Mevcut Durum Analizi

İçindekiler
GİRİŞ ........................................................................................................................................... 4
PLAN VİZYONU, TEMEL İLKE VE AMAÇLAR ..................................................................................... 7
BÖLGE PLANININ ÜST ÖLÇEKLİ PLANLARLA İLİŞKİSİ .....................................................................10
1.
MEVCUT DURUM ANALİZİ / ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER ...............................................................29
1.1. ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER .........................................................................................................30
1.1.1. MADENCİLİK ......................................................................................................................30
TTK SINIRLARI .....................................................................................................................40
TTK VE İSTİHDAM ................................................................................................................41
TTK TAŞ KÖMÜRÜ SATIŞLARI ................................................................................................43
TAŞ KÖMÜRÜ ÜRETİMİNDE TTK - ÖZEL SEKTÖR KARŞILAŞTIRMASI .......................................44
KUTU I ........................................................................................................................................48
İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ .........................................................................................................48
1.1.2.
DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ...................................................................................................49
SEKTÖRÜN OLUŞUMU VE GELİŞİM SÜRECİ ............................................................................52
BÖLGEDEKİ İŞLETMELER.......................................................................................................53
SEKTÖRDEKİ İSTİHDAM DURUMU .........................................................................................54
ÇELİK İHRACATI...................................................................................................................55
ERDEMİR T.A.Ş .....................................................................................................................55
ÇELİK ÜRETİMİ, SATIŞI VE İHRACATI ....................................................................................55
ÜRÜNLERİN KULLANIM ALANLARI .........................................................................................56
Yatırım Çalışmaları ................................................................................................................57
KARDEMİR A.Ş. .....................................................................................................................58
TAT METAL ÇELİK SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ....................................................................60
ÇAĞ ÇELİK DEMİR VE ÇELİK ENDÜSTRİ A.Ş ...........................................................................60
MESCİER DEMİR ÇELİK SAN. TİC. LTD. ŞTİ ............................................................................61
ÇINAR BORU PROFİL SANAYİ ve TİC. A.Ş ...............................................................................61
ÖZDEMİR BORU PROFİL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ......................................................................61
DEMİR-ÇELİK ENSTİTÜSÜ .....................................................................................................61
TERSANECİLİK SEKTÖRÜ ......................................................................................................62
MAKİNE-İMALAT-MÜHENDİSLİK SEKTÖRÜ .............................................................................63
DİĞER SEKTÖRLER ...............................................................................................................64
1.1.3.
ENERJİ SEKTÖRÜ ............................................................................................................68
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI .....................................................................................69
1.1.4.
MOBİLYA VE ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ .......................................................................90
FİRMA STRATEJİSİ VE REKABET YAPISI .................................................................................91
GİRDİ KOŞULLARI.................................................................................................................93
TALEP KOŞULLARI ................................................................................................................94
FİRMA STRATEJİSİ VE REKABET YAPISI .................................................................................97
GİRDİ KOŞULLARI.................................................................................................................98
1.1.5.
TURİZM SEKTÖRÜ ........................................................................................................ 104
Zonguldak İli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar .......................................................................... 106
Bartın İli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar ................................................................................ 106
ZONGULDAK İLİ SU ALTI DALIŞ TURİZMİ İLE İLGİLİ VARLIKLAR ........................................... 108
BARTIN İLİ SU ALTI DALIŞ TURİZMİ İLE İLGİLİ VARLIKLAR .................................................. 108
ŞELALELER / ÇAĞLAYANLAR ................................................................................................ 109
DOĞAL GÜZELLİKLER VE KORUNAN ALANLAR ...................................................................... 110
GÖLLER / GÖLETLER ........................................................................................................... 113
DOĞA YÜRÜYÜŞLERİ/ DAĞ TURİZMİ .................................................................................... 115
1.1.5.4.
BÖLGEDE TURİZM SEKTÖRÜ İSTİHDAM DEĞERLERİ .......................................... 123
1.1.6.
YAPI SEKTÖRÜ ............................................................................................................. 128
1.1.7.
ULAŞIM ve LOJİSTİK (TAMAMLANIYOR) ........................................................................ 141
KUTU-II ..................................................................................................................................... 142
DIŞ TİCARET ............................................................................................................................. 142
KUTU-III .................................................................................................................................... 151
BATI KARADENİZ BÖLGESİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ .......................................................... 151
ZONGULDAK........................................................................................................................... 151
KARABÜK ............................................................................................................................... 157
BARTIN .................................................................................................................................. 159
BÖLGE OSB’LERİ GENEL DEĞERLENDİRME .............................................................................. 161
KUTU-IV .................................................................................................................................... 165
KOBİ FAALİYETLERİ VE İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ .................................................................. 165
GENEL DURUM ....................................................................................................................... 165
KALKINMA AJANSI MALİ DESTEK PROGRAMLARI .................................................................. 166
YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ ................................................................................................... 168
TÜBİTAK MALİ DESTEK PROGRAMLARI ................................................................................ 169
AR-GE ve YENİLİKÇİ ÇALIŞMALAR ....................................................................................... 169
İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ ............................................................................................... 170
KOBİ’LERİN ÖNE ÇIKAN SORUN ve EKSİKLİKLERİ................................................................. 171
KUTU- V .................................................................................................................................... 173
FİLYOS VADİSİ PROJESİ ............................................................................................................. 173
PROJE SAHASININ YERİ ............................................................................................................. 174
1.1.8.
ÇEVRE .......................................................................................................................... 197
1.1.9.
TARIM .......................................................................................................................... 211
1.2.
DEMOGRAFİK DURUM ...................................................................................................... 225
1.2.2. İSTİHDAM ........................................................................................................................ 237
1.2.3.
EĞİTİM......................................................................................................................... 251
1.2.4.
SAĞLIK ......................................................................................................................... 251
KUTU- VI ................................................................................................................................... 252
YÜKSEK ÖĞRETİM GÖSTERGELERİ.............................................................................................. 252
1.2.3. KENTLEŞME ...................................................................................................................... 259
GİRİŞ
Dünyada ve Türkiye’de küreselleşmenin etkisiyle artan rekabet neticesinde bölgesel
gelişmişlik farklılıkları da artmaktadır. Sosyal ve ekonomik dengesizliklerin giderilerek ülke
içerisinde bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması açısından bölge planlaması önem
kazanmıştır. Bu kapsamda, Ön Ulusal Kalkınma Planı’nda ve Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda
(2007-2013) bölgesel gelişme, Türkiye için temel gelişme eksenlerinden biri olarak
belirlenmiştir.
Bölgesel politikalar ile bugüne kadar görece az gelişmiş bölgelerin kalkındırılarak bölgeler
arası eşitsizliklerin azaltılması hedeflenmiştir fakat günümüzde bölgelerin rekabet gücünün
arttırılması ve ulusal kalkınmaya daha fazla katkıda bulunmaları önem kazanmıştır.
Bölgelerin rekabet gücünün arttırılması kapsamında bölge planı, bölge kaynaklarının daha iyi
bir geleceğe ulaşması için kullanılan bir araç olarak büyük önem arz etmektedir.
Bölge Planı, bölgesel düzeyde sosyoekonomik gelişme eğilimlerini, yerleşmelerin gelişme
potansiyellerini, ulusal düzeydeki politika, plan ve stratejiler ile bölgesel ve yerel düzeyde
yürütülecek faaliyetler arasındaki ilişkiyi kurgulayan, kamu kesimi, özel kesim, sivil toplum
arasındaki işbirliği ve koordinasyonu sağlayan, bölgenin planlı bir şekilde program ve
projelerle gelişmesine temel oluşturan en önemli unsurdur.
Bu kapsamda 25.01.2006 tarih ve 5449 sayılı “Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu
ve Görevleri Hakkında Kanun” uyarınca ülke genelinde 26 Düzey 2 Bölgesi’nde kalkınma
ajansları kurulmaya başlanmıştır. Kanun, kalkınma ajanslarının faaliyetlerini önemli ölçüde
bölge planlarına dayandırmaktadır. Bu kanun ve ilgili yönetmeliklere göre kalkınma ajansları,
görevlerini oluşturacakları bölge planlarına uygun olarak hazırlayacakları çalışma programları
ve bütçeye göre yerine getirmektedir.
25.01.2006 tarih ve 5449 sayılı “Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri
Hakkında Kanun”a istinaden, 25 Temmuz 2009 tarihli ve 2009/15236 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararı ile kurulan Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın (BAKKA) faaliyet alanı, TR81 Düzey 2
Batı Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinden oluşmaktadır.
Bölge kaynaklarının sürdürülebilir biçimde yönetilerek, bölge içerisinde ekonomik ve sosyal
kalkınmayı hedefleyen çalışmalara yol göstermeyi amaçlayan bu plan 2014-2023 dönemini
kapsamaktadır. 2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı, bölgenin ekonomik, sosyal ve kültürel
alanlarda bütüncül bir yaklaşımla gerçekleştireceği kalkınma stratejisinin hedeflerini ve
önceliklerini ortaya koyan bir temel politika dokümanıdır. Bu çalışma ile Ajansımız tarafından
verilmesi hedeflenen mali ve teknik desteklere zemin oluşturacak bir çerçevenin ortaya
konulması hedeflenmiştir.
Plan hazırlanırken önceki dönemlerde bölgeye dair yapılmış olan çalışmalardan faydalanmak,
izlenen yöntemlerden birisi olmuştur. Buna ek olarak bilgilerin güncellenmesi amacıyla ilgili
kurum ve kuruluşlardan sorumluluk alanlarıyla ilgili veriler temin edilmiştir. Katılımcılık ilkesi
çerçevesinde ilçe ve il merkezlerinde çalıştaylar yapılmış, bölgede bulunan belediyeler,
kaymakamlıklar, bölge müdürlükleri, il müdürlükleri, esnaf ve sanatkâr odaları, liman
işletmeleri, KOSGEB, üniversiteler, sendikalar, OSB müdürlükleri ve sivil toplum kuruluşları ile
yüz yüze görüşmeler yapılmış, soru kâğıdı uygulaması yöntemi ile görüşmeler gerçekleştirilip
bölgedeki aktörlerin görüşleri alınarak GZFT analizi ve stratejilere yön verilmeye çalışılmıştır.
İlgili kurum ve kuruluşlardan veri, görüş ve önerilerin toplanmasının ardından mevcut durum
analizi biçimlendirilmiş, mevcut durum analizi kapsamında bölgenin gelecekte nerede
olacağının öngörüsü olan vizyon çalışması ve bu öngörüye nasıl ulaşılacağını belirleyen GZFT
analizi ile strateji belirleme aşamalarına geçilmiştir. Planın geliştirildiği süreç aşağıda şematik
olarak ifade edilmiştir.
PLAN VİZYONU, TEMEL İLKE VE AMAÇLAR
2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planının hazırlıklarında esas alınan temel ilke katılımcılık
olmuştur. Bölge paydaşlarının görüş ve önerilerini almak adına bölgedeki tüm ilçelerde ve il
merkezlerinde çalıştaylar ve bilgilendirme toplantıları düzenlenmiş, bölgenin ekonomik
yapısını ortaya koymak adına sektör analizleri ve saha çalışmaları yapılmış ve bu kapsamda
anket uygulamaları ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiş, kurum ve kuruluşlardan resmi
yazı kanalı ile bilgi temin edilmiş ve neticede 2014-2023 dönemini kapsayan Batı Karadeniz
Bölge Planı’nın vizyonu “Bağımlı Ekonomik Yapısını Kırmış ve Yaşam Kalitesini Yükseltmiş
Bir Bölge Olmak” olarak belirlenmiştir. Bölge paydaşlarınca ortak olarak belirlenen bu
vizyona ulaşabilmek için üç temel ilkenin esas alınması planlanmıştır:



Çok sektörlülük
Katılımcılık
Sürdürülebilir kalkınma
Çok Sektörlülük
Esas alınan temel değerlerin ilki çok sektörlülüktür. Batı Karadeniz Bölgesinin vizyonu mevcut
ekonomik ve sosyal yapısının analizleri neticesinde belirlenmiştir. Gerçekleştirilen çalışmalar
sonucunda bölgenin istihdam sorunu olduğu ve istihdam sıkıntısının bölgenin göç verir hale
gelmesine neden olduğu tespit edilmiştir. İstihdam sorunun nedenlerinin başında ise
bölgenin madencilik ve demir çelik sektörü odaklı bir gelişim göstermesi ve zaman içerisinde
yalnızca bu sektörlere değer verilmesi nedeniyle sektörel çeşitliliğin sağlanamaması
gelmektedir.
Vizyonda değinildiği üzere bölgenin bağımlı ekonomik yapısının kırılabilmesi için farklı
sektörlere dair müdahale alanları da plan kapsamında analiz edilmiştir. Öncelikli sektörler
kapsamında ele alınan konular ile sektörler arası tamamlayıcılık ve sinerji oluşturulması
hedeflenmiştir.
Katılımcılık
Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda temel değerler bölümünde üzerinde durulan “toplumsal
diyalog ve katılımcılığın güçlendirilerek, toplumsal katkı ve sahiplenmenin sağlanması” esası,
2014–2023 Batı Karadeniz Bölge Planı’nın temel esaslarından biri olarak benimsenmiştir.
Katılımcılık ilkesi çerçevesinde bölge illerinde çalıştaylar yapılmış, bölgede bulunan
belediyeler, kaymakamlıklar, bölge müdürlükleri, il müdürlükleri, esnaf ve sanatkâr odaları,
liman işletmeleri, KOSGEB, üniversiteler, sendikalar, OSB müdürlükleri ve sivil toplum
kuruluşları ile yüz yüze görüşmeler yapılmış, soru kâğıdı uygulaması yöntemi ile görüşmeler
gerçekleştirilmiştir.
Sürdürülebilir Kalkınma
Sürdürülebilir Kalkınma, insan yaşamı için gereken ihtiyaçlar ile doğal kaynakların kullanımı
arasında gelecek nesilleri de gözeterek, bugünden geleceğe uyumlu bir programlama
yapılmasını amaçlayan bir yaklaşımdır. 2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı, sürdürülebilir
kalkınmaya bütüncül bir yaklaşımla bakmayı esas almıştır.
2014–2023 Batı Karadeniz Bölge Planı’nda belirlenen vizyona ulaşılabilmesi için aşağıda
belirtilen 7 temel hedef belirlenmiştir:
1. Sektörel Çeşitliliğin Sağlanması
2. Ulaşım-Altyapı Ve Lojistik İmkânlarının Güçlendirilmesi
3. Yerleşmelerin Mekân Ve Yaşam Kalitesinin Arttırılması
4. Sosyal Kalkınmanın Sağlanması
5. Kırsalda Kalkınmanın Sağlanması
6. Sağlıklı Ve Dengeli Bir Çevre
7. Turizmin Çeşitlendirilerek Geliştirilmesi
BÖLGE PLANININ ÜST ÖLÇEKLİ PLANLARLA İLİŞKİSİ
Kalkınma Ajansları tarafından hazırlanan Bölge Planları, alt ölçekli mekânsal planlara,
bölgesel nitelikli sektörel ve tematik stratejilere ve yerel yönetimlerin kurumsal stratejik
planlarına çerçeve oluşturmak üzere hazırlanmaktadırlar. Stratejik doküman niteliğindeki
bölge planları, Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan Kalkınma Planı ve Bölgesel Gelişme
Ulusal Stratejisi ile ilgili Bakanlıklarca hazırlanan ulusal stratejilerle bağlantılı
kurgulanmaktadır.
Batı Karadeniz Bölge Planı, Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan Dokuzuncu Kalkınma
Planı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan Türkiye Sanayi Stratejisi
Belgesi ve Türkiye Demir-Çelik Ve Demir Dışı Metaller Sektörü Strateji Belgesi Ve Eylem Planı,
Ekonomi Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı, TÜBİTAK
tarafından hazırlanan Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi, Enerji ve Tabi Kaynaklar
Bakanlığı tarafından hazırlanan Enerji Verimliliği Strateji Belgesi, Ulaştırma Bakanlığı
tarafından hazırlanan Türkiye Ulaştırma Ve İletişim Stratejisi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
tarafından yürütülen Kentges Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi Ve Eylem Planı, Gıda,
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca hazırlanan Türkiye Organik Tarım Stratejik Planı, Çevre ve
Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi ve Kültür ve
Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan Türkiye Turizm Strateji belgeleri ile
ilişkilendirilerek hazırlanmıştır.
DOKUZUNCU KALKINMA PLANI (2007-2013)
2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı hazırlanırken Onuncu Kalkınma Planı da hazırlık
aşamasında olduğundan, Dokuzuncu Kalkınma Planı gelişme eksenleri göz önünde tutulmuş
ve yerel kalkınmanın sağlanması kapsamında gelişme eksenlerinin gösterdiği doğrultuda
yerel tespit ve önerilerle plana yön verilmiştir.
2007-2013 dönemini kapsayan Dokuzuncu Kalkınma Planı, değişimin çok boyutlu ve hızlı bir
şekilde yaşandığı, rekabetin yoğunlaştığı bir dönemi kapsamaktadır. Küreselleşmenin her
alanda etkili olduğu, bireyler, kurumlar ve uluslar için fırsatların ve risklerin arttığı bu
dönemde, plan Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda bütüncül bir yaklaşımla
gerçekleştireceği dönüşümleri ortaya koyan temel politika dokümanı olarak ortaya
konulmuştur.
Hazırlandığı döneme ilişkin uluslararası gelişmeler ve temel eğilimler doğrultusunda, Türkiye
ekonomisine ilişkin geçmiş dönemdeki gelişmeler ile mevcut ekonomik ve sosyal gelişmeler
dikkate alınarak hazırlanan Dokuzuncu Kalkınma Planının vizyonu; “İSTİKRAR İÇİNDE
BÜYÜYEN, GELİRİNİ DAHA ADİL PAYLAŞAN, KÜRESEL ÖLÇEKTE REKABET GÜCÜNE SAHİP,
BİLGİ TOPLUMUNA DÖNÜŞEN VE AB’YE ÜYELİK İÇİN UYUM SÜRECİNİ TAMAMLAMIŞ BİR
TÜRKİYE” olarak belirlenmiştir.
Ekonomik büyümenin ve sosyal kalkınmanın istikrarlı bir yapıda sürdürülmesi ve hedeflenen
vizyona ulaşılabilmesi için şu gelişme eksenleri belirlenmiştir:





Rekabet Gücünün Arttırılması
İstihdamın Arttırılması
Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi
Bölgesel Gelişmenin Sağlanması
Kamu Hizmetlerinde Kalitenin ve Etkinliğin Arttırılması
Batı Karadeniz Bölge Planı, bölge içi gelişmişlik farklılıklarının azaltılarak bölgesel gelişmenin
sağlanması için kamu kesimi, özel kesim, üniversiteler ve sivil toplumun katkılarıyla
hazırlanmıştır. Bölge içinde istihdamın arttırılması kapsamında mevcut sektörlerin mevcut
durum analizleri yapılmış, her bir sektöre has sıkıntılar tespit edilmiş, yaşanan eksikliklerin
giderilebilmesi için stratejiler belirlenmiştir. Yine istihdam oranlarının arttırılması kapsamında
mevcut sektörlerin yanı sıra potansiyel arz eden farklı sektörler için de aynı çalışmalar
gerçekleştirilmiş, bölgede faaliyet göstermekte olan işletmelerin rekabet edebilirliklerinin
arttırılması kapsamında çeşitli strateji ve faaliyetlere yer verilmiştir.
TÜRKİYE SANAYİ STRATEJİSİ BELGESİ (2010-2014)
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2010-2014 yıllarını kapsayacak biçimde
hazırlanmış olan strateji belgesinde, Türkiye’nin uzun dönem vizyonu “ORTA VE YÜKSEK
TEKNOLOJİLİ ÜRÜNLERDE AVRASYA’NIN ÜRETİM ÜSSÜ OLMAK” olarak belirlenmiştir. Bu
vizyon doğrultusunda Türkiye Sanayi Stratejisi’nin genel amacı, “Türk sanayisinin rekabet
edebilirliğinin ve verimliliğinin yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı
olarak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli işgücüne sahip ve
aynı zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümü hızlandırmak” olarak
belirlenmiştir.
Batı Karadeniz Bölge Planında “Öncelikli Sektörler” başlığı altında ele alınan madencilik,
demir çelik, geri dönüşüm, enerji ve orman ürünleri sektörlerinde Türkiye Strateji Belgesinde
belirlenen hedef ve stratejilerden faydalanılmıştır. Bilhassa strateji belgesinin 252. Maddesi,
anılan sektörler için belirlenen stratejilerde yol gösterici olmuştur:
“Temiz üretim süreçlerine geçişle birlikte birçok sektörde verimlilik artışları zorunlu hale
gelecektir. Bu süreçte, özellikle enerji, imalat sanayi ve ulaştırma sektörlerinde yanma
verimliliğini artıran projelerin uygulamaya geçirilmesi gerekmektedir. Söz konusu teknoloji
değişikliği, çevre ve enerji teknolojilerini önemli düzeyde yatırım yapılabilecek sektörler
arasına sokmaktadır. Bu sektörlerin Türkiye’de gelişmesi özellikle çevre alanındaki
düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulamaya geçirilmesi ile mümkün olacaktır.”
Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesinin 12.maddesinde üzerinde durulan kümelenme kavramı da,
bölgedeki sektörlerin rekabet edebilirliklerinin arttırılması kapsamında incelenmişti:
“Sektörel ve bölgesel gelişme politikaları da, AB’ye uyumu da dikkate alarak ve sanayi
stratejisi hedefleri doğrultusunda, bölgelerin verimliliğini yükseltme ve rekabet gücünü
arttırma amacına hizmet edecektir. Bölgesel gelişme stratejileri, sanayi stratejisi ile uyumlu
bir şekilde, kümelenme ve değer zinciri analizlerinin sonuçları doğrultusunda tasarlanacak ve
hayata geçirilecektir. Farklı gelişmişlik düzeyindeki bölgelerin değişik sektörler için sunduğu
yerel avantajlar belirgin hale getirilerek, bölgesel dengesizliklerin giderilmesine önem
verilecektir.”
2023 TÜRKİYE İHRACAT STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI
Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planının vizyonu, Dokuzuncu Kalkınma Planı ve Türkiye
Sanayi Stratejisi vizyonlarına paralel olacak biçimde “2023 YILINDA 500 MİLYAR DOLAR
İHRACATA ULAŞARAK ÜLKEMİZİN DÜNYA TİCARETİNDE LİDER ÜLKELER ARASINDA YER
ALMASI” olarak belirlenmiştir.
Batı Karadeniz Bölge Planı da bu amaca ulaşılması amacıyla stratejiler belirlemiş
bulunmaktadır. Eylem planının hedeflerinden ikisi “ihracatçı sayısının ve ihracat kapasitesinin
arttırılması” ve “ihracatçıların küresel alanda rekabetçiliklerinin arttırılması”dır.
Bu kapsamda KOBİ’lerin pazarlama ve ihracat kapasitesini arttırmaya yönelik desteklerin
verilmesi planlanmaktadır. Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı, yürüttüğü mali destek
programlarında KOBİ’lere yönelik destekler sağlamaktadır ve sağlamaya devam edecektir.
Mali destek programlarının zemini ise bölge planında yer alan önceliklerdir. Planın öncelikli
sektörler başlığı altında incelenen ticaret başlığında, bölgedeki işletmelerin mevcut
durumlarının nasıl iyileştirileceğine, rekabet güçlerinin ne şekilde arttırılacağına yönelik
stratejiler belirlenirken Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı stratejileri esas alınmıştır.
TÜRKİYE ORGANİK TARIM STRATEJİK PLANI (2012-2016)
Türkiye’de organik tarım, 1991 yılından itibaren 2092/91 sayılı Avrupa Birliği Konsey Tüzüğü
esas alınarak yapılmaktadır. Organik tarım faaliyetleri, üreticilerin eğitimli ve bilinçli olmasını
gerektirmektedir. Elde edilen ürünler, katma değerlerinin normal ürünlere göre daha fazla
olmasının yanı sıra ihraç edilebilirlik oranları da daha yüksek olduğundan daha fazla gelir
kazandırmaktadır.
Sektör sıralamasında tarım sektörünün son sırada yer aldığı bilinen Batı Karadeniz
Bölgesinde, kırsal alanda kalkınmanın sağlanabilmesinin bir yolu olarak tarımsal faaliyetler
önerilmektedir. Bu tarımsal faaliyetlerin, tarım arazilerinin parçalı ve engebeli yapısından
dolayı geniş arazilerde gerçekleştirilenler yerine özellikli ürün üretimine yönelik olması
gerektiği tespit edilmiştir. Planda yer alan “Kırsalda Kalkınmanın Sağlanması” isimli öncelik
alanı altında yer alan “Tohumluk, örtü altı ve organik tarım faaliyetlerinin yaygınlaştırılması”
ve “Kırsal alanlarda özellikli ürün üretiminin yaygınlaştırılması” tedbirlerinde, Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığının organik tarımın geliştirilmesine yönelik sunduğu stratejilerden
faydalanılmıştır.
ULUSAL BİLİM, TEKNOLOJİ VE YENİLİK STRATEJİSİ (2011-2016)
Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisinin vizyonu: “ÜRETTİĞİ BİLGİ VE GELİŞTİRDİĞİ
TEKNOLOJİLERİ, ÜLKE VE İNSANLIĞIN YARARINA YENİLİKÇİ ÜRÜN, SÜREÇ VE HİZMETLERE
DÖNÜŞTÜREBİLEN TÜRKİYE”dir.
Strateji belgesinde özellikle üzerinde durulan konu ARGE çalışmalarının arttırılması ve
yaygınlaştırılması gerekliliğidir ki Batı Karadeniz Bölgesi bu konuda istenen düzeyde değildir.
Madencilik, demir çelik ve enerji sektörlerinin baskın olduğu bölgede, gelişime açık sektörler
olmalarına rağmen olan işbu sektörlerin hala emek yoğun devam ettiriliyor olması, bölgenin
genel sorunlarının başında gelmektedir. Bu eksikliklerin giderilmesi kapsamında hazırlanan
stratejilerde Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi’nin Ulusal ARGE ve Yenilik Sistemi
İçerisindeki KOBİ’lerin Rolünün Güçlendirilmesi başlıklı amacı esas alınmıştır:
Stratejik Amaç: Ulusal Yenilik Sistemi İçerisindeki KOBİ'lerin Rolünün Güçlendirilmesi
Amaç Y4.1: Daha Çok KOBİ’nin Ar-Ge Ve Yenilik Yapanlar Halkasına Eklenmesi
Stratejiler:
Y4.1.1. Kendi bünyesinde ARGE yetkinliğine sahip olmayan KOBİ’lerin ARGE ihtiyaçlarının
üniversite, kamu araştırma enstitüleri ve özel sektör kuruluşlarından karşılanmasında
kolaylaştırıcı mekanizmaların oluşturulması
Y4.1.2. ARGE ve yenilik faaliyetlerini kendi bünyesinde gerçekleştiren KOBİ’lerin üniversite ve
araştırma kurumlarıyla ortak proje üretme kapasitesinin arttırılması
Y4.1.3. KOBİ’lerin teknoloji yönelimi ve yönetimi yeteneğinin geliştirilmesi
Y4.1.4. KOBİ ARGE ve yenilik destekleri ile fikri ve sınai mülkiyet hakları konusunda bilgiye
ulaşımının kolaylaştırılması, bilgilendirme faaliyetlerinin yaygınlaştırılması ve çeşitlendirilmesi
Y4.1.5. KOBİ'lerde ARGE ve yenilik insan kaynağı istihdamının artırılmasına yönelik
mekanizmaların geliştirilmesi
Y4.1.6. Araştırma altyapılarında KOBİ'lerin ihtiyaçları dikkate alınarak KOBİ'lerin bu altyapıları
kullanmalarının etkinleştirilmesi
Batı Karadeniz Bölge Planında değinilen ve bugüne kadar Ajans tarafından gerçekleştirilen
mali destek programlarının önceliklerinde yer verilen kalifiye insan kaynağının arttırılması ile
ARGE faaliyetlerinin yaygınlaştırılmasına yönelik faaliyetlerin belirlenmesinde işbu maddeler
göz önünde bulundurulmuştur.
GİRDİ TEDARİK STRATEJİSİ (GİTES) ve EYLEM PLANI (2013-2015)
GİTES, Dokuzuncu Kalkınma Planı politikalarıyla uyumlu olarak, özellikle Türkiye’de önde
gelen sektörlerin ithal girdi bağımlılığı ile Türkiye’de işletmelerin çeşitli nedenlere bağlı olarak
ortaya çıkan girdi tedariki konusundaki yetersizliklerini bertaraf etmeyi, üretim için en önemli
unsurların başında yer alan girdilerin tedarikinde kamu ve özel sektörde bir ortak anlayış ve
bakış açısı geliştirmeyi hedeflemiştir.
Girdi Tedarik Stratejisi ve Eylem Planı’nın vizyonu; “GİRDİ TEDARİKİNİ GÜVENCE ALTINA
ALMIŞ, ARA MALI ÜRETİMİNDE YETKİNLİĞİNİ ARTTIRMIŞ BİR EKONOMİ” olarak belirlenmiştir.
Bu vizyon çerçevesinde, 2013–2015 yıllarını kapsayan GİTES’in genel amacı; sanayinin ihtiyaç
duyduğu ve yeni ürün üretimi ile teknolojik gelişmenin gerektireceği girdilerin tedarikinde
süreklilik ve güvenliğin sağlanması, etkinliğin ve verimliliğin artırılması, ihracatta
sürdürülebilir küresel rekabet gücü artışının temini, daha fazla katma değerin Türkiye’de
bırakılması ve ara malı ithalat bağımlılığının azaltılmasıdır. GİTES ve Eylem Planı, Türkiye’de
önde gelen sektörlerin ithal girdi bağımlılığı ile Türkiye’de işletmelerin çeşitli nedenlere bağlı
olarak ortaya çıkan girdi tedariki konusundaki yetersizliklerini bertaraf etmeyi, üretim için en
önemli unsurların başında yer alan girdilerin tedarikinde kamu ve özel sektörde ortak bir
anlayış ve bakış açısı geliştirmeyi hedeflemiştir.
GİTES’in stratejik hedefleri, girdi kaynaklarındaki belirsizliklerin, girdi ithalinde ülke/bölge
bazlı coğrafi dağılımdaki aşırı bağımlılık gibi dengesizliklerin, hammadde niteliğindeki doğal
kaynakların geleceğine dair risklerin en aza indirilmesi, ihracata dönük üretimde daha etkin
ve düşük maliyetli girdi tedarikinin sağlanması ile üretim ve ihracatın ara malı ithalatına
bağımlılığının azaltılması ve bu suretle ihracatta sürdürülebilir rekabet gücüne katkı
sağlanmasıdır. Bu temel stratejik hedeflere ulaşmak için toplam 37 hedef belirlenmiştir.
Bölge planı kapsamında faydalanılan başlıklar şunlardır:



İthalat Bağımlılığı Yüksek Olan Ara Mallarında Yatırımların Özendirilmesi
Girdi Tedarikinde Yurtiçi Kullanımın Özendirilmesi
Geri Dönüşüm Sektörünün Geliştirilmesi
DEMİR-ÇELİK ve DEMİR DIŞI METALLER
 Demir-Çelik Sektöründe Güç Birliği ve Sinerjinin Değerlendirilmesi
 Yurt İçi Hurda Arzının Artırılması
 Hurdaya Alternatif Kaynakların Değerlendirilmesi
 Maden Tedarikinde Bağımlılığın Azaltılması, Etkinlik ve Verimliliğin Artırılması
 Yurtiçi Üretimi Hiç Bulunmayan Veya Yetersiz Olan Ürünlerde Yatırımların Hayata
Geçirilmesi
OTOMOTİV
 Yan Sanayi Yetkinliğinin Küresel Ölçek Seviyesine Yükseltilmesi Temel Girdilerde
Üretimin Geliştirilmesi
 Elektronik Bileşenlerde Yurtiçi Tedarik İmkânlarının Geliştirilmesi
MAKİNE
 Demir-Çelik Ürünlerinin Tedarikinde Etkinlik ve Verimliliğin Artırılması
 Elektrik Ve Elektronik Girdilerde Yurt İçi Çeşitlilik ve Yetkinliğin Artırılması,
Markalaşmanın Sağlanması
 Tespit Edilen Ürün/Ürün Gruplarında Doğrudan Yabancı Yatırımların Ülkemize
Çekilmesi
TARIM
 Bölgesel Kalkınma Planlarının Hayata Geçirilmesi
 Hayvancılık Sektörünün Desteklenmesi
 Tohumluk Sektöründe Farklı Bir Destek Stratejisi Oluşturulması
Batı Karadeniz Bölge Planının önceliklerinden “Sektörel Çeşitliliğin Sağlanması” ile “Kırsalda
Kalkınmanın Sağlanması”nda yer verilen tedbirlerde, Girdi Tedarik Stratejisi (GİTES) ve Eylem
Planında sektör sektör değinilen stratejik hedeflerden faydalanılmıştır.
ENERJİ VERİMLİLİĞİ STRATEJİ BELGESİ (2010 – 2023)
Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan Enerji Verimliliği Strateji Belgesinde
temel amaç, Türkiye’nin enerji verimliliği alanındaki yol haritasının stratejik ve dinamik bir
bakış açısıyla hazırlanmasıdır. Bu amacı gerçekleştirmek üzere aşağıda sıralanan stratejiler
belirlenmiştir. Bunlar:


Sanayi ve hizmetler sektöründe enerji yoğunluğunu ve enerji kayıplarını azaltmak
Enerji verimliliği yüksek binaların enerji taleplerini ve karbon emisyonlarını azaltmak
ve yenilenebilir enerji kaynakları kullanan sürdürülebilir çevre dostu binaları
yaygınlaştırmak





Enerji verimli ürünlerin piyasa dönüşümünü sağlamak
Elektrik üretim, iletim ve dağıtımında verimliliği artırmak; enerji kayıplarını ve zararlı
çevre emisyonlarını azaltmak
Motorlu taşıtların birim fosil yakıt tüketimini azaltmak, kara, deniz ve demir yollarında
toplu taşıma payını artırmak ve şehir içi ulaşımda gereksiz yakıt sarfiyatını önlemek
Kamu kuruluşlarında enerjiyi etkin ve verimli kullanmak
Kurumsal yapıları, kapasiteleri ve işbirliklerini güçlendirmek; ileri teknoloji kullanımını
ve bilinçlendirme etkinliklerini artırmak; kamu dışında finansman ortamları
oluşturmaktır.
Enerji verimliliği konusu, Batı Karadeniz Kalkınma Ajansının ele aldığı öncelikli konulardan
biridir. Ajans, hem 2010-2013 Bölge Planında, hem 201-2023 Bölge Planında hem de mali
destek programlarında bu konunun önemi üzerinde durmuştur.
Enerji verimliliğini yaygınlaştırmak amacıyla Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı 2010-2013 Bölge
Planında, termik santrallerin çevreye verdiği zarara değinilmiş ve ÇATES atık sularının ısınma
amacıyla kullanımına dönük bir araştırmanın yapılabileceğinden bahsedilmiştir. Bölge Planı
önceliklerinde yola çıkılarak hazırlanan 2011 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Programı
kapsamında TÜBİTAK MAM tarafından “Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik AnaliziÇatalağzı Termik Santralinin (ÇATES) Soğutma Suyunun Konutların Isıtılmasında Kullanılması”
ismiyle bir proje gerçekleştirilerek ÇATES’in soğutma suyunun evsel ısıtmada kullanılıp
kullanılamayacağı araştırılmış ve konunun gerçekleştirilebilir olduğu ortaya çıkmıştır.
Hem enerji verimliliği hem de kentsel alanlarda kömür kullanımından doğan kirliliğin
önlenmesi açısından termik santrallerin atıklarının başka ihtiyaçları karşılamada kullanılması
sürdürülebilirlik açısından önem arz etmektedir.
Bölgede son yıllarda bu konuya önem verilmeye başlanmıştır. Örneğin, Zonguldak Gökçebey
İlçesinde biyogazla çalışan enerji santrali protokolü imzalanmış, Bartın OSB ile Halk
Bankasının yaptığı protokol neticesinde enerji tasarrufu ve enerji verimliliği konusunda kredi
sağlanmaya başlanmıştır. 2014-2023 Bölge Planında konunun önemine değinilmiş, özellikle
“enerji” başlığı altında bölgede bulunan ve projelendirilen enerji kaynakları ile bu kaynakların
verimliliğine ayrıca yer verilmiştir.
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın faaliyet alanı olan Zonguldak, Karabük ve Bartın için
demir-çelik ve madencilik sektörleri, geçmişten bugüne sürdürülen en temel sektörlerdir.
Bahsi geçen sektörlerde enerji verimliliği, günümüz şartları da göz önüne alındığında en
önemli konulardan birisidir. Bu sektörlerde enerji verimliliği konularına madencilik ve demirçelik sektör analizleri bölümlerinde ve “Enerji sektöründe sürdürülebilirliğin sağlanması”,
“Madencilik sektöründe verimliliğin sağlanması” ile “Geri dönüşüm sektörünün
oluşturulması” tedbirlerinde yer verilmiştir.Enerji konusu bölge planının yanı sıra, mali destek
programlarında da vurgulanan bir konu olmuştur. Bölgede istihdam olanaklarını arttırarak,
turizm ve üretime dayalı sektörlerde faaliyet gösteren KOBİ’lerin yenilikçi üretim ve
pazarlama kapasitelerini geliştirmek amacını taşıyan 2011 Yılı KOBİ Mali Destek Programının
önceliklerinden biri olarak enerji verimliliğinin ve çevreye duyarlı teknoloji kullanımının
arttırılması olmuştur. 2013 yılı mali destek programında da benzer şekilde önceliklerden
birisi enerji verimliliğinin ve çevreye duyarlı teknoloji kullanımının arttırılmasıdır.
TÜRKİYE ULAŞTIRMA VE İLETİŞİM STRATEJİSİ HEDEF 2023
Türkiye Ulaştırma ve İletişim Stratejisinin vizyonu, “ÜLKEMİZİN REKABET GÜCÜNE VE
TOPLUMUN YAŞAM KALİTESİNİN YÜKSELTİLMESİNE KATKI VEREN; GÜVENLİ, ERİŞİLEBİLİR,
EKONOMİK, KONFORLU, HIZLI, ÇEVREYE DUYARLI, KESİNTİSİZ, DENGELİ, ÇAĞDAŞ
HİZMETLERİN SUNULDUĞU SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR ULAŞTIRMA SİSTEMİ OLUŞTURMAK” olarak
belirlenmiştir.
Ülkenin ve de bölgenin hem ekonomik hem de sosyal alanda kalkınabilmesinin temeli
ulaşılabilirliği arttırmaktır. Bu kapsamda dokümanda farklı ulaşım modlarına yönelik
stratejilere yer verilmiştir.
KARAYOLU:
Ulusal ve uluslararası alanda ulaşılabilirliği ve etkinliği arttırmak adına yapılması planlanan
projeler dokümanda belirtilmiştir. Bunlar içerisinde Batı Karadeniz Bölgesini ilgilendiren
projelerden ilki, Zonguldak’ı Ankara’ya ve dolayısıyla uluslararası karayolu hattına bağlayacak
olan 90km’lik karayolu yapım çalışmasıdır. Zonguldak-Ankara yolu, Ulaştırma Bakanlığınca
“Planlanan II.Grup Projeler”e dahil edilmiştir.
Yapılması Planlanan Projeler
Bölünmüş Yollar
Türkiye’nin Kuzey-Güney Karayolu Aksları
Diğer ulaşım türleri ile uyumlu yaygın bir demiryolu ağı kurarak demiryollarını; ülke
kalkınmasının lokomotif gücü haline getirmeyi hedefleyen Ulaştırma Bakanlığı yeni hızlı tren
ve konvansiyonel demir yolu hatları öngörmektedir. 2023 yılına kadar olan süreçte BartınZonguldak-Ereğli arasında konvansiyonel demiryolu hattı yapılması planlanmaktadır.
2023 yılına kadar yapılacak yüksek hızlı tren ve konvansiyonel demiryolu hatları
Dokümanda Zonguldak Çaycuma Havaalanının bütün olarak işletme haklarının kira
sözleşmeleri kapsamında özel sektöre devredilmiş olduğu böylece bir yandan sektöre çok
ciddi kira geliri kazandırılırken, bir yandan da Kamu-Özel İşbirliği projeleri kapsamında özel
sektör işletiminin uzun vadeli önünün açıldığı belirtilmiştir. Ancak mevcut havaalanı fiziki
altyapısı dolayısıyla etkin hizmet verememektedir ve planda öngörülenin aksine olumsuz bir
görünüm sergilemektedir.
Türkiye’nin Uluslararası Ulaştırma Koridorları Bağlantıları
Denizcilik sektörü başlığı altında verilen haritaya, bölge için büyük önem arz eden Filyos
Limanı da işaretlenmiştir. Belgede Filyos Limanı ile ilgili herhangi bir açıklama yapılmamış
olsa da 2023 yılında limanın bitirilmiş olacağı ve uluslararası bağlantılar anlamında da Türkiye
için önemli yer edineceği ön görülmektedir. Filyos Limanı ve Projesi hakkında Bölge Planında
hem ulaşım başlığı altında hem de Filyos Vadisi Projesi başlığı altında detaylı bilgi
verilmektedir.
TÜRKİYE DEMİR-ÇELİK VE DEMİR DIŞI METALLER SEKTÖRÜ STRATEJİ BELGESİ VE
EYLEM PLANI (2012-2016)
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2012-2016 dönemini kapsayacak biçimde
hazırlanmış olan dokümanın vizyonu “DEMİR‐ÇELİK VE DEMİR DIŞI METALLER SEKTÖRÜNDE
YÜKSEK KATMA DEĞERLİ ÜRÜNLERİN ÜRETİM ÜSSÜ OLMAK” olarak belirlenmiştir.
Belge çerçevesinde, firmaların rekabet gücünü arttıracak, kurumlar arasında koordinasyonu
sağlayacak, işgücünün niteliğini yükseltecek, işletmelerin finansmana erişimini
kolaylaştıracak, yenilikçilik kapasitelerini geliştirecek, girdi maliyetlerini düşürecek, çevreye
duyarlılığı artıracak yatay politikalar belirlenmiştir. Öncelikli sorun alanlarından hareketle
belirlenen vizyona ulaşmak için genel amaç ve beş temel stratejik hedef tespit edilmiştir.
GENEL AMAÇ
Sektörün Rekabet Gücünün Artırılmasını ve Sürdürülebilirliğini Sağlamak
HEDEFLER
Hedef 1: Hukuki ve İdari Düzenlemeleri Yapmak
Hedef 2: Üretim Altyapısını Geliştirmek
Hedef 3: Dış Ticarette Aksayan Yönleri Gidermek
Hedef 4: İnsan Kaynaklarını Geliştirmek
Hedef 5: Ar‐Ge Kapasitelerini Geliştirmek
Türkiye’nin iki büyük entegre demir çelik tesisi olan KARDEMİR ve ERDEMİR’e sahip olan
bölge, demir çelik faaliyetlerinin yaygın olarak yapıldığı bölgelerin başında gelmektedir.
Madencilikle birlikte en fazla istihdam üreten sektör olan demir çelik sektörünün mevcut
durum analizi yapılarak sektöre ve bölgeye özgü sorunlar tespit edilmiştir.
Bu sorunların başında strateji belgesinde de değinilen ARGE faaliyetleri yetersizliği, üretim
altyapısındaki ve teknolojisindeki sıkıntılar, kalifiye eleman eksikliği ve mevzuat sorunları
gelmektedir. Bahsi geçen sorunların çözümü için verimliliğin sağlanması, demir çeliğe bağlı
yan ürün sanayinin geliştirilmesi, sektörde enerji verimliliğinin sağlanması konularında
stratejiler geliştirilmiştir.
KENTGES BÜTÜNLEŞİK KENTSEL GELİŞME STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI (2010-2023)
KENTGES; Türkiye’nin mekânsal planlama, yerleşme ve yapılaşma konularında Cumhuriyet’in
100. yılı olan 2023 yılını hedef alan bir kentleşme ve imar vizyonudur. KENTGES,
sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde kentleşme, yerleşme ve mekânsal planlamaya ilişkin
değerler sistemini ve ilkelerini benimseyen bir anlayıştan hareketle, ulusal düzeyde referans
çerçeve belgesi niteliği taşıyan bir strateji dokümanı olarak ele alınmaktadır.
KENTGES’in temel amacı, yerleşmelerimizin yaşanabilirlik düzeyinin, mekân ve yaşam
kalitesinin yükseltilmesi ile ekonomik, sosyal ve kültürel yapılarının güçlendirilmesine yönelik
yol haritasının oluşturulmasıdır.
Bu çerçevede, bir taraftan KENTGES’in uygulanabilirliğini ve iç tutarlılığını güçlü kılmak
amacıyla il, kent, kır ve yerleşme ölçeğindeki mekânsal planlama çalışmalarına
odaklanılırken; diğer taraftan bölgesel gelişme alanında yürütülen planlama, kurumsal ve
hukuki düzenleme çalışmalarıyla uyum ve eşgüdüm gözetilmiştir. Bu amaçla, özellikle
bölgesel ölçekte uygulanabilecek konularda kalkınma ajanslarına da birtakım görevler
biçilmiştir. Kalkınma Ajanslarının da uygulamak durumunda olduğu ana eksenler, hedefler ve
eylemler aşağıda sıralanmaktadır.
KENTGES’in temel stratejileri aşağıda yer alan üç ana eksende gruplandırılmıştır:
1. Mekânsal Planlama Sisteminin Yeniden Yapılandırılması
2. Yerleşmelerin Mekân ve Yaşam Kalitesinin Artırılması
3. Yerleşmelerin Ekonomik ve Toplumsal Yapılarının Güçlendirilmesi
1. MEKÂNSAL PLANLAMA SİSTEMİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI
Hedef 1: Mekânsal planlama sistemini güçlendirmek
Strateji 1.4. Genişleyen görev, yetki ve sorumluluk alanlarıyla uyumlu bir şekilde mekânsal
planlama ve uygulama ile ilgili olarak yerel yönetimlerin kapasiteleri güçlendirilecektir.
Eylem 1.4.4: Belediyeler ve il özel idarelerindeki teknik elemanlara yönelik mesleki ve teknik
eğitim programları düzenlenecektir.
Açıklama: Yerel yönetimlerdeki teknik elemanların teknik bilgi düzeyleri ve deneyimlerinin
yeterli olmaması verilen hizmetlerde etkin ve verimli sonuçlar alınamamasına neden
olmaktadır. Yapılacak eğitimlerle yerel yönetimlerin teknik kapasiteleri güçlendirilecek,
başarılı, örnek uygulamaların yaygınlaştırılması sağlanacaktır.
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı, bu başlık altında değerlendirilebilecek çalışmaları kurulduğu
günden beri gerçekleştirmeye çalışmaktadır. Ajansın uyguladığı programlardan özellikle
Teknik Destek Programı, bu amacı gerçekleştirmekte ve pek çok kurum ve kuruluşun teknik
kapasitesini geliştirmeye yönelik tedbirler alınmasına katkıda bulunmaktadır. Bunun yanında
Doğrudan Faaliyet Desteği Mali Destek Programı ile de proje kapsamında ihtiyaç olarak
belirtildiği takdirde eğitim programları düzenlenebilmektedir. Ajansın bu alandaki faaliyetleri
önümüzdeki yıllarda da devam edecektir.
Strateji 1.5: Ülke genelinde mekânsal veri üreten ve kullanan kurum ve kuruluşlar arasında
uyum ve eşgüdüm etkin bir bilgi sistemi kullanılarak sağlanacaktır.
Eylem 1.5.1: Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi ve Mekânsal Planlama Portalının kurulmasına ve
işletilmesine yönelik düzenlemeler yapılacaktır.
Açıklama: Her kademe ve türdeki mekânsal planlara ve uygulamalara altlık oluşturacak
coğrafi veri altyapısı düzenlemeleri için, bu alandaki bilgilerin kurumlar arasında paylaşımına
imkân sağlayan ve Bilgi Toplumu Stratejisi “CBS Altyapısı Kurulumu” eylem planı kapsamında
Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca bir Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi ve Mekânsal Planlama ve
Uygulama Portalının kurulması sağlanacaktır. Ayrıca CBS tabanlı mevcut çalışmaların bu
portala entegre edilmesine yönelik düzenlemelerin yapılması gerekli görülmektedir.
Bölgesel düzeyde veriler, Ajansımızca CBS altyapısına uyumlu hale getirilmiştir. Ülke
genelinde oluşturulacak portala entegrasyon sağlandığında, karşılıklı olarak mevcut
verilerden faydalanmak mümkün olabilecektir.
2. YERLEŞMELERİN MEKÂN VE YAŞAM KALİTESİNİN ARTIRILMASI
Hedef 2: Yerleşmelerde sürdürülebilir bir mekânsal gelişme sağlamak
Strateji 2.1: Sürdürülebilir kentsel gelişme sürecinde maliyetleri düşüren, kaynakları verimli
kullanan ve yayılmayı önleyen bir kent makroformu desteklenecektir.
Eylem 2.1.2: Dengeli gelişen ve kontrollü büyüyen kent makroformu oluşturmak ve
yönlendirmek için yerleşme düzeyinde mekânsal planlarda gerekli değişiklikler yapılacaktır.
Açıklama: Mevcut yerleşmelerin mekânsal yapısının sürdürülebilir dengeli gelişen ve
kontrollü büyüyen kent makroformuna dönüşmesi için gerekli plan revizyonları ve
uygulamaların yapılması gerekmektedir.
2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planında kentlerin çevresel ve doğal değerlere saygılı,
sürdürülebilir ve yaşanabilir bir yapıda gelişmesi ön görülmüştür. Kent makroformlarının
dengeli bir yapıda gelişmesi için “Yerleşmelerin mekan ve yaşam kalitesinin arttırılması”
önceliği altında çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Üst ölçekli bir stratejik doküman olan bölge
planında yer verilen bu startejiler ancak plan revizyonları ile uygulamaların gerçekleştirilmesi
alt ölçekli planlar ve ilgili kuruluşlar aracılığıyla gerçekleştirilebilecektir.
Hedef 9: Doğal ve kültürel varlık ve değerlerin korunmasını sağlamak
Strateji 9.1: Kentleşme ve mekânsal planlama sürecinde doğal ve kültürel varlıkların
korunmasını benimseyen yaklaşımlar desteklenecektir.
Eylem 9.1.3: Doğal ve kültürel varlıkların envanteri çağdaş teknikler kullanılarak
tamamlanacak ve etkin bir veri tabanı oluşturulacaktır. Ulusal düzeyde doğal ve kültürel
varlıkların envanterlerinin tamamlanması, bilgiye kademeli erişim imkânlarının sağlanması
gerekmektedir.
Doğal ve kültürel varlıklar ile turizm potansiyeline yönelik bir çalışma bölgedeki
üniversitelerin ve Ajansın ortaklığında 2011 yılında “ Batı Karadeniz Bölgesi Turizm Sektör
Analizi” adı altında ortaya koyulmuştur. Bu çalışmayı takiben oluşturulan ve Batı Karadeniz
Kalkınma Ajansı web sitesinde ulaşılan turizm sitesinde de illere göre doğal ve kültürel
varlıklara yer verilmiştir.
Strateji 9.2: Tüm doğal kaynakların ve korunan alanların korunması ve sürdürülebilir
kullanımı için izleme ve denetleme mekanizmalarının geliştirilmesi ve aynı alandaki farklı
koruma kararlarının uyumlaştırılması sağlanacaktır.
Eylem 9.2.1: Doğal kaynakların ve koruma alanlarının yönetimi için uluslar arası kriterleri de
dikkate alarak koruma alanlarının tespiti yapılacak ve bu alanlardaki biyolojik çeşitlilik de
dahil envanter çalışmaları tamamlanacaktır. Doğal ve ekolojik özellikleri nedeniyle
korunması gereken su kaynakları ve su havzaları, akarsu yatakları, sulak alanlar, tarım
alanları, orman alanları, kıyılar, ekolojik duyarlı alanlar, doğal sit alanları, mera ve benzeri
değerlerin belirlenmesine yönelik olarak çağdaş teknolojiler kullanılarak envanter
çalışmaları yapılması, paylaşımlı veri portalı oluşturulması, sürekliliğini ve güncelliğini
sağlayacak araçların geliştirilmesi önerilmektedir.
İlgili kurumlarca tespiti yapılan alanlara yönelik politikalar, temel hedefler başlığı altında yer
almakta ve oluşturulan bölge haritalarında da ortaya koyulmaktadır.
3. YERLEŞMELERİN EKONOMİK VE TOPLUMSAL YAPILARININ GÜÇLENDİRİLMESİ
Hedef 15: Göç veren yerleşmeleri ve kırsal kesimi güçlendirerek göçü yönlendirmek
Strateji 15.1: Göçün azaltılabilmesi için küçük ve orta ölçekli yerleşmeler ile kırsal kesimde,
ekonomik faaliyetlerin ve istihdamın artırılması, yaşam ve mekan kalitesinin iyileştirilmesi
desteklenecektir.
Eylem 15.1.3: Kırsal kesimde tarım dışı ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesine ve
çeşitlendirilmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır. Kırsal alanda tarım dışı ekonomik
faaliyetlerin geliştirilmesi ve istihdamın artırılabilmesi için el sanatlarının geliştirilerek ahşap
ürünler (elbise askılıkları, mutfak malzemeleri, süs eşyaları gibi günlük hayatta
kullanılabilecek eşyaların) üretilmesi, oymacılık, kakmacılık, madeni eşyalar, kilim,
dokumacılık, yöresel organik tekstil ürünleri gibi geleneksel el sanatlarının geliştirilmesine
yönelik eğitim programlarının hazırlanması, gıda ürünleri ambalajlanması, konservecilik gibi
sağlıklı ürünler üretip pazarlanması, termal ısıtmalı seracılık, çiçekçilik ile agro ve eko turizm
gibi alanlara öncelik verilmesinde fayda görülmektedir.
2014-2023 yıllarını kapsayan Batı Karadeniz Bölge Planında kırsal kalkınma üzerine “Kırsalda
Kalkınmanın Sağlanması” başlıklı bir öncelik alanı belirlenmiştir. Bu başlık altında "Kırsal
alanlarda özellikli ürün üretiminin yaygınlaştırılması”, “Yerel- yöresel ürünlerin ticari ürüne
dönüştürülmesi” ve “Kırsal alanda tarım dışı ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesi”
tedbirlerine yer verilmiştir.
ULUSAL DEPREM STRATEJİSİ (2012-2023)
Ulusal Deprem Stratejisinin amacı, “DEPREMLERİN NEDEN OLABİLECEĞİ FİZİKSEL,
EKONOMİK, SOSYAL, ÇEVRESEL VE POLİTİK ZARAR VE KAYIPLARI ÖNLEMEK VEYA ETKİLERİNİ
AZALTMAK VE DEPREME DİRENÇLİ, GÜVENLİ, HAZIRLIKLI VE SÜRDÜRÜLEBİLİR YENİ YAŞAM
ÇEVRELERİ OLUŞTURMAK”tır.
UDSEPʼin hedef, strateji ve eylemleri üç ana eksende gruplandırılmıştır:
1. Depremleri öğrenmek
2. Deprem güvenli yerleşme ve yapılaşma
3. Depremlerin etkileriyle baş edebilmek
Planda, Kalkınma Ajanslarına da birtakım görevler verilmiştir. Kalkınma Ajanslarının ilgili
olduğu başlıklar aşağıda sıralanmaktadır.
1. DEPREMLERİ ÖĞRENMEK
Hedef a.2: Deprem Tehlike Analizleri Ve Tehlike Haritalarının Geliştirilmesi
Strateji A.2.1. Bölgesel ve yerel deprem tehlike haritaları için altlık oluşturmaya yönelik
çalışmalar yapılacak ve tehlike haritaları hazırlanacaktır
Eylem A.2.1.6. Mikro bölgeleme haritalarından mekân planlaması çalışmalarında nasıl
yararlanılabileceği konusunda ilke, yöntem ve uygulama esasları belirlenecek ve yerel
yönetimler için yol gösterici kılavuz niteliğindeki yayınlarla birlikte örnek mikro bölgeleme
haritaları hazırlanıp, mekânsal planlamaya temel girdi sağlanacaktır.
Açıklama: Mikro bölgeleme çalışmalarının ana amacı; deprem ve diğer doğal tehlikelerin
büyük ölçekli (1/25000 ve daha büyük) haritalar üzerinde belirlenip bu tehlikeleri
önleyecek veya etkilerini azaltacak fiziksel plan kararlarının çevre düzeni, imar planları ve
il gelişme planları aşamalarında alınmasına girdi sağlamaktır. Bu çalışmalar; yeni
yerleşmeler için arazi kullanım kararlarına, yerleşik alanlar için ise sakınım (risk azaltma)
planlarına temel girdi sağlayan çalışmalardır ve deprem risklerinin azaltılabilmesi için
mutlaka geliştirilmeleri ve etkin olarak uygulanmaları gerekmektedir.
Batı Karadeniz Bölge Planı kapsamında hazırlanan mekânsal gösterimlerde, alt ölçekli
planlara esas teşkil etmesi amacı ile CBS ortamında deprem, tasman alanları ve diğer afetlere
yönelik riskli alanlar gösterilmiş, kentleşme başlığı altında risk alanları gözetilerek önerilerde
bulunulmuştur.
2. DEPREM GÜVENLİ YERLEŞME VE YAPILAŞMA
Hedef B.1. Deprem Güvenli Yerleşme Ve Depreme Dayanıklı Yapılaşmanın Sağlanması
Strateji B.1.1. Planlama, çevre ve şehircilik çalışmalarında deprem tehlike ve risklerini esas
alan yöntemlere önem ve öncelik verilecektir.
Eylem B.1.1.1. Kalkınma Ajansları, sorumluluk alanları içerisindeki deprem tehlike ve
risklerini dikkate alacak ve bu riskleri arttırmayacak veya azaltacak yönde faaliyet
yürüteceklerdir.
Açıklama: Sektörel, bölgesel veya il gelişme planlarının hazırlanması aşamasında, deprem
tehlike ve risklerinin belirlenerek bu riskleri önleyecek veya azaltacak önlemlerin planlama
aşamasında ödünsüz olarak dikkate alınması sağlanacaktır.
Kalkınma Ajanslarının görevi, bölge planları hazırlamaktır. Bölge planlarında ele alınan
konular daha çok stratejik özellik göstermekte olup mekânsal boyutta da bölgelerin ve
kentlerin gelişim odakları, riskli alanları vb. haritalara işlenmektedir. Batı Karadeniz Bölgesi üç
ili kapsamaktadır: Zonguldak, Karabük ve Bartın. Bölge illeri birinci derece deprem kuşağında
kaldığından bölge planında gerekli bilgilere ve mekânsal gösterimlere kentleşme başlığı
altında yer verilmiştir.
Strateji B.1.2. Başta okul ve hastaneler olmak üzere, Türkiyeʼdeki bina envanteri çıkarılacak
ve mevcut yapılar hasar görebilirlikleri ve riskleri esas alınarak gruplandırılacaktır.
Eylem B.1.2.1. Başta okul ve hastaneler olmak üzere, mevcut binaların sayısı ve tipolojisi
belirlenecek, ayrıca bina kimlik sisteminin geliştirilmesine çalışılacaktır.
Açıklama: Bina envanterinin ve binaların hasar görebilirliklerinin değerlendirilebilmesi için
öncelikle mevcut bina sayısının ve tipolojisinin belirlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, tüm
binalara kendilerine özgü bir kimlik numarası verilmesi ve binaya ilişkin temel bilgilerin (yapı
tarzı, kat sayısı, yapım yılı, bağımsız birim adedi, brüt yüzölçümü, konum bilgileri vb.) bu
numara ile saklanması, analitik kapasitenin gelişmesine ve sigorta uygulamalarının
yaygınlaşmasına yardımcı olacaktır.
Yukarıdaki strateji ve eylemlerle kalkınma ajansları direk ilişkilendirilmiş olsa da aslında bu
konularla aralarında dolaylı bir bağlantı bulunmaktadır. Çevre Düzeni Planlarının Bölge
Planlarını baz aldığı göz önüne alındığında, bölge planlarında tespit edilen riskli alanlara ve
öngörülen tedbirlerine uyulması beklenmektedir. Mevcut bina sayı ve tipolojisinin
belirlenmesi işi ise özellikle CBS uygulamaları kullanılarak belirli kurum ve kuruluşlar arasında
gerçekleştirilecek protokollerle yapılabileceği öngörülmektedir.
AB ENTEGRE ÇEVRE UYUM STRATEJİSİ (UÇES) (2007 - 2023)
Ulusal Çevre Stratejisi ile hedeflenen, bugünün ve gelecek kuşakların temel gereksinimlerinin
sağlandığı, yasam kalitesinin arttırıldığı, biyolojik çeşitliliğin korunduğu, doğal kaynakların
sürdürülebilir kalkınma yaklaşımıyla yönetildiği, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkını
gözeten bir ülke yaratmaktır. UÇES’ in temel amacı, Türkiye’de ekonomik ve sosyal şartları
da dikkate alarak sağlıklı yaşanabilir bir çevre oluşturmak ve bu doğrultuda ulusal çevre
mevzuatımızın AB çevre müktesebatı ile uyumlaştırılarak uygulanması ile uygulamanın
izlenmesi ve denetlenmesini sağlamaktır.
UÇES’ in hazırlanmasında aşağıda verilen ilkeler dikkate alınmıştır:
 Sağlıklı ve Dengeli bir Çevrede Yaşama Hakkı
 Sektörler Arası Entegrasyon
 Kullanan-Kirleten Öder
 Kirliliği Önleyici Tedbirlerin Alınması
 Doğal Kaynakların Korunması
 Sürdürülebilir Kalkınma
 Kamu-Özel Sektör işbirliği
 Kamuoyunda Çevre Bilincinin Artırılması ve Halkın Katılımı
UÇES’in genel amacını gerçekleştirmek üzere su, atık su, katı atık, hava, endüstri, doğa ve
kimyasallar gibi alanlara öncelik verilmiş olup bu alanlarda belirlenen amaçların yerine
getirilmesi ile aşağıda verilen alt amaçlar da gerçekleştirilmiş olacaktır.
• Altyapı ihtiyaçlarının karşılanmasında, finansmanında ve işletilmesinde kamu-özel sektör
işbirliği geliştirilecektir.
• Atık su, katı atık ve hava kirliliğinin ekonomik koşullarda en aza indirilebilmesi için çevresel
altyapı tesislerinin yapımı, bakımı, onarımı, yenilenmesi ve işletilmesinde ülke şartlarına en
uygun teknolojiler tercih edilecek, bu tesisler mümkün olan yerlerde mahalli idare birliklerini
özendirecek şekilde yaygınlaştırılarak etkin işletilmesi sağlanacaktır.
• İnsan sağlığı ve çevre açısından risk oluşturabilecek kimyasalların ve atıkların yönetiminde
üretiminden bertarafına kadar geçen sürede kontrollü kullanımları sağlanacaktır.
• Kamuoyunda çevre koruma bilincinin artırılması ve yerleştirilmesi için basın ve yayın
aracılığı ile çevresel bilgilendirme faaliyetlerine ve eğitim çalışmalarına ağırlık verilecektir.
UÇES kapsamında belirlenen önceliklere Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı Bölge Planında
özellikle çevre -altyapı ve kentleşme başlıklarında değinilmiştir. Çevre başlığı altında yer
verilen kirlilik sebepleri ile bu kirliliklerle nasıl mücadele edileceğine dair tespitler, doğrudan
UÇES amaçlarıyla ilişkilidir. Yaşanabilirlik seviyesinin yükseltilmesinin amaçlayan plan,
sürdürülebilir kalkınmada ekolojik dengenin korunması hususuna ayrıca önem vermiştir.
ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ STRATEJİ BELGESİ (2010-2020)
Türkiye, iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılmasına yönelik küresel çabalara kendi özel
şartları ve imkânları çerçevesinde katkıda bulunmak amacıyla “Ulusal İklim Değişikliği
Stratejisi”ni hazırlamıştır.
Bu strateji ile Türkiye, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin temel
ilkelerinden biri olan “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” çerçevesinde küresel iklim
değişikliği ile mücadele çabalarına imkânları ölçüsünde katkıda bulunmayı bir hedef olarak
belirlemekte; ulusal azaltım, uyum, teknoloji, finansman ve kapasite oluşturma politikalarını
ortaya koymaktadır.
Belge kapsamında enerji, ulaştırma, sanayi, atık, arazi kullanımı tarım ve ormancılık
konularında stratejiler belirlenmiştir. Bu kapsamda öne çıkan ve Batı Karadeniz Bölge
Planında da değinilen konular şu şekildedir:








Temiz üretim teknolojileri ve en iyi teknikler kullanılarak üst düzeyde
faydalanılacaktır.
Sanayi ile işbirliği içerisinde enerji verimliliğini sağlayacak yapı malzemeleri ve
teknolojilerine yönelik öncelikli projeler belirlenecektir.
Mevcut termik santrallerin iyileştirme çalışmaları tamamlanacak ve hidroelektrik
santrallerin de daha verimli çalışması sağlanacaktır.
Başta yenilenebilir enerji ve temiz kömür teknolojisi olmak üzere nükleer enerji dâhil
düşük ve sıfır emisyon teknolojilerinin kullanımı özendirilecek; temiz teknolojiler ve
enerji kaynakları alanında Ar-Ge çalışmaları yapılacak; bu alanlarda yerli sanayi
desteklenecektir.
Kombine taşımacılığın geliştirilmesi ile ilgili potansiyel analiz çalışması yapılacaktır.
Sanayide ısı geri kazanımı seçenekleri, motorlarda hız kontrolü ve endüstriyel
kojenerasyon sistemleri özendirilecek ve teşvik edilecektir.
Sanayide kullanılan kaynakların, temiz üretime yönelik kaynaklar ile ikame edilmesi ve
alternatif malzemelerin kullanılması özendirilecektir.
Atık yönetiminde kaynağında azaltma, yeniden kullanım, geri dönüşüm ve kazanımı
sıralaması daha etkin uygulanacaktır.


