Metallurq 208x280 maket 1 2012.qxp
Transkript
Metallurq 208x280 maket 1 2012.qxp
"Ìåòàëëóðã" елми-техниkи ъурнал ÒßÑÈÑ×È "Baku Steel Company" ММЖ ÁÀØ ÐÅÄÀÊÒÎÐ Намиг Ящмядов ÉÀÐÀÄÛÚÛ ÙÅÉßÒ Елнаря Щейбятова Мещпаря Султанова Рейщан Исайева Мяммяд Рящимов Фярганя Исайева ßËÀÃß Ö×ÖÍ ÐÅÄÀÊÑÈÉÀÍÛÍ ÖÍÂÀÍÛ Дярняэцл шосеси, Мир-Жялал 15 Е-маил: [email protected] www.bakusteel.com Òåë., ôàêñ: (+994 12) 490 30 70 (+994 12) 490 30 71 “Металлург” ъурналы Азярбайжан Республиkасынын Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййата алыныб 14.02.11 Рейестр № 3352 ÒÈÐÀÆ - 1000 ×ÀÏ ÎËÓÍÓÁ "Шярг-Гярб" мятбяясиндя ×ÀÏÀ ÈÌÇÀËÀÍÛÁ 02.05.12 РЕKЛАМЛАРЫН МЯТНИНЯ ЭЮРЯ РЕДАKСИЙА МЯСУЛИЙЙЯТ ДАШЫМЫР. HÞRMßTLÈ OXUCULAR! З янэин щадисялярля долу 2011-жи или эеридя гойуб, 2012-жи илин илk айларында йенидян Сизлярин эюрцшцня эялириk. Яlinizdя tutduьunuz bu nюmrяnin sяhifяlяrindя яняняви олараг Сизляри дцнйада вя юлkямизин металлурэийа аляминдя баш верян мцщцм йенилиkлярдян хябярдар едяжяйиk. Yяqin razыlaшarsыnыz ki, юлkямиздя металлурэийа сянайеси игтисадиййатын ясас дайагларындан щесаб олунур. Вя яэяр юлkянин ясас малиййя мянбяйи олан нефтин бир мцддят сонра тцkянмя ещтималы йаранарса, ян бюйцk эялир металлурэийадан ялдя едиляжяk. Ъурналымызын бу сайында металлурэийа сянайесинин инkишаф етдирилмясиндя Дашkясян Филизчай йатаьынын сямяряли истифадя йолларына тохунулуб. Мцтяхяссисляр тяряфиндян апарылан арашдырмалар эюстярир kи, Дашkясян филизини яритмяkля дямири бярпа етмя технолоэийасыны даща тез щяйата kечирмяk мцмkцн олажаг. Иl яrzindя gerчяklяшяn лайищяляри geniш шяkildя iшыqlandыran "Металлург" jurnalыnыn bu sayыnda da "Баkу Стеел Жомпанй" ММЖ-нin gюrdцyц iшlяr юz яksini tapыb. Buna misal olaraq, ширkятин йенидянгурма ишляриндя дцнйа стандартларына уйьун аваданлыгларын вя ян сон технолоэийаларын тятбигини эюстярмяk олар. Бу аваданлыглар ширkятимизи няинkи Азярбайжан вя Загафгазийада, щятта Авропанын инkишаф етмиш ян мцасир металлурэийа заводлары иля рягабятя эиря билмясиня имkан веряжяk. Даими охужуларымыз бу аваданлыгларын хцсуси юзяллиkляри, металлурэийа сянайесинин инkишафына веряжяйи файдалары щаггында ятрафлы ъурналымызын нювбяти сайларында таныш ола биляжяkляр. Yuxarыda sюylяdiyimиз mцhцm xяbяrlяrdяn biri дя шirkяtimizin эялян илин иkинжи йарысындан мящсулларын чешидлярини артырараг бу сырайа kатанkа, швеллер, иkитавр, kцнжлцk истещсалыны да ялавя етмясидир. Йени йайма хяттинин истигамятляри щаггында ъурналымызын сящифяляриндян хябяр тутажагсыныз. Инанырыг kи, "Металлург" jurnalыnыn buдяфяkи sayы да Сизляр тяряфиндян дяйярляндириляряk етибарынызы газанажаг. РЕДАKСИЙАНЫН ИЖАЗЯСИ ОЛМАДАН ЪУРНАЛДАKЫ МАТЕРИАЛЛАРДАН ВЯ ЙА ШЯKИЛЛЯРДЯН ИСТИФАДЯ ЕТМЯK ГАДАЬАНДЫР. Jurnalda xarici internet resurslarынdan яldя olunmuш materiallar yalnыz informasiya mяqsяdi dasыyыr. Redaksiya tяqdim olunan materiallara gюrя mяsuliyyяt dasыmыr. Чap olunan materiallar etibarlы mяnbяlяrdяn яldя olunsa da, redaksiya onlarыn tamamilя dяqiqliyinя tяminat vermir. Íàìèã ßùìÿäîâ, Баш редаkтор .. . MUNDßRICAT MAY, 2012 4 Måòàllóðýèéà Àçÿðáàéúàí ñÿíàéåñèíèí ïðèîðèòåò ñàùÿñèäèð "Qara metallurgiyanыn яsas xammal bazasы олан Daшkяsяn dяmir filizi yataqlarы вя яlvan metallurgiyanыn яsas xammal bazasы олан Zяylik-Alunit filiz yataqlarыnдаkы xammal ehtiyatlarы юlkяdя daь-mяdяn sяnayesinin inkiшafы цчцn uzun illяr kifayяt edя bilяr..." 24 ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ 12 Yenè texnologèyalarûn tÿtbèqè "BSC"-nè Avropanûn möasèr zavodlarûndan bèrènÿ ÷evèrÿcÿk "Avropa standartlarыna cavab verяn яn son texnologiyalarыn tяtbiqi mцяssisяnin daxili vя xarici bazara yцksяk keyfiyyяtli mяhsullar tяklif etmяsinя imkan verir..." 14 Рамиз Задайев: "Yenè yayma xÿttènèn èstehsalû daxèlè bazara yþnÿlÿcÿk" ""Baku Steel Company" ММЖ-nin layihяsinя яsasяn йeni yayma xяttinin bir qolu шveller, digяr qolu ися katanka istehsal едяжяk..." 18 Низами Исмайылов Fasonlu tþköklÿr ö÷ön qÿliblÿrin keyfiyyÿtinin tÿmin edilmÿsi AZßRBAYCANDA METALLURGÈYA Vß ONUN PERSPEKTÈVLßRÈ "Арматурун юлkямиздя истещсал олундуьу щалда щяля дя мцлkи вя сянайе тиkинтиляриндя харижи мящсулларын цстцнлцk тяшkил етмяси беля бир суал доьурур: "Нийя йерли ширkятляр арматуру хариждян идхал етмяkдя давам едирляр?.." 20 Адил Аьайев Àðìàòóð óçóíþìöðlö îlìàlûäûð 22 Éî òèêèíòèñèíèí "éîl"ó ìåòàl òÿðêèálè ølàêäàí êå÷èð 8 2 METALLURQ MAY, 2012 "Иstяnilяn mяhsulun hazыrlanmasы zamanы onun tяrkib gюstяricilяrinin yцksяk olmasы birbaшa hяmin mяhsulun istifadя mцddяtinя, yяni keyfiyyяtinя dяlalяt edir..." 32 Ìàðòåíèí èúàäû ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ MÅÒÀËËÓÐÝÈÉÀ ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ ÑßÍÀÉÅÑÈÍÈÍ ÏÐÈÎÐÈÒÅÒ ÑÀÙßÑÈÄÈÐ МЕТАЛЛУРЭИЙА СЯНАЙЕСИ ЩЯМИШЯ ОЛДУЬУ KИМИ БУ ЭЦН ДЯ ДЦНЙАДА ЭЯЛИРЛИ САЩЯЛЯРДЯН ЩЕСАБ ОЛУНУР. МЕТАЛЛУРЭИЙА ДИЭЯР СЯНАЙЕ САЩЯЛЯРИНИН - МАШЫНГАЙЫРМА, ЖИЩАЗГАЙЫРМА, АВТОМОБИЛГАЙЫРМА, ЕНЕРЭЕТИKА, ЕЛЯЖЯ ДЯ МЯИШЯТ ТЕХНИKАСЫНЫН ИНKИШАФЫНА МЦСБЯТ ТЯСИР ЭЮСТЯРИР. ТЯСАДЦФИ ДЕЙИЛ KИ, ДЦНЙАНЫН ЯН ИРИ ЮЛKЯЛЯРИНИН МЯЩЗ МЕТАЛ ИСТЕЩСАЛЫ, МЕТАЛ ЕМАЛЫ СЯНАЙЕЛЯРИ KИФАЙЯТ ГЯДЯР ЭЦЖЛЦДЦР. АЗЯРБАЙЖАНДА ДА ГАРА ВЯ ЯЛВАН МЕТАЛЛУРЭИЙАНЫН ИНKИШАФЫ ЦЧЦН KИФАЙЯТ ГЯДЯР МИНЕРАЛ ХАММАЛ ЕЩТИЙАТЛАРЫ ВАР... 4 METALLURQ MAY, 2012 ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ оn illяr Аzяrbаycаndа mеtаllurgiyа sяnаyеsi priоritеt sаhя kimi юzцnц gюstяrmяkdяdir. Bu, цmumilli lidеr Hеydяr Яliyеvin Аzяrbаycаndа mеtаllurgiyаnыn inkiшаfыnа gюstяrdiyi хцsusi qаyьы ilя bаьlыdыr. 1993-cц ildя цmummilli lidеr Hеydяr Яliyеv yеnidяn hаkimiyyяtя qаyыdаndаn sоnrа fяаliyyяti dюvrцndя rеspublikаdаkы аьыr sяnаyеyя, о cцmlяdяn mеtаllurgiyа sаhяsinя хцsusi diqqяt yеtirяrяk, оnun inkiшаfы istiqаmяtindя dяfяlяrlя dяyяrli tаpшыrыqlаr vеrib. Hеydяr Яliyеv siyаsi kursunun lаyiqli dаvаmчыsы, dюvlяt bашчыsы Иlhаm Яliyеv dя mеtаllurgiyа sаhяsinin inkiшаfыnа dаim юnяm vеrir. Nazirlяr Ñ Kabinetinin 2011-ci ilin sosial-iqtisadi inkiшafыnыn yekunlarыna vя 2012-ci иldя qarшыda duran vяzifяlяrя hяsr olunmuш iclasdа dюvlяt bашчыsы mеtаllurgiyаnыn inkiшаfыnа tохunаrаq, cаri ildя dя sяnayelяшmя цчцn яlavя imkanlar yaradыlacaьыnы bildirib. Gяncяdя yeni alцminium zavodunun iшя baшlayacaьыnы sюylяyяn Respublika Prezidenti bunun аlцminium sяnayesinin inkiшafы цчцn bюyцk addыm оlаcаьыnы qеyd еdib. Цmumiyyяtlя, dюvlяt bашчыsы юlkяnin tяrяqqisini sяnаyе sаhяlяrinin durmаdаn inkiшаfыndа gюrцr. Bu gцn Prezident Иlham Яliyevin rяhbяrliyi ilя юlkяmizdя metallurgiya sяnayesinin inkiшafы цчцn mцhцm layihяlяr hяyata keчirilir. Gяncяdя Polad Mяrkяzinin inшasы, alцminium istehsalы цчцn чox ciddi layihяlяrin icrasы, Azяrbaycanыn qыzыl istehsal edяn юlkяlяrdяn birinя чevrilmяsi respublikamыzыn zяngin metallurgiya sяnayesinя malik olduьunu sцbut edir. Azяrbaycanыn yeraltы sяrvяtlяri iчяrisindя яhяmiyyяtinя gюrя birinci yerdя neft-qaz, ikinci yerdя isя filiz faydalы qazыntыlarы durur. Respublikamыzda яn iri qara metallurgiya mяrkяzlяri Sumqayыt, Bakы vя Gяncяdяdir. Azяrbaycanыn яn bюyцk daьmяdяn sяnayesi mяrkяzi olan Daшkяsяn rayonunu isя haqlы olaraq Azяrbaycanыn Uralы adlandыrыrlar. Burada zяngin dяmir filizi, alunit vя 5 METALLURQ MAY, 2012 ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ NAZИRLЯR KABИNETИNИN 2011-CИ ИLИN SOSИAL-ИQTИSADИ ИNKИШAFЫNЫN YEKUNLARЫNA VЯ 2012-CИ ИLDЯ QARШЫDA DURAN VЯZИFЯLЯRЯ HЯSR OLUNMUШ ИCLASDА DЮVLЯT BАШЧЫSЫ ИЛЩАМ ЯЛИЙЕВ MЕTАLLURGИYАNЫN ИNKИШАFЫNА TОХUNАRАQ, CАRИ ИLDЯ DЯ SЯNAYELЯШMЯ ЦЧЦN ЯLAVЯ ИMKANLAR YARADЫLACAЬЫNЫ BИLDИРИB mяrmяr yataqlarы mюvcuddur. Dяniz sяviyyяsindяn 1600-1800m yцksяklikdя olan Daшkяsяn dяmir vя kobalt yataьы hяlя 1867-ci ildяn mяlum idi. Burada daшkяsяnit-amfibol qrupuna aid tцnd-gюy rяngli xцsusi mineral yataqlarы mюvcuddur. Kobalt ehtiyatlarы яsаsяn Daшkяsяn filiz rayonunda - "Hamamчay" vя "Dяmir" dяmir filizi yataqlarыnda, hяmчinin Balakяn rayonunun "Filizчay" kolчedan-polimetal yataьыnda cяmlяnib. 95 milyon ton filiz ehtiyatыna malik оlаn bu yаtаq dцnyanыn яn iri yataqlar sыrasыna daxildir. Vя hеsаblаmаrа яsаsяn kяшfiyyatы baшa чatdыrыlаn "Filizчay" kolчedan-polimetal yataьыnыn ehtiyatlarы daь-mяdяn mцяssisяsinin yцksяk rentabelli fяaliyyяtini uzun mцddяt tяmin edя bilяr. Filizdя яsas qiymяtli komponentlяr mis (filizdя orta miqdarы 0,59%), sink (3,63%), qurьuшun (1,43%), gцmцш (44,2 q/t), bismut, kadmium, kobalt, selen, tellur, indium vя s. ibarяtdir. Qeyd etmяk lazыmdыr ki, uzun illяr яrzindя Daшkяsяn yataьыnыn istismarы nяticяsindя Qoшqarчayыn vadisindя 30 mln. tondan artыq tullantы yыьыlыb ki, bu tullan- 6 METALLURQ MAY, 2012 tыlarыn tяrkibindя kцlli miqdarda qiymяtli kobalt var. Alunit filizi alцminium sяnayesi цчцn яsas xammaldыr. Daшkяsяn rayonundakы Zяylik-Аlunit yataьы dцnyada Чindяki yataqdan sonra ЫЫ yerdя durur. Alunitin tяrkibindя alцminium xammalыndan baшqa kalium vя natrium duzlarы, kцkцrd vя s. birlяшmяlяr var. Qara metallurgiyanыn яsas xammal bazasы оlаn Daшkяsяn dяmir fi- lizi yataqlarы vя яlvan metallurgiyanыn яsas xammal bazasы оlаn Zяylik-Alunit filiz yataqlarыndаkы xammal ehtiyatlarы юlkяdя daь-mяdяn sяnayesinin inkiшafы цчцn uzun illяr kifayяt edя bilяr. Vя яgяr юlkяnin яsаs mаliyyя mяnbяyi оlаn nеftin bir mцddяt sоnrа tцkяnmя еhtimаlы yаrаnаrsа, яn bюyцk gяlir mеtаllurgiyаdаn яldя еdilяcяk. Mеtаllurgiyа чохmiqyаslы sаhя оlduьundаn mеtаllurgiyа mцяs- ÄßÌÈÐ ÑÒÐÀÒÅÝÈÉÀ sisяlяrinin stаbil iшlяmяsinя milyоnlаrlа sяrmаyя, mцхtяlif mцtяхяssislяr, mаtеriаllаr lаzыmdыr. Bunа gюrя dя Dашkяsяn Filizчаy yаtаьыnыn iшя dцшmяsi mеtаllurgiyаnыn bяrpаsыnыn яsаsыnы, оnurьа sцtununu tяшkil еdяcяk. Bu sаhяni inkiшаf еtdirmяk цчцn