Nüfus projeksiyon yöntemleri

Nüfus projeksiyon yöntemleri
Raika Durusoy
Halk Sağlığı A.D. Seminer Programı
26 Şubat 2005
1
Bir Arap atasözü…
Geleceği tahmin edenler,
doğruyu söylediklerini düşünseler bile
yalan söylemektedirler.
2
Bazı başarısız öngörüler
‘‘ ‘Telefon’ un ciddi bir iletişim yolu olarak kabul edilmemesine
yol açacak çok fazla sınırlılığı var. Bu cihazın bizim için hiçbir
değeri yok.’’
Western Union iç arşivi, 1876
‘‘Havadan daha ağır makinelerin uçması imkansızdır.’’
LORD KELVIN, Royal Society Başkanı, 1895
‘‘İcat edilebilecek herşey icat edildi.’’
CHARLES DUELL, Üst düzey yönetici, ABD Patent Ofisi, 1899
‘‘Aktörleri konuşurken duymayı kim ister ki?’’
H. M. WARNER, Warner Brothers, 1927
‘‘Borsa payları kalıcı görünen yüksek bir platoya ulaştı.’’
IRVING FISHER, Ekonomi Profesörü, Yale Üniversitesi, 1929
‘‘Belki beş bilgisayar için bir dünya pazarı vardır.’’
THOMAS WATSON, IBM Müdürü, 1943
‘‘Onların tınısını beğenmiyoruz ve gitar müziğinin artık
modası geçiyor.’’
DECCA RECORDING COMPANY, Beatles’ı reddederken, 1962
‘‘640K herkes için yeterli olsa gerek.’’
BILL GATES, Microsoft’un kurucusu, 1981
3
Yıl
M.Ö.8000
Dünya nüfusu
8.000.000
Aradaki yıl sayısı
-
1804
1.000.000.000
~10.000
1927
2.000.000.000
123
1960
3.000.000.000
33
1974
4.000.000.000
14
1987
5.000.000.000
13
1999
6.000.000.000
12
2013
7.000.000.000
14
2028
8.000.000.000
15
2054
9.000.000.000
26
4
Sunum içeriği
Tanım
Projeksiyon yöntemlerinin sınıflaması
Matematiksel (ekstrapolasyon) yöntemler
– Üstel fonksiyon yöntemi*
Kuşak – bileşen yöntemi*
Yapısal modeller
Türkiye nüfus projeksiyonları
Açılımlar
5
Nüfus projeksiyonu
Toplam nüfusun/ doğum, ölüm ve göç
hareketlerinin ilerideki eğilimleri ile ilgili
belli varsayımlara dayanarak nüfusun
gelecek zamanda gelişmesi hakkında
sayısal tahminlerin yapılması
projeksiyon ≠ tahmin (forecast) ≠ tahmin (estimate) ≠ öngörü
6
Nüfus projeksiyon yöntemleri
Matematiksel yöntemler yardımıyla yapılan
nüfus tahminleri
Demografik unsurlara göre nüfus
projeksiyonları
Ekonomik yöntemler yardımıyla yapılan
nüfus projeksiyonları
7
Nüfus projeksiyon yöntemleri
Projeksiyon
yöntemleri
Nesnel
Öznel
Eğilim
ekstrapolasyonu
Basit
Kompleks
Kuşak –
bileşen
Oran
Yapısal
modeller
Ekonomik –
demografik
Kentsel
sistemler
8
Matematiksel yöntemler
(Eğilim ekstrapolasyon yöntemleri)
Basit
–
–
–
Lineer
Geometrik
Üstel
Kompleks
Oran yöntemleri
–
–
–
–
Sabit-pay
Değiştirmeli-pay
Büyüme payı
Diğer uygulamalar
– Lineer eğilim
– Polinomyal eğri
uyarlama
– Lojistik eğri uyarlama
– Arima modeli
9
Matematiksel yöntemler yardımıyla
yapılan nüfus tahminleri
Nüfusun gelişimini etkileyen değişkenlere
ilişkin yeterli veri bulunmadığında
Geçmiş yıllara ait sınırlı verilerle
Uygulama kolaylığı
Sıklıkla başvurulur
Zamanın bir fonksiyonu olarak kabul edilir
En fazla gelecek beş yılın nüfus tahminleri
10
Üstel fonksiyon yöntemi
Pt + n = Pt * e
rn
Pt+n =Son sayım nüfusu
Pt + n
log e
= rn log e e
t
Pt = Bir P
önceki
sayım
nüfusu
Pt + n
rn
=e
Pt
P
n
r = Nüfus
e t +hızı
log artış
Pt
n =r =
İki sayım arasından
ki yıl sayısı
11
İki nüfus sayımı arasındaki yıllık
nüfus artışının belirlenmesi
1990 nüfusu Pt = 56.473.035
2000 nüfusu Pt+n = 67.803.927
Pt + n
67.803.927
log e
log e
Pt
0,18285685
56
.