Düzenli depolama tesislerine giden organik madde miktarı azaltılacak, biyobozunur
atıklar enerji veya kompost üretimine yönlendirilecektir.
Tarla içi tarımsal hizmetleri kolaylaştırmak maksadıyla arazi toplulaştırması
konularında teknik ve mali çalışmalar yapılacaktır.
TÜRKİYE TURİZM STRATEJİSİ 2023
Kültür ve Turizm Bakanlığının hazırladığı Türkiye Turizm Stratejisi 2023 ve Eylem Planı 20072013, Türkiye’nin doğal, kültürel, tarihi ve coğrafi değerlerini koruma-kullanma dengesi
içinde kullanmayı ve turizm alternatiflerini geliştirerek ülkenin turizmden alacağı payı
arttırmayı hedef almaktadır.
Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007 – 2013) hedefleri ile uyum içinde hazırlanmış olan Türkiye
Turizm Stratejisi 2023 çalışması ile sağlık, termal, yayla, kış ve dağ sporları ve kültürel açıdan
önemli yerleşmelerin birbirleriyle entegrasyonu sayesinde güçlü bir turizm güzergâhı
oluşturulması ve bu sayede yerleşmelerin kültür, el sanatları, yeme-içme tesisleri ve
konaklama imkânları ile güçlenmesinin sağlanması hedeflenmektedir.
Zonguldak ve Bartın illeri Türkiye Turizm Stratejisi’nin 2023 yılı hedefleri kapsamında
öncelikle eko-turizmin geliştirileceği bölgeler arasında gösterilmiştir. Ayrıca Bartın iline bağlı
Amasra ilçesi “Turizm Gelişim Koridorları” stratejisi kapsamında Batı Karadeniz Kıyı
Koridorunda yer almakta olup ilçenin kıyı, kültür ve doğa turizmi çerçevesinde geliştirilmesi
amaçlanmaktadır.
Batı Karadeniz Bölge Planının 7 temel hedefinden biri olan “ TURİZMİN ÇEŞİTLENDİRİLEREK
GELİŞTİRİLMESİ” kapsamında belirlenen tedbirlerde turizm bölgeleri arasında tematik
rotaların belirlenmesi, turizm tesislerinde ve hizmetlerinde yaşanan eksikliklerin giderilmesi
ve tanıtım faaliyetlerinin arttırılmasına yönelik stratejilere yer verilmiştir.
1. MEVCUT DURUM ANALİZİ / ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER
Batı Karadeniz Bölgesi, 1800’lü yıllarda başlanan madencilik faaliyetleri ile buna bağlı olarak
gelişim gösteren demir-çelik endüstrisi ile varlığını sürdürmüş, bu özelliği ile gelişerek
büyümüş bir bölgedir. 1940’lı yıllardan itibaren madencilik sektörü ile demir çelik sektörü,
bölgenin en fazla istihdam olanağı sunan sektörleri olmuştur. Ancak son yıllarda yaşanan
sıkıntılar nedeniyle işbu sektörler, 1940’lı yıllarda bölgenin kalkınmasını sağlayan temel
aktörler olmuşken zamanla ekonomik yapının tek sektör odaklı devam etmesine,
girişimciliğin olmamasına ve dolayısıyla farklı sektörlerin gelişmemesine neden olmuşlardır.
Batı Karadeniz Bölge Planının amacı, bölgedeki bağımlı ekonomik yapıyı kırmaktır. Bu
nedenle ana sektörler olan madencilik ve demir çelik sektörlerinin yanı sıra, potansiyel arz
eden sektörler arasında yer alan enerji, mobilya ve orman ürünleri, turizm, yapı, ve lojistik
sektörlerinin mevcut durumları ve sorunları ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER başlığı altında
incelenmiştir.
1.1. ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER
1.1.1. MADENCİLİK
1.1.1.1.
GENEL GÖRÜNÜM
Madencilik faaliyetleri, tarım ile birlikte yüzyıllar boyunca uygarlıkları şekillendiren temel
sektörlerden biri olmuştur. Madencilik, günümüzde de önemini korumaktadır çünkü enerji
sektöründen ulaşıma, konut alanlarından teknolojiye her alanda madencilik faaliyetleri
neticesinde üretilen ürünler kullanılmaktadır.
Türkiye’de 60 civarında madenin üretimi gerçekleştirilmektedir. Ülke, başta endüstriyel ham
maddeler olmak üzere, bazı metalik madenler, linyit ve jeotermal kaynaklar gibi enerji ham
maddeleri açısından oldukça zengin bir ülkedir ve zengin olduğu madenler arasında ilk sırayı
dünya rezervlerinin % 72‘sini oluşturan bor mineralleri almaktadır. Bor haricinde kaya tuzu,
doğal soda, sodyum sülfat, perlit, ponza, feldspat, bentonit, barit, manyezit, alçı taşı,
stronsiyum tuzları, zeolit, sepiyolit, mermer ve doğal taşlar, kuvars, kuvarsit, zımpara taşı gibi
endüstriyel ham maddeler ile boksit ve krom gibi metalik madenler ve linyit gibi enerji ham
maddeleri açısından ülke zengindir.
1.1.1.2.
BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE MADENCİLİK
Batı Karadeniz Bölgesi yeraltı kaynakları açısından oldukça zengin bir bölgedir. Maden Tetkik
ve Arama Genel Müdürlüğünden (MTA) alınan verilere göre bölgede rezerv miktarı en fazla
olan madenlerin başında cam sanayi hammaddesi olarak kullanılan kuvars kumu ve kuvarsit
gelmektedir. Bu madenleri taş kömürü izlemektedir.*
Tablo.1. İl Bazında Maden Rezervleri
CİNSİ
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
TR81
1.852.190.630
-
7.462.500
1.859.653.130
Kuvarsit
900.000.000
100.162.600
46.630.000
1.046.792.600
Taş kömürü
906.506.340
-
407.009.527
1.313.515.867
Dolomit
393.750.000
245.655.000
-
639.405.000
Feldspat
-
223.250.000
-
223.250.000
Şiferton
69.309.245
-
64.998.857
134.308.102
Fosfat
47.006.000
-
-
47.006.000
Kuvars kumu
Boksit
9.336.250
-
-
9.336.250
47.700
-
-
47.700
Bentonit
-
40.000
-
40.000
Traverten
-
7.362.700 mᶾ
-
7.362.700 mᶾ
Manganez
Kaynak: MTA, 2010, TTK, 2013
Bölge yer altı kaynakları açısından zengin olmasına rağmen bazı maden yataklarını
değerlendirememektedir. Örneğin, kuvars kumu gibi önemli rezerve sahip bazı maden
yatakları ya hiç işletilmemekte ya da sınırlı işletilmektedir.
Cam sanayiinde, kristal eşya üretiminde, seramik sanayiinde kullanılan kuvars kumu sır ve
frit yapımında, duvar ve yer karosunda, fayansta ve porselen sanayiinde elektroporselen,
vitrifiye seramik ve sofra eşyası yapımında kullanılmaktadır. Yapı malzemeleri sektöründe
faaliyet gösteren büyük çaplı işletmelerin bölgedeki varlığı ve sahip olunan maden rezervleri
düşünüldüğünde, kuvars kumunun değerlendirilmesi durumunda uzun vadede bölgeye
istihdam ve gelir anlamında katkı sağlayacağı görülmektedir.
Ferrokromun ara ürünü olan silika ferrokrom üretiminde ve demir çelik sanayinde yüksek
fırınlarda asit-baz dengesinin sağlanmasında tüketilen kuvarsit, bölgedeki demir çelik
sektörünün yaygınlığı göz önünde bulundurulduğunda değerlendirilmesi gereken bir diğer
maden olarak öne çıkmaktadır.
Türkiye’deki boksit yataklarının % 95'i Toros kuşağı içinde yer almaktadır. Alüminyum
üretiminde, aşındırıcı malzeme, alüminyumlu çimento, refrakter tuğla, sıva yapımında ve
kimya endüstrisinde kullanılan boksit, sanayi boyutunda alüminyum üretiminde kullanılan
tek hammaddedir. Ülkede Toros kuşağı haricindeki en önemli boksit yatakları Zonguldak’taki
Kokaksu yöresinde bulunmaktadır. Daha önce özel sektöre ait olan ve 50.000ton/yıl üretimle
faaliyet gösteren Kokaksu İşletmesi günümüz itibarıyla kapalı durumdadır.
Bölgede bulunan bir diğer maden kaynağı refrakter madde yapımında kullanılan şifertondur.
Refrakter (ateşe dayanıklı) malzemeler, yüksek sıcaklıklara ve bu sıcaklıklarda katı, sıvı ve
gazların fiziksel ve kimyasal etkilerine karşı koyabilme özelliğine sahip malzemeler olarak
tanımlanmaktadırlar. Bu özelliklerinden dolayı kömür sobasından çeşitli ağır sanayii
fırınlarına kadar her yerde refrakter malzemelerin kullanımı mevcuttur.
Zonguldak’ta bulunan şiferton madenleri kapalı işletme gerektirdiğinden taş kömürü
madenciliği ile birlikte ele alınmak durumundadır. Türkiye’de şiferton üretimi Filyos Ateş
Tuğlası Sanayii T.A.Ş tarafından Amasra şiferton işletmesindeki yeraltı ocaklarında Eylül/1990
tarihine kadar sürdürülmüştür. Ancak işletmenin teknolojinin gerisinde kalması ve genel
talebin yüksek vasıflı malzemelere kayması nedeniyle işletme üretim faaliyetlerine son
vermiştir.
Günümüzde şiferton üretimi Zonguldak’a bağlı Karadon civarında taş kömürü üretimi
neticesinde yılda ortalama 3000 ton civarında olmak üzere gerçekleştirilmektedir. Burada
üretilen şiferton Çaytaş Ateş Tuğla fabrikasında kullanılmaktadır.
1.1.1.3.
MADENCİLİĞİN BÖLGE İSTİHDAMINA KATKISI
Bölgede madencilik alanında faaliyet gösteren toplam 85 adet işletme bulunmaktadır ve bu
işletmeler 16.877 kişiye iş olanağı sunmaktadır. İşletmeler ağırlıklı olarak kömür madenciliği
alanındadır; bölge genelindeki 83 işletmenin 57 adedi kömür çıkarımında çalışmaktadır.
Grafik.1. Madencilik Sektörü ile Diğer Sektörlerin İstihdam Oranları Karşılaştırması
DİĞER SEKTÖRLER
75%
MADENCİLİK
25%
Kaynak: Kaynak: Bartın Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, 2013, Karabük Bilim, Sanayi ve
Teknoloji İl Müdürlüğü, 2013, Zonguldak Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü,2013, TTK, 2013
Bölgede kömür madenciliği üzerine çalışılan esas il Zonguldak’tır. İlde 54 adet işletme kömür
çıkarımı gerçekleştirmektedir. Kömür çıkarımını gerçekleştiren aktörlerin başında TTK
gelmektedir. Kuruma bağlı olarak rödövans1 usulü çalışan işletme sayısı 20’dir. Zonguldak’ta
kömür madenciliği haricinde kuvars kumu ve boksit üretimi gerçekleştiren birer firma da
mevcuttur ancak bu iki işletmenin toplam kayıtlı çalışan sayısı yalnızca 32’dir.
Zonguldak haricinde kömür çıkarımı yapılan diğer il Bartın’dır. Bartın’da üretim konusu
kömür olan esas işletme yine TTK’ya bağlı olan Amasra Taş kömürü İşletme Müessesesi’dir.
1
Rodövans; maden ruhsat sahalarının hukuku uhdesinde kalmak kaydıyla, hak sahibi tarafından sözleşme ile
özel veya tüzel bir kişiye bir süre tahsis edilmesi durumunda, maden ocağının işletilmesini üstlenen özel veya
tüzel kişinin, esas ruhsat sahibine istihsal ettiği beher ton maden için ödemeyi taahhüt ettiği meblağ olarak
tanımlanmaktadır.
Bu verilere dayanarak taş kömürü ve TTK’nın bölgenin madencilik sektörü karakterini
belirlediği söylenebilir.
Tablo.2. Batı Karadeniz Bölgesi’nde Madencilik Faaliyetinde Bulunan İşletmeler
ZONGULDAK
İşletme İstihdam
Kömür
KARABÜK
BARTIN
TR81
İşletme İstihdam İşletme İstihdam İşletme İstihdam
54
14.878
1
10
2
1391
57
16.279
Mermer
-
-
8
54
4
127
12
181
Kırma
/
Doğal Taş
-
-
8
99
5
217
13
316
Kuvars
Kumu
Dolomit
1
30
-
-
-
-
1
30
-
1
69
-
-
1
69
Boksit
1
1
2
2
Kaynak: Bartın Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, 2013, Karabük Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl
Müdürlüğü, 2013, Zonguldak Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü,2013
1.1.1.4. ZONGULDAK İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI
Yer altı kaynakları açısından zengin olan Zonguldak’ta bulunan kaynakların en önemlileri, taş
kömürü, boksit, manganez, barit, dolomit, fosfat, kuvarsit, kuvars kumu ve şifertondur. Bu
madenlerin yanı sıra il kuvarsit ve kuvars kumu bakımından da önemli potansiyellere sahiptir.
Metalik madenler bakımından ildeki en önemli maden boksittir. Boksit yatak ve zuhurları
özellikle merkez ilçede yoğunlaşmıştır. 2002 yılında Kokaksu’daki (Hayatköy) yatak, 2000’li
yıllarda bir müddet işletilmiştir ancak şu an aktif değildir.
Boksit haricinde önemli miktarda kuvars kumu ve şiferton rezervi bulunmaktadır. Madencilik
sektöründe taş kömürü odaklı üretimdense farklı madenlerin de değerlendirilebilmesi
bölgenin ekonomik yapısına katkıda bulunacağından bu rezervler göz ardı edilmemelidir.
Ancak madencilik faaliyetleri büyük miktarda yatırım gerektirdiğinden öncelikle söz konusu
madenlerin üretim amaçlı değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin belirlenmesi
gerekmektedir. Kaynakların, yapılması muhtemel yatırımları karşılayıp karşılayamayacağı ise
ancak yapılması gereken fizibilite çalışmaları neticesinde belli olabilecektir. 2
Zonguldak İlinde belirtilen madenler haricinde jeotermal kaynaklar da bulunmaktadır.
Merkez ilçeye bağlı Kokaksu civarında ve Kozlu ilçesinde jeotermal kaynaklar mevcuttur.
Ancak bu kaynakların değerlendirilmesine yönelik olarak herhangi bir tesis bulunmamaktadır.
2
Zonguldak Havzası ülkenin taş kömürü rezervlerine sahiptir. Taş kömürü ile ilgili detaylı bilgi “Taş Kömürü”
başlığı altında verileceğinden burada rezervlere dair bilgi verilmemiştir.
Tablo.3. Zonguldak İli Maden Rezervleri
MADEN ADI
SAHA ADI
REZERV DURUMU (ton)
BAKIR (Cu)
Devrek /Adatepe ve Akçabey
BOKSİT (Bx)
Kokaksu
Rezerve yönelik çalışma bulunmamaktadır.
8.442.500 (G+M)
Aydındere/Erikli
375.000 (G+M)
Rüzgarlımeşe- Küçükburun
225.000 (G+M)
Sapanlıdere-Borasan
168.750 (G+M)
Çaycuma-Güdüllü
125.000 (G+M)
DOLOMİT (Dol)
Alaplı
393.750.000 (G+M)
FOSFAT (P)
Devrek-Yörükoğlu-Keloğlu Mah
Kilimli-Merkez-Gürgentepe
43.935.000
(M)
175.000 ton kolay işletilebilir rezerv
Kozlu-Kozlu Barajı
Merkez-Sofular
2.475.000
(M)
421.000
(M)
KUVARSİT (Qz)
Çaycuma-Sapça Köyü
900.000.000 (G+M)
KUVARS
KUMU(Qzk)
Merkez-Uzungüney
42.187.500 (G+M) / 41.250.000
(M)
Ereğli-Kandilli-Kirencik Köyü
332.000.000 (G+M) / 206.753.130
(M)
Kilimli-Kokurdan
563.000.000 (G+M) / 456.000.000
(M)
Kozlu-Virancık
MANGANEZ (Mn)
ŞİFERTON (Şif)
95.000.000
(G) / 116.000.000
(M)
Ereğli-Ramazanlı, Kızılanba
19.000 (G+M)
Devrek-Yiyici Tepe
28.700
Merkez-Kozlu-Ontemmuz
(M)
1.443.000 (G+M)
Merkez-Kilimli-Karadon
27.913.908 (G+M) / 31.049.337
(M)
8.903.000
(G)
Merkez-Kokurdan
Kaynak: MTA, 2010
Tablo.4. Zonguldak İli Jeotermal Enerji Kaynakları
JEOTERMAL SICAK SU
DOĞAL ÇIKIŞ
SONDAJ
ALAN ADI
DOĞAL
Sıcaklık(°C)
Debi(lt/sn) Sıcaklık(°C) Debi(lt/sn)
ÇIKIŞ ADI
Kokaksu
27
6,5 Kozlu
Kaynak: MTA, 2010
-
29,5
23 -
-
KULLANIM KURULU
ALANI
TESİS
-
1.1.1.5.
KARABÜK İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI
Türkiye’nin ilk demir-çelik entegre tesisi olan KARDEMİR’in bulunduğu şehir, bir sanayi şehri
olarak doğmuş ve demir-çelik alanında faaliyet gösteren çok sayıda işletmeye sahiplik
etmiştir. Son yıllarda önemli mermer (traverten) rezervleri tespit edilerek işletmeye açılmış,
mermer işleme tesislerinin kuruluş çalışmaları hızlanmıştır.
İlde önemli endüstriyel hammadde kaynakları ortaya çıkarılmıştır. Bunlar başta dolomit ve
kuvarsit olmak üzere traverten (mermer), feldspat ve bentonit olarak sıralanabilir.
Endüstriyel hammadde yatak ve zuhurları Eskipazar, Eflani ve Merkez ilçede yoğunlaşmıştır.
Eskipazar ilçesi dolomit, traverten ve bentonit yataklarına ev sahipliği yaparken, kuvarsit
yataklarına sadece Eflani ilçesinde rastlanmaktadır. Merkez ilçede de feldspat ve dolomit
yatakları yer almaktadır.
Tablo.5. Karabük İli Maden Rezervleri
MADEN ADI
SAHA ADI
DOLOMİT (Dol)
Eskipazar-Sofular
Merkez-Balıkışık
KUVARSİT (Kvst)
REZERV DURUMU
236.250.000 (G+M)
4.078.000 (G+M) /5.327.000 (M)
Eflani-Kırantepe ve Kırgıntepesi
81.100.100 (G+M)
Eflani-Patırcalı Tepe
15.156.250 (G+M)
Eflani-Kızgüvendiği
3.906.250 (G+M)
BENTONİT (Ben)
Eskipazar-Bayındır
40.000 ton (M)
FELDSPAT
Merkez-Filyos Çayı
217.000.000 (M)
Yenice-Yenice yolu
6.250.000 (G)
Eskipazar-Kayadibi
1.212.700 mᶾ toplam
Eskipazar-Budaklar Köyü
6.040.000 mᶾ toplam
TRAVERTEN
Eskipazar-Tamışlar
110.000 mᶾ toplam
Kaynak: MTA, 2010
Eskipazar-Akkaya’da kaplıca amaçlı kullanılmaya uygun 26-33 ºC sıcaklıkta ve 4,8 lt/sn debili
kaynak vardır. Sondajlarda 37 ºC sıcaklık, 40 lt/sn debi ve 0,33 MWt termal güce sahip
akışkan görünür hale getirilmiştir (MTA, 2005).
1.1.1.6.
BARTIN İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI
Bartın, sahip olduğu jeolojik yapı gereği özellikle taş kömürü ve endüstriyel hammadde
yatakları için uygun bir oluşum ortamı sunmaktadır. Maden Tetkik ve Arama Genel
Müdürlüğünün yapmış olduğu çalışmalar neticesinde taş kömürü ile bazı endüstriyel
hammadde yatak ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır.
Yapılan çalışmalara göre bilinen metalik maden yatağı yoktur. Endüstriyel hammadde
bakımından ildeki en önemli madenler başta kuvars kumu ve kuvarsit olmak üzere şiferton
ve dolomittir. Şiferton yatakları Amasra ilçesinde yer alırken, Kurucaşile ilçesi kuvars kumu,
kuvarsit ve dolomit bakımından önem arz etmektedir. Bartın İlinde endüstriyel hammaddeler
ve taş kömürünün dışında bilinen metalik maden ve jeotermal kaynak bulunmamaktadır.
Tablo.6. Bartın İli Maden Rezervleri
MADEN ADI
SAHA ADI
DOLOMİT (Dol)
Kurucaşile
KUVARSİT (Kvst)
Kurucaşile-İlyasgeçidi Köyü-Başköy,
Hacılar Sırtı, Balkayası mevkii
Kurucaşile-İlyasgeçidi KöyüKömeçköy
Kurucaşile-İlyasgeçidi Köyü-PaşalılarÇukurköy
Amasra- Kazpınarı
ŞİFERTON (Şif)
Amasra-Tarlaağzı
Amasra-Gömü Köyü
KUVARS KUMU
Kaynak: MTA, 2010
REZERV DURUMU
Rezerve yönelik çalışma
bulunmamaktadır.
41.530.000 (G+M)
3.450.000 (M)
1.650.000 (G)
6.771.875
12.208.731
17.508.000 (G+M) / 19.843.000 (M)
Amasra-Kazpınarı-Çapakdere
8.667.251 (G+M)
Kurucaşile-Kömeç Köyü
7.462.500 (G+M)
Harita….: İllere göre Maden Rezerv Durumları
1.1.1.7 TAŞ KÖMÜRÜ
TAŞ KÖMÜRÜNÜN ÖNEMİ
Dünyada enerji sektörü hakkındaki öngörülerin tamamı 21.yüzyıl boyunca enerjiye olan
talebin artacağı yönündedir; öyle ki 2050 yılına kadar, enerji ihtiyacının bugünkü seviyesinin
en az iki katına çıkacağı düşünülmektedir. Dünyadaki enerji üretiminin yaklaşık % 25’ni,
elektrik üretiminin de yaklaşık % 40’nı oluşturan kömür, artan enerji ihtiyacı karşısında
bugünkü enerji endüstrisinin en önemli aktörlerindendir.
Günümüzde başta Polonya, Güney Afrika, Hindistan, Avustralya, Çin olmak üzere birçok ülke
elektrik üretiminde kömürü yaygın olarak kullanmaya devam etmektedir. 2009 yılında
Türkiye’de gerçekleştirilen elektrik üretiminde kömürün payı; %8,3 taş kömürü ve %20,1
linyit olmak üzere %28,4 olmuştur.
Fosil kaynaklı enerji kaynaklarının tükenme ömürlerine bakıldığında kömürün önemi daha
net anlaşılmaktadır zira petrolünki 40-50 yıl, doğal gazınki 60-80 yıl, kömürünki ise 200 yıldır.
Kömür rezervlerinin dünya üzerinde geniş bir coğrafyaya yayılmış ve elliden fazla ülkede
üretiliyor olmasının yanı sıra kömür kaynaklarının, petrol ve doğal gaza nazaran, politik ve
yönetim açısından daha istikrarlı bölgelerde bulunması, kömüre hammadde olarak ayrı bir
önem katmaktadır.
Kömürün en önemli iki kullanım alanı demir-çelik endüstrisi ve termik santrallerdir. Türkiye
gelişmekte olan bir ülke olduğundan enerjiye diğer ihtiyacı diğer ülkelere göre daha fazla
olacaktır.
TAŞ KÖMÜRÜ REZERVLERİ
Zonguldak havzası, ülkenin taş kömürü rezervlerini bünyesinde barındırmaktadır. Bugüne
kadar yapılmış olan çalışmalarda, havzanın -1200 m derinliğe kadar tespit edilen toplam
jeolojik rezervinin 1,31 milyar ton olduğu ve bunun % 39’unun da (yaklaşık 514 Milyon ton)
görünür rezerv olduğu tespit edilmiştir.
Tablo.7. 01.01.2013 Tarihi İtibariyle Rezerv Durumu (ton)
REZERV
AMASRA
ARMUTÇUK
KOZLU
ÜZÜLMEZ
TÜRÜ
Hazır
385.750
1.701.960
2.393.439
789.077
Görünür
KARADON
2.593.340
TTK TOPLAM
(TON)
7.863.566
66.221.761 135.533.636 132.863.006
512.250.501
170.036.777
7.595.321
Muhtemel 115.052.000
15.859.636
40.539.000
94.342.000 159.162.000
424.954.636
7.883.164
47.975.000
74.020.000 117.034.000
368.447.164
Mümkün
121.535.000
TOPLAM
407.009.527
33.040.081 157.129.200 304.684.713 411.652.346 1.313.515.867
Kaynak: TTK, 2013
Zonguldak havzasında koklaşabilir kömür rezervleri Kozlu, Üzülmez ve Karadon bölgelerinde
bulunmaktadır. Koklaşabilir taş kömürü rezervlerinin toplam rezervlere oranı yaklaşık olarak
% 67’dir. Armutçuk bölgesinde yer alan rezervler; yarı-koklaşma özelliği, yüksek ısıl değer ve
düşük bünye külü içeriği ile hem koklaşabilir kömürlerle harmanlanarak hem de pulverize
kömür enjeksiyonu (PCI) olarak demir-çelik fabrikalarında kullanıma uygun niteliktedir.
Amasra bölgesi kömürlerinin koklaşma özelliği bulunmamakla birlikte, belirli oranlarda
metalürjik kömürler ile harmanlandığında koklaşma özelliğini bozmamaktadır.
Grafik.2. Koklaşma Özelliklerine Göre Havza Rezervleri
Koklaşabilir
67%
Koklaşmaz
31%
Yarı Koklaşabilir
2%
TE
MEL GÖSTERGELER
2008 yılındaki madencilik ürünleri ihracat ve ithalat rakamlarını gösteren tablo
incelendiğinde; bölge içinde ithalat ve ihracatta en büyük paya sahip ilin Zonguldak olduğu
ortaya çıkmaktadır. Bölgenin, Türkiye’nin madencilik ürünleri ihracatındaki payı % 1’in
altındayken, madencilik ürünleri ithalatındaki payı % 3’ün üzerindedir. Bunun yanı sıra,
bölgede madencilik ürünleri için ihracatın ithalatı karşılama oranının yaklaşık % 2 olduğu
görülmektedir.
Tablo.8. Madencilik Dış Ticareti (Bin $)
ZONGULDAK KARABÜK
BARTIN
TR81
TÜRKİYE
İhracat
21.404
56
0
21.460
3.258.401
TR81/
TÜRKİYE
% 0,66
İthalat
977.658
273
133.787
1.111.718
35.649.704
% 3,12
Kaynak: TÜİK, 2008 GÜNCELLE ..
1.1.1.8.
TÜRKİYE TAŞ KÖMÜRÜ KURUMU
TTK SINIRLARI
Kurulduğu günden bugüne kadar bölge ekonomisi üzerinde büyük etkisi olan Türkiye Taş
kömürü Kurumu’nun aynı zamanda bölge içi mülkiyet yapısı üzerindeki etkisi de büyüktür.
Zonguldak İli sınırlarındaki taş kömürü havza sınırları 14.04.2000 tarih ve 2000/525 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile 3000 km2 denizde, 3885 km2 karada olmak üzere toplam 6885 km2
olarak düzenlenmiştir.
Havzayı özel mülkiyete kapatan çeşitli kararlara (Havza-i Fahmiye ve Teskere-i Samiye)
rağmen havza içindeki araziler özel kişilerce çeşitli amaçlarla kullanılmış ve fiili durumu
hukuka uydurma amacıyla 1986 yılında bir yasa çıkarılarak (3303 sayılı Taş kömürü
Havzasındaki Taşınmaz Malların İktisabına Dair Kanun) TTK’nın şahsında kömür
madenciliğinin kazanılmış hakları saklı tutularak kişilere zilyetleri altındaki mülklerin tapusu
belirli koşullarda verilmiştir. Bu sebeple mevcutta Zonguldak’taki özel mülkiyet oldukça
sınırlıdır.
Harita1. Taş Kömürü Havzası Sınırları
Kaynak: TTK, 2013
Taş Kömürü Üretimi
Taş kömürü üretiminde üreticilerin yer seçim şansı bulunmamaktadır, üretim madenin
bulunduğu alanda gerçekleştirilmelidir. Bu nedenle Türkiye’de taş kömürü üretimi,
rezervlerin tamamına sahip olan Zonguldak Havzasında Türkiye Taş kömürü Kurumu (TTK)
tarafından yapılmaktadır. Havzada derin yer altı kömür madenciliği yapılmaktadır. Ancak
havzanın karmaşık jeolojik yapısı, üretimde tam mekanizasyona gidilmesine engel
olduğundan üretim insan gücüne dayalı biçimde yani emek yoğun olarak
gerçekleştirilmektedir.
TTK VE İSTİHDAM
Türkiye Taş kömürü Kurumu, kuruluşu yılı olan 1942’den sonraki 40 yıl boyunca bölge için
önemli bir istihdam kaynağı olmuştur. 1942 yılından 2012 yılına kadar olan zaman dilimindeki
çalışan yapısını gösteren grafikten de anlaşılacağı üzere TTK 1959 yılında toplam işgücü
anlamında tarihindeki en yüksek değer olan 43.787’ye ulaşmıştır. 1980’li yıllara kadar en
yüksek değerlerini yaşayan yeraltı ve yerüstü işçi sayısı 1980’lerden itibaren azalmaya
başlamıştır. Üretim işçisi sayısı ise en fazla 6000 civarında kalmıştır. Artan işgücü, zaman
içinde istihdam maliyetlerini önemli miktarda arttırmıştır. Bu sebeple işgücünün
rasyonelleştirilmesi çalışmaları gündeme gelmiş, emekliliği gelen yer üstü ve yer altı işçileri
resen emekli edilmeye başlanmıştır. TTK bünyesinde çalışan işçi sayısı 2012 yılı itibarıyla
10.140 kişi civarındadır.
Grafik.3. Yıllara Göre İşçi Sayıları
24000
22000
20000
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
Üretim İşçisi
Yeraltı İşçisi
2012
2010
2005
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1960
1955
1950
1945
1942
Yerüstü İşçisi
Kaynak: TTK, 2012
Aşağıda verilen kurumun yıllara göre yaralı sayısı ve üretim miktarlarını gösteren grafik, yıllık
işçi sayısını gösteren grafik ile beraber yorumlanmalıdır: Üretim işçisi sayısı hemen hemen
benzer kalmakla birlikte kurum, 1980 yılından itibaren hem işçi sayısında hem de üretim
miktarında düşüşe geçmiştir. Üretim miktarı, işçi sayısı ve yaralı sayısı arasında doğrudan bir
ilişki bulunmaktadır: İşçi sayısının en fazla olduğu dönemde yaralı sayısı da en yüksek
rakamlara ulaşmıştır. Yine aynı şekilde, işçi sayısının azalmaya başladığı dönemde üretim
miktarı da yaralı sayısı da azalan işçi sayısına paralel olarak düşüşe geçmiştir. Bu durum,
TTK’nın insan gücü odaklı çalıştığını ortaya koymaktadır. Madencilik hali hazırda zaten emek
yoğun bir sektör olarak bilinmektedir ancak kurulduğu yıldan itibaren yaralı sayısının üretim
miktarı ve işçi sayısı ile doğrudan ilişkili olarak değişmesi, kurumun teknoloji kullanımının ve
insan sağlığını güvenceye alacak tedbirlerinin yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır.
Grafik.4. Yıllara Göre Üretim Miktarları ve Yaralı Sayıları
TTK TAŞ KÖMÜRÜ SATIŞLARI
Yıllar itibarıyla TTK satışlarını gösteren tablo incelendiğinde; TTK’nın ürettiği taş kömürünün
% 62’sini Çatalağzı Termik Santrali’ne (ÇATES), % 22’sini Karabük Demir Çelik Sanayi ve
Ticaret A.Ş.’ye ve % 4’ünü Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne sattığı görülmektedir. Kalan
yaklaşık % 11’lik bölüm ise ısınma amaçlı satışlar ile diğer satışlardan oluşmaktadır.
1982 yılından sonra, demir-çelik fabrikalarında yaşanan kapasite artışı ve ortaya çıkan
koklaşabilir kömür talebinin TTK tarafından karşılanamaması sonucu bu sektördeki aktif
fabrikalar ithal kömüre yönelmişlerdir. Bunun neticesinde de demir-çelik odaklı fabrikalara
yapılan satışlar azalarak 1998 yılında 189 bin tona kadar gerilemiştir.
Yaşanan bu olumsuzluklara rağmen özellikle KARDEMİR A.Ş.’nin artan talebi doğrultusunda,
koklaşabilir kömür arzı yeniden 400 bin ton seviyelerine yükselmiştir. TTK’nın satışlarının
büyük kısmını yaptığı ÇATES’in tüm elektrik santralleri ve termik santrallerin kurulu gücü
içindeki payı oldukça düşük düzeydedir. Tüm bu verilere dayanarak, TTK tarafından üretimi
gerçekleştirilen taş kömürünün arz güvenliğine katkı bağlamında etkisinin oldukça sınırlı
olduğu anlaşılmaktadır.
Grafik.5. Yıllar İtibarıyla TTK Taş Kömürü Satışları (Ton)
TAŞ KÖMÜRÜ ÜRETİMİNDE TTK - ÖZEL SEKTÖR KARŞILAŞTIRMASI
TTK, Bakanlar Kurulu Kararı ile kendisine tahsis edilen toplam 6885 km2’lik taş kömürü
havzasında, kurum tarafından çalışılması ekonomik görülmeyen ve yatırım yapılması
düşünülmeyen sahalardaki mevcut rezervlerin ülke ekonomisine kazandırılması amacı ile
1988 yılında rodövans uygulamasına başlamıştır. 05.06.2004 tarih ve 25483 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5177 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemelerle, özel
sektörün Zonguldak Havzası’nda rodövans yoluyla üretim yapmasının önü açılmıştır. Bu
uygulamayla beraber, daha önce kaçak üretim yapılan ve kontrol edilmesi mümkün olmayan
sahalar üretime açılmış ve yasal olarak faaliyet gösteren işletmelerin doğmasına neden
olmuştur.
Hâlihazırda; Amasra’da 4, Karadon’da 10, Kozlu’da 2, Üzülmez’de 7 ve Armutçuk’ta da 1 adet
olmak üzere toplam 24 saha, özel sektöre devredilmiş durumdadır. 2010 yılında Karadon
bölgesinde bulunan 3 saha ile Armutçuk bölgesindeki 1 sahanın daha özel sektöre
devredilmesi öngörülmektedir. Bu işlemlerin gerçekleştirilmesi ile toplam devredilmiş saha
sayısı 28’e yükselecektir. 2000-2009 yılları havza taş kömürü üretimini gösteren tablo
incelendiğinde; rodövans usulü ile çalışan işletmelerin sayısının artmasıyla özel sektör
üretiminin 2005 yılından itibaren giderek arttığı görülmektedir.
Tablo.9. 2000-2009 Taş Kömürü Üretiminde TTK-Özel Sektör Üretim Oranları Karşılaştırması (Ton)
YILLAR
TTK ÜRETİMİ
ÖZEL SEKTÖR ÜRETİMİ
HAVZA TOPLAMI
2000
2.259.227
135.019
2.394.246
2001
2.356.865
137.097
2.493.962
2002
2.244.385
74.647
2.319.032
2003
2.011.178
47.943
2.059.121
2004
1.880.847
65.124
1.945.971
2005
1.665.846
511.355
2.177.201
2006
1.522.698
795.931
2.318.629
2007
1.675.283
817.092
2.492.375
2008
1.586.532
1.043.909
2.630.441
2009
1.879.500
999.500
2.879.000
Kaynak: TTK, 2010
1.1.1.9.
MADENCİLİK SEKTÖRÜNDE KAMU KURUMLARI ÖZELLEŞTİRME,
TAŞERONLAŞTIRMA VE RODÖVANS UYGULAMALARI
Türkiye’de madencilik alanındaki özelleştirme çalışmaları 1980’li yıllarda uygulanmaya
başlanmış ve 1990’lardan itibaren hız kazanmıştır. 1990’lı yıllarda ülkenin gelişmesinin
önündeki en büyük engelin dinamik çalışma yapısından uzaklaşan kamu kurum ve kuruluşları
olduğu, kamunun faaliyet alanının daraltılması ile sorunların çözülebileceği söylemleri
yaygınlaşmıştır.
Yaygınlaşan özelleştirme çalışmalarından madencilik sektörü de etkilenmiştir. Daha fazla
verim elde edilebilmesi adına kamu madencilik kuruluşlarının kapatılması, özelleştirilmesi,
rodövans ile özel sektöre devredilmesi ya da en azından kamu kuruluşlarının yapmakla
sorumlu oldukları işlerin özel şirketlere gördürülmesi mantığı yaygınlaştırılmıştır. Taş kömürü
üretiminde bölgenin ve hatta ülkenin en önemli aktörü olan TTK’ya yapılan yatırımların
kurumun rekabet edebilirliğini arttıracak düzeyde olmaması nedeniyle üretimin özel sektör
kanalıyla gerçekleştirilmesi yönünde adımlar atılmaya başlanmıştır. Ancak, az çalışan çok kar
mantığı ile hareket eden ve teknik açıdan yeterli donanıma sahip olmayan kişi ve şirketlerin
devreye girmesi sektörde farklı sıkıntıların yaşanmasına neden olmaya başlamıştır.
İşçi ve enerji maliyetlerinin en önemli kalemleri oluşturduğu madencilik sektöründe
çalışmaya başlayan firmalar, elde edilen karı arttırmak adına işçi ücretlerini azaltmaya;
dolayısıyla iş güvenliği konusunda alınan tedbirleri azaltmak gibi yanlış bir uygulamaya
yönelmişlerdir. Bu nedenle rodövans ve benzeri uygulamalar sektörü geliştirmekten ziyade
çıkmaza sokmuş, zaten yüksek riskli bir çalışma kolu olan sektörde yaşanan can ve mal
kayıplarını arttırmıştır.
1997 yılı itibariyle Zonguldak havzasındaki madencilik şirketlerinin sayısının iki yüzün
üzerinde olduğu kurum kayıtlarına girmiştir. Bu şirketlerin madencilikle ilgisinin bulunmadığı,
çoğunun meşguliyet alanının temizlik, turizm, gıda, nakliyat, pazarlama, vb. olduğu, gerçek
anlamda madencilik yapanların ise yalnızca on civarında olduğu belirtilmektedir. Bu gibi
madencilik tecrübesi olmayan firmaların havza sınırları içerisinde beş yüze yakın ocaktan
kömür çıkardıkları belirtilmektedir.
23.03.1998 tarihli müfettiş Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu İncelemeAraştırma Teftişi Raporlarından derlenen bir kısımda TTK ve rodövans uygulamalarına geniş
yer verilmiştir. Firmaların TTK’dan rodövans karşılığı sahayı kiraladığı, kiraladığı saha
içerisinde kömür üretimini ya kendisi yaparak ya da taşeronlara yaptırarak ton başına aldığı
bedel karşılığında verdiği belirtilmektedir.
Kurumun, firmanın ya da iş yaptırdığı taşeronların çalışma koşullarına karışmayarak
işletmeleri herhangi bir denetime tabi tutmaması eleştirilen bir durum olmuştur. Her ne
kadar sözleşmelerde iş güvenliği konusunda gerekli önlemlerin alınacağı belirtilse de,
kurumun bu konudaki çalışmalarının yetersiz kaldığı ifade edilmiştir. Denetimde yaşanan bu
yetersizliklerin, taşeron firmaların maliyetlerini azaltabilmek adına gerekli önlemleri almadan
hareket etmelerine neden olduğu belirtilmiştir.
İşçi ve enerji maliyetlerinin en önemli kalemleri oluşturduğu madencilik faaliyetlerinde
firmalar daha fazla kazanabilmek adına çok sayıda kaçak ve kayıtsız işçi de çalıştırdıklarından
bu konuda net bir bilgi elde edilememektedir. Güvenlik tedbirlerinin yetersiz olmasından
ötürü özel işletmelerin önemli bir kısmında yaralanma ve ölümle sonuçlanan iş kazaları
meydana gelmektedir. Yaşanan kazaların bir kısmı adliyeye intikal etmekte, önemli bir kısmı
ise yapılan cüzi miktarda ödemeler yahut başka nedenlerden ötürü adliyeye intikal dahi
ettirilmemektedir. Bu konulara ilişkin mevzuatta yer alan cezaların hafif olması, yasaların
caydırıcı olmaktan ziyade adaletsizliği teşvik eder nitelikte algılanmasına neden olmaktadır.
Yine aynı raporda rodövans uygulamasının çevresel etkilerine de değinilmiş, kurum ile
firmalar arasında yapılan sözleşmelerde çevrenin korunmasına yönelik hükümlerin yetersiz
olduğuna değinilmiştir. Arazi varlığının %60’ından fazlası ormanlık olan havzada rodövans
karşılığı devredilen sahaların, orman alanlarının ve orman varlığının geleceği açısından da çok
önemli sorunlara neden olabileceğine değinilmiştir. İşletme alanlarında kömürün çıkartılması
için araç gereç kullanımından dolayı ortaya çıkan yağ, zift, petrol ve diğer atıkların nasıl
depolanacağına yahut doğanın tahribatının ne şekilde önleneceğine dair düzenlemelerin
olmaması ve bu firmaların tamamından ÇED raporlarının alınmaması, yaşanmakta olan
tahribatın nedenlerini ortaya koymaktadır.
TTK’nın gerekli altyapıyı hazırlamadan ve bu konuda sıkı idari ve hukuki düzenlemeler
yapmadan bu uygulamaya geçtiği görülmektedir. TTK’nın rodövans uygulaması kapsamında
üretimi gerçekleştiren firmaların yeterli ve zorunlu iş güvenliğini sağlamaması, can
güvenliğini sağlamaya yönelik tedbirlerin yetersiz kalması, doğaya zarar verilmesi ve
kurumun firmalar üzerinde yeterli denetimi yapmaması önemli sorunlara ve can kayıplarına
neden olmaktadır.
GÜÇLÜ YÖNLER
ZAYIF YÖNLER
FIRSATLAR
İstihdam ve katma değer yaratabilir bir TTK’nın eski usul ve teknolojilerle üretime Madenlere olan talebin sürmesi
sektör olması
devam ediyor olması
TEHDİTLER
Madenciliğin babadan oğula geçen bir
meslek olarak algılanıyor olması
Çevreye etkisinin çeşitli teknolojilerle Sektördeki faaliyetlerin her aşamasının Yeterli arama yapılmamış sahaların AB uyum
olması
sorunlar
kontrol edilebilir olması
yüksek risk içermesi
sürecinde
Kırsal kesimlerde yapıldığında göçü Rodövans usulü çalışan firmaların Yabancı şirketlerin Türkiye’ye olan ilgisi
çoğunun esas faaliyet alanlarının
önleyebilecek etkiye sahip olması
madencilik ile alakalı olmaması
Bölgede maden çeşitliliğinin fazla Şirketlerin ARGE faaliyetlerine önem
olması
vermemesi
Fiyat dalgalanmaları
Madencilik
sektöründe
kurumların bulunması
AKÇT hükümleri
deneyimli Emek yoğun bir sektör olması
Limana yakın olunması
Sektörün ortak bir vizyon ve
politikaya sahip olmaması
Metal fiyatlarının yükselmesiyle
sağlanan sermaye birikimi
Rezervlerin büyüklüğü ve nitelikleri
hakkında bilginin yetersiz olması
Yatırımların geri dönüş sürecinin çok uzun
olması
Ulaşım altyapısındaki yetersizlikler
Üniversite-Sanayi işbirliğinde yaygınlık
ve derinlik yetersizliği
yaşanabilecek
Madenlerin sürdürülebilir kaynaklar
olmaması
KUTU I
İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ
1.1.2. DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ
Metal sektörü içerisinde ana sanayiyi oluşturan demir-çelik sektörü, pek çok sektöre girdi
sağladığı için sanayinin lokomotifi konumundadır. Demir çelik sektörü için gerekli
hammaddeye ulaşılması, bu hammaddenin taşınması, depolanması ve üretime
dönüştürülmesi uzun bir süreç gerektirmektedir. Demir-çelik sektöründeki gelişmeler ile
kalkınma süreci arasındaki ilişki incelendiğinde, ekonominin demir çelikle ilgili alt
sektörlerinin gelişiminde demir çelik ürünlerinin büyük rol oynadığı görülmektedir. Sektörün
önemi endüstriyel dalların neredeyse tamamına girdi vermesinden kaynaklanmaktadır.
Sektörün başta inşaat malzemeleri olmak üzere otomotiv, gemi, uçak, demiryolu ve vagon
gibi tüm taşıt araçları ve akla gelebilecek tüm makine, cihaz ve eşya üretimine katkısı vardır.
Demir-çelik sektörünün temel özellikleri şu şekildedir:



Sermaye ve teknoloji yoğun yatırımlar gerektirir.
Demir-çelik sektörü içinde yer alan alt sektörler, ekonomik ve teknolojik
açıdan birbirlerine bağlıdırlar.
Üretim yapılan yerleşim yerleri arasında bölgesel yoğunlaşma mevcuttur.
1.1.2.1. SEKTÖRÜN YAPISI
Demir cevheri ya da hurdanın temin edilip nihai mamul haline getirilmesine kadarki süreçte
rol alan birimler şunlardır:






Entegre Tesisler
Elektrik Ark Ocaklı Tesisler (EAO)
Haddehaneler
Çelik Servis Merkezleri
Boru İmalatçıları
Döküm Tesisleri
Entegre Tesisler:
Demirin alınıp başka maddeler ile birlikte yüksek fırınlar veya bazik oksijen fırınlarında
(BOF) eritilip sıvı çelik haline getirildiği tesislerdir. Daha sonra bu sıvı çelik döküm
tesislerinde slab (yassı ürün), blum ve kütük (uzun ürün) olarak üretilmektedir.
Türkiye’de üç adet entegre demir çelik tesisi bulunmaktadır ve bunların ikisi Batı
Karadeniz Bölgesinde yer almaktadır: Zonguldak Ereğli’de bulunan ERDEMİR, Karabük
ilindeki KARDEMİR ve İskenderun’da bulunan İSDEMİR.
Elektrik Ark Ocaklı Tesisler:
Hurdanın eritilmesi ile sıvı çeliğin elde edildiği tesislerdir. Elektrik ark ocaklı tesislerde
de entegre tesislerde olduğu gibi sıvı çelik dökülerek slab (yassı ürün), blum ve kütük
(uzun ürün) haline getirilmektedir. 2011 yılında Türkiye ham çelik üretiminin yaklaşık
dörtte üçü ark ocaklı tesislerde gerçekleştirilmiştir.
Haddehaneler:
Slab, blum veya kütük halindeki çeliğin sıcak veya soğuk olarak şekillendirilerek
müşterinin istediği ebat/kesitte ürünün üretildiği endüstriyel yerler olan haddehaneler
iki farklı biçimde faaliyet göstermektedirler: Slabın haddelenerek yassı ürünün elde
edildiği haddehaneler ile blum-kütüğün haddelenerek uzun ürünün elde edildiği
haddehaneler.
Yassı ürün elde edilen haddehaneler sıcak ve soğuk haddehane olarak kendi içlerinde
ikiye ayrılırlar. Sıcak haddehaneler slabı alıp belirli sıcaklıkta belirli kalınlığa kadar
haddelerler. Soğuk haddehaneler ise sıcak haddelenmiş sacı sıcaklık olmadan sadece
ezme kuvveti ile soğuk olarak belirli kalınlığa haddelerler.
Çelik Servis Merkezleri:
Sıcak veya soğuk haddelenmiş yassı çeliğin talebe göre belirli ebatlarda kesildiği veya
dilimlendiği tesislerdir. Ayrıca yassı sacın şekillendirilmesi ile trapez, mahya v.b diğer
ürün üretimi de çelik servis merkezleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Çelik servis
merkezleri lojistik imkanlarını da içine alacak şekilde müşteri ile entegre çalışan,
istenilen ebat ve şekilde ki ürünün tam zamanında teslim edilmesi hizmetini veren
işletmelerdir.
Boru İmalatçıları:
Dikişli, dikişsiz veya döküm boruların üretimini gerçekleştiren tesislerdir.
1.1.2.2. SEKTÖRÜN ENERJİ TÜKETİMİ
Demir çelik sektörü, enerji kullanımının en yoğun olduğu sektörlerin başında gelmektedir.
Sektörün Türkiye’nin toplam enerji tüketimi içerisindeki payı yaklaşık olarak % 5 olup,
sanayinin enerji tüketimindeki payı da % 22 civarındadır. Demir-çelik sektöründe; ark ocaklı
tesislerde, enerji tüketiminin % 65’i elektrik, % 30’u doğalgaz ve % 5’i motorin, entegre
tesislerde ise, enerji tüketiminin % 75’i kömür, % 5’i elektrik, % 5’i petrol ve % 15’i doğal
gazdan oluşmaktadır. Elektrik tüketiminin yüksek olduğu bu sektör, bölgedeki enerji kullanım
oranlarını da büyük oranda etkilemektedir.
1.1.2.3.
SEKTÖRÜN BÖLGESEL YAPISI
Türkiye genelinde demir çelik sektöründe yaklaşık olarak 150 firma faaliyet göstermektedir.
Bu firmalar içerisinde 50.000 -3.500.000 ton kapasiteli elektrik ark ocaklı tesisler ile toplam
kapasiteleri 8.500.000 ton olan entegre tesisler bulunmaktadır. Geri kalan işletmeler ise
haddehanelerdir.
Harita.2. Demir Çelik Sektörü Dağılımı
Kaynak: Türkiye Çelik Üreticileri Derneği
1.1.2.4.
SEKTÖRÜN AR-GE FAALİYETLERİ
Ağır sanayi kollarından olan demir çelik sektörü, en fazla enerji tüketen sektörlerdendir.
Dünyadaki karbondioksit emisyonunun yaklaşık olarak %90’ından endüstri, nakliye, enerji ve
inşaat sektörleri sorumludur. Bu oranlardan da görüldüğü üzere enerji verimliliği ve iklim
değişiklikleri sorunlarında başı çeken sektörlerden olan demir çelik sektörü, yine bu
sorunların giderilebilmesinde de başı çekecek olan sektördür. Zira çevrenin korunması
konusu, demir çelik sektörünün gündeminde her geçen yıl daha da üst sıralara
tırmanmaktadır. Dünya genelinde karbondioksit (CO2) emisyonunun azaltılmasına ve geri
dönüşüm uygulamalarının yaygınlaştırılarak kaynakların etkin ve çevreye duyarlı bir biçimde
kullanılmasına yönelik olarak yapılması gerekenler şu şekildedir:





CO2 emisyonunu azaltmaya yönelik yeni teknolojilerin araştırılarak geliştirilmesi
Çevreye duyarlı teknolojilerin kullanımının yaygınlaştırılması
Çelik hurdasının geri dönüşümünün yaygınlaştırılması
Çeliğe bağlı yan ürünlerin değerinin maksimize edilmesi
CO2 emisyonunun azaltılması yolunda bir takip ve raporlama sisteminin oluşturulması
1.1.2.5.
BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ
SEKTÖRÜN OLUŞUMU VE GELİŞİM SÜRECİ
Türkiye’de demir çelik sektöründe hizmet vermeye başlayan ilk kurum Türk savunma
sanayinin temelini oluşturan Makine Kimya Endüstrisi Kurumu’dur (MKEK-1928). Ülke
genelindeki ikinci yatırım Karabük’e yapılmıştır: Bölgede demir-çelik sektörüne yönelik ilk
adım 1937 yılında Karabük ilinde Karabük Demir Çelik Fabrikalarının (KARDEMİR A.Ş.)
kurulması ile atılmıştır. 1960 yılında ülkenin 3.işletmesi kurulmuştur ki bu Zonguldak Ereğli
ilçesinde bulunan ERDEMİR’dir. Batı Karadeniz Bölgesi, Türkiye sanayiinin yapı taşlarından
olan KARDEMİR ile ERDEMİR’e sahiptir.
Bu işletmelerin bölgede olmasının en önemli nedeni, enerji ihtiyaçlarını karşılamada büyük
pay sahibi olan Türkiye Taşkömürü Kurumunun varlığıdır. TTK haricindeki en önemli faktör,
illerin ilin Ankara’ya yakın olması ve o zamanki şartların getirmiş olduğu güvenlik
önlemleridir.
KARDEMİR ve ERDEMİR’in kurulması ile birlikte bölge, demir-çelik sektörünün en önemli
noktası haline gelmiştir. İlerleyen yıllarda bu iki işletmeye bağlı olarak bölgede sektör alt
kırınımları oluşmaya başlamıştır. Öncelikle Karabük ilinde KARDEMİR’in uzun ürünlerin
hammaddesi olan kütük üretimi yapıyor olmasından dolayı uzun ürün haddehaneleri
kurulmaya başlamıştır.
Şekil.1. TR81 Düzey-2 Bölgesinde Çelik Sektörünün Yapısı
Karabük’teki sürece benzer olarak Ereğli ilçesinde de ERDEMİR’in yassı ürün üretimi
yapmasından dolayı sac tüccarlığı ciddi oranda yapılmış, daha sonra bu sac tüccarlarının
kesme – dilme hatları kurması ile birlikte Çelik Servis Merkezlerinin (ÇSM) temelleri atılmıştır.
Ancak bu dönüşümü başarı ile tamamlayanlar sayıca az kalmıştır. İlçede gelişim; sac
tüccarları, sac tüccarlığından ÇSM’ye geçiş yapmaya çalışanlar ve ÇSM sürecini
tamamlayanlar olmak üzere 3 kategoride devam etmiştir. ERDEMİR’in yassı sac üretiyor
olması ve ilçede dilme işlemleri konusundaki gelişmeler boru profil imalatının da gelişmesine
de zemin hazırlamıştır.
ERDEMİR ve KARDEMİR’e bağlı olarak gelişim gösteren sektörde, zamanla kalorifer peteği,
kazan, havlupan, pano ve çelik ofis mobilyası üretimi ile çelik konstrüksiyon alanında faaliyet
gösteren işletmeler de kurulmaya başlanmıştır.
BÖLGEDEKİ İŞLETMELER
Bölgede demir-çelik üzerine faaliyet gösteren işletmelerden 6 adedi İstanbul Sanayi Odasının
(İSO) 2011 yılına ait “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Listesi”nde yer almıştır. En üst
sırada yer alan işletme ERDEMİR’dir. İSO İlk 500 listesinde yer alan bölgemiz işletmelerini
gösteren tablo aşağıda gösterilmiştir.
Tablo.10. Düzey-2 Bölgesi İSO İlk 500 Listesinde Yer Alan Çelik Üreticileri
2011
2010 KURULUŞ ADI
YERİ
SIRASI SIRASI
214
497
7
273 Çınar Boru Profil San. ve Tic. A.Ş.
Üretimden
Satışlar (Net-TL)
Kdz. Ereğli
355.929.176
- Özdemir Boru Profil San. ve Tic. Ltd. Şti.
Kdz. Ereğli
161.770.368
8 Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş.
Kdz.Ereğli
5.274.727.229
287
320 Mescier Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti.
Karabük
277.694.335
425
447 Çağ Çelik Demir ve Çelik Endüstri A.Ş.
Karabük
185.166.255
42 KARDEMİR Karabük Demir Çelik San. ve Tic. Karabük
A.Ş.
1.576.305.147
34
Kaynak: …..
2002-2011 yılları arasında Batı Karadeniz Bölgesinin ülke ham çelik üretimindeki payı, liman
ve demiryolu yatırımlarının tamamlanmamış olması nedeniyle ülkenin en büyük 2 entegre
tesisine sahip olmasına rağmen azalmaktadır. Bölgesel olarak incelendiğinde, Doğu Akdeniz
bölgesinin %15 olan payını 2002-2011 yılları arasında %31’e çıkarttığı, Marmara ve İzmir’in
paylarının ise azaldığı görülmektedir.
Grafik.6. 2002-2011 Yılları Bölgesel Ham Çelik Üretim Oranları
Karadeniz
Marmara
İzmir
D. Akdeniz
17%
15%
31%
İÇ HALKA :
2002
23%
DIŞ HALKA:
2011
25%
37%
32%
20%
Kaynak: Demir Çelik Üreticileri Derneği
SEKTÖRDEKİ İSTİHDAM DURUMU
2012 yılı itibari ile bölgede demir-çelik sektöründe çalışmakta olan kişi sayısı 12.887’dir. 6701
kişilik istihdamı ile bölgede demir çelik istihdamının %52’si ERDEMİR tarafından
sağlanmaktadır. KARDEMİR ise 3072 kişiden oluşan çalışan sayısı ile sektörel bazda %24
oranında bir katkı sağlamaktadır.
Grafik.7. Demir Çelik Sektörü İstihdam Rakamları
753
6%
386
3%
158
1%
ERDEMİR
KARDEMİR
1817
14%
6701
52%
KARABÜK HADDEHANELER
ÇSM‐BORU İMLT..
BARTIN MESCİER
TAT METAL HADDEHANE
3072
24%
ÇELİK İHRACATI
2011 yılında Türkiye’nin gerçekleştirdiği çelik ihracatı TIM verilerine göre 15,4 Milyar $’dır.
Batı Karadeniz Bölgesinin yapmış olduğu ihracat miktarı ise 473 Milyon 598 Bin $ olup, ülke
toplamının %3,2’sine tekabül etmektedir. Bölge ihracatının %40’ı Karabük, %60’ı ise
Zonguldak tarafından yapılmıştır. Bu verilere göre Zonguldak 9. ve Karabük 12. Sırada yer
almıştır. Bölge illerinin, hali hazırda devam etmekte olan liman ve demiryolu yatırımları
sonrası daha üst sıralarda yer alması beklenmektedir.
Grafik.8. Gerçekleştirilen Çelik İhracatı
500.000
450.000
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2008
2009
2010
2011
2011 (11
AY)
2012 (11
AY)
390.008
398.218
286.388
473.598
460.164
306.814
0
0
0
54
54
114
KARABÜK
19.502
53.302
125.428
187.674
177.996
149.631
ZONGULDAK
370.506
344.916
160.960
285.924
282.114
157.069
TR81
BARTIN
1.1.2.6.
BÖLGENİN ÖNEMLİ İŞLETMELERİ
ERDEMİR T.A.Ş
ÇELİK ÜRETİMİ, SATIŞI VE İHRACATI
Ülkenin sahip olduğu en önemli entegre demir çelik tesislerinden olan ERDEMİR, kurulduğu
tarih olan 1960’tan itibaren Ereğli ve Alaplı İlçelerine ekonomik hareketliliğin yanı sıra sosyal
alanda da hareketlilik sağlayan bir kuruluş olmuştur. Kendi çalışanlarına sunduğu sosyal
tesisleri ve imkânların bir kısmını bölge halkının kullanımına da açan işletme, sportif ve
kültürel faaliyetlerde alanda tetikleyici olmuştur.
ERDEMİR’de ham çelik, yarı mamul olarak slab ve nihai mamul olarak soğuk haddelenmiş
ürün, sıcak haddelenmiş ürün, levha, galvanizli sac ve kalay-krom kaplı teneke üretilmektedir.
ERDEMİR üretmiş olduğu bu ürünler ile otomotiv, beyaz eşya, boru profil, haddecilik, genel
imalat, elektrik, elektronik, makine ve teçhizat, enerji ve ısı gereçleri, gemi inşa ve ağır
sanayi, savunma sanayi ve ambalaj gibi sektörlere temel girdi sağlamaktadır. 2011 yılında
satışı gerçekleştirilen diğer yassı nihai mamullerin %10’u otomotiv ve beyaz eşya sektörü,
%10’u çelik servis merkezleri, %10’u toptan ticaret, %9’u haddehaneler ve %2’si de gemi inşa
sektörü tarafından alınmıştır. İşletmenin yaklaşık 4 milyon ton/yıl ham çelik ve 5 milyon
ton/yıl nihai mamul üretim kapasitesi bulunmaktadır.
ÜRÜNLERİN KULLANIM ALANLARI
Sıcak Haddelenmiş Yassı Çelik Ürünlerin Kullanım Alanları: Otomotiv ve yan sanayi, inşaat
ve iş makineleri, genel konstrüksiyon, kara ve demiryolu araçları, depolama tankları ve
konteynırlar, su, yağ, gaz ve petrol nakline uygun borular, basınçlı kaplar ve kazanlar,
endüstriyel termal kaplar, LPG tüpleri, gemi içi ve omurgası imalatı.
Soğuk Haddelenmiş Yassı Çelik Ürünlerin Kullanım Alanları: Otomotiv, dayanıklı ev aletleri,
mutfak eşyaları, radyatör ve havalandırma ekipmanları, aydınlatma araçları, büro eşyaları.
Galvanizli Sac Kullanım Alanları: Otomobil gövdesi iç/dış yüzeyler, çelik yapılar, beyaz eşya
Kalay/Krom Kaplı Teneke Ürünlerin Kullanım Alanları: Yoğun olarak metal ambalaj
sanayisinde, endüstriyel yağ kutuları, boya gibi kimyasal madde kutuları, konserve, salça, yağ
ve peynir benzeri gıda kutuları, içecek kutuları, oyuncak ve kırtasiye gereçleri, aerosol
kutuları, dekoratif kutular
Levha Kullanım Alanları: Gemi inşa sanayi, basınçlı kaplar, boru imalat, konstrüksiyon.
ERDEMİR LİMANI
ERDEMİR Limanı; Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları'nın tüm ihtiyaçları ile 3. şahısların, çevre
sanayi kuruluşlarının ihracat / ithalat taleplerini karşılamakta ve bölgedeki deniz ticaretine
katkıda bulunmaktadır.
İki ana limandan oluşan ERDEMİR Limanında her türlü elleçleme makine ve teçhizatı
mevcuttur. Limanda müşteri talepleri doğrultusunda her türlü yük elleçlenebilmektedir.
Liman, kömür ve cevher gibi dökme yüklerde Türkiye'nin en büyük ve en hızlı tahliye
imkânlarına sahiptir. ERDEMİR Limanı Gemilerden Atıkların Alınması ve Kontrolü Yönetmeliği
gereği gerekli çalışmalarını tamamlamış ve 12 Ağustos 2005 tarihinde T.C Çevre ve Orman
Bakanlığı'ndan çalışma lisansını almıştır.
ERDEMİR ENERJİ ÜRETİM TESİSLERİ
Entegre tesis olan ERDEMİR, 1,4 x 109 kWh düzeyindeki elektrik enerjisi ihtiyacının tamamını
kuvvet santralinde kendisi üretmektedir: ERDEMİR’in enerji üretim kapasitesi, 1965’de
hizmete giren her biri 10 MW gücünde iki adet Buhar Türbini Jeneratörü, 1978’de hizmete
giren 30 MW gücünde Buhar Türbini Jeneratörü, 1997’de hizmete giren her biri 40 MW
gücünde doğal gaz yakıtlı iki adet Gaz Türbini Jeneratörü, Nisan 2001’de hizmete giren 25
MW gücünde Buhar Türbini Jeneratörü/ Motor Blower ve Ağustos 2007’de hizmete giren 40
MW Buhar Türbini Jeneratörü ile toplam 195 MW’dir.
YATIRIMLAR VE AR-GE/KALİTE ÇALIŞMALARI
Yatırım Çalışmaları
Demir çelik sektörü ARGE çalışmalarına ihtiyaç duyan sektörlerin başında gelmektedir.
Sektörünün önde gelen işletmelerinden olan ERDEMİR, bu konuda gerçekleştirdiği çalışmalar
ile diğer firmalara örnek olabilecek bir tutum sergilemektedir.
ERDEMİR, 2013 yılının ilk yarısında faaliyete geçmesi planlanan Çelik Servis Merkezi ile
özellikle otomotiv ve beyaz eşya sektörüne yönelik ürün üretmeyi planlanmaktadır. Yeni
Çelik Servis Merkezinde sıcak ürün grubu, soğuk ürün grubu ve galvanizli ürün grubunda;
dilinmiş rulo, kenar kesilmiş rulo, boya kesilmiş sac, dilinmiş ve boya kesilmiş sac, kenar
kesilmiş ve boya kesilmiş sac üretim yelpazesi olarak belirlenmiştir. ERDEMİR’in kendi
bünyesinde açacağı ÇSM, işletmenin kendisi için büyük bir avantaj teşkil edecektir fakat bu
durum bölgede yer alan diğer ÇSM’leri bir arada çalışmadıkları sürece zorlayacak bir durum
olacaktır.
İşletmenin devam etmekte olan yatırımlarının bir kısmı şu şekildedir:




2.Yüksek Fırın Reline yatırımı
Yeni Turbo Blower
Kok Bataryalarına Toz Toplama Sistemlerinin Kurulması
4.Kok Bataryası
Yapımı tamamlanan çevreye yönelik bazı yatırımlar da şunlardır;




Sinter Fabrikası Elektro filtresinin modernizasyonu tamamlanmıştır.
Kok Fabrikası Amonyak Sıyırma Kolonu devreye alınmıştır.
Briketleme tesisi faaliyete geçmiştir.
Ereğli hava kalitesinin ölçülmesi ve izlenmesi için SO2, NOx, CO ve ozon ölçüm
cihazları satın alınarak, hava kalitesi ölçüm istasyonu kurulmuştur.
ARGE / Kalite Çalışmaları
ERDEMİR tarafından, ARGE Merkezi kurulması çalışmalarına devam edilmektedir. 2012
yılının ilk 6 aylık döneminde devletten 536.375 TL’lik ARGE desteği alınmıştır. 2011 yılının ilk
6 ayında bu rakam 70.747 TL olup 2011 yılının tamamında 821.679 TL’lik ARGE desteği
kullanılmıştır.
2011 yılında otomotiv sanayisine yönelik 9 adet galvanizli ürün kalitesi, 2 adet soğuk ürün
kalitesi ve 1 adet sıcak ürün kalitesi geliştirilmiştir. Bunların yanı sıra, yapı çeliklerine yönelik
1 adet soğuk ürün kalitesi ve 3 adet sıcak ürün kalitesi geliştirilerek toplamda ERDEMİR ürün
gamına 16 adet kalite eklenmiş ve toplam çelik kalitesi adedi 351’e yükselmiştir.
Otomotiv sektörünün önde gelen firmalarının talepleri doğrultusunda homologasyon
çalışmaları yapan işletme, bu kapsamda Oyak Renault firmasından dış panel sacı, FIAT
Auto’dan yedi farklı kalite, Renault Fransa’dan ise altı farklı kalite için homologasyon onayları
almıştır.
TÜBİTAK TEYDEB işbirliği ile yürütülen demir çelik sektöründe demir ve karbon içerikli
atıkların briketlenerek proseste yeniden kullanılması konulu proje çalışmaları devam etmekte
olup, briket pilot tesisi kurularak üretime geçirilmiş ve tesislerde demirli hammadde yerine
kullanılmaya başlanmıştır.
KARDEMİR A.Ş.
3 Nisan 1937 tarihinde dönemin Başbakanı İsmet İnönü tarafından kurulan ve 58 yıl boyunca
bir kamu kuruluşu olarak faaliyet gösteren Karabük Demir Çelik Fabrikaları, 1995 yılında
özelleştirilerek KARDEMİR adını almıştır. Türkiye’nin ilk entegre demir çelik fabrikası ve uzun
mamulde cevhere dayalı üretim yapan tek kuruluşudur.
Kurulduğu günden itibaren çok sayıda endüstriyel tesisin proje, imalat ve montajını
gerçekleştiren KARDEMİR, ülkenin “Fabrikalar Yapan Fabrikası” olarak tanınmaktadır. İlin
Ankara’ya yakın olması ve zamanının güvenlik tedbirlerini karşılayabilecek konumda olması
nedeniyle fabrikanın kurulum yeri olarak Karabük seçilmiştir.
KARDEMİR de ERDEMİR gibi ilin sadece ekonomik kalkınmasını tetiklemekle kalmamış, aynı
zamanda sosyal yapısına da katkıda bulunmuştur. Günümüzde de azalarak dahi olsa bu
işlevlerini yerine getirmekte olan işletmenin neden olduğu en büyük sıkıntı ise çevre
kirliliğidir. Özellikle kış aylarında yaşanan ve kentte yaşanabilirliği olumsuz etkileyen hava
kirliliğinin en temel aktörü KARDEMİR’dir.
Çelik Üretimi, Satışı ve İhracatı
KARDEMİR, uluslararası kalite standartları ile pik, blum, kütük, nervürlü inşaat çeliği, profil,
köşebent, maden direği, her türlü ray, kok ve kok yan ürünleri gibi bir dizi kimyasal madde
üretimini gerçekleştirmektedir. KARDEMİR tarafından üretilen bu ürünler inşaat, madencilik,
ulaştırma ve savunma sanayi sektörüne temel girdi sağlamaktadır. İşletmenin ham çelik
üretim kapasitesi 1.800.000 Ton/Yıl dır.
Mevcut Üretim Tesisleri ve Kapasiteleri
KARDEMİR’in sahip olduğu üretim tesisleri şunlardır: Kok Fabrikaları, Cevher Hazırlama ve
Harmanlama Tesisleri, Sinter Tesisleri, Yüksek Fırınlar, Çelikhane, Haddehaneler, Ray ve Profil
Haddehanesi, Kontinu Haddehane.
KARDEMİR Enerji Üretim Tesisleri
KARDEMİR, 430x106 kWh düzeyindeki yıllık ortalama elektrik enerjisi ihtiyacının yaklaşık
%34‘ünü Kuvvet Santralında üretmektedir. Yeni 15mWlık turbo Jeneratörün devreye
girmesiyle elektrik enerjisi ihtiyacının %60’ını karşılayacaktır.
Yatırımlar ve ARGE / Kalite Çalışmaları
Yeni Sürekli Döküm Tesisi
Artması beklenen sıvı ham demir ve sıvı çelik üretiminin kütük, blum ve profil taslağına
dönüştürülmesine ve katma değeri yüksek nihai ürünlerin üretilmesine yönelik üretim
yapılabilmesi için 1.300.000 ton/yıl kapasiteli yeni sürekli döküm tesisi yapılmaktadır.
Çubuk ve Kangal Haddehanesi
Çubuk ve Kangal Haddehanesi yatırımı ile üretimin katma değeri yüksek ürünlere kaydırılması
planlanmaktadır. Ağırlıklı olarak otomotiv ve makine imalat sanayine hitap edecek şekilde, ilk
kademede 700.000 ton/yıl üretim kapasitesine sahip olacak tesisin üretim kapasitesi, piyasa
şartlarına bağlı olarak 1.400.000 ton/yıl seviyesine çıkartılabilecek alt yapıya sahip olacaktır.
Birinci kademedeki yatırımın 2013 yılında başlanarak 2015 yılında tamamlanması
planlanmaktadır. 2016 yılında başlanması planlanan ikinci kademedeki yatırımın 2017 yılı
içerisinde tamamlanması hedeflenmektedir ancak bu yatırımın sürecini asıl olarak piyasa
koşulları belirleyecektir.
Ray Sertleştirme Tesisi
TÜBİTAK tarafından yürütülen Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini
Destekleme Programına (1007 Programı) başvuruda bulunan TCDD’nin projesi kurum
tarafından desteklenmeye değer bulunmuştur. Söz konusu proje KARDEMİR’in yatırım
programı kapsamına dâhil edilmiş ve bu kapsamda Ray Sertleştirme Tesisi kurulması
planlanmıştır. Bu projeyle, ülkenin ihtiyaç duyduğu ve mevcut durumda yurtdışından tedarik
edilen mantarı sertleştirilmiş rayların üretim teknolojisine sahip olunacaktır. Tesis sayesinde
yurtiçi talebin karşılanması ve söz konusu ürünlerin ihracatının yapılması planlanmaktadır.
TAT METAL ÇELİK SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ
ERDEMİR’in oluşumunu tetiklediği işletmelerden biri olan Tat Metal, 1986 yılında sadece
çelik ticareti yapma mantığı ile kurulmuş olan bir işletmedir. İşletme günümüz itibariyle iki
adet çelik servisi merkezine, soğuk haddeleme tesislerine ve sürekli galvanizleme tesislerine
sahip durumdadır. İşletmenin çelik servis merkezi otomotiv yan sanayine yönelik hizmet
vermektedir. Otomotiv sanayiinin yanı sıra beyaz eşya, dış cephe, çatı kaplama, ısıtma ve
aydınlatma sektörlerine yönelik olarak da hizmet verilmektedir.
Yatırım Çalışmaları
İşletmenin 2013 yılının ilk çeyreğinde devreye almayı planladığı yatırımlar şu şekildedir:



Boya Hattı: 120.000 ton/yıl kapasiteli
İkinci Soğuk Haddeleme Hattı: 350.000 ton/yıl kapasiteli
Temper Hadde: 400.000 ton/yıl kapasiteli
Ayrıca Bursa-Orhangazi ilçesine yeni bir ÇSM kurma çalışmalarına devam eden Tat Metal’in,
Gebze’ye dördüncü çelik servis merkezini kurmaya yönelik bir yatırım kararı da söz
konusudur.
ÇAĞ ÇELİK DEMİR VE ÇELİK ENDÜSTRİ A.Ş
1980 yılında demir üretimi ile faaliyetlerine başlayan Çağ Çelik; tel ve çivi fabrikaları ile soğuk
çekme tesisine sahip olup sürekli üretim sistemine geçmiş olan bir işletmedir. İstanbul’da
depo faaliyetleri de gerçekleştiren Çağ Çelik, Zonguldak Limanında yapılan depoyu da
işletmeye almış durumdadır.
Yatırım Çalışmaları:
Özel kesitli profillerin üretimine yönelik 30 ton/saat kapasiteli, doğalgazlı, tam otomasyonlu
fırına sahip 3 No’lu Sıcak Haddehane yatırımı devam etmektedir.
MESCİER DEMİR ÇELİK SAN. TİC. LTD. ŞTİ
1960’lı yıllarda çelik ticareti ile sektöre giriş yapan işletme 1990 yılında ilk haddehanesini
kurarak üretime geçmiştir. İşletmenin 2012 yılı itibari ile hem Karabük’te hem de limanından
faydalanabileceği Bartın’da üretim tesisleri bulunmaktadır.
Karabük ilinde bulunan tesislerde çoğunlukla köşebent üretimi yapılmakta olup tesisin yıllık
üretim kapasitesi 150.000 tondur. Bartın ilinde bulunan tesisin üretim kapasitesi yıllık
250.000 ton olup lama, kare, yuvarlak ve köşebent üretimleri yapılmaktadır. Bölge ihracatına
katkıda bulunan Mescier, yoğunlukla Bartın Limanı’ndan faydalanmakta olup Gebze ve
İstanbul bölgesindeki limanları da kullanmaktadır.
ÇINAR BORU PROFİL SANAYİ ve TİC. A.Ş
İşletmenin Ereğli’de çelik servis merkezi, Düzce’nin Akçakoca ilçesinde de boru imalat
fabrikası bulunmaktadır. Ereğli’de bulunan ÇSM 2006 yılında faaliyetine başlamıştır. Ereğli
Organize Sanayi Bölgesinde faaliyetlerine devam eden işletmede Rulo Açma ve Boy Kesme
Hattı, Multi-Cut Hattı ve Dilme Hattı bulunmaktadır. Çelik servis merkezinde 34 kişi
çalışmaktadır.
ÖZDEMİR BORU PROFİL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ
1980 yılında faaliyete geçen işletme Ereğli’de bulunan iki adet fabrikada üretim faaliyetlerine
devam etmektedir. Fabrikaların birisi Ereğli OSB’de bulunmaktadır. Sanayi boruları, iskele
boruları, kare ve dikdörtgen profiller ile oval ve elips borularının üretimlerini
gerçekleştirmektedir.
Avrupa ülkeleri olan Belçika, Hollanda, İngiltere, İspanya, Yunanistan, İtalya, Almanya, İrlanda
ile Kuzey Amerika, Orta Doğu (DUBAI vb.) ve Afrika (Angola, Senegal vb.) ülkelerine ihracat
yapmaktadır. İthalat ve ihracatta Ereğli limanları kullanılmaktadır.
DEMİR-ÇELİK ENSTİTÜSÜ
Ülkenin ilk ve tek Demir Çelik Enstitüsü, 2011 yılında Karabük Üniversitesi bünyesinde
kurulmuştur. Karabük Üniversitesi Demir Çelik Enstitüsü (KDÇE), toplumun gereksinimlerini
karşılayacak mamul ürünlerin oluşturulması için ihtiyaç duyulan güçlü ve sürdürülebilir bir
Türk demir çelik endüstrisini desteklemek amacıyla, demir çelik alanında çalışanları eğitmek
istemektedir.
Demir çelik sektörü ARGE faaliyetlerine ihtiyaç duyan bir sektördür. Sanayi- üniversite
işbirliğinin büyük önem arz ettiği bu sektörde üniversite tarafından kurulmuş olan enstitünün
bölgeye sağlayacağı faydaların büyük olacağı düşünülmektedir. Olası faydaların başında da
enstitünün sahip olduğu laboratuvarlar gelmektedir. Zira Karabük ilinde bulunan çok sayıda
haddehanede yapılan üretim, kalifiye eleman ve teknik altyapı eksikliği gibi nedenlerden
ötürü istenilen sınıf ve kalite değerlerinde değildir. KDÇE’nin ilgili laboratuvarları, söz konusu
teknik altyapı eksikliklerinin giderilmesi hususunda öne çıkmaktadır. Üretim yapan ve ARGE
çalışmalarını KDÇE bünyesinde yürütmek isteyen işletmelere, Enstitü bünyesinde ofis temini
yapılabilecek, ihtiyaç duydukları testler gerçekleştirilebilecek, elde edilen sonuçlar yetkin
akademisyenler tarafında yorumlanarak işletmelerin kullanımlarına sunulabilecektir. Karabük
Üniversitesi’nin sahip olduğu akademik deneyim ile ilgili alanda ARGE faaliyetleri yapılacaktır.
İşbirliğinin en iyi örneklerinden biri KARDEMİR A.Ş. ile Karabük Üniversitesinin ortaklaşa
yürütmekte olduğu çalışmalardır. 2013’de Ar-Ge faaliyetlerini başlatacak olan Enstitü,
KARDEMİR A.Ş. tarafından çelik konstrüksiyon olarak inşa edilmiştir. Enstitü, üniversitemizin
Kalkınma Bakanlığı destekli “Demir Çelik ve Malzeme Araştırma Geliştirme Merkezi
(MARGEM)”ne uygun olarak planlanmış ilgili Ar-Ge laboratuvarlarını barındırmaktadır.
1.1.2.7.
DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜNE BAĞLI DİĞER SEKTÖRLER
TERSANECİLİK SEKTÖRÜ
Bölgede çelik kullanarak gemi inşa eden işletmelerin tamamı Ereğli ve Alaplı’da
bulunmaktadır. Bölge tersanelerinde sipariş üzerine yapılan gemilerin 2006 yılından 2012
yılına kadar olan üretim değerleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. 2008 yılında artış gösteren
üretim miktarı 2012 yılında sıfırlanmıştır, tersanecilik sektörü son yıllarda büyük sıkıntı
yaşamaktadır.
Grafik.9. Ereğli Tersaneleri Gemi Üretim Rakamları
140000
120000
DWT
100000
80000
60000
40000
20000
0
Kaynak: Ereğli DTO
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
38500
43400
123600
18610
45700
57600
0
Kısa vadede sektörün finansman sorunu çözülmediği sürece olumlu bir gelişme olması
beklenmemektedir. ERDEMİR tarafından üretilmekte olan levha ve gemi sacları bölge
tersanelerinin ihtiyaçlarını karşılayabilecek seviyededir. Ancak ERDEMİR tarafından üretilen
saclar, yüksek kaliteye sahip olduklarından fiyatlandırmada da yüksek değerlere sahiptir. Bu
durum gemi üreticilerini sac ithalatı yapmak zorunda bırakmaktadır. Gemi inşa için gerekli
olan bir çok profil de yine başta KARDEMİR olmak üzere bölgemiz firmalarından temin
edilebilmektedir. Ancak gemi inşası için gerekli olan çeliklerin tamamının bölgemizden temin
edilmesi mümkün değildir.
MAKİNE-İMALAT-MÜHENDİSLİK SEKTÖRÜ
Karabük’te yer alan haddehanelerin temel olarak üç üretim aracı bulunmaktadır: Motor,
şanzıman ve merdane. Karabük ilinde şanzıman imalatı yapan tek bir firma bulunmaktadır
fakat söz konusu firma ihtiyacı karşılayamadığı gibi katma değer üretme konusunda da
yetersiz kalmaktadır. Yine Karabük’te motor ve merdane bakımı yapan bir işletme, önem
verdiği ARGE çalışmaları ve sahip olduğu kalifiye personeli sayesinde ülke düzeyinde rekabet
edebilir konumdadır. İlde merdane imalatı yapabilen bir işletme ise bulunmamaktadır.
Karabük ilinde haddehanelere yönelik atölye hizmetleri çok gelişmemiş olup, haddehaneler
bu ihtiyaçlarını genelde kendi imkânları ile gidermektedirler.
Ereğli ve Alaplı ilçelerinde şanzıman imalatı ve motor-merdane bakım hizmetleri haricinde
atölye hizmetleri, boru-profil makinesi imalatı, kesme-dilme hattı imalatı ve mühendislik
hizmetleri konularında gelişim görülmektedir. Bu gelişimin sağlanmasında büyük ölçüde
ERDEMİR’in etkisi bulunmaktadır. İki ilçede de sektöre yönelik parça imalatı yapabilen
atölyeler açılmıştır. Bu atölyeler uzun yıllardır ERDEMİR’e parça imalat hizmeti sunmaları
nedeni ile donanım ve tecrübelerini ciddi oranda geliştirmişlerdir. Her ne kadar ERDEMİR ile
yaptıkları işbirliği yeterli olmasa da ülke düzeyinde iş yapabilme kabiliyetleri sayesinde
rekabetçi konumlarını devam ettirmektedirler.
Bölgede çok daha ileri seviyelerde olması beklenen bir alan boru-profil ve kesme-dilme
hatları imalatı yapan işletmelerimizin yer aldığı alandır. Bölgede başta ERDEMİR bünyesinde
olmak üzere bu hatlarda çalışmış olan tecrübeli insan kaynağı değerlendirilememiş ve sektör
istenilen seviyede gelişmemiştir. Oysaki sektörün, ülkenin en iyisi olabilme gibi bir potansiyeli
bulunmaktadır.
Bölgede ulusal düzeyde rekabetçi olduğu söylenebilecek bir adet boru-profil hattı imalatı
yapan işletme bulunmaktadır. Yurt içi ve yurt dışında birçok hattın kurulumunu tamamlamış
olan işletmenin Avrupalı rakipleri ile mücadele edebilmesi için ARGE çalışmalarına daha fazla
önem vermesi gerekmektedir. Bu işletme haricinde üç adet firma, Kesme-Dilme hatlarının
kurulumunu yapabilmektedir. Altyapı olarak ciddi olanaklara sahip olan bu işletmelerin ARGE
konularında yapacakları çalışmalar, bölge üniversitelerinin de katılımları ile desteklenirse bu
firmaların rekabet güçleri arttırılabilecektir.
Mühendislik hizmetleri konusunda ise bölge çok iyi bir konumda değildir. ERDEMİR ve
KARDEMİR’de çalışıp bölgede kalan mühendis ve kalifiye personel sayısı dikkate alındığında
bu alanın iyi değerlendirilmediği görülmektedir. Zira Ereğli ilçesinde yalnızca bir adet işletme
uluslararası düzeyde rekabetçi konumdadır. Söz konusu işletme haricindekiler ise
kurumsallıklarını tamamlamış işletmelerden ziyade bireysel girişimlerden oluşan işletmeler
şeklindedir. Mühendislik konusunda çok sınırlı alanlarda demir-çelik sektöründe yer alan
işletmelere hizmet verebilmektedirler, oysaki bölge bu açıdan değerlendirilmeyi bekleyen
büyük bir potansiyele sahiptir.
DİĞER SEKTÖRLER
Bölgede çelik konstrüksiyon alanında iş yapan firmalar bulunmaktadır. ERDEMİR’in üretmiş
olduğu yassı çeliğin lojistik avantajından yararlanmak sureti ile radyatör, havlupan ve kazan
imalatı yapan bir işletme ile birlikte çelikten ofis eşyaları ile elektrik panosu imalatı yapan
işletmeler de bulunmaktadır. Özellikle radyatör, havlupan ve kazan imalatı ile çelikten ofis
eşyası yapan işletmeler sadece yurt içinde değil yurt dışında da rekabet edebilecek
kapasitededirler.
Bölgede demir-çelik sektörüne bağlı olarak gelişen başka bir sektör bulunmamaktadır.
Örneğin beyaz eşya üretimine yönelik herhangi bir faaliyet bulunmamaktadır. Oysaki 15
tonluk bir adet rulo sac ile üretilecek beyaz-eşya sayısı binden fazladır ve bölge beyaz eşya
tüketiminin çok yoğun olduğu İstanbul, Kocaeli Bursa, Ankara şehirlerine yakın konumdadır.
Yassı çeliğe bağlı diğer sektörlerin de gelişmemiş olması bölge için büyük bir eksikliktir.
GÜÇLÜ YÖNLER
Bölgede demir-çelik
biliniyor olması
ZAYIF YÖNLER
piyasasının
iyi ARGE
faaliyetlerine
verilmemesi
FIRSATLAR
önem
TEHDİTLER
Filyos Vadisi Projesinin sunacağı lojistik
olanakları
Potansiyel
yaklaşımlar
ERDEMİR ve KARDEMİR gibi piyasayı Demiryolu bağlantılarının ve liman
belirleyici etkiye sahip büyük entegre kapasitesinin yetersiz olması
tesislerin bulunması
Zonguldak-Irmak demiryolu
modernize ediliyor olması
Global çelik sektöründeki fazla
kapasiteler, Çin’in sahip olduğu büyük
kapasitenin, fiyatlar üzerinde sürekli
baskı oluşturması
Entegre tesislerde yetişen üst düzey KARDEMİR ile bölge haddehanelerinin
donanıma sahip mühendis, formen ve işbirliği içerisinde çalışmaması
teknisyen varlığı
Yurtiçi çelik tüketimindeki (çelik
konstrüksiyon, ray, vb.) büyük gelişme
potansiyeli
Çin’in net ihracatçı
geliştirerek sürdürmesi
KARDEMİR’İN yüksek katma değerli çelik En büyük girdi kalemini enerjinin
ürünlerine yönelik girdi üretme oluşturuyor olması
yatırımları
Türkiye’nin, otomotiv ana ve yan sanayi
üretiminde bölgesel üs haline gelme
eğilimi
Sektöre
yönelik
hammaddelerin
önemli bir kısmının ithalat yoluyla
temin edilmesi
Avrupa’dakine
kıyasla
maliyetlerinin düşük olması
Ülkenin ilk Paslanmaz Yassı Çelik
üretimini yapacak olan POSCO TST
firmasının bölgemize yakın olan Kocaeli
ilinde kurulacak olması
Kyoto Protokolü’nü
ülkelerin olması
Yurtiçinde metro ve hızlı tren
konularında yatırımların gündemde
olması
Bazı Orta Doğu ve Kuzey Afrika
ülkelerinde devam eden siyasi
istikrarsızlıkların
ülke
ihracatını
daraltıcı etkisi
imalat Karabük’teki haddehanelerin kütük
ihtiyacının bölge ve ülke içerisinden
temininde sıkıntılar yaşaması
İhraç ürünlerinin neredeyse tamamının
bölgemizde üretilebiliyor olması
ERDEMİR’in kendi bünyesinde ÇSM
kurmuş olması
hattının
pazarlardaki
korumacı
konumunu
imzalamayan
Karabük
Üniversitesi
bünyesinde Yeni ürün ve hedef pazarlarda
kurulmuş olan Demir-Çelik Enstitüsüne pazarlama zafiyeti, müşteri yaklaşımı
sahip olunması
ve tanıtım faaliyetlerinin yetersizliği
Avrupa ülkelerine göre Türkiye’deki
metal tüketim miktarlarının düşük
olması
Orta Doğu ve Doğu Avrupalı çelik
üreticilerinin katma değeri yüksek
mamul yatırımları
Doğalgazın demir-çelik
faaliyet
gösteren
kullanılabiliyor olması.
Orta Doğu ve Yakın Doğu ülkelerinde
planlanmış yatırımların olması
Çin, Hindistan ve Japonya gibi
ülkelerin Türkiye’ye ihracatındaki hızlı
artış eğilimi
sektöründe ÇSM’lerin ortak hareket etmemeleri
işletmelerce
Ankara, İstanbul, Bursa, Kocaeli gibi Hem hammadde temininde hem de
sanayi merkezlerine yakın olunması
müşterilere ürün ulaştırılmasında
lojistik maliyetlerin yüksek olması
Ürün
bazında
uzmanlığı
işletmelerin artması
olan Eski teknolojilerle üretime devam
edilmesi
Ürün kaliteleri düşük küçük çaplı
üreticilerin çokluğu
Bölgede yer alan OSB’lerin altyapı ve
ulaşım imkânlarının yetersiz olması
İzmir ve İskenderun bölgesinde demirçelik sektörüne bağlı olarak bölgede
yer alan, özellikle çelik servis
merkezlerinin o bölgelere yatırım
yapma eğilimleri
İlgili kurum ve kuruluşlar arası ticari,
bilimsel ve teknolojik ilişkilerin
yetersizliği
İşletme sermayesinin yetersizliği
Bölgedeki makine imalatçıları ve
mühendislik şirketlerinin vizyon sahibi
olmamaları
Katma değeri yüksek
üretiminin yetersiz olması
ürünlerin
ERDEMİR’in pazarlama stratejisindeki
değişime küçük işletmelerin uyum
sağlayamaması
1.1.3. ENERJİ SEKTÖRÜ
Dünya tarihinde yapılmış olan savaşların ve hatta oluşturulan güç dengelerinin temel ekseni,
enerji kaynaklarına sahip olmak ya da kaynakları yönetmek emeli olmuştur. Petrol, doğal gaz,
kömür gibi doğal enerji kaynaklarına sahip olan veya enerji üretebilen ülkeler dünyadaki
dengeleri değiştirebilen ülkeler konumundadır.
Enerji tüketimi ile ülkelerin gelişmişlik göstergeleri arasında doğrudan bir bağlantı kurulabilir
çünkü sanayi faaliyetleri arttıkça enerji tüketimi de artmaktadır. Ancak enerjinin kullanım
alanları sanayi faaliyetleri ile sınırlı değildir; enerji, günlük hayatın da vazgeçilmez bir
parçasıdır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA-International Energy Agency) tarafından hazırlanan
projeksiyonlar mevcut enerji politikalarının devam etmesi durumunda 2009-2035 yılları
arasında dünya birincil enerji talebinin %48,5 oranında artacağını ortaya koymaktadır. Enerji
sektörü ülkelerin gündemindeki yerini korumaya devam etmektedir ve sektörün önemi uzun
vadede daha da artacaktır.
Türkiye, 1990-2009 yılları arasındaki dönemde birincil enerji brüt tüketimini %270 oranında
arttırarak ortalama yıllık artış hızını %6,8 seviyesine çıkardığından, son 10 yıllık dönem
içerisinde OECD ülkeleri içinde enerji talep artışının en hızlı gerçekleştiği ülke konumuna
gelmiştir. Türkiye aynı zamanda 2000 yılından bu yana doğalgaz ve elektrik alanlarında Çin'in
ardından sonra en fazla talep artışı yaşayan ülke olmuştur. Özellikle son yıllarda artan enerji
ihtiyacı nedeniyle Türkiye enerji arzı konusunda yetersiz kalmış ve %73 oranında dışa bağımlı
hale gelmiştir. Ülkede birincil enerji tüketiminde %33'lik pay ile doğalgaz ilk sırayı alırken,
doğalgazı %29,0 ile petrol, %28,0 ile kömür izlemiş, %6,5'luk bölüm ise hidrolik dahil olmak
üzere yenilenebilir enerji ve %3.5 diğer kaynaklar şeklinde sıralanmaktadır.
Grafik.10. Türkiye Enerji Kaynakları Kullanımı Dağılımı
KÖMÜR
28%
PETROL
29%
DOĞALGAZ
33%
YENİLENEBİLİR
ENERJİ
6%
DİĞER
4%
1.1.3.1. BATI BATKARADENİZ BÖLGESİ ENERJİ KAYNAKLARI
Batı Karadeniz Bölgesi, enerji kaynaklarına yakınlığı, kurulu tesisleri ve planlanan yatırımları
ile enerji sektörü konusunda önemli bir potansiyele sahiptir. Bölgedeki enerji kaynakları iki
ana başlık altında verilmektedir:
RÜZGÂR ENERJİSİ
HİDROELEKTRİK ENERJİ
YENİLENEBİLİR ENERJİ
KAYNAKLARI
KARADENİZ DİP SULARI VE
HİDROJEN SÜLFÜR
GÜNEŞ ENERJİSİ
JEOTERMAL ENERJİ
BİOKÜTLE ENERJİSİ
TÜKENEBİLİR ENERJİ
KAYNAKLARI
KÖMÜR
Tablo 1.
Ü
N
E
Ş
Ü
N
E
EN
ŞE
G
R
Ü
EJ
N
N
Eİ
E
ŞS
R
İ
J
E
İ
N
S
E
İ
R
J
G
1.1.3.1.1. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI
Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) Yenilenebilir Enerji Çalışma Grubu’nun tanımına göre
yenilenebilir enerji, sürekli olarak yenilenen doğal süreçlerden elde edilen enerji türüdür.
1974 yılında dünyada petrol krizi patlak verene kadar enerji elde etmede fosil kökenli yakıtlar
kullanılmıştır. Söz konusu dönemde petrol kaynaklı yakıtların tükenebileceği gerçeği ile karşı
karşıya gelinmiş ve yenilenebilir enerji kaynakları üzerinde önemle durulmaya başlanmıştır.
1980’li yıllara gelindiğinde petrol fiyatlarının azalmasına rağmen oluşan güvensizlik ortamı ve
90’lı yıllarda çevre bilincinin önem kazanması gibi sebeplerden dolayı yenilenebilir enerji
kaynaklarının gelişimi önemini arttırarak devam ettirmiştir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının
önem kazanmasının bir diğer nedeni ise fosil kaynaklı enerjinin Türkiye dahil olmak üzere pek
çok ülkenin dışa bağımlı hale gelmesine neden olmasıdır.
1.1.3.1.2. BATI KARADENİZ BÖLGESİ RÜZGÂR ENERJİSİ POTANSİYELİ
Elektrik İşleri Etüt İdaresi’nin (EİE) yapmış olduğu çalışmalar neticesinde bölge illerini
oluşturan Zonguldak, Karabük ve Bartın için rüzgâr enerjisi potansiyelleri ayrı ayrı
belirlenmiştir. EİE’nin yapmış olduğu bu çalışma anlık rüzgâr ölçümlerine göre
şekillenmektedir. Dünyada mevsimlerin değiştiği gibi rüzgârın da zamanla hızı ve
potansiyelinde değişimler olması muhtemeldir. Rüzgâr enerjisi atlası çalışmaları 5 yıl önce
tamamlanmıştır. Veriler 10 yıllık bir süre sonra güncellenmekte ve yeniden
değerlendirilmektedir.
Bölge genelinde verimli bir tesis kurulmasına imkân tanıyacak derecede bir rüzgâr potansiyeli
bulunmamaktadır. Ekonomik bir rüzgâr enerji santrali yatırımı için 7 m/s veya üzerinde
rüzgâr hızı gerekmektedir. Rüzgâr hızı dağılımı incelendiğinde bölgenin ortalama rüzgâr hızı 5
m/s olarak görülmektedir. 50 m yükseklikteki kapasite faktörü göz önünde
bulundurulduğunda ise % 35 veya üzerinde bir kapasite faktörü oranına ihtiyaç
duyulmaktadır. Oysa bölgenin ortalama kapasite faktörü dağılımı % 20 civarındadır.
Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası’na göre Zonguldak ilinin rüzgâr enerjisi potansiyeli oldukça
düşük seviyededir.
Karabük’te rüzgâr potansiyeli olmasına rağmen, veriler olumlu bir tablo ortaya
koymamaktadır. Karabük’ün yüz ölçümü dikkate alındığında şehrin % 35’i rüzgâr enerjisi
santrali kurumuna uygun olmayan alan olarak gözükmektedir. Bu bilgiler ışığında yatırımcılar
bölgeyi rüzgâr enerji santrali kurmak için uygun görmemişlerdir.
Bartın ilinde 61,60 MW’lık bir kurulu güç kapasitesi olduğu görülmektedir. Rüzgâr hız dağılımı
ve diğer faktörler göz önüne alındığında Bartın ili içerisinde Amasra ilçesinin diğer bölgelere
göre rüzgâr santrali kurulması açısından daha avantajlı olduğu ve haritada gösterilen
renklerde sarı ve kırmızıya yakın bir renkte potansiyeli olduğu belirtilmektedir ve buna
paralel olarak Bartın ili Amasra ilçesi için 1 adet rüzgâr enerji lisansı başvurusu uygun
bulunmuştur.
BARTIN İLİNE KURULABİLECEK RÜZGÂR
ENERJİSİ SANTRALİ GÜÇ KAPASİTESİ
KARABÜK İLİNE KURULABİLECEK RÜZGÂR
ENERJİSİ SANTRALİ GÜÇ KAPASİTESİ
ZONGULDAK İLİNE KURULABİLECEK RÜZGÂR
ENERJİSİ SANTRALİ GÜÇ KAPASİTESİ
Tablo.11. Batı Karadeniz Bölgesi Rüzgâr Enerjisi Santral Güç Kapasitesi
50 m’de rüzgâr gücü
2
(W/m )
50 m’de rüzgâr hızı
(m/s)
2
Toplam alan (km )
Toplam kurulu güç
(MW)
300-400
6,8-7,5
0
0
400-500
7,5-8,1
0
0
500-600
8,1-8,6
0
0
600-800
8,6-9,5
0
0
>800
>9,5
0
0
0
0
50 metrede rüzgâr gücü
(W/m²)
50 metrede rüzgâr
hızı (m/s)
Toplam Alan (km²)
Toplam Kurulu Güç
(MW)
300 - 400
6,8 – 7,5
14,67
73,36
400 - 500
7,5 – 8,1
0
0
500 - 600
8,1 – 8,6
0
0
600 - 800
8,6 – 9,5
0
0
> 800
> 9,5
0
0
14,67
73,36
50 m’de Rüzgâr Gücü
2
(W/m )
50 m’de Rüzgâr Hızı
(m/s)
Toplam Kurulu Güç
(MW)
Toplam Alan
2
(km )
300-400
6,8-7,5
12,32
61,6
400-500
7,5-8,1
0
0
500-600
8,1-8,6
0
0
600-800
8,6-9,5
0
0
>800
>9,5
0
0
12,32
61,6
Ekonomik Rüzgar Enerjisi Santrali (RES) yatırımı için 7 m/s veya üzerinde rüzgâr hızı gerekliliği
göz önünde bulundurulduğunda Zonguldak ilinin ekonomik rüzgâr enerjisi üretimi için rüzgâr
hızının düşük olduğu görülmektedir.
Şekil…: Zonguldak Rüzgâr Hızı
RÜZGÂR HIZI: 4,5-5m/s
Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü
Ekonomik RES yatırımı için % 35 veya üzerinde kapasite faktörü gerekmektedir. Zonguldak’ta
ise kapasite faktörü -50m’dir.
Şekil…: Zonguldak Kapasite Faktörü
KAPASİTE FAKTÖRÜ: -50m
Ekonomik RES yatırımı için 7 m/s veya üzerinde rüzgâr hızı gerekliliği göz önünde
bulundurulduğunda Karabük ilinin ekonomik rüzgâr enerjisi üretimi için rüzgâr hızının yeterli
olmadığı görülmektedir.
Şekil ..: Karabük ili Rüzgâr Hızı Dağılımı
Kaynak: Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası
Ekonomik RES yatırımı için % 35 veya üzerinde kapasite faktörü gerekmektedir. Karabük’te
ise kapasite faktörü -50m’dir.
Şekil..: Karabük İli Kapasite Faktörü Dağılımı
Kaynak: Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası
Ekonomik RES yatırımı için 7 m/s veya üzerinde rüzgâr hızı gerekmektedir. Fakat Bartın ili de
gerekli rüzgâr hızına sahip değildir.
??: Bartın İli Rüzgâr Hız Dağılımı
Kaynak: Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası, EİE
Ekonomik RES yatırımı için % 35 veya üzerinde kapasite faktörü gerekmektedir.
Şekil ??: Kapasite faktörü dağılımı – 50 metre
Kaynak: Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası, EİE
Her üç ili için hazırlanan Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası verilerine göre, bölge illerinin
ekonomik RES yatırımı için gerekli olan rüzgar hızlarına sahip olmadığı, yerleşim alanlarının
da santral kurulumu için elverişsiz olduğu ortaya çıkmaktadır.
Tablo.12. Batı Karadeniz Bölgesi Rüzgar Enerjisi Santral Bilgileri
Lisans
Durumu
Lisans No
Tesis İli
Yürürlükte
EÜ/300322/1777
Zonguldak
Yürürlükte
EÜ/339330/2058
Tesis
İlçesi
Kurulu
Gücü
(MWm)
Kurulu
Gücü
(MWe)
İnşa
Halindeki
Kapasite
(MWe)
İşletmedeki
Kapasite
(MWe)
120
120
120
0
Bartın Kurucaşile
27
27
27
0
Reddedildi
Bartın
22
22
22
0
Uygun
Bulundu
Bartın
45
45
45
0
Amasra
Kaynak: EPDK
Tabloda görüldüğü gibi bölge için bu zamana kadar 4 adet rüzgâr enerjisi lisans başvurusu
yapılmıştır. Yapılan başvurulardan bir tanesi reddedilmiş, diğer 2 tanesi verilmiş, bir tanesi ise
uygun bulunmuştur. Hâlihazırda bölgede yürürlükte olan 2 adet rüzgâr enerjisi lisansı
bulunmaktadır. Mevcutta santraller kurulmamış olup kurulduklarında toplam güç 192 MWe
olacaktır.
Mevcut verilerden bölgenin rüzgâr enerjisi potansiyelinin kullanılmadığı anlaşılmaktadır.
Önümüzdeki yıllarda özellikle Amasra ilçesinde 1 adet ve Zonguldak ilinde 1 adet olmak üzere
toplam 2 adet rüzgâr santralinin kurulması beklenmektedir. Kurulacak santrallerin
verimliğine göre kapasite artırılmasına yönelik çalışmalar yapılması beklenmektedir.
1.1.3.1.3. HİDROELEKTRİK ENERJİ
Türkiye’deki enerji kaynakları arasında en ekonomik ve uygulanabilir enerji kaynağı
hidroelektrik enerji kaynaklarıdır. Ülkenin teorik olarak hesaplanan hidroelektrik enerji
potansiyeli 433 milyar kW/yıl olmakla birlikte hali hazırda üretilen enerji 19876 kW/yıl
düzeyindedir. Ülkenin hidroelektrik enerji üretimi 2023 stratejik hedefi ise 50 bin MG
düzeyine çıkmaktır.
Zonguldak ilinde Köprübaşı, Eğerci, Aralık, Devrek Reg. isimli dört adet hidroelektrik santrali
(HES) bulunmaktadır ve toplam enerjisi 89,5 Mwe kapasitesindedir.
Karabük İli enerji üretiminde hidroelektrik enerjinin payı büyüktür. Bölgenin en fazla
hidroelektrik kurulu gücü 171 MWe lik kurulu güç ile Karabük ilinde bulunmaktadır. Tamamı
faaliyete geçtiğinde enerji üretimine katkıda sağlayacak hidroelektrik santrallerin kurulu
güçleri aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Bartın ilinde ise 25 MWe’lik kurulu güç ile bölgenin en az hidroelektrik kurulu gücü
bulunmaktadır. Bölge hidroelektrik enerji potansiyeli açısından zengin olmakla birlikte kurulu
güç açısından beklenen potansiyelin altında bulunmaktadır.
Tablo.13. Hidroelektrik Enerji Santralları
SANTRALIN ADI
İL
KURULU GÜÇ /
MWM
YILLIK ÜRETİM
FAALİYET
DURUMU
Köprübaşı HES Zonguldak
78.88 MWm / 74
Mwe
203.120.000
kWh
Lisans Verildi
Eğerci Reg. Ve HES Zonguldak
1.39 MWm / 1.34
Mwe
6.120.000kWh
Lisans Verildi
Aralık HES Zonguldak
5.38 MWm / 5.16
Mwe
17.805.000kWh
İşlemleri Devam
Ediyor
Devrek Reg. Ve HES Zonguldak
9 MWm / 9 Mwe
52.370.000kWh
İşlemleri Devam
Ediyor
Tefen HES
Karabük
36.75 MWm / 33 141.200.000kWh
Mwe
Lisans Verildi
Yalnızca HES
Karabük
6.54 MWm / 6.48
Mwe
30.140.000kWh
Lisans Verildi
Han HES
Karabük
6.14 MWm / 5.53
Mwe
16.210.000kWh
Lisans Verildi
Şimşir Reg. Ve HES
Karabük
4.9 MWm / 4.6 Mwe
18.826.000kWh
Lisans Verildi
Eren Barajı ve HES
Karabük
55.68 MWm / 55.91 263.492.000kWh
Mwe
Lisans Verildi
Pirinçlik Reg. Ve
HES
Karabük
23.92 MWm / 22.5
Mwe
76.850.000kWh
Lisans Verildi
Alaboğa Reg. Ve
HES
Karabük
4.73 MWm / 4.63
Mwe
18.410.000kWh
İşlemleri Devam
Ediyor
İkiler HES
Karabük
3.667 MWm / 3.3
Mwe
11.380.000kWh
Lisans Verildi
Uzunburun Reg. Ve
Karabük
13.8 MWm / 13.45
53.480.000kWh
İşlemleri Devam
HES
Mwe
Ediyor
Suçatı HES
Karabük
7 MWm / 6.85 Mwe
42.780.000kWh
Lisans Verildi
Doğan HES
Karabük
8.55 MWm / 8.25
Mwe
29.069.000kWh
İşlemleri Devam
Ediyor
Yenice Reg. Ve HES
Karabük
7 MWm / 6.72 Mwe
21.540.000kWh
İşlemleri Devam
Ediyor
Başak Reg. Ve HES
Bartın
7.285 MWm / 6.85
Mwe
21.543.000kWh
Lisans Verildi
Ulus I Reg. Ve HES
Bartın
4.32 MWm / 4.11
Mwe
21.200.000kWh
Lisans Verildi
Ulus II Reg. Ve HES
Bartın 3.84 MWm / 3.7 Mwe
16.680.000kWh
Lisans Verildi
Kumluca Reg. Ve
HES
Bartın 2.37 MWm / 2.1 Mwe
7.770.000kWh
İşlemleri Devam
Ediyor
Karataş Reg. Ve
HES
Bartın 2.1 MWm / 2.04 Mwe
7.610.000kWh
İşlemleri Devam
Ediyor
Orsa I Reg. Ve HES
Bartın 6.4 MWm / 6.04 Mwe
24.740.000kWh
İşlemleri Devam
Ediyor
Kaynak: EPDK
1.1.3.1.4. KARADENİZ DİP SULARI VE HİDROJEN SÜLFÜR
Hidrojen Sülfür (H2S), Karadeniz dip sularında meydana gelen aşırı kirlenme sonucunda
oluşmuştur. Hidrojen Sülfürün (H2S) çevresel zararlarını azaltmak için bu madde
bileşenlerine ayrılmalıdır. Ayrışma sonucu ortaya çıkan bileşenler gaz formdaki kükürt ve
hidrojendir. Zonguldak, Samsun, Sinop, Giresun açıklarında H2S’e ulaşmak daha kolaydır.
H2S’ü yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edebilecek enerji ile rahatlıkla bileşenlerine
ayrılabilir. Bu bağlamda Karadeniz–Güneş–Rüzgâr Hidrojen Enerji Sistemi Projesi (KGRHES)
dikkate alınması gereken bir projedir.
Karadeniz dip sularında bulunan toplam H2S potansiyeli dikkate alınarak elde edilecek
hidrojen miktarları düşünüldüğünde bu durum bölge açısından özel bir önem arz etmektedir.
Karadeniz dip sularından H2S’ün % 100 ayrıştırılması sonucu 268,823 x
ton hidrojen elde
edilmesi mümkündür. Bir evin yıllık enerji ihtiyacı yaklaşık 3600 kWh olduğunu kabul
edildiğinde ve Karadeniz bölgesinde yaklaşık 10 milyon ailenin yaşadığı düşünüldüğünde
toplam yıllık enerji ihtiyacı 3,6 x 1010 kWh olacaktır. Bu enerji ihtiyacının tamamının sadece
Karadeniz dip sularından elde edilecek hidrojen yakıtından karşılanması durumunda bu
bölgenin yaklaşık olarak 180 yıllık enerji ihtiyacının karşılanacağı düşünülmektedir.
1.1.3.1.5. GÜNEŞ ENERJİSİ
Karadeniz Bölgesi Türkiye’nin en az güneşlenme süresi olan ve en az güneş alan bölgesidir.
Ancak dünyanın kurulu güneş enerjisi potansiyeli olarak en büyük ülkenin Almanya olması,
yalnızca güneşli gün sayısının baz alınmaması gerektiğini göstermektedir. Zira güneş
potansiyeli Türkiye ile benzer olan Almanya, 2011 verilerine göre 18 terawatt saatlik elektrik
enerjisi üretmektedir. Bu nedenle Zonguldak, Bartın ve Karabük illerinin güneş enerjisi
potansiyellerini değerlendirirken bu noktayı gözden kaçırmamak faydalı olacaktır. Batı
Karadeniz Bölgesi illerinin güneş enerjisi potansiyelleri iller halinde incelenmiştir.
ZONGULDAK
Grafik.11. Zonguldak İli Global Radyasyon Oranları ve Güneşlenme Oranları
Kaynak: Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası
KARABÜK
Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası’ndan alınan verilere göre Güneş Enerjisi kullanımına pek
elverişli olmadığı öngörülen bölgede, yine de gelişmiş fotovoltaik sistemlerle sürdürülebilir
bir enerji üretmek mümkündür. Ancak gerek bu sistemlerin maliyetinden dolayı, gerekse
daha çok güneş aldığı düşünülen iller tercih sebebi olduğundan, ilgili girişimciler tarafından
böyle bir enerji yatırımı yapılmamıştır.
Soldaki grafik Karabük ili güneşlenme süresi değerlerini (saat) ve buna bağlı olarak Karabük ili
küresel radyasyon değerlerini (KWh/m²-gün) göstermektedir.
Grafik.12. Karabük ili Güneşlenme Süresi Ve Küresel Radyasyon Değerleri
Kaynak: Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası
BARTIN
Bartın, güneş enerjileri uygulamaları için Türkiye’deki diğer bölgelerle karşılaştırıldığında çok göz
önüne çıkmasa da, Almanya örneğine bakıldığında uygun bir bölge olamayacağını söylemek güçtür.
İlin radyasyon doygunluğu düşük seviyelerde olmasına rağmen, güneşlenme süresi grafiğindeki
değerler özellikle Haziran ve Temmuz aylarında tatmin edici değerlere çıkmaktadır.
Grafik.13. Bartın ili Güneşlenme Süresi Ve Küresel Radyasyon Değerleri
JEOTERMAL ENERJİ
Jeotermal enerji yönünden bölge çok elverişli gözükmese de Karabük İlinde, EskipazarAkkaya’da kaplıca amaçlı kullanılmaya uygun 26-33 C sıcaklıkta ve 4,8 lt/sn debili kaynak
vardır. Sondajlarda 37 C sıcaklık, 40 lt/sn debi ve 0,33 MWt termal güce sahip akışkan
görünür hale getirilmiştir (MTA, 2005). Onun dışında enerji üretiminde faal bir rol üstlenen
bir birim yoktur.
BİOKÜTLE ENERJİSİ
Biokütle enerji kapasitesi bölgede göz ardı edilen enerji kaynaklarından biridir. Toplam tarım
alanlarında üretilen, yüksek yağ oranına sahip ve biokütle enerji kaynağı olarak da
kullanılabilecek olan ürünler tabloda belirtilmiştir.
Tablo.14. Karabük İlinde Yetiştirilen Biokütle Ürün çeşitleri ve Miktarları
ÜRÜN
EKİLEBİLİR ALAN ( Ha)
Buğday
15.761
Arpa
6.190
Yem Bitkileri ((Korunga, Fiğ,Tritikale)
6.666
Mısır
462
Baklagil
155
Nadas ve Kullanılmayan Tarım Alanı
23.650
Ekim Yapılmayan Kıraç Alan
36.959
Kaynak: Karabük Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2009
Günümüzde enerji tarımı ya da enerji yetiştiriciliği denilen yeni bir tarım türü gelişmiştir. Bu
tarım özellikle bir yıllık ve C4 tipi adı verilen bitkilerle yapılmaktadır. C4 tipi bitkiler grubuna
tatlı dan (sweet sorghum), şekerkamışı, mısır gibi bitkiler dahildir. C4 tipi bitkiler diğer
bitkilere göre C02 ve suyu daha iyi kullanmakta, kuraklığa dayanaklı olmakta, fotosentetik
verimleri de yüksek bulunmaktadır. Bu bitkilerden alkol ve diğer biokütle yakıtlar üretmek
mümkündür. Alkol üretiminde en yüksek verim 3500 lt/ha.yıl ile şeker kamışından
sağlanmakta olup, bunu 3200 lt/ha.yıl ile odun, 3000 lt/ha.yıl ile sorghum izlemektedir.
Mısırda bu değer 2000 lt/ha.yıl düzeyine düşmektedir. Buna karşın şekerkamışının tonundan
60 İt, mısırın tonundan 300 İt alkol elde olunmaktadır. Bu kapsamda biokütle tarımı
potansiyeli olmasına rağmen yapılmayan Karabük’ün iklim koşullarına göre yüksek enerji
barındıran tatlı sorgumun yetiştirilmesine engel bir durum yoktur. Ayrıca kanola isimli bitki,
ABD, Kanada ve Avrupa devletlerinde yoğun olarak tarımı yapılan ülkemizin de tüm
bölgelerinde çok rahat yetişebilen bir yağ bitkisidir. Yağ oranı % 42 olan bu yağ bitkisi en
sağlıklı yağlardan birisidir. Son yıllarda da ülkemizde tarımı yapılmakta ve marketlerde
satılmaktadır. Kolza adı ile de bilinen bitki erusik asit olarak 0’dır. Kanola kışlık ve yazlık
ekilebilir. Kışlık ekimlerde verim daha yüksektir. Yazlık ekimlerde ise 3 defa su verilmesi
gerekir. Ekonomik bir kanola tarımı için kışlık ekim tavsiye edilir. Karabük, bu araştırmalar göz
önünde bulundurulduğunda elverişli koşullar sunmaktadır.
Son yıllarda Türkiye’de de yaygınlaşan çöp gazından enerji üretimi ve aynı zamanda hidrojen
enerjisi kullanımı projeleri de Karabük’te denenmemiş enerji olanaklarındandır. Karabük
Belediyesi’nden alınan bilgilere göre, atıkların toplandığı bölgede vahşi depolama
yapılmaktadır ve organik veya kimyasal herhangi bir ayrıştırma yapılmamaktadır. Daha önce
herhangi bir firma tarafından da alanda çöp gazının oluşabileceği, verimlilik düzeyi ve
kullanılabilirliği ile ilgili de her hangi bir fizibilite çalışması yapılmamıştır.
1.1.3.1.6. TERMİK SANTRALLER
Termik santrallerde yakılan kömür miktarı sürekli bir artış içerisinde olmasına rağmen
kömürün üretimi aynı şekilde artmamaktadır. Genel olarak ithal kömüre dayalı çalışılan
termik santraller, bu nedenle cari açığın artmasına neden olmaktadırlar.
Karabük'teki KARDEMİR ve Zonguldak-Ereğli'deki ERDEMİR fabrikalarının kendi ihtiyaçlarının
bir kısmını karşılamak amacıyla kurmuş oldukları ve kendiüretir lisansı ile üretim yapan
sırasıyla 191,1 MW ve 35MW kapasiteli termik santraller haricinde bölgedeki en önemli
enerji santrallerinden biri Zonguldak Çatalağzı Enerji Santralidir (ÇATES).
Çatalağzı-B (ÇATES-B) Termik Santrali 300MWe kurulu güce sahip olup, santral Zonguldak'a
17 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Çatalağzı-B Termik Santrali, TTK'nin taşkömürü atığı olan,
fazla ticari değeri olmayan, kalorisi düşük kömürleri ana yakıt olarak kullanmaktadır. Kömür,
demiryolu ve bantlar ile stok sahasına aktarılmaktadır.
Termik santrallerde kazanda gerçeklesen yanma olayı sonucunda kül ve atık gaz açığa
çıkmaktadır. Açığa çıkan atık gaz, elektro filtre adı verilen kül tutucu sistemden geçirilerek
atmosfere atılır. Açığa çıkan külün bir kısmı satılarak ülke ekonomisine geri
kazandırılmaktadır.
Makina Mühendisleri Odası Zonguldak Şubesinin 2009 yılında yayınladığı ' ÇATES Atık Isısı ile
Bölgesel Isıtma İmkânları' adlı çalışma ile BAKKA’nın 2011 yılında tamamladığı analizde
belirtildiği gibi, ÇATES’in atık sularının konutların ısıtılmasında kullanılması sağlanabilir.
Termik santrallerden çağın gereklerine uygun biçimde faydalanabilmesi için de benzer
çalışmaların yapılması ve bunların hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu konu kaynakların
etkin kullanımı açısından da önemlidir.
Eren Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Zonguldak’ın Çatalağzı beldesinde 1360 MW kapasiteli
kömüre dayalı termik santral yatırımı gerçekleştirmiştir. 1,5 milyar dolarlık yatırım değerine
sahip üç aşamadan oluşan projenin ilk aşaması 160 MW’lık dolaşımlı akışkan yataklı santral
olup tesis 2009 Eylül ayında çalışmaya başlamıştır. Bu üniteler Türkiye’de kurulmakta olan ilk
süper kritik santraller olma özellikleriyle ülkenin en verimli termik santralleridir. Ayrıca
santrallerin kömür ihtiyacını karşılamak amacıyla 170,000 DWT’luk gemilerin yanaşabileceği
Karadeniz’in en büyük limanı inşa edilmiştir. Tesisin Türkiye elektrik ihtiyacının % 5’ini
karşılaması beklenmektedir.
Hâlihazırda bölgede bulunan termik santraller ile birlikte yalnızca Zonguldak’ta 5 adet daha
termik santralin kurulması gündemdedir. Söz konusu santralle için gerekli başvurular yapılmış
olup, inceleme ve değerlendirme safhasındadırlar. Enerji ihtiyacını karşılamak adına kısa
mesafelerde bu kadar çok sayıda termik santralin kurulması kenti ve kentlileri olumsuz
etkileyecektir.
Termik santrallerin çevreye verdiği zararlar göz önünde bulundurulmalı, yaşam kalitesinin
zaten yüksek olmadığı ilde bir de bu kadar çok sayıda santralin çalışır hale gelmesi ile gelecek
durumun ne olacağı iyi tespit edilmelidir.
1.1.3.2. BATI KARADENİZ BÖLGESİ ENERJİ SANTRALLERİ
Bölgede 5 adet Zonguldak ilinde 1 adet ise Karabük ilinde olmak üzere toplam 6 adet termik
santral bulunmaktadır. Bartın ilinde ise termik santral bulunmamaktadır. Toplam kurulu güç
ise 2040 MW kadardır. Kurulu gücün 1998 MW’lik bölümü Zonguldak ilinde bulunmaktadır.
Bunlara ilave olarak TTK Amasra Maden Ocağı Bacasından Emilen Hava İçindeki Metan
Gazından Elektrik Üretimi Tesisi kurma çalışmaları tamamlanma aşamasındadır. Bölgede
üretilen yıllık toplam enerji ise 12.432.558 kWh civarındadır. Santrallerin 3 tanesi kömürle
çalışmakta iken geriye kalan 3 tanesi ise doğalgaz ve fuel oil ile çalışmaktadır. Bölgede
bulunan en büyük sanayi kuruluşları olan ERDEMİR ve KARDEMİR kendi enerjilerini üretmek
için santral kurmuşlar ve ürettikleri enerjiyi kendi bünyelerinde tüketmektedirler.
Bölgede bulunan kurulu güç Türkiye’de bulunan toplam kurulu gücün % 3,5’ine tekabül
etmektedir. İnşaat halindeki santrallerin de devreye girmesiyle birlikte Batı Karadeniz
Bölgesindeki kurulu güç yaklaşık iki katına çıkarak 3597 MW kadar olacaktır. Bu şekilde
bölgedeki kurulu güç Türkiye toplam kurulu gücünün %6,1 i dolaylarına çıkmış olacaktır.
TEİAŞ verilerine göre bölgede mevcut durum itibari ile herhangi bir alternatif enerji
kaynağından enerji üretimi gerçekleştirilmemektedir. Ancak Zonguldak ilinde 1 adet ve
Bartın ili Kurucaşile ilçesinde de 1 adet olmak üzere bölgede 2 adet yürürlükte olan rüzgâr
enerjisi lisansı bulunmaktadır. Bunlara ilave olarak Bartın ili Amasra ilçesi için yapılan 1 adet
rüzgâr enerjisi başvurusu uygun bulunmuştur. Bu santrallerin yapımının tamamlanmasıyla
birlikte bölgede 192 MWe’lik bir rüzgâr enerjisi gücü kurulmuş olacaktır.
Tablo.15. Bölge Enerji verileri
Lisans Durumu
Tesis Türü
Yakıt Türü
Tesis Adı
Tesis İli /İlçesi
Kurulu
Gücü
(MWm)
Kurulu
Gücü
(MWe)
İnşa
İşletmedeki
Halindeki Kapasite (MWe)
Kapasite
(MWe)
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Ulus II Reg. Ve HES
BARTIN
3,84
3,7
3,7
0
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Ulus I Reg. Ve HES
BARTIN
4,32
4,11
4,11
0
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Kayadibi Akarsu Santrali BARTIN
0,503
0,464
0
0,464
Yürürlükte
Rüzgar
Diğer
Kurucaşile
BARTIN
27
27
27
0
Yürürlükte
Termik
Diğer
Amasra Termik Santralı
BARTIN
1116,748
1100
1100
0
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Yalnızca HES
KARABÜK
6,54
6,48
0
6,48
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Han HES
KARABÜK
6,14
5,53
5,53
0
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Şimşir Reg. Ve HES
KARABÜK
4,9
4,6
4,6
0
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Pirinçlik reg ve HES
KARABÜK
23,92
22,5
22,5
0
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Eren Barajı, Reg ve HES
KARABÜK
37,038
35,186
35,186
0
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Suçatı HES
KARABÜK
44,344
43
43
0
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Tefen HES
ZONG.
36,75
33
0
33
Yürürlükte
Termik
Diğer
Kandilli Termik Sant.
ZONG.
51,3
50
50
0
Yürürlükte
Termik
Diğer
Çatalağzı
ZONG.
300
300
0
300
Yürürlükte
Termik
Diğer
Çatalağzı
ZONG.
1408,68
1390
15
1375
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Köprübaşı HES
ZONG.
78,88
74
74
0
Yürürlükte
Hidroelektrik
Diğer
Eğerci Reg. Ve HES
ZONG.
1,385
1,343
1,343
0
Yürürlükte
Rüzgar
Diğer
Zonguldak
ZONG.
120
120
120
0
Yürürlükte
Termik
Doğal Gaz
Çaycuma DGKÇS
ZONG.
145,8
140
140
0
Sonlandırıldı
Hidroelektrik
Diğer
Suçatı HES
KARABÜK
7
6,85
6,85
0
Sonlandırıldı
Hidroelektrik
Diğer
Kayadibi
BARTIN
0,464
0,464
0,004
0,46
Sonlandırıldı
Termik
Doğal Gaz
Alaplı
ZONG.
6,3
6,3
6,3
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Aralık HES
ZONG.
5,38
5,16
5,16
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Diğer
Çayaltı Reg. ve HES
ZONGULDAK
9,95
9,55
9,55
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Karataş Reg. ve HES
BARTIN
2,1
2,04
2,04
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Orsa I reg. Ve HES
BARTIN
6,4
6,04
6,04
0
Uygun Bulundu
Rüzgar
Doğal Gaz
Amasra RES
BARTIN
AMASRA
45
45
45
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Diğer
Uzunburun Regülatörü
ve HES
KARABÜK
13,8
13,45
13,45
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Diğer
Alaboğa Reg. ve HES
KARABÜK
4,73
4,63
4,63
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Diğer
Yenice Reg. Ve HES
KARABÜK
7
6,72
6,72
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Doğan HES
KARABÜK
8,55
8,25
8,25
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Kadıbükü reg. Ve hes
KARABÜK
8,476
8,142
8,142
0
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Karakaya HES
KARABÜK
4,3
3,87
3,87
0
Uygun Bulundu
Termik
Doğal Gaz
Frengaz DG Termik
KARABÜK
30
29,19
29,19
0
Santrali
Uygun Bulundu
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Alel-5 Reg. Ve Hes
KARABÜK
2,96
2,84
2,84
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Suçatı HES
KARABÜK
36,2
35,5
35,5
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Suçatı HES
KARABÜK
19
18,8
18,8
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Han HES
KARABÜK
5,46
5,4
5,4
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Diğer
Kumluca Reg. Ve HES
BARTIN
2,37
2,1
2,1
0
Reddedildi
Rüzgar
Doğal Gaz
Amasra
BARTIN
22
22
22
0
Reddedildi
Termik
Doğal Gaz
BARTIN
18
17,46
17,46
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Suçatı HES
KARABÜK
30,5
29,6
29,6
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Devrek Reg. Ve HES
ZONG.
9
9
9
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
74
74
74
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
82,14
74
74
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
78,88
74
74
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
84,14
78,88
78,88
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
74
72,5
72,5
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
74
71,8
71,8
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
76,27
74
74
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
82,2
74
74
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
78,88
75,72
75,72
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Köprübaşı HES
ZONG.
74
71,04
71,04
0
Reddedildi
Hidroelektrik
Doğal Gaz
Çay Barajı ve HES
ZONG.
36,9
33
33
0
İnceleme
Değerlendirmede
Termik
Doğal Gaz
Karabükgaz DGKÇS
KARABÜK
430
423
423
0
İnceleme
Değerlendirmede
Termik
Diğer
Modern Enerji Termik
Santrali
ZONG.
323,56
320
320
0
İnceleme
Değerlendirmede
Termik
Diğer
Kara Elmas Termik
Santrali
ZONG.
373,64
330
330
0
İnceleme
Değerlendirmede
Termik
Diğer
Çatalağzı İthal Kömür
Termik Santrali
ZONG.
300
300
300
0
İnceleme
Değerlendirmede
Termik
Diğer
Yeniçatalağzı Eren
Termik Santrali
ZONG.
606,67
600
600
0
İnceleme
Değerlendirmede
Termik
Diğer
TTK Amasra Maden
ZONG.
Ocağı Bacasından Emilen
Hava İçindeki Metan
Gazından Elektrik
Üretimi Tesisi
1,51
1,404
1,404
0
İade Edildi
Hidroelektrik
13,54
13,54
13,54
0
Kaynak:EPDK
Tefen HES
ZONG.
BATI KARADENİZ BÖLGESİ ENERJİ TÜKETİM VERİLERİ
Dünya genelinde kişi başına ortalama tüketim verisi gelişmişlik göstergesi olarak kabul
edilmektedir. Bölgesel enerji tüketim göstergeleri bölgede bulunan sanayi düzeyi hakkında
oldukça önemli fikirler vermektedir. Ancak enerji tüketiminin bölgenin refah düzeyini de
yansıttığını söylemek doğru değildir. Çünkü bölgede en fazla enerji tüketen sektörler olan
demir çelik ile madencilik faaliyetleri yaygın olarak yapılmaktadır. Sadece demir çelikte
faaliyet gösteren entegre tesisler ERDEMİR ile KARDEMİR bile bölgenin enerji tüketim
sayılarını yükseltmektedir. Bölgedeki enerji tüketiminin en fazla Zonguldak ilinde
gerçekleşiyor olması da bu durumun bir göstergesidir. Kişi başına ortalama tüketim değerinin
Türkiye ortalamasının 2 katı kadar olduğu tablodan görülmektedir. Ancak söz konusu
kuruluşların tüketim miktarlarının istatistiklere dahil edilmemesi durumunda bölgede sanayi
ve ticarette kullanılan elektriğin ve dolayısı ile kişi başı ortalama elektrik tüketimin Türkiye
ortalamasının altına düştüğü görülmektedir.
Mesken tüketiminde bölge tüm Türkiye’de gerçekleşen tüketimin %1,34’ünü
gerçekleştirirken ticaret sektöründe bu oran %0,75’lere kadar gerilemektedir. Toplam
tüketimde ise bölge tüketimi ülke genelinin %2,06 sına tekabül etmektedir.
Ticaret sektöründeki elektrik tüketiminin düşük olması, bölge içi ticaretin düşük olması ile
ilişkilendirilebilir. Özellikle büyük sanayi kuruluşlarının verilerinin istatistiklere dahil
edilmemesi durumunda ticari elektrik tüketiminin çok düşük olduğu görülmektedir.
Tablo..: Batı Karadeniz Bölgesi Enerji Tüketim Göstergeleri
ZONGULDAK
Mesken Tüketimi
Ticaret Sektörü
Tüketimi
MWH
Toplam Tüketim
BARTIN
KARABÜK
TR 81
TÜRKİYE
363.610
109.166
124.066
596.841
44.271.092
138.864
42.012
49.174
230.050
30.525.233
2.656.927
308.808
888.337
3.847.071 186.099.551
Kişi Başına
Ortalama Net
Tüketim
kWh
4.339
1.649
4.011
3.774
2.490
Mesken Başına
Ortalama Tüketim
kWh
1.263
1.138
1.103
1.203
1.573
Batı Karadeniz Bölgesi yenilenebilir enerji kaynaklarından olan rüzgâr ve güneş enerjisi
potansiyelleri açısından ülke genelinde pek çok bölgeden daha az potansiyele sahip
durumdadır. Ancak tablolar ve veriler gözden geçirildiğinde rüzgâr ve güneş enerjisi
potansiyellerinin yine de azımsanmayacak derecede olduğu ortaya çıkmaktadır. Özellikle
güneş enerjisi bakımından yeterli radyasyon kuşağında bulunmayan Almanya’nın başarısı göz
önüne alındığında bölgenin verimli olduğu söylenebilir. Türkiye’de güneş enerjisi açısından
daha verimli yerler mevcuttur ve henüz potansiyel değerlendirilmemiştir. Dolayısı ile güneş
enerjisi öncelikle potansiyeli yüksek bölgelerden başlanarak kurulmalı, Batı Karadeniz
Bölgesinde ise son yıllarda verimliliği son derece arttırılmış olan güneş enerjisi ile su ısıtma
sistemleri kullanımı teşvik edilmelidir.
Teknolojik gelişmelerle birlikte Karadeniz dip sularında bulunan Hidrojen Sülfür’ün de
hidrojen enerjisi üretiminde kullanılabileceği düşünülmelidir. Hâlihazırda elektrik enerjisi
üretiminde bulunan ve kurulum aşamasında olan toplam 13 adet Hidroelektrik Enerji Santrali
ve 7 adet Termik Enerji Santrali bulunduran bölgenin enerji potansiyeli dikkat çekmektedir.
Hâlihazırda bölgede bulunan termik santraller ile birlikte yalnızca Zonguldak’ta 5 adet daha
termik santralin kurulması gündemdedir. Söz konusu santraller için gerekli başvurular
yapılmış olup, inceleme ve değerlendirme safhasındadırlar. Enerji ihtiyacını karşılamak adına
tek bir il sınırı içerisindeki kısa mesafelerde bu kadar çok sayıda termik santralin kurulmasının
kentte ve kent yaşamında neden olacağı olumsuzlukların, çevre kirliliğinin, enerji nakil
hatlarından kaynaklanacak çeşitli rahatsızlıkların etkilerinin üzerinde durulması
gerekmektedir.
Termik santrallerin çevreye verdiği zararlar göz önünde bulundurulmalı, yaşam kalitesinin
zaten yüksek olmadığı ilde bir de bu kadar çok sayıda santralin çalışır hale gelmesi ile gelecek
durumun ne olacağı iyi tespit edilmelidir. Sürdürülebilirliğin dünya gündemindeki önemini
giderek arttırdığı günümüz dünyasında yaşanabilirliğin de göz önünde bulundurulması bir
zorunluluktur.
1.1.4. MOBİLYA VE ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ
1.1.4.1.
MOBİLYA SEKTÖRÜ GENEL DURUM
Mobilya, farklı materyal ve formlarda sunulan nesnelerdir. Mobilya üretiminde farklı
materyaller kullanılır ama sıklıkla kullanılan materyal ağaç ve ağaç ürünleridir. Ağaç ve
türlerinin yanı sıra sektörde sık kullanılan diğer materyaller metal, plastik, tekstil ve deridir.
Sektörde ayrıca poliüretan ya da lateks köpükler, ahşap koruma, aşınma önleme ya da ısı
dayanımını artırmak amaçlı kaplama malzemeleri, yapıştırıcılar veya montaj yardımcıları gibi
malzemeler de kullanılmaktadır.
Mobilya sektörü, Türkiye’nin en köklü sektörleri arasında yer almaktadır. Özellikle atölye tipi,
küçük ve orta ölçekli işletme yığınları her ilde bulunmaktadır. Temel olarak ildeki mobilya
ihtiyaçlarını karşılamaktan öteye geçmeyen yığınlaşmaların yanında, profesyonelleşmiş,
markalaşmış, bölgede tedarik zincirinin eksiksiz sağlandığı ve ortaklaşa rekabet kavramının
yerleştiği kümelenmeler de mevcuttur. Genellikle KOBİ’lerin hakim olduğu sektörde özellikle
İstanbul, Kayseri, İnegöl, İzmir, Adana ve Ankara çevresinde yoğunlaşmış bir üretim söz
konusudur. Türkiye’de mobilya sektöründeki işletme sayısının çokluğu açısından İstanbul,
Ankara, Bursa, Kayseri ve İzmir öne çıkmaktadır. Sağladığı istihdamın çokluğuna göre de yine
İstanbul ve Ankara başı çekerken Kayseri üçüncü sırada yer almakta, dördüncü olarak da
Bursa gelmektedir.
1.1.4.1.1. BATI KARADENİZ BÖLGESİ MOBİLYA SEKTÖRÜ
Batı Karadeniz Bölgesinde mobilyacılık sektörü, işletme sayısı olarak önde gelen bir sektör
değildir. Zonguldak ilinde mobilya imalatı yapan 12 firmanın tüm işletmelere oranı % 2 iken,
Bartın’da mobilya üreticilerinin tüm işletmelere oranı % 9, Karabük’te ise %4’tür. Diğer
sektörlerle karşılaştırıldığında bölge ekonomisinde gerek yarattığı istihdam, gerekse işletme
sayısı açısından mobilya sektörünün önemli bir ağırlığı olmadığı görülmektedir. Batı
Karadeniz Bölgesinde mobilya sektörü 2 ayrı sınıfta değerlendirilmelidir:
Birincisi mikro-küçük boyutta faaliyet gösteren işletmelerdir. Bu işletmeler bölge içi talebi
karşılamakta, bölgesel pazarda faaliyet göstermektedirler. Sağladığı kısıtlı istihdam yapısıyla
iş sürekliliği problemi yaşadığından uzmanlaşma ya da çalışan kalifikasyonu sağlanamaması
işletmelerin problemleri arasında yer almaktadır. Mikro-küçük boyutlu mobilya sektörü
işletmelerinin ana problemleri arasında düşük katma değerli çalışma başta gelmektedir.
İkinci grupta ise sektörün orta büyüklükteki işletmeleri yer almaktadır. Bu işletmeler ise
tamamen bölge dışı, ihracat odaklı çalışmakta olan kurumsallaşma konusunda büyük adımlar
atmış işletmelerdir. Sayıca az olan bu grup, yarattığı katma değerin fazlalığı ile de dikkat
çekmektedir. Bu işletmeler, markalaşma ve tasarım unsurlarının sektördeki önemini kavramış
işletmelerdir. Yenilikçi proje sayıları ve yenilikçi ürün ortaya koymak konusunda yüksek
performans göstermemelerine rağmen mobilya ürünlerinde belli ürün gruplarında
uzmanlaşma ve bu ürün gruplarında ihracat pazarları geliştirebilme yetenekleriyle bölge
ekonomisi için kritik oyunculardır.
Sektörün bölgeye bağımlılığı en alt düzeydedir. Değer zincirinin önemli aktörleri, örneğin
hammadde tedariki bölgede değildir. Yine sektöre hizmet ya da teknoloji sunucular da
bölgede konumlanmamışlardır. Firmaların genelinde üniversite mezunu ve dil bilen kişi sayısı
oldukça azdır. Firmaların patent, endüstriyel tasarım tescil belgesi, ARGE faaliyetleri
eğilimleri düşük görülmektedir.
Batı Karadeniz Bölgesinde firmalar en çok üretim altyapısı ve teknoloji konularında destek
talep etmektedir. Bunu markalaşma ve tesis destekleri izlemektedir. İhracat ve yeni pazarlara
giriş konusunda ise en az desteğin talep edildiği görülmektedir.
Tablo.17. Bölge Firmalarının Yenilikçilik Kapasiteleri
Destek Talep Eden Firma
Sayısı
İNOVASYON / ARGE
MARKALAŞMA, TANITIM
İHRACAT, YENİ PAZARLARA GİRİŞ
İSTİHDAM
TESİS
ÜRETİM ALTYAPISI VE TEKNOLOJİSİ
DİĞER
5
8
4
5
6
47
2
Destek Talep Eden Firma
Yüzdesi
% 25
% 40
% 20
% 25
% 30
% 71
% 10
1.1.4.1.2. BÖLGE İŞLETMELERİNİN REKABETÇİLİK DURUMU
FİRMA STRATEJİSİ VE REKABET YAPISI
Sektördeki mikro ölçekli firmaların tamamının ve küçük ölçekli firmaların önemli bir kısmının
kısa, orta ve uzun vadeli stratejileri bulunmamaktadır. Bunun en önemli sebebi, sadece kendi
bölgelerindeki pazara hitap etmeleri ve aracılık faaliyetlerinin üretim faaliyetlerine göre ağır
basması nedeni ile stratejiye ihtiyaç duymamalarıdır. Sektörün büyük kısmını oluşturan mikro
ölçekli firmalar, ustalıktan gelip ufak makine yatırımı ve birkaç personel istihdamı ile ancak
kendi şehirlerindeki perakende sektörünün talep ettiği kalite ve kurumsallığı kısmen
sağlayabilmiş firmalardır. Söz konusu firmalarda strateji geliştirme yeteneği de
bulunmamaktadır.
Sektördeki küçük ölçekli firmalardan bir kısmı kısıtlı da olsa komşu illere de ürünlerini
satmayı başarmıştır. Ancak küçük ölçekli sektör firmaların da ulusal pazardaki paylarını
artıracak veya uluslararası pazarlara girmesini sağlayacak bir stratejiye sahip olmadıkları
görülmektedir.
İhracat yapan sınırlı sayıdaki orta ölçekli firmanın, kısa ve orta vadeli uygulanabilir stratejileri
mevcuttur. Ancak bölgedeki nitelikli danışmanlık sektörünün gelişmemiş olması, sektördeki
işbirliği eksikliği, ilgili kurum ve kuruluşların mobilya sektörü hakkındaki düşük bilgi seviyesi,
nitelikli beyaz yakalı personel bulmadaki sorunları, ilgili kurum ve kuruluşların sektöre yönelik
faaliyetleri olmaması vb. sebeplerle, orta ölçekli firmalardaki mevcut stratejilerin daha
profesyonel hale gelmesi kısa vadede oldukça zordur.
Bölgedeki mobilya işletmelerinin rekabet gücü düşüktür. Özellikle firma yapısı ve stratejik
yönetim konusunda önemli eksiklikleri bulunan işletmeler, yönetsel yetenekleri konusunda
desteklenmeye ihtiyaç duymaktadırlar. Kurumsallaşma, inovasyon ve ARGE odaklı çalışma,
maliyet azaltımı ya da değer yaratımı konusuna odaklanma, sektörü iyi anlama ve bunu
işletme vizyonuna yansıtma gibi yönetimsel beceriler bölgede oldukça azdır.
Türkiye’de ve bölgede işgücü maliyetlerinin düşük olması, ABD ve Avrupalı üreticilere karşı
rekabet avantajıdır. Ancak özellikle mevcut durumda ihracat yapılan pazarlarda karşılaşılan
Çinli ve Vietnamlı firmalar karşısında işgücü maliyetleri yüksek kalmaktadır. İşgücü maliyeti
ulusal ölçekte ele alındığında, bölgenin, sektördeki üreticilerin yığınlaştığı İstanbul, Kocaeli,
Ankara, Bursa, Kayseri, İzmir gibi illere oranla oldukça avantajlı olduğu görülmektedir. Ancak
nitelikli işgücü ve işgücü maliyetinin ters orantılı olduğu unutulmamalıdır. Mikro ve küçük
ölçekli işletmeler için bölgedeki ucuz işgücü önemli bir rekabet avantajı oluşturmaktadır.
Ancak ulusal ve uluslararası pazarda büyüme hedefi olan firmalar için her kademede gerekli
olan nitelikli işgücünün bölgede bulunmuyor olması önemli bir rekabet dezavantajıdır. Bölge,
mobilya sektöründe yığınlaşmanın olduğu diğer bölgelere göre ulaşım ve lojistik açısından da
dezavantajlıdır.
Diğer sektörlerde de olduğu gibi mikro ölçekli firmalarda kurumsallık en düşük seviyededir.
Küçük ölçekli firmalarda ise bölgesel pazar için yeterli seviyede olsa da ulusal pazar için düşük
seviyededir. Sektörde firma başına tescilli marka sayısı 1,2’dir. İhracat yapan orta ölçekli
firmaların kalite ve ihracat yaptıkları ülkeler için gerekli sertifikasyonları mevcuttur. Orta
ölçekli firmaların kurumsal kimlikleri, broşür, web sayfası, katalog vb. donanımları ulusal ve
uluslararası pazarda rekabet edebilecek seviyededir. Küçük ölçeklilerin bu konuda önemli
sıkıntıları mevcuttur. Tanıtım broşürü ve katalog vb. konularda KOSGEB desteklerinden
yararlanan firmalar mevcuttur. İnsan kaynağı kurum içi eğitimlerle geliştirilmektedir. Ancak
bunlar genellikle mavi yakalılar içindir. Orta seviye yöneticilerin kendilerini geliştirmeleri için
imkânlar mevcut değildir.
Bölgedeki firmalar senelik ürün portföyü yenileme işini inovasyon olarak algılamaktadır.
Ayrıca bölgede ARGE altyapısının olmaması ve inovasyon konusunda İstanbul, Ankara,
Kayseri, İzmir, Bursa bölgelerindeki firmalara göre daha az önem verilmesi bölgedeki mobilya
sektörü için asıl önemli tehlikedir.
Firmaların ürünlerini yenileme konusunda izledikleri strateji; çok satan modelleri portföyde
tutmaya devam ederken az satan modeller yerine uluslararası fuarlardan esinlenilen
ürünlerin adaptasyonlarını eklemek şeklindedir. Tasarım odaklı nitelikli ar-ge çalışmalarına
dayanan özgün ürünler üretilmemektedir. İhracat yapan orta ölçekli firmalar yurtdışındaki
fuarlara katılarak rakipleri ve sektördeki gelişmeleri takip etmektedir. Ancak bunlar dışındaki
firmalar sadece yurtiçi fuarlara ziyaretçi olarak katılım sağlamaktadır.
Batı Karadeniz Bölgesinde firmalar arası, firmalarla ilgili ve destekleyici kurum ve kuruluşlar
arasındaki işbirliği son derece zayıftır. Bölgede işbirliğinin olmaması ise çok önemli bir
rekabet dezavantajıdır.
GİRDİ KOŞULLARI
Firma sahipleri de dahil olmak üzere sektörde çalışan 4 yıllık üniversite mezunu 74 kişinin
yaklaşık yüzde 64’ü orta ölçekli 3 firmada çalışmaktadır. Yüzde 27’si küçük ölçekli firmalarda,
yüzde 9’u ise mikro ölçekli firmalarda çalışmaktadır.
Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksek Okulu Mobilya ve Dekorasyon Programı
senede yaklaşık 30 mezun verme kapasitesine sahiptir. Mobilya ve Dekorasyon Programı
öğrencilerinin büyük bir kısmı bölge dışından gelmektedir. Dolayısıyla mezuniyetin ardından
ya geldikleri şehirlere dönmekte ya da iş bulmak için büyük şehirlere gitmektedirler. Bu
nedenle bölgede sektör için sınırlı sayıda insan kaynağı yetiştiren bu programın sektöre
katkısı olduğu söylenemez. Ayrıca sektörle ilgili bölümlerden mezun olan öğrencilerin önemli
bir bölümü, mezuniyet sonrası başka sektörlerde işe girmeyi tercih etmektedirler.
Bölgede, CNC operatörü, cilacı, döşemeci, boyacı, delikçi, montajcı gibi konularda nitelikli
mavi yakalı personel ihtiyacı; tasarım, dış ticaret, pazarlama alanlarında da beyaz yakalı
personel ihtiyacı bulunmaktadır.
Bölgede uzmanlaşmış danışmanlık ve eğitim sektörünün eksikliği nedeni ile firmalarda orta
seviye pozisyonlarda görev yapan beyaz yakalılar için kendilerini geliştirmeye yönelik fırsatlar
bulunmamaktadır. Bölgenin nitelikli insan kaynağı sıkıntısı, mobilya sektörü için önemli bir
rekabet dezavantajıdır.
İstenilen nitelikte ara mamul ve hammadde temininde bölgede önemli bir sıkıntı
bulunmamaktadır. MDF, sunta, ahşap, boya, tutkal, metal aksesuar, bağlantı elemanları,
PVC, kenar bandı, karton koli vb. sektörde yoğun olarak kullanılan hammadde ve ara
mamullerdir. Hammadde ve ara mamuller; İstanbul, Bursa, Adapazarı, İzmir, Ankara gibi
illerden temin edilmektedir. Orta ölçekli firmaların üretim miktarlarının büyük olması nedeni
ile hammadde ve ara mamulleri direk üreticilerden veya ana bayilerden temin
edebilmektedir. Küçük ve mikro ölçekli firmalar ise genellikle bölgede bulunan aracı
firmalardan temin etmektedir. Üretim makineleri genellikle Alman ve İtalyan menşeilidir.
Kesim, kenar yapıştırma, delikleme gibi makineler üretimde yoğun olarak kullanılmaktadır.
Bölgede konteyner limanı bulunmadığından ürünler İstanbul üzerinden gönderilmektedir.
Bölgedeki bütün üreticiler başka bölgeden temine gittiklerinden, nakliye sadece satışta değil,
dolaylı olarak satın almada da bölge için bir rekabet dezavantajı oluşturmaktadır.
Özellikle karayolu üzerinde yerleşik bulunan firmalar dışında kalan işletmeler bölgenin iklim
koşulları sebebiyle zor durumlar yaşamaktadır. Bu durumda bölgede faaliyet gösteren
karayolları çalışmalarının ve belediyelerin çalışma alanları arasında olan atık su ve
kanalizasyon gibi altyapı sistemlerinin yetersiz kaldığı görülmektedir. Bazı firmalar OSB’de
tahsis edilen yerlerin sahiplerinin yatırım yapmayarak arsalarını bekletmek istemelerinden
dolayı OSB’lerde yer bulamamaktadırlar. Bu nedenle OSB’de uygun yerler olmasına rağmen
sistem kilitlenmektedir.
OSB’de bulunan firmalar ise bulundukları alan içinde
büyüyememekten şikâyet etmektedir. Altyapı ile ilgili bir diğer problem de elektrikle alakalı
sorunlardır. Firmaların çoğu ya karayolunun üzerinde ya da OSB’lerde yerleşik olsalar da,
iklim koşulları sebebiyle bölgenin fazla yağış almasından ötürü hemen hemen her şiddetli
yağışta elektrik kesintileri ile karşı karşıyadır.
TALEP KOŞULLARI
Batı Karadeniz Bölgesinde ulusal pazara hitap eden firma sayısının azlığı ve bölgesel talebin
kısıtlı olmasından dolayı iç talep azdır. Mikro ve bir kısım küçük ölçekli firmalar genellikle
kendi illerindeki perakende pazarına, orta ve bir kısım küçük ölçekli firmalar ise bayiler ve
toptan (kamu, müteahhitler, yapı market zincirleri) pazarına ürün satmaktadır. Ayrıca
perakende satış için kendi mağazaları olan orta ölçekli firmalar da mevcuttur.
Sektörde Devlet Malzeme Ofisi (DMO) aracılığıyla önemli miktarda devlet alımları
bulunmaktadır, ancak bu fırsat ofis mobilyaları alanında sadece 1 firma tarafından ciddi
şekilde kullanılmaktadır. Bu firma Devlet Malzeme Ofisi’nin sözleşmeli firması olduğundan,
resmi kurumlara DMO kataloğundan gönderim yapmaktadır. Türkiye’de kamu kurumlarının
büyüklüğü iç pazardaki talebi artırmaktadır.
Bölgedeki mobilya firmaları 2011 yılında yaklaşık 13.170.000 TL’lik ihracat gerçekleştirmiştir.
Bu miktar Türkiye’nin gerçekleştirdiği mobilya ihracatının yaklaşık yüzde 1’idir. Bölgeden
yapılan mobilya ihracatı 5 firma tarafından gerçekleştirilmektedir.
Mobilya ihracatı yapan 5 firmanın mevcut durumda ihracat yaptığı ve potansiyel pazar olarak
gördükleri ülkelerin listesi aşağıda verilmektedir.
Mevcut durumda ihracat yapılmış ülkeler: Almanya, Fransa, Hollanda, İtalya, Libya, Kenya,
Kamerun, Belçika, Türkmenistan, Azerbaycan, Libya, Irak, İran, Gürcistan, Fransa, Ürdün,
Nijer, Uganda
Potansiyel Pazar olarak görülen ülkeler: Kenya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Rusya, Cezayir,
Hollanda, Ürdün, Lübnan, Fransa, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Fildişi, Senegal, Gana’dır.
Firmalar montaj kolaylığı, kalite ve fiyat odaklı olarak orta seviyede satın alma gücüne sahip
müşteri kitlesi için üretim yapmaktadır. Sektör firmaları genellikle bir sene gibi rutin
aralıklarla katalog yenilemektedir.
Sektörde önemli oranda özelleşmiş ürün isteyen nitelikli müşteri kitlesi olması firmaların
kendini geliştirmesi için önemli bir itici güçtür. Ancak bu önemli itici gücün Kayseri, Bursa,
gibi diğer yığınlaşmaların olduğu bölgelere göre bölgedeki sınırlı sayıda firma üzerinde etki
yaratıyor olması rekabet dezavantajı olarak yorumlanmıştır.
1.1.4.2.
ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ GENEL DURUM
Orman ürünleri sanayi; ormandan elde edilen odun hammaddesini bükme, yarma, kesme,
soyma, biçme, yongalama, liflendirme, yapıştırma, presleme, buharlama, kurutma,
emprenye etme gibi mekanik işlemlerle bünyesini değiştirmeden veya kimyasal yöntemlerle
değiştirmek suretiyle yarı mamul veya mamul üreten, ayrıca orman, ağaç ve diğer
bitkilerinden elde edilen ürünleri işleyerek uygun diğer sanayi dallarına hammadde üreten ve
gerektiğinde birbirinin mamullerini hammadde olarak kullanabilen entegre nitelikte
sanayidir. (DPT, 2005) Orman ürünleri sektörü, düşük teknoloji, sermaye ve emek yoğun
faaliyet gösteren işletmelerin hakim olduğu bir sektördür.
Günümüzde orman işletmeciliği faaliyetleri sonucunda elde edilen orman ürünleri, asıl
orman ürünleri ve tali orman ürünleri olmak üzere iki kategori altında toplanmaktadır:
ASIL ORMAN ÜRÜNLERİ: Tomruk, tel direği, maden direği, sanayi odun, kağıtlık odun,
Yakacak odun, lif yonga odunu, sırık, çubuk, defne, şimşir, kök odunu
TALİ ORMAN ÜRÜNLERİ: Reçine, çıra, sığla yağı, mantar, kozalak, kekik, ada çayı, çam fıstığı,
her çeşit bitki soğanı
Orman ürünleri sektörü denildiğinde oldukça geniş ürün grupları ve hizmet sunulan sektör
portföyü kastedilmektedir. Sanayi, üretim süreçlerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılır:
a) Birinci İmalat Sanayi: Odunu doğrudan doğruya kullanan sanayilerdir:
 Kereste Sanayi
 Levha Sanayi (Kaplama, Kontrplak, Yonga levha, Lif levha)
 Kağıt Hamuru ve Kağıt Sanayi
b) İkinci İmalat Sanayi: Bu grup, birinci imalat sanayine dahil bıçkı ve levha sanayi kollarından
elde edilen mamul ve yarı mamul ürünleri hammadde olarak kullanan orman ürünleri
sanayileridir. Bunlar arasında parke, doğrama, mobilya, karoser, prefabrik ev vb.
bulunmaktadır.
c) Diğer Orman Ürünleri Sanayi: Bu grupta müzik aletleri, ayakkabı kalıbı, ahşap oyuncak,
silah dipçiği, ahşap torna mamulleri gibi küçük imalat sanayi ile emprenye ve kalem sanayi
yer almaktadır. Bazı çalışmalarda bu grup ikinci imalat sanayine dahil edilmektedir.
Sektör, ilişkili olduğu sektörler açısından avantajlı bir konumdadır. Teknoloji sunucular,
makine-ekipman üreticileri, yan sanayi ve hizmet sağlayıcıların tümü mevcuttur ve gelişkin
seviyededir. Bunun yanı sıra önemli bir ihracat potansiyeli olmasına rağmen, sektörün ülke
ihracatındaki payı düşüktür.
1.1.4.2.1. BATI KARADENİZ BÖLGESİ ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ
Batı Karadeniz Bölgesi, gerek orman alanlarının genişliği, gerekse orman ürünleri sektöründe
faaliyet gösteren işletme yoğunluğu nedeniyle Türkiye’nin önemli ürün sağlayıcıları arasında
yer almaktadır. Sektörde faaliyet gösteren işletmeler genellikle tomruk, kereste ve parke
imalatı yapmaktadırlar. Odun dışı orman ürünleri konusunda da ticaret ve sanayi odalarının
sicillerinde kayıtlar bulunmasına rağmen genellikle şahıs işletmeleri faaliyet göstermektedir.
Zonguldak’ta orman ürünleri sektöründe 15 işletme faaliyet göstermekte ve 200 kişinin
üzerinde istihdam yaratmaktadır. Mobilya imalatçılarıyla karşılaştırıldığında işletme başına
istihdam oranı daha düşüktür ve işletme sayısı da son yıllarda azalmıştır. Yeni girişim oranı da
en düşük seviyededir. Parke ve yonga levha sektöründe ülkemizin önemli kuruluşları arasında
yer almış olan Devrek Orman Ürünleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi (DEVREKTAŞ),
Zonguldak Devrek’te 200’ün üzerinde istihdam yaratan ve bölge işletmeleri için önemli bir
tedarikçi iken yönetimsel sorunlar nedeniyle kapanmıştır.
Bartın’daki orman ürünleri sektörü işletmelerinin toplam işletmeler arasında oranı yüzde
5’tir. Şehir sanayi işletmeleri açısından oldukça düşük seviyededir ve sanayisi az gelişmiş il
olarak sınıflandırılmaktadır. (T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2012) Bartın’da 1997’de
kurulan Borüs Bartın Orman Ürünleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. kereste ve parke sektöründe
önemli bir kuruluşlar arasında değerlendirilmekteyken ticari hayatına devam etmemektedir.
Karabük’ün yüzde 63,2’si ormanlarla kaplı olmasına rağmen, orman ürünleri sanayi yeteri
kadar gelişmemiştir. Yenice ve Eskipazar İlçelerinde ORÜS adı altında 2 adet tesis 1997
yılında Özelleştirme idaresi tarafından özelleştirilmiştir. Bu tesislerde çoğunlukla parke
imalatı, tomruk biçme, doğrama ve mobilya imalatı yapılmakta idi. Eskipazar A.Ş. olarak
özelleşen ORÜS, uzun yıllardır atıl vaziyettedir, ancak 2012 yılı itibariyle çeşitli yatırımcılar ilgi
göstermekte, görüşmeler gerçekleştirmektedirler.
Orman ürünleri sektörü firmaları coğrafi olarak bölgede bir arada konumlanmamışlardır.
Yalnız Karabük’te orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmalar Yenice bölgesinde
yoğunlaşmaktadır. Bartın’da yoğunlaşma olan bir bölge bulunmamaktadır. Zonguldak’ta
faaliyet gösteren sektör firmaları da Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi ve Devrek ilçesinde
konumlanmıştır.
Bölgede faaliyet göstermekte olan firmalar patent, tescilli ürün, ARGE faaliyetleri gibi
konulara yeterli önemi vermemekte, kalifiye insan gücü bağlamında da yetersiz
kalmaktadırlar.
1.1.4.2.2. BÖLGE İŞLETMELERİNİN REKABETÇİLİK DURUMU
FİRMA STRATEJİSİ VE REKABET YAPISI
Firmalar mevcut kar oranları düşünüldüğünde kendilerini yeni yeni bir yarışın içinde
gördüklerini kabul etmişlerdir. Yıllar boyu öncelikle inşaat sektörüne ve bölgede bulunan
demir çelik fabrikalarına hizmet verdiklerinden geleneksel yöntemlerle standart olarak
adlandırılmış ürünlerini belirli bir kar marjıyla satmış ve rakiplerini sadece bölgelerinde aynı
alanda faaliyet gösteren firmalardan izlemişlerdir. Bölge firmaları standart olarak
adlandırdıkları ürünlerinde herhangi bir ürün ya da süreç yeniliği arayışına girmemiş, bilakis
ithal ürünlerin ölçülerine uyma yoluna girerek ürünleri ucuzlatma eğilimine girmişlerdir.
Bölgedeki firmaların en önemli rekabet avantajlarından biri bulundukları lojistik
konumlarıdır. Coğrafi olarak, bölgenin çok yoğun orman alanına sahip olması ve bölgede
bulunan 9 orman işletme şefliği sayesinde firmalar hammaddeye kolayca erişim
sağlamaktadır. Bunun yanı sıra deniz yakın olunması da firmalar için avantaj teşkil
etmektedir. Ancak bölge limanlarında parsiyel yükleme yapılmadığından hiçbir firma
ürünlerini deniz yolu ile sevk edememektedir. Firmalar şu anda sadece yurtiçi alıcılara satış
yaptıklarından, bu alıcıların çoğuna ürünleri kara yolu ile sevk edilmektedir.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların kurumsal kimlik seviyeleri yetersizdir. Kurumsal kimlik
için gerekli tasarımları, dokümantasyon sistemini, şirket içi kurallar, bina cephesi ve iç
tasarımlar, tanıtım materyallerin ve kurumsal web faaliyetleri oldukça zayıf ve yetersizdir.
Sektörde faaliyet gösteren firmalar, ülkemizde çok çeşitli sektörlerce ilgi gösterilen ISO 9000
ve versiyonları kalite yönetim belgeleri ile CE ve TSE gibi belgelere sahip değildir. Ayrıca,
ihracat yapan firma bulunmadığı için bu yönde hiçbir belgelendirme kuruluşu ile de
çalışmamaktadırlar.
Orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmaların hiçbirinde ARGE ya da inovasyon
çalışmalarının bulunmadığı gibi, inovasyon, ARGE çalışmaları için çok önemli bir yeri olan fikri
ve sınaî haklar da firmalar tarafından bilinmemektedir. Bölgede bulunan firmalar ne bir
kurum ne de kuruluşlarla işbirliği içerisindedir.
GİRDİ KOŞULLARI
Batı Karadeniz Bölgesinde gerekli insan kaynağı beklentilerini karşılamak üzere çeşitli eğitim
kurumları mevcuttur. Zonguldak’ta Bülent Ecevit Üniversitesi, Karabük’te Karabük
Üniversitesi ve Bartın’da Bartın Üniversitesi bulunmaktadır. Bölgedeki üniversitelerden
Karabük Üniversitesi ve Bartın Üniversitesi’nde Orman Fakülteleri mevcuttur. Bu
üniversiteler, sektör için gerekli mühendislik dalından mezunlar verse de bu kişiler özel
sektörden çok kamuda çalışmak istediklerinden bölge firmalarını tercih etmemektedir.
Firmaların genellikle istihdam ettikleri insan kaynağı üretimde çalışan usta ve çıraklardır.
Devlet kurumlarının yapmış olduğu denetimler neticesinde firmaların istihdam ettikleri bu
usta ve çıraklar için gerekli ustalık ve kalfalık belgelerini temin etmeleri istenmektedir.
Firmalar bu noktada büyük bir çıkmaz içine girmektedirler çünkü bölgede orman ürünleri ile
ilgili ustalık ya da kalfalık belgesi veren böyle bir kurumun mevcut olmadığını
belirtmektedirler.
Aynı konu orman işletme şeflikleri için de geçerlidir. Ölümlü kazaların bile yaşanabildiği bu
kesimler esnasında çalışan işçilerin hiçbir belge ya da sertifikaya sahip olmadıkları,
çalıştırılacak personel için bölge üniversitelerinden böyle bir yeterlilik belgesi talep
edilmesinin uygun olacağını dile getirilmektedir.
Bölgedeki işletmelerin tedarik zinciri orman işletme şeflikleri, firmalar ve çoğu bölge dışında
faaliyet gösteren inşaat, mobilya, demir-çelik ve taşımacılık sektörü işletmelerinden
oluşmaktadır. Firmalar hammaddelerini ilgili orman işletme şefliklerinden temin etmekte, bu
hammaddeyi standartlaşmış ölçülerdeki ürün yani kereste haline getirmekte ve sonrasında
inşaat, mobilya, demir-çelik ve taşımacılık ile ilgili sektörlere satışını gerçekleştirmektedirler.
Bu sektör için gerekli tüm ekipman ve sarf malzemelerin temini Bursa, İstanbul, İzmir, Ankara
ve Kocaeli gibi illerden yapılmaktadır. Çin ve İtalya makine temin edilen ülkeler olarak
gösterilmişse de yurtiçindeki bayilik ve distribütörlükler sayesinde ekipman temininde sorun
yaşanmadığı da söylenebilir.
Firmalar için önemli bir girdi koşulu da maliyetleridir. Sektör firmalarının maliyetlerini
etkileyen en önemli unsur hammadde fiyatlarıdır. Bu sektördeki hammadde ülke içinde
sadece orman işletme müdürlüklerinden temin edilebilmektedir. Orman işletme şeflikleri her
ne kadar ihale ile satış yapıyor olsalar da hammaddenin fiyatının devlet tarafından
belirlendiği görülmektedir.
Bölge sektörü için özel olmasa da ülke geneli için yayınlanarak yürürlüğe giren yeni teşvik
paketi ile TR81 Düzey 2 Bölgesi illeri olan Karabük ve Zonguldak 3., Bartın ise 4. bölge
içerisinde yer almaktadır. Bu illerdeki OSB’lerde yapılacak yatırımlar için kademeler bir üst
seviyeye taşınmaktadır. Bu durum, yeni teşvik paketinden yararlanacak firmalara maliyetler
açısından büyük fayda sağlayacak ve böylece rekabet güçlerini artırmalarına olanak
tanıyacaktır.
Orman ürünleri sektörü firmaları faaliyet alanları düşünüldüğünde coğrafi olarak çok iyi bir
konumda olduklarında hemfikirlerdir. Bölge altyapı koşulları bakımından irdelendiklerinde ise
bu konuda birçok sorunla karşılaşılmaktadır.
Özellikle karayolu üzerinde yerleşik bulunan firmalar dışında kalan işletmeler bölgenin iklim
koşulları sebebiyle çeşitli sıkıntılar yaşamaktadır. Diğer yandan, firmaların bölgedeki
limanlara, Çaycuma’da faaliyet gösteren havaalanına, demiryoluna, demir-çelik sektöründeki
fabrikalara ve en önemlisi de büyük illere ulaşımındaki kolaylığı beraberinde birçok avantajı
da getirmektedir.
TALEP KOŞULLARI
Orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmalar satışlarını çoğunlukla özel sektöre
yapmaktadırlar. Müşterilerinin en büyük payını sırasıyla büyük illerde bulunan inşaat
firmaları ile bölgede faaliyet gösteren mobilya sektörü oluşturmaktadır. Bunun haricinde
firmalar yurtiçinde taşımacılıkta kullanılan paletlerin üretimi için de hizmet vermektedirler.
Devlet alımı genele bakıldığında yüzde 30’lar seviyesindedir. Bölgede bulunan demir-çelik
endüstrisi, hastane ve askeriyeye iş yapan firmalar mevcuttur. Bunun yanında TTK ’ya
(Türkiye Taş Kömürü İşletmeleri) ürün veren firmalar da bulunmaktadır.
Bölgedeki firmalar ihracat yapmamaktadırlar. Sektör uzmanları, yurtdışı pazar potansiyeli en
yüksek ülkeleri ise İran, Irak, Suriye, Tunus, Cezayir, Fas ve Mısır olarak görmektedirler.
Sektörü daha rekabetçi ortama sevk eden ürün yenilenme sıklığı orman ürünlerinde
bulunmamaktadır. Ülkemizde rekabet analizi yapılan birçok sektörde yenilenme sıklığı
önemli rol oynarken, standartlaşmış ve son kullanıcı tarafından bir kere alınan orman
ürünleri için bunu söylemek mümkün değildir.
Bir başka rekabet unsuru da özelleşmiş ürünlerdir. Ancak özelleşmiş ürünler de beraberinde
patent ve endüstriyel tasarım tescilini zorunlu hale getirmektedir. Bölgede faaliyet gösteren
firmalardan hiçbirinin özelleşmiş bir ürünü bulunmadığından ve hepsi aynı standartta ürün
ürettiğinden dolayı bölgede herhangi bir patent ya da endüstriyel tasarım tescili
bulunmamaktadır.
GÜÇLÜ YÖNLER
ZAYIF YÖNLER
FIRSATLAR
TEHDİTLER
Hammaddeye yakın olunması
Üniversitede
CNC
makinesinin
olmaması ve öğrencilerin bu konuda
yeterli eğitimi alamaması
Çevre illerde sektör yan ürünlerinin
imalatının yapılabilmesi
Firmaların
sel
ve
taşkın
bölgelerinde konumlanması
Farklı ulaşım modlarının bulunması
Meslek yüksekokullarının kalitesinin
düşmesi ve yetenekli öğrencilerin
bulunmaması
Mobilya
artması
ihtiyaçların
2008 yılında ABD’de devreye
sokulan FSC sertifikası yüzünden
ihracatın yüzde 10-15 azalması
Bölgede orman ürünlerinin çeşitli
olması
Markalaşma faaliyetlerinin yetersiz
olması
Küçük esnafın birlikte hareket
ettirilerek yeni birlikler oluşturma
şansı yaratılabilmesi
2013 Mart itibariyle FSC belgesi
olmayanların Avrupa’ya satışı
yapamayacak olması
Eleman
yetiştirme
için
bölge
üniversitelerinde ilgili bölümlerin
bulunması
Tasarım, model geliştirme ve ürün
çeşitliliğinin yetersiz olması
117 sayılı tebliğ ile orman ürünleri
ile alakalı 9/10 oranında KDV
tevkifatı yüzünden hammadde
ihracatının avantajlı hale gelmesi
Stajlarda öğrencilerin bölgeyi
değil Kastamonu Entegre gibi
büyük ölçekli işletmeleri tercih
etmesi
Büyük şehirlere yakın olunması
Yetişmiş, kalifiye personel olmaması
İnegöl mobilya kümelenmesi
Meslek okulu mezunlarına bir
avantaj sağlanmaması
Sektörel bilgi birikiminin olması
Yeterli
pazarlama
kurulamaması
Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programı
proje başvurularının başlaması
Geçmişteki geçim kaynaklarının
(Almanya, TTK) yeni nesli
tembelleştirmesi
ağının
konusunda
Bölge insanının el sanatlarına yatkın
olması
2. ve 3. kuşakların
yerleşmesi
ve
sürdürülememesi
Makine parkının her tür imalata uygun
olması
Kurumsallaşamama,
birliktelik olmaması
Bartın
Limanı’nın
konteyner
taşımacılık için izninin bulunması
Ulaşım güçlüğü ve problemleri
Orman Bölge Müdürlüklerinin olması
nedeniyle meşe ve kayının kaliteli
olması
Çırak yetişmemesi
Kamu
tarafından
sağlanması
Malzeme fiyatlarının yüksekliği
malı
destek
İstanbul’a
işlerin
sektörel
Makine teçhizatın yurtdışından
gelmesi
Üretilen malzemenin yeniliği
olmadığından satılmama riski
Kompozit
malzemelerin
Kastamonu’dan alınması
Yerli firma ve üreticilere bölge halkının
sahip çıkması
Hammadde açısından daha pahalı
olan
kerestenin
diğer
hammaddelerle rekabet edemeyişi
Zonguldak Çaycuma İlçesinde kalifiye
eleman bulunması
İşyerlerinin
çalışmaları
İşletmelerin
taleplere
cevap
verebilecek esnekliğe sahip olması
Firmaların
teknolojiye
uyduramaması
atölye
Sanayi sicil belgesi ile elektrik
giderlerinde indirim ve ihracatta
KDV indirimi bulunması
zihniyetinde
ayak
İhraç pazarlarına erişim kolaylığının
olması
Mobilya ihtisas gümrük idaresinin
olmaması
Yurtdışı fuarlara katılımın yetersiz
olması
Limanın yeteri kadar kullanılmaması
ve nakliyenin sadece karayolu ile
yapılıyor olması
İstihdamdaki
olmaması
Kayıt dışı
zorlaması
ücretlerin
firmaların
yeterli
rekabeti
Kaliteli tomruğun işlendikten sonra
aynı kalitede satışa sunulmaması
Esnaf odalarının, TSO’ların ve çeşitli
meslek odalarının kapasitelerinin
yetersiz olması ve vizyon sahibi
olmamaları
1.1.5. TURİZM SEKTÖRÜ
Turizm; eğlenmek, dinlenmek, görmek ve öğrenmek gibi amaçlarla yapılan gezilerin
tamamıdır. Turistik gezi, insanların sadece bir yerden bir yere seyahat etmesi değil, aynı
zamanda kültürel, ekonomik ve toplumsal olarak da iletişim içinde olmaları demektir.
1.1.5.1. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE TURİZM SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU
Batı Karadeniz Bölgesinde turizm sektörünün gelişme düzeyi illere göre farklılıklar
göstermektedir. Bölgede turizm endüstrisinin en çok geliştiği iller Karabük ve Bartın’dır fakat
bu farklılıkların nedeni turizm olanaklarının tüm ile yayılmış olması değil, Amasra ve
Safranbolu gibi belirli ilçelerin ön plana çıkmasıdır.
Turizm faaliyetleri açısından Karabük’ün en gelişmiş ilçesi Safranbolu’dur. Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun kenti 1975 yılında kentsel sit alanı ilan etmesi ile
hareketlenen turizm faaliyetleri, kentin UNESCO tarafından 17 Aralık 1994'de Dünya Miras
Listesi'ne dâhil edilmesi ile daha da hızlanmıştır.
Yaklaşık 3000 yıllık tarihi boyunca pek çok uygarlığa sahne olan şehirde önemli kültürel
zenginlikler bulunmaktadır. Osmanlı döneminden kalan han, hamam, cami çeşme, köprü ve
konaklar ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir. Safranbolu, Türkiye'de bulunan korunması gerekli
yaklaşık 50.000 kültür ve tabiat varlığının 1.125'ini bünyesinde barındırmaktadır. Tüm bu
özellikleri dolayısıyla kent bir açık hava müzesi durumundadır. Kültür turizminin etkin olduğu
Safranbolu’da her yıl Ağustos ayının ikinci haftasında Uluyayla Şenlikleri, Eylül ayında da Altın
Safran Belgesel Film Festivali düzenlenmektedir.
Karabük’ün Eskipazar ilçesine bağlı olan Hadrianapolis antik kenti, keşfedilmesi ve kazı
çalışmalarına başlanması ile ilgi çekmeye başlamıştır. Ancak kazı çalışmalarının
tamamlanmaması nedeniyle henüz turizm endüstrisinden pay alamamaktadır. Kazı
çalışmalarının tamamlanması ve ortaya çıkartılan arkeolojik eserlerin sergilenebilir hale
getirilmesi ile Eskipazar’ın kültür turizminde önemli bir konuma geleceği düşünülmektedir.
Karabük, kültürel varlıklarının yanı sıra doğal değerler açısından da oldukça zengin bir ildir.
Ancak bu kaynakların yalnızca bir kısmı turizm amaçlı olarak değerlendirilebilmiştir.
Safranbolu, Yenice ve Eskipazar’da doğa turizminin geliştirilmesi ile ilgili çalışmalar
yapılmaktadır.
Bartın ilinde turizm faaliyetlerinin en yaygın olduğu ilçe Amasra’dır. 1940’lı yıllarda Karabük
Demir-Çelik Fabrikası işçilerinin sayfiye yeri olarak kullanmaya başlaması ile tanınmaya
başlayan Amasra, 2000’li yıllardan itibaren dünya turizm taleplerindeki gelişmeler ve
Safranbolu’nun önemli bir kültür turizmi destinasyonu haline gelmesiyle yükselen bir grafik
çizmeye başlamıştır.
Batı Karadeniz Bölgesinin en önemli tabiat alanlarından birisi Küre Dağları üzerinde yer alan
ve Bartın ile Kastamonu il sınırları içerisinde kalan Küre Dağları Milli Parkı’dır (KDMP). Parkın
idarî olarak etrafında bulunan ilçe merkezleri Bartın’a ait olan Ulus, Kurucaşile ve Amasra ile
Kastamonu’ya ait olan Azdavay, Pınarbaşı ve Cide ilçeleridir. Sahip olduğu değerler
dolayısıyla 2000 yılında “Milli Park” statüsü alan KDMP, korunması amaçlanan biyolojik
çeşitliliklerin güvence altına alınması için kullanılan “tampon bölge” kavramının da gündeme
gelmesine sebep olmuştur. Bunların yanı sıra KDMP, Avrupa'nın olağanüstü doğal güzellikleri
ile turizm arasında karşılıklı denge ve uyuma dayalı bir korunan alanlar ağı oluşturmak
suretiyle korunan alanların yönetiminde kalitenin arttırılmasını tevsik eden bir sivil toplum
kuruluşu olan ve adını Korunan Alanlar Ağı (Protected Area Network) kısaltmasından alan
PAN Parks’ın Türkiye’de kabul ettiği ilk alan olma özelliğine de sahiptir.
Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren bir sanayi kenti olarak anılan Zonguldak’ta turizm
bugüne kadar geri planda kalmıştır. Turizmin geri planda kalmasının nedeni herhangi bir
potansiyele sahip olunmaması değil, sahip olunanların değerlendirilememesi ve altyapıhizmet eksiklikleridir. Zonguldak, 1978 yılından beri her iki yılda bir düzenlenen Türkiye
Kömür Kongresi’ne ev sahipliği yapmaktadır. Zonguldak’ta kongre turizmi kapsamında
yıllardır süren çalışmalar olmasına rağmen il, turizm yatırımlarında etkili olamamıştır.
Mağaralar açısından oldukça zengin olan Zonguldak’ta mağaracılık faaliyetleri Kültür ve
Turizm Bakanlığı’nca ilk kez 1988 yılında başlatılmış ve yedi mağara kültür varlığı olarak tescil
edilmiştir. 1994 yılında İl Turizm Müdürlüğü’nün girişimleriyle toplam on dokuz mağaranın
jeolojik etütleri yapılmış, bunlardan Gökgöl Mağarası turizm amaçlı olarak ziyarete açılmış,
Kdz. Ereğli’deki “Cehennemağzı Mağaraları” İl Turizm Müdürlüğü’nün önerisiyle 1996 yılında
Bakanlıkça “İnanç Turizmi Projesi” kapsamına alınmıştır.
1.1.5.2. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE GELİŞTİRİLEBİLECEK TURİZM TÜRLERİ
Batı Karadeniz Bölgesi yaklaşık 140 km uzunluğundaki sahili, çeşitli uygarlıklardan kalan
kültür hazineleri, doğal güzellikleri ve iklim farklılıkları ile önemli bir turizm potansiyeline
sahiptir. Bünyesinde barındırdığı yaylaları, mağaraları, akarsuları, gölleri ve milli parkları ile
geniş bir turizm skalasına sahip olan bölge, özellikle doğa ve kültür turizmi açısından önemli
bir destinasyon olma potansiyeline sahiptir.
Dünya genelinde kitle turizminin sıradanlaştığı günümüzde, eğitim düzeyi ve gelir seviyesi
artan, ilgi ve merakları çeşitlenen insanlar için farklı turizm çeşitleri çekici hale gelmeye
başlamıştır. Turizm kaynakları doğal ve kültürel kaynaklar olmak üzere iki başlık altında
incelenebilir. Bölgede geliştirilebilecek turizm çeşitlerinin başında eğitim ve bilinç düzeyi
daha yüksek kesimlere hitap eden alternatif turizm gelmektedir. Batı Karadeniz Bölgesi,
alternatif turizmi tercih eden turist profilinin aradığı özelliklere sahiptir.
1.1.5.2.1. DENİZ TURİZMİ
Deniz-kum-güneş üçlüsünün oluşturduğu kıyılara yönelik bir turizm biçimi olan deniz turizmi,
Türkiye’deki turizm gelirlerinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Ülkenin özellikle güney ve
batı bölgeleri deniz turizmi pazarından yararlanmaktadır.
Batı Karadeniz Bölgesi ise deniz turizmi açısından gerekli koşullar olan temiz deniz, temiz
kumsallar, uygun iklim koşulları, uzun güneşlenme süresi gibi koşullara sahip değildir. 140 km
uzunluğunda bir sahili bulunan bölge, Karadeniz iklimi ve çevre kirliliği, altyapı eksiklikleri,
hizmet sektöründeki yetersizlikler gibi nedenlerden ötürü bu sahili değerlendirememektedir.
Zonguldak İli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar
80 km uzunluğunda bir kıyı şeridine sahip olan Zonguldak, geçmişten günümüze devam
etmekte olan plansız sanayi ve kent yapısı nedeniyle deniz potansiyelini
değerlendirememektedir.
İl, doğu yönündeki sınır komşusu Bartın ilinden itibaren Sazköy, Filyos, Türkali, Göbü,
Hisararkası, Uzunkum, Kapuz, Karakum, Değirmenağzı, Ilıksu, Kireçlik, Armutçuk, Kdz. Ereğli,
Mevreke, Alaplı ve Kocaman kumsallarına sahiptir. Yaz dönemlerinde kent sakinlerinin rağbet
ettiği bu kumsallar, geniş kapsamlı bir deniz turizmine hizmet verebilecek nitelikte değildir.
İlde, bölge dışından da ziyaretçi çekebilecek yegâne kumsallar Türkali ve Göbü’dür.
Bartın ili yönünde sahil şeridinde yer alan plajlardan Göbü Plajı 800m uzunluğunda sahile
sahip olup Zonguldak’a 28km uzaklıkta bulunmaktadır. Türkali Plajı ise 1500m uzunluğundaki
sahili ile Zonguldak’a 30km mesafededir.
Bartın İli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar
59 km’lik bir sahil şeridine sahip olan Bartın, deniz turizmi açısından Zonguldak’tan daha iyi
konumdadır. Ağır sanayi faaliyetlerinin Zonguldak ilindeki kadar yaygın olmadığı Bartın
kıyılarında bulunan tüm yerleşimlerde denize girilebilmektedir. İldeki plajlar ağırlıklı olarak
bölge halkına ve alt gelir grubuna ait ziyaretçilere hitap etmektedir. Bölge dışından gelen
ziyaretçiler çoğunlukla Ankara, İstanbul, Karabük, Çankırı ve Kastamonulu yerli turistlerden
oluşmaktadır. Yörede deniz turizmi, ağırlıklı olarak konaklama tesislerinin bulunduğu Amasra
ilçesi, İnkumu ve Çakraz beldesinde toplanmaktadır.
Amasra ve çevre koyları yelkencilik için uygun rüzgâr koşullarına sahiptir. Amasra Yelken
Kulübü bu yönde gençlerin de eğitildiği, yelken aktivitelerine ev sahipliği yapan önemli bir
merkezdir. Yelken Kulübünde ayrıca sörf, optimist, 4.20 ve pirat sınıfı yelkenliler turistlerin de
kullanımına açıktır.
Bartın Merkez İlçe- Kızılkum Plajı: Bartın’ın kuzey-batı yönünde ve 25 km uzaklıkta yer alan
Kızılkum, yaklaşık 4 km’lik uzunluğu ile yörenin en bakir ve en uzun plajıdır. Temiz ve derin
denizi ile bol kumlu bir plaja sahiptir. Kızılkum Plajı, kırmızı renkli kayaların aşınması sonucu
deniz kenarında çökelen birikintilerden oluşmakta olup kumları kızılımsı renktedir.
Bartın Merkez İlçe- Mogada Plajı: Bartın’ın batı yönünde yer almakta ve şehir merkezine 20
km. uzaklıkta bulunmaktadır. Plaj, 1.5 km uzunluğa sahiptir. Her iki ucu kayalardan oluşan iki
ufak burunla çevrili olan koy korunaklıdır.
Bartın Merkez İlçe- Güzelcehisar Plajı: 700 metre uzunluğundaki plaj, Bartın’ın batı yönünde
ve şehir merkezine 17 km uzaklıkta olup, tarih ve doğanın iç içe girdiği bir plajdır.
Güzelcehisar civarındaki 80 milyon yıl önce oluşmuş lav akıntıları eşsiz bir doğal miras
konumundadır. Güzelcehisar lav sütunlarının çapları 50-100 cm olup, boyları 30 metrenin
üzerindedir. Türkiye’de Jeolojik Miras Envanteri Önerileri içerisinde bulunan Güzelcehisar lav
sütunları, dünyanın ender gelişmiş doğal oluşumlarındandır.
Amasra- Bozköy Plajı: Amasra’ya 12 km uzaklıkta olup, doğu yönünde, uzun ve ince bir
kumsaldır. Plajın uzunluğu 2 km’dir. Bozköy koyu ve plajı doğallığını halen korumaktadır.
Amasra- Çakraz Plajı: Tarihteki ismi kızıl manasına gelen Erythinoi’dir. Çakraz plajının
uzunluğu 1,5 km’dir. Bartın ve çevresinin turizm potansiyeli yüksek olan plajlarındandır. İnce
kumlu bir koya ve plaja sahiptir.
Amasra- Akkonak Plajı: Çakrazın 4 km doğusundadır. Falezli yüksek kıyıların önünde oluşan
kum ve çakıl karışımı bir plajdır.
Amasra- Göçgün Plajı: Göçgün plajı, Kızılkum’dan sonra Bartın ilinde en bakir ve doğal yapıya
sahip olan plajdır. Akkonak’tan 5 km doğuda yer almaktadır. Koyun doğu ve batı ucundaki
ormanlarla kaplı iki burun plajı korunaklı kılmaktadır. İnce kumlu olan plajın uzunluğu 1
km’dir.
Kurucaşile- Çambu Plajı: Kurucaşile’nin batı yönünde ve ilçeye 14 km uzaklıktadır. Plajın
doğu yönünde ve motorla gidilebilen sarp bir kaya sathında yılanların dolanışını tasvir eden
rölyef vardır. Bu bölgede Fok balıklarının üremesine müsait 10x10x10 ebadında bir deniz
mağarası oluşmuştur. Dik yamaçlarla inilen koyda herhangi bir yapılaşmaya gidilmesi
mümkün değildir. Plaj doğal karakterini hala korumaktadır.
Kurucaşile- Tekkeönü Plajı: Tekkeönü plajı, Kurucaşile’nin batı yönünde olup ilçeye 10 km.
uzaklıktadır. Plajın uzunluğu yaklaşık 500 m’dir. Tarihi Kromna şehrinin merkezi olan
Tekkeönü, ahşap yat ve balıkçı teknelerinin yapım yeri olarak ünlenmiştir.
1.1.5.2.2. SU ALTI DALIŞ TURİZMİ
Su altı dalış turizmi; su altı dünyasının ekolojik zenginliklerini ve mevcut ise arkeolojik kültür
varlıklarını görmek ve görsel olarak belgelemek amacıyla gerçekleştirilen sportif ve eğitim
amaçlı dalışları kapsayan bir turizm çeşididir.
Batı Karadeniz Bölgesinde su altı dalış faaliyetleri çevre kirliliği, donanım eksikliği gibi
nedenlerden ötürü fazla rağbet görmemektedir.
ZONGULDAK İLİ SU ALTI DALIŞ TURİZMİ İLE İLGİLİ VARLIKLAR
Zonguldak ilinin dalış alanları ve batıkları turizm faaliyeti olarak henüz değerlendirmeye
alınmamıştır. Zonguldak’ta kayıtlı üç adet merkez bu alanda faaliyet göstermektedir.
Zonguldak İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünden alınan verilere göre ilde bulunan dalış ve batık
dalış noktaları şunlardır:
Tablo.18. Zonguldak Su Altı Dalış Turizmi
DALIŞ NOKTALARI
Zonguldak Merkez Fener Mevkii
Kozlu Beldesi Değirmenağzı Mevkii
Kozlu Beldesi Balıkçı Barınağı
Kozlu Beldesi Ilıksu Plajı
Kilimli Beldesi Balıkçı Barınağı
Zonguldak Merkez Kapuz Plajı
Kdz. Ereğli Çavuşağzı Mevkii
Kdz. Ereğli Alacaağzı Mevkii
BATIK DALIŞ NOKTALARI
Faik Kalkavan Gemi Batığı – Zonguldak Limanı
ÇATES Barç Batığı - Çatalağzı
BARTIN İLİ SU ALTI DALIŞ TURİZMİ İLE İLGİLİ VARLIKLAR
Bartın ilinde su altı keşifleri için batıklar ve su altı mağaraları gibi ideal alanlar bulunmasına
rağmen henüz bu alanda gerekli araştırma ve inceleme çalışmaları yapılmamıştır. Sualtı dalışı
açısından el değmemiş bir hazine olan Amasra ve çevresinde özellikle Tarlaağzı Önü, Çakraz
Burnu ve Mogada yakınlarında turistlerin ilgisini çekecek dalış alanları bulunmaktadır. Bunun
yanı sıra Amasra mendireği yakınlarında 17 yy.da Kırım’dan esir, yağ ve hurda gümüş taşıyan
Hüssam Reis’e ait gemi batığı bulunmaktadır. Ayrıca Gökyar, Çakraz ve Mogada açıklarında
batıklara da rastlanmaktadır.
1.1.5.2.3. EKO TURİZM
Uluslararası Eko Turizm Topluluğu TIES (The International Ecotourism Society) tarafından
yapılan tanıma göre eko turizm; “çevreyi koruyan ve yerel halkın refahını gözeten, doğal
alanlara karşı duyarlı bir seyahattir” .
Bireysel olarak ya da küçük gruplar halinde gerçekleştirilen eko turizm faaliyetleri, aileler
tarafından işletilen ev yahut küçük işletmeleri, geleneksel mimarinin iyi örneklerini ve yerel
kaynakların kullanımını hedef almaktadır. Genellikle deniz turizminde görülen kitle turizminin
aksine eko turizm çevreci bir yaklaşımla turizm anlayışını sadece yaz dönemine değil tüm yıla
yaymayı, tabiata yapılan baskıyı azaltarak tahribatı önlemeye yönelik planlamayı ve uzun
vadeli sürdürülebilir bir ekonomik gelişmeyi hedeflemektedir.
Zengin doğal kaynakları ile Batı Karadeniz Bölgesi, kaynakların sürdürülebilirliği ve bu
kaynakların turizm amaçlı olarak değerlendirilmesi konusunda büyük bir potansiyele sahiptir.
Sanayi faaliyetlerinin olmadığı kırsal alanlarda eko turizmin benimsenip yaygınlaştırılması
sayesinde, yerli halkın bilinçlenerek kırsal kalkınmanın sağlanabilmesi için büyük bir fırsat
değerlendirilmiş olacaktır. Eko turizm potansiyelleri kapsamında bölgede yer alan şelale ve
çağlayanlar, doğal güzellikler ve korunan alanlar ile göl ve göletler ele alınacaktır.
ŞELALELER / ÇAĞLAYANLAR
Zonguldak - Harmankaya Şelaleleri: Zonguldak şehir merkezine 12 km mesafedeki şelaleye
nehir yatağında 3 km’lik bir yürüyüş ile ulaşılmaktadır. Yaklaşık 6 saat süren bir yürüyüşle
geçilebilen parkur zaman zaman iple iniş yapmayı/tırmanmayı da gerektirmektedir.
Zonguldak -Değirmenağzı Şelaleleri: 11km uzunluğundaki Değirmenağzı deresi üzerinde
bulunan şelaleler irili ufaklı pek çok şelaleden oluşmaktadır.
Zonguldak -Madencioğlu Şelaleleri: Devrek’e 11 km mesafede bulunan Özbağı Beldesi’nde
Gerze Dere (Kurudere) üzerinde yer alan Madencioğlu Şelalesi Özbağı’na 5 km mesafede
olup oldukça dik olan dere yatağındaki irili ufaklı birkaç şelaleden oluşmaktadır.
Zonguldak –Gökçebey- Hacımusa Deresi: Uzunluğu 10 km’yi bulan Hacımusa Deresi,
Gökçebey ilçesinde, 60 m rakımında Yenice Çayı’na akmaktadır. Hacımusa Deresi üzerinde
ilginç coğrafi oluşumlar ve şelaleler görülmektedir. Şelaleler, yumuşak zeminlerin aşınarak
düzleşmesi ve suyun sert kayaları aşındıramadan bunların üzerinden düşmesi ile
oluşmaktadır.
Zonguldak - Kdz. Ereğli -Güneşli Şelalesi: Ereğli’ye 25km uzaklıktaki Güneşli Şelalesi’ne
Güneşli Beldesi’ndeki Güneşli Dere yatağından 2 saatlik yürüyüşle ulaşılmaktadır. Şelalenin
yüksekliği 5 metre olup aşağısında bir havuz oluşmuştur.
Karabük – Merkez- Baklabostan Şelalesi: Karabük’e 17km mesafede bulunan Baklabostan
Şelalesi, Baklabostan Araştırma alanı içerisinde yer almaktadır.
Bartın- Kurucaşile - Gölderesi Şelalesi: Kurucaşile’ye 22km uzaklıkta bulunan Gölderesi
yaklaşık 12km uzunluğunda olup Çambu Yalısı koyuna dökülmektedir.
Bartın- Kurucaşile- Gökyar Şelalesi: Kurucaşile ilçesi, Kanatlı Köyü yakınlarında 70 m.
yükseklikten denize düşen bir şelaledir. Şelaleye ulaşım, deniz motoru ile sağlanmaktadır.
Bartın – Ulus- Ulukaya Şelalesi: Ulus ilçesine 17 km uzaklıktaki şelale Ulus Çayı üzerindedir.
Ulukaya Köyü sınırları içerisinde bulunan şelale tamamen kayalar içerisinden doğmakta ve 20
m. yükseklikten düşmektedir. Kanyon içerisinde ilerleyerek bir gölet meydana getiren Uluçay,
yaklaşık 16km uzunluğundadır. Ulukaya Şelalesi ve Kanyonu; çevresindeki panoramik
güzelliğiyle yoğun ziyaretçi çekmektedir. Kanyonun uzunluğu yaklaşık 1.5 km olup, yüksekliği
300 m’dir.
Bartın - Aksu Şelalesi: Aksu Çayı üzerindeki Aksu Şelalesi Umar Tepesi’nden 35 m
yükseklikten düşerek şelaleleri oluşturmaktadır.
DOĞAL GÜZELLİKLER VE KORUNAN ALANLAR
Zonguldak- Alaplı - Gümeli Tabiat Alanı
Alaplı’ya 35km uzaklıktaki Gümeli Bölgesi’nin 255 hektarlık kısmı 2008 yılında koruma
statüsüne alınmış ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından “Gümeli
Tabiat Anıtı” olarak tescil edilmiştir.
Alanda nesli tükenmek üzere olan ve 1000 yaşın üzerinde olan pek çok Porsuk ağacı
bulunmaktadır. Doğa tarihi bakımından çok değerli olan bu ormanın genel yapısı ılıman,
nemli Kuzey Ormanları tipindedir. Alanın biyoçeşitlilik açısından çok zengin flora ve faunaya
sahip olması, Türkiye’nin 1000 ve 1200 yaşlarındaki en yaşlı porsuk ağaçlarını bünyesinde
barındırması, yaylayı eko turizm açısından önemli hale getirmektedir.
Zonguldak- Devrek- Yedigöller Milli Parkı
Zonguldak’ın güneyinde yer alan 2.019hektar büyüklüğündeki Yedigöller havzası, kayan
kütlelerin vadilerin önlerini kapatması sonucu oluşan yüzeysel ve yeraltı akışlarıyla birbirine
bağlı kuzeyden güneye 1500 metre mesafede sıralanmış 7 heyelan gölünden oluşmaktadır.
Büyükgöl, Seringöl, Deringöl, Nazlıgöl, Küçükgöl, İncegöl ve Sazlıgöl olarak adlandırılan göller
aralarında 100 metre yükselti farkı bulunan iki plato üzerinde yer almaktadır. Dördü büyük,
üçü ise küçük olan bu göller yazın sıcak aylarda kurumaktadırlar. Gölleri içine alan 550
hektarlık alan Dirgine Orman İşletmesine bağlı işletme şefliği iken 1965 yılında “milli park”
olarak ilan edilmiş ve koruma altına alınmıştır.
Oldukça engebeli bir bölgede bulunan Milli Parkta heyelanın oluşturduğu göller, “Orman
Denizi”ni andıran 238 adet bitki türünün bulunduğu zengin bitki örtüsü, göllerde yaşayan
alabalıklar ve bu değerlerin yarattığı rekreasyonel kullanım potansiyeli Parkın ana
kaynaklarını oluşturmaktadır. Milli Parkta hâkim bitki örtüsü kayın ağaçlarıdır. Ayrıca meşe,
gürgen, kızılağaç, karaçam, sarıçam, göknar, karaağaç, ıhlamur ve porsuk gibi değişik türde
ağaçlar da görülmektedir.
Karabük – Yenice- Kavaklı Tabiatı Koruma Alanı: 334 hektarlık alan 23.12.1987 tarihinde
tabiatı koruma alanı olarak ilan edilmiştir. Sahanın nadir bir ekosistem özelliği taşıması ve
alanda olağanüstü boy ve çapta porsuk, fındık ve dişbudak gibi türler bulunması nedeniyle
kaynak değeri yüksektir.
Karabük - Çitdere Tabiatı Koruma Alanı: Şekermeşe ve Dibekyanı mevkiinde yer alan 72.15
ha.lık alan 29.12.1987 tarihinde koruma alanı olarak tescil edilmiştir. Çok çeşitli ağaç
türlerinin bir arada bulunduğu eşsiz bir ekosisteme sahip olması, Istranca meşesinin dünyada
eşine ender rastlanan boy ve çaptaki örneklerinin varlığı, aralarında nesli tehlikeye düşmüş
veya düşebilir türlerin de yer aldığı eşsiz yaban hayvanlarına sahip olması nedeniyle yüksek
kaynak değerine sahiptir.
Karabük - Gökpınar Arberatumu: Yenice’ye 11 km uzaklıktadır. 1050 metre rakımda bulunan
arberatum sahası 4 ha.’lık bir alanı kaplamaktadır. İçinde pek çok ağaç ve ağaçcık barındıran
alan, 40′ın üzerinde ağaç türünün bir arada bulunması ve alanda anıt ağaçların varlığı
nedeniyle 1991 yılında “açık hava müzesi” olarak tescil edilmiştir. Ayrıca Dünya Ormancılık
Örgütü (FAO) ve Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) tarafından mutlak koruma sahası olarak
kabul edilmiştir.
Karabük - Karakaya Deresi: Büyükdüz Orman Araştırma Bölgesinden doğan Baklabostan
Deresi, Karakaya Deresinin başlangıcını oluşturmaktadır. Başlangıç rakımı 770 metre olup
birçok irili ufaklı derenin birleşmesiyle oluşmuştur. Toplam uzunluğu 19 km’dir.
Karabük - Kızılkaya Deresi: Kızılkaya deresi 400 metre rakımdan doğmakta olup 140 metre
rakımında Filyos (Yenice) ırmağına kavuşmaktadır. Uzunluğu 8250 metredir. Kızılkaya Deresi
üzerinde suyun akışına bağlı olarak küçük şelalelere ve yüzülebilecek küçük gölcüklere
rastlamak mümkündür. Özellikle ilkbahar aylarında suyun akışı oldukça kuvvetlidir.
Bartın- Küre Dağları Milli Parkı/KDMP : Milli parkın idarî olarak etrafında bulunan ilçe
merkezleri Bartın’a ait olan Ulus, Kurucaşile ve Amasra ile Kastamonu’ya ait olan Azdavay,
Pınarbaşı ve Cide ilçeleridir. Sahip olduğu değerler dolayısıyla 2000 yılında “Milli Park”
statüsü alan KDMP, korunması amaçlanan biyolojik çeşitliliklerin güvence altına alınması için
kullanılan “tampon bölge” kavramının da gündeme gelmesine vesile olmuştur. KDMP,
Avrupa'nın olağanüstü doğal güzellikleri ile turizm arasında karşılıklı denge ve uyuma dayalı
bir korunan alanlar ağı oluşturmak suretiyle korunan alanların yönetiminde kalitenin
arttırılmasını tevsik eden bir sivil toplum kuruluşu olan ve adını Korunan Alanlar Ağı
(Protected Area Network) kısaltmasından alan PAN Parks’ın Türkiye’de kabul ettiği ilk alan
olma özelliğine de sahiptir.
Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı; genel özellikleri ve kaynak değerleri açısından
eşsiz bir jeolojik yapı özelliği göstermektedir. Küre Dağları’nın batı kesimi, içinde yaşlı
ormanların, kanyonların, akarsu ve çayırlıkların da olduğu geniş, el değmemiş, nemli karstik
ormanlara sahiptir. Bu açıdan Toros Dağları ile benzerlik gösteren Küre Dağları’nın en önemli
ayırt edici özelliği, karışık ormanlarıdır.
Uluslararası öneme sahip olan KDMP; kanyonları, boğazları, mağaraları, şelaleleri, düdenleri,
ilginç karstik oluşumları, 1200 yıllık yaşlı ve bakir ormanları, flora ve endemik bitki varlığı, 129
kuş ve 40 memeli türünün yaşadığı fauna zenginliği ile ekoturizm açısından zengin bir
çeşitlilik sunmaktadır.
Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı’nın yakın çevresi aynı zamanda zengin ve çeşitli
folklorik değerlere sahiptir. Milli Parkın doğal güzelliklerinin yanısıra bu folklorik değerler
yörenin en önemli turizm potansiyelini oluşturmaktadır.
Karabük- Eflani - Kokurdan Yaylası: 1000 m rakımlı Kokurdan Yaylası, Eflani’ye 16 km
uzaklıkta yer almaktadır.
Karabük- Eskipazar- Eğriova Yaylası: Adiller ve Şevkiller köylerinin kullandığı 1200 m rakımlı
Eğriova Yaylası geniş bir alana yayılmıştır. Yayla ve çevresi çam, köknar ve gürgen ağaçları ile
çevrelenmiştir. Yaylada her yıl Temmuz ayında yayla şenlikleri yapılmaktadır.
Karabük- Safranbolu: Safranbolu’da, yoğun orman alanları ve coğrafi yükseltiler, bölgede
büyük yaylaların oluşumuna olanak sağlamıştır. Sarıçiçek ve Uluyayla, yörenin önemli
büyüklükteki yaylalarıdır. Ne var ki Sarıçiçek Yaylası günümüzde yaylacılık açısından faal
değildir.
Bartın- Arıt (Zoni) Yaylası: Zoni Yaylası Arıt’ın kuzeybatısında, KDMP’nın tampon zonunda yer
almaktadır. Yörenin bitki örtüsünü, köknar, sarıçam, kayın, gürgen, meşe, akağaç, kiraz,
ıhlamur, kayacık, dışbudak ve yüzlerce alt flora oluşturmaktadır.
Bartın- Ulus-Uluyayla: Ulus’a 25km mesafededir. Uluyayla, Karadeniz oluşumu sırasındaki
büyük yer hareketleri ile meydana gelmiş büyük bir düzlüktür. Denizden yüksekliği ortalama
1000 metre olan Uluyayla’nın yüz ölçümü yaklaşık 47 km2’dir. Alanda beş adet yayla
yerleşmesi (Karakız, İnönü, Kızılgöl, Çokman, Aşağı Yayla) bulunmaktadır ve geleneksel
anlamda yaylacılığa devam edilmektedir. Bitki örtüsü iğne ve yayvan yapraklı ağaçlardan
oluşmaktadır. Alanın batısında iki adet mağara İnönü (Kırlangıç ya da İnağzı) ve Subatık
Mağaraları bulunmaktadır. Yaylada yaylacılık geleneği devam etmekte olup, Temmuz
aylarında yayla şenlikleri yapılmaktadır.
Bartın- Ardıç ve Gezen Yaylaları: Ardıç ve Gezen yaylaları, Kumluca-Safranbolu ve Yenice
arasında kalan ardıç bölgesinde birbirlerinden 8 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Ortalama
yükseklikleri 1500 m. civarında olmakla birlikte Ekim - Mayıs ayları arasında yılın beş ayını
karlar altında geçirmektedir. Alana ulaşımı sağlayacak düzgün bir yolu yoktur.
GÖLLER / GÖLETLER
Karabük’te büyük doğal bir göl bulunmamaktadır. Ovacık’ın kuzey kesiminde Şamlar Köyü
yakınlarında Karagöl adlı bir krater gölü bulunmaktadır. Ayrıca; DSİ tarafından sulama amaçlı
olarak kullanmak üzere Eflani’de üç gölet yapılmıştır. Bunlar; Bostancılar Göleti, Esencik
(Kadıköy) Göleti ve Ortakçılar Göleti’dir. Çevresindeki ormanların güzelliği nedeniyle yürüyüş
amaçlı olarak kullanılan gölette olta balıkçılığı da yapılmaktadır.
Karabük- Eflani İlçede 1976-1983 yılları arasında inşa edilen üç adet gölet bulunmaktadır.
Bunlar; Bostancılar, Esencik (Kadıköy) ve Ortakçılar Göletleri’dir.
Karabük – Eflani - Bostancılar Göleti: İlçenin kuzey batısında Ovaçalış-Soğucak yolu üzerinde
bulunan Bostancılar Göleti Eflani’ye 3 km uzaklıktadır. Sulama amacıyla toprak dolgu olarak
inşa edilen gölet 1 km genişliğindedir. Bostancılar göletinin yüksekliği 14.40 m.dir.
Karabük – Eflani- Esencik Göleti: Esencik Göleti (Kulüp Köyü) Eflani merkeze 4.5 km
uzaklıktadır. Sulama amacıyla toprak dolgu olarak inşa edilen Esencik Göleti’nin genişliği
2500 metre ve yüksekliği 15 metredir.
Karabük – Eflani -Ortakçılar Göleti: Bostancı Köyü Ortakçılar Mahallesi’nde yer alan göletin
Eflani’ye uzaklığı 5 km’dir. 940 metre yükseltide bulunan göletin alanı yaklaşık 250.800 m2dir.
Ortakçılar Göleti’nin genişliği 1150 metre ve yüksekliği 15 metredir. Göletlerde aynalı sazan
gibi çeşitli balıklar yaşamaktadır. Göletlerde olta balıkçılığı, foto safari, doğa yürüyüşü gibi
aktiviteler yapılmaktadır.
Karabük – Ovacık - Karagöl: Karabük’e 35 km uzaklıkta bulunan Küçüksu Köyü Karagöl
Mahallesinde yer alan Karagöl bir krater gölü olup çevreden sızan kaynak sularının killi
zeminde oluşan göl tabanını tampon yaparak birikmesiyle oluşmuştur. Karagöl, Karagöl Fayı
nedeniyle yatay bir konumda düşen killi birim bloklarının göl zeminini oluşturmasıyla
meydana gelen tektonik kökenli bir göldür.
1.1.5.2.4. DAĞ TURİZMİ/DOĞA YÜRÜYÜŞLERİ
Dağ turizmi doğayı keşfetmek amacıyla dağlara yönelik olarak yapılan alternatif bir turizm
biçimidir. Doğa yürüyüşü olarak tanımlanan trekking, sırt çantalı ya da çantasız, günübirlik
veya daha uzun süreli olarak yapılan bir yürüyüş etkinliği olarak ifade edilebilir.
Günümüzde doğanın tüm yönleriyle yaşanmasına olanak sağlayan doğa yürüyüşleri (trekking)
hızla yaygınlaşmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı dağ ve doğa yürüyüşü turizminin
gelişmesine yönelik çalışmalar yürütmekte olup bazı yörelerde yürüyüş rotaları ve mola
noktaları belirlemiştir. Bu rotalar üzerinde ihtiyaç duyulan kamp alanları, tuvalet, çöp
toplama yerleri gibi bazı altyapı ihtiyaçlarını karşılayacak donanımı sağlamaktadır.
Bölgemizde bulunan Küre Dağları doğa yürüyüşü açısından en bilinen bölgedir.
DOĞA YÜRÜYÜŞLERİ/ DAĞ TURİZMİ
Zonguldak İli Dağ Turizmi ve Doğa Yürüyüşleri ile İlgili Varlıklar
Dağlık ve ormanlık bir alandan oluşan Zonguldak coğrafyasında yükseltiler 2000 metreyi
aşmamaktadır. Dört mevsim yeşil kalabilen, aralarında küçük akarsu ve köyler olan bu dağlık
alanlarda yürüyüş yapmak ve doğada vakit geçirmek mümkündür.
Trekking Güzergahları