mцtяxяssislяr Daшkяsяndя tяrkibi 65-67 faizя qяdяr saflaшmыш dяmir konsentratы istehsal edяn filizчыxarma vя saflaшdыrma kompleksinin yaradыlmasыnы, bundan яlavя, Gяncяdя dяmiri filizdяn birbaшa bяrpa edяn qurьu, yяni 92-95 faizli mяsamяli dяmir lopalarы hazыrlayan istehsal sahяsi vя poladяritmя zavodunun tikilmяsini mяqsяdяuyьun hesab edirlяr. Белялиkля, mцtяхяssislяr tяrяfindяn аpаrыlаn аrашdыrmаlаr gюstяrir ki, Dашkяsяn filizindяn dяmiri bяrpа еtmя tехnоlоgiyаsыnы даща tеz hяyаtа kечirmяk оlаr. Gяlяcяkdя аlunitin istеhsаlы цчцn, mяsяlяn, Zяylik-Аlunit mяdяnindяn чыхаrыlаn аlunиtlяri еmаl еdяrяk alцmin oksidi аlыnmаsы vаcibdir. Bu hаldа Аzяrbаycаnыn яrаzisindя alцmin oksidi аncаq аlunitdяn аlыnаcаq vя gяtirilmя bоksitя еhtiyаc qаlmаyаcаq. Rяqabяtя davamlы, region qiymяtlяri ilя mцqayisяdя sяrfяli polad mяmulatlarыnыn isteh- pоlаd mяhsullаrы ilя tяmin еdilmяsindя "Baku Steel Company" MMC durmаdаn чаlышыr. Юlkяmizdя аьыr sяnаyе sаhяsindя хаrici sяrmаyя яsаsыndа yаrаdыlmыш ilk юzяl mцяssisя оlаn bu zаvоd, mцаsir pоlаdяritmя mцяssisяsi kimi fяаliyyяt gюstяrir. Mеtаlыn sаbit хаmmаl mяn- ßlvan metallurgiyanûn ÿsas xammal bazasû îëàí Zÿylik-Alunit filiz yataqlarûnäàkû xammal ehtiyatlarû þlkÿdÿ daü-mÿdÿn sÿnayesinin inkiøafû ö÷ön uzun illÿr kifayÿt edÿ bilÿr salыna yalnыz bu yolla nail olmaq mцmkцndцr. Бунларын hяyаtа kечirilmяsi цчцn Аzяrbаycаndа kifаyяt qяdяr mцtяхяssis, хаmmаl vя аvаdаnlыq vаr. Qeyd etmяk yerinя dцшяr ki, мцstяqil Аzяrbаycаndа mеtаllurgiyаnыn inkiшаfы vя yеrli bаzаrыn bяyi Dашkяsяn Filizчаy yаtаqlаrы iшя dцшяrsя, Gяncяdя, Sumqаyыtdа mеtаllurgiyа mцsяssisяlяri, еlяcя dя hаzыrdа gцclц kаdr pоtеnsiаlы vя mцаsir аvаdаnlыqlаrlа tяchiz оlunmuш "Baku Steel Company" MMC dаvаmlы fяаliyyяtя hаzыr vяziyyяtdяdir. ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ AZßRBAYCANDA METALLURGÈYA Vß ONUN PERSPEKTÈVLßRÈ Аzяrbaycan dюvlяtinin iqtisadi sahяdя apardыьы ardыcыl siyasяt юlkяnin bu sahяdяki qцdrяtini gцnbяgцn artыrыr. Respublika iqtisadiyyatыnыn aktiv inkiшafы fonunda iri miqyaslы infrastruktur layihяlяr hяyata keчirilяrяk, bюyцk tikinti obyektlяri inшa edilir. Mцlki vя sяnaye tikintilяri, unikal чoxmяrtяbяli binalar, mяdяniyyяt vя idman mяrkяzlяri, kюrpцlяr, nяqliyyat yollarы, sяnaye obyektlяri юz nюvbяsindя tikinti tяyinatlы polad mяhsullara olan tяlяbatы da artыrmaqdadыr. Яgяr яvvяllяr юlkяnin tikinti materiallarы bazarыnы yalnыz xarici mяhsullar tяmin edirdisя, bu gцn yerli bazarda dцnya standartlarыna cavab verяn keyfiyyяtli vя mцxtяlif чeшidli istehsal mяhsullarыna rast gяlmяk olar... eyd edim ki, respublikada polad mяhsullarыnыn istehsalы sahяsindя яvяzsiz rolu olan mцяssisяlяrdяn biri mцasir Azяrbaycanыn metallurgiya sяnayesindя юnяmli yer tutan "Baku Steel Company" MMC-dir. Hяlя 2001-ci ilin iyun ayыnыn 1-dя Цmummilli liderimiz Heydяr Яliyevin iшtirakы ilя zavodun rяsmi aчыlышы keчirilmiшdir. Azяrbaycan metallurgiya sяnayesinin yenidяn bяrpasыnda яvяzsiz xidmяtlяri olan ulu юndяr Heydяr Яliyev юz uzaqgюrяn siyasяtinя яsaslanaraq, юlkяnin gяlяcяk inkiшafы istiqamяtindя bu sяnaye sahяsinin vacibliyini daim qeyd etmiшdir. Qafqaz regionunda birinci poladяrtimя mцяssisяsi olan "Baku Steel Company" MMC-nin цmumi istehsal gцcц 2008-ci ilя kimi 250 000 ton tяшkil edirdisя, aparыlan siyasяt vя dцzgцn investisiya qoyuluшu nяticяsindя 2010-cu ildя bu rяqяm 770 000 tona чatdыrыldы. Bununla kifayяtlяnmяyяn шirkяt 2013-cц ilin 1-ci rцbц цчцn bu à 8 METALLURQ MAY, 2012 Ðàñèì Ìÿììÿäîâ, "Baku Steel Company" ММЖ-нин мцшащидя щейятинин сядри rяqяmi 1100000 tona чatdыrmaq niyyяtindяdir. Иstehsal gцcцnц maksimuma чatdыrmaq niyyяtindя olan "BSC"-ни 2011-ci ilin dekabr ayыnda Almaniyanыn "Siemens VAЫ" шirkяti ilя mцqavilя baьlamыш, zavodda hяmin шirkяtin istehsalы olan yeni, daha mцasir soba quraшdыrыlmasы ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ nяzяrdя tutulmuшdur. Bu soba karbontяrkibli materiallarыn sobaya vurulmasы prossesini idarя edяn yeni sistemlя tяchiz olunacaqdыr. Bununla yanaшы, istehsalda yцksяk keyfiyyяt fяrqi ilя seчilяn шirkяt, istehsal etdiyi mяhsullarыn чeшidini dя artыraraq kцnclцk, шveller, iki-tavr, katanka istehsalыnы geniшlяndirmiшdir. Иstehsalыn gцclяndirilmяsi istiqamяtindя "BSC"-ни durmadan bir sыra layihяlяr dя hяyata keчirir. Bu layihяlяr sыrasыna Hюvsan qяsяbяsindяki Hюvsan Metallurgiya Zavodunun inшasы da daxildir. Иllik istehsal gцcц 1 milyon ton olan bu zavodda mцxtяlif qalыnlыqda polad tяbяqяlяrin istehsalы nяzяrdя tutulub. Bu mяqsяdlя yeni mцяssisяdя iki яn son standartlara cavab verяcяk soyuq vя isti tяbяqя yayma xяtlяri quraшdыrыlacaq. Onlardan isti yayma xяttindя qalыnlыьы 2÷22 mm-dяk istehsal olunacaq tяbяqяlяr konstruksiya poladы olaraq, яsasяn, metal konstruksiyalarыn hazыrlanmasы цчцn nяzяrdя tutulmuшdur. Digяr soyuq yayma xяttindя isя qalыnlыьы 0.3÷1.3 mm-dяk olacaq polad tяbяqяlяr avtomobil sяnayesindя mяiшяt texnikasыnыn hazыrlanmasыnda vя s. sa- hяlяrdя istifadя edilяcяkdir. Иstehsal zamanы юlkяmizin bu mяhsullara olan tяlяbatыnыn tяmin edilmяsi ilя yanaшы, xarici юlkяlяrя ixrac da nяzяrdя tutulmuшdur. Zavodun яsas istehsalat sahяsindя яn mцasir 1 яdяd - 120 tonluq еlektrik гюvs сobasы, 6 шыrnaqlы fasilяsiz pяstah vя slab tюkmя maшыnы, poladыn sobadan kяnar emalы цчцn 120 tonluq Sobaчalov qurьusunun alыnыb quraшdыrыlmasы planlaшdыrыlmышdыr. Alыnacaq еlektrik гюvs сobasыnda 0÷100%dяk tяkrar qara metal яridilmяsi ilя yanaшы, 0÷100%-dяk metallizlяшdirilmiш yuvarlarыn da яridilmяsi mцmkцn olacaqdыr. Hяmчinin, istehsal olunacaq poladlarыn tяrkibini qeyrimetallik birlяшmяlяrdяn tяmizlяmяk vя bu marka poladlara qoyulan tяlяblяri юdяmяk mяqsяdi ilя яn mцasir avadanlыq olan vakuumator qurьusunun da quraшdыrыlыb, istifadяyя verilmяsi nяzяrdя tutulmuшdur. "Baku Steel Company" ММЖ-nin polad mяhsullarы (inшaat armaturlarы vя polad pяstahlar) daxili bazar ilя bяrabяr, sяrhяddяnkяnar regionlarda da inшaatчыlar tяrяfindяn yцksяk qiymяtlяndirilir. Bugцnkц gцndя cяnub qonшumuz Иrana "BSC"-ни kцlli miqdarda polad pяstahlar ixrac edir. Keyfiyyяt яmsalыna gюrя Rusiya, Ukrayna kimi юlkяlяrdяn idxal olunan pяstahlardan fяrqlяnяn "BSC"нин mяhsullarы, Иranda "brend" kimi tanыnыr vя bu mяhsullarыn tonu digяrlяrindяn 10-20 ABШ dollar civarыnda baha satыlыr. Xatыrladыm ki, 2011-ci ilin 9 aylыq gюstяricilяrinя gюrя metallurgiya sяnayesinin istehsalы чox bюyцk inkiшaf tempi ilя yadda qaldы, bu dюvrdя armatur istehsalыndakы 32 faizя qяdяr artыm "Baku Steel Company" ММЖ-nin bюyцk uьuru hesab edilя bilяr. Tikinti tяyinatlы metal mяhsullar iчяrisindя яn kцtlяvi istehsal olunan mяhsul polad tikinti armaturlarыdыr. Statistikaya nяzяr salsaq, tяkcя son bir ildя MDB mяkanыnda istehlak olunmuш polad yayma mяhsullarыnыn 7-8 milyon tonunu tikinti armaturlarы tяшkil etdiyini gюrяrik. Tikinti sektorunda monolit tikinti texnologiyasыnыn geniш tяtbiqi ilя яlaqяdar bu rяqяmin яlavя olaraq 25-30% artmasы gюzlяnilir. Tяlяbatыn belя artыmы bцtцn юlkяlяri bu mяhsulun istehsalыnыn artыrыlmasыnda vя istehsal sahяlяrinin geniшlяndirilmяsindя maraqlы edir. Hazыrda mцstяqil Azяrbaycanda metallurgiyanыn inkiшafыnda юnяmMAY, 2012 METALLURQ 9 ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ li yer tutan vя daim юz yeniliklяri ilя tanыnan "Baku Steel Company" MMC-и bu istiqamяtdя uьurlu addыmlar ataraq, daxili bazarыn xarici armaturlarыndan asыlыlыьыnы minimuma endirmiшdir. Qabaqcыl texnologiyalarla hazыrlanmыш armatur yaymalarы, keyfiyyяt baxыmыndan hяtta xaricdяn ixrac olunan mяhsullarы da цstяlяyir. Яvvяllяr daxili bazarыn tikinti armaturlarыna tяlяbatы yalnыz kяnardan gяtirilяn mяhsullar hesabыna юdяnilirdisя, bu gцn Azяrbaycanda azad bazar mцnasibяtlяri artыq formalaшыb. Uzun mцddяtdir ki, "Baku Steel Company" MMC-и daxili bazar ilя bяrabяr, Rusiya, Gцrcцstan, Qazaxыstan, Иran vя digяr regionlarыn yerli bazarlarыnыn armatur tяlяbatыnы da юdяyir. 2010-cu ildя "Baku Steel Company" MMC-nin ixrac etdiyi mяhsullarыnыn hяcmi 100 min ton tяшkil edibsя, 2011-ci ilin birinci yarыsыnda bu rяqяm artыq 150 min tona чatdыrыlыb. Иnfrastruktur layihяlяrinя lazыm olan mяhsullar, avadanlыqlar yerli sяnayenin sцrяtli inkiшafы hesabыna Azяrbaycanda istehsal olunur. Lakin buna baxmayaraq, hяtta tikinti sahяsindя dюvlяt proqramlarы icra edilяrkяn, infrastruktur layihяlяri ilя mяшьul olan шirkяtlяr yerli inшaat armaturlarыnыn alыnmasыndan imtina edirlяr. Respublikamыzda keyfiyyяt baxыmыndan dцnya standartlarыna cavab verяn armatur istehsal olunduьu halda, hяlя dя mцlki vя sяnaye tikintilяrindя xarici mяhsullarыn цstцnlцk tяшkil etmяsi belя bir sual doьurur: "Niyя yerli шirkяtlяr armaturu xaricdяn idxal etmяkdя davam edirlяr?". Azяrbaycan Respublikasы Gюmrцk Komitяsinin mяlumatлarыna nяzяr yetirsяk, юtяn 2 ildя respublikada яn чox idxal olunan mallarыn sыrasыnda qara metal vя ondan alыnan mяmulatlarыn yer tutduьunu gюrяrik. Mяsяlяn, 2010-cu ildя юlkяdя idxal olunan qara metallar vя onlardan alыnan mяmulatlar 787 186,40 min ABШ dollarы tяшkil edib10 METALLURQ MAY, 2012 sя, artыq 2011-ci ildя bu rяqяm 1171 946,18 min ABШ dollar hяcmindя olub. Burаdan da bяlli olur ki, bu mяmulatlarыn idxalыna ayrыlan xяrclяr 2010-cu illя mцqayisяdя 2011-ci ildя 48 faiz artыb. Цmumiyyяtlя, Azяrbaycan qara metallurgiya bazarыnda tяlяbatыn bir hissяsini yerli istehsal, digяr hissяsini isя Rusiya, Ukrayna, Tцrkiyя vя s. kimi юlkяlяrin mяhsullarы юdяyir. Qeyd edяk ki, mюvcud durumun aktuallыьыnы nяzяrя alan юlkя prezidenti юz чыxышlarыnda bu mяsяlяnin araшdыrыlmasыnы tяlяb edяrяk, Azяrbaycanda istehsal olunan yerli mяhsullara цstцnlцk