473
.
035
=
=
r=
10
10
n
r = 0,01828569
r = %1,83 veya r = ‰ 18,29
12
Sayım arası yılların nüfus
büyüklüklerinin tespiti
1990-2000 yıllık ortalama nüfus artış hızı r = 0,01828569
Yıllık nüfus artış hızının e tabanına göre antilogaritması = 1,018453897
1990 nüfusu =
1991 nüfusu =
1992 nüfusu =
1993 nüfusu =
1994 nüfusu =
1995 nüfusu =
1996 nüfusu =
1997 nüfusu =
1998 nüfusu =
1999 nüfusu =
2000 nüfusu =
=
1,018453892 * 56.473.035 =
1,018453892 * 57.515.182 =
1,018453892 * 58.576.561 =
1,018453892 * 59.657.527 =
1,018453892 * 60.758.440 =
1,018453892 * 61.879.670 =
1,018453892 * 63.021.591 =
1,018453892 * 64.184.584 =
1,018453892 * 65.369.040 =
1,018453892 * 66.575.353 =
56.473.035 (sayım sonucu)
57.515.182
(tahmin)
58.576.561
(tahmin)
59.657.527
(tahmin)
60.758.440
(tahmin)
61.879.670
(tahmin)
63.021.591
(tahmin)
64.184.584
(tahmin)
65.369.040
(tahmin)
66.575.353
(tahmin)
67.803.927 (sayım sonucu)
13
Üstel fonksiyon yöntemi ile tahmin
2000 nüfusu = 1,018453892 * 66.575.353 = 67.803.927 (sayım sonucu)
2001 nüfusu = 1,018453892 * 67.803.927 = 69.055.174
(tahmin)
2002 nüfusu = 1,018453892 * 69.055.174 = 70.329.510
(tahmin)
2003 nüfusu = 1,018453892 * 70.329.510 = 71.627.364
(tahmin)
2004 nüfusu = 1,018453892 * 71.627.364 = 72.949.167
(tahmin)
2005 nüfusu = 1,018453892 * 72.949.167 = 74.295.363
(tahmin)
Beş yıldan uzun dönemler için bu yöntem önerilmiyor
14
15
16
Kuşak – bileşen yöntemi
(Cohort Component Method / Component Method)
Pt = P0 + B − D + I − E
Demografik denge denklemi
Pt = Dönem sonundaki nüfus
P0 = Dönem başındaki nüfus
B=
Doğumlar
Dönem
D=
Ölümler
boyunca
I=
İçe göç
gerçekleşen
E=
Dışa göç
B – D:
Doğal nüfus artışı
I – E:
Net göç
17
Kuşak – bileşen yöntemi
Başlangıç
yılı nüfusu
Sağkalım
hızları
“Sağkalan”
nüfus
Projekte
göç
Göç hızları
Doğurgan
çağ nüfus
“Sağkalan”
doğumlar
Projekte nüfus
Doğurganlık hızları,
bebek ve çocuk
sağkalım hızları
18
Kuşak – bileşen yöntemi örneği
Kentucky ilçe (county) nüfusları projeksiyonu
Beşer yıllık aralıklarla 2000-2030; 6 dönem
Projeksiyonlar:
– Toplam nüfus
– Kadın ve erkekler, beşerli yaş grupları, 85+
– Her aralık için canlı doğum, ölüm ve net göç
projeksiyonları
Geçmiş eğilimlere dayalı varsayımlar; uzman
görüşü
19
Kuşak – bileşen yöntemi örneği
Başlangıç yılı nüfusu (2000-2005): 2000
sayım sonuçları
Beşerli yaş grupları halinde erkekler ve
kadın kohortları ayrı ayrı projekte
İlçe toplamları Ö bölgeler ve eyalet
toplamı
Excel çalışma sayfaları
20
Table 1. Kentucky Counties by Level of Mortality
