Toplantıların Amacı; geniş çaplı katılımın sağlanarak, organik tarımla ilgili bütün sektörlerin görüşlerinden faydalanılmıştır. Bu toplantılar toplam
188
1150 kişinin katılımıyla yapılmıştır. Bunun sonucunda söz konusu projenin
nihai proje fişi, 26.03.2004 tarihinde hazırlanmış olup, ABGS'ne 29.03.2004
tarihinde DİATK Daire Başkanlığı aracılığı ile gönderilmiştir.
Bu proje çerçevesinde, Organik Tarımın ne olduğu ve nasıl uygulandığının geniş kitlelere duyurulması, çiftçilere organik tarımın avantajlarının anlatılması, organik tarım konusunda yaygın eğitim programları (üretici, tüketici ve özellikle teknik personel), bölgesel olarak uygun ürünlerde uygun yerlerde (bitkisel üretim, hayvansal üretim) pilot projelere başlanılması hedeflenmektedir. Ayrıca Agro-Eko Turizm konusunda ilgili Bakanlıklar ile işbirliği yapılması, Organik Tarımsal Üretimin Dış Pazar yanında İç Pazar imkanlarının artırılması, ihracatta rekabet gücünün artırılması, çiftçilerin örgütlenmesinin (çiftçi birliklerinin kurulmasının) sağlanması da hedeflenmektedir.
d) Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşlarının 2003 yılı büro, arazi ve işletme denetimleri yapıldı. 2004 yılı arazi ve işletme denetimleri yapılmıştır.
e) Genel Müdürlüğümüz ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü arasında,
müştereken uygulanan içme ve kullanma amaçlı baraj havzalarında, organik tarımsal üretim yapılabilmesi amacıyla 30.12.2003 tarihinde bir protokol
imzalamıştır. Bu protokol çerçevesinde, ortak büro çalışmaları sonucunda,
6 İl'e ait baraj havzası seçilmiş olup, Ankara, Konya, İzmir, Kütahya, Çanakkale ve Gümüşhane illerinde arazi incelemeleri tamamlanmıştır. Çiftçilere
yönelik eğitim çalışmaları mahalli teşkilatlarımızca yürütülmektedir. Yapılan
bu çalışmalar sonucunda 56 toplantıda 1166 çiftçi eğitilmiş 230 çiftçi 8148
da alanda organik tarıma yönlendirilmiştir.
f) Veri tabanının, Bakanlığımız bilgisayar ağına oturtularak, Kontrol ve
Sertifikasyon Kuruluşları, Bakanlığımız ve İl Müdürlükleri arasında bilgi alışverişinin eksiksiz bir şekilde oluşturulmasının sağlanması hedeflenmektedir.
Ancak yapılan çalışmalar neticesinde veri tabanın eksikliklerinin olduğu tespit edilmiş olup, yazılım programını gerçekleştiren firma ile temasa geçilerek eksikliklerinin ve çalışmayan kısımların tamamlanması konusunda, firma ile ortak çalışma yürütülmektedir.
g) Bakanlığımızca uygulanmakta olan "Organik Tarımın Yaygınlaştırılması ve Kontrolü" projesi Bakanlığımız; Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Teşkilatlanma ve
Destekleme Genel Müdürlüğü, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Araştırma ve Planlama Koordinasyon Kurul Başkanlığı ve Dış İlişkiler ve Avrupa
Topİuluğu Daire Başkanlığı'nın katılımı ile 19 ilde 29 müessesede yürütülmekte olup, organik bitkisel, hayvansal ve su ürünleri konusunda araştırma,
geliştirme, eğitim, yayım çalışmaları yapılmaktadır. Organik tarımın geliştirilmesi projesi kapsamında 48 adet araştırma çalışması yürütülmektedir.
189
h) Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşu (ICEA) olarak yeni bir müracaat
gerçekleşmiş olup, Mart 2004 OTK toplantısında yeni bir Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşu kurularak yetkilendirilmiştir,
tir.
i) Organik Tarım Ulusal Yönlendirme Komite toplantısı gerçekleştirilmişj) Organik Tarım Ulusal Ticaret Komitesi toplantısı yapılmıştır.
k) Organik Tarım Komitesi; her ayın ilk Perşembe günü düzenli olarak
olağan toplantılarını gerçekleştirmektedir.
l) Ulusal Organik Tarım Strateji Raporu hazırlanmıştır.
m) Muhtelif illerde düzenlenen Organik Tarım Organizasyonlarına imkanlar nispetinde katkı ve katılım sağlanmaktadır.
n) Mevcut Organik Tarım Yönetmeliği'mizle, Avrupa Birliği Organik Tarım
Mevzuatının karşılaştırılması yapılarak, Brüksel'e gönderilmiştir.
o) İlk öğretim okullarında Organik tarım ve çevre bilincinin geliştirilmesi
için Milli Eğitim Bakanlığı ile Bakanlığımız arasında çalışmalar başlatılmıştır.
p) Çiftçilerimiz için düşük faizli selektif kredi verilmesine imkan sağlayan
25 Şubat 2004 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile, organik tarımsal ürünleri ve
girdileri üreten müteşebbislere tarımsal kredilere uygulanan cari faiz oranından %60 indirimli olarak azami 3 yıl vadeli yatırım ve 1 yıl vadeli işletme kredisi kullanma imkanı sağlanmıştır. Bu uygulamayla gerek organik tarımsal
üretim yapacak gerekse organik girdi üretecek müteşebbisler de destekleme kapsamına alınmıştır.
q) Avrupa Organik Piyasalar Bilgi sisteminin geliştirilmesi amacıyla kurulmuş olan EISFOM (European Information system for organic markets)
Ülkeler arasında veri kalitesini, uyumunu ve geliştirmesini hedeflemektedir.
EISFOM 15 Avrupa Birliği ülkeleri, 13 Avrupa Birliği aday ülkesi ve 4 Avrupa Ekonomik alanına giren ülkelerden oluşmaktadır. Bu ülkelerden resmi ve
resmi olmayan kurumların katılımı söz konusudur. Ülkemiz 03.01.2004 tarihinde müracaatını yapmış 01.03.2004 tarihinde de kabul edilmiştir. Bu proje AB mevzuatına uyum çerçevesinde veri toplama ve değerlendirmede de
uyumun sağlanmasını ayrıca Avrupa organik tarım piyasasından da haberdar olmamızı sağlayacaktır.
2004 Yılında Bakanlığımızın hedefleri
1- Organik Tarım Kanunun çıkarılması hedeflenmektedir.
190
2- Avrupa Birliği katılım öncesi mali yardımları çerçevesinde, 2004 yılı
programından finanse edilmek üzere hazırlanan "Organik Tarımın
Geliştirilmesi ve Mevzuatının AB Mevzuatı İle Uyumlu Hale Getirilmesi Projesi" nin kabulü halinde uygulanmaya konulması.
3- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
arasında içme ve kullanma suyu amaçlı baraj havzalarında organik
tarımsal üretim yapılabilmesi amacıyla imzalanan protokolün kapsamı 2004 yılında genişletilerek 6 baraj havzasının 12'ye çıkarılması
hedeflenmiştir.
4- İllerdeki Organik Tarım Birimlerinin Eğitimlerinin Devam Ettirilmesi ve
Organik Tarım Birimlerinin oluşturulması hedeflenmektedir.
Organik Tarımla ilgilenen çiftçilerin yerinde eğitimi ve müteşebbislerin
en kısa yoldan bilgilendirilmesini sağlamak ve üretimi yaygınlaştırmak amacıyla 81 ilde Organik Tarım Birimleri oluşturulmasına yönelik çalışmalar bağlamında 2004 yılı içinde yapılacak eğitimlerle eğitilmiş personel sayısının 300'e çıkarılması planlanmıştır.
5- Bakanlığımız ile Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşları ve il müdürlükleri arasında veri ve bilgi akış sisteminin kurulmasına yönelik çalışmalar yürütülmekte olup AB'ye sunulan projenin kabulü halinde 2004 yılında veri tabanı ve bilgi akış sisteminin kurulması hedeflenmektedir.
6- Ülkemizdeki organik tarım ürünlerinin analizini yapacak laboratuarların akreditasyonunun sağlanması:
Bakanlığımız tarafından yürütülmekte olan "Organik Tarımın Yaygınlaştırılması ve Kontrolü Projesi" kapsamında İzmir İl Kontrol Laboratuar Müdürlüğü bünyesinde organik ürünlerde kalıntı analizlerini yapabilecek bir ünite kurulmaktadır.Söz konusu laboratuara 2003 yılında. 446 milyar, 2004 yılında 450 milyar ödenek ayrılmış olup, organik ürünlerde analiz yapabilecek alt yapının tamamlanması ve akreditasyon sürecinin başlatılması planlanmaktadır.
7- Denetim Faaliyetleri:
Organik Tarımsal Üretimde üretimin kontrolü ve sertifıkasyonu Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş Kontrol ve Sertifıkasyon Kuruluşlarınca yürütülmektedir. Söz konusu kuruluşlar da Bakanlık Organik Tarım Komitesi tarafından denetlenmektedir. 2003 yılı içerisinde söz konusu denetimler yapılmıştır. 2004 yılı içinde ayrıntılı bir denetim programı hazırlanmıştır. Bu program çerçevesinde arazi ve işletme denetimleri tamamlanmış olup, büro denetimleri 2004 yılı içerisinde gerçekleştirilecektir.