verilmяsinin vacibliyini bildirib: "Dюvlяtin dяstяyi olmaqla, biz gяrяk юzяl investorlarы stimullaшdыraraq, шяrait yaradaq ki, onlar bu sahяyя daha чox investisiya qoysunlar. Yяni, bu sahяdя biz юzцmцzц tikinti materiallarы ilя tam tяmin etmяliyik". Oxucularыmыzыn diqqяtinя onu da чatdыrmaq istяyirяm ki, hazыrda bazarda bяzi yerli sexlяrdя istehsal olunan armaturlar "Bakы armaturu" adы ilя satыlmaqdadыr. Lakin keyfiyyяt fяrqinя gюrя tamamilя seчilяn bu mяhsullar, яslindя "BSC"-ни istehsalы deyil. Belя hallarыn olmasы bir sыra xarici tikinti шirkяtlяrinin sяhvяn "BSC"-нин mяhsulu adы altыnda yerli sexlяrin istehsal etdiyi keyfiyyяtsiz, standartlara uyьun olmayan, tikinti ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ iшlяri цчцn yararsыz armaturlarы almasыna sяbяb olur. Qara metallurgiya qeyri neft sektorunda strateji sahяlяrdяn biri sayыlыr. Bu sahяnin mцasir texnologiyalarыn tяtbiqi ilя inkiшaf etdirilmяsi, dцnya bazarыnda rяqabяt qabiliyyяtli mяhsullar istehsal edяn yeni mцяssisяlяrin yaradыlmasы vacibdir. Xatыrladaq ki, mюhtяrяm пrezidentimiz Иlham Яliyev cяnablarы da юz чыxышlarыnыn birindя metallurgiyanыn inkiшafыnыn vacibliyinя toxunaraq bildirmiшdir: "Metallurgiya sяnayesinin inkiшafыna bюyцk diqqяt gюstяrilmяlidir. Bu sahяdя dя bюyцk imkanlar vardыr. Nяzяrя alsaq ki, bizdя kifayяt qяdяr metal qыrыntыlarы var, onlardan sяmяrяli istifadя edilmяlidir. Xaricdяn indi mяhsullar gяtirilir. Bizim Daшkяsяndя filiz yataqlarыmыz vardыr. Yяni, gцclц metallurgiya sяnayesinin yaradыlmasы bizim gцndяliyimizdяdir vя biz bunu edяcяyik". Mюhtяrяm prezidentimizin dя qeyd etdiyi kimi, рesпublikanыn qara metallurgiya ÒÈKÈÍÒÈ sahяsindя qiymяtli ÑÀÙßÑÈÍÄß imkanlarы mюvcuddur. HazыrÄÞÂËßÒ ÏÐÎÃÐÀÌda Daшkяsяn ËÀÐÛ ÈÚÐÀ ÅÄÈËßÐKßÍ, filiz yataqlarыÈÍÔÐÀÑÒÐÓKÒÓÐ ËÀÉÈÙß- nыn ehtiyatlarы 350 mln. ton ËßÐÈ ÈËß ÌßØÜÓË ÎËÀÍ qiymяtlяndiriØÈÐKßÒËßÐ ÉÅÐËÈ ÈÍØÀÀÒ lir. AzяrbayÀÐÌÀÒÓÐËÀÐÛÍÛÍ ÀËÛÍ- canda яsas me- ÌÀÑÛÍÄÀÍ ÈÌÒÈÍÀ ÅÄÈÐËßÐ tallurgiya mяrkяzlяrindяn biri olan Daшkяsяn filiz mяdяni vя filizsaflaшdыrma kombinatыnda ildя 1,4 mln. ton satыш tяyinatlы saflaшdыrыlmыш filiz istehsal edilir. Юlkя daxilindя saflaшdыrыlmыш dяmir filizindяn son mяhsul istehsal edяn mцяssisяlяr olmadыьыndan 1954-cц ildяn рespublika bu xammalы qonшu Gцrcцstana vя digяr olkяlяrя ixrac edir. Respublikada belя zяngin xammalыn olduьu bir шяraitdя vя elяcя dя mцasir texnologiyalarыn tяtbiqi sayяsindя Azяrbaycanda gцclц Metallurgiya Kompleksinin yaranmasы, hяmчinin respublikamыzыn Yaxыn Шяrqdя vя Xяzяrяtrafы юlkяlяr arasыnda nцfuzlu metallurgiya sяnayesi olan dюvlяtя чevrilmяsi цчцn яlveriшli шяraиt vardыr. Metallurgiya Kompleksinin yaradыlmasы юz nюvbяsindя 50 000-dяn чox iш yerlяrinin aчыlmasы demяkdir. Bu gцn яn mцasir avadanlыqlar vя texnologiyalarla tяcщiz olunmuш рespublika metallurgiyasыnыn elmi biliklяrlя silahlanmыш mцhяndis-texniki kadrlarы da buna imkan verir. Metallurgiya Kompleksinin yaradыlmasы mцxtяlif чeшidli, yцksяk keyfiyyяtli mяhsullarыn istehsalыnы daha da geniшlяndirяcяk, bu isя юz nюvbяsindя Azяrbaycanda qara metallurgiya bazarыnыn nяinki yerli tяlяbatы юdяmяsinя, hяmчinin dцnya bazarыna hazыr mяhsul чыxarmasыnыn daha da geniшlяndirilmяsinя imkan yaradacaq. ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ QARA METALLURGИYA DЦNYANЫN BЦTЦN ЮLKЯLЯRИNDЯ SЯNAYE ИNKИШAFЫNЫN ЯSASЫNЫ TЯШKИL EDИR. ИLK NЮVBЯDЯ AЬЫR SЯNAYENИN ИNKИШAFЫ QARA METALLURGИYADAN ASЫLЫDЫR. AЬЫR SЯNAYENИN, TИKИNTИNИN VЯ ELMИ-TEXNИKИ TЯRЯQQИNИN ИNKИШAFЫNЫ METALLURGИYASЫZ TЯSЯVVЦR ETMЯK MЦMKЦN DEYИL... espublikamыzda vя Зaqafqaziyada qara metallurgiya sяnayesindя mюvcud qabaqcыl mюvqeyini saxlamaq цчцn "Baku Steel Company" MMC-и mцasir texnologiyalarы, elm vя texnika sahяsindя яldя olunan son naиliyyяtlяri daim izlяyir. Mцяssisя mцasir standartlara cavab verяn mяhsullarыn istehsalы istiqamяtindя davamlы layihяlяri reallaшdыran шirkяtlяr sыrasыndadыr. Zavodda yцksяk ixtisas vя tяcrцbяyя malik mцtяxяssislяrin чalышmasы vя Avropa standartlarыna cavab verяn яn son texnologiyalarыn tяtbiqi mцяssisяnin daxili vя xarici bazara yцksяk keyfiyyяtli mяhsullar tяklif etmяsinя imkan verir. Mцяssisяdя yenidяnqurma iшlяri haqqыnda danышan "Baku Steel Company" MMC-nin istehsalat direktoru Ramin Kяrimov bildirdi ki, avadanlыq vя iш tempi baxыmыndan yeni texnologiyalarыn tяtbiqi mцяssisяni яn mцasir vя qabaqcыl шirkяtlяrdяn birinя чevirяcяk. Elя bu mяqsяdlя bu ilin яvvяlindя Almaniyanыn "Siemens VAI" шirkяti ilя mцqavilя imzalanmышdыr. Mцqavilяyя яsasяn шirkяtin demяk Ð YENÈ TEXNOLOGÈYALARÛN TßTBÈQÈ "BSC"-NÈ AVROPANÛN MÖASÈR ZAVODLARÛNDAN BÈRÈNß ×EVÈRßCßK ÏÎËÀÄ ÌÞÂÃÅ olar ki, poladяritmя sahяsi tam yenidяn qurulacaq. Belя ki, yeni vя яn son texnologiyalara cavab verяn еlektrik qюvs sobasыnыn alыnmasы, сoba-чalovun vя qaz-toz tяmizlяyici qurьunun tam yenidяn qurulmasы nяzяrdя tutulmuшdur. Hazыrda istifadяdя olan еlektrik qюvs sobasыnda (EQS) bir яritmяyя sяrf olunan vaxt 70-80 dяqiqяdir, yeni alыnacaq EQS-dя isя bu vaxt 45 dяqiqя tяшkil edяcяk. Иntensivliyin artmasы isя шirkяtin illik istehsal gцcцnц 1,5 dяfя artыrmaьa imkan verяcяk. Yeni quraшdыrыlacaq sobanыn gцcцnя uyьun olaraq гaz-toz tяmizlяyici qurьu daha da mцasir стандартлара жаваб веряжяk. Аваданлыьын эцжц isя hazыrda fяaliyyяtdя olan гaz-toz tяmizlяyici qurьудан iki dяfя artыq olacaq. Burada mяqsяd kяnara tullantыlarыn minimum sяviyyяyя dцшmяsini tяmin etmяkdir. Belяliklя, Almaniyanыn яn mцasir metallurgiya zavodlarыnda uьurla tяtbiq olunan bu tяmizlяyici qurьu tam avtomatlaшdыrыlmыш, havaya atыlan bцtцn zяrяrli maddяlяrin miqdarыna avtomatik nяzarяt mexanizminя malik olan cihazlarla tяchiz olunub. Hяmчinin, Ramin mцяllim яlavя etdi ki, elektik enerjisi mяsrяfini azaltmaq цчцн yeni sobada kimyяvi enerjidяn istifadя nяzяrdя tutulmuшdur. Bu mяqsяdlя dя soba яn mцasir, kombinя edilmiш odluqlarla tяchiz olunacaqdыr. Bundan baшqa, elektrik enerjisinin keyfiyyяtini artыrmaq, enerji sistemя юtцrцlяn tяkanlarыn qarшыsыnы almaq, reaktiv gцcцn kompensasiya edilmяsi vя gяrginliyin tяnzimlяmяsi mяqsяdi ilя яn son tяlяblяrя cavab verяn Trister kompensasiya qurьusu da "Siemens" шirkяtindяn alыnыb, quraшdыrыlacaq. Yeni quraшdыrыlacaq сobada dяmirin (Fe) filizdяn birbaшa reduksiyasыnыn mяhsulu olan metallizlяшdirilmiш yuvarlardan (ingiliscя DRI) geniш istifadя olunmasы mцmkцn olacaq. Bu cцr yeni еlektrik гюvs сobasыnыn seчilmяsi, gяlяcяkdя Daш- kяsяn filiz saflaшdыrma kombinatыnda DRЫ vя HBI mяhsullarыnыn istehsalыna яsaslanmышdыr. Layihяnin iшlяnib hazыrlanmasыnda metallurgiya zavodlarыnыn yenidяn qurulmasы sahяsindя xarici юlkяlяrin qabaqcыl tяcrцbяsindяn istifadя olunmaqdadыr. Qeyd edяk ki, шirkяt 2009-cu ildя bu layihяlяrin hяyata keчirilmяsinя 45 milyon, 2011-ci ildя isя daha 30 milyon ABШ dollarы sяrmayя ayыrmышdы. Юlkяmizdя tяkrarqarametal ehtiyatыnыn azalmasыnы vя Daшkяsяndя bюyцk miqdarda dяmir filizi yataqlarыnыn olmasыnы nяzяrя aldыqda, yuxarыda qeyd olunan mяhsullarыn istehsalыna baшlamaq цчцn metallurgiya kompleksinin qurulmasы чox zяruridir. Eyni zamanda, "Baku Steel Company" MMC-dя aparыlacaq yenidяnqurma iшlяrindя istehsalatыn tяk- Ðàìèí Êÿðèìîâ, "BSC"-нин istehsalat диреkтору "ßn yeni texnoloýiyalardan istèfadÿ mÿhsulun maya dÿyÿrini asaüû salmaüa vÿ ÿtraf möhitÿ tÿsiri azaltmaüa imkan verir" millяшdirilmяsi цчцn Иtaliyanыn "Vezzani" шirkяtindяn пress vя пressqayчы avadanlыqlarы alыnыb. Mяhsuldarlыьы saatda 70 ton olan pressqayчы яritmя цчцn hazыrlanan tяkrarqarametal qыrыntыlarыnыn (шixtяnin) daha keyfiyyяtli hazыrlanmasыnы tя- min edяcяk. Hal-hazыrda bu avadanlыqlarыn quraшdыrыlmasы iшlяri gedir. Yekun olaraq, Ramin Kяrimov bildirdi ki, яn yeni texnoloэiyalardan istиfadя mяhsulun maya dяyяrini asaьы salmaьa vя яtraf mцhitя tяsiri azaltmaьa imkan verir. MAY, 2012 METALLURQ 13 À×Ûà ÑÞÙÁßÒ À×Ûà ÑÞÙÁßÒ Ramiz Zadayev: "YENÈ YAYMA XßTTÈNÈN ÈSTEHSALÛ DAXÈLÈ BAZARA YÞNßLßCßK" Иstяnilяn шirkяtin daimi inkiшafыnы gюstяrяn amillяrdяn biri dя istehsal sahяlяrini geniшlяndirmяklя mяhsul чeшidinin hяcmini artыrmaqdыr. Bu baxыmdan "Baku Steel Company" MMC-nin hяyata keчirdiyi layihяlяr daim inkiшafa xidmяt edяrяk yeniliklяr gяtirmяkdяdir. Юtяn ili bir чox uьurlarla baшa vuran "Baku Steel Company" MMC-nin yeni layihяlяri vя gяlяcяk planlarы haqqыnda шirkяtin mцhяndis-mяslяhяtчisi Ramiz Zadayev mяlumat verdi... amiz bÿy, 2012-ci ilÿ yeni baølamûøûq. Øirkÿtiniz þtÿn ili hansû nÿticÿlÿrlÿ baøa vurdu? - 2011-ci il яvvяlki illяrя nisbяtяn daha uьurlu oldu. Belя ki, юtяn il шirkяt fяaliyyяtinin 10 illiyini qeyd etdi. 10 il hяm uьurlu fяaliyyяtimiz, hяm dя metallurgiya sahяsindя keyfiyyяt imzamыzыn gюstяricisi kimi yadda qaldы. Hяmчinin "Baku Steel Company" ММЖ-и VЫЫ Beynяlxalq "Caspian Energy Ыntegration Award - 2011" mцkafatыnыn tяqdim etmя mяrasimindя "Иlin metallurgiya шirkяti" nominasiyasыnыn qalibi oldu. Sadalanan uьurlar hяm iqtisadi, hяm dя istehsalat nюqteyi-nяzяrindяn шirkяtin fяaliyyяtindя юzцnц bцruzя verdi. 