t-Z`-a/.zr.`f - Annejet van der Zijl

ZaÍnan
deËiSi
r)
t-Z'-a/.zr.'f
sr.
.l_.. ,,
à!l
sava$asla
Eter unutuyorsanrz,
herseyeyenidenbaglarsrnrz,
sava5a
da.
Bugunlraklrlarrn
ve sava5rn
oldulu heryerdeya5ayanlarrn
lkinciDunyaSavagr'nda
Yahudilerin
ve direniscilerin
ya5adrklarrndan
farkhbir tanrkllklarr
yok. Hollanda|gazetecj
Annejetvan der Zijl'in biyografilerini
yazdrf,rRika,Waldemar
ve SonnyBoy;SUha,
yani
Kerimeya da Mehmetolabilir...
zamandegisir,mekànda amasava$ve ayrrmctlrk
asla...
T BerotGiinqrkon
Bo/'u yazmaya
o t u r d u .K i t a pb t t i g i n d eh, g a t d e
birinci/rhnrdold! rmr.rÍu,dahasrd ijnyanrn
),oksul
yar s h z i zengii cetregióedogruak forcu. Oz.i
r n y a 1 9 3 9 d a l n z y r nt k i n c i s a v anrr n gln Ceyrektelse rrk(rlk, aynmcj[k giderekbiteniicinedóetÈtund€,en uzákcografyada yordu. KitàppiyasayacrkflgrndaAnnejet
in hiqbek_
yarê/anlarbileh ssetmisuki. hiqbirse/
lemêditibir rey olduve 'Sonn/Boy" 21 baskryaÈ
e s k r sg i b i o L m r y . c a k r r .O
. .t m a d rd a .
|. bárkadillere,hartaïijrkce/e de -Ateíyayrnev!
"SonnyBo/"Alman/a'nrnHoIafdà'/ri9_
U / u n ' t r- \ o t " l ,( , \ d , . g o g . r a d e t " , bgoe . e j ( !
cevridi.
r . . , r . p . t i . r , v ebnn . r . n , 5 g . . d p l esnd ! à Í galini,Yahud so/krnmrnr,
Ho andahdirenigcileri,
l á r ê r l , i . ' . , . . rt r i - t g \ ^ p b , í d c ] l i " d isbirlikcileriRika. Watdeínar ve ogultan Sonn/
/ , k t at u t r ! . H o l l a n d raA n n e j e tv n nd e r Z i j l d e i s t e
Boy unyaramóykiis0nUnrcindêántarryor.Rtkaite
bu.lircakarànIkkura! ndanbi. gazetecive yazar.
birzamanarHollandasómnrgesiolansurtnam,dan
I 9 ó 2 d o È u m l ! .2 0 O 1d e . c a h Í r g d € r g i n t n
g r a f i k gelip6 ett gi panstyona
/eíesen Watdemar.rntoÈ
scrvisrndcn
SefanlnNods t'luts in an aurgjhikeye_ rumsalah akr alt eden arktan.yahlditeri ve
dirê_
n i p c r . d e i k i n c i s a v a t y r i lnaaf d ó n d u g i i n daer t r k
n scilerisakladrklanicin toptamakamptanndabi,
o i u n c i nd e h r c b i r9 e / e s k i s i gb t d e g t l d tN. e o k ! ,
tenyasanrlffr"eski" degit,savarar sUrdiikce
/ine_
. u Ê ! r i r i h k l r r pa n g e r q e ! y á z mÍ r . n e d e d n t e
leneblir birhiká/e...tsranbutda !cgnn ÊecirenAnclgi rn afda kuóan ve saidrSanabicitenroi doÈ_ i e l e t v a nd e r Z j l i / e R i k aW
, a t d ê m á rs, a v à v, e b a _
r ! / ! y à n s r m r 5 r rA. .B. D v e I n g t l e r e . n itnf a k r i r g a l
e t t i g / r l .b I y r l l ka r a s t l D à j . t . m a m i r d r , , , s o n n y
Devàm' 2-3..aÉtarda
f,
q
i,
2
Hollandah
gazeteci
Annejetvander Zijl,6ir kadrn,bir erkekve bir
qocugunhayatlarrnrn
izinis0rereksavagkargrtrbir kitapyazdr.Rika,
"SonnyBoy" ikinciDtinya
Waldemarve kitaplaaynradrta5ryan
biltilngiddetine
tanrktr,
aynrzamanda
direnige
ve
Savagr'nrn
dayanr5maya
da.SonnyBoy,anneve babasrnrn
toplamakamplarrnda
nasrlyagadrklarrnr
ve óldriklerini
bu kitaplaótrendi.Yazariqinsebu,
hemtarihley0zlegmek,
hemde bugtinun
sava$larrna,
ayrrmcrhk
ve
rrkqrlrta
kargrdurmakiqinbir umududiritutmakdemekti...