191
Sorunlar
Organik tarım yapan üreticiler için herhangi bir destek mekanizmasının
olmaması,
Organik tarımda kullanılan girdilerin büyük kısmının iç piyasada bulunamaması ve bu konuda ithalata bağımlı olunması,
Ülkemizde organik tarım yapan işletmelerin küçüklüğü,
Yetersiz örgütlenme,
Yetersiz bilgi düzeyi,
Yüksek maliyet,
Düşük verimlilik,
Ülkemizde kalıntı, katkı, mikotoksin vb. analizleri yapacak laboratuarların akreditasyon işlemlerinin tamamlanmamış olması,
Sağlıklı kontrol ve denetim için gerekli olan kayıt sistemi ve veri tabanının oluşturulamayışı,
Sonuç
Türkiye; topraklarında çok yoğun girdi kullanmamasının avantajı, tarımsal üretim yönünden ürün çeşitliliği, farklı ekosistemlerin varlığı, organik tarım için gerekli işgücü açısından tarımsal nüfusun fazlalığı dikkate alındığında organik tarımsal üretim ve ihracatı açısından önemli potansiyele sahip
bir ülke konumundadır. Mevcut sorunların çözümü ile ülkemizde hem üretimi, hem iç tüketimi hem de ihracatı arttırmak mümkündür. Üretimimizde bu
güne değin yaşanan artışlar üreticiye herhangi bir destek sağlanmadan olmuştur, diğer ülkelerde organik tarımsal üretime sağlanan desteklerin bizim
üreticimize de sağlanması durumunda ülkemizde yeni istihdam alanlarının
oluşması, organik tarıma dayalı sanayii sektörünün ve agro ekoturizmin gelişmesi mümkün olacaktır. 02.08.2004
GÜMÜŞHANE İLİ TARIMSAL BİLGİLERİ
1-NÜFUS
Gümüşhane ilinin ilçeleri Torul, Şiran, Köse, Kelkit ve Kürtün'dür.
Gümüşhane'nin nüfusu 186.953 olup; Türkiye toplam nüfusunun
% 0,27'si Gümüşhane'de yaşamaktadır. Toplam İl Nüfusunun % 41,49'u İl
ve İlçe Merkezlerinde, % 58,51'i ise Köylerde ikamet etmektedir. İlin toplam
çiftçi sayısı 20.580'dir. Ortalama İşletme Büyüklüğü 36 da'dır.
2-ÖNEMLİ ÜRÜNLER
192
LKE
M KTA R
(Ton)
A L M A N YA
7.530.72
TUTAR($)
% TON
A-Tarım
Alanları
DAN
MARKA
ira
TOP
14.259.670.80
Önemli kültür bitkileri üretiminde
HOLLANDA
3.598.33 Gümüşhane'nin
4.538.611.00 Türkiye
payı;
NG LTERE
1.867,27
3.121.595.19
Buğday'da
% 0,59
SV RE
1.154.82
3.029.846.80
Arpa'da
% 0,72
TALYA
1.710.05
2.613.553.85
Çavdar'da
% 0,27
Yulafta887,23
% 0,12
FRANSA
2.095.400.82
Lahana'da
% 0,71
AMER KA B RLE K
Kabak(sakız)'ta
% 0,36'dır.
DEVLETLER
1.036.15
2.021.136.16
3-TARIMSAL
YAPI
BEL
KA
%$
35,
38,6
8,
8,5
YAT
5,
8,2
Bitk
8,
7.1
Hayv
4,
5.7
Su
üretimindeki
1
7, 12,3
Soru
4,
5.5
Ekol
864.00
1.013.751.62
4,
2.7
Do u
511.34
775.702.73
2,
2.1
Rize
Gümüşhane ilinin yüzölçümü
toplam 657.500
hektar olup, dağılımı aşaTOPLAM
19.159,92
33.469.268,97
ğıda gösterilmiştir.
ay
Mer
Mera
Toprak Varl
ve Da l m
Alan (Hektar)
Pay (%)
lenebilir Arazi
113.685
17,3
ay r-Mer’a Arazisi
216.915
33,0
Do r
Orman ve Fundal k Arazi
164.655
25,0
Tar
Yerle im Alanlar ve Tar ma Elveri siz Arazi
162.245
24,7
Hay
TOPLAM
657.500
100,00
Yem
Yat
B-Sulama
Sulanabilen
toplam
tarımsal alanların
S.No
r n tarım
n Ad alanları
Ekilen
Alan
retim % 24,12'sini
Verimteşkil
etmekte olup bu alan 27.412 ha.dır.
Sulanamayan
araziler
tarımsal
alanla(Kg./Ha.)
(Ton)
(Ha.)
rın % 26.5'ini oluşturmakta olup bu alan yaklaşık 37.258 ha'dır. Sulamaya
1
Bu day
28.550
55.485
1.956
Açılması Planlanan Arazi Miktarı 9.322 ha'dır.
2.072
26.310
12.700
Arpa
2
C-Makine Varlığı
3
Patates
2.775
54.925
19.793
İlde toplam 2.304 adet traktör bulunmaktadır.
4
Fasulye( Kuru)
2.330
3.471
1.400
eker Pancar
1.240
29.870
24.089
D-Tarımsal Sanayi
6
Mahlut
1.085
1.539
1.418
ilde tarımsal sanayi kuruluşu olarak 1 adet meyve suyu fabrikası, 1 adet
7
M s r ( Dane)
705
1.515
2.149
süt fabrikası, 1 adet çay imalathanesi, 9 adet pestil imalathanesi mevcuttur.
8
M s r (Has l)
660
2.140
3.242
4- BİTKİSEL ÜRETİM (2003 YILI İTİBARİYLE)
1.500
384
256
9
avdar
A-Tarla Ürünleri Üretimi
10
Yulaf
120
191
1.592
193
S.No
r n n Ad
Ekilen Alan
retim
Verim
5
PR
Buza
Ana
Dam
St
Su
Suni
Pri
GEN
N O T:
deme
Orman ve Fundal k Arazi
TOPLAM
Yerle im Alanlar ve Tar ma Elveri siz Arazi
164.655
657.500
162.245
25,0
100,00
24,7
TOPLAM
657.500
100,00
S.No
r n n Ad
S.No
1
r n
n Ad
Bu
day
2
1
3
2
4
3
5
4
6
5
7
6
8
7
9
8
10
9
Arpa
Bu day
Patates
Arpa
Fasulye( Kuru)
Patates
eker Pancar
Fasulye( Kuru)
Mahlut
eker Pancar
M s r ( Dane)
Mahlut
M s r (Has l)
M s r ( Dane)
avdar
M s r (Has l)
Yulaf
avdar
1S.No
0B-Sebze
Yu
anf n Ad
rlÜretimi
S.No
1
r n n (Taze)
Ad
Fasulye
2
1
3
2
4
3
5
4
6
5
7
6
8
7
9
8
Lahana
Fasulye (Taze)
Domates
Lahana
H yar
Domates
So an (Taze)
H yar
So an (Kuru)
So an (Taze)
Kabak (Sak z)
So an (Kuru)
Sar msak (Kuru)
Kabak (Sak z)
Lahana (Kara)
Sar msak (Kuru)
9
S.No
Lahana
r n n(Kara)
Ad
Üretimi
S.No
r n
n Ad
1 C-Meyve
Elma
2
1
3
2
4
3
5
4
6
194
5
6
Armut
Elma
Vi ne
Armut
Ceviz
Vi ne
Kiraz
Ceviz
Dut
Kiraz
Dut
Ekilen Alan
(Ha.)
Ekilen28.550
Alan
(Ha.)
12.700
28.550
2.775
12.700
2.330
2.775
1.240
2.330
1.085
1.240
705
1.085
660
705
256
660
120
256
retim
(Ton)
retim
55.485
(Ton)
26.310
55.485
54.925
26.310
3.471
54.925
29.870
3.471
1.539
29.870
1.515
1.539
2.140
1.515
384
2.140
191
384
Verim
(Kg./Ha.)
Verim
1.956
(Kg./Ha.)
2.072
1.956
19.793
2.072
1.400
19.793
24.089
1.400
1.418
24.089
2.149
1.418
3.242
2.149
1.500
3.242
1.592
1.500
Ekilen120
Alan
(Ha.)
Ekilen
Alan
396,5
(Ha.)
193,3
396,5
76,7
193,3
54,6
76,7
43,0
54,6
40,0
43,0
31,0
40,0
12,1
31,0
10,8
12,1
191
retim
(Ton)
retim
1.997,00
(Ton)
4.431,00
1.997,00
1.707,50
4.431,00
1.076,50
1.707,50
50,25
1.076,50
179,50
50,25
95,00
179,50
18,45
95,00
27,00
18,45
1.592
Verim
(Kg./Ha.)
Verim
5.037
(Kg./Ha.)
22.923
5.037
22.262
22.923
19.716
22.262
1.155
19.716
4.488
1.155
3.065
4.488
1.525
3.065
2.500
1.525
Ekilen10,8
Alan
(Ha.)
Ekilen
Alan
544,7
(Ha.)
222,5
544,7
78,1
222,5
61,5
78,1
53,7
61,5
17,0
53,7
27,00
retim
(Ton)
retim
4.605,91
(Ton)
1.281,40
4.605,91
716,89
1.281,40
1.692,67
716,89
763,70
1.692,67
612,24
763,70
2.500
Verim
(Kg./Ha.)
Verim23
(Kg./Ha.)
22
23
25
22
89
25
48
89
45
48
17,0
612,24
45
Tar
Yem
Hay
Buz
Yem
Ana
Buza
Dam
Ana
St
Dam
Su
St
Suni
Su
Pri
Suni
GE
Pri
NOT
Gdeme
EN
N O T:
deme
8
Sar msak (Kuru)
12,1
18,45
1.525
9
Lahana (Kara)
10,8
27,00
2.500
retim
(Ton)
Verim
(Kg./Ha.)
S.No
r n n Ad
Ekilen Alan
(Ha.)
1
Elma
544,7
4.605,91
23
2
Armut
222,5
1.281,40
22
3
Vi ne
78,1
716,89
25
4
Ceviz
61,5
1.692,67
89
5
Kiraz
53,7
763,70
48
6
Dut
17,0
612,24
45
4- HAYVANSAL ÜRETİMİ (2003 YILI İTİBARİYLE)
A-Hayvan Varlığı
Toplam büyükbaş hayvan sayısı 80.273 adettir. Bunun 7.780 adeti saf
kültür ırkı sığır, 25.150 adeti melez ırkı sığır ve 47.343 adeti yerli ırkı sığırdır. Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapan çiftçi aile sayısı 18.805'dir. Bu işletmelerdeki ortalama hayvan varlığı 4-5'dir.