2011-ci ildя шirkяt 372 min ton mяhsul istehsal edib ki, bunun da яsas satыш yeri daxili bazar olub. Еляжя дя mяhsullarыn mцяyyяn faizi xarici bazara da чыxarыlыb. Satышla, istehsalla, mяhsulun ixracы ilя baьlы ciddi problem vя ya чяtinliklяrlя цzlяшmяdik. Tяbii ki, iш prosesidir vя yaranan hяr hansы kiчik problemlяr dяrhal aradan qaldыrыlыb. Þtÿn il dönya metal bazarûna "Baku Steel Company" ÌÌÚ-íèí mÿhsullarûnûn ixracûnda artûm möøahidÿ olundu? Ð MAY, 2012 METALLURQ 15 À×Ûà ÑÞÙÁßÒ - 2010-cu ilя nisbяtяn юtяn il xarici bazara чыxarыlan mяhsulda tяxminяn 2 dяfя artыm mцшahidя olunub. Иlin birinci yarыsы daxili bazarda armatur tяlяbatы aшaьы dцшmцшdц, чыxыш yolu olaraq xarici bazara ixrac olunan mяhsulu artыrdыq. Иlin ikinci yarыsыndan isя artыq yerli bazarыn tяlяbatыnda 30-40% artыm mцшahidя olundu. Bizim istehsal gцcцmцz bizя imkan verir ki, yerli bazarыn armatura olan ehtiyacыnы tam odяyяk. Lakin Rusiya vя Ukraynadan idxal olunan inшaat armaturlarы daxili bazarы yerli istehsal ilя юdяmяyя maneчilik yaradыr. Mяhз bu sяbяbdяn biz bu gцn mяhsullarыmыzы xarici bazarlara ixrac edirik. Gяlяcяkdя daxili bazarыn tяlяbatыnы artыrmaq istiqamяtindя iш aparmaq vя bu sahяdя bir чox layihяlяr hяyata keчirmяyi planlaшdыrыrыq. Ramiz bÿy, "Baku Steel Company" ÌÌÚ-è 2012-ci ildÿ qarøûsûna hansû mÿqsÿdlÿri qoyub? - Иlk nюvbяdя 2012-2013-cц illяrdя yenidяnqurma iшlяrini hяyata keчirmяklя maya dяyяrini aшaьы salmaq, istehsalыn чeшidi vя hяcmini artыrmaьы planlaшdыrыrыq. Belя ki, "Baku Steel Company" ММЖ-и Azяrbaycanda metallurgiya sahяsindя юndя gedяn шirkяtdir vя nюvbяti illяrdя Hюvsanda metallurgiya zavodunun tikilmяsi, Sumqayыt boru-prokat zavodunun reanimasiya olunmasы planlarы var. Buraxыlan mяhsulun чeшidini artыrmaq vя istehsalatы qaldыrmaq istiqamяtindя layihяlяrя gяlincя, 2012-2013-cц illяrdя шirkяt йени mяhsulларын istehsal gцcцnц 500 min tona чatdыrмаг niyyяtindяdir. Bÿs, keyfiyyÿti yöksÿltmÿk istiqamÿtindÿ hansû planlar nÿzÿrdÿ tutulub? - Keyfiyyяt baxыmыndan onu deyim ki, bizim istehsal etdiyimiz mяhsullar standartlara tam uygundur. Bu gцn dюvlяtin qoyduьu standartlara uyьun olaraq mцxtяlif чeшidli mяhsullarыmыz istehsal olunur vя fяaliyyяt gюstяrdiymiz 10 il яrzindя heч bir alыcыnыn vя ya inшaatчыnыn mяhsullarыmыzdan шikayяti olmayыb. Bildiyimizÿ gþrÿ, þtÿn ilin ikinci yarûsûndan øirkÿt mÿhsullarûn ÷eøidini artûraraq katanka istehsalûna baølayacaq. Bu istehsal sahÿsinin vÿ ya mÿhsulun þnÿmi nÿdir? - Metallurgiyada katanka юnяmli mяhsul hesab olunur. Katankadan mяftil alыnыr vя o, mяftildяn dя mцxtяlif tяyinatlы mяhsullar hasil olunur. Buna gюrя dя katankanыn yeri dцnya bazarыnda da юn sыralardadыr. "Baku Steel Company" ММЖ-nin layihяsinя яsasяn ikinci yayma xяttinin bir neчя istiqamяti olacaq. Yeni yayma xяttinin bir qolu шveller, ikitavr, kцnclцk, digяr qolu ися katanka istehsal едяжяk. Bu mÿhsulun istehsalû bazara nÿ cör tÿsir gþstÿrÿcÿk? - Xяttin gцcц 150-170 min tondur. Biz istehsala baшlayacayыq, яgяr bazarda katanka mяhsuluna tяlяbat olsa, o zaman istehsalы daha da artыrmaьы nяzяrdя tuturuq. Yяni, tяlяbat юz sюzцnц deyяcяk. Katankanûn istehsalû hÿmin mÿhsulun xarici bazara ÷ûxarûlmasûna geniø imkanlar verÿcÿkmi? - Mяhsulun xarici bazara чыxarыlmasы planы var. Lakin istehsala yeni baшladыьыmыz zaman hяlяlik yerli bazara vя yaxыn xarici bazara katanka ixrac edяcяyik. Bildirim ki, Иran bazarыnda mяhsullarыmыza tяlяbat var. Bu da юz nюvbяsindя mцsbяt gюstяricidir. Katankanы da Иran bazarыna чыxarmaq niyyяtindяyik. 2012-ci ildÿ dönya bazarûna yerli mÿhsullarûíûzûn daha yöksÿk keyfiyyÿtdÿ ixracû istiqamÿtindÿ nÿzÿrdÿ tutulan iølÿr hansûlardûr? - Normal, standartlara cavab verяn mяhsul istehsal etmяk цчцn normal vяsait tяlяb olunur. Ona gюrя dя bizim qяbul etdiyimiz proqrama nюvbяti iki il яrzindя tяxminяn 30 milyon АБШ доллары щяжминдя investisiya qoyuluшu nяzяrdя tutulub. Иstehsal etdiyimiz mяhsul daxili vя xarici bazarda rяqabяtя layiq olmaлыdыr. Nяzяrinizя чatdыrыm ki, bizim цчцn юnяmli olan daxili bazardыr. Yalnыz bundan sonra xarici bazar haqqыnda, bюyцk layihяlяr haqqыnda dцшцnmяk olar. Lakin bildirim ki, xarici bazara чыxarmaq цчцn dя À×Ûà ÑÞÙÁßÒ mяhsullarыmыzыn keyfiyyяt gюstяricisi yцksяkdir. Ramiz bÿy, Azÿrbaycanda metallurgiya bazarûnûn inkiøafûna mane olan problemlÿr haqqûnda þyrÿnmÿk istÿrdik. Onlarûn hÿlli ö÷ön Sizin hansû tÿkliflÿriniz var? - Иlk olaraq onu deyim ki, metallurgiyada hazыrda яsas problem xammaldыr. Bu nяinki Azяrbaycanda, dцnyanыn яksяr юlkяrinin metallurgiya sяnayesindя цzlяшdiyi problemdir. Son 10 ildя metallurji mяhsullarыn hяm чeшidi, hяm dя qяdяri чox artыb. Bu artыm birbaшa xammalla baьlыdыr. Bizim respublikada xammal, metal qыrыntыsы чox azdыr. Яksяr hallarda, dяnizdя, dяnizkяnarыndakы qыrыntыlarla xammal яldя etmяyя чalышыrыq. Bu da яlavя zяhmяt vя vяsait tяlяb edir. Xammal mцhцm problem olduьundan шirkяt bununla baьlы bюyцk bir layihя hazыrlayыb. Artыq nюvbяti illяrdяn Daшkяsяn filiz yataqlarыnыn yeni цsulla mяnimsя- nilmяsi nяzяrdя tutulur. Цmid edirik ki, Daшkяsяn filiz yataqlarыnыn potensial gцcц zavodun istehsalыna mцsbяt tяsir gюstяrяcяk. Metallurgiya sahяsindя юlkяmizdя olan digяr problem mцtяxяssis чatышmazlыьыdыr. Gяnc kadrlarыn hazыrlanmasы vacib mяsяlяdir desяk, yanыlmarыq. Tяbii ki, шirkяt tяrяfindяn bu sahяdя dя - Иlk olaraq bildirim ki, satышы vя tяlяbatы чoxaltmaq цчцn яsas amil keyfiyyяti itirmяmяkdir. Bizim шirkяtin mяhsullarы Moskvada, Almaniyada mцxtяlif institutlarda, araшdыrma mяrkяzlяrindя yoxlamadan keчib vя bцtцn gюstяricilяrя cavab verir. Yoxlamalar mцtяmadi olaraq da hяyata keчirilir. Чцnki alыcыnыn "Baku Steel Company" ÌÌÚ-nin layihÿsinÿ ÿsasÿn éeni yayma xÿttinin bir qolu øveller, digÿr qolu èñÿ katanka istehsal åäÿúÿk" mцtяmadi iшlяr aparыlыr, mцvafiq tяhsil ocaqlarы, elmi mяrkяzlяrlя mцqavilяlяr baьlanыlaraq tяcrцbяli gяnclяrin yetiшmяsi цчцn hяr cцr шяrait yaradыlыr. Azÿrbaycan bazarûnda polad mÿhsullarû satûøûnûn faizini artûrmaq ö÷ön "Baku Steel Company" ÌÌÚ-è áó èl ùansû yeniliklÿri hÿyata ke÷irÿcÿk? etibarыnы qazanmaq vя bunu doьrultmaьы юzцmцzя borc bilirik. Bu istiqamяtdя чalышmaьыmыz satышыn faizinin artmasыna tяsir gюstяrir. Ona gюrя dя 2012-ci ildя hяmin prinsipя sadiq qalaraq satышы artыrmaьa цmid edirik. "BSC"-íè øirkÿtinÿ yeni ildÿ yeni nailiyyÿtlÿr dilÿyirik! - Tяшяkkцrlяr! MAY, 2012 METALLURQ 17 ÅËÌÈ ÍßÇßÐ Fasonlu tþköklÿr ö÷ön qÿliblÿrin keyfiyyÿtinin tÿmin edilmÿsi Íèçàìè Èñìàéûëîâ, Тexnika елмляри doktoru юkmя istehsalы чox яmяk тяляб едян vя material tutumlu bir sahяdir, burada nяhяng miqyaslarda tяbii ehtiyatlar istиfadя olunur. 1 tон saьlam fasonlu tюkцk almaq цчцn orta hesabla 5-10 tон qяlib materiallarы lazыmdыr. Keyfiyyяtli qum vя gil yataqlarы tцkяndiyindяn fasonlu tюkцklяrin qяliblяrinin keyfiyyяtinin tяmin edilmяsi mцhцm bir problem kimi qarшыda durur. Чцnki tюkцklяrdя baш verяn bцtцn qцsurlarыn 50%dяn чoxu qum-gil qяlibin keyfiyyяti ilя baьlыdыr. Bazar iqtisadiyyatы prinsiplяri dя qяnaяtli texnoloji proseslяrin iшlяnmяsi vя tяtbiqini tяlяb edir. Belяliklя, bu iшin mяqsяdi yerli ehtiyatlardan sяmяrяli istifadя vя qarышыqlarыn fiziki-mexaniki vя tex- Ò noloji xassяlяrinin yaxшыlaшdыrыlmasы яsasыnda fasonlu tюkцklяrыn qяliblяrinin keyfiyyяtinin tяmin edilmяsidir. Yerli ehtiyatlarыn fasonlu tюkцk istehsalыnda tяtbiq imkanlarы araшdыrыlaraq qяliblяrin keyfiyyяt gюstяricilяrinin tяmin edilmяsinin яsas istiqamяtlяri mцяyyяn edilmiшdir. Buraya qarышыqlarыn fiziki-mexaniki xassяlяrinin formalaшmasыnыn nяzяri яsaslarыnыn iшlяnilmяsi; resurslara qяnaяtli vя ekoloji tяmiz texnologiyalarыn tяtbiqi ilя yerli tяbii ehtiyatlar vя sяnaye tullantыlarыndan sяmяrяli istifadя edilmяsi; mцxtяlif fiziki-kimyяvi цsullarla yerli qum vя bentonitlяrin texnoloji xassяlяrinin yaxшыlaшdыrыlmasы; texnoloji vasitяlяrlя qяlib qarышыqlarыnыn tяrkib vя xassяlяrinin tяnzimlяnmяsi; xarakterik qцsurlarыn aradan qaldыrыlmasы цчцn яsaslandыrыlmыш tяkliflяrin iшlяnmяsi vя keyfiyyяtli fasonlu tюkцklяr istehsalы texnologiyalarыnыn tяtbiqi daxildir. Mцяyyяn edilmiшdir ki, qяlib qarышыqlarыnыn keyfiyyяtini mцяyyяn edяn яsas fiziki-mexaniki xassяlяrin formalaшmasы qum dяnяlяrinin sяthindя mikromяsamяlяri olan bitiшdirici qabыьыn koaqulyasion strukturunun yaranmasы ilя яlaqяdardыr. Qarышыьыn hazыrlan- ma prosesindя qum dяnяlяrinin bяlяnmяsi nяticяsindя юrtцklяr, kontakt zonalarыnda isя kяsишяn pяrdя vя qabыqlar yaranыr. Elektron mikroskopunda qum-gil vя bentonitli qarышыqlarыn real strukturlarы tяdqiq edilяrяk, pяrdя vя qabыqlarыn hяndяsi юlчцlяri, dяnяlяrin mikrorelyefi, komponentlяrin qarшыlыqlы yerlяшmяsi vя bцtцn bu amillяrin qarышыьыn fizikimexaniki xassяlяrinя tяsiri qiymяtlяndirilmiшdir. Tюkmя qяlibinin mюhkяmliyi vя dяqiqliyi arasыnda qarшыlыqlы яlaqяlяr mцxtяlif deformasiya rejimlяrindя elastik - юzlц mцhit modelinin kюmяyi иlя tяdqiq olunmuшdur. Mцяyyяn edilmiшdir ki, qяlibin deformasiya - Øÿkil 1. Boz ÷uqundan 80 kq-lûq "silindr qapaüû" tþköyö Øÿkil 2. Polad 25 L-dÿn 102 kq-lûq "siyirtmÿ gþvdÿsi" tþköyö ÅËÌÈ ÍßÇßÐ юlчц xяtalarыnыn яsas sяbяbi qarышыьыn laylarыnыn axыcыlыьыna sяbяb olan sыxыlma gяrginliklяridir. Qяlibin texnoloji xassяlяrinin mюhkяmlik vя reoloji xassяlяrin birgя sыnaqlarы ilя daha adekvat qiymяtlяndirilmяsi imkanlarы tяcrцbi olaraq tяsdiqlяnmiшdir. Eksperimental qurьuda mцxtяlif tяrkibli qяlib qarышыqlarыnыn fizikimexaniki xassяlяrinin dяyiшmя kinetikasы yцksяk temperaturlarda юyrяnilmiшdir. Fasilяsiz qыzdыrdыqda, sabit temperatur vя yцklяnmяdя qum-gil qarышыqlarыnыn deformasiya qabiliyyяti vя mюhkяmliyinin sыnaqlarы aparыlmышdыr. Tяyin edilmiшdir ki, deformasiya qabiliyyяtinя gюrя qum-bentonit qarышыqlarы qum-gil vя maye шцшя qarышыqlarы arasыnda mюvqe tutur. Fasonlu tюkцklяrin seriyalы istehsalыnda yerli qumlarыn istifadя imkanlarы araшdыrыlmышdыr. Bu mяqsяdlя Azяrbaycanыn bir sыra iri yataqlarыnыn kvars qumlarыnыn яsas fiziki-kimyяvi, mineraloji vя texnoloji xassяlяri tяdqiq olunmuшdur. Kvars qumlarыnыn xarakteristikalarы tяhlil edilяrяk Sulutяpя, Hюkmяli, Balaxanы, Hacыvяli vя Zeyid qumlarы istifadя цчцn perspektivli hesab olunmuшdur. Resurslara qяnaяt mяqsяdilя iшlяnmiш qumlarыn regenerasiyasы vя texnogen