High Mortality
High/Moderate Mortality
Moderate Mortality
Low Mortality
Ballard
Lawrence
Adair
Laurel
Anderson
Boone
Bath
Lee
Allen
Livingston
Bullitt
Hardin
Bell
Leslie
Barren
Marion
Calloway
Marshall
Boyd
Letcher
Bourbon
McCracken
Daviess
Oldham
Bracken
Lewis
Boyle
Meade
Edmonson
Breathitt
Lincoln
Breckinridge
Mercer
Fayette
Butler
Logan
Campbell
Metcalfe
Green
Caldwell
Magoffin
Carlisle
Morgan
Lyon
Carroll
Martin
Clark
Muhlenberg
Madison
Carter
Mason
Clinton
Nelson
Spencer
Casey
McCreary
Elliott
Nicholas
Christian
McLean
Franklin
Ohio
Clay
Menifee
Gallatin
Owen
Crittenden
Monroe
Garrard
Pulaski
Cumberland
Montgomery
Grant
Robertson
Estill
Owsley
Graves
Rowan
Fleming
Pendleton
Grayson
Russell
Floyd
Perry
Greenup
Scott
Fulton
Pike
Hancock
Shelby
Harlan
Powell
Henderson
Simpson
Harrison
Rockcastle
Hickman
Taylor
Hart
Todd
Hopkins
Trigg
Henry
Union
Jefferson
Trimble
Jackson
Webster
Jessamine
Warren
Johnson
Whitley
Kenton
Washington
Knox
Wolfe
Knott
Wayne
21
Table 2. Life Expectancy and Five-Year Survival Rates in Sequence of Five-Year Time Intervals
Females
Life expectancy from birth
Beginning Age
Ending Age
Live births*
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85+
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85-89
90+
1
76.9
993.0
997.3
999.0
998.0
996.7
996.6
995.0
992.9
991.1
987.7
982.0
970.4
952.5
926.0
890.1
843.1
759.9
633.4
379.5
2
77.9
993.4
997.5
999.2
998.5
997.3
997.4
996.6
995.3
993.2
989.1
983.5
973.0
957.0
932.0
897.0
850.4
765.3
637.3
381.4
3
78.9
4
79.9
5
80.8
6
81.6
7
82.3
Number surviving per 1,000
993.8
994.2
994.6
997.8
998.1
998.3
999.4
999.6
999.8
999.0
999.5
999.9
998.0
998.6
999.3
998.2
998.9
999.7
998.3
999.0
999.5
997.6
999.0
999.5
995.4
997.0
999.0
990.5
991.9
993.3
985.1
986.6
988.2
975.7
978.3
980.9
961.4
965.8
970.2
937.9
943.8
949.7
903.9
910.8
917.7
857.7
865.1
872.4
770.7
776.1
781.5
641.1
644.9
648.7
385.2
389.1
392.9
994.9
998.6
999.9
999.9
999.9
999.9
999.9
999.9
999.9
994.8
989.7
983.6
974.6
955.6
924.5
879.7
786.9
652.5
396.7
995.3
998.9
999.9
999.9
999.9
999.9
999.9
999.9
999.9
996.2
991.3
986.2
979.0
961.5
931.4
887.1
792.3
656.3
400.5
22
Males
Life expectancy from birth
Beginning Age
Ending Age
Live births*
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85+
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85-89
90+
70.6
992.0
996.4
998.6
996.7
992.3
992.1
990.2
987.3
983.8
978.9
969.4
951.4
921.2
877.1
816.7
743.4
633.8
494.7
295.7
*Total live births during five years.