Toplam küçükbaş hayvan sayısı 86.463 adettir. Bunun 79.888 adeti koyun, 6.575 adeti keçidir.
Toplam kümes hayvan sayısı 172.065, kovan sayısı ise 45.953 adettir.
B- Hayvansal Üretim Miktarı (Et, Deri, Süt ve Mamulleri, Bal,
Yumurta vb.)
Yıllık süt üretimi 120.324 ton, et üretimi 5.771 ton, yün-yapağı üretimi
214 ton, deri üretimi 55.465 adet, yumurta üretimi 28.052.100 adet ve bal
üretimi ise 984 tondur.
C-Su Ürünleri Üretim Miktarı
Yıllık Kültür balıkçılığı üretimi 89.7 Tondur.
6- ORGANİK ÜRÜNLER
İlde organik tarım potansiyeli olan ürünler arasında hayvansal ürünler;
bitkisel üretimde ise başta kuşburnu olmak üzere dut, fasulye ve ihraç potansiyeli olan meyveler sayılabilir. İlde organik dut, organik fasulye yetiştiriciliği başlamıştır
7- BAKANLIĞIMIZCA SAĞLANAN DESTEKLER
Doğrudan Gelir Desteği ve Çiftçi Kayıt Sistemi
195
2003 yılı Doğrudan Gelir Desteği kapsamında ilimizde 8.753 çiftçi Doğrudan Gelir Desteğine müracaat etmiş olup, desteğe tabi alan toplamı
31.562 ha'dır. Çiftçilerimize yapılacak hakediş toplamı yaklaşık 5,05 trilyondur.
Mazot Desteklemesi
8.753 çiftçilerimize toplam 615,5 milyar mazot desteği ödemesi yapılmıştır.
Çiftçi Borçlarının Yeniden Yapılandırılması
Çiftçi borçlarının yeniden yapılandırılması uygulamasında Gümüşhane
ilinde toplam 1.718 çiftçimizin 2.8 trilyon borcu 1.1 trilyona düşürüldü.
Süt Teşvik Primi Uygulamaları
2003 yılı içersinde Gümüşhane ilinde 1.162.478.000.-TL teşvik pirimi
ödenmiştir.
Yem Bitkileri Desteklemeleri
İlimizde onaylanan 375 Yem Bitkileri Projesi kapsamında;
1.596 da. Yonca, 1.232 da. Korunga, 6.998 da. Fiğ, 702 da Silajlık Mısır,
ekilisi yapılmış, bu ekilişlerin paralelinde 1 silaj, 1 çayır biçme makinesi ve
1 mibzer alınmıştır. Yıl içerisinde çiftçilerimize toplam 228.050.779.416 TL
ödenmiştir.
Hayvancılık Desteklemeleri
Suni Tohumlama Uygulaması Teşvik Primi İçin
20.814.000.000.-TL
Saf Irk Belgeli Düve Desteklemesi
1.080.000.000.-TL
Ana Arı Alımı Teşvik Primi için
1.124.000.000.-TL
Suni Tohumlamadan Doğan Buzağıların Teşvik Primi
1.540.000.000.-TL
Su Ürünleri Desteklemeleri
8.540.000.000.-TL
Teşvik primi ve destekleme ödemesi gerçekleştirilmiştir.
Kooperatifçilik Desteklemesi
İlimizde faaliyet gösteren Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerinde
Dereyüzü Tarımsal Kalkınma Kooperatifine
129.882.000.000.TL
1998 yılı Yatırım Programından
2000 yılı Fona dönem ödemelerinde
36.245.000.000.TL
2001 yılı Transfer Programından
20.000.000.000.TL
TOPLAM
186.127.000.000.TL
196
tır.
Öbektaş Gurubu Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
1997 yılında Ziraat Bankası Kaynaklı
54.924.000.000.TL
Olmak üzere 241.051.000.000 TL. (241 MİLYAR) destekleme yapılmış8-İLDE UYGULANAN PROJELER
A-Genel Bütçeli
il Müdürlüğümüzce yürütülen 16 ana proje için 2003 yılında toplam
208.380.000.000.-TL ödenekten 205.846.700.000.-TL ödenek gelmiş ve
163.161.150.000.-TL harcama yapılmıştır.
(M LY O N TL)
r
S.No
1
2
%$
19
Projenin Ad
Bitkisel retimi Geli tirme
ay r Mera Yem Bit. ve Hay. Gel.
3
Rize, Bayburt, G.hane K r.Kal.
4
Hayvanc l
5
Su r nleri retimini Geli tirme
Geli tirme
Yl
dene i
Gelen
denek
Harcanan
denek
26.000
25.059
21.585,85
1.000
703
614,65
1.000
681
500,00
26.180
20.745
17.410,50
11.000
10.046
8.023,20
7.400
5.806
3.404,00
6
G da Denetim Hizmetleri
14
7
Bitki Hastal k ve Zarar. ile M c.
11.000
12.012
11.534,90
13
8
Su r nleri Kirlen. ve Kont. Hiz.
150
130
130,00
12
9
Hayvan Hast. Ve Zarar. ile M c.
24.000
24.201,5
17.188,00
8
10
Organik Tar m
10.000
9.893
5.904,15
5
11
Kooperatif S rvey
40
2.266
20,00
4
12
Tar. Koop. Y netici ve M h. E it.
500
500
500,00
3
13
Tar msal Yay m Hizmetlerini Gel.
6.000
8,685
6.738,95
14
Ta t Kira Bak. Onar m (Yat r m)
59.850
50.231
40.216,05
15
Ta t Kira Bak. Onar m (Cari)
5.670
4.774
1.524,05
16
Merkez D
18.590
30.114,2
27.866,85
208.380
205.846,7
163.161,15
2
2
Y netim Hizmetleri
2
TOPLAM
1
85
%$
YılAd
içerisinde yapılan
parasalTutar
olarak(TL)
%79,26
le
Proje 16
Ad ana proje çalışmalarında
Miktar
ve fiziki olarak da % 83,30 oranında gerçekleşme sağlanmıştır
K se
Yem Bitkileri retimini Geli tirme
430 Da.
8.805.000.000
B-Özel İdare Kaynaklı
K se
Tar msal Alet Makine Kullan m n Yay.
3 Ad. 10.700.000.000
197
iran
Ceviz Yeti tiricili ini Geli tirme
150 Da.
4.293.000.000
iran
Elma Yeti tiricili ini Geli tirme
20 Da.
3.250.000.000
19
14
13
12
8
5
4
3
2
2
2
1
85
%$
8,6
2,3
8,5
8,2
7.1
5.7
5.5
2.7
2.1
%)
,3
,0
,0
6
G da Denetim Hizmetleri
7
Bitki Hastal k ve Zarar. ile M c.
7.400
5.806
3.404,00
11.000
12.012
11.534,90
Su r nleri Kirlen. ve Kont. Hiz.
150
130
130,00
2003 yılında İl Özel İdaresi bütçe kaynaklı olarak ilimizde 3 adet proje
9
Hayvan Hast. Ve Zarar. ile M c.
24.000
24.201,5
17.188,00
uygulanmış olup toplam 63.628.895.000 TL harcama yapılmıştır. Projelerin
10
Organik Tar m
10.000
9.893
5.904,15
konuları;
8
ÜretiminiSGeliştirme
Projesi
Kooperatif
rvey
40
2.266
20,00
11Yonca
Silajlık
Mısır
Üretimini
Geliştirme
Projesi
12
500
500
500,00
Kuşburnu
Bahçesindeki
Hizmet
Binasının
Tadilatı
13
6.000
8,685
6.738,95
Bu projelerle 3.425 Kg yonca, 17.625 kg silajlık mısır tohumluğu alımı
14
59.850
50.231
40.216,05
gerçekleştirilerek çiftçilerimize dağıtılmıştır.
15
5.670
4.774
1.524,05
C-Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Fonu
16
Merkez D
Y netim Hizmetleri
18.590
30.114,2
27.866,85
İl merkezinde ve İlçelerde çeşitli projeler için Fon kaynaklarından toplam
TOPLAM
208.380 205.846,7 163.161,15
27 milyar
48 milyon TL kullanılmıştır.
le Ad
Proje Ad
K se
K se
Tar msal Alet Makine Kullan m n Yay.
Miktar
Tutar (TL)
430 Da.
8.805.000.000
3 Ad.
10.700.000.000
iran
150 Da.
4.293.000.000
iran
Elma Yeti tiricili ini Geli tirme
20 Da.
3.250.000.000
TOPLAM
27.048.000.000
Y NEL K 2004 YILI FAAL YETLER
G Köye
M HANE
L NE Projesi
D-Bin
Bin Tarımcı
Milyon TL
Söz konusu proje ile 7 Tarım Danışmanımız Gümüşhane'de göreve başYATIRIM PROJELER
DENEKLER
lamıştır.
15.000
Bitkisel retimi Geli tirme Projesi
9- İLİN TARIMSAL SORUNLARI
Hayvanc l
Geli tirme Projesi
19.200
A-İlde Bitkisel Üretimde Karşılaşılan Sorunlar
9.000
Su r nleri retimini Geli tirme Projesi
a. Ürün bazında yeterli kooperatifçilik faaliyetleri bulunmamaktadır.
3.940
Sorunlu Tar m Alanlar n n Tespiti ve yile tirilmesi Proj.
b. Tarım işletmelerinin küçük ve parçalı olması üretimde gelir düşüklüEkolojik Tar m n Yayg nla t r lmas ve Kontrol Projesi
19.900
ğüne ve maliyetlerin yükselmesine neden olmaktadır.