tullantыlarыn odadavamlы doldurucu kimi istifadя olunmasы texnologiyasы tяklif edilmiшdir. Tюkmя qяliblяri цчцn bitiшdirici kimi yerli bentonitlяrin fiziki-kimyяvi, mineraloji vя texnoloji xassяlяri tяdqiq olunmuшdur. Rentgenostruktur, elektron-mikroskopik, termoqravimetrik vя spektroskopik tяdqiqatlarla Daш-Salahlы, Яli-Bayramlы vя Bяylяr bentonitlяrin mineral tяrkibi, kation tutumu, kolloidliyi, dispersliyi, dehidratlaшma vя aktivlяшmя xцsusiyyяtlяri mцяyyяn edilmiшdir. Digяr юlkя bentonitlяrinin mineraloji vя texnoloji xцsusiyyяtlяri ilя mцqayisя edilяrяk, yerli bentonitlяrin dя qяlib qarышыqlarы tяrkиbindя bitiшdirici kimi istifadя olunmasы tяklif olunmuшdur. Yerli qum vя bentonitlяr istifadя edilmяklя mцxtяlif tяyinatlы qяlib qarышыqlarы tяrkiblяri iшlяnmiш vя onlarыn яsas fiziki-mexaniki vя texnoloji xassяlяrinin tяnzimlяnmяsi цчцn tяdbirlяr irяli sцrцlmцшdцr. Texnoloji metod vя vasitяlяr, habelя riyazi planlaшdыrma istifadя edilяrяk qяlib qarышыqlarыnыn tяrkib vя xassяlяrinin optimallaшdыrыlmasыna nail olunmuшdur. Reqressiya tяnliklяri, komponentlяrin cцt яlaqяlяrini ifadя edяn modellяr alыnaraq tяшkiledиcиlяrin verilmiш miqdarыnda qarышыqlarыn xassяlяrinin tяyin olunmasы цчцn nomoqramlar iшlяnmiшdir. Tюkmя ilя qяlibin termomexaniki qarшыlыqlы яlaqяlяri zяminindя fasonlu tюkцklяrdя xarakterik qцsurlarыn yaranma mexanizmi araшdыrыlmышdыr. Qцsurlarыn яsas sяbяbi qяlиbin sяth qatlarыnda gedяn mцrяkkяb fiziki-kimyяvi vя termiki proseslяrlя baьlыdыr. Seriyalы istehsalatda fasonlu polad vя чuqun tюkцklяrin sяthindя yanыьыn aradan qaldыrыlmasы цчцn яsaslandыrыlmыш яmяli tяkliflяr irяli sцrцlmцшdцr. Mцяyyяn edilmiшdir ki, yerli kvars qumlarы vя bentonit gillяrini xыrda vя orta чяkili fasonlu чuqun vя polad tюkцklяrin seriyalы istehsalыnda qяliblяr цчцn istifadя etmяk olar. Maшыnqayыrma zavodlarыnda aparыlmыш istehsalat sыnaqlarыnda keyfiyyяtli fasonlu tюkцklяr alыnmышdыr (шяkил 1 vя шяkил 2). NßTÈCß. Belяliklя, texnoloji xassяlяri yaxшыlaшdыrыlmыш yerli qяlib materiallarыnы sяmяrяli istifadя etmяklя xыrda vя orta чяkili fasonlu чuqun vя polad tюkцklяrin istehsalы texnologiyasы iшlяnmiшdir. Yerli qum vя bentonitlяr яsasыnda qarышыqlarыn fasonlu tюkцklяrin qяliblяrinin seriyalы istehsalыnda tяtbiq olunmasы tюvsiyя edilmiшdir. MAY, 2012 METALLURQ 19 ÅËÌÈ ÍßÇßÐ ÀÐÌÀÒÓÐ ÓÇÓÍÞÌÖÐËÖ ÎËÌÀËÛÄÛÐ Àäèë Àüàéåâ, "Bаkу Sтеел Жомпанй", бaш texnoloq цнйада арматур барясиндя чохлу елми мягаляляр, фиkирляр вя арашдырмалар мювжуддур. Мцшащидяляр эюстярир kи, иншаатчылар чох вахт сечим гаршысында галыр. Сечим дюрд олса да мащиййятжя вя технолоъи бахымдан мцхтялифдир: Эярэин вязиййятя эятирилмиш арматур; Истийайма иля орта kарбонлу, manqanla вя силисиумла legirlяшmiш поладдан щазырланмыш арматур; Сойуг деформасийа иля сятщи мющkямляндирилмиш арматур; Аз kарбонлу поладдан исти йайма заманы сятщи термомеханиkи емал иля мющkямляндирилмиш арматур. Kоммерсийа вя технолоъи имkанлар бахымындан рeklam olunan armatur nюvlяri, щятта yeni стандартларыn yaranmasыna юz тясирини эюстярир. Лаkин мясулиййяти щисс едяряk бу сечимлярин ян оптималыны металшцнаслыг бахымындан иншаатчылара эюстярмяйи юzцmцzя борж bilirik. Бир мцддят иншаатчылар арматур иля бетонун сярт тямасына наил олмаг цчцн арматуру еластиkлиk щядди дахилиндя эярэин вязиййятя эятирирдиляр. Щяр бир системдя олдуьу kими материалларда да эярэин вязиййят таразлашмаьа доьру жан атыр. Металларда эярэинлиkлярин таразлашмасы струkтурда диффузион Ä 20 METALLURQ MAY, 2012 a b c Øÿkèë 1. à - ýÿðýèíëèkñèç, á - ýÿðýèí âÿçèééÿòäÿ, ú - áåòîíóí ñÿðòëÿøìÿñè ùåñàáûíà ýÿðýèíëèk вя дислаkасион дяйишиkлиkляр нятижясиндя ялдя едилир. Эярэинлиkлярин sovrulmasы (релаkсasийа) чох kичиk щяжмлярдя миkропластиk деформасийа иля мцшащидя олунур kи, буна дахили сцрцнмя дейилир. Эярэинлийин kямиййятиндян асылы олан сцрцнмя деформасийасы узун вя йа гыса мцддятли ола билир. Мясялян П<0,5R02 оларса, сц- рцнмя - эярэин вязиййят айларла, ил-иля давам едя биляр, П>0,5R02 олдугда ися эярэин вязиййят бир нечя эцня вя йа айа йох олар. Цмумян, эярэинлиkлярин таразлашмасы илk бахымдан горхулу олмаса да фясадлары вар: 1. Бетонун там сяртляшмямиш вязиййятиндя арматура верилмиш эярэинлиk эютцрцлярся, еластиk ÅËÌÈ ÍßÇßÐ гайыдыш нятижясиндя габырьалар арасындаkы бетон овхаланыб даьылар. 2. Бетон там бярkидиkдян сонра эярэинлиk эютцрцлярся, бир мцддятдян арматурун гейри-мцяййян йериндя сцрцнмя деформасийасы нятижясиндя йаранмыш эярэин вязиййят йох олар. Горхулусу ися одур kи, сцрцнмя деформасийасы лоkал бир йердя мярkязляшярся, арматурун мцгавимяти орада kясkин сурятдя азалар. Иншаатда узун мцддят йахшы механиkи хассяляря малиk олан ортаkарбонлу аз легирляшмиш полад арматурлар истифадя едилирди. Легирляшмиш, струkтурла вя механиkи хассяляря эюря биржинс поладдан исти йайма иля щазырланан арматурун ен kясийиндя йаранан мцгавимятляр истярся сятщдя, истярся дя мярkяздя ейни олур. Лаkин бейнялхалг стандартларын tsiklik йцkлямяляря дюзцмлцйцня гойан тялябатлары бу арматурлар чох вахт юдямир. Бу эярэинлиkлярин пайланмасы бахымындан баша дцшцлянди. Динамиkада йцkлянмяйя гаршы ян бюйцk мцгавимят сятщи на- Øÿkèë 3. Éökëÿíìÿ íÿòèúÿñèíäÿ åí kÿñèkäÿ ìàòåðèàë ñÿòùäÿí ìÿðkÿçÿ äîüðó açàlan ñÿðòëèéÿ ìàëèk îëäóãäà ìöãàâèìÿòëÿðèí èñòèãàìÿòëÿðè щийялярдя йараныр. Бу заман арматурун ен kясийинин мярkязиндя сятщдяkи мцгавимятя яkс эярэинлиk йараныр вя белялиkля, онлар арасында буружу момент ямяля эялир. (шяk. 2) Ишляk вязиййятдя йаранан моментлярин истигамяти тез-тез дяйишдийиндян арматур йорулмайа мяруз галыр. Она эюря дя ен kясийиндя струkтурун биржинслийи вя хассялярин сабитлийи тестлиk сынаглара таб эятирмир. Арматурун диаметри бюйцдцkжя мярkязля сятщин арасындаkы яkс эярэинлиk вя йа момент артыр. Сон вахтлар бязи стандартларда сойуг деформасийа иля мющkямлянмиш арматурлардан бящс едилир. Полад сятщи dюyяnяkляmяk иля мющkямляндирмяk олур, лаkин сойуг деформасийадан alыnan мющkямлийи тямин едян струkтур метастабил олур вя бир мцддят ярзиндя деформасион kющнялмя баш верир. Деформасион эярэинлиkляр вя fluktuasiyalar нятижясиндя сойуг ferritdя чятин щялл олан елементляр (C-N) атом гяфясляриндян чыхараг юзцня диффузийа иля seqreqasiyalar ямяля эятирир. Бунлар ися потенсиал миkрочатлара чевриля билир. Деформасион kющнялмя механиkи хассялярин дя kясkин ашаьы дцшмяйиня сябяб олур, буна да "деформасион гайыдыш" дейирляр. Деформасион гайыдышын тясирини бир гядяр азалтмаг цчцн сойуг деформасийайа мяруз галмыш арматурлар 400-450оЖ-йя гыздырылараг (полигонлашдырма) апарылмалыдыр. Бу тялябат ися щеч бир стандартда эюстярилмяйиб. Мяluм мясялядир kи, полигонлашдырылымыш струkтур йцkсяk механиkи хассяляри сахлайа билмяз, ancaq onu sabitlяшdirяr. Арматурун йцkсяk мющkямлийи онун узун мцддятя tяmin edяn сабит миkроструkтурун алынмасы иля ялдя едиля биляр. Дахилиндя эярэинлиkлярин вя мцгавимятлярин вязиййятлярини нязяря алараг беля гянаятя эялмяk олар kи, арматур Øÿkèë 2. Éökëÿíìÿ íÿòèúÿñèíäÿ åí kÿñèkäÿ ìàòåðèàë åéíè ñÿðòëèéÿ ìàëèk îëàíäà ìöãàâèìÿòëÿðèí èñòèãàìÿòëÿðè сятщи термиk вя йа термомеханиkи емал олунмалыдыр. Термомеханиkи емал нятижясиндя арматур поладын сятщиндян мярkязядяk йаранан эярэинлиkляр епцриня уйьун (шяk. 3) мющkямлийи дяйишян миkроструkтурлар йараныр. Аз kарбонлу поладдан щазырланан арматур сятщи термиk емал нятижясиндя трооститвари, хырда сорбитвари миkроструkтур ямяля эятирир kи, бунлар мющkямлийин бир дяфя йарым (1,5) йцkсялмясини тямин едир. Беля миkроструkтур анжаг 650-700оЖ гыздыrdыгда реkристаллашма нятижясиндя позула биляр. Иншаатда бу температурлар олмадыьындан миkроструkтур вя онун тямин елядийи йцkсяk механиkи хассяляр узун мцддят сабит галыр. Белялиkля, мювжуд олан арматурун дюрд жцр истифадясиндян ян сярфялиси, узун мцддят ня струkтуру, ня дя йаранан эярэинлиkляря мцгавимят эюстяря билян механиkи хассяляри дяйишмяз олан термомеханиkи емал олунан арматурлардыр. MAY, 2012 METALLURQ 21 ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Á À Ç À Ð Û Í Ò ß Ù Ë È Ë È ÉÎË ÒÈÊÈÍÒÈÑÈÍÈÍ “ÉÎË”Ó ÌÅÒÀË ÒßÐÊÈÁËÈ ØËÀÊÄÀÍ ÊÅ×ÈÐ Юlkяmizdя sяnayenin mцxtяlif sahяlяri durmadan inkiшaf etmяkdяdir. Belя sahяlяrdяn biri dя metallurgiyadыr ki, daim mцxtяlif tяyinatlы metal materiallarыn tяtbiq olunmasы yollarы axtarыb tapыlыr, daha qяnaяtcil, mцnasib vя яn яsasы peшяkar seчimlяr edilmяkdяdir. Иnkiшafda olan sahяlяrimizdяn biri dя юlkя яrazisindя intensiv aparыlan yol quruculuq iшlяridir... ol чяkilmяsindя istifadя olunan materialыn tяrkibi яsas amillяr sыrasыndadыr. Hяmin tяrkibin sыxlыьы elя olmalыdыr ki, ora su vя ya digяr maye daxil olduqda materialda aшыnma yaranmasыn. Buna gюrя dя yol чяkilяn zaman onun altlыq materialы mцtlяq mюhkяm vя davamlы materialdan olmalыdыr. Aьыr maшыnlarыn vя ya nяqliyyat vasitяlяrinin mцtяmadi hяrяkяti zamanы materialыn kюvrяk olmasы birbaшa yolun daьыlmasыna sяbяb olur. Yol quruculuьunda yolun altlыьы цчцn daь sцxurlarыndan hazыrlanan xцsusi materialdan - чыnqыldan istifadя edilir. Hяmin material keyfiyyяtli olsa da tяbiяtя xeyli ziyan vurur. Мaterialыn tяrkibini xцsusi sцxurlar tяшkil eтдийиндян, onlarы яldя etmяk цчцn mцvafiq яrazilяrdя qazыntыlarыn aparыlmasы шяrtdir. Tяbii ki, aparыlan qazыntыlar mцяyyяn mяnada ekologiyanыn korlanmasыna sяbяb olur. Bu nюqteyi-nяzяrdяn metal tяrkibli шlak daha mцnasib seчimdir. Иlk olaraq materialыn hasil olunma prosesi haqqыnda mяlumat al- É 22 METALLURQ MAY, 2012 maqla istifadя sahяlяrinи mцяyyяnlяшdirmяk olar. Belя ki, metal яridildikdя tяrkibindяki bцtцn zяrяrli maddяlяr yцksяk temperaturlu kimyяvi reaksiyalarla oksidlяшdirmя vя bяrпa etmя vasitяsilя ondan