Rika,Sonny
Boy ve
Scheveningen
Plaj"nda.
1933.
Berot
G0nqrkon
hle
.Tari )íiizle
1. sayÍànrndeyaml
" SèíanjaNods Muts kim?
sonn/ Boy'ungelini.A/'} dergidêralDryorduk,benyazrkad,
rosunda/drm,o muhabirdi.O ka/rnpederininóykisUnijantatn,
ben de petinedilttijm.
- sofrnià Holland.t mr, Surinamhmn
Sonn/ Boy ya Su.inamlr,
ollu da ceyrek.SeíanlaHoÍandah,
amacocuklàflbabalangibisi),ahdoÈmadrtardiye
cok uzdtu/or.
- Kitápta, Wàldemi." arag'leyan, iavà5 y taÍndá da AtmaD
larh ilbirliliyrpan, dirèniscilêÍive Yrhuditêri kàtledên Hot
landal'larvàr,bu nêd€nlê,catrmànrzrbirruztêime otarik de
okuyábilir miyiz?
Bu cahrmabanabugÈnekadar o dónemeitigkinbitdikbrlmin
ne kadargercekdrrrolduÈunugósrerdi.OkuÍarda bizê ólretilen Hollándairlann
iyi,Almanlaflnkot!, yahuditerinzava rotdugórdÈm
ama
kiirin as[ <iyledetil. Yànibir yi]zlermeyaÈu/du,
sadrmdiyebilirim.
- lkin.i Savasrll.nnr ár.'t'r'rken kèndiritenizinizinidêsuF
diiniiz m0l
Annem kilcÉkbir krzrnrrve ailesi/lebirtikteAmsterdam'dan
Kuzey Hollanda'/akacmrslarCoÈuHotlandah/atananrarkarsrínda sessizkálmayr/eÈlemi5.
- Tàrihi bug0nê kad.r hêp kauanàntaryrzdr, ,,yènikterin"
tarihi gêlecêli bi(imlendirm€dene kadar êtkiti otabitiriiz<e?
Benimicin,ózelhklede kazananlarv€ kaybedenlerarasrndàki snrr cizgisinin
ne kadarzayrfvekqí otdutunugóstermêsiac!
sndan ká/bedenlerintarihiónêmli. Rikaile Waldemar kaybedenler degiller. savaskurbanrolsatarda hayáttanve birbirteri_
ne duydukla sevgisrnrrszve son derecegtj(t0ydÍ, geridehep
i/ianrlan kaldr.gu, banagóre basantbÍ ha/attrr.
-Pèki, sizc€savael.nngèrcek magdurtankimtert iktn<iravàr'n màÉdurláí olaràk 8órdi|Ë0milzYahudit€r,rimdi ,.g0c10"bir 0lkeye sahipl€rvekenditêrineuygutananrFitistintiterè
tiin€ltiyor, rettol.r ku.uyorbr,.. Siz.e ma{duru bir irgàtci,
bir sald'rganhàlinè 8êtirèn nel
GÍn0mdzdeisrail'de/atanantarbijy0k bir trai€di,ózê ikt€de
RikaHagennrar-van
der LansKatolik,amabarna
buyrukbir kadrndr.
Ailestnin
kàrrrcrkmasrna
rafmen
Protestan
Willemjleevtendi,
birikrzdórtcocukiano,ao.
Duygulan
tilkendiÈinde,
uzatmàmak
Catrsmayr
iCln
kocasrndan
a),nldr,
bir pansi/onacÍ. Miirt€riterinden
biri
bir zamanlar
HolÍanda'nrn
sómnrgêst
otanSurtnam'dan
8elênWaldemarNodslu.Watdemar,Rikà,dan
17 ya,
k0cUkí],amabu birblrlêrine
asrkotmatannrenge
emedi.
Birdc ogullanoldu,babasrndan
esintenerek
Watdyismini
koysalar
da,dóneminitnlÈtarklanndanbjrininetkisiyte
"Sonn/Boy"di/e
basladrlár.
Buitiski/i
catrrmaya
ógrenêneskikocasrRika'nrn
giirnSmêsini
Co€uktanyta
engelledi.
lkiogluicinarnkanneteri
yoktu,amasiirekti
onlaramektupyazárakvarlrtrnr
hanrlatr/ordu.