7.500
Do u Karadeniz B l. Tar. retim ve Teknik Destek Prj.
c. Sertifikalı tohumluk kullanımındaki yetersizlik.
Rize-Bayburt-G m hane K rsal Kalk nma Projesi
330
d. Gümüşhanenin bağlı olduğu Tarla bitkileri Araştırma Enstitüsü ile ilişay rkisinin
Mera ve
Yem Bitkileri Projesi
16.000
yetersizliği.
Mera
zelüretim
denetekniklerinin
i
e. Yeni
çiftçiye ulaştırılmasında yetersizlik.450.000
Mera
Hizmetleri
f. Mekanizasyon
problemi,
Yat
r
m
Toplam
g. Makinaların optimum kullanılmaması,
PR M VE DESTEKLEMELER
198
Do rudan Gelir Deste i
Tar msal Ama la Kullan lan Mazot Deste i
450.000
990.870
186.636
615.453
h. Tarıma elverişli olup kiralama sorunu nedeniyle atıl bırakılan araziler
i. Erozyon Problemi (rüzgar ve su erozyonu),
j. Tarım sektörü yetersiz girdi kullanımına bağlı olarak potansiyel üretim seviyesine ulaşamamaktadır,
k. Yasal düzenlemelerdeki eksiklik nedeniyle pazarlama ve örgütlenmede karşılaşılan sorunlar (üretici birlikleri, sözleşmeli çiftçilik yasasının
olmaması) tarım ürünlerinde pazarlama problemlere neden olmaktadır.
I. Tarımsal sanayi verimlilik ve rekabet için bölgeden ucuz hammadde
temin edememektedir.
B-İlde Hayvansal Üretimde Karşılaşılan Sorunlar
a. Besi ve süt hayvancılığında uygun ırkların kullanılmaması nedeniyle
verimin düşük olması,
b. Kaliteli damızlık hayvan sayısının yetersiz olması,
c. Uygun olmayan hayvan barınakları,
d. Hayvan yetiştiriciliğinde kullanılmayan kapasite vardır.
e. Kırmızı et ve et ürünleri tesislerinin yetersizdir.
f. Yem bitkileri yetiştiriciliği yetersizdir.
g. Et ırkı hayvan yetiştiriciliği yapılmamaktadır.
h. Süt üretiminde mevsimsel farklılık yaşanmaktadır.
10- İLİN ZAYIF VE GÜÇLÜ YANLARI
A-İlin Güçlü Yönleri
a. Bitkisel ve hayvansal üretimde organik tarım için potansiyel bulunması,
b. Orman içi meralar ve özellikle çalılık alanlar yaz aylarında her tür
hayvan için ek yem üretmesi,
c. İlimizde kuşburnu potansiyelinin çok fazla olması,
d. Su kaynaklarının alabalık üretimi için uygun olması,
B-İlin Zayıf Yönleri
a. Ekolojik üretim başlangıç seviyesindedir. Ekolojik tarım için ilde müşavir büro bulunmamaktadır.
b. Ana ürünlerin yönlendirilmesi için az sayıda fakat büyük miktarda ve
199
8
10
Organik Tar m
5
11
Kooperatif S rvey
4
12
3
2
2
2
1
85
%$
10.000
9.893
5.904,15
40
2.266
20,00
500
500
500,00
zamanında pirim uygulanmamaktadır.
13
6.000
8,685
6.738,95
c. Çiftçi örgütlerinin teknik hizmet alımı yapılmamaktadır. Kooperatifleş14
59.850
50.231
40.216,05
me yetersizdir. Ürün bazında üretici kooperatifleri/birlikleri bulunma15 maktadır.
5.670
4.774
1.524,05
16d. İşletme
Merkez sermayesi
D
Y netim
Hizmetleri
yetersizdir.
18.590
30.114,2
TOPLAM
e. Kontrol
Hizmeti veren kuruluşların 208.380
yetersizliği,205.846,7
27.866,85
163.161,15
f. Canlı Hayvan borsasının işlevini tam olarak yerine getirememesi,
le Ad
Proje Ad
Miktar
Tutar (TL)
g. Sanayiye yeterli ucuz ve kaliteli hammadde sunulamamaktadır,
K se
430 Da.
8.805.000.000
h. Süt ve meyve sebze işleme ve pazarlamada aracılar vardır.
K i.se DüşükTar
msal Alet
Makine
Kullan m potansiyelin
n Yay.
3tam
Ad. olarak
10.700.000.000
tarımsal
girdi
kullanımı,
kullanılmairan maktadır,
150 Da.
4.293.000.000
j. Arazinin
zayıflığı
iran
Elmaengebeli
Yeti tirioluşu
cili iniveGelbitki
i tirmörtüsünün
e
20 Da.
3.250.000.000
k.
İlde
üreticiler
arasında
örgütlenme
çok
zayıf.
27.048.000.000
TOPLAM
8,6
G M
HANE
2,3
L NE Y NEL K 2004 YILI FAAL YETLER
Milyon TL
8,5
YATIRIM PROJELER
8,2
Bitkisel retimi Geli tirme Projesi
15.000
7.1
Hayvanc l
19.200
5.7
Su r nleri retimini Geli tirme Projesi
9.000
Sorunlu Tar m Alanlar n n Tespiti ve yile tirilmesi Proj.
3.940
5.5
Ekolojik Tar m n Yayg nla t r lmas ve Kontrol Projesi
19.900
2.7
Do u Karadeniz B l. Tar. retim ve Teknik Destek Prj.
7.500
2.1
Rize-Bayburt-G m hane K rsal Kalk nma Projesi
DENEKLER
Geli tirme Projesi
ay r Mera ve Yem Bitkileri Projesi
330
16.000
Mera zel dene i
450.000
Mera Hizmetleri
450.000
Yat r m Toplam
990.870
%)
,3
,0
186.636
,0
615.453
,7
Hayvanc l k Desteklen
00
Yem Bitkileri
200
Buza Deste i
6.884
Ana Ar Deste i
28
909
%)
,3
Mera zel dene i
450.000
Mera Hizmetleri
450.000
Yat r m Toplam
990.870
,0
186.636
,0
615.453
,7
Hayvanc l k Desteklen
00
Yem Bitkileri
m
a.)
56
72
3
00
9
18
9
2
00
92
m
a.)
37
3
62
16
55
88
65
25
00
m
a.)
23
6.884
Deste i
909
Ana Ar Deste i
28
Buza
Dam zl k Gebe D ve Deste i
182
S t Deste i
2.382
Su r nleri Deste i
8.625
Suni Tohumlama Deste i
2.348
Prim ve Destek Toplam
G E N E L TOPLAM
823.447
1.814.317
N O T: Do rudan Gelir Deste i demeleri 2003 y l kay tlar na g re 2004 y l nda yap lan
demelerdir.Yat r m Projeleri denekleri i in programdaki miktarlar esas al nm t r.
Teşekkür ederiz. Şimdi son söz Çevre ve Kültürel Değerleri Koruma Vakfı
adına konuşmasını yapacak olan Sayın Faruk Göksu’da. Buyurun efendim.
FARUK GÖKSU
Teşekkür ederim sayın başkan. Konuşmama iki tespit ile başlayacağım.
Birincisi, kamu, sivil ve özel sektör işbirliği. Bu birliktelik, en azından bu oturumun konuşmacılarının temsil ettikleri kurumsal kimlikleri dikkate alındığında, sağlanmış bulunmaktadır.
Ben bir sivil toplum örgütü olan Çekül Vakfını temsilen konuşuyorum.
Çekül Vakfını ve yapmış olduğu çalışmaları anlatmama gerek yok, birçoğunuz bunları biliyorsunuz.
İkinci tespitim ise sabahki oturumda hocalarımın yapmış olduğu konuşmalardan aldığım mesajlarla ilgili. Gümüşhane’nin kalkınmasıda turizm ve
tarım sektörünün önemi yani 2T. Bunun yanısıra, hiçbir sektörün tek başına
kalkınmayı sağlamayacağı da belirtildi.
Bu iki tespitten hareketle ben de sizlere birtakım mesajlar vermek istiyorum. Mesajlarım da Çekül’ün de içinde bulunduğu Kelkit Havzası Projesi
çerçevesinde olacak.
201
Sorunlar ve çözüm yollarını bir üst ölçekte, yani bölge yada havza ölçeğinde ele almamızda yarar görmekteyim. Yani global düşünüp, yerel davranmak durumundayız. Vizyon koymalıyız. Kelkit havzasının vizyonu 2024
ylına kadar uzanmaktadır. Uzun bir süreç, ancak sorunları kısa bir dönem
içinde çözmemiz de zor gözükmektedir.
Bu süreç içinde kamu, özel sektör ve sivil örgütlerinde içinde yer alacağı, proje bazında, kurumsal yada kurumsal olmayan ortaklıklar gerçekleştirmemiz gerekiyor. Ortaklıkların, kısa ve uzun vadeli stratejik eylem planları
hazırlamaları ve bir yol haritası ortaya çıkarmaları lazım.
Bu da farklı bir yönetim anlayışını da beraberinde getiriyor. Bugüne kadar olan anlayış, hep kamunun kara ürettiği, yukarıdan aşağı doğru kara süreçlerinin işlediği bir anlayış. Ancak, yeni anlayışın yaklaşım tarzı, aşağıdan
yukarı doğru örgütlenme ve karar mekanizmalarının da dikkate alınacak bir
yönetim ve proje geliştirme anlayışı olmalı.
Anlayış değişikliğinin yanısıra örnek ve öncü projeler ve uygulamaların
gündeme getirilmesidir. Bugüne kadar ki deneyimlerimizden çıkan sonuç,
insanımız görmediği şeye inanmıyor ve hep sürecin dışında kalıyor. O nedenle ister tarım ister turizm sektörü projelerinde olsun halkın katılımının
sağlanacağı yöntemleri geliştirmemiz gerekiyor.
Bütün bunları yaparken de örnek çalışmaların sürdürülebilir, yaygınlaşabilir ve uygulanabilir modeller haline dönüşmesi önem kazanmaya başlıyor.