ayrыlыr. Hяmin prosesdя metaldan mцxtяlif tяrkibli oksidlяr ayrыlыr vя metal tяmizlяnir. Ayrыlan oksidlяr mцxtяlif tяrkibli olur. Onlarыn sыrasыnda dяmir oksidlяr xцsusilя яhяmiyyяtlidir, чцnki tяrkibinin 30%-i dяmirdir. Bu da юz nюvbяsindя yцksяk bяrkliyя malik olan xцsusi materialdыr vя ondan istehsalыn mцxtяlif sahяlяrindя istifadя olunur. Metal tяrkibli шlak keyfiy- yяtli olduьundan istifadя sahяlяri dя geniшdir. O, beton, asfaltbeton, чыnqыllы beton vя qabaqcadan gяrginlяшdirilmiш beton istehsalыnda, mцxtяlif nюv doldurucu qarышыqlarыn hazыrlanmasыnda tяtbiq olunur. Doldurucu material kimi o, polad zivana (spunt) sыrasы, paya dirяklяri olan konstruksiyalarda, kюrpц elementlяrindя, mцhяndis-kommunikasiya xяtlяrindя (su, qaz, еlektrik), metal suюtцrцcц вя drenaj borularыnda istifadя edilir. Materialыn istifadя sahяlяri geniш olmaqla yanaшы, onun tяrkibi mцxtяlif metallarla zяngin, цstцnlцklяri dя чoxdur. Иlk olaraq nяzяrя чatdыrыlma- ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Á À Ç À Ð Û Í Ò ß Ù Ë È Ë È bu material istifadя olunduьu yerlяrdя arzuolunmaz bitkilяrin bitmяsinя yol vermir. Bu baxыmdan o, son dяrяcя tяmiz ballast material hesab olunur. Цstцnlцklяrdяn яn юnяmlisi metal tяrkibli шlakыn kюhnяlib daьыlmaya vя sцrtцlцb yeyilmяyя qarшы чox davamlы olmasыdыr. Bu da yol dюшяmяsinin intensiv hяrяkяtdяn daьыlmasыnы azaldыr. Metal tяrkibli шlak nяmlяnmя vя quruma, donma vя ya kяskin istiyя, yцksяk temperatur vя kimyяvi aшыnma nяticяsindя dяyiшikliklяrя qarшы чox davamlыdыr. Bu material mяsamяli sяthi vя hidrofob xassяlяri bitum materiallarы ilя яla adgeziyanы tяmin edir. Domna шlakыnыn dяnяlяrinin geniш sahяli sяthi isti havada bitumun yerdяyiшmяyя qarшы mцqavimяtini artыrыr. Aчыq boz rяng istilik vя aktinik шцalarыn (bitumu xarab edяn) яla яks etdirir. Materialыn bяrkliyi tozlanmanы lыdыr ki, metal tяrkibli шlak materialыn aьыrlыьы yolun яyri hissяlяrindя eninя yerdяyiшmяyя qarшы yцksяk mцqavimяti vя subasmaya mяruz qalan sahяlяrdя yuyulmaya qarшы mцdafiяni tяmin edir. Hяmчinin mяsamя boшluьunun yцksяk faizli olduьuna, tяmizliyinя vя daьыlmaya qarшы yцksяk mцqavimяtli olduьuna gюrя metal tяrkibli шlak suyun daha yaxшы чяkilmяsini tяmin edir. Bundan baшqa, materialыn sяrt, kяlя-kюtцr hissяlяri yol dюшяmяsinin bir-birinя calanmasыna vя sabitliyin yaranmasыna imkan verir. Materialыn iti uclarы vя sяrt, чala-чuxur sяthlяri isя бу baьlanmalarы mюhkяm tutur vя yolun яyri hissяlяrindя relslяrin sцrцшmяsinя yol vermir. Bu baxыmdan metal tяrkibli шlak istifadя olunduьu yerlяrdя keyfiyyяtя tяsir edяn aparыcы materiallardan sayыlыr. Materialыn digяr цstцnlцklяrinя gяlincя, qeyd olunmalыdыr ki, yцksяk elektrik mцqavimяtinя malik olmasы bloklayыcы siqnal sistemlяri olan relslяrin keчiricilik qabiliyyяtinя maneя yaratmыr. Tяrkibindя цzvi maddяlяr olmayan чяkili olmasы, yяni xцsusi чяkisinin az olmasы konstruksiyada qяnaяtя nail olmaq anlamыnы ifadя edir. Bu materialdan kimya sяnayesindя mцxtяlif boyalarыn, kimyяvi maddяlяrin hazыrlanmasыnda istifadя olunur. Buna sяbяb materialыn tяrkibinin zяngin olmasыdыr. Юlkяmizdя isя metal tяrkibli шlakdan istifadя edяn bu tipli zavod vя ya qurum yoxdur. Xцsusi olaraq qeyd olunmalыdыr ki, яksяr Avropa юlkяlяrindя yol tikintisindя mяhz bu materialdan istifadя olunur. Dцzgцn seчim hяr zaman bir addыm юndя olmaq demяkdir. Tяbii ki, yol mцhяndislяri bu mяsяlяyя daha peшяkar yanaшmalы vя yol quruculuьu iшlяrindя dцzgцn seчimя юnяm vermяlidirlяr. "Baku Steel Company" MMC-nin tяqdim etdiyi metal tяrkibli шlak istifadя sahяlяrindя keyfiyyяti artыrыr vя bu da юz nюvbяsindя peшяkar seчimdяn "Dцzgцn seчim hяr zaman bir addыm юndя olmaq demяkdir" azaldыr. Bu da яtraf mцhitin qorunmasыnda яsas gюstяrici kimi чыxыш edir. Digяr tяrяfdяn materialыn yцngцllцyц asan daшыma vя yцklяnibboшaldыlmanыn tяminatчыsыdыr. Яzilmяyя qarшы yцksяk mцqavimяti vя Moos шkalasы ilя bяrkliyi (7) tikinti iшlяri vя istismar zamanы avadanlыьыn vя iшчi qцvvяsinin hяrяkяtinin tяsirinя gюrя itkilяri azaldыr. Daha yцngцl- xяbяr verir. Keyfiyyяt isя hяr zaman diqqяt edilяn amildir. Иstяnilяn mяhsulun hazыrlanmasы zamanы onun tяrkib gюstяricilяrinin yцksяk olmasы birbaшa hяmin mяhsulun istifadя mцddяtinя, yяni keyfiyyяtinя dяlalяt edir. Bu baxыmdan, alыcыnы ilk olaraq maraqlandыran mяhz keyfiyyяt amili, mяhsulun uzunюmцrlц, dayanaqlы olmasыdыr. MAY, 2012 METALLURQ 23 ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð Gÿncÿ Aëöminium Êompëeksinin a÷ûëûøû oëdu "DET AL" Alцminium MMC-nin Gяncя Аlцminium Зavodu kompleksinin aчыlышы олду. Ачылышда дюvlяt baшчыsы Иlham Яliyev iшtirak etmiшdir. Dюvlяt baшчыsыna mяlumat verilмiшди ki, "DET AL" alцminium kompleksinin цmumi яrazisi 74 hektardыr. Burada birinci faza elektroliz, anod proseslяri, fasilяsiz metaltюkmя vя istiyayma zavodlarы, 110 kilovoltluq yarыmstansiya, silisium dцzlяndirici yarыmstansiya, elektroliz zavodunun idarяetmя mяrkяzi, gil-torpaq qяbulu, quru qaztяmizlяmя, kompressor sahяlяri, dюvri su sistemlяri vя soyutma qцllяlяri, qazpaylayыcы stansiya, yanьыnsюndцrmя sistemlяri, fцlorid, anod vя katod karbon bloku anbarlarы, inzibati bina vя laboratoriya binasы tikilmiшdir. Qeyd олунмушду ki, kompleksdя mяhsul istehsalы 3 zavodda sistemli шяkildя hяyata keчirilir. Birinci mяrhяlяdя yeni zavodda ildя 50 min ton ilkin alцminium istehsal edяcяk 240 kiloamperlik 84 elektro- 24 METALLURQ MAY, 2012 liz tяknяsi quraшdыrыlmышdыr. Bu tяknяlяrdя yцksяk keyfiyyяtli A-8, A-7E, A-7, A-6 markalы texniki baxыmdan tяmiz ilkin alцminium яldя edilir. Zavodda biшmiш anodlu tяknяlяr qurulmuшdur. Burada mцasir quru qaztяmizlяmя sistemlяri vasitяsilя atmosferя atыlan tullantыlarыn 98,5 faiz tяmizlяnmяsi hяyata keчirilir. Elektroliz proseslяrindяn чыxan maye metal fasilяsiz metaltюkmя vя istiyayma zavoduna daшыnыr. Burada hяr birinin uzunluьu 60 metr olan vя yцksяk avtomatlaшdыrma sяviyyяsinя malik iki tюkmя avadanlыьы quraшdыrыlmышdыr. Bu konveyerlяrin mяhsuldarlыьы saatda 20 tona qяdяrdir vя istehsal edilяn kцlчяlяr "DET.AL AZE" loqotipinя malik olmaqla 22,5 kiloqramdыr. Sonra Prezident Иlham Яliyev kompleksin isti metaltюkmя vя fasilяsiz yayma zavodunu iшя salaraq, istehsal prosesini izlяdi. Qeyd olundu ki, birinci mяrhяlяdя 100 min ton ilkin alцminium istehsalы цчцн tяlяb olunan bцtцn obyektlяrin tikintisi baшa чatdыrыlmышdыr. Иkinci mяrhяlяdя 50 min ton alцminium istehsal edяcяk 84 vannadan ibarяt elektroliz korpuslarы, gil-torpaq qяbulu anbarыnыn tikintisi nяzяrdя tutulmuшdur. Dюvlяt baшчыsыna mяlumat verildi ki, yeni alцminium zavodu ilя yanaшы, Gяncяdя poladяritmя kompleksinin tikintisi layihяsi чяrчivяsindя dя bir sыra iшlяr gюrцlmцшdцr. ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð Qobuäà Ömumi Òÿyinatëû Áoru Èstehsaë Çavodu ôÿàëèééÿòÿ áàøëàéàúàã Бu il Qobu яrazisindя yerlяшяn "Xяzяr-Boru" MMC-nin fяaliyyяtя baшlamasы nяzяrdя tutulub. Sюzцgedяn zavodun illik istehsal gцcц 70000 тondur. Burada diametri 530÷2200 mm, divar qalыnlыьы 6÷24 mm vя uzunluьu isя 6000÷18000 mm olan цmumi tяyinatlы, spiralvari qaynaq olunmuш borular istehsal edilяcяk. Su vя qaz tяsяrrцfatlarы цчцn tяyin olunmuш bu borular, hяm daxili vя elяcя dя xarici bazar цчцn nяzяrдя tutulmuшdur. Яn mцasir avadanlыq vя texnologiyanыn tяtbiqi ilя istehsal edilяcяk borularыn keyfiyyяtinя nяzarяt avropa standartlarыnыn tяlяblяrinя яsasяn aparыlacaq. Bundan baшqa, zavodda borularыn tяtbiq sahяlяrinin tяlяblяrinя uyьun olaraq, onlarыn korroziyaya qarшы mцqavimяtini artыrmaq mяqsяdi ilя xцsusi юrtцklя sяthi izolyasiyaedici avadanlыq da quraшdыrыlыb. Azÿrbaycan ãàðà ìåòàëëàð èäõàëûíû àðòûðûá Азярбайжан гара металлар вя ондан щазырланан мямулатларын идхалыны kечян илля мцгайисядя артырыб. Беля kи, 2012-жи илин birinci rцbцndя Azяrbaycanдан 29 mlн. 773,81 min доллар мябляьиндя qara metallar vя ондан щазырланан мямулатлар ixrac edilmisdir. Azяrbaycan Dюvlяt Gюmrцk Komitяsiнин (DGK) hesabatыna istinadяn "1news.az" аэентлийинин вердийи мялумата эюря bu, kечян илин аналоъи дюврц иля мцгайисядя 20,85% (pul еkвивалентиндя) (37 mлн. 617,51 мин доллар) ашаьыдыр. Ютян илин 3 айы иля мцгайисядя (235 млн. 200,89 мин доллар) гара металлар вя ондан щазырланан мямулатларын идхалы бу илин апрел айынын 1-я 24,07% arтараг 291 mlн. 818,44 mиn доллар тяшkил едиб. Бу мящсулун Азярбайжанын цмуми ихражат щяжминдя пайы 2012-жи илин апрел айынын 1-я (5 mlyard 840 млн. 849,56 min доллар) 0,51% гаршы мартын 1-я 0,53%, февралын 1-я 0,49% вя 0,77% йанварын 1-я тяшkил етмишдир. Бунунла йанашы, гара металлар вя ондан щазырланан мямулатларын цмуми идхалы ися 14,2% (2 milyard 054 mln. 342,05 min) тяшkил едиб. Щалбуkи, март айынын 1-я бу эюстярижиляр 14,37%, февралын 1-я 16,48%, йанвар айынын 1-я ися 12,01 % тяшkил етмишдир. 2011-ci iëdÿ Azÿrbaycan istehsaë etdiyi poëad boruëarûn 70%-dÿn ÷oxunu Rusiyaya èõðàú åäèá Dюvlяt Statistika Komitяsinin mяlumatыna gюrя 2011-ci ilin yanvar-dekabr aylarыnda Azяrbaycanыn metallurgiya sяnayesi vя hazыr metal mцяssisяlяri tяrяfindяn 283,3 milyon manatlыq mяhsul istehsal edilib vя xidmяt gюstяrilib. Polad sяnayesindя istehsal hяcmi 1,9 dяfя artыb, hazыr mяhsul istehsalы 7,3 % azalыb. Иlin yekunlarыna gюrя bu sahяdя 98,5 min ton yaxud 2010-cu ilin eyнi dюvrц ilя mцqayisяdя 2,7 dяfя чox polad boru istehsal edilib. Иlin 11 ayыnыn yekunlarыna яsasяn qara metallardan hazыrlanmыш borularыn ixrac hяcmi 91,5 min tonu юtцb ki (94,9 milyon dollardan чox), bu da 2010-cu ilin eyni gюstяricilяri ilя mцqayisяdя 184,6% (pulda 267,7%) чoxdur. 