1-launch rates for high mortality counties
2-launch rates for high/moderate mortality counties
3-launch rates for moderate mortality counties
5-launch rates for low mortality counties
71.3
992.4
996.7
998.8
997.2
992.9
992.9
991.8
989.6
985.9
980.3
970.9
954.0
925.6
883.0
823.6
750.8
639.2
498.5
297.6
72.1
73.0
73.8
74.7
75.5
Number surviving per 1,000
992.8
993.2
993.6
996.9
997.2
997.5
999.0
999.2
999.4
997.7
998.2
998.7
993.6
994.2
994.9
993.7
994.5
995.3
993.4
995.1
996.7
992.0
994.3
996.6
988.1
990.3
992.5
981.7
983.1
984.6
972.5
974.0
975.5
956.7
959.3
961.9
930.0
934.4
938.8
888.9
894.8
900.7
830.4
837.3
844.2
758.1
765.4
772.8
644.6
650.0
655.4
502.3
506.2
510.0
301.4
305.2
309.0
993.9
997.7
999.6
999.2
995.5
996.1
998.3
998.9
994.7
986.0
977.1
964.6
943.2
906.6
851.1
780.1
660.8
513.8
312.8
994.3
998.0
999.8
999.6
996.2
996.8
999.9
999.9
996.9
987.4
978.6
967.2
947.6
912.5
858.0
787.4
666.2
517.6
316.7
23
Table 3. Age-Specific Birth Rates for Kentucky Counties Over 5 Years
(Total live births per 1,000 females)
Age at end of interval
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
Adair
Allen
Anderson
Ballard
Barren
Bath
Bell
Boone
Bourbon
Boyd
Boyle
Bracken
Breathitt
Breckinridge
Bullitt
Butler
Caldwell
Calloway
Campbell
Carlisle
Carroll
Carter
Casey
Christian
Clark
Clay
69.8
74.4
56.1
67.0
83.8
107.9
110.6
52.4
67.6
78.4
58.6
80.7
104.5
59.3
64.2
96.2
97.8
32.4
79.8
64.5
89.3
89.9
103.6
120.9
101.2
104.0
497.0
597.8
511.7
605.4
509.2
590.6
713.5
391.6
613.6
524.6
421.8
608.7
618.8
580.4
506.7
587.8
752.1
168.7
413.2
512.1
676.1
570.9
676.0
602.8
549.1
713.7
584.7
624.9
603.5
680.2
647.8
697.3
595.3
574.7
632.6
596.7
586.6
626.3
502.9
637.8
560.9
526.5
526.3
348.6
528.1
733.1
530.8
689.7
615.8
855.1
587.4
525.7
382.8
404.9
494.0
441.0
429.5
428.1
315.5
574.7
460.4
430.7
442.0
370.6
298.1
451.7
425.1
378.0
339.1
292.2
536.3
432.6
348.6
356.1
408.4
645.4
444.5
319.4
164.8
213.6
222.4
218.4
194.2
186.5
121.0
336.4
211.3
193.6
182.5
201.2
113.0
167.6
176.6
130.2
169.7
143.6
292.1
152.0
176.4
159.3
174.4
280.8
187.6
139.1
64.6
62.2
56.8
46.2
59.9
54.9
37.4
100.9
70.5
50.5
53.2
69.6
44.6
44.2
49.4
57.7
39.2
49.0
88.9
62.6
64.6
52.3
49.3
98.1
61.7
41.1
10.8
15.4
7.0
1.9
8.6
12.9
5.4
11.1
8.2