Değirmenağzı Şelaleleri (Aşağıçayır, Yahma Köyü, Üçköy/ Kozlu),

Alacaağzı – Gökçeler Vadisi (Kandilli / Kdz.Ereğli),

Güneşli Şelaleleri – Kayalıdere Vadisi (Çaylıoğlu Beldesi, Devrek – Kdz.Ereğli arası),

Harmankaya Şelaleleri (Elvanpazarcık / Merkez),

Ilıksu – Saka Köyü (Kozlu),

Bölüklü Yayla – Bacaklı Yayla (Gümeli / Alaplı),

Dirgine Vadisi – Aksu Yaylası (Eğerci / Devrek),

Bostandüzü (Akçasu Köyü / Devrek),

Çatalağzı Donbay Düzü,

Elmacı Köyü – Dağköy Hattı,

Madencioğlu şelaleleri (Özbağı/Devrek)

Hacımusa Deresi (Hacımusa/Gökçebey)

Karabük İli Dağ Turizmi ve Doğa Yürüyüşleri ile İlgili Varlıklar
Karabük ili ve ilçelerinde, özellikle de Eskipazar, Yenice ve Safranbolu ilçelerinde önemli doğa
yürüyüşü güzergâhları mevcuttur.
a. Eskipazar
2009 yılında Karabük Valiliği ve Eskipazar Kaymakamlığı tarafından hayata geçirilen “Doğadan
Tarihe Yürüyüş Rotaları” projesi, toplam 8 farklı parkurdan oluşmaktadır. Patika ve orman
yollarının işaretlenmesiyle oluşturulan bu rotalar, toplamda 166 kilometrelik bir güzergâhı
kapsamaktadır. Eskipazar trekking güzergahları şunlardır:

Yalakkuz Eğriova Göleti-Ören (11 km)







Ören-Kuyucak Yaylası (12 km)
Kuyucak Yaylası-Adiller Eğriova Göleti (14 km)
Adiller Eğriova Göleti- Alan Yaylası (10 km)
Alan Yaylası-Hadrianoupolis antik kenti (14 km)
Hadrianoupolis-Aslanlar (10 km)
Aslanlar-Kimistene antik kenti (13 km)
Çetiören-Kimistene (109 km)
b.Yenice
Karabük Valiliği ve Yenice Kaymakamlığı tarafından gerçekleştirilen “Yenice Yürüyüş
Parkurları” projesi 2009 yılında uygulamaya geçirilmiş olup toplamda 210 kilometrelik 21
farklı parkurdan oluşmaktadır. Günübirlik, kısa ve uzun olmak üzere 3 farklı kategoride
oluşturulan yürüyüş parkurları genellikle orman yolu ve patikalardan oluşmaktadır. Yenice
ormanları yürüyüş parkurları, her seviyedeki yürüyüşçülere hitap eden birkaç saatlik kolay
parkurlardan (kısa), 4-6 saatlik günübirlik yürüyüşlere ve 2-6 günü kapsayan uzun rotalara
kadar turistlere üç farklı kategoride trekking imkanı sunmaktadır. Yenice trekking
güzergahları şunlardır:
Günübirlik Parkurlar

Kent Ormanı - İncebacaklar - Şeker Kanyonu (11 km.)

Yazıköy - Aslandibi (12 km.)

Göktepe Yaylası - Bağbaşı Yaylası - Çeltik Köyü (11 km.)

Göktepe Yaylası - Bektaş Yayla - Fındıkaltı (12 km.)

Değirmendere Alabalık - Kızılkaya Orman İşletme (12 km.)

İncebacaklar Köyü - Şekermeşe Orman İşletme (14 km.)

Sorgun Yayla - Keltepe Zirve - Eğriova Karabük Göleti (12 km.)

Karaağaç Köyü - Keltepe Zirve - Sorgun yayla (15 km.)

Gökbel Köyü - Karakaya - Anayol Dolemit Madeni (15 km.)

Arboretum - Subatan Yaylası - Arboretum (15 km.)
Uzun Parkurlar

Eğriova Eskipazar Göleti - Meyri Sapağı - Eğriova Karabük Göleti (25 km. - 2gün)

Arboretum - Eğriova Karabük Göleti - Keltepe Zirve - Sorgun Yayla (30 km. - 2gün)

Karaağaç - Belen Yayla - Eğriova Karabük Göleti - Sorgun Yayla - Karaağaç (23 km. 2gün)

Değirmen Alabalık - Kızılkaya - Yalaklaryanı - Baklabostan Orman İşletme-Karakaya
Orman İşletme - Anayol Dolemit Maden (63 km.- 5 gün)

Kent Ormanı - Şekermeşe Orman İşletme - Eğriova Eskipazar Göleti - Sorgun Yayla Keltepe Zirve - Eğriova Karabük Göleti – Subatan - Arboretum (77 km. - 6 gün)
c. Safranbolu
Uzun Parkurlar

Safranbolu’dan - Eflani’ye Katır Yolu: Safranbolu’dan Eflani’ye ya da Cinci Han’danTaşhan’a giden bu yol; hem doğal, hem de bir kültür yoludur. Her iki yönde de
yürünebilmektedir (2 gün). Dört mevsim yürünebilir.

Ulugeçit Köyü - Sakaralan Kanyonu: Parkurun başlangıç noktası Eflani’ye bağlı
Ulugeçit Köyü’dür. Buradan başlayan yürüyüş 20 km. sonra Safranbolu’ya bağlı
Değirmencik Köyü’ne ulaşmaktadır. Köyden sonraki yürüyüş yolu zor bir parkur olup
özellikle Yörük Köyü’nün alt kısmında bulunan kanyonun geçilmesi oldukça zordur (2
gün).