2011-ci il яrzindя Rusiyaya (Volqoqrad vilayяti) яsasяn neftqaz sortamentli 71,7 min ton polad boru gюndяrilib. MAY, 2012 METALLURQ 25 ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð "Hyundai Steeë" istiyayma prokatûnûn istehsaë göcönö geniøëÿndirir Dцnyada ikinci polad istehsalчыsы Cяnubi Koreya шirkяti "Hyundai Steel" elektroqюvslц sobada istiyayma prokatыnыn istehsalыnы geniшlяndirmяk niyyяtindяdir. Yeni layihяdя 2013-cц ilя qяdяr illik hяcmi 8 milyon tona чatdыran mюvcud istiyayma prokatы rulonunda tяkmiлlяшmя nяzяrdя tutulub. Tяkmiлlяшmя dюvrцndя istehsal hяcminин azalmaсыnа baxmayaraq, "Hyundai Steel" planыn sonuna qяdяr 8 milyon ton istehsal mяqsяdini hяyata keчirmяkdя israrlыdыr. "Siemens ÂÀI"dönyanûn möxtÿëif regionëarûnda yeni metaëëurgiya zavodëarû tikir "Qatar Steel Company" шirkяti Mesayid (Qatar) шяhяrindяki yeni poladtюkmя zavodunu avadanlыqla tяchiz etmяk цчцn "Siemens VAЫ" 26 METALLURQ MAY, 2012 шirkяtindяn "Metallurgiya цчцn texnologiya" шюbяsini seчib. Tяchizata яritmя sobalarы, fasilяsiz tюkmя maшыnlar daxildir. Hяlя tikilmяmiш zavod illik 1,1 milyon ton mяhsul istehsalыnы planlaшdыrыr. Zavodun istismarы 2013-cц ilin birinci rцbц цчцn nяzяrdя tutulub. 1974-cц ildяn Mesayid (sяnaye mяrkяzi) шяhяrindя fяaliyyяt gюstяrян "Qatar Steel Company" шirkяti Fars kюrfяzi яrazisindя aparыcы polad istehsalчыlarыndan hesab edilir. Yeni zavodun tikintisiндя мягсяд fars kюrfяzi яrazisindя polad konstruksiyalara tяlяbatыn durmadan artmasыnы vя Qatarda infrastrukturlarыn inkiшaf layihяlяrini hяyata keчirmяyi tяmin etmяk idi. Mesayid шяhяrindяki yeni poladtюkmя zavodunу "Siеmens ВАI" шirkяti 110 tonluq чalov soba, яtraf mцhitя zяrяri azaldan toztutucu qurьu вя fasilяsiz яritmя avadanlыьы ilя tяchiz edяcяk. Иlkin olaraq sifariш olunmuш яritmя sobalarыnыn istehsalatы 95 ton tяшkil edirdi. Zavodun fяrqlяndirici cяhяtlяri elektrik enerjisindяn vя digяr resurslardan qяnaяtli istifadяsi olacaq. ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð "Posco" Hindistanda eëektro-texniki poëad buraxûëûøûnû qaydaya saëacaq Cяnubi Koreya poladtюkmя korporasiyasы "Posco" Hindistanыn Qucarat шtatы яrazisindя elektro-texniki polad istehsalы цzrя zavodun layihяsini bitirmяk цzrяdir. Заводун иллиk gцcц 100 min ton tяшkil edяcяk. "Posco Poggenamp Electrical Steel" шirkяtiнин direktorlar шurasыnыn sяdri Qautama Naqarшesin sюzlяrinя gюrя mцяssisяnin iшя salыnmasы yaxыn 6 ay яrzindя mцmkцn olacaq. "Posco" шirkяti "Posco Poggenamp Electrical Steel"dяn 26% aksiyaya sahibdir, digяr hissяlяr isя "Poggenamp Nagarsheth Powertronics" шirkяtinя mяxsusdur. "Ûnner Mongoëia Baotou Steeë Union" yeni avadanëûq sifarèø edir "Ыnner Mongolia Baotou Steel Union" (Чin) шirkяti "SMS Meer" (Аlmaniya) ilя 1,2 milyon ton gцcцndя irisortlu yayma prokatы tяchizatынын алынмасы цчцн mцqavilя baьlayыb. Alman tяchizatчыsы ilя mцqavilяdя yaymanыn hazыrlanmasы, tяminatы, hяmчinin heyяtin tяlimi dя daxildir. Yeni avadanlыьыn iшя salыnmasы 2012-ci ilin sonuna nяzяrdя tutulur. Yeni texnologiya sayяsindя avadanlыq 20 dяqiqя яrzindя baшqa nюv mяhsul istehsalы цчцn чevrilя bilяr. Bu da istehsalata kifayяt qяdяr яhяmiyyяtli tяsir gюstяrir. "JFE Steeë" vÿ "E United Group" Vyetnamda zavod tikintisinin TÈß-íèn ke÷irÿcÿkëÿr "JFE Steel" (Yaponiya) шirkяti "E United Group" (Tayvan) ilя hяmrяylik haqda memorandum imzalayыb. Bu memorandum чяrчivяsindя Vyetnamda 2016-cы ilяdяk 3,5 mln. ton gцcцndя metkombinatыn tikintisi layihяsinin TИЯ-ниn (texniki-iqtisadi яsaslandыrma) keчirilmяsi nяzяrdя tutulub. Полад тябягя йayma, mяhsulun daha dяqiq sortamenti planlaшdыrыlыr, tяchizatыn siyahыsы isя bazarыn sonrakы юyrяnilmяsi zamanы mцяyyяnlяшdirilяcяk. Mцqavilяyя яsasяn aksiyalarыn nяzarяt paketi yapon шirkяtinя mяxsus olacaq. Иnfrastrukturun inkiшafы vя dюvlяt stimullarыnын mюvcudluьu da daxil olmaqla metaлlurgiya шirkяtinin tikintisi цzrя TИЯ-йя dair rяy tяsdiq edilяrsя, "JFE Steel" Tayvanыn "E United Group" ilя яmяkdaшlыq etmяyi planlaшdыrыr. Xatыrladaq ki, bundan юncя "E United Group" Vyetnamda "Guang Lian Steel (Vиetnam) Co." шirkяtini tяsis edib vя zavodun tikintisi lahiyяsi чяrчivяsindя investisiya fяaliyyяtinin hяyata keчirilmяsi цчцn hюkumяt lisenziyasы almышdыr. Hal-hazыrda шirkяtin tikilяcяyi яразидя (Dung Quat azad iqtisadi zonasы, Quang Ngai vilayяti) hazыrlыq iшlяri aparыlыr. MAY, 2012 METALLURQ 27 ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð "Essar Steel" Hazira zavodunuí geniøëÿndirmÿ ëayihÿsini yekunëaødûrdû "Essar Steel" (Hindistan) шirkяti "Hazira Steel Complex"in polaдяritmя gцcцnц geniшlяndirяrяk 4,6 milyon tondan 10 milyona чatdыrdы. Rяsmi aчыqlamada zavodun Hindistanda sяthi prokat цzrя nяhяng zavod olduьu qeyd olunur. Mцяssisяnin bцtцn avadanlыьыna daxildir: 6 modul DRИ istehsalы цzrя (6,8 milyon ton), 2 Conarc avadanlыq (5 milyon ton), istiyayma prokatы (4 milyon ton), tюkmяprokat modul (3,5 milyon ton), soyuq yayma prokatы (1,4 milyon ton), boruqaynaq yaymasы (0,6 milyon ton), sinklяmя xяtti (500 min ton) hяmчinin, qalыn tяbяqя prokatы (1,5 milyon ton). Шirkяtin tяmsilчisinin sюzlяrinя gюrя zavodun hazыrda tam gцcц 50-60% tяшkil edir. Avadanlыьыn gюstяricilяrinin tam gцcцnц yoxlamaq 2013-cц ilя planlaшdыrыlыr. Omanda nÿhÿng poëadtþkmÿ kompëeksi formaëaøûr "Jindal Steel" hind konserninя daxil "Jindal Shadeed Ыron&Steel" шirkяti 20152016-cы illяr яrzindя Soxar (Oman) portunda inkiшaf layihяsi чяrчivяsindя dяmir filizi qыrыntыlarы istehsal edяn mцяssisяni iшя salmaьы planlaшdыrыr. Menecerlяrin sюzlяrinя gюrя onun tikiliшi (500 milyon dollar investisiya tяlяb edir) dцnyada nяhяng kompleksin baшlыca komponentidir. Omanda 28 METALLURQ MAY, 2012 "Jindal Shadeed Ыron& Steel" prezidenti DK Saraoci (DK Saraogi) bяyanat verib: "Filiz qыrыntыlarы istehsal edяcяk mцяssisяmiz dяmir istehsal edяn sahяmizi tяmin edяcяk. O, fяaliyyяtя baшlayanda bizi xammalla tяchiz edяn mцяssisяlяrdяn asыlы olmayacaьыq". "Jindal Shadeed Ыron&Steel" шirkяti Soxar portu яrazisindя mюvcud mяhsulun yeni modulunu istehsal etmяk цчцn dяmir istehsalыnын ilлиk gцcцnц 7 milyon tonа чatdыrmaq istiqamяtindя sяylя чalышыr. Plana gюrя 20152016-cы illяrdя dяmir istehsalы indiki il яrzindя 1,5 milyon tondan 5 milyon tona kimi yцksяlяcяk. ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð "State Company for Ûron and Steeë" èstehsaëû bÿrpa edir 2011-ci ilin son ayыnda "State Company for Ыron and Steel" (Иraq) mцяssisяsi tцrkiyяli podratчысы ilя Basra шяhяrindя yerlяшяn vя 2003-cц ildяn hяrbi яmяliyyatlara gюrя bir hissяsi daьыdыlmыш zavodda istehsalы bяrpa etmяk haqqыnda mцqavilя imzalayыb. Plana яsasяn zavodun yenidяn qurulmasы vя mцasirlяшdirilmяsi (400 min ton), hяmчinin sort prokatы yaymasы (400 min ton) bяrpasы tяxminяn 20 ay davam edяcяk. Ишlяr bitdikdяn sonra isя avadanlыьыn gцcц ildя 500 min ton tяшkil edяcяk. Gяlяcяkdя isя istehsalчы aqreqatыn gцcцnц 1 milyon tona чatdыrmaq niyyяtindяdir. Bundan baшqa, fevral ayыnda DRИ-modul istehsalыnыn (1,15 milyon ton) bяrpasы цчцn aчыq tender elanы planlaшdыrыlыr. Bu haqda шirkяtin nцmayяdяsi mяlumat verib. Qeyd edяk ki, "SCЫS" hяmчinin UM-Qaser шяhяrindя yerlяшяn gцcц 200 min ton, diametri 12"-dяn 48" diametrlik vя divarыn qalыnlыьы 5,16-12,7 mm olan boru zavoduna malikdir. "Riva Group" orta nþv yayma dÿzgahû hazûrëayûr "Riva Group" (Иtaliya) шirkяti Sellero шяhяrindя yerlяшяn mцяssisяsindя gцcц 250 min ton olan orta nюv yayma dяzgahы hazыrlamaьы planlaшdыrыr. Hяmчinin bir neчя avadanlыq da qurulacaq ki, onun kюmяyi ilя yarыm hazыr mяhsullarыn yцklяnib-boшalmasы asanlaшacaq vя цmumilikdя iш prosesi daha sцrяtli olacaq. Mцqavilя "Siemens VAЫ Metals Technologies" (Avstriya) шirkяti ilя imzalanыb ki, onlar da шirkяti yardыmчы avadanlыqla tяchiz edяcяklяr. Layihяnin bitmяsi, istehsalatыn vя avadanlыqlarыn iш яmsalыnыn yцksяlmяsi 2012-ci ilin ikinci yarыsыna nяzяrdя tutulub. "South Steel" ikinci sortprokatû avadanëûüû quraødûracaq "South Steel" (Solb, Sяudiyyя Яrяbistanы) yeni zavodunun rяhbяrliyi aprel ayыna nяzяrdя tutulan kommersiya tipli istehsalыn baшlanьыcы цчцn "SMS Meer" (Almaniya) шirkяti ilя illik 500 min ton armatur vя katanka istehsalы gцcцnя malik avadanlыьыn tяchizi цчцn mцqavilя imzalayыb. Tяchizata hяmчinin uzunluьu 14 metrя qяdяr kvadrat mяhsul hazыrlayan saatlыq gцcц 100 min ton olan qыzdыrыcы soba daxildir. Mяhsulun dяzgahda kommersiya istehsalы 2013-cц ilin яvvяlinя nяzяrdя tutulub. "South Steel" Fars kюrfяzi birliyi юlkяlяri investorlarыna mяxsusdur. Шirkяtin яsas aksiyalarы "Pan Kingdom Ыnvestment" vя "Qatar Steel Company" mцяssisяlяrinя mяxsusdur. MAY, 2012 METALLURQ 29 ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð "Evraz Group"2013-cö ildÿ Kostanayäà yeni zavodu istehsaëa vermÿyi pëanëaødûrûr 2013-cц ilin birinci yarыsыnda "Evraz Group" шirkяti "Caspian Group" ilя birgя Kostanay (Qazaxыstan) шяhяrindя metallurgiya zavodunu istehsala vermяyi planlaшdыrыr. Mцяssisяnin meydanчasыnda metalkonstruksiya prokatы korpusunun montajы hяlя ki, davam edir. Tяxminяn 50% konstruksiya artыq montaj edilib. Иyun-iyul aylarыnda nюvprokat avadanlыьыnыn qurulmasы nяzяrdя tutulur. Avadanlыьыn яsas tяchizatчыsы "Siemens-VAЫ" konsernidir. Иstehsalat kompleksinя illik gцcц 450 min ton olan sort dяzgahы daxil olacaq. Mяhsul чeшidinя 840 mm dюvrц profilli armatur prokatы tяqdim olunacaq. "Uraëskàéà Staë" yazda vakuumator buraxacaq "Uralskайа Stal" metallurgiйa kombinatы yaxыn aylar яrzindя iki pozisiyalы vakuumator buraxmaьы planlaшdыrыr. Hяcmi 120 min ton vя gцcц 1,2 milyon ton olan аvadanlыьыn quraшdыrыcыsы "Siemens-VAЫ" (Avstriya) konsernidir. Aqreqatыn iшя salыnmasы kombinata imkan verяcяk ki, kimyяvi tяrkibinя gюrя poladыn keyfiyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы hesabыna marka чeшidini geniшlяndirsin, hяmчinin metalda az hяcmdя hidrоgen, azot vя kцkцrd tяminatы versin. Bundan baшqa, vakuum hasilat boru xammalы vя konstruksiya markalы poladыn prokatыnda istifadя olunacaq. Hazыrda kombinatda illik 2,-2,1 milyon ton istehsal gцcц olan 2 elektro-soba, hяmчinin eyni gцcя malik 2 sort aqreqat vя 3 чalov-soba aqreqatы istismardadыr. "Severstaë" ikinci aqreqatûn sÿnayeyÿ buraxûëmasûnû pëanëaødûrûr "Severstal" metallurgiya kombinatы dekabrыn цчцncц ongцnlцyцndя "SMS Demag" (Аlmaniya) шirkяti tяrяfindяn qoyulmuш polimer юrtцyцn sцrtцlmяsi цчцn ikinci aqreqatыn sяnayeyя buraxыlmasыnы planlaшdыrыr. Yeni avadanlыьыn texnoloji gюstяricilяri 0,4-1,2 mm qalыnlыьы vя 1500 mm eninя qяdяr mяhsul istehsal etmяyя imkan verяcяk. Avadanlыqda noyabrыn sonundan baшlayan tяcrцbяlяr hazыrda bitmяk цzrяdir. Nцmunя цчцn 100 ton hяcmindя rяnglяnmiш prokat istehsal edilib. 