Biraz da Kelkit Havzası Projesinden bahsetmek istiyorum. Kelkit Havzası Platformu, Gümüşhane, Erzincan, Sivas, Tokat ve Giresun illerinin Kelkit
havzası boyunca 16 yerleşimini içeren merkezi yönetim ve yerel yönetim birimleri ile üniversite, sivil örgütler ve özel sektör temsilcilerinin ortaklığı ile
geliştirilen bir hareket.
Dün platform biçiminde başlayan bu hareket bugün, kurumsal bir yapıya
dönüşmüş ve biraz önce belirttiğim ortaklar bir Havza Kalkınma Birliği kurmuşlardır.
Birlik, makro ölçekte bir Havza mastır Planı hazırlamaktadır. Plan, özellikle, havza kirliliği, doğal ve kültürel değerlerimizin korunması, yeni yerleşim durumu ve depremsellik, ekolojik tarım ve alternatif turizm vb gibi konularda stratejik kararlar eylem planlarının kriter ve ilkelerini belirleyecek.
Örneğin, biz, Gümüşhane özelinde, turizm ve tarımı ön plana çıkarmak
istiyorsak ki sabahki toplantının sonucunda böyle bir izlenim aldım, o zaman
başta havza kirliliğini önlememiz gerekiyor. Yani eylem planımızın ilk ve en
önemli maddesi bu olmalıdır.
Birazda, Gümüşhane özelinde neler yapıldığından bahsetmek istiyorum.
202
Sn. valimizin önderliğinde çok önemli bir karar alındı. Gümüşhane Valiliği,
Gümüşhane Belediyesi, Gümüşhane Ticaret Odası ve Çekül’ün biraraya
geldiği ‘Gümüşhane Stratejik Proje Ortaklığı’ oluşturuldu. Bu tür Ortaklık ülkemizde ilk kez oluşturuluyor. Ortaklığın amacı, Kelkit Havzası Mastır Planı
çerçevesinde üretilecek model ve stratejilere baz olacak yerel ölçekte pilot
projelerin uygulamaya sokulmasıdır.
Ortaklığın hedefleri arasında, işsizliğin azaltılması ve nitelikli işgücü yaratma, kentsel ve kırsal yoksulluğun azaltılması, kentsel ve kırsal kalkınma
stratejilerinin oluşturulması vb benzer konulara proje bazında çözüm arama
bulunmaktadır.
Stratejik Ortaklığın iki önemli projesi bulunmaktadır. Birincisi, Süleymaniye Mahalle Yenileme Projesi, ikincisi ise Kent Atölyeleri. Projelerin detaylarına girmek istemiyorum. Ancak, Süleymaniye Projesi yaklaşık 50.0 milyon USD’lık bir yatırım. Gümüşhane için katma değeri çok yüksek bir proje.
İki dağın arasına sıkışmış yerleşim için alternatif bir yerleşim alanı. Zaten,
eski yerleşim burada imiş. Bir zamanlar 70.000 kişinin yaşadığı bir yerleşme, bugün yeniden gelişmeye hazır beklemektedir.
Kent Atölyeleri Projesi ise özellikle işsizlerin koruma amaçlı inşaat sektöründe istihdam edilebilmeleri için eğitimlerini sağlayan bir proje. Projenin
en önemli özelliği taş, ahşap, demir usta ve zanaatçılar ile nitelikli iş sahibi
olmak isteyenleri atölyelerde biraraya getirerek onlara uygulamalı eğitim vererek iş sahibi yapmak ve onlara Süleymaniye projesinde istihdam etmektir. Yani, iş odaklı bir proje.
Kent Atölyeleri Projesi, ortaklık tarafından İŞKUR-AB’nin Yeni Fırsatlar
Programına hibe kredi için başvuruldu. Projenin 300.000 EURO’lık bir bütçesi bulunmaktadır.
Son olarak da şunu belirtmek istiyorum. Burada milletvekillerimiz var, kamu yöneticilerimiz var. Artık, kamu elindeki yetkiyi gücü yerel transfer edeceği mekanizmaları gerçekleştirmeli ve karalar almalıdır. Ben bunun bir süreç içinde olacağına inanıyorum. Bunun sadece söylem yada yasa değişiklikleri ile yeterli olacağına da inanmıyorum. Bunun için proje bazında ortaklıklara, işbirliklerine gitmemiz gerekmektedir. Bunun için yerel odaklı örnek
projeler gerçekleştirmemiz gerektiğine inanıyorum. O nedenle, Çekül, bir sivil örgüt olarak içinde yer aldığımız, yönlendirdiğimiz ve liderliğini üstlendiğimiz projelerin, yerelin güçlendirilmesi sürecine büyük katkılar sağlayacağına inanıyorum.
Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim. Çekül Başkanı değerli hocam Metin Sözen’in de sevgilerini ileterek sözlerimi burada noktalıyorum.
203
Ben teşekkür ediyorum. Panelin birinci bölümü bu şekilde bitmiş oluyor.
İkinci bölüme geçiyoruz. Siz değerli katılımcıların sorularını alacağız.
Katkılarınız da olabilir.
Söz alan katılımcı öncelikle kendini tanıtsın. Kitaba geçecek, ayrıca soruyu hangi paneliste tevcih ediyorsanız, açıklamanızda da yarar var.
204
PANEL
İKİNCİ TUR
NADİR ÖZERKAYA
Efendim Nadir Özerkaya. Gümüşhane Genç İş Adamları Derneği başkanıyım. Öğlenden önceki panelistleri de dinledik, katılımcıları da dinledik.
Genelde panelistler rakamlarla daha önceden Gümüşhane ile ilgili kaynaklarda ifade edilen şeylerden bizlere anlattılar. Ancak, Gümüşhane’nin keşfedilmemiş daha doğrusu o kaynaklara geçmemiş bir sürü potansiyeli var.
Bunların değerlendirilerek yani yeni sunumların olmasını bekliyorduk şahsen. Biz yani katılımcılardan zaten sanayi ticaret odası başkanımız bu meselelerin hem öncüsüdür hem en iyi bilir ondan ifadelerinden onun konuşmalarının bir takım yerlerce değerlendirilmesini diliyoruz. Bir de nede olsa
sivil toplum örgütü insanların meselelerini çok yakından hisseden teşkilat
olarak ÇEKÜL sözcüsü sayın Faruk Bey’e teşekkür ediyoruz. Hakikaten insanımız gördüğü şeyle yani aklı biraz gözünde. Bir takım şeylerin soru değil ben açıklama gibi bir şey yapıyorum da sayın başkanım.
Hayır müdahale değil, soru yanında katkılarınız varsa, noksan gördüğünüz şeyi kısaca özetleyin onu da söyleyin.
NADİR ÖZERKAYA
Efendim oraya da geleceğim sayın başkanım ben bitki ve meyve çayı
imalatı yapıyorum. Kuşburnu çayı ile başladım. 10 çeşit bitki çayı imalatı yapıyoruz. Gümüşhane’de işte tarım bakanlığının teşvik edeceği destekleyeceği işte tutup vatandaşın elinden yapacağı tek şey kuşburnu ekimidir. Kuşburnu plantasyonudur. Yani onun rakamları kendilerinde çok daha fazla vardır. Gümüşhane’nin mera ve tarla olarak ne kadar alanı varsa orada kaç kök
kuşburnu dikilecekse ben geçen yıl 600 bin liradan kuşburnunun kilosunu
aldım. Şimdi bunun Gümüşhane’ye ve yurt dışından gelip 2 ay önceden bize 1 milyon mark teklif edip, yani parayı hemen hesabınıza yatıralım diyen
firmalar var. Kuşburnunun gerek ÇEKÜL gerek TEMA gerekse Tarım Bakanlığı tarafından desteklenerek plantasyon yapılması ve Gümüşhane hatta Türkiye ekonomisine bu olayın fevkalade büyük bir katkı sağlayacağını
205
bir lokomotif olacağını biz yaşıyoruz. Bize her gün mail atılıyor. 50 ton kuşburnu istiyoruz, 100 ton kuşburnu istiyoruz. Yok. Yani bunu üretecek ne çiftçi var ne de şöyle bir ortam var.
Gümüşhane efendim bu olayı biraz daha yani neden Gümüşhane olarak
seçildiğini de ifade edeyim. Gümüşhane Rosacanna cinsi kuşburnunun gen
merkezi. Yani kuşburnunda C vitamini oranı %45. Cenabı Allah’ın Gümüşhane’ye verdiği bir özellik bir nimet. Yurt dışından gelen ilim adamları diyorlar ki Allah vermiş. Yani alıp almamak size kalmış bir şey. Amerika’yı yeniden keşfetmeye gerek yok yani Gümüşhane için oturup böyle beyin fırtınaları çeşitli düşünceler konuşmalar bunlar güzel güzelde asıl yapacağımız
şey elimizin altında onu yapmıyoruz yeni şeyler arıyoruz. Yani ÇEKÜL ünde TEMA’nında Tarım Bakanlığının da Orman Bakanlığının da bütün gücüyle Gümüşhane’de kuşburnu plantasyonu yapılarak Gümüşhane turizmine
ekonomisine katkı sağlamasını biz bekliyoruz. Bir katkı olarak da hem de
bunu ifade etmek istiyorum. Teşekkür ediyorum.
Biz teşekkür ederiz.