Çatak Köyü - Sırçalı Kanyonu: Çatak Köyü’nden başlayan parkur, Karabük-Kastamonu
karayolunun kenarında bulunan tarihi kemer köprüde bitmektedir (2 Gün). Dört
mevsim yürünebilir.

Örencik - Sırçalı Kanyonu: (2 gün) Dört mevsim yürünebilir.

Ağaçkese Köyü - Sırçalı Kanyonu: Ağaçkese Köyü’nde, Safranbolu-Eflani karayolunun
kenarından başlayan parkur, Karabük-Kastamonu karayolunun kenarında bulunan
tarihi kemer köprüde bitmektedir (2 Gün). Dört mevsim yürünebilir
1.1.5.2.5. MAĞARA TURİZMİ
Meydana geliş şekillerine göre doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılan mağaralar
yüzyıllardır insanların ilgisini çekmektedir. İnsanların kazdığı ve birtakım arkeolojik eserlerin
bulunduğu mağaralar (kaya mezarları, yeraltı şehirleri, kaya evleri, tapınaklar vb.) ile fizikikimyasal olaylarla oluşan doğal mağaralar turistler için önemli mekânlardır. Mağaraların
içinde bulunan karstik oluşumlar (sarkıtlar, dikitler, damlataşlar), hayvanlar (mağara
böcekleri, yarasalar, mağara balıkları, vb.) ve bitki toplulukları (sarmaşıklar, yosunlar), su
kaynakları, şelaleler değişik heyecanlar ve farklı deneyimler arayan günümüz turistinin ilgisini
çekmektedir.
Son yıllarda alternatif bir turizm türü olarak gelişme gösteren ve pek çok macera severin
ilgisini çeken mağara turizmi 1990’lı yıllardan bu yana turizmi çeşitlendirme politikası güden
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın da gündemindedir. Mağaraların durumlarına ve ziyaretçilerin
donanımlarına göre mağara turizmi üç şekilde gerçekleştirilebilmektedir:
1. Turizme açık olan mağaralar
(Zonguldak Cehennemağzı Mağarası, Zonguldak Gökgöl Mağarası, Bartın Gürcüoluk
Mağarası, Karabük Mencilis Mağarası)
2. Ekipmanlı normal ziyaretçilerin rehber eşliğinde ziyaret edebileceği mağaralar
(Zonguldak Çayırköy Mağarası)
3. Ekipmanlı profesyonel ziyaretçilerin girebileceği mağaralar
(Zonguldak-Kızılelma Mağarası)
Özellikle maceracı insanların ilgi gösterdiği ve sportif bir aktivite olan mağaracılık faaliyetleri
tırmanış, yürüyüş, yüzme, su altı geçişleri, botla geçiş vb. gibi aktiviteler gerektirdiğinden
profesyonel deneyim ve ekipmana ihtiyaç duyulur. Bu tip sportif mağaracılık faaliyeti
deneyimli ve bu konuda uzman rehberler liderliğinde gerçekleştirilir.
Zonguldak Merkez - Gökgöl Mağarası: Uzunluğu kollarıyla birlikte 3.350 m olan ve birbirine
bağlı katlardan oluşan, yatay olarak gelişmiş, 100 metre rakımındaki (mağara ağzı) halen aktif
bir mağara olan Gökgöl Mağarası, Zonguldak – Ankara karayolunun 5. km’sinde
bulunmaktadır. Tersiyer dönemine ait kayaç katmanlarının çökeldiği zamandan beri (yaklaşık
7.000.000–2.500.000 yıl) oluşumu devam eden mağara, damlataş oluşumu açsından çok
zengin olup, başka mağaralarda olmayan değişik renk ve şekillerde damlataş oluşumlarını
barındırmaktadır. Karbon kireçtaşı oluşumlu mağarada traverten, sarkıt, dikit, sütun, bayrak,
perde, akma damlataşları ve yoğun makarna sarkıtları görülmektedir.
Zonguldak – Merkez - Kızılelma Mağarası: Türkiye’nin en uzun mağaralarından biri olan
Kızılelma Mağarası, Kilimli beldesinin güneydoğusunda Ayiçi Mahallesinde bulunmaktadır.
Mağaranın girişi 155 metre rakımdadır. Düden şeklinde gelişen mağara Ayiçi Deresi ve Aydın
Deresi sularını toplamaktadır.
Yeraltı sisteminin (Kızılelma- Cumayanı) toplam uzunluğu 10 km’yi bulan mağara, 12 km’lik
Pınargözü Mağarasından sonra Türkiye’nin en uzun ikinci mağara sistemidir. Kızılelma
Mağarası kollarıyla birlikte 6.600 m uzunluğundadır. Oluşum yönünden zengin olan Kızılelma
Mağarası, sarkıtları, dikitleri, sütunları, gölleri ve akarsuları ile görsel açıdan son derece
zengin bir mağaradır.
Zonguldak – Merkez- Cumayanı Mağarası: Kızılelma Mağarasının devamını oluşturan
Cumayanı Mağarası Kilimli Beldesi’nin doğusunda bulunur. Yaklaşık 10 km’lik bir sistemin
sonu olan Cumayanı Mağarası’nda başka hiçbir mağarada görme olasılığı olmayan doğal bir
köprü bulunmaktadır. Mağara 1100 m uzunluğundadır. Kuyu ağzı 8 metre rakımında
bulunmaktadır. Geniş bir alana yayılan travertenler, dev sarkıtlar ve yeraltı deresinin
oluşturduğu göllenmeler, kumsallar mağaraya özgün bir kimlik kazandıran jeolojik,
jeomorfolojik oluşumlardır.
Karabük Merkez-Bulak (Mencilis) Mağarası: Deniz seviyesinden 730 m. yükseklikte bulunan
Bulak (Mencilis) Mağarasının toplam uzunluğu 6052 m’yi bulmaktadır. Mencilis Mağarası,
yatay olarak gelişmiş, çok katlı, kaynak konumlu aktif ve fosil bölümlerden oluşan bir
mağaradır. Mağaranın 2.5 km’lik kısmı haritalanmıştır. Birbirine bağlı üç kattan oluşan bu
mağara, ilginç bir oluşum ve gelişim özelliğine sahiptir. İçindeki yeraltı nehirleri, göletleri,
şelaleleri ile mağara araştırmacıların ilgisini çekmektedir. Mağaranın 350 m.lik kısmı
ışıklandırılarak turistik amaçlı olarak geziye açılmıştır.
Karabük- Safranbolu - 100. Yıl Mağarası: Karabük’e bağlı 100. Yıl Sitesi önünde, Bulak
Kanyonu’na bakan çocuk parkının altında yer alan bu mağara 803 m uzunluğundadır ve tek
bir galeri halinde batıya uzanmaktadır. Mağara ağzının bulunduğu kanyon çoğunlukla büyük
yumrulu kireçtaşı içinde oluşmuşsa da mağaranın tümü ince taneli kireçtaşları içinde yer
almaktadır. Mağara ziyarete açık değildir.
Karabük- Safranbolu -Hızar Mağarası: Safranbolu’ya 7.5 km uzaklıktadır. 900 m. yükseltide
bulunan mağaranın keşfi henüz yapılmamıştır.
Karabük- Safranbolu/Ağzıkara Mağarası: Harmancık köyünde bulunan Ağzıkara Mağarası
sarkıt, dikit ve diğer jeolojik oluşumlar bakımından farklı bir güzellik ve zenginlik
içermektedir.
Bu mağaraların dışında, Uluyayla’da henüz yeterince keşfedilmemiş büyük bir mağara girişi
ile ormanın iç kesimlerinde derin çukurluk biçiminde ilginç jeolojik oluşumlar bulunmaktadır.
Yenice’de bulunan İnönü Mağarası, Kıraç Mağarası mağaracıların ilgisini çekecek özelliklere
sahiptir. Ovacık ilçesinde ise, Abdullar köyü İnönü mevkiinde iki odalı mağara, Ören
mevkiinde mağara, Akçapınar mahallesi altında dokuz odalı mağara ve Ganibeyler köyünde
üç odalı mağara bulunmaktadır. Bu mağaralarla ilgili araştırmalar henüz yapılmamıştır.
Bartın/Amasra -Gürcüoluk Mağarası: Bartın’a 32 km uzaklıktadır. Toplam uzunluğu 169 m,
girişe göre en derin noktası -5 m olan Gürcüoluk mağarası yatay olarak gelişmiş geçit
konumlu fosil bir mağaradır. Odalar; gri, krem ve bej arasında değişen renkli sarkıt ve
dikitlerle bezeli çeşitli şekiller, traverten havuzlar ve basamakların oluşturduğu rengârenk bir
dünyadır. Bu odalardan birinden üst kattaki odalara geçilebildiği gibi bir diğerinden ancak bir
insanın sığabileceği büyüklükteki bir dehlizle yeryüzüne çıkmak mümkündür.
Bartın/Amasra -İncivez Mağarası: İncivez köyü yakınlarında yer alan mağara, Amasra’ya 15
km uzaklıktadır. Mağaraya 15 dakikalık yürüyüşle ulaşılmaktadır.
1.1.5.2.6. KUŞ GÖZLEMCİLİĞİ
Kuş gözlemciliği doğayı kuşların dünyasından tanımayı sağlayan bir gözlem sporudur. Kuşların
renkleri, davranışları ve yaşam alanlarının çeşitliliği insanları kuş gözlemine çeken
etkenlerdir. Türkiye’de kuş gözlemciliği son yıllarda dünyadaki gelişmelere paralel olarak
hızla yayılmaktadır. Ülkemiz kuş türleri açısından zengin olup yaklaşık 460 kuş
gözlemlenebilmektedir. Bu zenginliğin en önemli nedenleri, ülkemizin zengin sulak alanlara
sahip olması ve kuş göç yolları üzerinde bulunmasıdır.
Zonguldak İli Kuş Gözlemciliği ile İlgili Varlıklar
Karadeniz’den İç Anadolu’ya açılan derin bir koridor olan ve Zonguldak içinden geçen Filyos
Çayı, çevredeki zengin bitki örtüsü ve vadilerle birlikte yaban hayatının gelişmesi için çok
uygun koşullar içerir. Filyos çayı koridoru üzerinde bulunan Filyos Beldesi-Sazköy Mevkii ile
Filyos Çayı Havzası özellikle kışın ve kuşların göç mevsiminde kuş gözlemciliği açısından
önemlidir.
Zonguldak ilinde 280 kuş türünün yayılış gösterdiği veya hayatlarının belirli bir kısmını burada
geçirdikleri belirlenmiştir. Zonguldak ili bu kuş çeşitliliği ile Türkiye’deki iller sıralamasında
ilk 10’da yer almaktadır. Zonguldak’ta belirlenen kuşların çoğunluğu göçmen kuşlardır.
Göçmen kuşların en yoğun olarak görülebildiği aylar Mayıs ve Eylül aylarıdır. Zonguldak
ilinde ilgi çekici kuş türleri kaydedilmektedir. Bunlar arasında her sene Türkiye’de çok az
kaydı bulunan Sürmeli Kumkuşu, Büyük Kumkuşu ve Bataklık Kırlangıcı sayılabilir. Diğer
taraftan dünyanın en hızlı kuşunu (Gökdoğan) ve Türkiye’nin en küçük kuşlarını (Çitkuşu,
Çalıkuşu, Sürmeli Çalıkuşu) Zonguldak’ta gözlemlemek mümkündür. Bu türlerin tamamı
Filyos deltasında gözlemlenmiştir.
Karabük İli Kuş Gözlemciliği ile İlgili Varlıklar
Dünyayı kuşların dünyasından tanımayı sağlayan bir gözlem sporu olarak tanımlanan kuş
gözlemciliği potansiyeli açısından özellikle Yenice ormanlarının çok zengin olduğu ifade
edilebilir. Yenice Ormanları farklı kuş türlerine ve onların besin kaynağı olan böceklere doğal
yaşam ortamı sağlamaktadır. Ormanlarda gökçe güvercin, ak sırtlı ağaçkakan, ortanca
ağaçkakan, çizgili ötleğen, alaca sinekkapan türleri yoğun olarak bulunmaktadır. Ayrıca
çulluk, tahtalı güvercin, alakarga, orman tavuğu, ispinoz, atmaca ve diğer bazı yırtıcı kuş
türleri bölgede izlenebilmektedir.
Bartın İli Kuş Gözlemciliği ile İlgili Varlıklar
Amasra’da çeşitli balıkçıl kuşların yanı sıra kış aylarında Amasra limanlarına gelen kuğular da
izlenebilmektedir.
1.1.5.2.7. KÜLTÜR TURİZMİ
Kültür turizmi, bir bölgenin ya da bir ülkenin kültürel varlıklarını; tarih, sanat, mimari,
arkeoloji gibi kültürel ögeleri, halkın yaşam biçimini, festivaller, moda gösterileri, müzik,
sinema gösterileri, sergiler, v.b. kültürel etkinlikleri ve güncel sanat eserlerini turistik bir ürün
biçiminde ziyaretçilerin hizmetine sunan bir turizm biçimidir. Tüm arkeolojik, tarihsel kültür
varlıkları, müzeler, ören yerleri, anıtsal yapılar, sivil mimari örnekleri, her türlü güncel sanat
eseri ve etkinliği (resim, heykel, film, fotoğraf, güncel sanat, festivaller, konserler, sergiler)
etnografya, folklor, yemek kültürü, bazı sosyo-ekonomik olgular (gecekondular, dinsel
motifler), gibi kültürel ürünlerin keşfedilmesi, incelenmesi, tecrübe edilmesi ve eğitim
amacıyla yapılan seyahatler bu turizm türü içerisinde yer almaktadır. Safranbolu, Eskipazar,
madencilik faaliyetleri ile ön plana çıkan Zonguldak kültür turizminin gerçekleştirilebileceği
yerlerin başında gelmektedir.
1.1.5.3. TURİZM SEKTÖRÜ KONAKLAMA VE HİZMET KAPASİTESİ
TABLO.19. Zonguldak, Karabük, Bartın İlleri Konaklama Tesisi Sayısı (2011)
Tesis Türü ve Sınıfı
Zonguldak
Karabük
Bartın
Toplam
*****
1
-
-
1
****
1
-
-
1
***
9
5
2
16
**
2
1
4
7
*
1
-
-
1
Özel Belgeli
1
13
-
14
19
58
36
113
-
11
34
45
34
88
76
198
Belediye Belgeli
Oteller
Pansiyonlar
TOPLAM
Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın Kültür ve Turizm Müdürlükleri, 2011
Bölgedeki konaklama tesislerinin % 45’i (88 adedi) Karabük ilinde yer almaktadır. Mevcut
tesislerin çoğu Safranbolu ilçesinin turistik ve kültürel özelliği nedeniyle eski konakların
restorasyonu ile oluşturulmuş özel belgeli konak ve otellerdir. Karabük ilini 76 konaklama
tesisi ile Bartın ili (% 38) izlemektedir. En az konaklama tesisinin ise Zonguldak ilinde (% 17)
bulunduğu görülmektedir. Bununla birlikte Zonguldak ilinde ağırlıklı olarak turizm işletme
belgeli ve nitelikli tesis (yıldızlı) faaliyet göstermektedir.
TABLO.20. Zonguldak, Karabük, Bartın İlleri Konaklama Tesisi Kapasitesi (2011)
İller
Turizm İşletme Belgeli
Oda Sayısı
%
Yatak
Sayısı
Belediye Belgeli
%
Oda Sayısı
%
Yatak Sayısı
%
Zonguldak 688
49
1362
44
532
24
1060
20
Karabük
446
31
1070
34
704
31
1806
33
Bartın
286
20
696
22
1011
45
2514
47
Toplam
1420
100
3128
100 2247
100 5380
100
Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın Kültür ve Turizm Müdürlükleri, 2011
Zonguldak, Karabük ve Bartın illeri oda sayısı ve yatak kapasitesi açısından incelendiğinde
bölgedeki turizm işletme belgeli ve belediye belgeli oda sayısının 3667 oda ve yatak
kapasitesinin ise 8508 yatak olduğu görülmektedir. Bölgede toplam yatak sayısı içerisinde
turizm işletme belgeli yatak sayısının oranı % 37’dir. En çok turizm işletme belgeli yatak
kapasitesi Zonguldak ilinde bulunmaktadır. Zonguldak bölgedeki toplam yatak kapasitesinin
% 44’üne sahiptir. En çok belediye belgeli yatak kapasitesi ise Bartın ilinde bulunmaktadır.
Bartın ili bölgedeki belediye belgeli yatakların % 47’sine sahiptir.
Tablo.21. İllere Göre Bölgeyi Ziyaret Eden Turist Sayısı
250000
200000
150000
ZONGULDAK
KARABÜK
100000
BARTIN
50000
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın Kültür ve Turizm Müdürlükleri, 2011
Yıllar itibarıyla en çok turist alan il Bartın’dır. Bölgeye gelen yaklaşık 450 bin turistin yarıya
yakını Bartın ilinde konaklamaktadır.
Bölgeye gelen turistlerin ortalama % 95’ini yerli turistler oluşturmaktadır. Bölgeye gelen
yabancı turist oranı yıllara göre % 6-% 8 arasında değişmektedir.
1.1.5.4.
BÖLGEDE TURİZM SEKTÖRÜ İSTİHDAM DEĞERLERİ
Tablo.22. İller İtibariyle Turizm Sektöründe İstihdam Edilen Çalışan Sayısı (2011)
TURİZM İŞLETMELERİ
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri
310
182
90
Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri
154
187
200
30
12
6
Yiyecek İçecek İşletmeleri
(Restaurant, Cafe, Bar)
1447
300
300
TOPLAM
1914
681
596
Seyahat Acentaları
Kaynak: Rakamlar, TR 81 bölgesinde faaliyet gösteren turizm işletme belgeli ve belediye belgeli
konaklama tesisleri ile Sanayii ve Ticaret Odası kayıtları ve Esnaf ve Sanatkârlar Odası kayıtlarından
derlenmiştir.
Bölgede turizm sektöründe toplam 3191 kişi istihdam edilmektedir. Ancak turizm sektöründe
çalışan insan sayısının bu rakamın çok daha üzerinde olduğu tahmin edilmektir zira pek çok
tesiste sigortasız çalışan çok sayıda insan bulunmaktadır. Bununla birlikte turizm sektöründe
en çok çalışan Zonguldak ilindedir.
GÜÇLÜ YÖNLER
ZAYIF YÖNLER
FIRSATLAR
TEHDİTLER
Bölge coğrafyasının jeomorfolojik
özellikleri nedeniyle farklı turizm
aktivitelerine
uygun
yapıda
olması
Turizm
kavramı
yerel
yönetimlerce ve bölge halkınca
tam olarak algılanamaması
Turistlerin
değişen
motivasyonları, daha otantik,
farklı ve benzersiz deneyimler
yaşamak istemeleri ve farklı
turizm ürünlerine yönelik
olarak değişen satın alma
davranışları
Doğaya
yönelik
turizm
faaliyetlerinin artışı nedeniyle
doğal çevre üzerinde baskının
artması, biyolojik çeşitliliğin
olumsuz etkilenmesi ve yok
olması
Bölgenin “Batı Karadeniz Kıyı
Koridoru” çalışmasının bir parçası
olması
Doğal ve kültürel değerlerin
yeterince korunamaması
Kıyı turizminin yoğun olduğu
bazı destinasyonlarda pazarın
doyuma ulaşması nedeniyle
turistlerin
alternatif
destinasyon ve turizm çeşidi
arayışı
Nüfus yoğunluğu nedeniyle
taşıma kapasitesinin aşılması
ve doğal alanlarda tahribat
yaratması
Flora ve fauna açısından benzersiz
bir zenginliğe sahip olması
Bölgede alternatif turizm
çeşitleri
konusunda
uzmanlaşmış
seyahat
acenteleri
ve
tur
operatörlerinin az ve yetersiz
olması
Dünyada
ve
Türkiye’de
alternatif turizm türlerine
yönelik
talebin
giderek
artması
Bazı alanlarda artan yoğun
turist akını sebebiyle alanın
doyum noktasına ulaşması ve
kaynakların
bozulma
ve
kirlenme seviyeleri arttıkça ve
taşıma kapasitesi zorlandıkça
yörenin cazibesini yitirmeye
başlaması
Önemli orman alanlarının ve Milli
Parkların bölge sınırları içerisinde
yer alması (Küre Dağları Milli
Parkı,
Yenice
Ormanları,
Yedigöller Milli Parkı)
Denizlerin
kirli
olması
nedeniyle kıyı turizminin
yapılamaması
Karadeniz Havzası Ekonomik
İşbirliği
vb.
gerçekleşme
olasılığı yüksek uluslararası
organizasyonların gündemde
olması
Safranbolu ve Amasra’da
artan
kitle
turizmi
ve
günübirlikçi sayısına bağlı
olarak
bölgede
yaşanan
yoğunlaşma
ve
bu
yoğunlaşmanın
getirmiş
olduğu sorunlar
Tarihi, arkeolojik, kültürel ve
folklorik
değerlerin
doğal
alanlarla bir arada bulunması
Turizm paydaşları arasında
diyalog ve işbirliğinin yetersiz
olması
Üniversite şehirleri olması
nedeniyle artan genç nüfus ve
öğrenci ailelerinin bölgeyi
ziyaret etmeleri nedeniyle
potansiyel turist sayısının
artması
Bölgede Sit alanı ilan edilen
(Örneğin Safranbolu)
şehirlerde restorasyon
çalışmalarında yaşanan
bürokratik zorluklar
Uluslararası ve ulusal pazarlar için
keşfedilmemiş bir destinasyon
olması
Plansız kentleşme
Bölgede bulunan üç kentin
(Zonguldak, Karabük, Bartın)
birbirine yakın olması ve
bütünleşik bir destinasyon
yaratma potansiyeli
Rakip
destinasyon
merkezlerinin
(Kastamonu,
Beypazarı vb.) olması ve bu
şehirlerin
bazı
alanlarda
rekabet üstünlüğüne sahip
olmaları.
Özgün turistik ürün çeşitliliğine
sahip olması
Doğal alanlarda bulunan üst
yapı tesislerinin doğal çevre
ile uyumsuz olması
Bölgede
gelişen
ulaşım
olanakları nedeniyle bölgenin
daha ulaşılabilir olması
Büyük şehirlere yakın olması
Konaklama tesisi niteliklerinin
ve yatak kapasitesinin yetersiz
olması
Dünya miras listesine dahil edilen
Safranbolu’nun uluslararası üne
sahip olması, olumlu marka imajı
ve bölgede marka yaratma
potansiyelinin olması
Toplumda alternatif turizm
bilincinin
yeterince
geliştirilememiş olması
Eko turizm potansiyelinin yüksek
olması
Bölgedeki sanayi tesislerinin
varlığına bağlı olarak artan
çevre kirliliği ve yetersiz çevre
kalitesi
Bölgede turizm pazarının doyuma
ulaşmamış olması ve rekabetin
şiddetli olmaması nedeniyle yeni
yatırımcılara açık olması
Yeterli turistik kaynakların
varlığına
karşın
turizm
faaliyetlerinin
çeşitlendirilmesi hususunda
vizyon eksikliği
Kalifiye turizm
istihdamı
personeli
Bölgenin turistik tanıtım ve
pazarlamasının
yetersiz
olması
Küresel ısınma nedeniyle
güney bölgelerinden kaçış ve
kuzey bölgelerine yönelik
turizm talebinin artması
1.1.6. YAPI SEKTÖRÜ
Batı Karadeniz Bölgesinde yapı malzemeleri sektörü 10 alt sektörü içermektedir: Çimento,
alçı, kireç, hazır beton, agrega, tuğla, kiremit, seramik, cam ve mermer.
1.1.6.1. ÇİMENTO
Bölge, yüksek fırın cürufu, uçucu kül gibi puzolanik malzemeler açısından önemli bir
potansiyele sahiptir. Bu malzemeler bölgedeki öğütme tesisleri vasıtasıyla katkılı çimento
üretiminde değerlendirilmektedir Çimento fabrikalarının yurtiçinde ürün satışı yaptıkları
başlıca iller Zonguldak, Düzce, Kastamonu, Karabük, Çankırı ve Sinop’tur. Bölgeden Rusya,
Kuzey Afrika ve Romanya gibi ülkelere çimento ihracatı gerçekleştirilmektedir.
Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinin her birinde birer adet çimento fabrikası bulunmaktadır.
Bunlardan Zonguldak –Ereğli ve Karabük illerinde bulunan çimento fabrikaları öğütme tesisi
niteliğinde, Bartın’daki çimento fabrikası ise entegre tesis niteliğindedir. Zonguldak, Karabük
ve Bartın illerinde çimento sektöründe çalışan toplam 215 kişi bulunmaktadır.
Bölgedeki bu üç çimento fabrikası yılda ortalama 876.000 ton üretim yapmaktadır.
Karadeniz Bölgesinde ise toplamda 10 adet fabrika üretim yapmaktadır ve toplam üretim
yıllık 10,761 milyon tondur. Buna göre Batı Karadeniz Bölgesindeki üretim, tüm Karadeniz
Bölgesinin üretim kapasitesinin % 8,1’ini, Türkiye geneli çimento üretim kapasitesinin ise %
0,83’ünü oluşturmaktadır.
Grafik.14. TR81 Düzey 2 Bölgesi Çimento ve Klinker Üretim Değerleri
klinker
çimento
1000
859
Üretim (bin ton)
835
855
800
600
400
251
230
233
200
0
2008
2009
Yıllar
2010
Bölgedeki limanların iyileştirilmesi ve kapasitelerinin arttırılması, hem yakın pazarlara hem
de uzak pazarlara erişim açısından büyük önem arz etmektedir. Uçucu kül katkılı çimento
üretiminde termik santrallerin uçucu küllerinin kullanıldığı bölgede, külün teknik kalitesinde
dönemsel olarak dalgalanmaların olması önemli bir sorundur zira bu durum sürdürülebilir ve
kaliteli katkılı çimento üretiminde sıkıntılara yol açmakta ve maliyeti arttırmaktadır.
1.1.6.2. ALÇI
Alçı yangına dayanıklı bir malzemedir. Yanmaz bir malzeme olan alçı, yangın esnasında zehirli
gaz çıkarmamaktadır. Alçının ısı yalıtım özelliği bu amaç için özel olarak geliştirilmiş
malzemeler kadar olmasa da iyidir. Isı iletkenlik katsayısının düşük olması nedeniyle
yapılarda enerji tasarrufu amacıyla kullanılan malzemeler arasındadır. Alçı malzemesinin
birim hacim ağırlığının çimento esaslı diğer yapı malzemelerine oranla daha düşük olması
yapıda taşıyıcı sisteme aktarılan zati yüklerin azaltılması açısından da bir avantaj sayılabilir.
Cam sanayi, boya, tutkal, plastik üretimi ve ecza sanayi gibi birçok sanayi kolunda
kullanılmasına karşın alçının en yaygın olarak kullanıldığı alan inşaat sektörüdür. İnşaat
sektöründe alçı, toz ürün halinde inşaat alçısı, sıva alçısı, kartonpiyer alçısı, derz dolgu alçısı,
saten perdah alçısı olarak kullanıldığı gibi iç mekânları ayırmak için alçı-pano bölme elemanı,
tavan kaplama elemanı, alçı blok elemanı gibi prefabrik yapı malzemesi olarak da
kullanılmaktadır. Çimento sanayinde alçı, alçıtaşı olarak çimentonun ani prizini dengeleyici
olarak kullanılmaktadır.
BATI KARADENİZ BÖLGESİNİN MEVCUT DURUMDAKİ YERİ
Bölgede doğal alçıtaşı veya alçı ürünleri üretimi gerçekleştiren herhangi bir işletme
bulunmamaktadır. Yerel yönetimlerce Karabük ili Ovacık ilçesine bağlı Pürçükören Köyü
civarında önemli miktarda doğal alçıtaşı madeni bulunduğu belirtilmektedir ancak MTA’nın
Karabük İli Maden ve Enerji Kaynakları raporunda (2010) doğal alçıtaşı rezervi ve kalitesi
konusunda herhangi bir bilgi yer almamaktadır. Bölgede cevher rezervi ve özelliklerinin
belirlenebilmesi için saha bazında jeolojik ve hammaddeler ön araştırma çalışmalarına ihtiyaç
duyulmaktadır.
Buna karşın Zonguldak ili Çatalağzı beldesinde işletmeye alınan ZETES-II adlı taş kömürü
termik santralinin tam kapasite çalışması durumunda, baca gazı kükürt arıtma işlemi
neticesinde günlük 1000 ton kül ve sentetik alçıtaşı oluşacağı öngörülmektedir. ZETES
santrallerinde yılda 230 bin ton sentetik alçı oluşacağı öngörülmektedir. Bölgede taş
kömürüne dayalı ilave termik santrallerin kurulması planlanmakta olup, bu tesislerin
faaliyete geçmesi durumunda ilave sentetik alçıtaşı üretimi söz konusu olacaktır.
2008 yılında 70 milyon adet üretim kapasitesi ile Çaycuma Kâğıt Torba fabrikası kurulmuş
olup gıda, kimya, maden, çimento, yapı kimyasalları ve alçı sektörleri için renkli kraft kağıt
üretimi gerçekleştirmektedir. Gelişmiş teknolojiler ile üretim yapan Çaycuma kağıt fabrikası
AR-GE çalışmaları aracılığıyla dayanıklı alçı plaka kartonlarının Batı Karadeniz Bölgesinde
üretilmesi için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır.
Bölgede alçı sanayi sektörünün gelişmesi için önemli bir potansiyel bulunmaktadır. Termik
santrallerde baca gazı arıtma işlemlerinde ortaya çıkan sentetik alçının yapı, çimento ve
seramik sektöründe değerlendirilmesiyle bölgeye hem ekonomik girdi hem de istihdam alanı
yaratılabilecektir. Aynı zamanda değerlendirilmemesi durumunda bir atık malzemesine
dönüşen sentetik alçının bertarafının yaratacağı çevresel sorunlar da önlenmiş olacaktır. Bu
durum özellikle uçucu kül ile birlikte sentetik alçının çimento üretiminde değerlendirilmesi
durumunda daha büyük etkiye sahip olacaktır. Termik santrallerde oluşan kül ve alçıtaşı
kullanılarak gaz beton üretilmesi de mümkündür. Sentetik alçı özelliklerinin; çimento, yapı
malzemesi, seramik sektörlerinde kullanımının uygunluğunun değerlendirilmesi için kapsamlı
araştırma çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.
1.1.6.4.
KİREÇ SEKTÖRÜ
Kireçtaşının ana kullanım alanları sırasıyla; inşaat ve yapı, çimento, kireç üretimi, demir-çelik,
demir dışı metal, tarım, seramik, çevre (baca gazı arıtma, su arıtma), cam sanayi, soda sanayi,
şeker sanayi, kâğıt sanayi, lastik–plastik-kauçuk sanayi ve boya imalatı gibi sektörlerdir. Kireç
malzemesi günümüzde en çok sıva, harç, karayolu stabilizasyonu, bitümlü karışımlarda katkı
maddesi, gaz beton üretimi, kireç-kum tuğlası ve badana işlerinde kullanılmaktadır. Sıvalarda
kullanımı gün geçtikçe yeni kimyasal maddelerin piyasaya arzı nedeniyle giderek
azalmaktadır. Buna karşın, inşaat sektörünün yanı sıra başka büyük sanayi kollarında da
kullanılmaktadır.
Grafik.15. 2007 Yılında Kireç Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı
22%
DEMİR ÇELİK
14%
İNŞAAT
13%
47%
KİMYA
SODA SANAYİ
ŞEKER ENDÜSTRİSİ
YAPI MALZEMELERİ
2%
2%
BATI KARADENİZ BÖLGESİNİN MEVCUT DURUMDAKİ YERİ
Batı Karadeniz Bölgesinde kireç üretimine uygun kireçtaşı rezervleri tüketim ihtiyacının çok
üzerindedir. Bölgede endüstriyel kireç üretimi Bartın Kireç Fabrikası (KİMTAŞ) isimli firma
tarafından gerçekleştirilmektedir. Yine bölgede yamaç ocağı şeklindeki üretim ile AHO kireç
fabrikası bulunmaktadır. Kireç fabrikasında üretilen kireç ürünleri yurtiçinde Trabzon, Ankara
ve Bursa illerine pazarlanmaktadır.
Bölgedeki birincil kireç tüketimi demir-çelik, çimento ve elektrik enerjisi üretim sanayilerinde
gerçekleşmektedir. İkincil kireç tüketimi ise yapı malzemesi, inşaat sektörü ve tarımsal
faaliyetlerde gerçekleşmektedir.
Önemli kireçtaşı ve kireç tüketicileri arasında yer alan ERDEMİR ve KARDEMİR demir-çelik
işletmeleri, kireçtaşı ve kireç ihtiyaçlarını kendi işlettikleri ocaklardan sağlamaktadır.
Çatalağzı’nda işletilmekte olan ZETES Termik Santrallerinde de önemli miktarda kireçtaşı
tüketimi gerçekleşmekte olup kireçtaşı ihtiyacı yakın civardaki taşocaklarından
sağlanmaktadır. Bölge genelinde inşaat ve yapı sektöründe de kireç kullanımı yaygındır.
1.1.6.5.
HAZIR BETON
Hazır betonun yaş sistem ve kuru sistem olmak üzere iki üretim yöntemi bulunmaktadır. Her
iki sistemde de iri (kırmataş, mıcır, çakıl) ve ince agregalar (kum) yıldız veya bunker tipi
depolarda stoklanır. Hazır beton üretiminde betonu oluşturan bileşenlerin kullanım
miktarları daha önceden laboratuvarlarda denenmiş beton reçetelerine uygun olarak
elektronik tartım yöntemi ile hassas bir şekilde belirlenmektedir.
BATI KARADENİZ BÖLGESİNİN MEVCUT DURUMDAKİ YERİ
Bölgede toplam 13 adet hazır beton üreticisi firma bulunmaktadır. Bu firmalara bağlı hazır
beton tesisleri Zonguldak, Karabük ve Bartın illerine yayılmış durumdadır.
Grafik.16. TR81 Düzey 2 Bölgesi 2008-2010 Yılları Arası Hazır Beton Üretim Miktarları
Hazır beton üretimi (milyon m3)
1,1
1,057
1,05
1
0,998
0,95
0,913
0,9
0,85
0,8
2008
2009
2010
Yıllar
Bölgedeki hazır beton üreticisi firmaların üç adedi anonim şirket iken geri kalan firmalar
limited şirket şeklinde yapılanmışlardır. Hazır beton üreticileri ürettikleri hazır betonu
öncelikle kendi bölgelerinde satmaktadırlar ve bölge dışında faaliyetleri bulunmamaktadır.
Bölgedeki hazır beton firmaları hazır beton üretim girdilerinden çimentoyu bölge dışından
Ankara, Bolu’dan, kimyasal katkıları ise Ankara, İstanbul ve Kocaeli’nden temin
etmektedirler. Hazır beton sektörünün ürettiği ürün hemen tüketilen bir ürün olduğundan
ihracat kalemi bulunmamaktadır.
1.1.6.6.
BETON AGREGALARI
Beton agregaları sektörü asıl olarak hazır beton sektörünün bir alt sektörü olma
niteliğindedir. Genel bir tanım olarak beton agregaları, harç veya beton oluşturmak amacı ile
bir bağlayıcı madde ile birlikte kullanılan, değişik boyutlarda, mineral kompozisyonlu granüler
(taneli) malzeme olarak tanımlanabilir.
Batı Karadeniz Bölgesinin Mevcut Durumdaki Yeri
Bölgedeki 11 işletmenin 4’ü Karabük ilinde, 7’si ise Zonguldak ilindedir. İşletme sayısı 11
olmakla birlikte işletmelerin çoğunun birden fazla yerde üretimi söz konusudur. Bu işletmeler
dışında bölgedeki kamu kuruluşlarının (DSİ, Karayolları, Köy hizmetleri, Belediyeler v.b.)
ruhsatlı sahaları mevcuttur ancak işletmelerin bu sahalarda kendi personelleri ve ekipmanları
ile bir faaliyette bulunmaları söz konusu değildir. Kamu kuruluşları kendi yapacakları işlerde
agrega kullanımı söz konusu olduğunda taşeron kullanmaktadırlar. Taşeronlar kamu
kuruluşlarının ruhsatlı sahalarından, sadece kamu kuruluşunun ihtiyaçları doğrultusunda
üretim yapmaktadırlar. Bu kuruluşların ruhsatlı saha bilgileri incelediğinde, Zonguldak’ta il
özel idaresinin 5, DSİ’nin 3, Karayollarının 8, DLH’nin 5, Alaplı belediyesinin 2, TCDD’nin 1 ayrı
yerde kum-çakıl veya taş ocağı ruhsatlı alanı mevcuttur. Bartın ilinde ise, Karayollarının 6, Köy
hizmetlerinin 3, DLH’nin 3 ayrı yerde ruhsatlı sahası mevcuttur.
Agrega kurulu kapasite değerleri incelendiğinde Zonguldak ilinde toplam 4 milyon ton
Karabük ilinde ise 2 milyon ton üretim kapasitesi vardır. 2008 yılında Zonguldak ilinde 1
milyon 851 bin ton üretim yapılmışken Karabük ilindeki üretim 400 bin ton düzeyindedir.
1.1.6.7.
TUĞLA ve KİREMİT
Tuğla grubunda inşaat tuğlaları ve fabrika tuğlaları olarak iki büyük gruba ayrılan tuğlalar içi
kısmen boş olduğundan dolayı hafiflikleri ve ısı ve ses izolasyonunda sağladıkları avantajlar
nedeniyle duvar üretiminde tercih edilen bir yapı malzemesidir. Fabrika tuğlaları klinker tipi,
dolu, düşey delikli ve yatay delikli olarak çok çeşitli boyutlarda imal edilmektedir.
BATI KARADENİZ BÖLGESİNİN MEVCUT DURUMDAKİ YERİ
Bölgede tuğla ve kiremit üretimi yalnızca Bartın ve Zonguldak illerinde gerçekleştirilmektedir.
Toplam üretici firma sayısı Bartın’da 3, Zonguldak’ta 1 olmak üzere 4 adettir. Bartın’da
bulunan bir işletme, tuğlanın yanı sıra beton kiremit de üretmektedir. Bu fabrika, beton
kiremit üretiminde Türkiye’nin ilk üretici fabrikalarından birisi olarak göze çarpmaktadır.
Ayrıca, ateş tuğlası ve refrakter kaplama malzemesi üreten Bartın’da 1 ve Zonguldak’ta ise 2
firma aktif olarak faaliyettedir.
Bölgede üretim yapan fabrikaların yıllık tuğla üretim kapasiteleri yaklaşık 74 milyon adettir.
Bu üretim kapasitesi ile bölge, tüm Türkiye tuğla üretim kapasitesinin yaklaşık %1,3’lük,
Karadeniz Bölgesi’nin ise %7,65’lik bir kısmını oluşturmaktadır. Aynı şekilde, beton kiremit
üretiminde de bölgenin yaklaşık 12 milyon adetlik üretim kapasitesi bulunmaktadır.
Tablo.23. Batı Karadeniz Bölgesi Toplam Tuğla Üretim Değerleri
YIL
2008
2009
ÜRETİM (milyon adet)
31,15
31,52
2010
30,53
Bölge genelindeki tuğla üretimi son yıllar içerisinde çok fazla değişim göstermemiştir ve genel
olarak 31 milyon adet civarında üretim yapılmıştır.
Tablo. 24. Batı Karadeniz Bölgesi Toplam Beton Kiremit Üretim Değerleri
YIL
2008
2009
2010
ÜRETİM (bin adet)
811,19
804,76
1385,31
2008 ve 2009 yılları içerisinde pek fazla değişiklik göstermeyen bölge beton kiremit üretimi,
2010 yılında yaklaşık % 72 artmıştır.
İlgili firmalar bölge haricinde dışında İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Yalova gibi
Türkiye’nin değişik bölgelerine satış yapmakta ve Çorum, Kayseri, Ankara, Mersin, Bursa,
İstanbul ve Konya gibi illerden ise alış yapmaktadırlar.
1.1.6.8.
REFRAKTER
Bölgede yüksek sıcaklığa dayanıklı tuğla ve refrakter malzemesi üreten üç adet fabrika
bulunmaktadır. Bunlardan birisi Bartın’da diğer ikisi ise Zonguldak ili içerisinde faaliyet
göstermektedir. Refrakter malzeme, genel tanım olarak, yüksek sıcaklıklara ve bu
sıcaklıklarda gaz, sıvı ve katı maddelerin fiziksel ve kimyasal etkilerine dayanıklı, metal veya
alaşım olmayan malzemedir.
Yüksek sıcaklıklara maruz fırın, baca vb. yapıların yapımında veya içinin kaplanmasında sıkça
kullanılmaktadır. Ayrıca yüksek sıcaklığa maruz her türlü yapı elemanında koruyucu kaplama
olarak da kullanım alanı bulunmaktadır.
Batı Karadeniz Bölgesinde yüksek sıcaklığa dayanıklı yapı malzemesi üretiminin 1940’lı
yıllarda Karabük civarında dolomit yataklarının bulunmasına dayandığı belirtilmektedir (DPT
2008). 1947 yılının sonlarında 14.000 ton/yıl kapasiteye sahip olan refrakter üretimi, 1949
yılında Zonguldak Hisarönü’nde kurulan Sümerbank Filyos Ateş Tuğla Sanayi tesisi ile birlikte
1988 yılı itibarı ile kapasitenin 65.000 ton/yıl’a ulaştığı belirtilmektedir (DPT 2008). Alüminasilikat refrakter malzeme üreten Filyos Ateş Tuğlası Sanayii işletmesi bölgenin (ve
Türkiye’nin) önemli bir üreticisi olarak hizmet vermiştir ve 1997 yılında özelleştirilmiştir.
Bölgede halihazırda refrakter tuğlası üretimi yapan üç tesis bulunmaktadır. Firmalardan
sağlanan bilgilere göre bölgenin toplam refrakter tuğlası üretim kapasitesi, yaklaşık 34.500
ton/yıldır. Bölgede Toplam kapasitenin iki firmanın kapasitesini artırmış olmasına rağmen
özelleştirme sonrası Filyos ateş tuğlada ürün değişikliğine gidilmesi nedeniyle düştüğü
gözlenmektedir.
1.1.6.9.
SERAMİK
Seramik, en basit tarifiyle, “çok yüksek sıcaklıkta pişirilmiş toprak” demektir. Doğadan elde
edilen kil, kaolen, kuvars ve feldspat gibi maddelerin belirli oranlarda karıştırılıp
şekillendirildikten sonra pişirilerek sertleşmesi suretiyle elde edilen malzemelerdir.
Seramik sektörü;
 Seramik Kaplama Malzemeleri,
 Seramik Sağlık Gereçleri,
 Refrakter Ateş Tuğlaları,
 Seramik Ham Maddeleri,
 Seramik Mutfak ve Sofra Eşyaları,
 Teknik Seramik
alt sektörlerinden oluşan inşaat sektörüne önemli oranda girdi sağlayan bir sanayi dalıdır.
Ancak, ekonomik büyüklüğü ve uluslararası ticarete konu olması bakımından sektörün iki
önemli ürünü olan kaplama malzemeleri ile sağlık gereçleridir.
Seramik sektöründe kullanılan başlıca hammaddeler; kil, kaolen, feldspat, kuvars, kireçtaşı,
dolomit, mermer ve bentonittir. Ayrıca; frit, zirkon, korund, çinko oksit, boraks, borik asit,
talk, renk verici asitler ve seramik boyaları gibi yardımcı hammaddeler kullanılmaktadır.
Batı Karadeniz Bölgesi seramik sektöründe Çanakçılar ve Bartın Seramik olmak üzere iki firma
faaliyet göstermektedir. Bölgedeki bu iki firma Türkiye toplam kapasitesinin %7.3
oluşturmaktadır.
Tablo.25. 2010 Yılı Seramik Üreticileri Ve Kapasiteleri
FİRMALAR
KAPASİTE
(BİN ADET)
ÇANAKÇILAR
BARTIN SERAMİK
KAPASİTE
(TON)
1200
18000
350
5250
Bölgenin en önemli seramik firması Çanakçılar Seramiktir. Sanayi; bölgede 1960’lı yıllardan
beri seramik sağlık gereçleri sektöründe imalat ve pazarlama yapan firma 1980 yılında
fabrikasyon üretime geçmiştir. Kurulduğu 1980 yılından bu yana tevsi, modernizasyon
yatırımlarıyla sürekli büyüyen firma seramik sağlık gereçlerinin yanı sıra banyo mobilyaları da
üreten firma 400 bayii aracılığıyla ürünlerini pazarlamaktadır. Firma da yaklaşık 450 kişi
istihdam edilmekte olup, üretimin çoğunluğunu İstanbul, Ankara ve İzmir illerinde
pazarlarken, yaklaşık %40’ını da ihraç edilmektedir.
1994 yılında Bartın Şiremir Çavuş Köyü’ndeki Bartın seramik fabrikasında 210 kişi
çalışmaktadır. Bartın seramik fabrikası Türkiye genelinde 29 il ve Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyetinde bayiler yoluyla satış yapmaktadır. Bayi sayıları dikkate alındığında en büyük
hedef pazarları Ankara (21 bayi), İstanbul (14 bayi), Bartın (13 bayi) ve Zonguldak (8 bayi)
Bursa ve Konya (5’er bayi) illeridir. Bartın seramik toplam satışlarının % 5’ini yurt dışına ihraç
etmektedir. İhracat tutarı yaklaşık 400 bin Türk lirasıdır. İhracat yaptığı başlıca bölgeler kuzey
Afrika ülkeleri, Ortadoğu ve Türkî Cumhuriyetlerdir.
1.1.6.10. CAM SEKTÖRÜ
Cam sektörü ürünleriyle inşaat, otomotiv, beyaz eşya, gıda, içki, meşrubat, ilaç, kozmetik,
turizm, mobilya, boru, elektrik ve elektronik gibi birçok sektöre ve ev kesimine girdi veren
temel sanayi alanlarından biridir. Cam üretim sektörü başlıca; düzcam, cam ev eşyası, cam
ambalaj ve kimyasallar (hammaddeler vb.) gruplarından oluşmaktadır.
Camın ana gruplarını düzcam (işlenmiş camlar dahil), cam ev eşyası, cam ambalaj, cam elyafı,
ve cam yünü üretimi oluşturmaktadır. Cam sektörü ürünleriyle inşaat, otomotiv, beyaz eşya,
gıda, içki, meşrubat, ilaç, kozmetik, turizm, mobilya, boru, elektrik ve elektronik gibi birçok
sektöre ve ev kesimine girdi vermektedir.
Türkiye’de cam üretim kapasitesi (işlenmiş camlar hariç tutulmak üzere) 2 milyon ton
düzeyindedir. Bu rakamın % 42’si düzcam, % 30’u cam ambalaj, %18-20’si cam ev eşyası,
kalan yaklaşık % 10’luk kesim de cam elyafı, cam/kaya yünü ve diğer cam üretim
kapasitesinden oluşmaktadır. Ülkemizde cam sektörü, temel camlar (düz cam, buzlucam,
ayna, lamine, kaplamalı cam, mimari uygulamalar vb.), otomotiv ve diğer ulaşım araçları
camları, beyaz eşya camları, enerji camları (güneş enerjisi üretimi özellikli cam ve
kaplamalar), alanlarında önemli bir üretici ve tedarikçi konumundadır. Cam sektörü başlıca
inşaat, otomotiv, enerji, mobilya, beyaz eşya ve tarım sektörlerine girdi sağlamaktadır. Cam
sektörünün temel giderleri, hammadde (silis kumu, soda vb.), enerji ve işçiliktir.
Düzcam tüketiminde en fazla payı inşaat sektörü almakta olup bu sektörde yaşanan
gelişmeler doğrudan cam talebine de yansımaktadır. Binalarda yalıtım camları bünyesinde
kullanılarak enerji verimliliğine katkı sağlayan kaplamalı camlar, Türkiye’de ve uluslararası
pazarlarda talebi en fazla artan ürün gruplarından birini oluşturmaktadır. Otomotiv camı
satışları da doğrudan otomotiv sektöründeki gelişmelere bağlıdır. Güneş enerjisi alanında,
elektrik üreten güneş pillerinin (fotovoltaik-PV) kurulumları son yıllarda önemli oranda
artmıştır. Yenilenebilir güneş enerjisi sistemlerinde verimi artırmaya katkı sağlayan cam
ürünleri yakın gelecekte yüksek büyüme potansiyeli vaat etmektedir. Bu kapsamda enerji
camı işleme yatırımları önem arz edecektir (Şişecam 2010).
BATI KARADENİZ BÖLGESİNİN MEVCUT DURUMDAKİ YERİ
Bölgede cam sektörünün ihtiyaç duyduğu temel hammaddeler açısından önemli bir rezerv
bulunmasına rağmen sadece Bartın Kurucaşile’de silis kumu üretimi için bir adet ocak ve
hazırlama tesisi işletilmektedir.
Zonguldak ilinde en önemli endüstriyel hammadde kaynakları arasında dolomit, kuvarsit ve
kuvars kumu bulunmaktadır. Başlıca kuvars kumu yatakları Merkez ilçe Kokurdan,
Uzungüney ve Virancık yatakları ile Ereğli-Kirencik Köyü yataklarıdır.
Karabük ilinde önemli endüstriyel hammadde kaynakları arasında dolomit, kuvarsit feldspat
yer almaktadır. Endüstriyel hammadde yatakları Eskipazar, Eflani ve Merkez ilçede
yoğunlaşmaktadır. Eskipazar ilçesinde dolomit, Eflani ilçesinde kuvarsit yatakları
bulunmaktadır. Merkez ilçede de feldspat ve dolomit yatakları yer almaktadır.
Kurucaşile ilçesi Başköy mevkiinde Şişecam grubuna bağlı Cam İş Madencilik A.Ş. tarafından
işletilen silis kumu üretim ve hazırlama tesisinde üretim kapasitesi 250 bin ton/yıl olup,
toplam 42 kişilik istihdam bulunmaktadır. Üretilen silis kumu cam üretim sanayisinde düzcam
kumu olarak değerlendirilmektedir.
Bölgede cam sektörü için önemli hammadde rezervleri bulunmasına karşın cam üretim
sektörü bir gelişme gösterememiştir. Yakın geçmişte Batı Karadeniz bölgesi için hedef
yurtdışı pazarlar arasında yer alan ülkelerde (Rusya, Bulgaristan, Gürcistan, Ukrayna) cam
üretim tesislerinin kurulması veya kapasiteler ile ürün çeşitlerinin artırılması sektörün
bölgede gelişme potansiyelini sınırlandırmaktadır. Buna karşın ülkemizde cam işleme
sanayisinde önemli bir istihdam olmuştur. TR81 bölgesinde temel cam ürünlerine (düzcam
vb.) kara ve denizyolu ile ekonomik ulaşım potansiyelinin varlığı bölgede cam işleme
sektörünün gelişmesi için fırsat oluşturmaktadır.
1.1.6.11. MERMER
Endüstriyel anlamda; kesilip parlatılabilen ve ticari değeri olan her türlü kayaç, mermer
olarak adlandırılmaktadır. Günümüzde tanımın genişlemesinden dolayı mermer yerine doğal
taş terimi daha yaygın olarak kullanılmaktadır.
Doğal taşlar, doğadan çıkarıldıktan sonra ticari olarak işletilebilen en eski inşaat
malzemeleridir. Tarih boyunca insanoğlu tarafından yapılarda ve anıtlarda güzelliği,
dayanıklılığı nedeniyle kullanılmıştır. Zamanla kullanımı artan doğal taşlar günümüzde
özellikle inşaat, kaplama, döşeme, heykelcilik, mezar taşı yapımı, mıcır, porselen ve cam
sanayi, optik sanayi ve süs eşyası yapımında kullanılmaktadır. Doğal taş sektörü, son
dönemde yeni üreticilerin de pazara girmesiyle ivme kazanan; hem ülkemiz hem de dünya
ticareti için önem arz eden sektörler arasındadır.
Batı Karadeniz Bölgesinin Mevcut Durumdaki Yeri
Bölgede yalnızca Karabük ilinde önemli mermer yatakları bulunmaktadır. Karabük’te mermer
oluşumları özellikle Safranbolu, Eflani, Eskipazar ve Yenice ilçelerinde yoğunlaşmış
durumdadır.
GÜÇLÜ YÖNLER
ZAYIF YÖNLER
FIRSATLAR
TEHDİTLER
Konut talebinin sürekli olması
Termik santrallerden elde edilen
külün kalitesindeki dalgalanmalar
Başta limanlar olmak üzere ulaşım Yakın
zamanda
yurtiçi
ve
bağlantılarının iyileştirilmesi
yurtdışındaki yakın bölgelerde cam
üretimine dönük yatırım yapılmış
olması
Bölgede hazır betona talep olması
Alçı plakası üretiminde kullanılan
dayanıklı kartonun üretilmiyor
olması
Bölgedeki projelerin doğuracağı
talep
Hali hazırda çimento
yapılıyor olması
Agrega ve mermer (doğal taş)
sektörlerinde kapasite kullanım
oranlarının düşüklüğü
Yakın coğrafyada yer alan ve
dünya ortalamasının üzerinde
büyüyen ülkelerin varlığı
İşletmelerin rekabetçi olmaması
Otomotiv camı, kaplamalı cam,
enerji camı gibi katma değeri
yüksek ürünlere yönelik talep
artışı
Enerji
verimliliği
yatırımların az olması
yüksek
Kentsel dönüşümün yaratacağı
talep ve büyümeye devam eden
iç pazar
yetersiz
Yenilikçi üretimi tetikleyecek /
geliştirecek talebin artması
ihracatı
Bölgede kraft kâğıt üreten bir tesisin
olması
Sentetik alçı taşı üretimi yapan
tesislerin olması
Bölgede birisi entegre tesis niteliği
taşıyan 3 adet çimento fabrikası
bulunması ve bunlarda cüruflu
çimento üretiminin yapılıyor olması
Liman
olması
kapasitelerinin
Ateş tuğlası, refrakter kaplama
malzemesi, tuğla, beton kiremit
üretimi
yapan
işletmelerin
bulunması
İşletmelerin
olması
Bölgede refrakter malzemelerin
hammaddesi olan dolomitin olması
TTK kömürünün pahalı olması
Yapı
malzemeleri
sektörünün
Karadeniz geneli içerisindeki payının
görece yüksek olması
Tuğla ve kiremit üretim sürecinde
kullanılan katkı maddelerinin
büyük oranda ithal ediliyor olması
Cam mozaik gibi katma değere
sahip ürün üretiliyor olması
Teknoloji odaklı değil üretim /
kapasite odaklı yapılanma
Başta Eskipazar olmak üzere
Karabük’te
bulunan
mermer
yataklarının olması
Hazır
beton
üretiminde
standardizasyon ve kalifikasyon
sorunlarının olması
Cam hammaddesi
kumunun olması
olan
silis
Bartın Seramik ve Çanakçılar
Seramik gibi görece kurumsallaşmış
firmaların olması
kurumsallaşmamış
1.1.7. ULAŞIM ve LOJİSTİK
(TAMAMLANIYOR)
KUTU-II
DIŞ TİCARET
İTHALAT
Batı Karadeniz Bölgesi ülke ithalatının yaklaşık %1’ini gerçekleştirmektedir. 2002
yılından 2012 yılına kadar geçen 10 yıllık süre içerisinde bölge payı %0,74 ila %1,35
arasında değişmektedir.
Grafik. 17. TR81 Bölgesinin 2002-2012 Yılları Arası İthalattaki Ülke Payı
Bölgenin Ülke İthalatındaki Payı
1,60%
1,40%
1,20%
1,00%
0,80%
0,60%
0,40%
0,20%
0,00%
1,34% 1,35%
0,91%
1,00% 1,03%
1,22%
1,04%
1,15%
1,01%
0,82%
0,74%
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Kaynak: TUİK, İller Bazında İthalat Rakamları (2002-2012)
Bölge illeri içerisinde en fazla ithalatı Zonguldak İli gerçekleştirmektedir. 2008
yılına kadar bölge ithalatının yaklaşık %90’lık kısmını tek başına yapan il, her sene
payının bir kısmını Karabük İline aktarmış ve 2012 yılı itibariyle bölgede
gerçekleştirilen 1 Milyon 754 Bin ABD Doları ihracatın yaklaşık %72’si
gerçekleştirmiştir.
Zonguldak ilinde 2011 yılı verilerine göre 93 adet ithalatçı firma bulunmaktadır.
İthalatçı firma başına 16 Milyon 538 Bin ABD Doları ithalat yapılmıştır. Yine aynı
dönemde kişi başına ithalat ise 2.512 ABD Doları’dır.
Karabük İli 2002 yıllarında 18 Bin 720 ABD Doları olan ithalatını 2012 yılı itibariyle
482 Bin 827 ABD Doları seviyesine çıkartmış ve %4 olan bölge payını da %27
civarına yükseltmiştir. Karabük İlinde 2011 yılı verilerine göre 26 adet kayıtlı
ithalatçı firma bulunmaktadır. İthalatçı firma başına 16 Milyon ABD Doları ithalat
yapılmıştır. Kişi başına ithalat ise 1.902 ABD Doları’dır.
Bartın İlinin ithalattaki bölge payı 10 yıllık süreç içerisinde neredeyse hiç
değişmemiş ve %1’lik seviyesini korumuştur. Bartın İlinde 2011 yılı verileri
incelendiğinde 20 adet ithalatçı firma bulunduğu görünmektedir. İthalatçı firma
başına 742 Bin ABD Doları ithalat yapılmıştır. Kişi başına ithalat ise 79 ABD Doları
seviyesindedir.
Bölge genelinde ithal edilen ürünlerin sektörel dağılımları incelendiğinde yaklaşık
%63’lük payıyla en fazla madencilik ve taş ocaklığı sektöründe ürün ithal edildiği
görünmektedir. İlgili sektörü %30,61’lik payı ile imalat sektörü ve %6’lık payıyla
toptan ve perakende ticaret takip etmiştir.
Grafik.18. TR81 Bölgesinde İthal Edilen Ürünlerin Dağılımı
0,21%
0,00%
5,95%
Madencilik ve
taşocakçılığı
İmalat
30,61%
Toptan ve perakende
ticaret
63,23%
Tarım ve ormancılık
Diğer sosyal, toplumsal ve
kişisel hizmet faaliyetleri
Kaynak: TUİK, 2011 Yılı Ekonomik Faaliyetlere Göre İthalat
İHRACAT
Batı Karadeniz Bölgesinin ülke ihracatındaki payı 2012 yılı itibariyle %0,33
seviyesindedir. Son on yıllık süreç incelendiğinde bu oranın %0,12 ila %0,5 arasında
değiştiği görünmektedir. 2002 yılından sonra ülke ihracatındaki genel artışa paralel
olarak bölge ihracatı da artmıştır. Hatta bölge ihracatı ülke ihracatından daha fazla
büyümüş ve 2010 yılına kadar bölgenin payı oransal olarak her yıl artmıştır. 2010
yılında ekonomik krizin etkisiyle bölge ihracatı azalmış ancak 2011 yılında
yükselmiş ve rekor kırarak toplam 680 Milyon ABD Doları seviyesine çıkmıştır.
2012 yılında ise tekrar 500 Milyon ABD Doları Seviyesine inmiştir.
2011 yılı verilerine göre Batı Karadeniz Bölgesi’nde faaliyet gösteren 100 adet
ihracatçı firma bulunmaktadır. İllerin potansiyellerine göre ihracatçı firma başına
düşen ihracat tutarı değişmekle birlikte 2011 yılı için bölgede bu tutar 6 Milyon
800 Bin ABD Doları’dır. Kişi başına düşen ihracat ise 667 ABD Doları’dır. Bu
ortalama ile bölge, 26 düzey 2 bölgesi arasında 13. sırada yer almaktadır.
Bölgelerin ihracat tutarlarına göre sıralamasına bakıldığında Batı Karadeniz Bölgesi
26 Düzey 2 Bölgesi arasında 2012 yılı itibariyle 19. sırada bulunmaktadır. Bölgenin
son beş yıllık performansı dikkate alındığında on yedinci, on sekizinci ve on
dokuzuncu sıralarda yer aldığı görünmektedir.
Grafik .19. TR81 Bölgesinin 2002-2012 Yılları Arası İhracatta Ülke Payı
Bölgenin Ülke İhracatındaki Payı
0,60%
0,50%
0,50%
0,50%
0,40%
0,39%
0,40%
0,33%
0,30%
0,20%
0,12%
0,16% 0,17% 0,18%
0,21% 0,23%
0,10%
0,00%
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Kaynak: TUİK, İller Bazında İhracat Rakamları (2002-2012)
Bölgenin ihracatına yön veren il Zonguldak ilidir. Grafik 1.4’de görüldüğü üzere
2009 yılına kadar bölge ihracatı Zonguldak ilinin ihracatına paralel şekilde bir
performans sergilemiştir. Son yıllarda ise Karabük İlinin yükselen performansıyla
birlikte bölge ihracatı da farklı bir eğim kazanmıştır. 2012 yılı verilerine göre
Karabük İli bölge ihracatını %33’lük kısmını oluşturmaktadır. Bartın İlinin bölge payı
yıllar itibariyle değişse de genellikle %3 seviyesinde kalmıştır.
Grafik.20. TR81 Bölgesinin 1996-2012 Yılları Arası İhracatı ($)
TR81
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
800.000
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (1996-2012)
Bölge ihracatına yön veren sektörler incelendiğinde Zonguldak ve Karabük İllerinin
de ihracatına yön veren çelik sektörünün baskın olduğu anlaşılmaktadır. 2012
yılında bölge ihracatının yaklaşık %70’ini çelik ihracatı oluşturmaktadır. Bu sektörü
%9’luk payı ile çimento cam seramik ve toprak ürünleri sektörü takip etmektedir.
Diğer sektörlerin payları nispeten daha az yer kaplamaktadır. 2011 yılı
incelendiğinde sıralamada ciddi bir değişiklik olmadığı ancak çelik sektörünün
ihracat payının yaklaşık %79 seviyesinde olduğu görünmektedir.
Grafik .21. Bölgenin İhracatında Öne Çıkan Sektörler (2012)
Çelik
4%
9%
4%
Çimento Cam Seramik
Ve Toprak Ürünleri
Makine Ve Aksamları
3%
2%
2%
1%
2%
4%
70%
Kimyevi Maddeler Ve
Mamulleri
İklimlendirme Sanayii
1%
1%
1%
Hazırgiyim Ve
Konfeksiyon
Demir Ve Demir Dışı
Metaller
Savunma Ve Havacılık
Sanayii
Ağaç Mamülleri Ve
Orman Ürünleri
Kaynak: TİM, İller Bazında Sektör Rakamları (2012)
Bölge ihracatında en fazla söz sahibi olan ülke toplam ihracat içerisinde %13’lük
payıyla Romanya’dır. Romanya’yı Birleşik Devlet ve Fas takip etmiştir. İlgili
dönemde bölgeden 137 farklı ülkeye ihracat yapılmıştır. İhracat yapılan ilk on
ülkenin payı, bölge ihracatının %58’ine denk gelmektedir. 2011 yılında da bölgeden
en fazla ihracat yapılan ülke Romanya olmuştur. Romanya’yı Fas ve İtalya takip
etmiştir.
Tablo.26. TR81 Bölgesinden En Fazla İhracat yapılan İlk 10 Ülke (2012)
ÜLKE
Toplam TUTAR
($)
ROMANYA
62.048.000
BİRLEŞİK DEVLETLER
49.391.000
FAS
46.623.000
ALMANYA
23.226.000
YEMEN
16.532.000
KANADA
15.379.000
SURIYE ARAP CUM.(SUR
15.099.000
BİRLEŞİK KRALLIK
14.673.000
İRAN (İSLAM CUM.)
14.328.000
YUNANİSTAN
13.285.000
Kaynak: TİM, İller Bazında Sektör Rakamları (2012)
ZONGULDAK
Zonguldak ili TR81 düzey 2 bölgesi illeri içinde en fazla ihracat yapan ildir. 2008 yılı
itibariyle kendi rekorunu kıran il, takip eden yıllarda aynı performansı
sergileyememiş ve düşüşler yaşamıştır. 2012 yılı itibariyle yaklaşık 320 Milyon ABD
Doları seviyesinde ihracat gerçekleştirerek bölge ihracatının %68’ini oluşturmuştur.
Zonguldak İlinde 2011 yılı verilerine göre 61 adet kayıtlı ihracatçı firma
bulunmaktadır. İhracatçı firma başına yaklaşık 7 Milyon 500 Bin ABD Doları ihracat
yapılmaktadır. Kişi başına düşen 711 ABD Doları ihracat ortalamasıyla il,
Türkiye’deki iller sıralamasında 24. sırada bulunmaktadır.
Grafik.22. Zonguldak İlinin 1996-2012 Yılları Arası İhracatı ($)
İHRACAT DEĞERİ
600.000.000
500.000.000
400.000.000
300.000.000
200.000.000
100.000.000
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
0
Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (1996-2012)
Zonguldak İlinin ihracatında baskın olan sektör çelik sektörüdür. Çelik ürünleri
ihracatı ilin ihracatının yaklaşık %60’lık kısmına denk gelmektedir. Çelik sektörünü,
%15’lik payıyla Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri takip etmektedir. İlk beş
sektörün ilin ihracatındaki toplam payı %91’nin üzerindedir.
Tablo.27. Zonguldak İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Sektör (2012)
2012 YILI İLK 5 SEKTÖR
SEKTÖRLER
TOPLAM
İL
PAYI
Çelik
163.148.000
60%
Çimento
Cam
41.587.000
15%
Seramik ve Toprak
Ürünleri
Makine ve Aksamları
16.670.000
6%
Kimyevi Maddeler ve
15.718.000
6%
Mamulleri
İklimlendirme
12.549.000
5%
Sanayii
Kaynak: TİM, İller Bazında Sektör Rakamları (2012)
Zonguldak İlinden dünyanın çeşitli ülkelerine ihracat yapılmaktadır. 2012 yılı
verilerine göre 108 farklı ülkeye ürün satılmıştır. Bu ülkeler içinde %22’lik payı ile
Romanya en fazla ihracat yapılan ülke konumundadır. Romanya’yı, Birleşik
Devletler %16’lık payıyla takip etmiştir. İlk beş ülkenin ihracat payı %53’tür.
Tablo.28. Zonguldak İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Ülke (2012)
S
ÜLKE ADI
TOPLAM
.
N
.
1
ROMANYA
59.721.00
0
2
BİRLEŞİK
44.962.00
DEVLETLER
0
3
KANADA
15.125.00
0
4
ALMANYA
13.380.00
0
5
BİRLEŞİK
12.471.00
KRALLIK
0
Kaynak: TİM, İller Bazında Ülke Rakamları (2012)
İL
PA
YI
22
%
16
%
6%
5%
5%
KARABÜK
Karabük İlinin ihracatında son yıllarda ciddi yükselişler olmuştur. İlin ihracatı 2000
yılında 10 Milyon ABD Doları seviyesinde bulunurken 2011 yılında rekor kırarak
224 Milyon ABD Doları seviyesine çıkmıştır. İlin bölge payı 2011-2012 yılları
itibariyle %33 seviyesinde bulunmaktadır. Karabük İlinde 2011 yılı verilerine göre
25 adet kayıtlı ihracatçı firma bulunmaktadır. İhracatçı firma başına yaklaşık 9
Milyon 860 Bin ABD Doları ihracat yapılmaktadır. Kişi başına düşen 1.020 ABD
Doları ihracat ortalamasıyla il Türkiye’deki iller sıralamasında 17. sırada
bulunmaktadır.
Grafik.23. Karabük İlinin 1996-2012 Yılları Arası İhracatı ($)
İHRACAT DEĞERİ
250.000.000
200.000.000
150.000.000
100.000.000
50.000.000
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
0
Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (1996-2012)
Karabük İlinin ihracatında da Zonguldak İlinde olduğu gibi Çelik sektörü baskındır.
Çelik sektörünün ilin ihracatındaki payı yaklaşık %89’dur. Çelik sektörünü %5’lik
katkısıyla savunma ve havacılık sanayii takip etmektedir. Tablo 1.4’de belirtilen ilk
beş sektörün il ihracatındaki toplam payı %98,8’dir.
Tablo.29. Karabük İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Sektör (2012)
2012 YILI İLK 5 SEKTÖR
SEKTÖRLER
TOPLAM
İL PAYI
Çelik
161.290.000
89%
Savunma ve
8.704.000
5%
Havacılık
Sanayii
Makine ve
3.853.000
2%
Aksamları
Hazır Giyim
3.569.000
1,97%
ve
Konfeksiyon
İklimlendirm
1.095.000
0,61%
e Sanayii
Kaynak: TİM, İller Bazında Sektör Rakamları (2012)
Karabük ilinden 2012 yılında 104 farklı ülkeye ihracat yapılmıştır. Bu ülkeler
arasında il ihracatının yaklaşık %26’sını gerçekleştiren Fas en fazla ihracat yapılan
ülke olarak öne çıkmaktadır. Fas’ı, %9’luk payıyla Yemen takip etmektedir. Tablo
1.5’de yer alan beş ülkenin ihracat toplamı, ilin ihracatının yaklaşık %58’ini
oluşturmaktadır.
Tablo.30. Karabük İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Ülke (2012)
ÜLKE ADI
TOPLA
İL PAYI
(sırasıyla)
M
FAS
46.484.
26%
000
YEMEN
16.093.
9%
000
SURIYE ARAP
13.405.
7%
CUM.(SUR
000
BIRLESIK
11.816.
7%
ARAP EMIRLI
000
İRAN (İSLAM
7.695.0
4%
CUM.)
00
Kaynak: TİM, İller Bazında Ülke Rakamları (2012)
BARTIN
Bartın İli TR81 Bölgesi illeri içinde en az ihracat yapan ildir. Buna rağmen ilin
ihracatı 2000 yılında 2 Milyon ABD Doları seviyesindeyken 2011 yılında ilin kendi
rekorunu kırarak 20 Milyon ABD Doları seviyesinin üzerine çıkmıştır. İlin bölge payı
genel olarak %3-%4 seviyelerinde bulunmaktadır. Bartın İlinde 2011 yılı verilerine
göre 17 adet kayıtlı ihracatçı firma bulunmaktadır. İhracatçı firma başına yaklaşık 1
Milyon 213 Bin ABD Doları ihracat yapılmaktadır. Kişi başına 110 ABD Doları
ihracat ortalamasıyla il, Türkiye’deki iller sıralamasında 60. sırada bulunmaktadır.
Grafik.24. Bartın İlinin 1996-2012 Yılları Arası İhracatı ($)
İHRACAT DEĞERİ
25.000.000
20.000.000
15.000.000
10.000.000
5.000.000
0
Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (1996-2012)
Bartın İlinin ihracatına yön veren sektörler bölgenin diğer illeri olan Karabük ve
Zonguldak İlinden farklıdır. Diğer iki ildeki gibi çok baskın bir sektör bulunmamakla
birlikte hazır giyim ve konfeksiyon sektörü %39’luk payı ile ilk sırada
bulunmaktadır. Bu sektörü, %20’lik payı ile Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri
sektörü takip etmektedir. Tablo 1.6’da belirtilen ilk beş sektörün il ihracatındaki
toplam payı yaklaşık %87’dir.
Tablo.31. Bartın İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Sektör (2012)
2012 YILI İLK 5 SEKTÖR
SEKTÖRLER
TOPLAM
İL PAYI
Hazır Giyim ve
5.902.00
39%
Konfeksiyon
0
Ağaç Mamulleri ve
2.972.00
20%
Orman Ürünleri
0
Demir ve Demir
1.596.00
11%
Dışı Metaller
0
Çimento Cam
1.362.00
9%
Seramik ve Toprak
0
Ürünleri
Kimyevi Maddeler
1.250.00
8%
ve Mamulleri
0
Kaynak: TİM, İller Bazında Sektör Rakamları (2012)
Tablo.32. Bartın İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Ülke (2012)
ÜLKE ADI (Sırasıyla)
TOPLAM
ALMANYA
8.306.000
TÜRKMENİSTAN
1.660.000
IRAK
847.000
GÜRCİSTAN
524.000
AZERBEYCAN486.000
NAHCIVAN
Kaynak: TİM, İller Bazında Ülke Rakamları (2012)
İL
PA
YI
55
%
11
%
6
%
3
%
3
%
Bartın ilinden 2012 yılında 33 farklı ülkeye ihracat yapılmıştır. Bu ülkeler arasında il
ihracatının yaklaşık %55’lik kısmını gerçekleştiren Almanya en fazla ihracat yapılan
ülke olarak ön plana çıkmaktadır. Almanya’yı, %11’lik payıyla Türkmenistan takip
etmektedir. Tablo 1.7’de yer alan diğer ülkelere bakıldığında Bartın ilinden komşu
ülkelere yapılan ihracatın da önemli bir yer tuttuğu görünmektedir. Tabloda yer
alan beş ülkenin ihracat toplamı, ilin ihracatının yaklaşık %79’unu oluşturmaktadır.
KUTU-III
BATI KARADENİZ BÖLGESİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ
Batı Karadeniz Bölgesinde 4 adedi aktif olmak üzere toplam 5 adet Organize Sanayi
Bölgesi bulunmaktadır. Zonguldak Ereğli ve Çaycuma ilçelerinde bulunan Organize
Sanayi Bölgelerinde yatırım çalışmaları devam etmektedir. Alaplı İlçesi Organize
Sanayi Bölgesi’nde ise yer seçimi yapılmış olup, OSB’nin faaliyete geçirilmesine
yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Bölgede yer alan diğer OSB’ler Karabük ve Bartın
Organize Sanayi Bölgeleridir.
ZONGULDAK
ÇAYCUMA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi, 1991 yılında, Zonguldak Valisi başkanlığında
Zonguldak İl Özel İdaresi, Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası ve Çaycuma Ticaret ve
Sanayi Odasının katılımlarıyla kurulmuştur.
Karayolu bağlantıları tamamlanmış olan OSB, Ankara’ya 240 km, İstanbul’a 380 km,
bölgedeki tek havaalanı olan Zonguldak Havaalanına 12 km uzaklıktadır ve bu
anlamda bölgedeki en avantajlı OSB konumundadır. En yakın TCDD istasyonuna
uzaklığı ise 3 km’dir. Zonguldak ve Bartın Limanlarına 40-45 km’lik eşit uzaklıklarda
bulunan OSB, Filyos Vadisi Projesi kapsamında yapılacak olan Filyos Limanına ise 22
km mesafede bulunmaktadır.
Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi’nde altyapı çalışmalarından, kanalizasyon, içme ve
kullanma suyu, terfi hattı, elektrik, yağmursuyu kanal şebekeleri ile tretuvar ve yol üst
kaplaması tamamlanmıştır. OSB Müdürlüğü EPDK’dan elektrik dağıtım lisansı almıştır.
Firmalar, trafoları kendileri yapmaktadırlar ve faturalandırmanın mevcut trafolara
ölçüm sistemi kurularak yapılması sağlanmaktadır. Su, OSB içerisinde bulunan
kuyulardan tedarik edilerek OSB yönetimi tarafından dağıtılmaktadır. 2010 yılı
içerisinde kâğıt ve elektrik sektörlerinde faaliyet göstermekte olan 2 firmanın
doğalgaz talebi olmuş ve bu konuda altyapı sağlanmıştır. Bunların yanında, atık su
arıtma tesisi konusunda, Bilim, Sanayi ve Teknoloji başvuruda bulunulmuştur.
Çaycuma OSB, 125 hektar arazi üzerinde kurulmuş, büyüklükleri 5000 ve 30.000 m2
arasında değişen toplam 65 parselden oluşmaktadır. OSB düz bir zemine sahip olduğu
için inşaat maliyetleri nispeten düşüktür.
Parsellerde birleştirme ya da ayırma işlemleri yapılmaktadır ancak bu yapılırken
ayrılan alanın minimum 5000 m2 olmasına ve söz konusu parsellerde faaliyet
gösterecek işletmelerin aynı sektörde olmasına dikkat edilmektedir. 1995 yılında
başlayan arsa tahsisleri, 2004 yılına kadar hızla devam etmiştir. 2010 Şubat ayında ise
bedelsiz arsa tahsisi uygulaması kalkmıştır. Tahsis bedeli olarak m2’ye 25 TL
alınmakta, bunun yanında, 5 TL katılım payı bulunmaktadır. Yıllık aidat miktarı ise
m2’ye 0,68 TL + KDV olarak belirlenmiştir. Firmaların % 90’ı OSB’de 2004 öncesi
dönemde yer seçmiştir. 2004-2010 döneminde ise bölge, teşvik kapsamına alınmadığı
için OSB’de arsa tahsisleri konusunda bir durgunluk yaşanmıştır. Bu dönemde,
yatırımlar daha çok Düzce’ye kaymıştır.
Çaycuma OSB’de yer alan firmaların NACE* kodlarına ve faaliyet durumlarına göre
listesi Tablo.1’de sunulmuştur. OSB’de yer alan parsellerin yaklaşık % 49’u üretimde
olan firmaları barındırırken, % 14’ünde üretimde olmayan firmalar bulunmaktadır.
OSB’nin yaklaşık %37’lik dilimi ise boştur.
Tablo.33. Çaycuma OSB Üretim Konusu ve Faaliyet Durumlarına Göre Firma
Dağılımları
FİRMA ADI
NACE KODU
Serenko Tekstil Konfeksiyon San. ve Tic. Ltd. Şti.
14
Başak Tekstil San. Tic. Ltd. Şti.
141301
Yeni Seher Tekstil Ltd. Şti.
141400
Özkara Kırtasiye Büro ve Av Malz. Çanta ve Amb. San. Tic.
Ltd. Şti.
İmak İnş. Mak. Tic. Taah. Ltd. Şti.
222200
SF Sandalye
Ünver Tekstil San. Tic. Ltd. Şti.
31.09
141301
Deniz 1 Tekstil San. Tic. Ltd. Şti.
Nersoy Tekstil San. Tic. Ltd. Şti.
Las Tekstil San. Makineleri İmalatı İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti.
Çine Enerji
Kara Demir Mobilya İmalat İnş. San. Tic. A.Ş.
Den-Ko Mobilya İmalat Yapı Malz. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.
141301
14
141200
35.11
310902
310101
Çolakoğlu Konfeksiyon Day. Tük. Malları Mob. ve Orman
Ürünleri İnş. Gıda San. Tic. Ltd. Şti.
162301
Kutucular Mobilya Mutfak PVC İnşaat San. Tic. Ltd. Şti.
Zontaş
Aydemir Kereste İnş. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti.
31.02
49
161002
Yiğit Orman Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti.
161002
14.13
Reksan Vadi Orman Ürünleri Mad. Nak. En. Meta İnş. San.
Tic. Ltd. Şti.
Essel Selüloz ve Kağıt San. A.Ş.
16.10
17.12
Doruk Ambalaj Gıda ve İhtiyaç Mad. San. Tic. Ltd. Şti.
172100
Er-Duş Küvet Jakuzi Yapı Malzemeleri İth. İhr. Ltd. Şti.
Pelenkoğlu Doruk Beton Kiremit San. ve Tic. Ltd. Şti.
310101
236101
Oral Cam ve Doğrama San. Tic. Ltd. Şti.
23.12
Nazar İnşaat PVC Aksesuar San. ve Tic. Ltd. Şti.
25.12
Akbaş Dış Tic. Pazarlama ve İnş. Ltd. Şti.
251201
Adels Gökermak Elektroteknik San. Ltd. Şti.
279000
Gersan Elektrik Ticaret Sanayi A.Ş.
271200
Mülhak Güpüpzade H.Mustafa Ağa Vakfı Mütevelliliği
222102
Us Mühendislik Endüstriyel ve Tıbbi Gazlar San. Tic. Ltd. Şti.
Özlümak Makine İml. İhr.Dış Tic. San.Ltd. Şti.
201100
289399
Trouw Nutrition TR. Gıda Tarım Hayvancılık San. Tic. A.Ş.
10.91
Çaycuma Süt Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti.
10.51
Eko Tekstil
14
Dinamik Metal
31
Essel Selüloz
17
EREĞLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
Ereğli Organize Sanayi Bölgesi, 1995 yılında, Zonguldak Valisi Sami Seçkin
başkanlığında Zonguldak İl Özel İdaresi ve Ereğli Ticaret ve Sanayi Odasının
katılımlarıyla kurulmuştur.
Ereğli Organize Sanayi Bölgesi, Ereğli-İstanbul yolunun 5,3. km’sinden ayrılan Alaplı
yolunun 6,4. km’sinde yer almaktadır. OSB Ankara’ya karayoluyla 330 km, İstanbul’a
280 km mesafededir. TEM Düzce bağlantısına ise yaklaşık 60 km uzaklıktadır. Ereğli ve
Alaplı’daki liman projeleri dolayısıyla karayolu yanında deniz yolu ulaşımı açısından da
uygun bir konumda olan OSB, havayolu ve demir yolu ulaşımı açısından benzer
olanaklara sahip değildir. Karasu-Irmak demiryolu hattının tamamlanması ile beraber
OSB’nin demiryolu bağlantısı da sağlanmış olacaktır. OSB’nin kurulu olduğu arazinin
kamulaştırma işlemleri sonuçlandırılmıştır. OSB arazisinin yaklaşık büyüklüğü 200
hektar olup söz konusu alan belediye mücavir alanı dışındadır. Bölgede, içme suyu ve
kanalizasyon şebekeleri mevcuttur. Enerji dağıtımı EPDK’dan alınan lisansla OSB
Yönetimi tarafından yapılmaktadır. Doğalgaz sistemi mevcuttur. Herhangi bir altyapı
sorunu bulunmayan OSB’de katı atık toplanmasına yönelik çöp konteyneri alım işi de
tamamlanmıştır.
Organize Sanayi Bölgesi’nde, 5000, 10.000, 15.000 ve 20.000 m2’lik 4 farklı
büyüklükte sanayi alanları planlanmıştır. Sanayi parselleri ayrık yapı düzeninde ve yol
cephesinden 15 metrelik çekme mesafesi olacak şekilde oluşturulmuştur. Yamaç ve
dere yatakları ise rekreasyon alanı olarak değerlendirilmiştir. OSB’de parsel tahsis
bedeli 22 TL/m2’dir.
Tabloda Ereğli OSB’de yer alan firmaların NACE kodları ve faaliyet durumları
verilmiştir. Firmaların yaklaşık % 25’i üretim yapmakta iken, % 50’lik dilim henüz
faaliyete geçmemiştir. OSB’deki parsellerin yaklaşık % 25’i ise boştur.
Tablo.34. Ereğli OSB Üretim Konusu ve İşçi Sayılarına Göre Firma Dağılımları
FİRMA ADI
Özdemir Boru
Çınar Boru
Tat Metal (Galve)
Tat Metal (Soğ. Had)
Tat Metal
Erdoğan Metal
Borsan
Dema Denizcilik
Tat-San
Yametaş
Demes
Kesan
Ermeksan
Us Mühendislik
Han Ticaret
Ak-Doğ Metal
Batı Karadeniz
Aypar
Rota
Raspatek
Bolu Çimento
Teknoplan
Ünallar Metal
Sevinç Makine
Özgün Makine
Tahir Seramik
Ege Otomotiv
My Grup
Erk-Solar
Arzu Demirçelik
Emek Boru
Kar-Sac
Nur Ser Mak San
Emre Metal
NACE KODU
241008
241008
241008
467205
28
522900
25.1
24
251102
25
256201
201100
24
25
28
26.29
28
25
23.2
28
522900
28
28
475208
451100
25.24
24
25
24
25
256201
467205
Tetiker Metal
Bal-San
Kardeşler Makine
Kaya Metalurji
Çivicioğlu
Yametaş
Mtall
Mebeks
25
251102
467205
467205
494101
24
24
25
Kaynak: Kdz.Ereğli OSB Müdürlüğü, Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası, Alan Araştırması
ALAPLI ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
Alaplı Organize Sanayi Bölgesinin kuruluş çalışmaları 1996 yılında başlamış, 1997
yılında ise yer seçim çalışmaları tamamlanmıştır. 2005 yılında OSB kuruluş protokolü
yeniden düzenlenmiş ve yürürlüğe girmiştir.
OSB için seçilen alan, Ereğli Organize Sanayi Bölgesinin batısında yer almakta ve
karayoluna 2 km uzaklıkta bulunmaktadır. Toplam alanı 816.964,10 m2 olan OSB’nin
kamulaştırma çalışmaları tamamlanmıştır. Alaplı OSB elverişli konumu nedeniyle
yatırımcıların ilgisini çekmektedir.
KARABÜK
KARABÜK ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
Karabük Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Teşekkülü 1992 yılında göreve
başlamıştır. Çeşitli kurum ve kuruluşların temsilcilerinin de katıldığı Yer Seçimi Heyeti
1993 yılında çalışmalarına başlamış, OSB’nin kuruluşu Sanayi ve Ticaret Bakanlığının
19.11.1993 tarih ve 5900 sayılı yazısı ile onaylanmıştır.
Karabük, TEM Otoyolu- Gerede bağlantısına 80 km uzaklıktadır. Karabük karayolu ile
Ankara’ya 218 km, İstanbul’a 420 km. ve Kocaeli’ye 300 km; demiryolu ile Zonguldak
iline 126 km mesafede yer almaktadır. OSB demiryolu ile yaklaşık 100 km mesafede
bulunan Zonguldak Limanından yararlanmaktadır. OSB’nin Bartın limanına mesafesi
70 km’dir. OSB’ye yaklaşık 70 km mesafede bulunan Filyos Vadisi Projesi’nin
bitirilmesiyle birlikte Filyos Limanı’ndan da yararlanma imkânı bulacak olan OSB, aynı
zamanda Yenice yolunun tamamlanması ile de deniz yoluna daha kolay ulaşım
sağlayacaktır.
1997 yılında ihalesi ve yer teslimi yapılan OSB’nin aynı tarihte temeli atılmıştır. 2000
yılında alt yapı inşaatı işleri kapsamında yer alan bölge içi yollar, içme ve kullanma
suyu, kanalizasyon, 1500 m3’lük su deposu, yağmur suyu drenajı çalışmaları
tamamlanmıştır. 2002 yılında da bölge içi yol, otopark, tretuvar kaplaması ve muhtelif
inşaat işleri sonuçlandırılmıştır.
Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) Genel Müdürlüğü ile 2007 yılında
bağlantı anlaşması yapılmıştır. Hali hazırda 1430 MW enerji üretimi yapılmaktadır.
OSB alanını genişletmek ve yolla direkt bağlantı sağlayıp daha görünür hale gelmesini
sağlamak amacıyla 260 ha alan ilave edilmesi planlanmaktadır. Bu konuda
başvurularda bulunulmuş olup, konunun nihai hale getirilmesi beklenmektedir.
OSB’de açılacak 260 ha’nın yaklaşık 110 ha’lık kısmında ise Karabük il merkezinde
faaliyet gösteren 17 adet haddehane sahibinin bir araya gelerek oluşturdukları
KARMET A.Ş. kurulması planlanmaktadır.
Tabloda OSB’de yer alan firmaların NACE kodlarına ve faaliyet durumlarına
değinilmiştir. Tabloya göre, OSB’de yer alan firmaların % 62’si üretimdedir. %1 0’luk
dilim ise üretimde değildir. OSB’nin yaklaşık % 28’i boş durumdadır.
Tablo.35. Karabük OSB Üretim Konusu ve İşçi Sayılarına Göre Firma Dağılımları
FİRMA ADI
Saf-Çel Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti.
NACE KODU
24
Şahin Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti.
241003
Ve-Ca Dış Tic. A.Ş.
251101
Yerlikaya İnşaat Turizm Taşımacılık Besicilik
Sanayi Ticaret Paz. Ltd. Şti.
Alter Dem. Çelik Endüstri Sanayi ve Tic. A. Ş.
251101
Hbm Demir Çelik End. San. Tic. Ltd. Şti.
241003
Kılınç D.Ç. San. ve Tic. Ltd. Şti.
241003
Form Tasarım Uyg. Dök. ve Met. San.Ltd.Şti.
245100
Gedikoğlu Pik Çelik ve Metal Dök.Tic.Ltd.Şti.
24
Nilpol Polimer Ürünleri San. Tic. Ltd. Şti.
22
Safranbolu Cam Mozaik San. ve Tic. A.Ş.
23.99
241003
Yükseller Kereste Mobilya Doğrama İnşaat
MalZ. Tic. Ve San. Ltd. Şti.
Erdeks Yapı Malzemeleri San. Tic. Ltd. Şti.
31
467304
Gonca Tekstil
141999
Kargisan Karabük Giyim San. ve Tic. A. Ş.
141999
Güven Besi Sanayi
101302
Safran Süt Ürünleri
108906
BARTIN
BARTIN ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
Bartın Organize Sanayi Bölgesi’nin altyapı işlemlerine 1995 tarihinde başlanmış ve
altyapı inşaatı 1999 tarihinde tamamlanmıştır. Limana olan mesafesi ise 26 km’dir.
OSB, demiryolu bağlantısına ve Zonguldak Havaalanı’na da 24 km mesafede
bulunmaktadır. Bartın Organize Sanayi Bölgesi İstanbul’a 430 km, Ankara’ya ise 270
km. mesafededir.
OSB’de doğalgaz kullanılmaktadır. Su, kanalizasyon, PTT gibi hizmetler ise kolayca
sağlanabilmektedir. OSB’de tüm sanayi parsellerine toplam 6 trafo dağıtım binası ve
95 adet elektrik direği ile elektrik enerjisi verilmektedir. OSB yönetimi dağıtımcı
lisansına sahip olmasına rağmen, maliyetleri arttırmamak adına dağıtımcı işletmeciliği
yapmamaktadır. 5084 sayılı yasa çerçevesinde diğer illere göre % 50 ucuz enerji
kullandırılmaktadır. 2 adet pompa istasyonu mevcuttur ve kullanma suyu dağıtımı
yapılabilmektedir. Ayrıca ADSL internet bağlantısının altyapısı tamamlanarak
sanayicinin kullanımına sunulmuştur.
Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşu arasında yer alan Mescier Holding de
OSB’de yatırım yapmış ve halihazırda üretimine devam etmektedir. Buna ek olarak
bölgede 2 adet haddehane yatırımı için de yer ayrılmış durumdadır. Gelen diğer
taleplerin karşılanamaması sebebiyle yeni bir OSB kurulması için başvuru yapılmıştır.
OSB’nin aydınlatma sistemi tamamlanarak gece aydınlatması sağlanmış, yağmur
sularının OSB dışına taşınması için 150 m’ lik yağmur suyu hattı tamamlanmıştır.
Tabloda NACE kodlarına ve faaliyet durumlarına göre OSB’de yer alan firmalar
sunulmuştur. Firmaların % 65’i üretimdedir. % 21’lik dilim ise üretim yapmamaktadır.
OSB’nin % 14’ü ise boştur.
Tablo.36. Bartın OSB Üretim Konusu ve İşçi Sayılarına Göre Firma Dağılımları
FİRMA ADI
NACE KODU
TÜSA
Onat Tekstil
Murat Ticaret Kablo San. Ltd.Şti
Risan Tekstil Ürün. San. Tic. A.Ş.
Pinaldi Tekstil Konf. San. ve Tic. A.Ş.
MŞ Tekstil Konfeksiyon San.
Reymer Tekstil San. ve Tic. Ltd. Şti.
Egemen Kauçuk Ayakkabı Taban San.
14
141400
222101
141400
141400
141400
141400
221905
Ufuk Orman Ürünleri Yatırım A.Ş.
Özmadeş Madeni Eşya San. Tic. A.Ş.
Selko Ateş Tuğla San. Tic. A.Ş.
Çakır Ahşap Ürün. İma. San. Tic.
310902
31
232002
310199
Yaprak Ekolojik-Bahçelik
Çağlar Makine
Mescier Demir-Çelik
Barmak Bartın Makine San Tic. Ltd. Şti.
Barçelik Metal San. Tic. Ltd. Şti.
Teklas Kauçuk Sanayi ve Tic. A.Ş.
Mür-Boy San. Tic. Ltd. Şti.
Yelkenciler Mak. San. Tic. Ltd. Şti.
Çakrazlılar Nakliyat
Bardo Mobilya San. Tic. A.Ş.
Yeplas Yelkenciler Plastik San. Tic. Ltd.
Şti.
Yepsa Yelkenciler Plas. San. Tic. A.Ş.
13
241008
282900
282900
105107
203003
222301
310902
222301
222301
Şanver Helva Şeker. San. Tic. Ltd. Şti.
329999
Türkova Doğal Süt. İma. Sn. T.
Enes Tekstil
105107
14
Yimpa Toptan
BÖLGE OSB’LERİ GENEL DEĞERLENDİRME
Bölge OSB’leri hakkında daha detaylı bilgiler elde edebilmek amacıyla öncelikle OSB
müdürleriyle yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilerek OSB’lerin bugününe ve
geleceğine dair fikir alışverişinde bulunulmuştur. OSB müdürleriyle yapılan
görüşmelerin ardından OSB’lerde faaliyet göstermekte olan 70 firmaya yüz yüze
görüşme yöntemiyle anket uygulanmıştır.
Ankette, firma kuruluş yılları, faaliyet konuları ve istihdam bilgilerini içeren firma
bilgilerine, firmaların içsel sorunlarına, OSB’lerde yer seçmelerine sebep olan etkenler
ile bölgede karşılaştıkları sorunlara, OSB içi, bölge içi, iller arası ve ülkeler arası ticaret
ilişkilerine, yenilikçilik ve markalaşmaya yönelik sorulara yer verilmiştir.
Anket sonuçlarından genel bir değerlendirme yapıldığında şu sonuçlara ulaşılabilir:
Firmaların OSB’lerde faaliyetlerine başlama yılları genellikle 2007 sonrasında
yoğunlaşmaktadır. Bunda 2006 yılında bedelsiz arsa tahsisi uygulaması gibi etmenler
olduğu gibi teşvik ve destek politikaları dışında başka etmenler de söz konusu
olabilmektedir. Örneğin Karabük OSB özelinde 2006 yılına kadar pek çok boş parsel
dolu gözüktüğü için yeni yatırım alınamamıştır. 2006 yılında yapılan düzenlemenin
ardından özellikle 2007-2008 dönemlerinde OSB’de yatırımlar çoğalmıştır. Genel
anlamda bakıldığında da firmaların daha çok teşviklerinden yararlanmak amacıyla
OSB’lerde yer seçtikleri görülmektedir. Müsait ve geniş arazi kullanımı, altyapı
imkânlarının kolaylıkla sağlanması gibi nedenler de firmaların OSB’lerde faaliyetlerine
başlamasına sebep olmuştur.
Görüşme imkânı bulunan firmaların 8’i mikro, 32’si küçük, 20’si orta, 3’ü ise büyük
ölçekli işletmeler sınıfına girmektedir. 3 adet firma ise yıllık net satış hasılatı ya da
mali bilançosuna bakılmaksızın yalnızca çalışan sayıları baz alındığında KOBİ tanımı
dışında kalmaktadır.
Firmalar daha çok makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı
sektöründe faaliyet göstermektedirler. Bu sektörü giyim eşyaları imalatı sektörü
izlerken, üçüncü sırada mobilya imalatı sektörü gelmektedir. OSB’ler özelinde
bakıldığında ise; makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı sektörü
Ereğli OSB’de, mobilya sektörü ise Çaycuma ve Bartın OSB’lerinde ön plana çıkmıştır.
Giyim eşyalarının imalatı ise Çaycuma, Karabük ve Bartın OSB’lere dağılmış
durumdadır.
Görüşülen firmalarda toplam 4661 kişi istihdam edilmektedir. Çalışanların % 65’ini
erkekler, % 35’ini ise kadınlar oluşturmaktadır. Giyim eşyalarının imalatı dışında kalan
sektörlerde erkek egemen bir yapı hakim olup kadınların yalnızca firmaların idari
birimlerinde çalışmakta oldukları görülmektedir. Firmaların en büyük problemleri
arasında kalifiye ve nitelikli eleman istihdam edememek yer almaktadır. Özellikle
tekstil sektöründe makine operatörü; ana metal sanayinde kaynakçı, CNC torna
tezgâh operatörü, dilme ve boy kesme operatörü, kaynakçı, ağır vasıta ehliyetli şoför;
mobilya sektöründe mobilya ustası, makine ustası, kesim ve montaj ustası; gıda
sektöründe ise gıda mühendisi niteliğinde personellere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu
bağlamda bölgede bulunan meslek liseleri ile meslek yüksekokullarınca firmaların
ihtiyaçları doğrultusunda bölümler oluşturmaları önem arz etmektedir. İŞKUR’un ve
halk eğitim merkezlerinin de düzenleyecekleri mesleki eğitim kurslarını yine firmaların
ihtiyaçları doğrultusunda tasarlamaları önemlidir. Bunların yanında, üniversitelerin
ilgili bölümlerinin yardımı ile de staj programları oluşturulmasına önem verilmelidir.
Personelin çalışmaya hevesli olmaması ve bu sebeple üretimde sürekliliğin
sağlanamaması firmaların belirttiği diğer bir problemdir. Bu konuya bölgede bulunan
köklü kurum ve kuruluşların (TTK, ERDEMİR, KARDEMİR) bağımlı istihdam yapısını
desteklemesi ve bölge halkının farklı sektörlerde uzmanlaşma gereği duymamış
olmamasının da etkisi bulunmaktadır. OSB’lerde yer alan firmaların ücret politikası
bölgenin alışık olduğu ücret talebini karşılamadığı için de sorunlarla
karşılaşılabilmektedir. Firmalar, elemanlarını sürekli kılmak adına özellikle çalışanların
yemek ve ulaşım gibi ihtiyaçlarını karşıladıklarını, bunun yanında prim ve bayram
paketi vermek gibi yöntemlerle de işletmelerini cazip hale getirmeye çalıştıklarını
belirtmişlerdir.
Personelle ilgili sorunların yanında firmaların finansman sorunları da bulunmaktadır.
Giyim eşyalarının imalatı gibi fason üretim yapmakta olan firmalar dışında kalan
sektörlerde faaliyet göstermekte olan firmalar özellikle ulaşım ve hammadde
maliyetlerinin fazla olması sebebiyle rekabet edebilirliklerinin düşük olmasından
şikâyetçidirler. Firmalar, içsel sorunlarının yanında, OSB’lerin konumundan,
görünürlüklerinin sağlanamamasından ve OSB yönetimlerinin ihtiyaç ve isteklerine
yeterince cevap verememesinden kaynaklı problemlerinin bulunduğunu da
belirtmişlerdir.
Firmaların müşteri profillerine bakıldığında ve OSB’lerde öne çıkan sektörler de
gözetildiğinde daha çok toptancılara ve ana sanayicilere yönelik üretim yapıldığı
görülmektedir. Giyim eşyalarının imalatı sektöründe ise fason üretim yaygındır.
Müşteri profiline de bağlı olarak özellikle firmaların üç büyük kentle ticari ilişkilerinin
olduğu görülmektedir. Firmaların % 56’sı İstanbul’la, % 41’i Ankara’yla, % 16’sı ise
İzmir’le ticari ilişki içindedir. Firmaların yarısından fazlasının OSB içindeki ve OSB
dışındaki firmalarla ticari ilişkileri bulunmaktadır. Ancak bu ilişkiler genellikle mal alıp
satma üzerinden gerçekleşmekte, firmalar arasında kümelenmeye temel oluşturacak
ortak makine kullanımı, ortak eleman kullanımı ya da ortak üretim vb. ilişkilere
rastlanmamaktadır.
İhracat ve ithalat kapasiteleri ise sınırlı olmakla beraber gelişme göstermektedir.
Firmaların % 36’sı ihracat yapmaktadır. İhracat yapan firmalara bakıldığında,
firmaların % 21’ini mobilya imalatı sektörü oluştururken bu sektörü % 16’şarlık
oranlarla kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı ile makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon
metal ürünleri imalatı sektörleri takip etmektedir. İthalat yapan firmalar ise oldukça
sınırlıdır, firmaların sadece % 19’u ithalat yapmaktadır. İthalat yapan firmaların %
22’sini makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı sektöründe
faaliyet gösteren firmalar oluşturmaktadır.
Firmaların geneli tanıtım amacıyla Türkçe tanıtım araçları kullanımını tercih
etmektedir. İnternet sitesi kullanılan en yaygın tanıtım aracıdır. Yabancı dilde
hazırlanmış tanıtım araçları ise firmalar arasında yaygın değildir. Firmaların fuarlara
etken olarak katılma oranları da düşüktür. Ancak % 33’lük dilim yurtiçi fuarlarda stand
açtığını belirtmiştir. Yurtdışı fuarlarda stand açanların oranları ise çok daha düşüktür.
Firmaların markalaşmaya dönük çalışmaları mevcuttur. Yaklaşık % 50’lik bir oran
markalaşma yoluna gitmiştir. Yaklaşık % 30’luk dilimin ise ürün patentleri
bulunmaktadır.
Firmalar, ekonomik sebeplerden dolayı teknoloji kullanmak ya da teknoloji
geliştirmek konusunda çekimser davranıp geleneksel yöntemlerle iş yapmaktadırlar.
Bölgedeki 3 üniversitenin de girimlerde bulunduğu teknopark kurulması için henüz
erken olduğu düşünülmekle birlikte, ekonomik imkânlar iyileştirildiği ve kaynak
sağlandığı takdirde firmaların yenilikçiliğe açık oldukları da görülmüştür. OSB’lerde
yer alan firmalar için büyük problem olan rekabet edebilirliğin az olmasına çözüm
olarak teşvik sisteminin yeniden ele alınması gerekmektedir. Bölgesel bazda
uygulanan teşvikler çoğunlukla ihtiyaçlar karşısında yetersiz kalmaktadır. Bölge
içerisinde yer alan hazine arazileri ve OSB’ler aynı teşvik sisteminden aynı şekilde
yararlanmakta ve özellikle büyük sanayi kuruluşları OSB’lerde yer seçmek yerine
hazine arazilerini tercih etmektedirler. Bu sebeple, doluluk oranı düşük olan OSB’lerin
bulunduğu bölgelerde bölge bazında değil OSB’lere yönelik teşvik sistemlerinin
düzenlenmesi gerekmektedir.
Bölge OSB’leri, barındırdıkları firma sayısı ve çalışan sayıları göz önüne alındığında
kapasite yönünden Türkiye’nin pek çok OSB’sinden daha küçük ölçekli kaldıkları, buna
rağmen benzer teşviklerle şekillendirildikleri görülmüştür. Bölge OSB’lerini bu
dezavantajlı konumdan çıkarmak amacıyla nispeten küçük ölçekli OSB’lere “küçük
organize sanayi bölgesi” gibi bir tanım getirilmesi ve bu şartları kıstas alarak politika
üretilmesinin gerekli olduğu değerlendirilmektedir.
OSB’ler bazında uygulanması gerekli bu faaliyetler dışında, bölgenin gelişimi de
firmaların üretim kapasitelerinin arttırılmasında önemli rol üstlenmektedir. Bölgede,
Alaplı Limanının tamamlanmasıyla birlikte, Ereğli ve Alaplı OSB’leri daha cazip hale
gelecektir. Bartın Limanının konteynır limanı haline getirilmesi ise Çaycuma, Bartın ve
Karabük OSB’lerin gelişimini etkileyecek bir diğer önemli uygulamadır. Bunların
yanında, Karabük-Bartın arasında demiryolu hizmetinin sağlanarak limana en kolay
ulaşımın gerçekleştirilmesi de Karabük OSB’nin gelişimini sağlayacak bir diğer
noktadır.
Kdz.Ereğli ve Karabük OSB’lerde diğer bölge OSB’lerine oranla daha fazla sektörel
yığılmalar mevcuttur. Karabük OSB’de 17 adet haddehane sahibinin bir araya gelerek
oluşturdukları KARMED’in faaliyete geçmesinin planlaması da buna bir göstergedir.
KARMED’in faaliyete geçmesi ile birlikte, demir-çelik sektörünün yoğunluğunun da
artması beklenmektedir. Bartın ve Çaycuma OSB’ler çok daha karma bir yapıya
sahiptir. Bundan sonraki kararlarda Bartın ve Çaycuma OSB’lerin rolleri ve
uzmanlıkları tespit edilerek birbirini tamamlayacak sektörlerin bir araya getirilmesine
özen gösterilmeli, bu sayede katma değerde artış sağlanmalıdır.
KUTU-IV
KOBİ FAALİYETLERİ VE İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ
GENEL DURUM
Türkiye’dekurulu işletmelerin %99,9’unu KOBİ’ler oluşmaktadır. KOBİ`ler, Türkiye’deki
istihdamın %76'sini, yatırımların %26,5' ini ihracatın ise
%59,6’sını
gerçekleştirmektedir. Bölgede gerçekleştirilmekte olan üretim ve yatırım
faaliyetlerinde de KOBİ’ler önem arz etmektedir.
Bölgenin en önemli sorunlarından birisi girişimcilik miktarının eksik olmasıdır. Tabloda
bölge ve iller bazında girişim sayılarına yer verilmiştir. Tabloda da görüldüğü gibi,
bölgede ülke geneline göre girişim sayısı oranı %1 civarındadır. En yüksek girişim
sayısına Zonguldak ilinde rastlanırken, en düşük sayıya ise Bartın İli sahiptir.
Tablo.37. TR 81 Bölgesi Girişim Sayıları
Girişim Sayısı
Bölge İçi Girişim
Sayısı Oranı
Ülke Geneline
Göre Girişim
Sayısı Oranı
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
TR81
TÜRKİYE
24.974
10.107
7.719
42.800
3.474.992
58,4%
23,6%
18,0%
100,0%
-----------
0,72%
0,29%
0,22%
1,23%
100,00%
Kaynak: TÜİK, 2012
Bölgede bulunan KOBİ’lerin %57,48’i toptan ve perakende ticaret ile ulaştırma ve
depolama alanlarında faaliyet gösterdiği görülmektedir. Bölgede en az KOBİ’nin
faaliyet gösterdiği sektör ise madencilik ve taş ocakçılığıdır. İmalat sektöründe faaliyet
gösteren KOBİ sayısı, 3.881 adet olup TR81 Düzey-2 bölgesinde yer alan KOBİ’lerin
%9,07’sini oluşturmaktadır.
Tablo.38. Sektörlere Göre Girişim Sayısı
SEKTÖR
Madencilik ve Taş ocakçılığı
İmalat
Diğer Hizmet Faaliyetleri
İnşaat
Toptan ve perakende ticaret
Ulaştırma ve depolama
Konaklama ve yiyecek hizmeti
faaliyetleri
Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler
Eğitim
İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri
Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor
TOPLAM
GİRİŞİM SAYISI
120
3.881
%
0,28%
9,07%
4.271
9,98%
2.355
14.775
5,50%
34,52%
9.829
22,96%
5.075
11,86%
1.517
189
396
3,54%
0,44%
0,93%
392
0,92%
42.800
Kaynak??
Bölgede faaliyet gösteren KOBİ’lerin yararlandıkları 4 temel destek mekanizması
bulunmaktadır. Bunlar;
 Kalkınma Ajansı Mali Destek Programları
 Yatırım Teşvik Sistemi
 KOSGEB Destekleri
 TÜBİTAK Destekleri’ dir.
KALKINMA AJANSI MALİ DESTEK PROGRAMLARI
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı KOBİ’lere yönelik 2010 yılında bu yana toplam 3 adet
Mali Destek Programı yürütmüştür. Yürütülen MDP’ler şunlardır:



2010 Yılı İşletmelerin Ekonomik Gücünü ve Rekabet Kabiliyetini Arttırmaya
Yönelik Mali Destek Programı
2011 Yılı KOBİ Mali Destek Programı
2013 Yılı KOBİ Mali Destek Programı
2010 yılında yürütülen mali destek programı kapsamında 174 adet KOBİ programa
başvurmuş, bunlardan 56 tanesi destek almaya hak kazanmış ve 41 tanesi ile
sözleşme imzalanmıştır. 37 adet projenin tamamlandığı mali destek programında
Ajans tarafından toplam 10.094.568 TL mali destek sağlanmıştır. 2011 yılında
yürütülen mali destek programı kapsamında 142 adet KOBİ programa başvurmuş,
bunlardan 62 tanesi destek almaya hak kazanmış ve 44 tanesi ile sözleşme
imzalanmıştır. Mali destek programı kapsamında Ajans tarafından toplam 10.977.196
TL mali destek sağlanmıştır. 2013 yılı itibari ile yürütülmekte olan mali destek
programı kapsamında ise 82 adet KOBİ programa başvurmuş ve bunlardan 26 tanesi
destek almaya hak kazanmıştır.
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı Mali Destek Programında KOBİ’ler tarafından yapılan
proje başvurularının sektörel ve öncelik dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tabloya göre, en fazla destek alan KOBİ sektör grubu, metal ve maden endüstrisidir.
Bu sektörü, 2010 ve 2011 yıllarında makine teçhizat sektörü izlerken, 2013 yılında
turizm sektörü izlemiştir.
Tablo.39. BAKKA KOBİ Mali Destek Programları Sektör Dağılımları
MALİ DESTEK PROGRAMLARI SEKTÖR DAĞILIMLARI
SEKTÖRLER
2010
Proje Sayısı
2010
Yüzde
2011
Proje Sayısı
2011
Yüzde
2013
Proje Sayısı
2013
Yüzde
Metal ve
maden end.
31
18%
30
21%
26
%32
Makine
teçhizat ve ima
25
14 %
17
12%
4
%5
Orman ürünleri
endüstrisi
Gıda
25
14%
21
%15
12
%15
16
9%
10
7%
10
%12
Turizm
Kimya
endüstrisi
16
3
9%
2%
21
14
%15
10%
15
6
%18
%7
6
4%
9
6%
3
%4
İnşaat sanayi
13
8%
8
6%
1
%1
Taş ve toprak
ürünleri
7
4%
8
6%
3
%4
Enerji sektörü
0
0%
2
%1
0
0%
32
18%
2
%1
2
%2
Tekstil
Diğer
Kaynak??
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansının belirlediği önceliklere göre destek dağılımına
bakıldığında ise, üretim kapasitesinin arttırılması önceliğinin ilk sırayı aldığı, turizm
sektöründe çeşitliliğin sağlanması ve hizmet kalitesinin arttırılması önceliğinin ise
ikinci sırada yer aldığı görülmektedir.
Tablo.40. BAKKA KOBİ Mali Destek Programları Sektör Dağılımları
MALİ DESTEK PROGRAMLARI PROJE AMAÇ VE ÖNCELİKLERİ DAĞILIMI
AMAÇ VE ÖNCELİKLER
2010
Proje
Sayı
Üretim kapasitesinin ve
128
verimliliğin arttırılması
2010
Yüzd
e
74%
2011
Proje Sayı
2011
Yüzde
2013
Proje Sayı
2013
Yüzde
116
82%
54
66%
Ar-Ge’ye
yönelik
yatırımların sağlanması
ve
yenilikçi
ürün
üretilmesi
13
7%
4
3%
9
11%
Enerji verimliliğinin ve
çevreye duyarlı teknoloji
kullanımının arttırılması
Turizm
sektöründe
çeşitliliğin,
tesis
ve
hizmet
kalitesinin
arttırılması
0
0%
2
1%
5
6%
16
9%
20
14%
14
17%
Kaynak??
YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ
Batı Karadeniz Bölgesinden 2009-2013 yılları arasında Yatırım Teşvik Belgesi alan
işletme sayısı 134’tür. Bu işletmeler arasında KOBİ sınıfında olmayan firmalar da
bulunmaktadır. Ancak büyük çoğunluğunun KOBİ sınıfında yer aldığı söylenebilir. Aynı
dönemde Zonguldak ilinden 68, Karabük ilinden 35 ve Bartın ilinden 31 adet işletme
Yatırım Teşvik Belgesi almıştır.
Sektörel bazda alınan teşvik belgelerini incelediğimizde 72 işletmenin İmalat
Sanayiinde ve 43 işletmenin de hizmet sektöründe faaliyet gösterdiği görülmüştür.
TÜBİTAK MALİ DESTEK PROGRAMLARI
1995-2012 yılları arasında TÜBİTAK mali destek programlarına başvuru yapan firma
sayısı 19’dur. Bu sayı, ülke genelinde başvuru yapan firma sayısının %0,41’ini
oluşturmaktadır. Bu firmadan ERDEMİR ve KARDEMİR haricindekiler KOBİ sınıfında
yer almaktadır. Özellikle ERDEMİR ve KARDEMİR etkisi ile bölgede oluşması beklenen
makine imalat sektörünün yeterince gelişmemesi ve ar-ge çalışmalarına uzak
olunması bu sonucun doğmasında önemli katkı sahibidir.
Yine aynı dönemde sunulan toplam proje sayısı toplam 43 adettir. Bu projelerden 13
tanesi ERDEMİR, 6 tanesi de KARDEMİR tarafından sunulmuştur. Bölgeden sunulan
proje sayısının ülke geneline oranı %0,44 olup yeterli seviyede değildir. Bölgede Ar-Ge
ve yenilikçi çalışma yapmanın teşvik edilmesi, bu konularda proje üretilmesi için planlı
çalışmaların yapılması büyük önem arz etmektedir.
Tablo.41. Başvuru Yapan Firma ve Proje Sayısı
Başvuru
Yapan
Firma Sayısı
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
14
4
1
32
9
2
TR81
TÜRKİYE
TR81
YÜZDE
19
4582
0,41%
43
9721
0,44%
Proje Sayısı
Kaynak??
AR-GE ve YENİLİKÇİ ÇALIŞMALAR
Marka, Patent, Endüstriyel Tasarım ve Faydalı Model Başvuruları
1995-2012 yılları arasında TPE’ye (Türk Patent Enstitüsü) yapılan toplam patent
başvuru sayısı 59’dur. Tescillenen patent sayısı ise 14’tür. Ülkenin toplam tescillenmiş
patentlerinin %0,35’i bölgede bulunmaktadır. Bölge, Düzey II bölgeleri arasında
tescillenmiş patent sayısında da 18. sırada yer almaktadır.
Yine aynı yıl aralığı için TPE’ye yapılan endüstriyel tasarım başvuru sayısı 85 olup,
tescillenen endüstriyel tasarım sayısı 71’dir. Bölge, diğer Düzey II bölgeleri arasında
20. sırada yer almakta ve ülkenin tescillenmiş endüstriyel tasarımlarının %0,10’nu
barındırmaktadır.
Faydalı model başvurularına baktığımızda 2012 yılsonu itibari ile TR 81 bölgesinden
58 adet başvuru yapıldığı görülmektedir. Tescillenen faydalı model sayısı ise 22’dir.
Bölge, diğer Düzey II bölgeleri arasında 22. sırada yer almakta ve ülkenin tescilli
faydalı model sayısının %0,13’ünün bulundurmaktadır.
TR81 bölgesinin marka tescili ile ilgili başvurularına bakıldığında, 2012 yılsonu itibari
ile 2018 adet başvurunun olduğu görülmektedir. Tescilli Marka sayısı ise 963’tür.
2009 yılsonu itibari ile tescillenen marka sayısı 655’tir. Ülkenin tescillenmiş
markalarının %0,24’ü bölgede yer almaktadır.
Tablo.42. Patent, Marka, faydalı Model, Endüstriyel Tasarım Başvuru Sayıları
ZONGULDAK
KARAB
ÜK
BARTIN
TR81
TÜRKİYE
TR81 (%)
TR81
SIRA
Patent
Başvuru Sayısı
35
18
Patent
Sayısı
10
2
2
14
4324
Marka
Başvuru Sayısı
967
607
444
2018
773336
0,26%
23
Marka
Sayısı
466
277
220
963
408584
0,24%
23
Faydalı Model
Başvuru Sayısı
36
11
11
58
28672
0,20%
21
Faydalı Model
Tescil Sayısı
14
5
3
22
17536
0,13%
22
59
17
9
85
75869
0,11%
20
51
13
7
71
67786
0,10%
20
6
59
24183
0,24%
22
Tescil
1
8
0,32%
Tescil
Endüstriyel
Tasarım Başvuru
Sayısı
Endüstriyel
Tasarım Tescil
Sayısı
TPE, 2012
İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ
İş Geliştirme Merkezleri, bünyesinde barındırdığı işletmelere işletme geliştirme
koçluğu, destek ağlarına ulaşım, finans kaynaklarına erişim imkânı, uygun koşullarda
iş yeri mekânı, ortak ofis ekipmanı, ofis hizmetleri gibi hizmetler sunarak işletmelerin
en kırılgan oldukları ilk yıllarını sağlıklı bir şekilde aşmalarını ve büyümelerini sağlamak
amacıyla kurulan ve işletilen, İşletme Kuluçkası veya İşletme Fidanlığı olarak ta
adlandırılan merkezlerdir.
Bölgede 2 adet İŞGEM bulunmakta olup bunların tamamı Zonguldak ili sınırları
içerisindedir. Türkiye genelinde toplam 12 adet olan İŞGEM’lerin 2 sinin bölgede
olması önemli bir göstergedir. Ancak, 2008 yılından sonra hiç İŞGEM kurulmaması,
mevcut İŞGEM’lerin göstermiş olduğu performanslar da göz önüne alındığında
verimlilik konusunun yeniden gözden geçirilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Bölgede yer alan İŞGEM’ lerle ilgili mevcut durumu gösteren tablo aşağıda verilmiştir.
Tablo.43. Batı Karadeniz Bölgesinde Yer Alan İşletmeler
Kuruluş Yılı
ZONGULDAK
İŞGEM
EREĞLİ
İŞGEM
İşlik Sayısı
Dolu
İşlik Sayısı
Mevcut
İşletme
Sayısı
Mevcut
İstihdam
Sayısı
1997
20
15
10
60
2004
15
15
15
38
Kaynak: KOSGEB 2012 Yılı Faaliyet Raporu
KOBİ’LERİN ÖNE ÇIKAN SORUN ve EKSİKLİKLERİ
Yapılan çalıştaylar, anket değerlendirme formları ve ajansın mali destek
programlarına sunulan başvuru formlarının incelenmesi neticesinde KOBİ’lerin öne
çıkan sorunları ve eksiklikleri şu şekildedir;
 Nitelikli işgücü bulmakta yaşanan zorluklar
 Ulaşım ve Lojistik imkânlarının düşük seviyede olması
 Enerji verimliliği konusunda teknik kapasite eksikliği
 Üretim süreçlerinin verimliliğinin analiz edilememesi
 İhracat yapma kabiliyetlerinin yetersiz olması
 Bölgede özellikle teknik, finansal ve yatırım konularında profesyonel
danışmanlık hizmeti sunacak kurum bulunmaması
 Bölgede yeni yatırım yapılacak arazilerin bulunmasında yaşanan sıkıntılar
 Bölgemizde fuar ve kongre merkezinin olmaması veya başka nedenlerle
KOBİ’lere yönelik ulusal ve uluslararası organizasyonların yapılmaması, buna


bağlı olarak bölge KOBİ’lerinin vizyonlarının istenilen seviyede gelişememesi
Katma değeri yüksek ürünlere geçiş yapılmaması ve buna bağlı olarak ürün
çeşitliliğinin arttırılamaması
 Kurumsallaşmanın yeterli seviyede olmaması, bölge KOBİ’lerine örnek
olabilecek kurumsal işletme sayısının çok az olması
 Üniversite ile KOBİ’ler arasında ortak çalışma platformlarının oluşmaması
DEĞERLENDİRME
Ülkemizde KOBİ’ler istihdam ve üretim açısından çok büyük öneme sahiptir.
Girişimcilik kültürünün yaygınlaşması ile KOBİ sayısında da ciddi artışların olacağı
düşünülmektedir. Ancak, KOBİ’lerin ülke ve bölge ekonomik gelişimine daha fazla
katkı sağlayabilmeleri için daha uzun süre ayakta kalabilmeleri ve katma değeri
yüksek sektörlerde faaliyet göstermeleri gerekmektedir.
Bölgede faaliyet gösteren KOBİ’lerin büyük çoğunluğunun katma değeri düşük
sektörlerde faaliyet gösterdikleri bilinmektedir. Ancak, bölge KOBİ’leri açısından diğer
büyük problem, KOBİ’lerin ayakta kalabilme süreleridir. 2011 yılında 589 işletme
faaliyetlerine son vermiş, 2012 yılında ise bu rakam 486 olmuştur. İşletmelerin
faaliyetlerini sonlandırma nedenleri ile ilgili detaylı araştırmalar yapılmalı, bu konuda
önleyici projeler geliştirilmelidir.
2011 ve 2012 yılları için bölge illerinde kurulan ve kapanan işletme sayıları aşağıdaki
tabloda detaylı olarak verilmiştir.
2012 yılı için bölgede kapanan işletme sayısının kurulan işletme sayısına oranının 0,57
olduğu görülmektedir. Bu oranın 1’in altında olması kurulan işletme sayısının kapanan
işletme sayısından fazla olduğunu göstermektedir. 26 Düzey-2 bölgesi içerisinde TR 81
Batı Karadeniz Bölgesinin 10. sırada yer aldığı da görülmektedir.
Tablo.44. 2011 ve 2012 Yılları Kurulan ve Kapanan İşletme Sayıları
ZONGULDAK
KARABÜK
2011 YILI
KURULAN
KAPANAN
ŞİRKET GER. KİŞİ
ŞİRKET GER. KİŞİ
196
406
37
438
98
114
15
53
2012 YILI
KURULAN
KAPANAN
ŞİRKET GER. KİŞİ ŞİRKET GER. KİŞİ
81
455
41
322
47
146
21
62
BARTIN
35
90
5
41
22
108
8
32
TR81
TÜRKİYE
329
53.409
610
60.430
57
13.095
532
41.130
150
38.887
709
67.455
70
14.168
416
31.915
Kaynak: TOBB.Kurulan/Kapanan Şirket İstatistikleri, Aralık 2012. 2012.
KUTU- V
FİLYOS VADİSİ PROJESİ
Karadeniz Bölgesi, Karadeniz’e kıyı ülkeler arasında en uzun kıyı şeridine olmasına
rağmen bölgede limancılık faaliyetleri açısından mevcut altyapı tesisleri ve işletmecilik
olanaklarına sahip olmadığından diğer ülkelerle rekabet edebilir konumda değildir.
Uluslararası düzeyde ülkemizi ekonomik ve politik anlamda güçlendirmek için
Karadeniz, Akdeniz ve Ege’de üç ana liman planlanmıştır. Demiryolu bağlantılı olması
planlanan bu limanlar vasıtasıyla oluşacak yeni taşımacılık koridorları ile ülkesel ve
uluslararası taşımacılıkta önemli rol üstlenilebilecektir. Bu genel yaklaşım
doğrultusunda Karadeniz kıyısında Filyos Limanı projesinin bu üç önemli limandan biri
olarak gerçekleştirilmesi planlanmıştır.
Batı Karadeniz Bölgesinde hayata geçirilmesi planlanan Filyos Vadisi Projesi, Filyos
Serbest Bölgesi, Filyos Endüstri Bölgesi, Filyos Limanı, taşkın koruma yapıları, sanayi
altyapısı ve güçlü ulaşım bağlantıları ile birlikte planlanan entegre bir projedir. Projeye
ilişkin olarak alınmış Bakanlar Kurulu Kararları ve projenin etki alanı nedeniyle proje
tüm bölgenin ekonomik ve sosyal alanda kalkınmasını ilgilendirmektedir. Proje
kapsamında yer alan Filyos Serbest Bölgesinin ve Filyos Endüstri Bölgesinin faal
olabilmesi için öncelikle Filyos nehrinin ıslah edilmesi ve Filyos Limanının yapılması
gerekmektedir.
Kamu sektörü yatırım projelerinin yanı sıra çok sayıda özel sektör yatırımının da yer
almasının öngörüldüğü bölgesel nitelikli bu proje, Çaycuma ilçesinin sınırlarını aşan bir
etki yaratacaktır. Projeyle birlikte Zonguldak, Bartın ve Karabük illerinin ekonomik
yapısında önemli gelişmelerin olması ve yeni iş kollarının oluşması beklenmektedir.
Projenin hayata geçmesi ile bölge önemli bir sanayi ve lojistik üssü haline gelecektir.
Filyos Liman Projesi dahilindeki endüstri bölgesi ve serbest bölge, Zonguldak Çaycuma
İlçesi Hisarönü (Filyos) beldesi sınırları içinde Filyos Irmağı’nın Karadeniz’e döküldüğü
deltada planlanmıştır. Filyos Irmağı vadisinde geliştirilen bu proje Türkiye’de
gerçekleştirilecek en büyük entegre yatırımlardan biri olacaktır.
PROJE SAHASININ YERİ
Filyos Vadisi Projesinin yeri Filyos Irmağı’nın Karadeniz’e döküldüğü deltada,
Zonguldak ile Bartın arasındaki bir mevkidedir. Yakın yerleşim birimleri Filyos
(Hisarönü) Beldesi, Saltukova Beldesi ve Çaycuma İlçesi’dir. Zonguldak İli’nin 35 km
doğusunda ve Çaycuma İlçesi’nin 20 km kuzeyinde kalmaktadır. 4 km batısında
Hisarönü (Filyos) Beldesi bulunmaktadır.
Şekil.. Filyos Limanının Haritadaki Yeri
Filyos proje alanının su kaynağını (Filyos Irmağını) yan kolları olan Yenice, Devrek,
Soğanlı ve Araç Çayları oluşturur. Filyos Irmağı havzası, Batı Karadeniz Bölgesi
içerisinde 13.300 km2’lik bir alanı kapsamaktadır. Proje alanı doğu-batı doğrultusunda
203 km, kuzey-güney doğrultusunda 120 km’dir. Yıllık 25 milyon ton kapasiteli Filyos
limanın kuruluş yeri olarak Filyos Irmağı’nın doğu yakası seçilmiştir.
Şekil…: Radar Tepeden Filyos Limanının Yapılacağı Alana Bir Bakış
Şekil..:Radar Tepeden Limanın Arka Alanına Bir Bakış
FİLYOS HAVZASININ SEÇİLME NEDENLERİ














Batı Karadeniz Bölgesinde büyük düz alanların fazla bulunmaması ve proje yerinin
bu özelliklere sahip olması sebebiyle bölgenin en uygun yatırım yerlerinden biri
olması,
Ulaşım ağları (demiryolu, denizyolu, havayolu, karayolu) arasında entegrasyon
imkanına sahip olması, alternatif yerleşme alanları bulunması, denize açılma
imkanı bulunması ve tarıma uygun arazilerin oluşu gibi birçok potansiyel kaynağa
sahip olması,
Taşkın önleme yapıları sayesinde gerekli sanayi ve endüstri yatırımlarının
emniyetli bir şekilde yapılabilecek olması,
Sanayiye yapılacak yatırımlarla bölgenin önemli problemi olan göçün yeni iş
merkezleri sayesinde büyük ölçüde önlenebilecek olması,
Meskûn yerlerde emniyetli ve huzurlu bir yaşam sağlanabilecek olması,
Taşkın alanlarında bulunan ve halen kullanılmayan arazilerin arsa vasfını
kazanarak değer kazanacak olması,
Filyos Limanı’nın İç Anadolu ve Ankara hinterlandına yakınlığının bir avantaj teşkil
etmesi,
Ankara ve İç Anadolu’nun Karadeniz’e ulaşan en yakın limanı konumunda
bulunması,
Marmara Bölgesi limanlarının maksimum kapasiteye ulaşmış olması ve tevziat
(dağıtma) imkânı bulunmaması dolayısıyla projenin bölgesel ekonomik
gelişmelere imkân sağlayacak sanayiler için de elverişli konumda bulunması,
Filyos Liman Bölgesi civarındaki mevcut endüstriler limanın muhtemel müşterileri
olarak kabul edildiğinden ithal hammaddenin büyük kısmını deniz yoluyla
Karadeniz ülkelerinden temin edilebilecek olması,
Bolu ve Kastamonu Bölgesinde gelişen ahşap endüstrisi, özellikle mobilya sanayi
başta olmak üzere hammadde ithali ve mamul ihracında Filyos Limanı tercih
nedeni olabileceği,
Özellikle Ereğli Demir Çelik ve Karabük Demir Çelik fabrikalarının ihtiyaç duyduğu
hammaddenin temini ile oluşan nihai ürünün pazarlara ulaştırılmasında oldukça
etkili olabileceği,
Firmalara pazar ve maliyet üstünlüğü sağlayacak olması,
Serbest bölge, endüstri bölgesi ve organize sanayi bölgesi gibi yapıları içinde
barındırması, olası teşviklerden faydalanma imkanına sahip olması
Bu potansiyel düşünüldüğünde mevcutta bulunan taşkın tehlikesine rağmen Filyos
Vadisi sanayi ve ticaret alanında yeni oluşumlara alternatif merkez olma şansına
sahiptir. Taşkın tehlikesi ise yatırımı devam eden seddeleme, sel kapanı, baraj gibi
taşkın koruma yapılarıyla önlenmiş olacaktır.
PROJENİN KAPSAMI
Proje alanında, Bolu ve Karabük il merkezleri ile Bolu iline bağlı Gerede, Mengen ve
Yeniçağa ilçeleri, Çankırı iline bağlı Bayramören, Çerkez ilçeleri, Kastamonu iline
bağlı Araç ilçesi, Karabük iline bağlı tüm ilçeler, Zonguldak iline bağlı Çaycuma,
Devrek, Gökçebey ilçeleri ile Ankara ve Bartın illerinin bir kısım arazileri
bulunmaktadır. Zonguldak İli dışındaki illerde baraj ve sel kapanları gibi projeler yer
almaktadır. Filyos Vadisi Projesi kapsamında yapılması düşünülen tesisler aşağıda
verilmiştir;

















Liman ve Ön Dolgu Sahası
Liman Antrepo Sahası
Tersane
Termik Santral
Çimento ve Toprak Sanayi
Demir Çelik Tesisi
Serbest Bölge
Endüstri Bölgesi
Organize Sanayi Bölgesi
LPG Depolama Tesisleri
Petrokimya Tesisi
Petrol ve Petrol Ürünleri Depolama Tesisi
Ağaç ve Orman Ürünleri
Refrakter Tuğla Sanayi
Kömür-Cevher Stok Alanı ve Depolama Tesisleri
Kül Atım Sahası
Triyaj Hattı
Filyos Akarsu Havzası Master Plan Raporu 1987 yılında hazırlanmıştır. Ancak 1998
yılında meydana gelen taşkın büyük zararlara neden olmuş, bu da havzanın taşkın
koruma amacına yönelik hazırlanan bu raporun yeniden incelenmesini zorunlu
kılmıştır. DSİ 23. Bölge Müdürlüğü kontrolünde Su Yapı Mühendislik ve Müşavirlik
firmasına hazırlatılan rapor Şubat 2001 tarihi itibariyle hazırlanarak kamuoyunun
bilgisine sunulmuştur. Proje kapsamında barajlar (taşkın, sulama, içme suyu ve
enerji amaçlı), sel kapanları, hidroelektrik santraller, 20.898 Ha. araziyi kapsayan
sulama tesisleri mevcuttur.
26 büyük proje içeren bu tesislerin bugüne kadar birkaç baraj inşaatı ile sedde
imalatına başlanmış, diğer projelerin de master plan çalışmaları tamamlanmış,
bazılarında kabul aşamasına gelinmiştir. DSİ 23. Bölge Müdürlüğü kontrolünde Su
Yapı Mühendislik firması tarafından hazırlanan raporda yapılması planlanan barajlar
ve sel kapanlarının isimleri aşağıda yer almaktadır.
Proje kapsamındaki barajlar;
 Köprübaşı Barajı ve HES (Devrek Çayı üzerinde)
 Çay Barajı ve HES (Devrek Çayı üzerinde)
 Andıraz Barajı ve HES (Soğanlı Çayı üzerinde)
 Aktaş Barajı ve HES (Soğanlı Çayı üzerinde)
 Araç Barajı (Araç Çayı üzerinde)
 Hacılar Barajı ve Sulaması
 Akhasan Barajı ve Sulaması
 Kirazlıköprü Barajlarıdır
Proje kapsamındaki sel kapanları;
 Karasu Selkapanı (Devrek Çayı ve yan kolları üzerinde)
 Buldan Selkapanı (Devrek Çayı ve yan kolları üzerinde)
 Pirinçlik Selkapanı (Yenice Çayı ve yan kolları üzerinde)
 Şimşirdere Selkapanı (Yenice Çayı ve yan kolları üzerinde)
 İncedere Selkapanı (Yenice Çayı ve yan kolları üzerinde)
 Kılıçlar Selkapanı (Araç Çayı yan kolu olan Eflani deresi üzerinde)
 Akgeçit Selkapanı (Araç Çayı anakolu üzerinde)
 Karıt Selkapanı
BÖLGENİN ULAŞIM VE LOJİSTİK ALTYAPISI
Türkiye konum olarak Orta Doğu, Türk Cumhuriyetleri ve Avrupa arasında bir
aktarma merkezi ve köprü oluşturmaktadır. Batı Karadeniz Bölgesi de, gerek
Karadeniz’e kıyısının bulunması, gerekse Ankara ve İç Anadolu hinterlandına hitap
etmesiyle önemli bir lojistik potansiyeline sahiptir. Ancak sadece konum üstünlüğü
rekabet için yeterli değildir. Lojistik için ulaşım ağlarının çeşitliliği ve entegrasyonu
da önem taşımaktadır.
Batı Karadeniz Bölgesi’nde Filyos Vadisi projesinin yapılacağı bölge denizyolu,
demiryolu, karayolu ve havayolu ulaşım imkânlarına sahiptir. Ulaşım ağının çeşitliliği
açısından güçlü bir bölge olmasına rağmen, bölgede bunların kullanımları yeterli
düzeyde değildir. Bölgenin, lojistikte Samsun ve İstanbul Limanları ile rekabet
edebilir hale gelebilmesi için mevcut ulaşım ağlarının geliştirilip, birbirleri arasındaki
geçişlerin sağlanması şarttır. Ancak bunlar gerçekleştirilirse bölgenin coğrafi
konumu ve sahip olduğu ulaşım çeşitliliği bir anlam ifade edecektir. Bu sebeple
geliştirilen projenin yanında diğer ulaşım ağlarında yapılan yatırımlarla bölge lojistik
anlamda çok önemli bir yere sahip olacaktır.
Demiryolu Altyapısı
Filyos Vadisi projesi arazisinin hemen yanında (bölgenin güneybatı sınırına cepheli)
Zonguldak-Karabük-Irmak demiryolu bulunmaktadır. Zonguldak- Karabük demiryolu
bağlantısı önemli bir potansiyel taşımaktadır. Ağın modernleştirmesi 2010 yılı AB
Katılım Ortaklığı Mali Destek Programına alınmış ve 2012 yılında proje için sözleşme
imzalanmıştır. AB tarafından finanse edilen Irmak – Karabük – Zonguldak Hattının
Rehabilitasyonu ile Sinyalizasyon ve Telekomünikasyon Sistemlerinin Kurulumu (IKZ)
Projesi Türkiye’deki en büyük hibe projesidir.
Şekil…:Irmak-Karabük-Zonguldak (Ikz) Demiryolu Hat Güzergahı
Proje kapsamında;



415 km. uzunluğundaki hatta raylar tamamen yenilenecek.
Hattın taşıma kapasitesi ve işletme hızı artırılacak,
253 hemzemin geçit yenilenecek ve tamamı otomatik bariyerli koruma sistemi
ile donatılacak,
Irmak – Zonguldak arasındaki 31 istasyonda;
 Yolcu peronları, engellilerin erişimine uygun olarak AB Standartlarında
yeniden inşa edilecek,
 Yolcu peronlarında anlık bilgi veren elektronik yolcu bilgilendirme ve anons
sistemi kurulacak,
 Hattın emniyetini azami düzeye çıkarmak için 120 km/s hıza uygun ERTMS
ETCS Seviye 1 tren trafik kontrol sistemi kurulacak,
 Fiber optik altyapıya sahip telekomünikasyon sistemi kurulacaktır.
Bölgede üretilen malların ticari merkezlere dağıtımı ve bölgeye hammadde sevkiyatı
sağlamak amacıyla bölgenin demiryoluyla özellikle Marmara Bölgesi’ne bağlantısı
gerekmektedir. Bu sebeple DLH tarafından bir proje hazırlatılarak Adapazarı-KarasuAkçakoca-Ereğli-Zonguldak-Bartın arasında yaklaşık uzunluğu 281 km olan ve yedi
senede bitirilmesi hedeflenen demiryolu projesi yapılmış ve Adapazarı-Karasu
arasındaki yaklaşık uzunluğu 63 km olan ilk etabının ihalesi gerçekleştirilmiştir.
Ülkemizin önemli üretim merkezleri olan ERDEMİR ve KARDEMİR ile bu fabrikaların
üretim girdilerini sağlayan kömür üretim merkezleri, yapımı düşünülen hat ile
önemli sanayi üretim merkezi olan Kocaeli bölgesine bağlanacaktır. Ayrıca
Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli hattının devreye girmesi ile Bursa bölgesindeki
otomotiv endüstrisinin ana girdisi olan demir ve çelik fabrikalarının ürünlerinin bu
bölgeye daha kısa ve ekonomik bir şekilde ulaştırılması sağlanacaktır.
Batı Karadeniz Bölgesi’nin genelini kapsayan Adapazarı-Karasu-Akçakoca-EreğliBartın-Amasra Liman bağlantılarını içeren demiryolu projesinin tamamlanması,
özellikle demiryolu altyapısı bulunmayan Bartın İli’nin ülke ağına katılması açısından
da büyük önem arz etmektedir. Ayrıca, Filyos Vadisi Projesi kapsamında AmasraBartın-Filyos demiryolu bağlantısının oluşturulması limanın ulaşılabilirliğinin
sağlanması açısından da önemlidir.
Karayolu Altyapısı
Filyos Limanı, Saltukova’ya 2 km., Çaycuma ilçesine 7 km., İstanbul-Ankara
otobanına (Yeniçağa) 100 km. mesafededir. Filyos Liman bölgesi Ankara’ya 255 km
ve İstanbul’a 320 km mesafededir. Her iki şehir için de Çaycuma-Yeniçağ karayolu
kullanılarak Ankara-İstanbul Otoyolu üzerinden ulaşım sağlanabilecektir. SaltukovaÇaycuma-Devrek-Yeniçağa üzerinden ulusal karayolu ağına bağlantısı bulunan bu
yolun bir kısmında bölünmüş yol olarak yapım çalışmaları devam etmektedir.
Filyos Vadisi Projesi’yle birlikte artacak nüfus ve trafik sirkülasyonuna bağlı olarak
bölgede bölünmüş yollar, yol iyileştirmeleri ve alternatif güzergahlar planlanmıştır.
Bunlar arasında aşağıdaki projeler yer almaktadır;






Zonguldak-Devrek karayolu üzerindeki Üzülmez 1 ve Üzülmez 2 tünelleri
Zonguldak şehir içi trafiği rahatlatacak olan Mithatpaşa 1 ve Mithatpaşa 2
tünelleri
Zonguldak-Kilimli sahil yolunu Filyos’a bağlayacak tüneller
Ereğli-Zonguldak ve Zonguldak-Devrek bölünmüş yol çalışmaları
Ereğli-Devrek yolu projesi
Devrek-Yeniçağ bölünmüş yol çalışmaları
Bu projelerden birkaçı halihazırda başlatılmış olup, şu anda ihale sürecinde ve proje
aşamasında bulunan yatırımlar da bulunmaktadır (Şekil 5.3). Önümüzdeki birkaç yıl
içinde projelerin tamamlanması planlanmaktadır. Projelerle birlikte Çaycuma-Ereğli,
Çaycuma-İstanbul, Çaycuma-Ankara ve Çaycuma-Zonguldak akslarında karayoluyla
ulaşım önemli derecede rahatlamış olacaktır.
Havayolu Altyapısı
Verimli zaman kullanımının giderek önem kazandığı günümüzde, havayolu ulaşımı
neredeyse tüm sektörlerin gelişimini etkileyecek derecede öneme sahiptir.
Zonguldak Havaalanı bölgeye hitap eden tek havaalanı hüviyetini taşımaktadır.
Bartın, Zonguldak ve Karabük’ün kalkınması için büyük önem taşıyan Zonguldak
Havaalanının altyapısı tamamlanmış ve 2007 yılında hava trafiğine açılmıştır.
Bölgenin 9 km güneyinde bulunan 500.000 yolcu/yıl kapasiteli Zonguldak Havaalanı
Filyos Limanı’na 5 km. uzaklıktadır.
Filyos Vadisi projesine bağlı olarak önümüzdeki yıllarda havaalanının altyapı ve
ulaşım imkanları geliştirilmeli ve bölgede daha etkin kullanımı sağlayacak yatırımlar
yapılmalıdır. Bu kapsamda öncelikle toplu taşıma düzenlemeleri ile şehir
merkezleriyle olan bağlantısı güçlendirilerek havaalanına ulaşım kolaylaştırılmalıdır.
Özellikle iç hat seferlerinde istenilen yolcu potansiyeline erişemeyen ve sık sık
uçuşları durdurulan havaalanında gerekli düzenlemeler yapılarak alternatif iç hatlar
da uçuşlara açılmalıdır.
Yakın zamanda tüm bölgenin ihtiyaçlarını karşılamada sıkıntı yaratabilecek kapasite
sorunları olan havaalanının pist uzatma çalışmaları başta olmak üzere ilave tesis
yapılması, modernizasyon gibi çalışmaların yapılması gündeme gelecektir. Mevcut
ulaşım sistemlerinin iyileştirilerek bölgenin ulaşılabilirliğinin arttırılması kapsamında
yürütülecek çalışmalara kaynak aktarılması gerekmektedir.
Denizyolu Altyapısı
Bölge deniz taşımacılığı açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Fakat denizyolu
güzergâhında yolcu taşımacılığı yok denecek seviyededir. Karadeniz bölgesinde
genel ve kuru dökme yük elleçleyen tüm limanlara olan toplam talep ortalama
tahminle 2014 yılında 21 milyon ton, 2023 yılında ise 36 milyon ton sınırını aşacaktır.
Karadeniz Bölgesinde yer alan Ereğli, Samsun ve Trabzon limanları en önemli yük
elleçleme paylarına sahipken bu limanları Toros Samsun, Riport ve Park Denizcilik
Hopa liman işletmeleri izlemektedir.
Batı Karadeniz Bölgesinde Filyos yakınındaki limanlar çoğunlukla ağır sanayi üzerine
yoğunlaşmış durumdadır. Filyos’a yakın ve 100 km hat boyunca yer alan limanlar
Şekil 5.6’da görülmektedir. Bunlar;






Ereğli Limanı
ERDEMİR Limanı
Zonguldak Limanı (TTK Limanı)
Çatalağzi (Muslu) Limanı (Eren Enerji Limanı)
Bartın Limanı
Amasra Limanı
: 0,2 milyon ton /yıl3
: 16,5 milyon ton/ yıl
: 2,0 milyon ton / yıl
: 3,2 milyon ton / yıl4
: 2,0 milyon ton / yıl
: 0,2 milyon ton / yıl5
PROJENİN MEVCUT DURUMU
Zonguldak ili Çaycuma ilçesinde yer alan Filyos Bölgesinin birinci kısmı 8 Eylül 2012
tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2012/3574 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile
endüstri bölgesi ilan edilmiştir. Bu kararla birlikte Filyos Bölgesi Türkiye’de ilk karma
endüstri bölgesi uygulaması olacaktır. Ülkemizde Filyos haricindeki tüm endüstri
bölgeleri ihtisas endüstri bölgeleridir.
Filyos Bölgesi ile ilgili son durum aşağıda yer almaktadır;

Filyos Limanı Projesinin imar planı onaylanmıştır. Bölgede yer alan ve
Ulaştırma Operasyonel Programı kapsamında AB fonları ile finanse edilmesi
planlanan liman projesi kapsamında liman gerisinde yer alan sahada yapılacak
sanayileşme çalışmalarına AB tarafınca da önem atfedilmektedir.