10 tjayrs
194Osabahr,
k€nd'lertiain
de savarrn
barladrlrnl
ezilmirYahudilerin
simdiezenkonumageqmeteri
nêdeniyte.
Bence
buradabrltijninsanlann
doÈasrnda
bulunan
birrêydensóz
edi/oruz,herkesbazrdurlmlarda-krjcrjkyada briyijkotaytardafarketrnezkurban,bazrdurumtarda
isesuctu
otabilryor.
Ben,
cehií kimsesadeceiyi" yada 'kèt! " deájl.Budurumuníarkc
navarmak,
karrndakinin
bulunduto
noktayr
anhmak-0mitede,
rim kÈheralanda
bnyutitlmemesi
cansmanrn
antamrna
da getir.
ógrendi!indeS€v8ili
cocuklar!Bugijnposta/ok.Sava$
ba9ladr.
Tannsizikorusun,
hepinizannenizin
/anrnagetin.
herkese
yetecêkkàdaryervar"diyê/azdr.Cocuktarl
gelmedi,
amaRikaveWaldemarmtsteriterinden
arG
kalanodalardá
direniscilêri
ve Yahuditerj
saktamaya
baeladrlar.
Rikaiyimsêrve naiíti.Watdemarda onauyum
gósteriyordu.
BirgUnbir ihbarijzerlnepansiyon
basrlor,
kacakmiltterilerle
birlikreRikave Waldemarda
gózaltroa
ahndr.
kamplannr,
toptamakàmptan
Cahrma
izledi.'14yasrndakiSonny
Boy.arasrrahabera'drganne
ve babasrnrn
blr SiincrkrpSelecekt€rine
inandr.
OysaRika
gazodasrnda.
WaldemariseCapArconalsimtiAtman
gemlsinde,
yUzlercê
tutsakla
birtikteiàgitizsavag
ucakrannrn
acrrlraterleóldlruld0.sonnyBoybugijn75
yarndave yaryor.a
$meKadlnê...
-t
- Bir yiizy'l i(inde, buna iizin khi.eltarihiniz dèdahit, donyahàritaínrn ikikêz deÈirtiËinêtanrkold!k, rimdi ii(Uncii bir
delirim ihtimali só2konusu.Srn'rl.rsizin icin ne ifadeediyort
Ulke srnrrlarnrngerekllolableceÈini
anlayabiliyorum
amabe
n m i d e a l m d c k i d i i n / à di .n r r l a r y o k .B u b a È l a m d/ a
er gelmit
k e nb i r i c i m l Jb r . A v r l p á d a n/ a n ao l d u g ! m uv e T i t r k i y en i n / +
I nin de Avrupn cindeoldLrÈun!dnsiindijgijm! betirteyim.
. Bir uciin(ii sàvatrn.rkma ihtimali sizi nrk0tii/or mut
Evet.hcr tnrlo a$Lnhk
benikorkutu/or amaveriienrepkiteÈ
dei de ijrkUyorum.Sávas8ercektenhtcbirzamanhiíbir i5eyaramr/or,sadeceyenlkurbanlaryaranyor,
b! dageneliktebir bai
ka snvasa
gerekcêoiu$turu/or,Kirabrmrbrrantisava5kitabrotarak góril/orum. Banasoraroanrz
bu kitap umldu antaíyor,b rbir ndentamamenfark[ hi d0fyadan geleniki nsaninbrbirini
b u m a 5v e g ! z e l s e y l eirn s ae t m e l ê r iB. ub a l t á m d aH o t a n d ád a
g i d . r e k . r t a n / a b a n .lie l - l o l l a n d aehv l i l i k l e r idnei t o p l u n r u m u z
- Hollanda'nrnT0rklerin dqrndà "I.ban.t,làr' kiml
icrnbir umut olaràk gèriiforum_Benceark, toptumdaic ndeki
Faslrlar,
Suf namlrlar...
Fas arsu anda!/uÍuruc! ve /,K,pKtruyum konusunucózebilecekyegànearac,farkhinsantop utukmayame/illerl nedenlyleHollandanrnen bryuk sorunu.TUrkannrnb rbirleri/ie can5mr/agrrme/e.eklernin tek garantisi.
er dahaCoksevllilorlar,qiinkit dáhacok C.trsyorlarve bu riir
davranrglan
/ok. Ttrklerde beni rahatsrzeden tek 5e/ b! b!,
tun yabanc,lar
icinge(er i- kendilerintóy e b r zoteedipyasryorlar ki. son!ndaTijrkiye den dc geri kal/ortár, ne o,J/r u/unr
. Rikà'n'n itlettiti paniiyona bir dè S.S'denayr'tmÀ à,kêr
sagllyoraf, n€ de bLrfayr.Ayr mcrhÈa
da ugruyortartabii ki...