MUAMMER TAŞ
Yöresel bir ürünün imalatçısıyım pestilköme imalatı yapıyorum. Acizane
benimde imalatla ilgili sıkıntılarımı dile getireceğim. Efendim malumunuz
Gümüşhane’de biraz öncede sunumcular konuşmacılar ifade ettiler hammadde yetersizliği var ceviz, dut, malum fındık yakın işte Doğankent, Kürtün daha çok Ordu Giresun’dan alıyoruz. Özellikle 4. Ayda işte kar yağışından sonra bir Karadeniz’de don olayı oldu. Bu vesileyle rekoltede %80 bir
kayıp var. Bu manada fındıktaki payımız zannediyorum yanılmıyorsam
%60’lardaymış dünya pazarında. Kaçta efendim? 75’lerde. Bu vesileyle fındığın dışarıdan gelmek gibi bir şansıda yok gibi. Dünya piyasasındaki, duyumlarımıza göre 7 dolar civarında e bizde imalatçı olarak fındığı çok kullanan bir yapıya sahibiz. Bu manada fındığın %80-%100 artışlara varış sebebiyle sıkıntı içerisindeyiz. Devletin üreticiye özellikle fındık üreticisine böyle
bir sübvansiyon destekleme gibi bir politikası var mı? Sayın müsteşarımızdan öğrenmek istiyorum.
Gümüşhane’de fındık var mı?
MUAMMER TAŞ
Sadece Kürtün yöremizde efendim, Kürtün ve Doğankent. Var efendim.
Bu manada sayın Mustafa Erten Bey’den destekleme ile ilgili ve yardım konusunda ifadeler istiyoruz. Teşekkür ederim.
206
Ben teşekkür ederim. Başka var mı.
MUZAFFER ALTIPARMAK
İş adamıyım. Ben birincisi katkı yapmak amacıyla ve ikincisi de bir sorum var. Birincisi katkı yapmak amacıyla bu madencilik. Gümüşhane madenler şehri. Sayın hocam bunu herhalde zaman darlığından çok kısa geçti. Yani bizim bir cevher madenciliğimiz var mesela burada tespit edilmiş
MTA’nın tespit ettiği altın madeni, çinko, kurşun bunun gibi madenciliğimiz
var. Bunlara hiç değinilmedi. İkincisi de yani biz bir tutturduk TT iki tane T.
Turizm ve tarım. Ben bu T’lerin yanına bir de MT eklemek istiyorum. Maden
ve Taşçılık. Mesela bu bizim bu yöremizde zengin traverten yatakları, mermer yatakları oldu ve şu anda da bu mermer yatakları ve traverten yataklarında çalışmaların olduğu ve bu çalışmalarında ben inanıyorum ki gelecekte Gümüşhane’ye damgasını vuracak madencilik. Ben sorumu sorayım. Bu
katkı amaçlıydı. Sorum müsteşar yardımcımıza soruyorum; Gümüşhane’de
Doğan Holdingin yaptığı bu tesis bizim göz bebeğimiz. Ona alt yapı hazırlamak için mesela bizim arazilerimizin toplulaştırması yapıldı mı? Toprak
analizleri yapıldı mı? Ve artı bu topraklara ekeceğimiz tohum tahlilleri yapıldı mı? Yani bunlardan yüksek, topraklardan yüksek verim alabilmek için bunun gibi tohum tahlilleri ve toprak analizleri yapıldı mı? Ben teşekkür ediyorum.
Ben teşekkür ederim. Başka.
MURAT AKÇAY
Ticaret Odası yönetim kurulu üyesiyim. Benim de sorum Mustafa Bey’e.
Hayvancılıkla ilgili bir çok çalışmaları desteklemelerinin olduğu belirtildi. Ancak hepimizin de çok iyi bildiği gibi resmi ve gayri resmi yollardan ülkemize
dışarıdan çok büyük hayvan girdisi vardır. Neticede bu hayvan girdisi kesilmediği sürece ne kadar daha süspanse edilecek? Ben kendi kanaatimce bu
giriş kesilirse süspanseye de gerek kalmayacak, vatandaş zaten otomatik
hayvancılığa yönelecektir, hayvanının değeri piyasaya çıkacaktır. Neticede
bunun önlenip önlenmeyeceğini öğrenmek istiyorum.
Peki teşekkür. Başka yok galiba ben göremiyorum. A var mı buyurun.
İDRİS ALTINTAŞ
Sosyal Hizmetler Müdür Vekili. Ben kısaca Mustafa Erten Bey’e bir soru
soracağım. Gümüşhane’deki yerel yönetim olarak arkadaşlar ifade ettiler
207
özellikle kuşburnu üzerinde çok fazla durdular. Bugün normalde siyah çaya
KDV oranı %1 civarında bildiğim kadarıyla. Ancak Gümüşhane’de üretilen
kuşburnu çayı ve diğer pestilköme deki KDV oranının çok yüksek olduğunu
biliyoruz. Bu konuda çalışma yapılıyor mu? Biz böyle bir çalışmanın yapılmasını istiyoruz Gümüşhaneliler adına. Teşekkür ederim.
Biz teşekkür ediyoruz. Başka arkada var galiba.
NAHİT OKUMUŞ
Gümüşhane Valiliği Vali Yardımcısı şoförüyüm. Efendim benim sorum tarım il müdürlüğümüzün geçmiş yıllarda bir ilimizde Antep fıstığı yapımıyla ilgili bir ağaç tespit edilmişti. Öylece kalmıştı bu ağacı bizim Torul kazamıza
yakın bir bölgede yapılmıştı efendim o öylece kalmıştı. Onun yapılıp yapılmayacağını öğrenmek istiyorum.
ERTEKİN ÇOLAK
Gümüşhane İl Tarım Müdürü. Tabii sabahtan beri panelleri izliyorum.
Genelde konu dönüp dolaşıp sorularda zaten müsteşarımıza soruldu. Tarımla ilgili genelde konuların ön plana Gümüşhane’de çıktığını görüyoruz.
Tabii ki il müdürü olarak ben bundan memnun da oluyorum. Çünkü Gümüşhane’de tarım alanlarının her ne kadar az olduğu söylense bile sabahtan
beri burada yapılan çalışmalarda Gümüşhane’de ki bütün faaliyetlerin dönüp dolaşıp tarımın üzerine geldiğini görüyoruz. Özellikle de son yıllarda ülkemizde gelişen organik tarımında son yıllarda Gümüşhane’de de önemli
çalışmalar olduğunu hep beraber yaşıyoruz. Zannediyorum ki sayın müsteşarımız bir çok konuya değinecek, sorulan sorulara cevap verecek ama ben
belki beni ilgilendiren bölümleri var onlara ben cevap vermek istiyorum.
Siz cevap için mi söz aldınız, soru için mi? Cevap mı vereceksiniz?
ERTEKİN ÇOLAK
Ben bir açıklama yapacağım. Soru sormayacağım ben. Bu kuşburnuyla
ilgili çok sorular soruluyor. Gerçekten de Gümüşhane’de yapılan tespitlere
göre 500 ton civarında yıllık bir kuşburnu potansiyeli var. Ama bunun çok az
bir bölümü %10 veya daha altındaki bir bölümü ancak değerlendirilebilmektedir. Bunun değerlendirilememesinin esas sebebi bence kuşburnunun toplanmasından doğan zorluklar ve fiyatının çok düşük olmasından kaynaklanmaktadır. Tabii ki bu piyasa şartlarında bu fiyatları piyasa tespit etmektedir.
Tarım il müdürlüğünün veya tarım bakanlığının kuşburnunun fiyatının tespit
edilmesiyle ilgili bir çalışması bence olamaz. Ama yapılan teşviklerin
içerisinde kuşburnuna da bende katılıyorum belli bir miktarda teşvik yapıl208
masının Gümüşhane açısından da çok önemli olacağını düşünüyorum.
Kuşburnu ile ilgili bu sene sadece 2004 yılında yaklaşık 5000 adet kuşburnu fidanı bizim Tarım İl Müdürlüğü elemanları tarafından üretilmiş ve yaklaşık 15-20 dekar kuşburnu fidanı bahçesi kapama bahçe şeklinde oluşturulmuştur. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de kuşburnuyla ilgili çalışmalar
çok eski değil. Kültürü alınmış kuşburnu bahçeleri yok. Türkiye’de olduğu
gibi Gümüşhane’de de bu denemeler yeni yeni yapılmaktadır. Umarım
önümüzdeki yıllarda kapama bahçe şeklinde burada sorulan sorulara cevap
verecek şekilde bahçeler oluşur diye düşünüyorum. Yem bitkileri konusunda Gümüşhane’de çok güzel çalışmalar var. Zannediyorum ki bu teşviklerle ilgili sayın müsteşarımızda bazı şeyler söyleyecektir. Özellikle Gümüşhane’de mera alanları çok güzel ve biz 2004 yılında Gümüşhane
meralarının yaylalarının gerçekten korunması, muhafaza edilmesi ve hayvancılığın hizmetine sunulması için gerçekten çok ciddi çalışmalar yapmaktayız. 4342 sayılı mera kanunu çerçevesinde Gümüşhane meralarının
%99’unun ön tespitleri yapılmış, tespit çalışmaları tamamlanmış, tahdit
aşamasının da belli bir bölümüne gelmiş durumdadır. Özellikle komşu sahil
illerimizden çok sayıda yaylacımız ve sürü sahipleri Gümüşhane’nin yaylalarına meralarına çıkmaktadır. Özellikle bazı alanlarda sahilden gelen
yaylacılar tarafından meralarımız geçmiş yıllarda çok kötü bir şekilde kullanılmış ve yaylalar yaylalıktan çıkmış durumdadır. Bundan sonrası için biz
gerekli tedbirleri almış durumdayız. Yaylaların gerçekte hayvancılığın hizmetine sunulması için gerekli çalışmaları hep birlikte yapıyoruz. Ben teşekkür ediyorum. Bir arkadaşımız bir soru sordu dedi ki işte Antep fıstığı ile ilgili Gümüşhane’de bir çalışma var mı? Geçmiş yıllarda bazı çalışmalar
yapılmış fakat çok başarılı sonuçlar alınamamış, deneme şeklinde yine
devam etmektedir. Teşekkür ederim.
209
PANEL
ÜÇÜNCÜ TUR
Teşekkür ederim. Evet şimdi 3. Tura geçiyoruz. İsmail Bey sizin ilave
edeceğiniz bir şey var mı?