Proje finansmanının sağlanacağı IPA ile görüşmeler devam etmekle birlikte
henüz neticelendirilememiştir. 2012 ikinci dönem başkanlığını Kıbrıs Rum
Kesimi’nin yapmış olmasından dolayı görüşmeleri olumsuz etkilediği
değerlendirilmektedir. Dolayısıyla 2013 yılı birinci dönem başkanlığının
İrlanda’ya geçmesi ile birlikte sürecin hızlanacağı düşünülmektedir. Tüm bu
gelişmelere rağmen AB fonları kullanılamadığı takdirde Türkiye kendi öz
kaynaklarıyla bu projeyi hayata sokmayı planlamaktadır.

Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü tarafından hâlihazırda bölgede jeoteknik ve
jeolojik etütlerin gerçekleştirilmesi ve hâlihazır haritasının yenilenmesi için
hizmet alımı ihalesine çıkılmış bulunulmaktadır. Endüstriyel kuruluşların
bölgede taşkın koruma yapım işleri tamamlanmadan faaliyete geçmesi
mümkün bulunmamakta, bunun için bölgede devlet tarafından büyük
miktarda altyapı yatırımına ihtiyaç duyulmaktadır.
3
2011 yılı Deniz İstatistikleri gerçekleşme verisi
2011 yılı Deniz İstatistikleri gerçekleşme verisi
5
2011 yılı Deniz İstatistikleri gerçekleşme verisi
4

2013 yılında endüstri bölgesinin yer aldığı alandaki Filyos Nehri sedde
çalışması tamamıyla bitecektir.

Sedde çalışmaları üç kısımda programlanmıştır. 2013 yılının ilk yarısında
bitecek olan kısımlar birinci ve ikinci kısımlardır. Üçüncü kısmın ihalesi
gerçekleştirilmiştir ve yapım aşamasındadır. İlk iki kısımdaki sedde
çalışmalarının bitimine müteakip endüstri bölgesinde diğer faaliyetlere
başlanabilecektir.

Hâlihazırda Türkiye Yatırım Destek Ve Tanıtım Ajansı ve Sanayi Bölgeleri Genel
Müdürlüğü tarafından yatırım taleplerinin güncellenmesi çalışmaları devam
etmektedir. Çalışmaların yakın gelecekte tamamlanması öngörülmektedir.
Endüstri bölgelerine ilişkin mevzuatta bölgeye olan yatırım taleplerinde
kullanılacak seçim kriterleri bulunmamaktadır.

Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda Filyos Projesinin endüstriyel simbiyoz
projesi olarak uygulanabilirliğine yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Bu
çalışmalara Kalkınma Bakanlığı, Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü, Sanayi
Genel Müdürlüğü, Verimlilik Genel Müdürlüğü, Çevre Yönetimi Genel
Müdürlüğü, Türkiye Yatırım Destek Ve Tanıtım Ajansı, Batı Karadeniz Kalkınma
Ajansı temsilcileri iştirak etmektedirler.

Kamulaştırma sırasında bazı alanların (400-500 m2’lik 3-4 adet)
kamulaştırılmasının gözden kaçırıldığı tespit edilmiştir. Bu sebeple bu alanların
acilen kamulaştırılması gerekmektedir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
gerekli çalışmaları başlatmış ve kamulaştırmayla ilgili sorunun çözülmesine
müteakip diğer çalışmaları sürdürecektir.

Teşvik Kanununda endüstri bölgelerine yer almamaktadır ancak Bilim, Sanayi
ve Teknoloji Bakanlığı endüstri bölgelerinin teşvik kapsamında
değerlendirilmesiyle ilgili çalışmalarını sürdürmektedir.
Şekil…: Filyos Vadisi Proje Yeri Hava Görüntüsü
FİLYOS LİMANI
AB uzmanları tarafından hazırlanan TINA 2020 (Türkiye’nin Ulaştırma Altyapısı
İhtiyaç Değerlendirmesi Teknik Yardım Çalışması) belgesinde beş öncelikli limandan
bahsedilmekte, Filyos Limanı bu limanlar arasında bulunmakta ve iyileştirilecek
demiryolu bağlantılarına bağlanmaktadır.
Filyos Vadisi Projesinin en önemli parçalarından biri olan ve bölgesel kalkınmayı
sağlayabilecek nitelikte olan Filyos Limanı ilk etapta 5 milyon ton/yıl, ikinci etapta 20
milyon ton/yıl olmak üzere 25 milyon ton/yıl kapasiteye sahip olacak şekilde
gerçekleştirilecektir. Şekil 7.1’de görüldüğü gibi liman geniş bir hinterlanda sahiptir.
Konteyner, dökme, katı-sıvı ve cevher yükü elleçlemek üzere, gerekli liman
tesislerini gerçekleştirerek yılda 25 milyon tonluk bir kapasite sağlanması
hedeflenmiştir. Filyos Limanı’nın yapımı ile Türkiye’nin en büyük çaplı limanlarından
biri (Haydarpaşa Limanı’nın 5 katı büyüklüğünde) yapılacak olup, kalkınma için
önemli bir ivme kazandırılacaktır.
Filyos Yatırım Havzasının hem yurt içi, hem de yurt dışı (özellikle Karadeniz ülkeleri)
bağlantıları ve ihracat/ithalatı ise Filyos Limanı ile sağlanacaktır. Bu bakımdan Filyos
Limanı, bölgeye gelecek yatırımları tamamlar nitelikte olup, serbest bölge ve
endüstri bölgesine paralel olarak hayata geçmesi öngörülmektedir.
Limanın kuruluş yeri olarak Filyos Irmağı’nın doğu yakası seçilmiştir (Şekil 7.2 ve
Şekil 7.3). Burada yüksek kapasiteli bir limanın kurulmak istenmesindeki temel
amaçlardan biri, Tuna su yoluyla Avrupa ve Balkanları, Kafkas ülkelerini Akdeniz
dünyası ile birleştiren bir konumda yer almasıdır.
Yakın çevrede yer alan beş liman (doğuda Bartın ve Amasra, batıda Zonguldak,
Ereğli ve ERDEMİR) kapasiteleri nispeten düşük limanlardır. Oysa yapılması
planlanan Filyos Limanı bu limanlardan daha yüksek kapasiteye sahip olacaktır 6.
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Protokolü (KEİP) çerçevesinde yapımı düşünülen bu
liman ile aynı zamanda Filyos Irmağı vadisinde kurulmasına karar verilen endüstri
bölgesi ve serbest bölgenin daha fonsiyonel olmasını sağlayacaktır. Liman inşaatının
tamamlanmasından sonra konteyner taşımacılığı, kuru yük, dökme yük, sıvı yük,
kömür taşımacılığı gibi faaliyetler gerçekleştirilmiş olacaktır.
Limanın yapımı için, Filyos Irmağı’nın güncel ağız kısmının doğusu seçilmiştir. Bu
limanın ulaşım bağlantıları tamamlandığında İç Anadolu’ya kadar geniş bir sahaya
hizmet vermesi düşünülmektedir. Limanı oluşturacak mendirek, rıhtım gibi esas
yapılar, denizin içinde yer alacaktır. Buna karşılık liman arka sahası içinde 1 milyon
m2’si kapalı alan olmak üzere, yaklaşık 7,5 milyon m2’lik bir sahaya gereksinim
duyulmaktadır (7,5 km2=750 hektar) Bu alanın bir kısmı kumul sahasının üzerinin
örtülmesiyle, bir kısmı ise hemen güneyde ve batıda yer alan tepelik alanların
düzleştirilmesiyle elde edilecektir. Bu düzleştirme sırasında çıkacak malzemenin,
limanın taş ihtiyacının karşılanmasında kullanılacağı belirtilmektedir.
Türkiye Denizcilik İşletmeleri 2011 istatistik verilerine göre Türkiye Limanlarımızda
elleçlenen toplam yük miktarı 363 milyon tondur ve Filyos Limanı için planlanan
toplam yük kapasitesi yıllık 25 milyon tondur. Bu bağlamda bakıldığında da Filyos
Liman Projesi Türkiye deniz taşımacılığı ihtiyacının %6,9’unu karşılayacak olup deniz
taşımacılığının gelişmesinde ve ürün çeşitliliğinin sağlanmasında da önemli katkılar
sağlayacaktır.
6
Yapımı düşünülen Filyos Limanına yakın, en büyük liman Haydarpaşa limanıdır. Fakat bu limanın kapasitesi
de düşünülen kapasitenin çok altındadır. Haydarpaşa limanının kapasitesi, şehrin içinde kalmış olmasına bağlı
olarak daha da arttırılamamaktadır.
Şekil..: Filyos Limanı Hinterlandı
Limanla birlikte;
 Anadolu pazarları Asya, Karadeniz ve Doğu Avrupa ülkelerine açılacak,
 25 milyon ton/yıl kapasite oluşturulacak,
 Demiryolu bağlantılı liman derin rıhtımları ile dökme yük ve konteyner
gemilerine hizmet edecek,
 Liman arkasında serbest bölge ve karma endüstri bölgesi yer alacak,
 Karadeniz yöresindeki ticaret için ivme oluşturacaktır.
Liman ve çevre bölgesine ilişkin olarak;
 Limanın geri sahasında ihtiyaç duyulan alan kamulaştırılmıştır.
 1/25.000 Ölçekli Çevre Düzeni, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından
onaylanmıştır.
 1/1.000 ölçekli imar planı onay aşamasındadır.
 ÇED Muafiyeti vardır.
 3 adet 50.000 DWT Konteynır Gemisi
 4 adet 30.000 - 100.000 DWT Cevher Gemisi
 2 adet 90.000 DWT Sıvı Yük Gemisi
 4 adet 30.000 DWT Kuru Yük Gemisi hizmet görebilecektir.
Şekil…:Filyos Limanı Yerleşim Planı
SERBEST BÖLGE
Genel olarak serbest bölgeler; ülkenin siyasi olarak içinde olmakla beraber gümrük
bölgesi dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve
idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sanayi ve ticari
faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer
kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.
Serbest Bölgeler; uluslararası liman ya da havaalanı yakınlarında kurulabilen, ulusal
gümrük alanından özel amaçlarla ayrılmış bölgelerdir. Mallar, bu bölgelere gümrük
işlemleri olmaksızın getirilebilir. İthal edilen mallar depolanabilir, çeşitli işlemlere
tabi tutulabilir, üretim amacı ile kullanılabilir. Ulusal gümrük alanına girmediği
sürece, bu mallar için gümrük vergisi ödenmez.
Filyos Serbest Bölgesinin faal olabilmesi öncelikle bölgedeki diğer büyük projelerin
de (örneğin Filyos Nehrinin ıslahı) yaşama geçirilmesi ile mümkün olabilecektir.
Zonguldak ilinde serbest bölge kurulmasında temel amaç, Batı Karadeniz Bölgesi
içindeki ekonomik faaliyetleri maksimum hale getirmektir. Bu genel amaç
çerçevesinde benimsenen diğer amaçlar şunlardır:





İhracata yönelik yatırımların genişletilmesi ve sanayi malları ihracatının
artırılması,
Dış ticaret ve yatırımlarla ilgili bürokrasinin azaltılması,
İthalatın daha ucuz ve kolay gerçekleştirilmesi
Üretim ve istihdam olanaklarının artırılması,
Uluslararası ticarete yeni boyutlar kazandırılmasıdır.
Filyos Serbest Bölgesi; Filyos Taşkın Koruma Projesi’nin (Filyos Nehrinin ıslahı)
gerçekleşmesi, Filyos Limanı’nın yapımı, barajların tamamlanmasıyla daha etkin hale
gelecek ve böylece sadece bölgenin kalkınması değil Türkiye’nin de kalkınmasında
büyük rol oynayacaktır. Ülkeye yabancı sermaye ve teknolojilerin getirilmesine
imkân sağlayacak uygun zemin yaratılacak, sanayicinin ihtiyaç duyduğu bazı
hammadde ve ara malların kolaylıkla, istenilen miktarda ve zaman kaybı olmadan
temin edilebilmesi sağlanacak, sağlanan teşvik ve avantajlarla düşük maliyetli mal
üretimi ve ihracı sağlanacak ve yeni istihdam olanakları doğacaktır.
Serbest Bölgeye İlişkin Bakanlar Kurulu Kararları
Resmi Gazete Karar Sayısı: 94/5377 ile Zonguldak İli Filyos Irmağı’nın bulunduğu
mevkide, dört kısımdan ibaret olmak üzere, Filyos Serbest Bölgesi’nin yer ve
sınırlarının belirlenmesi, anılan ırmak yatağında ıslah kanalının inşa edilmesi için
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın özel mülkiyete ait taşınmazların acele
kamulaştırılması için de Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü
görevlendirilmiştir.
Resmi Gazete Karar Sayısı: 96/8692 ile Filyos Serbest Bölgesi sınırlarının yeniden
tespit edilmesine karar verilmiştir. Karar uyarınca daha önce dört bölgeden oluşan
serbest bölgede 1. ve 2. Bölgeler serbest bölge olarak kalırken 3. ve 4. Bölgeler
serbest bölge kapsamından çıkarılmıştır.
Resmi Gazete Karar Sayısı: 2006/11566 ile Filyos Serbest Bölgesi’nin yer ve
sınırlarının belirlenmesi hakkındaki 4/4/1994 tarihli ve 94/5377 sayılı Kararname ile
30/9/1996 tarihli ve 96/8692 sayılı Kararnamenin yürürlükten kaldırılması
kararlaştırılmıştır.
Resmi Gazete Karar Sayısı: 2008/14087 ile Zonguldak İli, Çaycuma İlçesi, Filyos
Irmağı havzasında yer alan ve dört bölgeden oluşan sahanın Filyos Serbest Bölgesi
olarak tespit edilmesi ve söz konusu sahada yer alan özel mülkiyete ait taşınmazların
Maliye Bakanlığı (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) tarafından acele kamulaştırılması
kararlaştırılmıştır.
Resmi Gazete Karar Sayısı: 2009/14730 ile 2008/14087 sayılı Kararnameye ek
olarak, Zonguldak İli, Çaycuma İlçesi, Filyos Irmağı havzasında yer alan Filyos Serbest
Bölgesinin sınırlarının krokide yer aldığı şekilde yeniden belirlenmesi ve söz konusu
bölgede yer alan özel mülkiyete ait taşınmazların Maliye Bakanlığı (Millî Emlak Genel
Müdürlüğü) tarafından acele kamulaştırılması kararlaştırılmıştır. Bu kararda 3. ve 4.
bölge serbest bölge gelişme alanı olarak belirlenmiştir.
Resmi Gazete Karar Sayısı: 2010/975 ile 1/9/2008 tarihli ve 2008/14087 sayılı
Kararnameye ek olarak, Zonguldak İli, Çaycuma İlçesi, Filyos Irmağı havzasında yer
alan Filyos Serbest Bölgesinin sınırlarının krokide yerde aldığı şekilde yeniden
belirlenmesi kararlaştırılmıştır. Bu kararla 1. Bölgenin bir kısmı serbest bölge
kapsamından çıkartılmış ve 3. ve 4. Bölgeler ise serbest bölge gelişme alanı olarak
tespit edilmiştir.
Şekil…: Bakanlar Kurulu Kararı Eki (2010/975 SAYILI)
Endüstri Bölgesi
5/10/2010 tarihli ve 2010/975 sayılı kararnameyle serbest bölge statüsünden
çıkarılan kuzeyde kalan parça birinci bölge 08/09/2012 tarih ve 2012/3574 sayılı
kararla endüstri bölgesi olarak ilan edilmiştir.
Yaklaşık olarak 607 hektar büyüklüğündedir. 124 hektar sedde ve orman alanı,
yaklaşık 113 hektar sulak ve sazlık alan dikkate alındığında, sanayi alanı olarak
planlanabilecek tahmini büyüklüğü 370 hektardır. Serbest bölge adına
kamulaştırması tamamlanmıştır.
Şekil 9.2 Filyos Endüstri Bölgesi Arazi Kullanımı
Alan içerisinden Filyos Irmağı geçmekte olup, oldukça yayılmış ve geniş bir alanı
kaplamaktadır. Filyos Havzası Taşkın Koruma Projesi (taşkın koruma amaçlı baraj ve
sel kapanları), Filyos Irmağı Taşkın Koruma 2. kısım inşaat çalışmaları devam
etmektedir. Filyos Irmağı dışında kalan alan içinde kısmen tarım yapılmakta, kısmen
boş çalılık, kavaklık, ağaçlık ve sazlık alanlar mevcuttur.
Kuzey sınırı Karadeniz, güney sınırı serbest bölge, batı sınırının demiryolu hattı ve
doğu sınırının ise yerleşimler ve orman alanları teşkil etmektedir. Yaklaşık 250 m
doğusunda Sazköy, 300 m güneyinde Derecikören Köyü, 200 m güneybatısında
Gökçeler köyü, 100 m batısında Sefercik mahallesi, 4 km batısında ise Hisarönü
(Filyos) Beldesi, yerleşimleri bulunmaktadır.
Ayrıca alanın bitişiğinde ve kuzeyinde Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğünce
(Mülga DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü) Yap-İşlet-Devret şeklinde ihalesi yapılacak
olan Filyos Limanı proje çalışmaları devam etmektedir.
Çevre ve Orman Bakanlığınca 02/10/2009 tarihinde onaylanan Zonguldak-Bartın
Karabük Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında (ÇDP) “Serbest
Bölge” olarak ayrılmış olmakla birlikte, 05/10/2010 tarih ve 2010/975 sayılı Bakanlar
Kurulu kararı ile Serbest Bölge sınırları dışına çıkarılmıştır. Serbest Bölge dışarısına
çıkarılan alanın, 03/05/2012 tarihinde yapılan değişiklikle onanan 1/100.000 Ölçekli
Çevre Düzeni Planında “Bölgesel Çalışma Alanı” olarak belirlendiği ve Endüstri
Bölgesi ilanıyla birlikte yeni bir ÇDP değişikliğine gidilmeden alanın Endüstri Bölgesi
olarak geçerli olacağı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan gelen 18/05/2012 tarih ve
7661 sayılı yazı ile belirtilmektedir. Bu sebeple alanla ilgili olarak ÇDP’de herhangi
bir revizyona ihtiyaç yoktur.
Endüstri Bölgesi Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre 2’nci derece deprem
bölgesindedir. Filyos bölgesindeki faylar aktif durumda olmayıp, Kuzey Anadolu fay
hattına 100 km, Bartın fay hattına 30 km mesafede bulunmaktadır. 03 Eylül 1968
tarihinde Bartın Depremi olarak anılan 6,1 büyüklüğünde deprem kaydedilmiştir.
Arazi %1 civarında eğimli ve kuzeye doğru olup, düz bir topografyaya sahiptir. Hakim
rüzgar yönü 1. derecede doğu-güneydoğu, 2. derecede güneydoğu, 3. derecede ise
güney-güney doğu’dur. Arazinin kuzey sınırında Karadeniz, güney sınırında serbest
bölge, batı sınırında demiryolu hattı ve doğu sınırında ise yerleşimler ve orman
alanları bulunmaktadır. Güneydeki serbest bölge statüsünün kaldırılması halinde, bu
alan ilan edilecek Endüstri Bölgesine dahil edilebilir.
Alanın yaklaşık 500 m batısında bölgenin dışında kalan Ankara Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 22/04/1996 tarihli ve 14573 sayılı Kararı ile
tescil edilen “1. Derece Arkeolojik Sit Alanı” mevcuttur. Halen Kale mevkiinde Filyos
Antik Kenti kazı çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca bölgenin kuzeydoğusunda
yapımı planlanan ve endüstri bölgesi alanı dışarısına çıkarılan Filyos Limanı geri
hizmet alanı içerisinde de 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı bulunmaktadır. Alanın içinde
ve batı sınırında sazlık sulak alan bulunmaktadır. Alan içinde Saz köyü ve Aşağı
İhsaniye köyleri sınırlarında kalan orman vasfında mülkiyeti Maliye Hazinesine ait
parseller bulunmaktadır.
Filyos Irmağı seddeye alınsa dahi taban suyu yüzeye çok yakın olduğu için bölgede
drenaj problemi yaşanabilir. Bu hususun planlama ve proje aşamasında dikkate
alınması gerekmektedir. Taşkın riski bulunmakta olup; Filyos Havzası Taşkın Koruma
Projesi kapsamında inşaatı devam eden sedde çalışmalarının tamamlanması halinde
taşkın riskinin belirli mertebede ortadan kalkacağı düşünülmektedir.
Öncelikle 733 ha. olarak incelenen alanın, Filyos limanı ve geri hizmet sahası ile
bölgenin batı tarafındaki sit alanının sınır dışına çıkarılması sonucu alan büyüklüğü
yaklaşık olarak 607 ha. olarak belirlenmiştir. Endüstri Bölgesi yeri olarak belirlenen
alanda yapılacak sanayi planlaması için hayati bir önem arz eden Filyos Irmağı ıslah
çalışmaları çerçevesinde taşkından koruma amaçlı sedde inşaatının 2013 yılı içinde
sonuçlandırılacağı, DSİ Genel Müdürlüğünce ifade edilmiştir.
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel
Müdürlüğünce yap-işlet-devret modeli ile yapılması planlanan Filyos Limanının bu
bölgede yapılacak yatırımlara olumlu bir katkı sunacağı ve bölgede sanayi altyapısına
sahip alanların arzının aciliyet göstereceği Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca
değerlendirilmiştir.
Alanın yakın çevresinde enerji nakil hatları bulunmakla birlikte, bölgede yer almak
isteyen yatırımcıların enerji talebine göre nasıl ve ne şekilde karşılanacağı
belirlenecektir. Ayrıca Çatalağzı Beldesinde Eren Enerjiye ait 1360 MW’lık kurulu güç
bulunmakta olup; Filyos’a kadar tamamlanan 154 kV’luk Eren TES-Amasra HemaOsmanca iletim hattından enerji alınarak yapılacak bir Trafo Merkezinden enerji
sağlanabileceği Zonguldak Bedaş Müdürlüğü yetkililerince ifade edilmiştir.
Yüzey suyu seviyesinin yüksek olması nedeniyle içme ve kullanma suyu ihtiyacının
Filyos Irmağı çevresinde açılacak keson kuyulardan (yaklaşık 25 lt/sn) sağlanabileceği
ilgili kurum ve kuruluş yetkilileri tarafından ifade edilmiştir. Ayrıca, Devrek
bölgesinde proje aşamasında olan ve yaklaşık 250.000 kişiye hitap edecek içme suyu
ve elektrik üretimi amaçlı HES baraj projesi bulunmaktadır.
PROJENİN ÖNCELİKLERİ
Bölgenin istihdam sorununa büyük çözüm getirecek Filyos Vadisi Projesinin
gerçekleştirilebilmesi için yatırım programında yer alan Filyos Taşkın Koruma
Projesi’nin tamamlanması büyük önem ifade etmektedir. Yıllardır yatırım
programında yer almasına rağmen yetersiz ödenekler nedeni ile çalışma
yapılamayan projede 2007 yılından itibaren çalışmalar hızlandırılmıştır. Taşkın
koruma yapıları Filyos Projesi’nin en önemli ayağını oluşturmaktadır. Bu yüzden
Filyos Taşkın Koruma Projesine bundan sonraki süreçte yeterli ödenek ayrılarak
ırmak tek yatak içine alınmalı ve geniş arazi elde edilmelidir. Bölgede yatırımların
gerçekleştirilmesi ve liman inşaatlarının başlatılması, Filyos ırmağının ıslahı (Filyos
Taşkın Koruma Projesi) ile çok yakından ilgilidir. Gerekirse memba tarafında doğru
sedde çalışmaları
kullanılmalıdır.
genişletilerek
kazanılan
alanlar
sanayi
yatırımları
için
Drenaj Ve Taşkın Önlemleri
32 km. uzunluğundaki Filyos Irmağı’nın ıslahının yapılması büyük önem taşımaktadır.
Öncelikle yatak eğimi oldukça az olan Filyos Irmağı’nın ıslahı yapılacak ve sellerin
önlenmesine ilişkin sedde ve barajlar inşa edilecektir (Şekil 10.1). Daha sonra Çevre
Düzeni Planı kararları doğrultusunda yer alması planlanan yatırım projelerinin yer
tahsisleri yapılarak hayata geçirilmesi hedeflenmektedir. Bu durumda Filyos Vadisi
Projesi için, altyapı yatırımlarının tamamlanması (çay ıslahı, sedde, barajlar vs.)
önem taşımakta olup, bu altyapı yatırımların planlanandan önce tamamlanması
veya devreye girmesi halinde, yatırımların bu bölgede yer seçmesi de hızlanacaktır.
Drenaj ve Taşkın Önlemleri olarak; 32 km. uzunluğundaki Filyos Irmağı’nın ıslahına
ve sellerin önlenmesine ilişkin devam etmekte olan kamu yatırımları şüphesiz Filyos
Vadisinin arazi kullanımlarına ilişkin mekansal durumunu da etkileyecek ve
şekillendirecektir.
Bölgenin projeyle birlikte toplam nüfusunun 2025 yılında 1.595.000 kişi; Zonguldak
İli toplam nüfusu payı 903.000, Bartın İli toplam nüfusu 312.000 kişi; Karabük İli
toplam nüfusu 380.000 kişi olarak öngörülmektedir. Filyos Vadisi Projesi, 1990’ların
başından bu yana bölgeye yönelik olarak hazırlanan en önemli kamu yatırım
projelerinden biridir. Ancak, Filyos Irmağı’nın taşkın ve sel önlemlerine yönelik
olarak DSİ Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış taşkın ve sel kapanları, barajlar
ve çayın kanala alınmasına yönelik olarak uygulamaların yeterli düzeye ulaşmaması
nedeniyle, vadi içinde tasarlanan yatırımların birçoğu gerçekleşmemiştir.
Ülkenin en büyük limanlarından biri olarak projelendirilen Filyos Limanı da henüz
gerçekleşemeyen büyük kamu yatırımlarından biridir. Filyos Limanı ihalesinin
gerçekleşmesiyle birlikte bölgede yatırımların hızlanacağı düşünülmektedir.
Bölgede bulunan Zonguldak Havalimanı ise halen daha etkin bir şekilde faaliyet
gösterememektedir. Havaalanının yanında karayollarında ve demiryollarında
başlatılan yatırımların tamamlanmasıyla birlikte bölge yatırımlar için cazibe noktası
haline gelecektir.
PROJENİN SAĞLAYACAĞI FAYDALAR
Filyos bölgesi, Filyos Limanı’nın hayata geçmesiyle birlikte bir liman kenti olacak ve
sosyo–ekonomik yapısında önemli değişiklikler olacaktır. Özellikle önemli bir üretim
ve ticaret alanı haline gelecektir. Filyos serbest bölgesi ve endüstri bölgesinin hayata
geçmesi ile birlikte Filyos ve çevresindeki yerleşmeler alt-merkez donatılarına sahip
olabileceklerdir. Bu yerleşmelerin birbirleriyle olan ilişkileri sanayi yatırımlarıyla
birlikte daha da artacaktır. Serbest bölge ve endüstri bölge yatırımlarının
gerçekleşmesi ve Zonguldak Havaalanın daha etkin bir şekilde faaliyete geçmesi ile
birlikte; günümüzdeki yarı-kırsal dokusu ve görüntüsünün, kentsel doku ve yapısına
dönüşmesi sağlanmış olacaktır.
Filyos Vadisi’nde kurulacak serbest bölge ve endüstri bölgesi, Filyos Limanıyla
birlikte bölgede bulunan Zonguldak Havaalanı ve güçlü ulaşım bağlantıları, çok
sayıda özel sektör yatırımının bölgeye gelmesini tetikleyerek projenin Çaycuma ilçe
sınırlarını aşan bir etki yapacağı; planlanan bölgedeki işsizlik ve göç oranını
azaltacağı düşünülmektedir.
TR81 Düzey 2 Bölgesinin (Zonguldak, Karabük, Bartın), yüksek işsizlik oranı ve göç
veren bir bölge olması nedeniyle, Filyos Vadisi Projesi bu sorunların minimize
edilerek, ekonomik kalkınma sürecine girilebilmesi ve bölgesel kalkınma açısından
büyük bir öneme sahiptir. Liman, OSB, serbest bölge, endüstri bölgesi, HES, sulama
amaçlı baraj, tarıma ve sanayiye kazandırılması hedeflenen arazilerin çokluğu
nedeniyle bu proje mega proje olarak düşünülmekte ve ancak böylesi bir proje ile
bölgedeki 40 bini aşkın işsizin doğrudan ya da dolaylı olarak istihdam edilebileceği
öngörülmektedir.
Proje’nin tamamlanması halinde taşkın alanında kurulacak sanayi alanı ile serbest
bölge ve endüstri bölgesinde gerekli yatırımlar emniyetli bir şekilde yapılacak,
sanayiye yapılacak bu yatırımlarla bölgenin önemli problemi olan göç, yeni iş
merkezleri sayesinde büyük ölçüde önlenecektir. Meskûn yerlerde emniyetli ve
huzurlu bir yaşam sağlanacak, taşkın alanlarında bulunan ve halen kullanılmayan
araziler arsa vasfını kazanarak değer kazanacaktır. Taşkınla tarım arazilerinin elden
çıkması önlenecek, böylece topraksız kalacak olan çiftçilerin geçim zorluluğu
nedeniyle göçü önlenecek ve Filyos Limanı yapılan yatırımlar sayesinde daha faydalı
ve aktif olacak, milli ekonomiye katkısı artacaktır.
Filyos Limanı ve entegre tesisleri ile birlikte Filyos Vadisi Projesi olarak anılan proje
kapsamında hem Batı Karadeniz bölgesine (Zonguldak, Bartın, Karabük) hem de
hinterlanda alanı içindeki Ankara, Kırıkkale, Kastamonu, Çankırı, Bolu, Eskişehir ve
Kayseri Bölgesine hizmet edecek ve önemli katkı sağlayacaktır. Filyos Vadisi
Projesi’nin hayata geçmesi ile;




İhracat için yatırım ve üretim artacak,
Sermaye ve teknoloji girişi hızlanacak,
Ekonominin girdi ihtiyacı ucuz ve düzenli bir şekilde temin edilecek,
Finansman ve ticaret olanaklarından daha fazla yararlanılacaktır.
Proje’nin yaratacağı ve şu anda para ile ifade edilmesi mümkün olmayan diğer
yararları ise şöyle sıralanabilir;