5.8
2.1
12.4
2.2
7.4
2.6
8.6
2.9
3.9
10.6
5.8
11.0
8.3
12.7
12.5
5.7
9.3
24
Table 4. Historical and Projected Average Annual Net Migration Per 1,000 Persons for Kentucky Counties
Historical
Projected
Adair
Allen
Anderson
Ballard
Barren
Bath
Bell
Boone
Bourbon
Boyd
Boyle
Bracken
Breathitt
Breckinridge
Bullitt
Butler
Caldwell
Calloway
Campbell
Carlisle
Carroll
Carter
Casey
Christian
Clark
Clay
Clinton
Crittenden
1990-1995
12.8
16.5
26.3
6.1
9.7
8.4
-6.4
29.4
-4.1
-2.1
5.8
6.2
-4.5
6.8
21.6
13.8
0.0
12.5
3.6
6.9
9.0
7.2
3.8
-1.8
5.4
8.9
3.7
2.8
1995-2000
6.2
17.5
15.2
7.0
9.5
14.6
-7.0
31.7
-0.3
-3.8
6.0
2.6
3.9
17.3
12.6
12.5
1.1
8.6
-2.8
2.3
5.9
4.5
8.8
-13.3
9.2
4.5
4.1
4.8
2000-2003
2000-2005
1.6
6.5
7.7
-0.9
8.1
7.5
-1.2
29.2
2.2
1.0
2.7
6.8
-3.7
6.1
13.3
2.7
-1.1
6.3
-6.7
4.5
1.0
1.7
10.8
-26.9
4.6
-6.4
-1.6
-3.1
2005-2010
4.4
13.4
12.4
4.1
9.0
12.0
-4.8
30.8
3.5
-2.0
4.8
4.2
1.1
13.1
12.8
8.8
0.3
7.8
4.0
3.1
4.0
3.4
9.5
-18.4
7.5
0.4
2.0
1.8
2010-2015
7.6
14.6
17.8
4.8
9.3
10.6
-5.4
30.2
5.0
-2.0
5.2
4.9
-1.1
10.7
16.2
10.7
0.2
9.6
7.0
4.6
5.9
4.9
7.3
-12.0
6.7
3.7
2.6
2.2
2015-2020
7.2
13.1
15.8
4.8
8.5
9.7
-3.9
26.4
4.9
-1.1
5.1
4.9
-0.3
9.7
14.4
9.8
0.8
8.8
6.6
4.5
5.7
4.8
6.9
-9.6
6.4
3.8
2.9
2.5
2020-2025
6.7
11.8
14.0
4.7
7.9
8.9
-2.7
23.1
4.8
-0.2
5.0
4.8
0.4
8.9
12.9
9.0
1.3
8.1
6.3
4.5
5.5
4.8
6.5
-7.5
6.1
3.9
3.1
2.8
2025-2030
6.4
10.7
12.6
4.7
7.4
8.2
-1.6
20.3
4.8
0.5
4.9
4.7
1.0
8.3
11.6
8.3
1.8
7.6
6.0
4.5
5.3
4.7
6.2
-5.7
5.8
4.0
253.3
3.1
Yapısal modeller
Ekonomik – demografik modeller
Kentsel sistem modelleri
26
DPT projeksiyonları
Dönemler
1995- 2000- 2005- 2010- 2015- 2020- 2025Demografik Göstergeler 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030
Doğum Oranı (Binde)
Ölüm Oranı (Binde)
Doğal Artış Oranı (Binde)
Net Göç (Binde)
Fiili Artış Oranı (Binde)
22,1
6,9
15,3
0,0
15,3
21,2
6,7
14,5
0,0
14,5
18,7
6,7
12,0
0,0
12,0
17,2
6,8
10,4
0,0
10,4
16,5
7,1
9,4
0,0
9,4
16,0
7,4
8,7
0,0
8,7
15,5
8,1
7,4
0,0
7,4
Bebek Ölüm Oranı
Kadın (Binde)
Erkek (Binde)
Toplam (Binde)
43,42 28,10 22,77 18,37 15,23 13,37 13,37
43,40 35,66 29,06 23,57 19,66 17,53 17,53
39,02 31,97 25,99 21,03 17,50 15,50 15,50
27
DPT projeksiyonları
Dönemler
1995Demografik Göstergeler
2000
Doğuşta Hayatta Kalma Ümidi (Yıl)