Evet var mı ilave edeceğiniz bir şey, tamam teşekkür. Başka kimse yok
galiba sadece Mustafa Bey. Buyurun.
MUSTAFA ERTEN
Efendim sorular için teşekkür ediyorum. Açıklama yapma imkanını vermiş olacaksınız. Hammadde yetersizliği ve fındıktan bahsedildi. Doğru,
2003 yılında ve 2004 yılında Türkiye doğal afetler noktasında ciddi manada
bir etkilenme içerisinde. Fındık bölgesindeki etkilenme total değer olarak
takriben 700 trilyon civarındadır. Biz doğal afetten zarar görmüş olanlarla ilgili olmak üzere 2090 sayılı kanun kapsamında destek verebiliyoruz ancak.
Bu destek de toplam varlığının, %40’ının üzerinde kayba uğramış olan şeyler için çiftçilerimize matuftur. Bununla ilgili olmak üzere ta 2001 yılından itibaren şu anda Türkiye’de bekleyen takriben 130 küsur trilyonluk bir kaynak
ihtiyacı var. 2001-2002-2003 yıllarında bütçede takriben 500 milyar civarında bir kaynak oluşturulmuştu ancak biz son 3 aydır yoğun çalışmalar neticesi en son ekonomik koordinasyon kurulunda bunu bu yıla matuf olmak
üzere 20 trilyonluk bir kaynak oluşturduk. Fındık bölgesinin ihtiyacı henüz
kesinleşmedi. Tespit çalışmaları devam ediyor. Biliyorsunuz ilde kurulan bir
komisyon marifetiyle ancak bu tespit edilebilir ve sonra bize geliyor. Başbakanlığın da koordinatörlüğün de böyle bir çalışmamız var. Kaynağı 20 trilyon olarak oluşturduk. Bölge milletvekilleri de dahil olmak üzere yakından
takip ediyorlar ama Türkiye’nin 2004 yılında kesinleşmiş olan doğal afet zararı 32 trilyon civarındadır şu ana kadar kesinleşmiş olan.
Biz fındık konusunda hocamızın da ifade ettiği gibi dünya üretiminin
%80-85’ini ifade ediyoruz. Doğal afet bu sene özellikle Karadeniz bölgesindeki fındık alanlarında etkili oldu. Batı Karadeniz’deki fındık üretimimiz var
devam ediyor aynı şekilde. Fındıkda da bu vesileyle ifade etmiş olayım geçen sene uygulanan politikayla fiyatlarda çok ciddi manada artış oldu. Yani
210
200 bin ton civarında ihracatla 8.ay itibarıyla 850 milyon dolarlık bir ihracat
rakamına ulaştık ki son zamanların rekor düzeyidir. Ama bizim doğal afet
kapsamında fındık ve diğer müstahsillerimize çiftçilerimize yapabileceğimiz
kaynak aktarımları bu manadadır.
Özellikle vadide oluşturulan yatırım ve yatırımın entegrasyonu konusunda toprak ve yaprak analiz ve tohumla ilgili olan çalışmalar yapılmış mıdır?
Şimdi biz Türkiye genelinde çok geniş manada toprak tahlil çalışmalarını
yapıyoruz. Bununla ilgili olmak üzere bakanlığımız bir proje başlattı. Gezici
toprak ve yaprak tahlil laboratuarları. Bunlar motorize. Çeşitli illerimizde motorize olarak teçhiz edilmiş araçlarla gidip orda çiftçiler arazisinin başında
tahlillerini yapıp sunuyorlar. Böyle bir çalışmamızı bu pilot çalışmayı yaygın
hale getireceğiz. Tohumla ilgili olmak üzere demin ben bir nebze arz etmiştim. Tarım bakanlığının sebze tohumu dediğimiz ve diğer tahıl bitkilerindeki
tohumlukla ilgili olmak üzere çok ciddi bir çalışması var. Bu konuda detaylı
bilgiyi tarım il müdürlüklerimizden alabilirsiniz katkı da alabilirsiniz. Yani sertifikalı tohum kullanımını biz hem teşvik ediyoruz hem sübvanse ediyoruz
hem de kredilendiriyoruz. Selektif olarak kredilendiriyoruz. Kredi faizlerinin
%40’ını sübvanse ediyoruz.
Türkiye’nin kanayan yarası. Başkanımız dedi ki Türkiye’de kayıt dışı ekonomi var onun izal edilmesi lazım. Ama Gümüşhane’de kayıt dışı ekonomi
yok dedi. Size birkaç dakikamı vermek istiyorum kırmızı ette. Kırmızı et, üretimimiz ve tüketimimiz son rakamlarla söylüyorum 830 bin ton civarındadır.
830 bin ton. Peki kayıtlı olan et üretimi ve tüketimimiz nedir? Yarısı mıdır?
değildir. 264 bin tondur. Sayın milletvekilim %63-65 oranında kayıtsız ekonomi var. Gümüşhane’de bundan nasibini alıyor. Yani Gümüşhane’de kayıtsız
ekonomi vardır. Kayıtsız, söyleyeceğim şimdi peki kayıt altına almak için biz
ne yapıyoruz? Ben size birkaç tanesini söyleyeyim. Buzağı teşviki veriyoruz,
süt teşviki veriyoruz, et teşviki veriyoruz. Bunların temelinde büyük oranda
kayıt altına almak da vardır. Hastalıklardan Arî işletmelere teşvik veriyoruz.
Yem bitkileri ziraatini teşvik ediyoruz. Kullanımı teşvik ediyoruz. Şimdi onu da
arz edeyim. Arz ediyorum yalnız bu konuyu arz pardon...
KATILIMCILARDAN BİRİ
…ne verirsek verelim, çiftçiye hayvancılık üretimi yapan vatandaşlara ne
kadar verirseniz verin sınırları kapatmadığımız müddetçe vatandaşın ölümünü kurtaramayız. Ben sayın bakana bunu bizzat söyledim. Yani Sayın
bakan bu bir hükümet işidir. İç işleri bakanıysa, iç işleri bakanıyla sınırlara
nasıl tedbir alınması gerekiyorsa gelin beraber yapalım bu işi. Önleyemedik
sayın müsteşarım..
211
Ben cevap vereyim. Biz Iğdır’da da Ardahan’da da yaptık bu seminerleri. Orada da aksini söylüyorlar. İç İşleri Bakanı oradakileri de dinliyor sizi de
dinliyor yani orada da aksini söylüyorlar. Sınır ticaretinde mazot hikayesi
var.
AYNI KATILIMCI
Şimdi vatandaşın ortak paydayı bulmak lazım sayın başkanım. Birisine
el tutarken birisini mağdur edipte edersen adalet bunun neresinde…
Ben sadece bir müşahedemi söyledim. Bir soru sordunuz. Ben de hudut
illerinde de seminer yaptık orada da kaçak mazotu alıyor, bütün Türkiye’ye
yayıyor. Bu tür şikayetleri de basında, meclis çok dinledik. Hudut ticareti hikayesi. Yani onu pek önleyemiyoruz. Onu söyleyeyim dedim.
MUSTAFA ERTEN
Ben devam edeyim müsaade ederseniz. Şimdi kaçak yani hayvancılığımızın en büyük dar boğazlarından bir tanesi tabii ki kaçak hayvan hareketleridir. Kaçak et hareketleridir. Ama esas itibarıyla hükümetlerin yahut da ülkelerin yapması gereken bu kaçakçılığı önleyen kaçakçılığı teşvik eden vakumların ekonomik vakumların izale edilmesi. Yani Türkiye’de ki et fiyatı Avrupa’ya baktığınız zaman iki kat daha pahalıdır. Avrupa’da 3 EURO’dur. Bizdeki et fiyatı karkas fiyatları dikkate alındığında 5-5,5 EURO civarındadır.
Bu, kaçakçılığı cazip kılıyor. Şimdi peki kaçaklılıkla ilgili ne yaptık? Kaçakçılıkla ilgili olmak üzere bu günlerde kaçak bir tane kanat uçmadığını ifade
edebilirim. Çünkü Doğu illerinde özellikle kaçakçılıkla ilgili bölgelerde istihbarat, jandarma, kara kuvvetleri komutanlığı, emniyet genel müdürlüğü,
gümrükler dahil olmak üzere en üst düzeyde tedbir aldık. Ve bunu ekonomik koordinasyon kuruluna taşıdık. İki kere orada görüşme yaptık bununla
ilgili iki tane komisyon kurduk. Ekonomik komisyon ve kaçakçılık komisyonu kurduk. Bununla ilgili. Yetmedi bakanlığımızda kaçakçılığı takip eden bir
birim kurduk ve polis istihdam ediyoruz. Doğu illerimizde şimdi özellikle de
iki bölgeden kaçakçılık hareketi var. O da Hakkari Yüksekova bir de işte
Şemdinli bölgesinden o bölgelerdeki bütün tedbirleri çok yoğun şekilde kendi elemanlarımızda dahil olmak üzere aktif hale getirdik. Bugün itibarıyla kaçakçılık hareketi yok hatta bir başka şey daha yaptık o bölgeden bütün canlı ve et hareketini yasakladık. Yetmez, yetmez o bölgedeki insanlara da zarar vermiş olabiliriz. Ama ekonomik vasatı iyi hale getirmek lazım. Son bir
haftada et fiyatının 600 bin lira civarında yukarıya doğru, 6 milyondan 6 milyon 600 bin liraya doğru çıktığını görebiliyorsunuz. Teşviki niçin yaptık? Legal hayvanları legal kesim hanelerde kesmek üzere 1 milyon lira teşvik verdik. Bu korumak amaçlıydı ama temel husus fiyatların aşağıda olması, ma-
212
liyetlerle fiyatlar arasındaki kısmın devlet tarafından sübvanse edilmesi ilkesinden hareketle %25 sübvansiyon verdik 1 milyon. Çok yüksek bir değer.