yerleriyor, bu iyiile kótii àras'ndàs'n'rlandah! da in.êttiyor,
- At.m.'hk mr kendilerini kapatmalàr'na
rot ae'ror, kenhàfta kald'r'yor, bi. klireyi d€ krnyor, ama bugon dê b0tiin
di knlturlerini korumak àd'na m' izole ya$amay'yêÈtiyo.tàr?
diinlada milliy€t(ilik, evag rozgàrlàn Bilor, bu krntmrr ktiBu birbirinietkile/enlkl olgu. 50'li /iilarda Hottandadan Karê rilzgáí ne kadar kesebilir?
nada/a (ok góc olmur onlarda oradab r cemaarhatindeyaraBu, tnm da kitabrnbasan[o]ma nedeni,inanrtmázbir ley 21
rnrslarverimdi Hollanda'/auyum saÊlayamr/or
ar. Hoilàndaya
bask!/ipn. Bun!n nedeninlbuStinride acrktamasina
ya da ben
ilkg€lenyabancrlardan
diliógrenmelert
bektenmiyora
u, zai.n oer
zerolayann yasanmasrna
b,aÈr/orum. ózeltikteHo andadayal l i s l e r l y á p rdpó n e c e k e r dBi .ub e n c e e nb r j y È kh i t a o d u .O f n z
5ayanfnrk kadrnlanararnda cok fazla"Rika" otdugunud!9Uden ilk kurakTijrklerve Fasllarbir trirtnlyum sagtayamayrp
ka
ni'Iorum. On af n, her re)e ragmenzinc r erin krrmayau!rayrp kurak oldular.Yann lstanbua /ertesrneyekàrar venfscm,
s.n,bfcrisimrz kahráman
old! klannrgórnyoru
m.
ilk /apacaËlmis dil ógrenmekolacaktrrve bununayrmolk i
- T0rkiye'/ AvrupaBrliti i(indêgórduÍ0r0zii
. l a k a s r y o k , y a s a d r l r m l z ybear l!ek u r r n a m rgzc r e k i / o r . . .
ióylêdiniz,bu sizene saÈlaIácàk?
- Bugiin àrnmc'lÈ'n nesneriotarakriyahtàr,nyeriniFasSryaserci
delilim amáTiirki/e'ninAvrupa'yag Ê
l'lafln ve Turklerin àld'È'n'sëyletebilir miyiz?
mesinicok irtiyorum,c!f kii biziml€dahaaz bitBir anlamdaev-"t.Turkler ve Fasirtar
kalabalktar, .1-5I I
dlgimizdlin/alar arasrndalyi bir kóprii kuradrr Amsterdam'dáyen doÊanbebekerin )ánsrndancógu
cagrnrdntuntjyorum.Theo van Cogh tanrdr
/abano, isimlerid. Ayse, |1uhammed...qoÈu Ho aidnl
lrm brn/di, kitap crkmàdarbir snre 0nceó
b!nu tehditolarakgórilyof.
d!riildii... O zamangercektenbirUc0ncijdrjn'Biit0n bu bilri aktànmhdan 3onra, iyimsêrtiÈidÈnya savancrkncakm5 gibi /asadrk,ama bazl
yay', Hollanda'/', inranlar| bekleyentehtikènin iizeriakhbarnda f.lijsiUmanlar
bu konudakonur
ni itrtmekicin kulbnd'g'ntrrdijrÍnijIorum...
tu, ben de "Bunlarda v:r demek ' cesàreBensoÈuksavasgib cok kóttjrnser
tini gósterdim.8en iyimserbir insanrm.b!
birdènemdedotdum.Bu/0zden bii
yijzdèn her teyin dahaiyiolacalrnrnóteton bu tehlikelerb lerckyasamakbasindeb r rey d05Unemiyor!m.
na dahaiyi geliyor.cLlnk(jbuntaÍn
- Sizèbu iyim3êrliÈivërên ne?
altrndaeziler€k kimseyeyaranm
TnrkiyegibiHollandada clabircokde
Èisik!lustan insanvar. Bunlardanbir
ir m nedeniyleqok insantàkonr.rsrup 70 li /illarda, hak eldecdebitmek
5uyorum,insanlannne kadarbaskl
gimdi Hoticin renleri kaclnyorlárdL.
altrndaolurlarsaolsunlarkaG koyLandatoplulutunun icindêlerve ictemayr,mll(adeleetme/idened klêr rindenst dijzey górevleregelenlerdê
ni górijyorum. Bundancok etkilenr
var. Hcm degisi/or, hem de Holyorum. Kabulediyorum,lrak benim
andá/ degistiri/odar.Hálá ,rkcr
de uykulanmrka(rryor, onun icin/a
saldrilaroluyor,amabenbuntarÈ,
pabileceÈim
bir s€y/ok, sàdecei/imnsnaolarakgórmê),eme/illiyim.
t:,
THEovAN GocH'uNóLDORULMEsi...