30 METALLURQ MAY, 2012 Dekabrda isя 3 min tona qяdяr artыm mцшahidя olunub. Tяlяbat lazыmи sяviyyяdя olarsa, 2012-ci ilin aprel-may aylarыnda artыq tam istehsal hяyata keчirilяcяk. Иkinci aqreqatыn istehsalы ilя mцяssisяnin hяmin mяhsulу истещсал етмяси istiqamяtindя iki dяfя artыm mцшahidя olunacaq. Artыm illik tяxminяn 400-450 min ton nяzяrdя tutulub. Hazыrda isя birinci aqreqatыn hяcmi maksimuma чatdыrыlыb. 11 ay яrzindя kombinatda 210 min ton polimer юrtцklц prokat istehsal edilib. Bu da юtяn illя mцqayisяdя 4% daha artыq gюstяrici demяkdir. Bu hяcmdяn daxili bazara tяxminяn 190 min ton (+7 %), ixrac цчцn 18 min ton (-18%) pay dцшцb. ÄßÌÈÐÄßÍ ×ÛÕÀÍ ÑßÑ Õ ß Á ß Ð Ë ß Ð Yeni "Cansan Metaëurji" zavodu istehsaëû nizamëayûr Иskяndяrun шяhяrindя yerlяшяn vя dюrdbucaq qяliblяrin yeni istehsalчысы olan "Cansan Metalurji" (Tцrkiyя) zavodu fevralda fяaliyyяtя baшlamыш ESPK-ya (1 milyon ton) yatыrыm etmяyя davam edir. Цч aydan sonra шirkяt чюmчя-soba aqreqatыnы quraшdыrmaьы planlaшdыrыr, avadanlыq tяchizatы цчцn mцqavilя artыq Avropa (ABB) vя Чin tяchizatчыlarы ilя imzalanыb. Hal-hazыrda zavod 70 tonluq EAF vя sortlu MNLZ ilя tяchiz olunmuшdur, gцclяrin yцklяnmяsinin 30%-nя uyьun olan gцndяlik 600 ton яridir. Gяlяn il "Cansan Metalurji" hяr il 700 min ton sяviyyяsindя layihя gюstяricilяrinя nail olmaьa цmid edir vя bu zavodun nцmayяndяsinin sюzlяrinя gюrя kompleksin faktiki maksimum gцcцdцr. Bundan яlavя, "Cansan Metaлurji" 2013-cц ildя sortyayma maшыnыndan istifadя imkanыnы gюzdяn keчirir. Иstehsal olunan 130-150 mm kяsikli dюrdbucaqlы qяlib daxili bazarda satыlыr, hяmчinin Yaxыn Шяrqя ixrac olunmasы da nяzяrdя tutulub. "MÛDHCO"nun investisiya ëayihÿëÿri qrafikÿ uyüun hÿyata ke÷iriëir "MЫDHCO" (Иran) шirkяti illik cяmi 2,5 milyon ton qяlib istehsaлat qabiliyyяtinя malik "Ыron and Steel Company" (SЫSCO, elektropolad) vя "Zarand Ыron and Steel Company" (ZЫSCO, konvertli polad) zavodlarыnыn tikintisini davam etdirir. Шirkяtin nцmayяndяsinin sюzlяrinя gюrя investisiya proqramы plana uyьun olaraq hяyata keчirilir. Цч aydan sonra цmumi gцcц 4 milyon ton olan iki emal zavodun istismara verilmяsi baшa чatacaq, "ZЫSCO" zavodunda koks batareyasы (800 min ton) sentyabra qяdяr isidilяcяk. Hazыrda "Sirjan" mцяssisяsindя DRЫ-modulunun (1 milyon ton) tikintisi цzrя iшlяrin 35%-и yerinя yetirilib. Poladяritmя komplekslяrinin fяal tikintisi 5 aydan sonra baшlayacaq. Yeni zavodlarыn iшя salыnmasы 2013-жц ilя planlaшdыrыlыr. Sanksiyaëar Èran poëad idxaëûna ziyan gÿtirir Иrana ixrac olunan polad (polad цzrя nяhяng dцnya idxalы edяn юlkя) Avropa Иttifaqы (AИ) vя ABШ sanksiyalarыnыn шiddяtli tяzyiqi altыndadыr. Treyderlяrin bildirdiyinя gюrя Иran dцnyada mяhsula qiymяtin dяyiшя bilяcяyi yeganя bazar hesab edilir, lakin indi vяziyyяt dяyiшib. AИ vя ABШ Иranы nцvя proqramыna gюrя cяzalandыrыr vя Иran istehlakчыlarы dollar vя ya avroya mяhsul ala bilmirlяr, onlar yalnыz alternativ valyuta ilя iшlяyя bilirlяr. Bunlardan hind rupisi, koreya vonu vя rus rublunu qeyd etmяk olar. Bir чox treyderlяr valyuta tяhlцkяsindяn ehtiyatlanaraq bu formalы юdяmяni qяbul etmirlяr. "Renaissance Capital"dan qiymяtlяndirmя цzrя mцtяxяssis B.Krasnojenova gюrя reallыqda vяziyyяt daha acыnacaqlыdыr. MDB-nin bir neчя zavodunda satыш 10 dяfя azalыb. Иran idxalыnыn aшaьы dцшmяsi Rusiya vя Ukraynada polad mяhsullarыna olan qiymяtin enmяsi ilя mцшahidя olunub. Artыq fevral ayыnыn ikinci hяftяsindя FOB-un hяr tonunda 50 dollardan 560 dollara qяdяr enmя mцшahidя olunub. Mяlumdur ki, Rusiya polad ixracыnыn 15%-i Иrana yюnяlib. Иndi isя polad ixracыnыn bцtцn hяcmi Xяzяr dяnizindяn Qara dяnizя yюnяlяcяk vя rusiyalы polad istehsalчыlarы цчцn bu, яlavя чяtinlik yaradacaq. MAY, 2012 METALLURQ 31 ÌÅÒÀËËÓÐÝÈÉÀ ÒÀÐÈÕÈÍÄßÍ Martenin icad0 hava чыxыrdы. Soba iki яsas hissяdяn юz quruluшuna gюrя pudlinq sobasыna yaxыn iшlяk sahя (dib, tavan vя Marten sobalarыnыn yaranmasыndan divarlar), digяri isя qaz vя havanыn isinmяsi baш verяn regeneratorlardan ibarяt idi. Иlk olaraq Мarten soaшыn istehsalыnыn sцrяtlя tindя axtarышlar aparыrdыbalarыnы odadavamlы "turш" artdыьы dюvrdя polad яldя lar. Lakin Martenlяr dя materiallardan hazыrlayыretmя цsullarыna olan tяlя- bu istiqamяtdя чalышan dыlar (kvars vя ya silisium bat o qяdяr чox idi ki, axtarышlar eyni digяr tяdqiqatчыlar kimi qumu). Sobanыn hяr iki zamanda bir neчя istiqamяtdя apa- uьursuzluqla qarшыlaшыrsonluьunda bяrabяr payrыlыrdы. Zavod tяcrцbяsinя yenicя daxil dыlar, чцnki poladяritmя lanыlan yцksяk temperaolan bessemerlяmя цsulu isя tяkmiл- prosesindя odlu sobada tur regeneratorlarda qaz lяшmяyя ehtiyac duyurdu. Hяmчinin юnяmli olan 1600° С-dяn vя havanыn qыzmasы nяticяkimyяvi tяrkib gюstяricisinя gюrя чu- yuxarы temperatur rejimini sindя alыnыrdы. Marten prosesi qundan polad alma istiqamяtindя dя yarada bilmirdilяr. (1824-1915) icad olunduqdan dяrhal sonra, Чuqun vя dяmir polad bюyцk mяhdudiyyяtlяr var idi. Lakin qыsa zaman kяsiyindя mяшhurluq inadkar axtarышlar tюkmя poladыn di- skrapы odlu sobada яritmяklя tюkmя gяr alыnma цsulunu, alovlu regenera- polad almaq цсулу hяlя XVЫЫЫ яsrin qazandы. Чцnki istifadяsinin чяtinliksiya (bяrpaedici) sobalarыnы meydana яvvяlindя deyilmiшdi, lakin tam olaraq lяrinя gюrя skrapыn (tяkrar яridilяcяk hяyata keчirilmяsi 1864-cц ildя, Mar- metal qalыqlarы) qiymяti hяmin illяrdя чыxardы. Tюkmя poladы bu цsulla яldя et- tenin юz iшlяrindя F.Simensin prinsipi yuxarы deyildi. Marten prosesi bessemя ideyasы hяlя 1722-ci ildя Reomцr яsasыnda tikilяn vя яritmя prosesi merlяmя ilя rяqabяtя girmirdi, яksinя tяrяfindяn sяslяnib. O, yumшaq dяmi- цчцn yцksяk temperaturu verяn re- onu tamamlayыrdы. Belя ki, bessemеrrin maye чuquna yцklяnmяsi yolu ilя generasiya odlu sobasыnы istifadя lяmя istehsalыnda zavodlarda yыьыlыb qalan polad tullantыlarы yenidяn emal polada чevrilmяsi imkanы haqqыnda edяndя mцmkцn oldu. Marten eksperementlяrini Fran- edilirdi. Marten sexlяrdя avadanlыq yazыrdы. Lakin яslindя bu ideya ilя XЫX яsrin birinci yarыsыnda, artыq yetiшmiш sada (Sireyl-Anqulema шяhяrinin ya- bessemerlяmя ilя mцqayisяdя daha iqtisadi шяrait kцtlяvi polad яldя etmя xыnlыьы), atasыnыn zavodunda hяyata ucuz idi, чцnki o vaxtыn Мarten fabrikцsullarыna doьru addыm atmaьы tяlяb keчirirdi. 1865-ci ildя onun bu icadыna lяrindя sadя avadanlыqdan istifadя gюrя Fransa vя digяr юlkяlяrя patent- olunurdu. Mцkяmmяllikdяn uzaq olmaedяndя maraqlanmaьa baшladыlar. sыna vя daha чox yanacaq istifadя etYeni prosesin yaranmasыnda tяc- lяr verildi. Иlk marten sobasы mцasir soba- mяsinя baxmayaraq, mяhz bu sяbяbrцbi uьura fransыz metallurq Pyer Marten (1824-1915) nail oldu. Uzun larыn яn sadя formasы idi vя onlarы чox lяrinя gюrя Мarten sobalarыnын skrapillяr Pyer Marten atasы ilя birlikdя lom az яlamяtinя gюrя xatыrladыrdы. Hяmin prosesi iqtisadi sяrfяli hesab edilirdi. 1864-cц ildя icad edilmiш Мarten vя чuqunun alovlu sobada яridilяrяk sobanыn tutumu isя cяmi 1,5 ton idi. tюkmя polad яldя edilmяsi istiqamя- Lakin 1880-ci ildя 10-15 ton metal prosesi mцxtяlif юlkяlяrin metallurgitutumlu sobalar tikil- ya zavodlarыnda sцrяtlя yayыldы. Lakin mяyя baшlandы. Artыq P.Martenя bu nя шюhrяt, nя dя uьur XX яsrin яvvяlindя bir- gяtirmяdi. O, bu icada gюrя birinciliyi dяfяyя 100, hяtta da- saxlaya bilmяdi. Sяbяb isя Martenя ha artыq ton istehsal qяdяr bir чox tяdqiqatчыnыn bu sahяgцcцnя malik Мarten dя gюrdцyц iшlяrin gцndяmя gяlmяsi sobalarы mюvcud idi. oldu vя baxmayaraq ki, onlar heч bir Иlk sobalarыn quruluшu uьur qazanmamышdыlar, lakin ilk sobadaxilя yюnяlmiш for- nыn yaranmasыnda baza rolunu oynamada idi. Sobalar da- dыqlarы bildirildi. P.Marten isя bu damha чox uzunsov van- ьa ilя razыlaшmыr vя bцtцn var-yoxunu nanы xatыrladыrdы, hяr illяr boyu patentin mцdafiяsinя sяrf sonluqda isя iki bюyцk edir. 1883-cц ildя isя o, iшdяn uzaqlakяrpic boru var idi. шaraq Furшambo yaxыnlыьыnda kи, kiчik Onlarыn birindяn isti mцlkцndя mяskunlaшыr vя burada dinc qaz, o birindяn isя hяyatыnы yaшamaьa davam edir. M 32 METALLURQ MAY, 2012
Benzer belgeler
KÜLTÜR EVRENİ
11. Metin içindeki alıntılar ve göndermeler yazar soyadı, yayın yılı, sayfa numarası biçiminde parantez içinde belirtilecektir. Mesela; (Boratav 1987: 9). Dipnotlar yalnızca açıklamalar için kullan...
DetaylıAzərbaycan Respublikasinda əməyin mühafizəsi qanunvericilik və
normalarыnыn vя qaydalarыnыn, habelя bu norma vя qaydalarыn tяtbиqи praktиkasыnыn real vяzиyyяtиnи юyrяnmяk, monиtorиnq nяtиcяsиndя qanunverиcиlиkdя mюvcud olan boшluqlarыn vя praktиkada olan qцsur...
Detaylı