Bununla ilgili iki ayda oluşan total değer 9.3 trilyondur ve onun 5.3 trilyonunu geçen hafta bu hafta itibarıyla ödemeye başladık. Kaçakçılığın bir başka
şeyi var asıl. Biz kaçakçılığı sağlıkla ilgili olmak üzere hayvan hastalıklarıyla ilgili olmak üzere çok önemli olduğunu biliyoruz. Şimdi Türkiye’ye kaçak
gelen hayvanlar büyük oranda besi hayvanları değil. Özellikle İran’da İran’ın
güneyinde, Pakistan’da ve Hindistan’da Brahma orijinli hayvanlardır. Bunlar
kaçakçılar marifetiyle ucuz olsun diye hastalıklı hayvanlardır aynı zamanda.
Hastalıkların kontrolü açısından ve yaygın hale gelmemesi açısından bizim
çok üzerinde durduğumuz bir hadisedir. Şunu ifade etmek istiyorum kaçak
hayvan hareketlerinin belini kırdık. Devam edeceğiz ben iddialı söylüyorum
çünkü o konuda hiçbir yani tedbirlerde hiçbir şekilde gevşekliğe mahal vermiyoruz.
Kaçak etler var, etle ilgili bazı duyumlarımız var. Bununla ilgili olmak üzerede hem sahil güvenlik komutanlığı ki bunlar daha çok transit geçen gemilerle balıkçı motorları marifetiyle tedarikçiler kanalıyla olduğu söyleniyor, bununla ilgili olmak üzerede çok ciddi manada takip ediyoruz. Ama asıl çözüm
Türkiye’de özellikle özel sektör buna katılır diye düşünüyorum; kaçakçılığı
cazip hale getiren ekonomik vasatı ortadan kaldırmak esas olmalıdır. Amacımız budur.
Teşekkür ederiz. Ahmet Bey bir diyeceğiniz var mı? Yok. Sabri Varan
Bey. Buyurun.
SABRİ VARAN
Ben de sorumu herkes gibi Mustafa Bey’e sormak istiyorum. Son 10
günde yaklaşık 50 kadar köye gittim. Bazı köy gezilerimizde Tarım İl Müdürlüğümüzle de çakıştığımız oldu. Orada müdür beyde bizde şunu gördük;
şimdi siz teşvik verdiğimizden bahsediyorsunuz. İşte DGD çiftçi kayıt sistemi artı, yem bitkileri, yonca,.....................lık mısır vs.. bununla ilgili teşvikler
suni tohumlama, düve teşviki, sertifikalı tohum. Ama biz şunu tespit ettik.
Köylünün bu doğrudan gelir dışındaki teşviklerde çok ayrıntılı olarak haberi
yok. Özellikle bu yem bitkileriyle DGD’nin çok karıştırıldığı, tapu kayıtlarının
istenip istenmediği gibi konularda kafalar karışık. Tabii biz müdürümüze sorduk çiftçi eğitim dairemiz ne yapıyor diye. Evet arkadaşlar çalışıyorlar ama
bir baktık ki 1 yıl içerinde 20 tane araçları var, araçların bakımı, mazotu vs..
ödeneği 1,5 milyar. Yani biz bakanlık olarak bu teşviki veriyoruz. Çok da güzel veriyoruz yani iyi de rakamlar veriyoruz. 10 dönüm bir yonca eken kişi
800 milyon para alıyor, hibe. İyi para. Akıllı bir çiftçi bulunabilen bir çiftçi 50
dönüm tarlası olan bir çiftçi 6-7 milyar devletten karşılıksız para alabilecek
213
bu sistemde. Ancak, çiftçinin haberi yok. Çiftçiye iyi izah edilemiyor, edilemiyor işte sebeplerden bir tanesi bu söylediğim. Sadece Gümüşhane için
değil Türkiye içinde bakanlığımızın çiftçi eğitim dairemizi harekete geçirmesi ve bizim müdürümüzle ortak paylaştığımız yeni bir MİT kurulması. Yani
açılımını size söylemiştim. Kesinlikle bu teşkilatın misyoner tarımcı teşkilatının harekete geçmesi lazım. Bu konuda açıklama bekliyorum.
İkinci sorumda bölgemizde özellikle Tokat’ta başlayıp Şebinkarahisar,
Şiran, Kelkit vadisinde de gelen kanamalı ateşli bir hastalık olan Kırımkongo hastalığıyla ilgili bölgede yoğun bir sıkıntı var. Ben bu konuda gerek sayın bakanımıza gerekse sağlık bakanlığı temel sağlık hizmetleri genel müdür ve müsteşarına defalarca görüşmeler yaptım. Ancak, bölgede ölümde
olmasına rağmen bu kenelerin ısırmasıyla olan bir hastalık biliyorsunuz, sadece halkı aydınlatıcı bazı toplantılar dışında bakanlıklar olarak çok ileri derecede bilemiyorum tedbirler alındı mı? Bu konuda da açıklama bekliyorum.
Teşekkür ediyorum.
MUSTAFA ERTEN
Sayın milletvekilim son söylediğiniz konuyla ilgili sadece bir toplantı bilgisi var bende. Bir araya geliyorlardı bende koruma kontrol genel müdürlüğündeki arkadaşları görevlendirdim sağlık bakanlığıyla birlikte bir toplantı
yapıp konuyu irdeleyeceklerdi. Safahatı hakkında bilgim yok ayrıldığım için.
Diğer konu ise tabii ki bu bütçeyle ilgili bir konu, yayımla ilgili. Biz esas
itibarıyla yayıma, tarım bakanlığı yayıma çok fazla önem veriyor. Bununla ilgili olmak üzere bizim bir Genel Müdürlüğümüz var Teşkilatlama ve Yayım
Genel Müdürlüğü, Yayım Dairesi Başkanlığı var. Ancak bizim Türkiye’de yani bütçenin toplam bütçenin işte %1.6’sı Tarım Bakanlığı bütçesidir. Bu sene itibarıyla yani 2005, 2004 yılı itibarıyla 900 trilyon civarında bir bütçemiz
var. Bununla bunun büyük bir ekseriyeti caridir yatırım bütçesi de değildir.
Ancak birde son zamanlardaki uygulama ile bütçelerin efektif kullanım bana
göre efektif kullanılmadığından bahisle ve doğru olduğuna inandığım bütçelerde kısıtlamalara gidildi. Ama biz bu konuya özel önem gösteriyoruz.
Bununla ilgili olmak üzere hatırlatmak istiyorum 1000 köye 1000 tarımcı
projemiz bile var. Bu esasen şudur; biz işte kamu ile ulaşamadığımız bölgelere köylere kamudan finanse edilmeyen projelerle yayım hizmetlerini
götürmektir. Yani bilgiyi köye götürmektir. İşte 7 kişi de burada var. Bunu
yapmaya çalışıyoruz ayrıca ben hem arkadaşımı desteklemek bakımından
Tarım Bakanlığı bundan sonraki bütçelerinde bir konsept değişikliğine
gidiyor. Yani doğrudan gelir desteğini aşağıya %45’lere, primleri yukarıya
bunun dışında tarımsal sigortaları bütçeye, tarımsal kredilerin finansman olgusunu bütçeye ve ayrıca Çatak projesinde bütçeye koyuyoruz. Ve bundan
sonra özellikle kırsal kalkınmaya dönük çevresel kaynakları doğal kaynak214
ları korumaya dönük projeleri bütçelerimizde ve dışarıdan aldığımız kaynaklarla destekleyeceğiz. Bu arada Arif projesinin de böyle bir kaynak aktarımı var diye ilave etmek istiyorum arkadaşıma. Saygılar sunuyorum.
Teşekkür ederim. Evet buyurun.
İSMAİL AKÇAY
Çok teşekkür ediyorum. Sayın Müsteşar yardımcımıza da cevap olmasın ama bilgi bakımından aktarmak istiyorum. Efendim şimdi ülkemizde
geçinmek için yapılan ticari faaliyetler kayıt dışı ekonomiye girmez. Altını
çizerek söylemek istiyorum; geçinmek için yapılan ticari faaliyetler kayıt dışı
ekonomiye girmez. Zaten Maliye Bakanlığımız vergi usül kanununda sizlerde biliyorsunuz bunu ayırmıştır ve onları işte götürü bedelle vergi muafiyeti
dışına atmıştır. Keşke bu ticaret erbabının tamamına uygulansa bizim o tür
önerilerimiz var. Yani bugün asgari ücret diyorsunuz, ticaret erbabının asgari ücret kadar gelir miktarının tamamı vergi dışı olması lazım aslında. O
itibarla ben yine tekrarlamak istiyorum istisnalar çok küçük rakamlar olabilir
ancak Türkiye genelinde meseleye baktığımız zaman, Türkiye’ye bir bütün
olarak baktığımız zaman hala iddialıyım Gümüşhane’de kayıt dışı ekonomi
yoktur diye düşünüyorum. Teşekkür ediyorum.
Evet teşekkür ederim. Öncelikle siz değerli katılımcılara başta sayın milletvekilleri olmak üzere sabırla dinlediğiniz için bu saate kadar önce sizlere
teşekkür ediyorum. İkinci olarak sayın panelistlere katkıları için verdikleri bilgiler için de teşekkürlerimi sunuyorum ben ve İ.A.V. olarak. İyi akşamlar iyi
geceler.
215

Dosyayı İndirmek İçin Tıklayın

Transkript

Benzer belgeler

Yrd. Doç. Dr. Abdulveli SİRAT ÖZGEÇMİŞ

Bu PDF dosyasını indir

sağlığı geliştirici bir unsur olarak sosyal medya

İndir - Sağlık Bilimleri Dergisi

İndir - Sağlık Bilimleri Dergisi

Karaca Mağarası`nın (Gümüşhane) Alternatif Turizm Kapsamında

İndir - Sağlık Bilimleri Dergisi

Mezopotamya`dan Günümüze Mutfak Kültürü (Culinary Culture from