2007/ sAYl1122
23 EYLUL
- Hirosima'daYozbinlèr€êkiti èldu,am'
tarlhlvd'
kimil€riicinHirotimàbarrimbaslrnSrc
KitabmEdada, toplam. kamPlaÍ'nd.n.l'nrp'
Alman 8êmilèrinêbindirilèn,bu .rada kurtulutà
inanantuttaklaní lnSilizsaYàt
an kàldtËrna
irra!'nde
u(aklàr'nmbombaÍdrmenr
.nlatn.n rav"'
yàz'yorcunuz,
óldilrÈld0É0n0
vèfivor...
bil€
èldoí€r€k
bànrr
83ri
tarihlndeblr tabu'hickonuíuhuyor,
Bu,inSiltere
v€ hàlt
bu sureciya5ayan
amaemlnimingllt€rê'de
neolursa
Saval
yaír
vardrr.
hayattaolanblrkac
Pllot
'
korkun(
orsun,hanSiamaci(ln olursàokun.cok
- GêmidènkurtulanWaldomar'thytd.n
actklan atqlc óld0rGno eskèí y. da atkêÍlêr
kimdi o.kl?
tek bilSl15-16yatrndaklAlman
Bulabildlglm
kryrterldlnjkorumalaflisinijstlerinêbti/ilk
genclere,
oldu.Boyiikblr
gelenilnlformalànn
SiydlrildlÈi
yà9hlar
evlndeonlardanblrkackitivàrdrrve
ihtlmallê
insanlarr
hàláóldordiikler"l
8óruyorlardrr'
r0yalannda
- SonnyBot klt b' okudumul
onayolladrmEn
Kltabrbltlrlncebasrlmadan
okuduktansonra
andr,bêàenmeyebilirdi'
he/ecanlr
'Ama
"qok
biryanhírk
telefonettl,
Sijzel"dedi
yapmrrsn,
sadanmdijz delllkMr€rktr".Cok
gerikazandrlrnl
allesinl
bu kitaPla
heyecanhydr,
só)led,,ciinkijonlàínsonununnÊolougunukl'al
o 14
kadarbilmiyord!Anneve babasrnr
okuyana
zà'nan
!e
uzun
ahD8ótiirmtjtler
8e'i
yasrndayken
merakettigi
sonraaklbêderini
dti.melerinlbeklemis,
nedenlyle
olmu9,amaduygusàlh$
lclngazetecl
sijrdiirememi9.
arastfmasrnr
- Kit.b'n'z'nfilm haklar'3strnal'nm$ cêkimlêr
barlad'mrl
da cèkimlere
hazrr.2008 Nisan'rnda
Senaryo
Rlka'yrÈnlo
Peters.
Maria
Yónêtmen
basla/acáklar.
sóyl€m€k
amaadrnrtlmdl
blr oyuncuoynayacak.
a
lstemlyorum.
- Rlk.'yrn.i'lt nrmlryorsunuzl
dogmusblri olárak
Yanl[ blr zamandá
dÈiilniiyorum
onu,tok batrmszve ileriSórijrlil
- Bus0nHoll.nd.lr blr k.d'n k6rdisindên17
tar k0s0k'siyahblr êrksklêoka, Holl.nd.l'l.r
Renkartrko kadarónemlldelll.Yarfarkryash
sorunyok, ama
kád|narssrnda/sa
ádàmlagenc
terí olursaortahk ayala kalkar.
" YàniHolland.'dàdemt kadhl.r
"liz80rlêFm€di"?
Bêncebunundinyá da Dotu"Baí llehl(blr
ilgisl/ok,dahalok gellÍÍrêylêllgislvar.Annem
yagrndaevlenmlt
ve lgten
de gazeteclimlg,19
da kadr a9agrlayàn,
ablmrr.Htrlstl/anlarda
erketlncokgerlslnde
Siirenakrmlarvar.Simdi
genclerln
gelecek
TilÍkkadrnlan izllyorum,
kolaytesllmolmuyor,bun! bazen
i.imidlvar,
ëd0yorlar.a
cánlanyla