70,93
Kadın
66,30
Erkek
68,55
Toplam
2000- 2005- 2010- 2015- 2020- 20252005 2010 2015 2020 2025 2030
72,15 73,30 74,30 75,03 75,82 75,82
67,46 68,52 69,43 70,09 70,76 70,76
69,75 70,85 71,81 72,50 73,23 73,23
Beş Yaşında Hayatta Kalma Ümidi (Yıl)
68,94 69,65
Kadın
64,84 65,41
Erkek
66,84 67,48
Toplam
2,61 2,45
Toplam Doğurganlık Oranı
1,273 1,195
Gayrisafi Üreme Oranı
1,202 1,140
Net Üreme Oranı
70,36
65,96
68,11
2,17
1,059
1,018
70,99
66,46
68,67
2,10
1,024
,992
71,46
66,82
69,08
2,10
1,024
,996
72,09
67,30
69,64
2,10
1,024
,999
72,09
67,30
69,64
2,10
1,024
,999
28
Nüfus sayım sonuçları ile Plan nüfus
projeksiyon sonuçlarının karşılaştırılması
Toplam nüfus (bin kişi) 1965 1970 1975 1980 1985 1990
Nüfus sayım sonuçları 31.391 35.605 40.348 44.737 50.664 56.473
1. Plan (Orta doğ.alt)
31.936 36.401 41.579 47.744
2. Plan (Orta doğ.alt)
35.528 40.420 45.767 52.010
3. Plan (Orta doğ.alt)
40.484 46.199 52.919 60.536
4. Plan (Plan alternatif)
44.910 50.307 56.054
5. Plan (I. Alternatif)
49.841 55.410
6. Plan (Orta doğ.alt)
56.570
7. Plan (Alternatif 2M)
8. Plan (Orta doğ.alt)
Nüfus tahminleri ile genel nüfus sayımları arasındaki fark (bin kişi)
1. Plan (Orta doğ.alt)
545
796
1.231 3.007
2. Plan (Orta doğ.alt)
-77
72
1.030 1.346
3. Plan (Orta doğ.alt)
136
1.462 2.255 4.063
-357
-420
4. Plan (Plan alternatif)
173
5. Plan (I. Alternatif)
-824
-1.063
6. Plan (Orta doğ.alt)
97
7. Plan (Alternatif 2M)
8. Plan (Orta doğ.alt)
2000
67.845
66.908
69.741
66.834
65.300
-937
1.896
-1.011
29
-2.545
Nüfus projeksiyonlarında yeni
açılımlar
Teknolojik gelişmeler
– Veri olanakları
– Hesaplama olanakları
– Coğrafi bilgi sistemleri
Metodolojik gelişmeler
–
–
–
–
–
–
Mikrosimülasyon modelleri
Uzaysal difüzyon modelleri
Yapay sinir ağları
Uzman görüşünün entegrasyonu
Belirsizliğin ölçümü
Projeksiyonların kombinasyonu
30
Başlıca kaynaklar
Grundy, E., Demography and Public Health, in
Oxford Textbook of Public Health
Kocaman, T., Plan Nüfus Projeksiyon
Yöntemleri, DPT, 2002
Price, M., Population Projections for Kentucky
Counties: Methodology & Assumptions, Urban
Studies Institute, 2004
Smith, S.K., State and Local Population
Projections: Methodology and Analysis.
Hingham, MA, USA: Kluwer Academic
Publishers, 2001
31