20.898 da. Sulanabilir tarım alanı ile 15.143 da. arazi kazanılacaktır (Tarım ve
yerleşim alanları),
Her yıl meydana gelen sel ve taşkınlar önlenebilecektir,
Filyos bölgesinde planlanan yerleşim alanları, endüstri bölgesi, OSB’ler,
serbest bölge ve tarımsal projeler yaşama geçirilecektir,
Bu projenin gerçekleşmesi birçok alana yansımalar yaparak ekonomik ve
sosyal refahın artmasını sağlayacaktır,
Filyos Limanı için ön planlamaya göre, liman tamamen devreye sokulduğunda
istihdam önemli derecede artacaktır. Doğrudan ve dolaylı istihdam sağlanarak
bölgenin en büyük sorunlarından biri daha çözülmüş olacak ve bölge göç veren
değil göç alan bir cazibe merkezi haline gelecektir.
1.1.8. ÇEVRE
1.1.8.1. GENEL DURUM
Sanayi kültürünün baskın olduğu bölgenin önemli sorunlarından biri plansız sanayileşme
nedeniyle altyapı eksikliklerinden kaynaklanan çevre kirliliğidir. Zonguldak, Karabük ve Bartın
illerinde görülen öncelikli sorun hava kirliliğidir. Hava kirliliğini su kirliliği takip etmekte olup
üçüncü sırada ise atık problemi gelmektedir. Toprak kirliliği de öncelikle çözülmesi gereken
bir diğer problemdir.
Tablo.45. 2009-2010 Döneminde İllerin Çevre Sorunlarının Öncelik Sırası
(Sorunların Öncelik Sırası İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüklerince Belirlenmiştir)
İLLER
HAVA
KİRLİLİĞİ
SU
KİRLİLİĞİ
TOPRAK
KİRLİLİĞİ
ATIKLAR
GÜRÜLTÜ
KİRLİLİĞİ
EROZYON
DOĞAL
ÇEVRENİN
TAHRİBATI
Zonguldak
1
2
4
3
5
7
6
Karabük
1
2
4
3
-
-
5
Bartın
1
2
5
3
4
6
7
Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012
İllerde yer alan sanayi kuruluşları özellikle hava ve su kirliliğine neden olmaktadır. Zonguldak
ve Karabük illerinde kent içinde de sanayi kuruluşlarının yer alması, yerleşim alanları kirliliği,
gürültü ve görüntü sorunlarına da sebep olurken Bartın ilinde bu sorunlar nispeten daha az
görülmektedir.
Tablo.46. İl Sınırları İçinde 2010 Yılı Sonu İtibariyle Çevre Sorunu Oluşturan Sanayi
Kuruluşlarının Yol Açtığı Çevre Sorunları
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
Değerlendirilen Sanayi Kuruluşu Sayısı
85
34
19
Hava Kirliliği Oluşturması
68
31
11
Su Kirliliği Oluşturması
63
-
8
Toprak Kirliliği Oluşturması
65
-
-
Katı Atık Oluşturması
85
-
19
Sıvı Atık Oluşturması
84
3
6
1
-
-
Doğal Hayata Zarar Vermesi
53
-
-
Yerleşim Alanlarını Etkilemesi
55
31
-
Orman Alanlarını Etkilemesi
45
-
-
Gürültü Kirliliği Oluşturması
56
31
-
Görüntü Kirliliği Oluşturması
56
28
-
Tarımsal Faaliyete Zarar Vermesi
Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012
Petrol ve madencilikten kaynaklı çevre sorunlarına bakıldığında ise, Zonguldak ve Bartın’da
yer alan hemen hemen tüm kuruluşların çevre sorunlarına yol açtığı görülmektedir.
Tablo.47. 2010 Yılı Sonu İtibariyle İllerde Çevre Sorunu Oluşturan Petrol ve Madencilik
Faaliyetlerinin Yol Açtığı Çevre Sorunları
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
Değerlendirilen Sanayi Kuruluşu Sayısı
122
8
Hava Kirliliği
-
Su Kirliliği
58
Toprak Kirliliği
106
Katı Atık
106
Sıvı Atık
104
Toz Emisyonu
105
İlde çevre
sorunu
oluşturan
petrol ve
madencilik
faaliyeti
bulunmadığı
beyan
edilmiştir.
Gürültü Kirliliği
105
8
Görüntü Kirliliği
104
8
Topografyanın Bozulması
80
8
Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012
8
8
8
8
1.1.8.2. HAVA
ZONGULDAK, KARABÜK VE BARTIN İLLERİNDE HAVA KİRLİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bölge genelinde, özellikle kış aylarında yoğunlaşan bir hava kirliliği görülmektedir. Zonguldak
İlinde hava kirliliğini etkileyen en önemli kaynaklar yoğun enerji ve kömür kullanımı
gerektiren sanayi tesisleri ve termik santrallerdir. İlde çok farklı sanayi sektörleri bulunduğu
için farklı tesislerden kaynaklanan emisyonların türleri de farklılık göstermektedir. Özellikle
demir çelik tesisleri toz emisyonları açısından risk taşımaktadır. Kış aylarında evsel ısınmadan,
kaynaklı hava kirliliği söz konusudur. Konutlarda kullanılan kömürlerin düşük kaliteli olması,
uygun olmayan yakma sistemlerinin kullanılması hava kirliliğini arttırmaktadır. Evsel ısınmada
kullanılan kömürlerin kül ve uçucu madde oranlarının yüksek olması da ildeki hava kirliliğini
önemli derecede etkilemektedir.
İldeki hava kirliliğine bir diğer etken de ilin topografik yapısıdır. Kent merkezini çevreleyen
dağlar, özellikle kış aylarında yüksek oranda hava kirliliğine sebep olmaktadır.
Karabük ilinde de hava kirliliğini etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Hava kirliliğine
neden olan en önemli kaynaklardan biri Zonguldak ilinde olduğu gibi sanayi tesisleridir.
Özellikle demir çelik tesisleri toz emisyonları açısından risk oluşturmaktadır. Kent merkezinde
bulunan haddehaneler ve KARDEMİR AŞ. bu tesislerin başında gelmektedir. Konutlarda
kullanılan kömürlerin düşük kaliteli olması, uygun olmayan yakma sistemlerinin kullanılması
da hava kirliliğini arttırmaktadır. Karabük’ün coğrafi yapısı, iklim şartları ve etrafı dik dağlar
ile çevrili olması, bunun yanında şehir merkezinin düşük kotta bulunması nedeni hava kirliliği
yoğun olarak hissedilmektedir. Kentte, özellikle kış aylarında ve aksam saatlerinde yüksek
oranda hava kirliliği görülmektedir. Karabük ilinde hava kirliliğinin bir diğer sebebi de
motorlu taşıtlardır. Şehir merkezinin çok küçük bir alana toplanması, şehirlerarası yolun kent
merkezinden geçiyor olması da motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliğini
arttırmaktadır.
Bartın İlinde de bölgenin diğer illerinde görüldüğü gibi evlerde kullanılan kömürlerin düşük
kalitede olması hava kirliliğini oluşturan önemli bir faktördür. İlin coğrafi durumu nedeniyle
kış aylarında yoğun hava kirliliği yaşandığı görülmektedir.
Karabük Zonguldak ve Bartın illerine ait 2010 yılı partikül madde (PM10) verilerine
bakıldığında her üç ilin yıllık ortalamasında en yüksek değerin Karabük iline ait olduğu
görülmektedir. 2010 yılı partikül madde değerlerinde Zonguldak ve Bartın illeri yaklaşık aynı
değerlerdedir. Yukarıda da bahsedildiği gibi, kış aylarında yaşanan hava kirliliği artışı
ölçümlerde de gözlemlenmiş ve her üç ilde Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat aylarında partikül
madde değerlerinde ciddi artışlar olduğu görülmüştür.
2011 yılı partikül madde (PM10) verilerine bakıldığında ise her üç ilin yıllık ortalamasında en
yüksek değerin Zonguldak iline ait olduğu görülmektedir. Zonguldak, Bartın ve Karabük illeri
için 2011 yılı partikül madde değerleri karşılaştırıldığında yıllık ortalamada Karabük ilinin en
küçük değere (50.5 μg/m³) olduğu görülmektedir. Karabük ilindeki partikül madde değerinin
düşüşünde kuşkusuz kent merkezinde doğalgazın kullanılmaya başlanmasının rolü büyüktür.
Yine 2011 yılında her üç ilde Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat aylarında partikül madde
değerlerinde ciddi artışlar olduğu görülmüştür.
Batı Karadeniz Bölgesinde bulunan illerin 2010 yılına ait partikül madde değerleri 2011 yılı ile
kıyaslandığında Karabük İlinde neredeyse %50 lik bir azalma olduğu, Zonguldak ve Bartın
illerinde ise 2011 yılı partikül madde değerlerinin yıllık ortalamasının 2010 yılına göre artış
gösterdiği tespit edilmiştir.
Hava kirliliğinin giderilmesi hususunda çeşitli güçlüklerle karşılaşılmaktadır. Bu güçlüklerin en
önemli nedeni üç ilde de toplumun çevre konusunda bilinçsiz olmasıdır. Yeterli denetimin
yapılmaması ve sanayi dallarında çalışanların eğitimsiz olması diğer önemli faktörleri
oluştururken, mali imkânsızlıkların kirliliğin önlenmesinde karşılaşılan güçlükler sıralamasında
son sırada geldiği görülmektedir.
Tablo.48 Hava Kirliliğinin Giderilmesinde Karşılaşılan Güçlükler (Önem Sırasına Göre)
İller
Yeterli
Denetim
Yapılamaması
Ateşçilerin Mali
Eğitimsiz
İmkânsızlıklar
Olması
Zonguldak 2
3
6
Kaliteli
Yakıt
Temininde
Zorluklar
5
Kurumsal
ve Yasal
Eksiklikler
Toplumda
Bilinç
Eksikliği
4
1
Karabük
3
2
6
4
5
1
Bartın
5
2
6
4
3
1
Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012
Hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla alınan tedbirlere bakıldığında ise, üç ilde de en çok,
motorlu taşıtların egzoz gazı ölçümleri ve sanayi kuruluşlarının emisyon izni almalarının takip
edildiği bunun yanında özellikle Zonguldak Merkez ilçede hiçbir önlem alınmadığı
görülmektedir.
Tablo.49. Hava Kirliliğinin Önlenmesi Amacıyla Alınan Tedbirler
1
Zonguldak Merkez
Karabük
Bartın
2
3
4
5
6
7
8
-
-
-
-
-
-
-
-
Çaycuma
-
-
X
X
X
-
X
-
Devrek
-
-
X
X
X
-
X
-
Gökçebey
-
-
-
X
X
-
X
-
Kdz. Ereğli
-
-
-
X
X
-
X
-
Merkez
X
X
-
X
X
-
X
Safranbolu
X
X
-
X
X
-
X
Doğalg
az
Doğalg
az
Merkez
X
X
-
X
X
X
X
Amasra
X
-
-
-
X
-
-
-
Ulus
X
-
-
-
X
-
-
-
Kurucaşile
X
-
-
-
X
-
-
-
Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012
Tedbirler
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Kaliteli Yakıt Kullanımı
Bilgilendirme ve Bilinçlendirme Çalışmaları
Ağaçlandırma Çalışmaları
Motorlu Taşıtların Egzoz Gazı Ölçümleri
Sanayi Kuruluşlarının Emisyon İzni Almaları
Sanayi Tesislerinin Yerleşim Yeri Dışına Çıkarılmaları
Denetim
Diğer
Batı Karadeniz Bölgesinde kirliliğe neden olan iki adet demir çelik tesisi ve bunun yanı sıra
çok farklı sanayi sektörleri bulunmasına rağmen hava kalitesi seviyelerinin izlenebilmesi için
yeterli ölçüm sistemi bulunmamaktadır. Kent merkezlerinde ölçülen hava kalitesi seviyeleri
şu an için sınır değerleri sağlıyor görünse de yönetmelikteki hedef sınır değerler yürürlüğe
girdiğinde sınırların aşılması söz konusudur.
1.1.8.4.
TOPRAK
ZONGULDAK, KARABÜK, BARTIN İLLERİNDE TOPRAK KİRLİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Toprakta nitelik ve nicelik açısından uygun olmayan bileşiklerin bulunması sonucunda toprak
kirlenmesi meydana gelir. Bu bileşikler ağır metaller, pestisitler, organik bileşikler ve
radyoaktif atıklar şeklinde gruplandırılabilir. Toprak kirliliğinin çevre sağlığı açısından en
önemli etkisi, topraktaki kirleticilerin bitki bünyesine geçerek hayvanların besin olarak
tüketilmesi sonucu insan bünyesine geçmesidir.
Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinde toprak kirliliğine neden olan en önemli kaynaklar evsel
ve endüstriyel atıkların arıtılmadan ortama verilmesi ve/veya tarımsal sulamada kullanılması,
pestisitler, gübre kullanımı ve mevzuata uygun olmadan bertaraf edilen atıklardır. Toprak
etüdü yapılmadan gübreleme, gereğinden fazla gübre kullanımı, toprak veriminin düşmesine
ve toprağın kirlenmesine neden olmaktadır.
İllerden alınan toprak numunesi analiz sonuçlarına göre her üç ilin topraklarının da çinko (Zn)
ve krom (Cr) açısından yönetmelikte verilen sınır değerlerin oldukça üzerinde olduğu
görülmüştür.
Krom ve çinko gibi kirleticilerin toprak numunelerinde olmasının sebebi endüstriyel
faaliyetlerdir. Bu faaliyetler kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt
imalatı, metal cevherler madenciliği, çimento imalatı, fırınlanmış kilden kiremit, briket, tuğla
ve inşaat malzemeleri imalatı, kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatı, ana metal sanayi vb.
şeklinde sıralanabilir. Bölgedeki sanayi tesisleri düşünüldüğünde bölge topraklarında her üç
ilde de krom ve çinkonun yönetmelikte verilen sınır değerden yüksek çıkmasının sebebi akla
ilk önce sanayi tesislerini getirmektedir.
1.1.8.5.
SU
SU KAYNAKLARININ DURUMU
Batı Karadeniz Bölgesi’nde çok sayıda akarsu bulunmaktadır. Yörede yoğun yerleşim, daha
çok kıyı bölgelerinde ve akarsu vadilerinde görülmektedir. Yerleşimin bu şekilde olması
akarsuların ve kıyı bölgelerinin kirletilmesine neden olmaktadır. Çünkü Batı Karadeniz
Bölgesi’nde evsel atık suları herhangi bir işleme tabi tutulmadan akarsulara ya da denizlere
boşaltılmaktadır.
Denizlerin, özellikle kıyı bölgelerinin kirlenmesinde ise akarsularla taşınan kirleticiler önemli
yer tutmaktadır. Kirleticilerin direkt ve dolaylı şekilde deşarj edildikleri akarsuların hem
kendileri olumsuz yönde etkilenmekte hem de bu kirleticilerden devamlı ve dayanıklı
olanlarını denizlere taşıyarak kıyı ekosistemini bozmaktadırlar.
Suların içinde erimiş halde bulunan kalsiyum ve magnezyum tuzlarından kaynaklanan sertlik
(acılık), suyun içme, endüstri ve hizmet alanında kullanımı için önemli bir kalite özelliğidir.
Batı Karadeniz Bölgesi’nde yapılan içme sularının analizinde Karabük, Zonguldak ve Bartın
illerine ait tüm içme suyu numunelerinde Magnezyum (Mg) değeri yüksek çıkmıştır.
Magnezyum içme sularında Kalsiyum ile birlikte sertliğe sebep olmaktadır.
Zonguldak ilinde 1 adedi Çaycuma İlçesi Çömlekçi Köyünde (Gülşen Kaynak Suyu), 1 adedi
Zonguldak ilinde (Harmankaya Kaynak Suyu), 1 adedi Ereğli İlçesinde (Soğanlı Mevkii) olmak
üzere 3 adet ruhsatlı kaynak suyu bulunmakta olup, bu işletmelerin Sağlık Bakanlığının
24.10.1997 tarih ve 11967 sayılı genelgesi doğrultusunda otomatik makine (el değmeden
otomatik dolum, yıkama, kapaklama) ve laboratuvar kurmaları sağlanarak yeni yönetmeliğe
uygun hale getirilmiştir. İçilebilir özellikte kaynak suyu sayısı dokuzdur. Ancak bu sular
bulundukları fiziksel koşullarının uygunsuz olmaları nedeniyle koşulları iyileştirilmeden
kullanıma sunulamazlar.
Zonguldak ilinde Alaplı Çayı, Devrek İlçesinden geçen Bolu Çayı, Ereğli iİlçesinden geçen
Gülüç Çayı ve Filyos Irmağı en önemli akarsulardır.
Zonguldak il sınırları içerisinde Karadeniz’e dökülen Gülüç Irmağı; Gülüç ve Aydınlar Çayları
ile beslenen, Gülüç ve Kızılcapınar barajlarının sularının denize ulaştığı önemli bir su
kaynağıdır. Anılan barajlardan ERDEMİR tesislerinin kullanma suyu temin edildiği gibi Ereğli
ilçesinin içme ve kullanma suyu da temin edilmektedir.
Zonguldak ilinde bulunan su kaynaklarına ilişkin olarak Filyos Çayının güncel kirliliğini tespit
etmek amacıyla Filyos Çayı boyunca altı değişik noktadan örnekleme yapılarak kimyasal
analizleri yapılmıştır. İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından yapılan bu analizlere göre;
örnek numunelerde anyonlardan bikarbonat ve sülfat parametreleri ve ayrıca ağır metal
olarak da Demir ve Mangan parametreleri bulunmuştur. Filyos Çayından alınan diğer
noktalardaki analizlere göre ise; ağır metal olan çinko ve demir, katyonlardan sodyum, analizi
yapılan diğer parametrelerden Nitrit Azotu parametreleri çok yüksek bulunmuştur.
Dolayısıyla Filyos Çayına ve bu çaya karışan Yenice ve Devrek Çayları ile Alaplı Çayı, Gülüç
Çayı ile Acılık Deresine atılan evsel ve endüstriyel atık sular ile kirletilmektedir. Zonguldak
ilinde bulunan yüzeysel su kaynaklarının su kalitesinin olumsuz yönde etkilenmesini önlemek
amacıyla, atık sularını akarsu, toprak vb. alıcı ortama veren ve nüfusu yoğun olan ilçe ve
belde belediyelerinin kanalizasyon sistemlerinin tamamlanması ve kanalizasyon sisteminin
sonlandığı noktada atık su arıtma tesisi inşa edilmesi gerekmektedir.
Ereğli ilçesi ve Devrek ilçesinden alınan içme suyu numuneleri ise Türk Standartları Enstitüsü
(TSE 266) da verilen 50 mg/L değerinin üzerinde çıkmıştır.
Karabük İli’ nin en önemli akarsuyu Filyos Irmağıdır. Bu ırmağın iki önemli kolu olan Araç ve
Soğanlı Çayları il topraklarındaki önemli akarsulardır. Filyos ırmağı, Gerede yakınlarında
Gerede Suyu, Eskipazar yakınlarında Soğanlı Çayı, Araç Çayı ile birleştikten sonra Yenice
Irmağı adını alır. Karabük İli, Eflani İlçesindeki toplam 800 ha sulama sahasına sahip üç adet
te gölet bulunmaktadır.
Karabük İlinin içme ve kullanma suyunu temin eden iki bölge vardır. Şu an kullanılmakta olan
birinci bölge Karabük İli içme ve kullanma suyunun %95 civarını karşılamakta olan Toprak
Cuma Karasu bölgesi ve %5 civarını karşılayan Hamzalar bölgesidir. Toprak cuma Karasu
Karabük ili ve Safranbolu İlçesinin içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacını karşılamak üzere
DSİ Müdürlüğü tarafından 26.02.2009 tarihinde ilgili Belediyelere devredilmiştir.
Karabük İlinde Karabük İçme Suyu Projesi ile Karabük İli ve Safranbolu İlçesinin içme,
kullanma ve endüstri suyu ihtiyaçlarının 2040 yılına kadar güvenli şekilde karşılanması
amaçlanmıştır. Söz konusu içme ve kullanma suyu temini Karasu Kaynağından
sağlanmaktadır. Karabük İçme Suyu Projesi 2007 yılında tamamlanarak işletmeye açılmış,
işletmesi Karabük Belediyesine bırakılmıştır. İçme ve kullanma suyu miktarı 32.37 hm³/yıl dır.
İl genelinde içme ve kullanma suyu olarak kullan 269 adet kaynak ve 121 adet kuyu olmak
üzere toplam 390 adet kaynak bulunmaktadır. İl Sağlık Müdürlüğü tarafından alınan su
numunelerinde; 2009 yılı Ocak- Aralık dönemlerinde alınan toplam 1446 adet su
numunesinin 1162 adedi uygun olup, 284 adedi uygun değildir. Sularda kirlilik oranı ( % 20.2)
olarak değerlendirilmiştir. Uygun çıkmayan yerler ile ilgili olarak klorlama çalışmaları
yapılarak söz konusu kaynakların sanitasyonu sağlanmıştır. 2009 yılı Ocak-Aralık
dönemlerinde 729 su odak noktasından 7550 adet bakiye klor ölçümü yapılmış olup, 7106
adedi yeterli seviyede 444 adedinin ise yetersiz seviyede olduğu tespit edilmiştir.
Bartın havzasının yağış alanı 2100 km² olup, Bartın ili içme ve kullanma suyu ihtiyacını
karşılayan iki adet içme suyu kaynağı bulunmaktadır. Bartın ili merkezinde iki adet içme suyu
kaynağı bulunmaktadır. Bunlar; su verimi 2.5-4 lt/sn olan Kavşak Suyu membası ve ortalama
su verimi 750 lt/sn olan Ulupınar şebeke suyu membasıdır.
İlin 50 yıl sonraki dönemde hizmet verilecek kişi sayısındaki artışa bağlı olarak tahmini su
ihtiyacı 120.365,60 m³ /gün ile yıllık toplam su ihtiyacının 43.933.444 m³ /yıl olacağı tahmin
edilmektedir.
Bartın ilinde ise Bartın Irmağı ve kolları tarafından derin bir biçimde parçalanan arazi çok
engebeli bir görünümdedir. Irmağın genişlediği alanlarda ve dağların oldukça dik yamaçları
arasında dar ve derin vadiler yer alır.
1.1.8.6. ATIK SU
Batıda Alaplı kanalizasyonu arıtılmadan, Alaplı Çayı ile denize deşarj edilmektedir. AlaplıEreğli arasındaki Gülüç Belediyesine ait evsel atık sular ve Ereğli belediyesi evsel atık suları
İller Bankasınca yapılan derin deniz deşarjı yöntemiyle ayrı noktalardan denize verilmektedir.
Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş. atık su arıtma tesislerinden çıkan arıtılmış sular da
denize deşarj edilmektedir.
TTK Genel Müdürlüğüne ait Kozlu maden ocaklarından çıkan ocak içi toz ve molozları da sıvı
atıklar yanında vagonlarla denize dökülmektedir. Kozlu Deresi hem ocak içi atık sularını hem
de Kozlu yerleşim birimlerinden gelen kanalizasyon atıklarını denize taşıyan üstü açık
kollektör konumundadır. Kozlu Zonguldak arasındaki 7 km uzunlukta Belediye Sitesi, TTK
Lojmanları, Karaelmas Üniversitesi sıvı ve katı atıkları da belli noktalardan denize
dökülmektedir.
Zonguldak Limanına Üzülmez ve Kokaksu dereleri ile günde ortalama 500.000 m3 evsel ve
endüstriyel atık su dökülmektedir. Doğuya doğru gidildikçe Kilimli deresi ile Kilimli
yerleşimlerinden oluşan evsel atık suları, Alaca ağzı Mevkii’nden de Çatalağzı Lavuarının
endüstriyel nitelikli atık suları denize verilmekte, katı atıklar ise yapılan bir proje kapsamında
karada depolanmaktadır.
Zonguldak Belediyesi tarafından Zonguldak-Ereğli karayolu üzerindeki 27.337,527 m²’lik
alanda kurulan “Kanalizasyon Sistemi ve Atıksu Arıtma Tesisi” 13.04.2013 tarihinde hizmete
açılmıştır. İl genelinde toplayıcı hatlar ve cazibeli basınçlı hatlar ile 7 adet terfi merkezinde
toplanan atık sular mekanik arıtıma ve biyolojik arıtıma tabi tutulduktan sonra Karadeniz’e
derin deniz deşarjı yöntemiyle bırakılmaktadır. Tesisin yapılmış olması önemlidir ancak hakim
rüzgar yönü ve yerleşim alanları göz önünde bulundurulmadan yapılan yer seçimi hatalıdır.
Yerleşim alanları arasında böyle bir tesisin kurulmuş olması başta koku kirliliği olmak üzere
pek çok soruna neden olmaktadır ve olacaktır.
Zonguldak ili Devrek ilçesinde Zonguldak Ankara yol üzeri Kemerler Mevkii Cilas Kauçuk
Karşısı Çaydeğirmeni adresinde (enlem:41 15 55, boylam:31 54 55) atık su arıtma tesisi
bulunmaktadır.
Çatalağzı Termik santralinden oluşan günde 2500 ton kül ve cüruf için sulandırma suyunun
sağlanmakta olduğu gölet havzasına kül barajı yapılması için Çevre ve Orman Bakanlığından
ÇED Olumlu Kararı alınmış ve 25.07.2002 tarihinde yapımına başlanılan proje kapsamında yer
alan tüm imalatlar 24.12.2009 tarihi itibarı ile tamamlanarak test çalışmalarına başlanmıştır.
Filyos Çayı’nın getirdiği evsel atık sular ve Çaycuma Oyka Kağıt Fabrikası gibi sanayilerin
endüstriyel atık suları Hisarönü Beldesi Saz Köy Mevkiinden denize ulaşmaktadır.
Karabük ilinde alınan içme suyu numunelerine ait analiz sonuçları incelendiğinde
Magnezyum (Mg) dışında tüm parametrelerin standartlara uygun olduğu görülmektedir.
Karabük merkez, Eflani ilçesi, Eskipazar ilçesi ve Yenice ilçesinden alınan içme suyu
numuneleri Türk Standartları Enstitüsü (TSE 266) da verilen 50 mg/L değerinin üzerinde
çıkmıştır.
Karabük İlinde en fazla kirlenen ve kirliliği gün geçtikçe artma eğilimi gösteren nehirler Araç
Çayı ve Filyos Çayı’dır. Bu nehirlerin kirlenmesine yol açan etkenlerin başında endüstriyel
tesislerden kaynaklanan atıkların ve atık suların miktar ve çeşitlerinin artması, bu atıkların
hiçbir arıtıma tabi tutulmadan doğrudan alıcı su ortamına verilmesi gelmektedir. İl sınırları
içerisinde bulunan yüzeysel sular etrafında kurulmuş olan yerleşim yerlerinden kaynaklanan
evsel atık sular da önemli derece kirliliğe neden olmaktadır.
Karabük atık su arıtma tesisi, şehrin 2027 yılına kadar yaklaşık 291.000.000 nüfuslu olacağı
varsayılarak 916 lt/sn kapasiteye göre İller bankası tarafından iki aşamalı ve klasik aktif çamur
biyolojik arıtma tesisi olarak 1994 yılında projelendirilmiştir. Tesis, Yenice İlçesi yolu üzerinde
4 km’ye inşa edilmiştir.
Karabük ilinde yaklaşık olarak 25-30 km civarında yağmur suları drenaj hattı mevcuttur. Bu
rakama ilin içerisinden geçmekte olan ve Karayolları tarafından yapılan yağmur suları
kanaları dahil değildir. Karabük Belediyesi tarafından 2007 yılında 880 m, 2008 yılında 960 m,
2009 yılında 1100 m, 2010 yılı altı aylık dönemde ise 754 m, yağmur suyu kanalları
yapılmıştır. Karabük’ün kuzey kesimindeki 5000 Evler, 100 Yıl ile Kılavuzlar Mahallesi ve
Safranbolu İlçesinin atık suları da toplayıcı hatta toplanarak Araç Çayı vadisinin sağ ve sol
sahil kesimlerini takip ederek ve mevcut yollardan da istifade edilerek teşkil edilmiş ve
Karabük girişindeki 7104 A bacasına bağlantısı sağlanmıştır.
Bartın’da bulunan 9 belediyenin de atık su artıma tesisi bulunmamaktadır. Tüm Belediyelerin
Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün 23.06.2006 tarih ve 2006/15
sayılı Atıksu Arıtma Tesisleri için İş Termin Planı Genelgesi kapsamında iş termin planları
mevcuttur. Bartın İl Merkezi dahil olmak üzere Ulus-Kurucaşile, Kumluca, Kozcağız, Abdipaşa,
Hasankadı, Arıt gibi yerleşimlerin evsel nitelikli atıksuları ya doğrudan ya da dolaylı yoldan
akarsu yataklarına atılmaktadır.
İlde en fazla kirlenen ve kirliliği gün geçtikçe artma eğilimi gösteren nehir Bartın Çayı’dır. Bu
nehrin kirlenmesine yol açan etkenlerin başında endüstriyel tesislerden kaynaklanan atıkların
ve atık suların miktar ve çeşitlerinin artması, bu atıkların hiçbir arıtıma tabi tutulmadan
doğrudan alıcı su ortamına verilmesi gelmektedir. İl sınırları içerisinde bulunan yüzeysel sular
etrafında kurulmuş olan yerleşim yerlerinden kaynaklanan evsel atık sular da önemli derece
kirliliğe neden olmaktadır.
Bartın ilinde alınan içme suyu analiz sonuçları incelendiğinde içme sularının Amasra ilçesi ve
Bartın Merkez Orduyeri’nden alınan numunelerinde Magnezyumun yönetmelikte verilen
sınır değerlerin üzerinde olduğu görülmüştür. Ayrıca il genelinde alınan içme sularında
Baryumun Türk Standartları Enstitüsü TSE 266 verilen sınır değerlerin üstünde olduğu
görülmüştür. Kronik olarak baryuma maruz kalmanın hipertansiyona neden olduğu ileri
sürülmektedir.
Bölge genelinde atık suların yol açtığı kirlenmenin nedenlerine bütünleşik olarak bakmak
gerekirse, özellikle kanalizasyon şebekesinin olmaması veya yetersiz olması, yerleşim
yerlerinde evsel nitelikli atık suların arıtılmaması, sanayi kuruluşlarında atık suların
arıtılmaması ve fosseptik çukurların sağlıklı şekilde inşa edilmemesi olduğu söylenebilir.
Tablo.50. Atık Suların Yol Açtığı Kirlenmenin Nedenleri
Zonguldak
Karabük
Bartın
Merkez
Alaplı
Çaycuma
Devrek
Gökçebey
Kdz. Ereğli
Merkez
Safranbolu
Eskipazar
Yenice
Eflani
Ovacık
Merkez
Amasra
Ulus
a
X
X
b
X
X
X
c
X
X
d
X
X
e
f
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
h
X
X
X
X
X
X
g
i
X
Kurucaşile
X
X
X
X
Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012
Kirlilik Nedenleri
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
1.1.8.7.
Kanalizasyon şebekesinin olmaması veya yetersiz olması
Yerleşim yerlerinde evsel nitelikli atık suların arıtılmaması
Büyük sanayi kuruluşlarının atık sularını arıtmaması
Küçük sanayilerde toplu arıtmaların olmaması
Fosseptik çukurların sağlıklı şekilde inşaa edilmemesi
Fosseptik atıkların vidanjörlerle çekildikten sonra gelişigüzel yerlere boşaltılması
Zirai mücadele ilaçlarının kullanımı
Kimyasal gübre kullanımı
Arıtma tesisi kapasite ve verimlerinin yetersiz olması
ATIKLAR
Katı atıkların yönetimindeki başarı bir yaşam merkezinin ekonomik, kültürel ve eğitim
açısından gelişmişlik seviyesini ve yerel yönetimlerin uygulamadaki başarısını gösteren en
önemli kriterlerden birisidir.
Artan nüfus ve tüketim alışkanlıklarının değişmesiyle birlikte oluşan katı atık miktarlarında da
çok önemli artışlar meydana gelmiştir. Ayrıca barınma, beslenme ve diğer ihtiyaçların
karşılanması için gerekli olan toprak ve arazi miktarının da hızla azalması, bu alanların çöp
sahası olarak kullanılamayacak kadar önemli olduğunun anlaşılmasını sağlamıştır.
İllere genel olarak bakıldığında, öncelikle evsel atıkların bertarafının iyileştirilmesi adına
adımlar atıldığı ancak yeterli seviyeye ulaşılamadığı görülmektedir. Bununla birlikte tıbbi
atıklarla ilgili yapılan çalışmalar da dikkate alındığında önümüzdeki yıllarda katı atıkların
bölge için sorun olmayacağı söylenebilir. Ancak vahşi olarak depolama yapılan alanlarda
iyileştirme yapılması son derece önemli ve maliyetli bir işlemdir.
Katı atık miktarını etkileyen en önemli faktör nüfustur. Zonguldak'ın 2007 yılı nüfus sayımına
göre nüfusu 615.890 kişidir. Karabük nüfusu yaklaşık olarak 218.463 ve Bartın nüfusu ise
182.131 kişidir. İl merkezlerinde oluşan atık miktarları ise sırasıyla, 317,77 ton/gün, 69.000
ton/yıl, 19.700 ton/yıl olarak bildirilmiştir.
Zonguldak’ta kömür ve kömüre dayalı sanayilerden kaynaklanan katı atık kirlenmesi oldukça
fazladır. Cevher zenginleştirme ünitelerindeki lavuar atıkları ile ocak atıklarının fiziksel kirliliği
kimyasal kirlilikten oldukça fazladır.
Zonguldak belediyelerinden alınan bilgilere göre Zonguldak'ta günde ortalama 472 ton/gün
katı atık üretilmektedir. Kişi başına üretilen katı atık miktarı 1,88 kg/gündür. 2005 yılında katı
atıkların bertarafı için Zonguldak Merkez İlçe ve civar belediyeler birleşerek bir birlik
oluşturmuş, Kasım 2008 yılı itibarı ile düzenli depolamaya geçilmiştir. Tesis proje süresi 25
yıldır. Düzenli Depolama Tesisi, Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi, Ambalaj Atıkları Toplama
Ayrıştırma Tesisi aynı mevkide bulunmaktadır. Tesis Zonguldak Merkez İlçe Sofular Köyü
Tombaklar mevkiindedir.
Karabük İlinde ise Çevre Hizmetleri Birliği kurularak, Karabük-Merkez, Safranbolu, Yenice,
Eskipazar, Eflani, Ovacık İlçe Belediyeleri ile Yortan pazarı, Ovacuma Beldelerinden oluşan
210.000 kişilik nüfusa ait 69.000 ton/yıl atık inşaatı halen devam etmekte olan düzenli
depolama alanında bertaraf edilecektir. Depolama sahası kullanım ömrü 22 yıl olarak
planlanmıştır. Karabük ilinde lisanslı tehlikeli atık bertaraf tesisi bulunmamakla beraber bu
atıkların miktarları ve bertaraf şekilleriyle ilgili herhangi bir veriye ulaşılamamıştır.
Bartın İl sınırları içerisinde düzenli depolama alanı bulunmamakla beraber her belediye
atığını kendi belirlediği sahada bertaraf etmektedir. Ancak Bartın Belediyeler Birliği BartınMerkez, Amasra, Ulus, Kurucaşile İlçe Belediyeleri ile Kozcağız, Arıt, Hasankadı, Kumluca,
Abdipaşa Belde Belediyeleri atıklarının düzenli depolanmasının yapılması için proje
hazırlanarak Birlik Tüzüğü Bakanlar Kurulu’nda onaylanmış ve karar 14/03/2006 tarihinde
Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu kapsamda atıkları değerlendirilecek birlik nüfusu 60.000,
atık miktarı 19.700 ton/yıl’dır.
Zonguldak ilinde devlet hastaneleri, özel hastaneler, sağlık istasyonları, sağlık ocakları, ana
çocuk sağlığı merkezleri, teşhis ve tedavi kliniği, diş polikliniği, göğüs hastalıkları hastanesi,
Hıfzıssıhha Laboratuvarı ve özel laboratuvarlar olmak üzere toplam 80 adet tıbbi atık üreten
kurum bulunmaktadır. Zonguldak İlinde günde 1537 kg tıbbi atık üretilmektedir. Bartın ve
Karabük İllerinin tıbbi atıkları da Zonguldak tıbbi atık sterilizasyon tesisinde bertaraf
edilmektedir. Kapasitesi 5000-6000 kg/gün’dür. Tıbbi atık sterilizasyon ve düzenli depolama
tesisi 05.11.2008 tarihinde işletmeye alınmıştır. Sterilizasyon tesisinin kapasitesi 2500 kg/gün
dür. Ambalaj atıkları toplama ayrıştırma sistemi ise 2010 yılının sonlarında hizmete açılmıştır.
Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıklar, evsel katı atıkların dışında havada, suda ve
toprakta kalıcı özellik gösteren ve ekolojik dengeyi bozan atıklar olduğundan tehlikeli ve
zararlı atık sınıfına girmekte ve bu tür atıkların üretim, taşıma, depolama ve bertarafına
ilişkin özel önlemler alınması gerekmektedir. Diğer bütün kuruluşlarda olduğu gibi sağlık
kuruluşlarında da her geçen gün atık miktarı verdikleri hizmet ölçüsünde hızla artmaktadır.
Bu artışın neden olabileceği tehlike risklerinin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin
alınarak toplamadan bertarafa kadar yönetim aşamalarının belirlenmesi gerekmektedir.
Evsel atıkların ve tıbbi atıkların bertarafıyla ilgili çalışmalar yapılmakta olup diğer atık türleri
ile ilgili çalışmalar yetersiz kalmaktadır. Bu kapsamda ele alınabilecek çevresel riski çok
yüksek olan tehlikeli atıklar bunlardan birisidir. Bölgede Zonguldak ili dışında lisanslı tehlikeli
atık bertaraf tesisi bulunmamakla beraber birçok sanayi tesisi bulunmakta ancak bu
tesislerden çıkan atıklar ya da bertaraf yöntemleri ile ilgili veriye ulaşılamamaktadır. İllere
genel olarak bakıldığında, katı atıkların bertarafının iyileştirilmesi adına adımlar atıldığı ancak
yeterli seviyeye ulaşılamadığı görülmektedir. Bununla birlikte yapılan çalışmalar da dikkate
alındığında önümüzdeki yıllarda katı atıkların bölge için sorun olmayacağı söylenebilir. Ancak
vahşi olarak depolama yapılan alanlarda iyileştirme yapılması son derece önemli ve maliyetli
bir işlemdir. Batı Karadeniz Bölgesinin geneline bakıldığı zaman akarsu kenarları, kanyonlar,
ormanlık alanlar, dere yatakları vahşi depolama alanı olarak kullanılmaktadır.
Atıkların oluşturduğu sorunlar alttaki tabloda sıralanmıştır. Atıklar, Zonguldak ve Karabük’te
öncelikli olarak toprak kirliliğine neden olmaktadır. Bartın ilinde ise atıklar özellikle yer altı
sularını etkilemektedir. Doğal hayata olumsuz etki ve koku problemi gibi konular da tedbir
alınması gereken başlıklar arasındadır.
Tablo.51. İl Sınırları İçinde Yerleşim Merkezlerinde Oluşan Atıkların Oluşturduğu Sorunlar
(Önem Sırasına Göre)
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
Koku Problemi
4
2
3
Haşerelerim Artması
5
3
4
Salgın Hastalıkların Görülmesi
Metan Gazı Sıkışması Sonucu Yangın
ve Patlama
Yeraltı Sularının Kirlenmesi
-
-
-
2
5
1
Yüzey Sularının Kirlenmesi
-
-
-
Toprak Kirliliği
1
1
2
Estetik Görüntünün Bozulması
6
4
6
Doğal Hayata Olumsuz Etkisi
3
-
5
Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012
1.1.9. TARIM
1.1.9.1.
BİTKİSEL ÜRETİM
Bölge genelinde, engebeli arazi yapısına bağlı olarak kısıtlı bir alanda tarım yapılabilmektedir.
Tarım alanlarının büyük bir kısmı küçük, parçalı ve dağınıktır. Topografik yapının yanı sıra
tarım alanlarının parçalı olmasının bir diğer nedeni de miras yoluyla parçalanmadır. Mevcut
tarım alanları yıllara göre değişim göstermektedir.
2012 bölge toplam arazi varlığı Türkiye genelinin % 1’lik dilimini oluşturmaktadır. Bölge
genelinde toplam alanın % 61’ini tarla alanı, %15’ini nadas alanı, %4’ünü sebze bahçeleri, %
22’sini ise meyve bahçeleri oluşturmaktadır. Bölgede en fazla tarım alanına sahip il Bartın’dır.
En çok nadasa bırakılmış arazi Karabük’te bulunurken en fazla meyve alanı Zonguldak’ta
bulunmaktadır. Türkiye genelinin ve bölge illerinin 2010-2012 yılları arasında toplam tarım
alanlarında düşüş yaşandığı da görülmektedir.
Tablo.52. Sınıflarına Göre Tarım Alanları (dekar)
2012
Tarla Alanı
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
TR81
TÜRKİYE
297 125
269 340
379 643
946 108
154 644 523
Nadas Alanı
8 097
206 825
10 801
225 723
42 861 366
Sebze Alanı
29.518
10.554
17.642
57 714
8 271 142
Meyve Alanı
253 695
5 870
74 582
334 147
32 129 886
Toplam Alan
588 435
492 589
482 670
1 563 694
237 954 813
273 988
263 820
385 229
923 037
156 915 671
Nadas Alanı
8 097
227 500
27 025
262 622
40 171 970
Sebze Alanı
29 463
11 890
16 461
57 814
8 096 419
Meyve Alanı
250 587
5 675
54 523
310 785
30 911 356
Toplam Alan
562 135
508 885
483 238
1 554 258
236 137 614
347 779
264 088
411 045
1 022 912
163 330 020
Nadas Alanı
1 190
230 000
27 100
258 290
42 490 255
Sebze Alanı
24 215
12 071
16 489
52 775
8 015 980
Meyve Alanı
250 674
5 571
44 707
300 952
30 105 797
Toplam Alan
623 858
623 858
499 341
1 634 929
243 942 052
2011
Tarla Alanı
2010
Tarla Alanı
Kaynak: TÜİK, 2012
1.1.9.1.1. ZONGULDAK
Zonguldak İli çok engebeli bir arazi yapısına sahiptir. İl alanının % 56’ sı dağlarla, % 31’ i
platolarla ve 13’ ü de ovalarla kaplıdır. Akarsu ve vadileriyle yer yer derin biçimde
parçalanmış olan topraklar orta yükseklikteki dağlık alanlardan oluşur. Platolar genellikle
dağların eteklerinde ve aralarında geniş bir alana yayılmıştır. Akarsularca taşınmış
alüvyonlarla kaplı küçük düzlükler ise ilin başlıca ovalarını oluşturmaktadır.
Batı Karadeniz Bölgesi kıyı kesiminde yer alan İlin toplam yüzölçümü 343.037 hektardır. Arazi
dağılımı ve tarım arazisi kullanımı aşağıdaki gibidir. Zonguldak İli, ılıman Karadeniz ikliminin
etkisi altındadır. Her mevsimi yağışlı ve ılık olan Zonguldak’ ta kurak mevsime
rastlanılmamaktadır. Bu durum bitki örtüsüne etki yapmaktadır ve arazilerinin yaklaşık %69’
unu orman-funda alanlar oluşturmaktadır. Ağaç türü olarak kayın, göknar, meşe, karaçam,
sarıçam, gürgen, kestane, akçaağaç, kızılçam, çınar, kayacık, fındık en fazla karşılaşılan ağaç
türleridir. Tarım arazisi niteliği gösteren alan ise %28’lik bir orana sahiptir.
Grafik.25. Zonguldak İli Arazi Varlığı
1% 2%
Tarım Arazisi
69%
28%
Orman‐Fundalık
Mer’a Arazisi
Tarım Dışı Alan
Kaynak: Zonguldak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
Bitkisel üretim; tahıl, meyvecilik ve son yıllarda sebzecilik üzerinde yoğunlaşmaktadır. İlde
üretilen tahıllara bakıldığında, en geniş ekiliş alanına sahip ürünün mısır olduğu
görülmektedir. Buğday ise mısırdan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Üretim miktarının en
fazla olduğu ürün buğday olarak görülmektedir. En fazla verim sağlanan ürün ise yoncadır.
Tablo.53. Zonguldak’ta Yetiştirilen Tahıllar
ÜRÜN
EKİLEN ALANI (DA)
VERİM (KG./DA)
ÜRETİM (TON)
Mısır
206.500
179
36.964
Buğday
196.455
243
47.826
Fiğ
8620
317
2736
Yulaf
5845
113
660
Arpa
5660
224
1269
Yonca
5605
847
4747
Kuru Fasulye
4835
110
521
Bakla
1250
123
154
Kaynak: Zonguldak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
İlde meyve üretiminde öne çıkan ürün fındıktır. Üretim alanı ve üretim miktarında fındık ilk
sırada yer alırken, en verimli ürünün elma olduğu görülmektedir. Fındık ve çilek
yetiştiriciliğinin tamamına yakını Ereğli ve Alaplı İlçelerinde yapılmaktadır. Yine bölgeye has
bir çeşit olan Osmanlı Çileğinin yetiştiriciliği de bu bölgede yoğunlaşmaktadır. Ceviz, elma,
armut, erik ve kiraz yetiştiriciliği en fazla Çaycuma, Devrek, Gökçebey ilçelerinde
yapılmaktadır. Ceviz meyvesi bölge için önem arz eden bir meyve çeşididir. Bölge, kivi
meyvesinin yetiştirilmesi için gerekli olan iklim şartları göz önüne alındığında potansiyel arz
etmektedir.
Tablo..: İlde Yetiştirilen Meyveler
Ürün
Fındık
Ceviz
Elma
Kiraz
Çilek
Armut
Erik
Ayva
Alan (da)
233.335
7.847
2.098
1.547
1.280
1.210
576
317
Verim (kg)
1.4
17.6
26.9
19.1
510 (kg/da)
34
18.3
19.8
Üretim (ton)
21.285
2.595
4.267
2.503
653
3.305
2.167
423
Zonguldak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
Sebzecilik faaliyetlerinde en çok fasulye, lahana ve ıspanak yetiştirildiği görülmektedir. Ekilen
ürünlerden elde edilen verim bağlamında ise domatesin ön plana çıktığı görülmektedir.
Tablo.54. Zonguldak’ta Yetiştirilen Sebzeler
Ürün
Alan (da)
Fasulye
Verim (kg/da)
Üretim (ton)
4355
518
2.254
755
833
629
2.771
694
1.924
Ispanak
2.083
562
1.170
Domates
2045
1032
2111
Pırasa
1472
767
1.128
Hıyar
1355
614
832
Sivri Biber
1.079
462
498
Lahana Beyaz
Kara yaprak
Zonguldak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
Organik Üretim
Gökçebey; Bodaç, Namazgah- Hacı Musa hattı, Devrek; Dirgine Vadisi ve Ereğli Gülüç Vadisi
organik tarım için uygun alanlar oluşturacağı tahmin edilmektedir. İlde organik tarım
potansiyeli olan ürünler arasında başta fındık olmak üzere elma, kivi ve hayvansal üretim
kolu olarak da arıcılık yer almaktadır.
1.1.9.1.2. KARABÜK
Karabük, genel olarak dağlık bir arazi yapısına sahip, büyük ova ve düzlüklerin nispeten az
olduğu bir ildir. Araç ve Soğanlı çaylarının kenarında küçük düzlükler yer almaktadır. İl
yüzölçümünün % 69’unu orman ve fundalık alanlar oluşturmaktadır. 285.164ha alana
dağılmış olan ormanları ağırlıklı olarak Karaçam, Sarıçam, Kızılçam, Köknar, Meşe, Kayın,
Gürgen, Akçaağaç, Dişbudak, Titrek kavak, Ihlamur, Söğüt, Ahlat, Üvez, Yabani kiraz ve Ardıç
oluşturmaktadır. Tarım arazisi ise Grafik..’te de görüldüğü gibi toplam arazi varlığının
%22’sini oluşturan 93.020 ha’lık alandır.
Grafik.26. Karabük İli Arazi Varlığı
Karabük İli Arazi Varlığı (Ha)
4%
5%
Tarım Arazisi
69%
22%
Orman‐Fundalık
Mer’a Arazisi
Tarım Dışı Alan
Kaynak: Karabük İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
İlin engebeli topografyaya sahip olması ekimi yapılabilen alanların çok az bir bölümünün
sulanmasına imkân vermektedir. Sulanan arazilerin az olması ilde kuru tarım sistemini hakim
kılmıştır. İlde tahıllardan en çok buğday ve arpa yetiştirilmektedir. Üretilen en verimli ürünse
yoncadır.
Tablo.55. Karabük’te Yetiştirilen Tahıllar
Ürün
Buğday
Arpa
Fiğ(Yeşil ot)
Tritikale(dane)
Korunga(Yeşil ot)
Yonca(Yeşil ot)
Diğer
Mısır (Dane)
Kaplıca
Alan (da)
14.525
6.200
3.317
930
498
350
315
234
187
Verim (kg)
175
179
1.037
266
1.463
2.475
322
217
203
Üretim (ton)
25.438
11.106
34.400
2.473
7.286
8.661
1.013
508
379
Kaynak: Karabük İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
İlde yetiştirilen başlıca sebzeler, fasulye, domates, patates ve lahanadır. Üretimden elde
edilen verime bakıldığında ise en verimli ürünün domates olduğu görülmektedir. Maniye
olarak adlandırılan yerli domates ilin özellikli tarım ürünlerindendir.
Tablo.56. Karabük’te Yetiştirilen Sebzeler
Ürün
Alan (da)
Verim (kg/da)
Üretim (ton)
Fasülye(taze)
200
819
1.636
Domates
135
2.104
2.844
Patates
128
1.898
2.430
Lahana (beyaz)
103
2.015
2.073
Ispanak
98
735
720
Hıyar
96
1.536
1.478
Biber(Sivri-Çarliston)
60
1.614
973
Kaynak: Karabük İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
İlde yetiştirilen meyveler ise ceviz, üzüm elmadır. İlde özellikle çavuş üzümü olarak
adlandırılan sofralık üzüm türü ilin özgün değerlerindendir. Safranbolu ve Karabük Merkez
İlçenin hemen hemen bütün köylerinde Çavuş Üzümü yetiştiriciliği yüzyıllardır yapılmaktadır.
Bugün itibariyle 1440 da. bağ alanı mevcuttur. Üzümlerin büyük çoğunluğu sofralık olarak
pazarlanmakta, satılamayan ürünler yine yörede aranan ürünler arasına giren sirke ve
pekmez olarak değerlendirilmektedir.
Tablo.57. Karabük’te Yetiştirilen Meyveler
Ürün
Alan (da)
Verim (kg/da)
Üretim (ton)
Ceviz
186
22
1.099
Bağ (asma)
160
4
796
Elma
119
20
2.319
Şeftali
40
23
877
Kiraz
29
22
770
Kaynak: Karabük İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
İl genelinde sulanabilir arazilerin az oluşu sebebiyle mevcut sulu arazilerin en verimli şekilde
kullanılması gerekmektedir. Bu amaçla örtü altı yetiştiriliciliğine büyük önem verilmiş örtü
altı ekim alanları arttırılmıştır. Örtü altı üretimde en çok üretilen ürünler tabloda
sıralanmıştır. En çok marul, domates, hıyar, ıspanak üretilmekte olup en fazla verim sağlanan
ürünse domatestir.
Tablo.58. Örtü Altı Üretim
Ürün
Alan (da)
Verim (kg/da)
Üretim (ton)
Marul(Göbekli)
14
315
2.333
Domates
14
2.461
17.092
Hıyar
13
1.939
15.145
Marul(Kıvırcık)
13
229
1.803
Ispanak
13
154
1.203
Kaynak: Karabük İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
Organik Üretim- Yöresel Ürünler
İlde toplam 5 üretici 100 kovanda organik bal üretim faaliyeti yürütmektedir. 'Safranbolu
safranı'' olarak coğrafi işaret alınan safran bitkisi, ekonomik değer çok yüksek bir bitki olarak
ön plana çıkmaktadır. Özellikle ilaç ve gıda endüstrisinde çok geniş kullanım alanı
bulunmakta olan safran yetiştiriciliği ve pazarlanması konusuna Karabük İlinin ayrıca önem
vermesi gerekmektedir.
1.1.9.1.3. BARTIN
Batı Karadeniz Bölgesinde engebeli bir coğrafi kesimde yer alan Bartın ilinin büyük bir
bölümünü yükseltiler meydana getirmektedir. Dağlar arasında irili ufaklı çeşitli dereler ve
çaylar yer almakta, yer yer küçük fakat verimli ovalar bulunmaktadır. Bartın’ın bitki
örtüsünde %64’lük yer tutan ormanlar genellikle yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşur.
Meşe, Kayın, Gürgen, Kestane, Köknar, Ceviz, Fındık ve Çam türleri yaygın olarak
bulunmaktadır. İlin %29’luk bölümünü ise tarım arazileri oluşturmaktadır.
Grafik.27. Bartın İli Arazi Varlığı
1%
6%
29%
64%
Tarım Arazisi
Orman‐Fundalık
Mer’a Arazisi
Tarım Dışı Alan
Kaynak: Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
İlde sebze üretimi daha çok iç tüketime yönelik yapılmaktadır. Son yıllarda örtü altı
yetiştiriciliğin yaygınlaşması ile ticari anlamda yapılan üretim artmaktadır. İl genelinde
sebzeler içerisinde en fazla yetiştiriciliği yapılan sebze domates olup bunu sırasıyla hıyar,
lahana, biber ve fasulye izlemektedir.
Tablo.59.Bartın Sebze Yetiştiriciliği
ÜRÜN
ALAN (DA)
VERİM (KG/DA)
ÜRETİM (TON)
Domates
2.140
5.566
11.911
Hıyar
1.647
4.344
7.155
Karayaprak Lahana
1.475
1.500
2.213
Biber (Sivri-Çarliston)
1.158
1.609
1.863
Taze Fasulye
1.005
1.322
1.329
Marul
738
3.611
2.665
Karpuz
242
3.223
780
Biber (Dolmalık)
414
2.357
976
Sakızkabağı
378
2.040
771
Kaynak: Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
İl genelindeki meyve alanları dağınık bir yapı arz etmekle birlikte, fındık ve son yıllarda
gelişmekte olan ceviz bahçeleri haricinde bahçe sayıları oldukça düşük bir düzeydedir.
Tablo..’da da görüldüğü gibi, ilde en çok üretilen meyve çeşidi fındıktır. Fındık üretimini ceviz
ve elma izlemektedir.
Tablo.60. Bartın Meyve Yetiştiriciliği
Alan (da)
Verim (kg/ağaç)
Üretim (ton)
Fındık
41.017
1,55
3.683
Ceviz
4.565
30,51
1.662
Elma
3.107
33,60
6.180
Armut
1.965
19,00
4.246
Çilek
840
213,00 (kg/da)
179
Kiraz
895
29,64
1.167
Erik
733
33,62
2.671
Kaynak: Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
İlde örtü altı üretim de son yıllarda önem kazanmıştır. Bu kapsamda en çok merkez ilçeye
bağlı köyler olmak üzere, Amasra, Kurucaşile ve Ulus ilçelerinin köylerinde de örtü altı tarım
faaliyetleri sürdürülmektedir. İlde toplam 4490 örtü altı işletmesi mevcuttur.
Tablo.61. Bartın Örtü Altı Üretim
İlçe Adı
KÖY SAYISI
İŞLETME SAYISI
TOPLAM (Da)
Merkez
117
3.896
1.492
Amasra
28
260
30
Kurucaşile
24
120
35
Ulus
60
214
50
229
4.490
1.607
Toplam
Kaynak: Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012
1.1.9.2.
HAYVANSAL ÜRETİM
Bölge genelinde bitkisel üretimde olduğu gibi hayvansal üretimde de coğrafi ve yerel
şartlardan doğan kısıtlar söz konusudur. Bölgede en çok büyükbaş, küçükbaş, kanatlı üretimi
ve orman varlığıyla bağlantılı olarak arıcılık faaliyetleri yürütülmektedir.
Tabloda da görüldüğü gibi, bölgede en çok kanatlı hayvan varlığı mevcuttur. İkinci sırada ise
büyükbaş hayvan varlığı gelmektedir. Kanatlı ve büyükbaş hayvan varlığı dağılımı sırasıyla
Zonguldak, Bartın ve Karabük şeklindedir. Arıcılık faaliyetlerinde de Zonguldak ve Bartın illeri
öne çıkmaktadır.
Tablo.62. İllere Göre Hayvan Varlığı Dağılımları
Büyükbaş
Küçük Baş
Kanatlı
Arı
Zonguldak
66.400
17.950
3.250.000
29.400
Karabük
46.060
16.494
715.897
19.162
Bartın
56.222
4.522
828.163
25.381
TR81
168.682
38.966
4.794.060
73943
Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri, 2012
Batı Karadeniz Bölgesi’nde en çok üretimi gerçekleştirilen hayvansal ürün süttür. Süt
haricinde yumurta, kırmızı et ve deri, üretilen diğer önemli hayvansal ürünlerdir.
Bölgede, Zonguldak ve Bartın illerinde balıkçılık faaliyetleri nispeten gelişmiştir. Bölgede su
ürünlerinin % 99’u denizden karşılanmaktadır. Mevcut tatlı su potansiyelinin kullanımı ise
yeterli değildir. Zonguldak ilinin deniz sınırı Kdz. Ereğli Bababurnu’ndan başlayıp Filyos
Çayında biten yaklaşık 47 km’lik bir uzunluğa sahiptir. Tablo..’da da görüldüğü gibi ilde
yaklaşım 5000 baklıkçı bulunmaktadır. Bartın’da ise yaklaşım 1800 balıkçı faaliyet
göstermektedir.
Tablo.63. Balıkçılık Kıyı Yapısı Bulunan İllerde ve İçsularda TKİB Tarafından
Ruhsatlandırılmış Balıkçı Gemisi ve Gerçek Kişiler
Barınak
Sayısı*(adet)
Zonguldak
Balıkçı
Gemisi
(adet)
640
Bartın
273
Kaynak: DLH, 2011
5
Balıkçı
Balıkçı
Gemisi/Balıkçılık (gerçek kişi)
Kıyı Yapısı
128
4856
Balıkçı
/
Balıkçılık
Kıyı Yapısı
971
4
68
441
1764
Ancak, son yıllarda önlem alınmaya başlansa da, geçmişten bu güne kanalizasyon atıklarının
direk denize boşaltılması, sanayi ve endüstriyel kirlilik, denizdeki canlılara zarar vermektedir.
Karadeniz’de 200 metrenin altındaki derinliklerde oksijen olmaması ve hidrojen sülfit
yoğunluğunun çok yüksek oluşu nedeniyle deniz yaşamı gelişememektedir. Bu durum kıyı
temizliğinin önemini daha da arttırmaktadır. Kıyı sularının bozulması balık stoku üzerinde
olumsuz etki yapmaktadır.
Zonguldak ve Bartın illerinde balıkçılık açısından önemli bir potansiyel bulunmaktadır fakat
balıkçı barınaklarında gerekli üstyapılar (soğuk hava deposu, tasnif alanı vb.)
bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra belediye sınırları içerisinde balık hallerinin kurulmamış
olması ve organizasyon yapısındaki eksiklikler, pazarlamanın yetersiz olmasına neden
olmaktadır. Bölgede av miktarında artış olmadığı gibi, bilinçli avlanma hususunda da istenen
düzeye gelinememiştir.
Bölgede, kanatlı hayvan yetiştiriciliği son yıllarda önem kazanan bir sektör konumundadır.
Özellikle 2000 yılından itibaren broiler yetiştiriciliğinde yüksek bir artış olmuştur. Büyük
şirketlerle yapılan sözleşmeli çiftçilik modeli broiler yetiştiriciliği önemli bir istihdam alanı ve
gelir kaynağı oluşturmuştur. Özellikle Zonguldak’ın ilçeleri olan Gökçebey, Devrek, Çaycuma
ekseninde, Karabük’te ise Safranbolu ve Eskipazar ilçelerinde gelişmiş olan kanatlı hayvan
yetiştiriciliği, alanın İstanbul ve Ankara’ ya yakın oluşu dolayısıyla pazarlamada diğer illere göre
avantaj teşkil etmektedir.
Bölge, sahip olduğu zengin florası ile arıcılık faaliyetleri için uygun koşullar sağlamaktadır.
Özellikle, Devrek- Ereğli İlçeleri arasında yer alan köylerde arıcılık ve organik bal üretiminin
teşvik edilmesi kırsal kalkınmayı destekleyecek unsurlardandır. Arıcılığın, sosyal, tarımsal ve
ekolojik yapıdaki değişimler, piyasa koşulları, teknik bilgi ve eğitim eksikliği, hastalık ve
zararlılar, damızlık materyal, örgütlenme gibi pek çok sorunu bulunmaktadır. Bu sorunların
giderilebilmesi için öncelikle arıcılık sektörüyle ilgilenenler eğitilmelidir.
Su ürünleri ve arıcılık dışında bölgede gerçekleştirilen bir diğer faaliyet, ihracatı yapılan
salyangoz yetiştiriciliğidir. Zonguldak’ın Devrek İlçesinde yetiştirilen salyangoz, gıda olarak
kullanımının yanı sıra kozmetikte, ilaç sanayinde ve kimya sanayinde de kullanılmaktadır.
GENEL DEĞERLENDİRME
Bölge, tarım konusunda Türkiye’nin önde gelen bölgelerinden olmasa da, çeşitli potansiyeller
barındırmaktadır. Gökçebey, kümes hayvancılığı ve süs bitkiciliği konusunda potansiyel
barındırmaktadır. Ulaşımının kolay olması, Ankara Zonguldak karayolu üzerinde bulunması
nedeni ile ilçe, kolay bozulabilecek yahut kısa sürede tüketilmesi gereken gıdalar ve tarımsal
ürünler alanında avantajlı konumdadır. Çaycuma ve Eskipazar ilçeleri, diğer ilçelere kıyasla
daha düz ve ekilebilir topraklar bulundurmaktadır. Eflani ilçesinin tarım alanında mevcut olan
potansiyeli bitkisel üretim ve hayvancılık konularının gündeme alınması ile
değerlendirilmelidir. Alaplı ise fındık üretimi ve arıcılık konularında ön plana çıkmaktadır.
Tarım potansiyeli olan ilçelerin ortak sorunu, parçalı ve dağınık arazi yapısıdır. Tarım
topraklarının parçalı yapısının bütünleştirilmesi, sulama imkânlarının geliştirilerek tarımda
eğitim uygulamalarının başlatılmasıyla birlikte ilçelerden sağlanan üretim, yalnızca ihtiyacı
karşılamak dışına çıkarak ürünlerin Pazar payını da arttıracaktır. Bunun yanında, Organik
tarım uygulamasının yaygınlaştırılması durumunda katma değeri yüksek ürünlerin üretimi de
mümkün olabilecektir.
Zonguldak’ta fındık üretimi öne çıkarken, Zonguldak’a bağlı Ereğli İlçesi’nde Osmanlı Çileği
Kültür ve Sanat Festivali’ne de adını veren çilek üretimi büyük önem taşımaktadır. Karabük
ve Bartın illerinde ise en çok elma üretimi yapılmaktadır. Bölge genelinde tahıllardan en çok
buğday yetiştirilmektedir. Bölge, ilaç sanayinde ve kozmetikte kullanımı yaygın olan şifalı
bitkiler açısından zengin bir floraya sahiptir, Safranbolu’ya özgü bir bitki olan safran
bunlardan biridir. Bunların yanı sıra, bölge genelinde iklimin ve toprak yapısının elverişli
olması nedeniyle seracılık ve organik tarım faaliyetleri önem kazanmaya başlamıştır. Örneğin,
Alaplı İlçesi’nde fındık, kivi, mısır ve bal üretimi konusunda sertifikalı yetiştiricilik
yapılmaktadır. Bölgede odun dışı orman ürünleri (defneyaprağı, mantar türleri, çeşitli otlar
vb.) konusunda büyük bir potansiyel mevcuttur ancak bu konuda üretim türü ve miktarının
tam olarak bilinmemesi nedeniyle mevcut durumda öngörüde bulunmak oldukça zordur.
Ancak son yıllarda gelişen organik beslenme, anti-aging, gurmelik, füzyon mutfağı, bitkisel
kozmetikler ve ilaçlar, kimyasal ürünler gibi çok farklı trendler nedeniyle odun dışı orman
ürünlerinin bölge ekonomisine sağlayacağı katkılar göz ardı edilmemelidir.
GÜÇLÜ YÖNLER
ZAYIF YÖNLER
Gerek tatlı su balıkçılığı gerekse
deniz ürünleri açısından önemli
bir potansiyel mevcut olması
Amacına uygun arazi kullanılmaması
ve arazilerin parçalı olması
Erozyon problemi
Yem bitkilerinin üretimine uygun
arazi ve iklimin bulunması
Bölge özelliklerine göre üretimi
yapılacak bitki deseninin tespit
edilememesi
Balıkçılık konusunda prosedürün
çokluğu nedeniyle balıkçılığın
Kalite ve standardizasyonun yetersiz
olması
Kredi faizlerinin yüksekliği
Kaliteli damızlık hayvan sayısının
yetersiz olması
İlin arazi yapısı ve Arazi-i
Fehmiye Kanunu nedeniyle
Kadastro
çalışmaları
Defne, mantar, safran gibi farklı
ve katma değeri yüksek ürünlerin
yetiştirilebiliyor olması
Dağ sıraları arasında kalan ve
mikro-klima özelliğine sahip çok
sayıda bölgenin varlığı
FIRSATLAR
TEHDİTLER
gelişememesi
tamamlanamaması
Hayvancılıkta uygun bakım ve
besleme kurallarının bilinmemesi
Su kaynaklarının kullanımında
yasal
düzenlemelerden
kaynaklanan sorunlar
Ürün borsalarının olmaması
Ürün işleme tesislerinin yetersizliği
Çayır ve meraların çok sınırlı,
meraların küçük ve aşırı engebeli bir
yapıya sahip oluşu
Kadastro
çalışmalarının
tamamlanmamasından dolayı mera
ıslah çalışmalarının istenilen düzeyde
olmaması
Sertifikalı
yetersizlik
tohum
kullanımında
Çevre kirliliği deniz ürünlerini
olumsuz yönde etkilemesi
1.2.
DEMOGRAFİK DURUM
Bu bölümde, TR 81 Batı Karadeniz Bölgesini oluşturan iller olan Zonguldak, Karabük ve
Bartın’da mevcut olan nüfus durumu ile nüfus hareketleri, istihdam ve işsizlik verileri ve
kentleşme verileri sunulmaktadır.
1.2.1. NÜFUS VE NÜFUS HAREKETLERİ
Batı Karadeniz Bölgesi'nin nüfusu 2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'ne göre
1.020.108 kişidir. Buna göre Türkiye nüfusunun yüzde 1,34'ü Batı Karadeniz Bölgesi'nde
yaşamaktadır. Söz konusu nüfusun illere göre dağılımı Tablo.1'de gösterilmektedir. Bölgenin
en fazla nüfusa sahip ili 606.527 kişi ile Zonguldak'tır. Zonguldak'ı 225.145 kişi ile Karabük
takip ederken, Bartın'ın nüfusu 188.436 kişidir.
Grafik.28. Batı Karadeniz Bölgesi 2012 ADNKS sonucu
1.200.000
1.150.000
1.100.000
1.050.000
1.000.000
950.000
900.000
850.000
800.000
750.000
700.000
650.000
600.000
550.000
500.000
450.000
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
Kent
Kır
Toplam
TR81
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
Kaynak: TÜİK, 2013.
Batı Karadeniz Bölgesi nüfusunun cinsiyete göre dağılımı Tablo…'de gösterilmektedir. Buna
göre Türkiye genelinden farklı olarak Karabük ili hariç Batı Karadeniz Bölgesi'nde kadın
nüfusun erkek nüfustan fazla olduğu görülmektedir. Türkiye geneli için kadın nüfusun oranı
yüzde 49,81 iken Batı Karadeniz Bölgesi'nde bu oran yüzde 50,39'dur.
Tablo.64. Batı Karadeniz Bölgesi Nüfusunun Cinsiyete Göre Dağılımı
KADIN
TÜRKİYE
ORAN (%)
ERKEK
ORAN (%)
TOPLAM
37.671.216
49,81
37.956.168
50,19
75.627.384
TR81
514.033
50,39
506.075
49,61
1.020.108
ZONGULDAK
307.226
50,65
299.301
49,35
606.527
KARABÜK
111.293
49,43
113.852
50,57
225.145
95.514
50,68
92.922
49,32
188.436
BARTIN
Kaynak: TÜİK, 2013
Tablo…'te Batı Karadeniz Bölgesi nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı ve oranları
gösterilmektedir. Buna göre bölge 0-14 yaş grubu açısından Türkiye ortalamasının altında bir
görünüm sergilemekteyken 15-64 yaş ile 65 ve üzeri yaş grupları açısından Türkiye
ortalamasının üzerinde değerlere sahiptir. Türkiye genelinde 15-64 yaş grubunun genel
nüfusa oranı yüzde 67,55 seviyesindeyken Batı Karadeniz Bölgesi'nde bu oran yüzde
70,21'dir.
Tablo.65. Batı Karadeniz Bölgesi Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı
0-14
Oran (%)
15-64
Oran (%)
65 yaş ve
üzeri
Oran (%)
Toplam
Türkiye
18.857.1
79
24,93
51.088.20
2
67,55
5.682.003
7,51
75.627.3
84
TR81
200.088
19,61
716.202
70,21
103.818
10,18
1.020.10
8
Zonguldak
123.081
20,29
427.918
70,55
55.528
9,15
606.527
Karabük
41.289
18,34
157.732
70,06
26.124
11,60
225.145
Bartın
35.718
18,95
130.552
69,28
22.166
11,76
188.436
Kaynak: TÜİK, 2013
Yaş bağımlılık oranı açısından bu durumun ne anlama geldiği Tablo…te gösterilmiştir. 0-14
yaş grubunun, çalışabilir yaş grubu olarak kabul edilen 15-64 yaş grubuna oranı anlamına
gelen genç bağımlılığı açısından Batı Karadeniz Bölgesi Türkiye ortalamasının altında bir
değere sahiptir. Türkiye genelinde yüzde 36,91 olan bu oran bölge genelinde yüzde
27,94'tür. Bölge illeri bazında ele alındığında ise söz konusu oran Zonguldak için yüzde 28,76;
Karabük için yüzde 26,18 ve Bartın için yüzde 27,36'dır.
65 ve üzeri yaş grubunun 15-64 yaş grubuna oranını ifade eden yaşlı bağımlılık oranı
açısından ise bölge ortalaması yüzde 14,50 oranı ile Türkiye ortalaması olan yüzde 11,12'nin
üzerinde bir değere sahiptir. İller bazında bu oran Zonguldak için yüzde 12,98; Karabük için
yüzde 16,56 ve Bartın için yüzde 16,98'dir. Öte yandan toplam yaş bağımlılık oranı açısından
bölge, yüzde 42,44 değeri ile Türkiye oranı olan yüzde 48,03'ün altında bir değere sahiptir.
İller bazında bu oran Zonguldak için yüzde 41,74; Karabük için yüzde 42,74 ve Bartın için
yüzde 44,34'tür. Genç bağımlılığı ve toplam bağımlılık oranları açısından Türkiye geneli ile
karşılaştırıldığında bölge her ne kadar avantajlı gibi görünse de bölge nüfusunun azalma
eğilimi içerisinde olması ve bölgenin göç veren niteliğinin değişmemesinin bu “avantajlı”
durumun nedenleri olduğu değerlendirilmektedir.
Tablo.66. 2012 ADNKS'ye Göre Tr81 Düzey 2 Batı Karadeniz Bölgesi Yaş Bağımlılık Oranları
Genç bağımlılık oranı
(%)
Yaşlı bağımlılık oranı
(%)
Toplam bağımlılık
oranı (%)
TÜRKİYE
36,91
11,12
48,03
TR81
27,94
14,50
42,44
ZONGULDAK
28,76
12,98
41,74
KARABÜK
26,18
16,56
42,74
BARTIN
27,36
16,98
44,34
Kaynak: TÜİK, 2013.
Batı Karadeniz Bölgesi nüfus artışı ve hareketleri açısından ele alındığında göç veren bir bölge
olarak göze çarpmakta ve Türkiye ortalamasının altında bir nüfus artış hızı sergilemektedir.
Tablo 5’te TR81 Düzey 2 Batı Karadeniz Bölgesi'nde 2000-2013 döneminde yaşanan nüfus
değişimleri görülmektedir. 2000 yılına ait veri Genel Nüfus Sayımı verisi, 2007 ve sonrasına
ait veri ise ADNKS verisidir. Söz konusu dönemde bölgenin idari yapısını değiştiren tek
düzenleme (Zonguldak Merkez'de yer alan Kilimli ve Kozlu beldelerinin ilçe olması) 2014
yılında yapılacak olan yerel seçimlerin ardından tam anlamıyla hayata geçecek olduğundan
nüfus açısından bu ilçeler tabloya dahil edilmemiştir. Diğer yandan adı geçen ilçelerin,
geçmişte belde statüsünde olmaları nedeniyle TÜİK tarafından kırsal nüfus içinde
değerlendirilmeleri de bir önceki bölge planında eleştirilen hususlar arasında yer almaktaydı .
Tablo.67. Batı Karadeniz Bölgesi 2000-2012 dönemi nüfusu
2000
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Türkiye
67.803.92
7
70.586.25
6
71.517.10
0
72.561.31
2
73.722.98
8
74.724.26
9
75.627.384
TR81
1.024.879
1.016.484
1.020.767
1.026.825
1.035.071
1.019.425
1.020.108
Zonguldak
615.599
615.890
619.151
619.812
619.703
612.406
606.527
Merkez
218.422
215.922
213.992
216.481
215.565
215.407
213.544
Alaplı
44.578
46.372
47.339
46.883
46.188
45.336
44.986
Çaycuma
100.685
96.850
97.528
96.615
95.086
94.765
94.038
Devrek
66.518
62.790
61.897
61.351
64.584
59.234
57.366
Ereğli
159.808
170.371
174.283
174.727
174.750
174.456
173.933
Gökçebey
25.588
23.585
24.112
23.755
23.530
23.208
22.660
Karabük
225.102
218.463
216.248
218.564
227.610
219.728
225.145
Merkez
116.804
119.084
116.671
118.713
119.303
119.328
123.616
Eflani
12.270
9.592
10.187
9.673
9.440
9.246
9.108
Eskipazar
16.365
13.217
13.011
12.583
12.556
12.527
12.519
Ovacık
5.455
3.407
3.821
3.498
3.321
3.270
3.193
Safranbolu
47.257
49.821
48.814
51.088
60.358
53.201
55.170
Yenice
26.951
23.342
23.744
23.009
22.632
22.156
21.539
Bartın
184.178
182.131
185.368
188.449
187.758
187.291
188.436
Merkez
130.492
135.051
137.612
140.981
141.193
141.802
143.262
Amasra
16.122
15.199
15.641
15.481
15.364
15.143
15.284
Kurucaşile
8.742
7.593
7.657
7.672
7.553
7.322
7.210
Ulus
28.822
24.288
24.458
24.315
23.648
23.024
22.680
Kaynak: TÜİK, 2013
2000-2012 dönemi nüfusu incelendiğinde, söz konusu dönemde Türkiye nüfusunda istikrarlı
bir artış olduğunu söylemek mümkündür. Bahsi geçen dönemde Türkiye nüfusu 67.803.927
kişiden 75.627.384 kişiye ulaşmıştır. Ancak yine ilgili dönemde Batı Karadeniz Bölgesi'nin
nüfusu 1.024.879 kişiden 1.020.108 kişiye gerileyerek ülke genelinin tersine bir görünüm
çizmiştir. Her ne kadar 2000-2010 döneminde yıllık binde 0,09'luk bir artış görülmekteyse de
bu oran aynı dönem için Türkiye ortalaması olan binde 8'in oldukça uzağındadır. Nüfustaki bu
azalış, Türkiye genelindeki eğilim ile ters bir görüntü arz etmektedir. Türkiye'de yoğun göç
veren bölgelerin ülkenin doğusunda olduğu düşünüldüğünde ülkenin batısından olmasına
rağmen Batı Karadeniz Bölgesi'nde yaşanan bu gelişmenin tersine çevrilmesi için ciddi
tedbirler alınması gerektiği açıktır.
Zonguldak il nüfusu 2000-2012 döneminde azalmıştır. Merkez ilçe, Çaycuma, Devrek ve
Gökçebey ilçelerindeki azalmaya karşın Ereğli ilçesinde nüfus artmış, Alaplı'da ise yaklaşık
olarak aynı seviyede kalmayı başarmıştır. 2000 yılına göre Merkez ilçe nüfusu yüzde 2,23;
Çaycuma nüfusu yüzde 6,6; Devrek nüfusu yüzde 13,75; Gökçebey nüfusu ise yüzde 11,44
oranında azalmıştır.
2000-2012 döneminde Karabük nüfusu neredeyse değişmemiştir. 43 kişilik bir nüfus artışı
ihmal edilebilir niteliktedir. 13 yıllık dönemde Merkez ilçe ile Safranbolu nüfusu artarken
Eflani, Eskipazar, Ovacık ve Yenice ilçelerinde gözlenen nüfus kaybı çok ciddi nitelik arz
etmektedir. 2000 yılına göre Eflani nüfusu yüzde 25,77; Eskipazar nüfusu yüzde 23,50;
Ovacık nüfusu yüzde 41,46; Yenice nüfusu ise yüzde 20,08 oranında azalmıştır.
İlgili dönemde Bartın'ın nüfusunda da bir artış gözlenmektedir. Ancak Merkez ilçe dışında
kalan ilçelerin nüfusunda bir artış gözlenmemektedir. Amasra nüfusu yüzde 5,19; Kurucaşile
nüfusu yüzde 17,52; Ulus nüfusu ise yüzde 21,31 oranında azalmıştır.
2012 ADNKS'ye göre Batı Karadeniz Bölgesi'nin diğer düzey 2 bölgeleri ile arasındaki göç
ilişkisi Tablo.7'de gösterilmektedir. Buna göre 2012 yılı içerisinde 31.266 kişi Batı Karadeniz
Bölgesi'ne göç etmişken 34.793 kişi ise bölgeden ayrılmıştır. Dolayısıyla bölgenin nüfusu göç
yoluyla 3527 kişi azalmıştır. Bölgenin en fazla göç aldığı ilk beş düzey 2 bölgesi sırasıyla TR10
İstanbul, TR42 Doğu Marmara, TR51 Ankara, TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik ile TR82 Kuzey
Anadolu olmuştur. Bölgenin verdiği göç açısından da bu sıralama değişmemektedir.
Tablo.68. 2012 ADNKS'ye göre Batı Karadeniz Bölgesi'nin Diğer Düzey 2 Bölgelerinden
Aldığı Ve Diğer Düzey 2 Bölgelerine Verdiği Göç
Bölge
Kodu
İller
Alınan Göç
Verilen Göç
Fark
TR10
İstanbul
9.313
10.966
-1.653
TR21
Tekirdağ, Edirne, Kırklareli
803
1.385
-582
TR22
Balıkesir, Çanakkale
681
722
-41
TR31
İzmir
722
981
-259
TR32
Aydın, Denizli, Muğla
797
802
-5
TR33
Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak
885
865
20
TR41
Bursa, Eskişehir, Bilecik
1.710
2.018
-308
TR42
Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova
3.621
4.993
-1.372
TR51
Ankara
3.234
3.573
-339
TR52
Konya, Karaman
526
532
-6
TR61
Antalya, Isparta, Burdur
632
1.130
-498
TR62
Adana, Mersin
625
364
261
TR63
Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye
722
346
376
TR71
Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir,
Kırşehir
473
402
71
TR72
Kayseri, Sivas, Yozgat
622
490
132
TR82
Kastamonu, Çankırı, Sinop
1.295
1.405
-110
TR83
Samsun, Tokat, Çorum, Amasya
1.045
809
236
TR90
Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin,
Gümüşhane
1.115
1.115
0
TRA1
Erzurum, Erzincan, Bayburt
307
318
-11
TRA2
Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan
332
200
132
TRB1
Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli
420
260
160
TRB2
Van, Muş, Bitlis, Hakkari
373
341
32
TRC1
Gaziantep, Adıyaman, Kilis
321
229
92
TRC2
Şanlıurfa, Diyarbakır
341
335
6
TRC3
Mardin, Batman, Şırnak, Siirt
351
212
139
TOPLAM
31.266
34.793
-3.527
Kaynak: TÜİK, 2013
Tablo..ve Tablo…’de sırasıyla Batı Karadeniz Bölgesi'nin verdiği ve aldığı göçün yaş gruplarına
göre dağılımı gösterilmektedir. Buna göre bölgenin verdiği göçün yüzde 59,32'sini oluşturan
20.641 kişinin 15-34 yaş grubunda olduğu görülmektedir. Toplam göç eden nüfusun yüzde
14,28 15-19 yaş; yüzde 18,33'ü 20-24 yaş; yüzde 16,69'u 25-29 yaş ve yüzde 10,02'si de 3034 yaş grubundadır. Bölgenin aldığı göç açısından ele alındığında, aynı yaş grubunun
toplamın yüzde 66,44'üne denk gelen 20.771 kişiden oluştuğu görülmektedir. Bu nüfusun
toplam içindeki dağılımına bakıldığında, yüzde 22,48'inin 15-19 yaş; yüzde 21,95'inin 20-24
yaş; yüzde 13,20'sinin 25-29 yaş ve yüzde 8,81'inin 30-34 yaş grubunda olduğu
görülmektedir. 15-24 yaş grubunun yüzde 44,43'e ulaşan ağırlığında bölge üniversitelerinin
varlığının önemli etkide bulunduğu değerlendirilmektedir.
Tablo.69. 2012 ADNKS'ye Göre Batı Karadeniz Bölgesi'nden Göç Eden Nüfusun Yaş
Gruplarına Göre Dağılımı
Yaş Grubu
Kadın
Erkek
Genel Toplama
Oranı (%)
Toplam
0-4
1.013
1.061
2.074
% 5,96
5-9
1.007
1.105
2.112
% 6,07
10-14
849
890
1.739
% 4,99
15-19
2.732
2.235
4.967
% 14,28
20-24
3.741
2.638
6.379
% 18,33
25-29
2.858
2.949
5.807
% 16,69
30-34
1.679
1.809
3.488
% 10,02
35-39
1.170
1.025
2.195
% 6,31
40-44
696
829
1.525
% 4,38
45-49
584
628
1.212
% 3,48
50-54
514
568
1.082
% 3,11
55-59
371
392
763
% 2,19
60-64
249
272
521
% 1,50
65+
578
351
929
% 2,67
18.041
16.752
34.793
Kaynak: TÜİK, 2013
Tablo.70. ADNKS'ye göre TR81 Düzey 2 Batı Karadeniz Bölgesi'ne Göç Eden Nüfusun Yaş
Gruplarına Göre Dağılımı
Yaş Grubu
Kadın
Erkek
Genel Toplama
Oranı (%)
Toplam
0-4
813
781
1.594
% 5,10
5-9
748
803
1.551
% 4,96
10-14
511
595
1.106
% 3,54
15-19
3.544
3.485
7.029
% 22,48
20-24
3.448
3.414
6.862
% 21,95
25-29
1.823
2.303
4.126
% 13,20
30-34
1.231
1.523
2.754
% 8,81
35-39
725
930
1.655
% 5,29
40-44
453
618
1.071
% 3,43
45-49
422
517
939
% 3,00
50-54
366
436
802
% 2,57
55-59
358
321
679
% 2,17
60-64
202
255
457
% 1,46
65+
378
263
641
% 2,05
14.985
16.281
31.266
Kaynak: TÜİK, 2013
Tablo.'da Batı Karadeniz Bölgesi illeri olan Zonguldak, Karabük ve Bartın'ın iller bazında en
çok göç verdiği ve en çok göç aldığı ilk beş il yer almaktadır. İstanbul ve Ankara göç verilen
iller sıralamasında bölge illerinin hepsi açısından ilk iki sırada yer alırken, Kocaeli her üç il için
bir diğer ortak hedef il konumundadır. Zonguldak açısından Bursa, Karabük açısından Çankırı
göç verilen iller arasında yer alırken; bölge illerinin hepsinin bir birleriyle güçlü bir göç ilişkisi
içinde olduğunu söylemek mümkündür. Bu açıdan öne çıkan Bartın'ın göç verdiği hedefler
arasında Zonguldak ve Karabük öne çıkmaktadır.
Göç alınan iller söz konusu olduğunda yukarıda özetlenmeye çalışılan tablo çok değişiklik
göstermemektedir. Zonguldak açısından en çok göç alınan iller sırasıyla İstanbul, Ankara,
Bartın, Kocaeli, Bursa ve Karabük şeklideyken Bursa ve Karabük'ten Zonguldak'a göç eden kişi
sayısı eşittir. Karabük'e en çok göç veren iller ise sırasıyla İstanbul, Ankara, Zonguldak,
Kocaeli ve Bursa şeklinde sıralanmaktadır. Sırasıyla İstanbul, Zonguldak, Ankara, Karabük ve
Kocaeli ise Bartın'ın en çok göç aldığı illerdir. Alınan göçe ilişkin veriler ele alındığında bölge
illeri arasındaki göç ilişkisi daha açık biçimde ortaya çıkmaktadır. Hem Zonguldak hem de
Bartın bölge içi göç açısından ön plandadır.
Tablo.71. : 2012 ADNKS'ye Göre Batı Karadeniz Bölgesi İllerinin En Çok Göç Verdiği İlk Beş İl
Ve Bölge İllerinin En Çok Göç Aldığı İlk Beş İl
Göç verilen il
ZONGULDAK
KARABÜK
BARTIN
Kişi sayısı
Göç alınan il
Kişi sayısı
İstanbul
6.421
İstanbul
3.924
Ankara
1.847
Ankara
1.019
Kocaeli
1.372
Bartın
647
Bursa
1.083
Kocaeli
602
Karabük
1.008
Bursa & Karabük
552
İstanbul
2.095
İstanbul
3.154
Ankara
994
Ankara
1.505
Zonguldak
552
Zonguldak
1.008
Kocaeli
464
Kocaeli
586
Çankırı
315
Bursa
565
İstanbul
2.450
İstanbul
2.235
Ankara
732
Zonguldak
862
Zonguldak
647
Ankara
710
Karabük
337
Karabük
262
Kocaeli
242
Kocaeli
177
Kaynak: TÜİK, 2013
Tablo… 2007-2012 döneminde Batı Karadeniz Bölgesi illerine ait net göç ve net göç hızına
ilişkin verileri göstermektedir. Söz konusu dönemde Zonguldak'ın nüfusunun artan biçimde
göç eğilimi içerisinde olduğu açık biçimde görülmektedir. 2007-2008 döneminde -3,05
seviyesinde olan net göç hızı istikrarlı biçimde artarak 2011-2012 döneminde -13,77
seviyelerine ulaşmıştır. Karabük, bu açıdan inişli-çıkışlı bir görünüm arz etmektedir. 20072012 dönemi ele alındığında, net göç hızının artıda olduğu bir dönemi ekside olduğu bir
dönem takip etmektedir. Söz konusu dönem Bartın temel alınarak incelendiğinde ise belirli
bir eğilimden bahsetmek mümkün olmasa da ilgili dönem genelinde Bartın nüfusunun göç
veren bir nitelik arz ettiği söylenebilir.
Tablo.72. İller Bazında 2007-2012 Dönemi Net Göç Ve Net Göç Hızı
2007-2008
2008-2009
2009-2010
2010-2011
2011-2012
Net göç Net göç Net göç Net göç Net göç Net göç Net göç Net göç Net göç Net göç
hızı
hızı
hızı
hızı
hızı
Zonguldak
Karabük
Bartın
-1.891
-3,05
-4.443
-7,14
-7.555
-12,12
-7.836
-12,71
-8.408
-13,77
-106
11,36
-731
-3,34
130
0,57
-827
-3,76
5.066
22,76
2.093
-0,49
462
2,45
-957
-5,08
-1.059
-5,64
-185
-0,98
Kaynak: TÜİK, 2013
Tablo 73’te ilçeleri bazında 2000 ve 2012 yılları için Batı Karadeniz Bölgesi nüfusunun kent ve
kır dağılımını görmek mümkündür. Kent nüfusunun genel nüfus içerisindeki oranını ifade
eden kentleşme oranı açısından ele alındığında aradan geçen onüç yıllık süre boyunca
Türkiye genelinde kentleşme oranının yüzde 64,90'dan yüzde 77,28'e yükseldiği
görülebilmektedir. Batı Karadeniz Bölgesi söz konusu olduğundaysa kentleşme oranı yüzde
44,49'dan yüzde 51,80'e yükselmiş; buna karşın Türkiye geneli ile bölge arasındaki fark 20,41
puandan 25,48 puana çıkmıştır. Batı Karadeniz Bölgesi kentleşme oranı söz konusu
olduğunda Türkiye ortalamasının oldukça gerisinde bir görünüm sergilemeye devam
etmektedir.
Tablo.73. İlçeler bazında TR81 Düzey 2 Batı Karadeniz Bölgesi 2000 ve 2012 yılları kent ve
kır nüfusu
2000
2012
Toplam
Kent
Kır
Kent
Oranı
(%)
Toplam
Kent
Kır
Kent
Oranı
(%)
Türkiye
67.803.9
27
44.006.1
84
23.797.7
43
%
64,90
75.627.3
84
58.448.4
31
17.178.9
53
%
77,28
TR81
1.024.87
9
456.040
568.839
%
44,49
1.020.10
8
528.401
491.707
%
51,80
Zonguldak
615.599
250.282
365.317
%
40,66
606.527
287.305
319.222
%
47,37
Merkez
218.422
104.276
114.146
%
47,74
213.544
109.080
104.464
%
51,08
Alaplı
44.578
18.487
26.091
%
41,47
44.986
18.123
26.863
%
40,29
Çaycuma
100.685
18.734
81.951
%
18,61
94.038
24.680
69.358
%
26,24
Devrek
66.518
21.360
45.158
%
32,11
57.366
25.354
32.012
%
44,20
Ereğli
159.808
79.486
80.322
%
49,74
173.933
102.828
71.105
%
59,12
Gökçebey
25.588
7.939
17.649
%
31,03
22.660
7.240
15.420
%
31,95
Karabük
225.102
157.756
67.346
%
70,08
225.145
172.945
52.200
%
76,81
Merkez
116.804
100.749
16.055
%
86,25
123.616
110.537
13.079
%
89,42
Eflani
12.270
3.897
8.373
%
31,76
9.108
2.159
6.949
%
23,70
Eskipazar
16.365
8.457
7.908
%
51,68
12.519
7.211
5.308
%
57,60
Ovacık
5.455
1.728
3.727
%
31,68
3.193
671
2.522
%
21,01
Safranbolu 47.257
31.697
15.560
%
67,07
55.170
43.060
12.110
%
78,05
Yenice
26.951
11.228
15.723
%
41,66
21.539
9.307
12.232
%
43,21
Bartın
184.178
48.002
136.176
%
26,06
188.436
68.151
120.285
%
36,17
Merkez
130.492
35.992
94.500
%
27,58
143.262
56.557
86.705
%
39,48
Amasra
16.122
6.338
9.784
%
39,31
15.284
6.601
8.683
%
43,19
Kurucaşile
8.742
2.074
6.668
%
23,72
7.210
1.738
5.472
%
24,11
Ulus
28.822
3.598
25.224
%
12,48
22.680
3.255
19.425
%
14,35
Kaynak: TÜİK, 2013
Batı Karadeniz Bölgesi genelinde kentleşme oranının Türkiye ortalamasının gerisinde kalmaya
devam etse de artan bir nitelik çizdiği gözlenmektedir. Diğer yandan Karabük iline bağlı
Eflani, Ovacık ve Yenice ilçelerinde 2000-2012 döneminde kentleşme oranı artmak bir yana
azalmıştır. Bu ilçelerin bölge dışına yoğun biçimde göç verdiği değerlendirilebilir. Karabük
Merkez ve Safranbolu ilçeleri ise hem 2000 yılında hem de 2013 yılında kentleşme oranı
açısından Türkiye ortalamasının üzerinde bir görünüm sergilemektedir. Bu nedenle Karabük
ili Batı Karadeniz Bölgesi'nden farklı olarak 2000 yılında kentleşme oranı açısından Türkiye
ortalamasının üzerinde, 2013 yılında ise Türkiye ortalamasına çok yakın bir değere ulaşmayı
başarmıştır. Gerek Safranbolu'nun eski bir yerleşim olması gerekse Karabük'ün bizatihi bir
kent olarak inşa edilmiş olmasının bu durum üzerinde etkisi olduğu düşünülebilir.
1.2.2. İSTİHDAM
1.2.2.1. İŞGÜCÜ PİYASASININ GENEL GÖRÜNÜMÜ
Bölgesel işgücü piyasaları incelenmeden önce ilk olarak işgücü piyasasını etkileyen unsurların
dikkate alınması gerekmektedir. Bölge illerinin yarattığı katma değer, kişi başına düşen gelir,
büyüme hızı, özel ve kamu sektörü yatırımları gibi ekonomik değişkenler ilin sosyo-ekonomik
yapısını ve dolayısıyla da ilin işgücü piyasasını etkileyen temel unsurların başında
gelmektedir.
Bölgeler mümkün oldukça illerin sosyo-ekonomik yapıları dikkate alınarak bir araya
getirilmesiyle oluşturulmuşsa da iller arası gelişmişlik endeksi dikkate alındığında bölgelerin
oluştuğu iller arasında farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. TR81 Batı Karadeniz bölgesi
özelinde Zonguldak ve Karabük benzer sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına sahipken
(sırasıyla 29. ve 28.), Bartın 48. sırada yer almaktadır.
TÜİK tarafından Haziran 2011’de açıklanan 2010 yılına ait işgücü piyasası temel değişkenleri
bakımından Zonguldak ilinde dikkati çeken husus % 10,7 ile işsizlik oranıdır. Zonguldak bu
oran ile en yüksek işsizlik oranına sahip 39. ildir. TR 81 bölgesinde Karabük ili % 11,5 ile 31. ve
Bartın % 10,2 ile 45. sırada yer almıştır. İşgücüne katılım oranı Zonguldak’ta % 52,2 iken,
Karabük’te % 51,4, Bartın’da % 54,6’dır. TR 81 bölgesindeki tüm iller istihdam oranı % 43 olan
Türkiye ortalamasının üzerindedir.
Grafik.29. İşgücüne Katılım, İstihdam ve İşsizlik Oranları
60,0
50,0
40,0
Zonguldak
Karabük
30,0
Bartın
20,0
Türkiye
10,0
0,0
İşgücüne katılım oranı (%)
Kaynak: TÜİK, 2010
İşsizlik oranı (%)
İstihdam oranı (%)
1.2.2.2. İSTİHDAM
Bölge istihdam oranı %53,9’dur. Her 100 erkekten 67’si (% 66,6) her 100 kadından 42’si (%
41,7) çalışmaktadır. Erkek istihdamı oranı % 65 olan Türkiye ortalamasından 1,6 puan yüksek
iken, kadın istihdam oranı Türkiye ortalamasından (% 26,3) 15,4 puan yüksektir.
Grafik.30. Cinsiyete Göre İstihdam Oranı, TR81, %
70
60
50
40
TR81
30
Türkiye
20
10
0
Toplam
Erkek
Kadın
Kaynak: TÜİK,2012
Bölgenin eğitim durumuna göre istihdam yapısına bakıldığında yükseköğretim mezunlarının
istihdamdan aldığı payın giderek arttığı görülmektedir. İstihdamın içindeki en büyük pay ise
lise altı eğitimlilerdedir. Okuryazar olmayanların istihdamında yıllar içindeki azalış ise dikkat
çekmektedir.
Tablo.74. Eğitim Durumuna Göre İstihdam (15 yaş ve üzeri-bin kişi)
Bölge
Yıl
Okuryazar
olmayan
Lise altı
eğitimliler
Batı
Karadeniz
Bölgesi
2008
2009
2010
2011
2012
38
42
31
31
33
255
272
236
259
277
Kaynak: TÜİK, 2012
Lise ve
dengi
meslek
mezunu
68
63
67
72
71
Yükseköğre
tim
mezunu
Toplam
31
40
44
55
55
392
417
378
417
435
En yüksek istihdam oranı erkeklerde 35-54 yaş grubundadır. Kadınlarda ise 25-34 yaş
grubudur. İstihdam oranı her iki cinsiyette de 55+ yaş grubunda en düşük seviyededir. Erkek
istihdam oranı her yaş seviyesinde kadın istihdam oranından daha yüksektir. 55+ yaş grubu
istihdam oranında hızlı bir düşüş yaşanmaktadır. Kadın istihdamında bu oran yüzde 21,3‘dür.
Grafik.31.Yaş Gruplarına Göre İstihdam Oranı, TR81, %
90
80
70
60
50
Erkek
40
Kadın
30
Toplam
20
10
0
15-24
25-34
35-54
55+
Toplam
Kaynak: TÜİK,2012
Mevsimsellikten arındırılmış seriler itibarıyla Ocak 2013’de Zonguldak’ta kayıtlı istihdam 116
bin 268 kişi, Bartın’da 36 bin 973 kişi ve Karabük’te 49 bin 46 kişidir.
Tablo.75. Batı Karadeniz Bölgesi İller Bazında Sigortalı Dağılımları ve Kayıtlı İstihdam
TR81
Zorunlu Sigortalı
Sayıları (4/a)
79.805
Zorunlu Sigortalı
Sayıları (4/b)
15.065
Aktif Sigortalı
Sayıları (4/c)
21.398
Toplam Kayıtlı
İstihdam
116.268
Bartın
24.408
5.005
7.560
36.973
Karabük
32.254
6.367
10.425
49.046
11.818.115
2.963.719
2.667.984
17.449.818
Zonguldak
Türkiye
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
Mevsimsellikten arındırılmış seriler itibarıyla Ocak 2013’de Zonguldak’ta sigortalı ücretli
çalışan sayısı (4/a) 79 bin 805 kişi, Bartın’da 24 bin 408 kişi ve Karabük’te 32 bin 254 kişidir.
Bir önceki yılın aynı dönemin göre kayıtlı ücretli istihdamı Zonguldak’ta yüzde 1,1, Bartın’da
yüzde 11,8 ve Karabük’te yüzde 8,8 artış göstermiştir. Böylece Bartın ve Karabük illerinin
Türkiye ortalamasının üzerinde bir artış yakalamış olduğu görülmektedir.
Tablo.76. Batı Karadeniz Bölgesi Kayıtlı Ücretli İstihdamı (4/a)
TR81
ZONGULDAK
BARTIN
KARABÜK
TÜRKİYE
Sigortalı Ücretli
Çalışan Sayısı
(Ocak 2013)
79.805
24.408
32.254
11.818.115
Sigortalı Ücretli
Çalışan Sayısı
(Aralık 2012)
80.692
24.472
32.638
11.939.620
Sigortalı Ücretli
Çalışan Sayısı
(Ocak 2012)
78.923
21.827
29.642
10.957.242
%0,7
%0,2
%0,3
%100,0
882
2.581
2.612
860.873
%1,1
%11,8
%8,8
%7,9
Sigortalı Ücretli
Çalışan Sayısının
Türkiye İçindeki Payı
(Ocak 2013)
Sigortalı Ücretli
Çalışan Sayısındaki
Fark (Ocak 2013-Ocak
2012)
Sigortalı Ücretli
Çalışan Sayısındaki
Değişim % (Ocak
2013-Ocak 2012)
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
Kayıtlı ücretli istihdamında Ekim 2008’de 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de Karabük’te
142,7, Bartın’da 148,5 ve Zonguldak’ta 110,3 olarak gerçekleşmiştir. Bu verilere bakıldığında
Zonguldak’ta yüz endeks değerine bağlanan kayıtlı ücretli istihdamının Ekim 2008’den bu
yana 100-110 bandı aralığında seyrettiği görülmektedir.
Mevsimsellikten arındırılmış haliyle Bartın ve Karabük’te istihdamın Türkiye geneli ile uyumlu
bir yapı izlediği söylenebilir. Öte yandan Zonguldak’ta istihdam artışının, görece daha yatay
bir seviye izlediği görülmektedir. Ocak 2013 dönemi itibariyle Bartın’ın endeks değeri Türkiye
ortalamasından 10,1, Karabük’ün endeks değeri ise 4,3 puan üstündedir
Grafik 4. Aylara Göre Batı Karadeniz Bölgesi Kayıtlı Ücretli İstihdamı Sayıları (4/a)
(Mevsimsellikten arındırılmış ve Ekim 2008=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)
160,0
148,5
142,7
138,4
140,0
120,0
110,3
100,0
80,0
60,0
40,0
20,0
Zonguldak
Bartın
Karabük
Oca.13
Eki.12
Tem.12
Nis.12
Oca.12
Eki.11
Tem.11
Nis.11
Oca.11
Eki.10
Tem.10
Nis.10
Oca.10
Eki.09
Tem.09
Nis.09
Oca.09
Eki.08
0,0
Türkiye
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
1.2.2.2.1. Kamu İstihdamı
Ocak 2013 dönemi itibariyle Zonguldak’ta kamu çalışanı sayısı (4/c) geçen senenin aynı
dönemine göre 359 kişi artarak 21 bin 398 kişi, Bartın’daki kamu çalışanı sayısı yine 359 kişi
artarak 7 bin 560 kişi ve Karabük’ün ise 675 kişi artarak 10 bin 425 kişi olmuştur. Geçen bir
yılda kamu çalışanı sayısındaki değişimin en fazla olduğu il Karabük’tür. Karabük’ü sırasıyla
Bartın ve Zonguldak izlemektedir.
Tablo.77. Batı Karadeniz Bölgesi İller Bazında Kamu İstihdamı (4/c)
TR81
Zonguldak
Bartın
Karabük
Türkiye
Kamu
Çalışanı
(Ocak
2013)
Kamu
Çalışanı
(Aralık
2012)
21.398
21.658
21.039
Kamu
Çalışanı
Sayısının
Türkiye
İçindeki
Payı (Ocak
2013)
%0,8
7.560
7.536
7.201
%0,3
359
%5,0
10.425
2.667.984
10.313
2.662.608
9.750
2.563.237
%0,4
%100,0
675
104.747
%6,9
%4,1
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
Kamu
Çalışanı
(Ocak
2012)
Kamu
Çalışan
Sayısındaki
Fark (Ocak
2013-Ocak
2012)
Kamu
Çalışan
Sayısındaki
Değişim %
(Ocak
2013-Ocak
2012)
359
%1,7
Zonguldak ili kamu çalışanı sayısında Mart 2009’da 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de
111,7 olarak gerçekleşmiştir. SGK’dan alınan veriler nezdinde Zonguldak’ta kamu
istihdamının Mart 2009-Ağustos 2011 arasında 95-100 bandı arasında kaldığı, Ağustos-Eylül
2011 aylarında pik yaparak 110 bandına yaklaştığı ve birkaç ay sonra bu bandı da geçtiği
görülmektedir.
Grafik..: Aylara Göre Zonguldak İli Kamu Çalışanı (4/c) (Mevsimsellikten arındırılmış ve
Mart 2009=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)
115,0
111,7
110,0
105,0
100,0
95,0
90,0
Endeks
Oca.13
Kas.12
Eyl.12
Tem.12
May.12
Mar.12
Oca.12
Kas.11
Eyl.11
Tem.11
May.11
Mar.11
Oca.11
Kas.10
Eyl.10
Tem.10
May.10
Mar.10
Oca.10
Kas.09
Eyl.09
Tem.09
May.09
Mar.09
85,0
Endeks (Mevsimsellikten Arındırılmış)
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
Bartın ili kamu çalışanı sayısında Mart 2009’da 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de 117,4
olarak gerçekleşmiştir. Diğer bir ifadeyle Bartın baz dönem olarak alınan Mart 2009’dan bu
yana endeks değerini 17,4 puan artırmıştır. SGK’dan alınan veriler nezdinde Bartın’da kamu
istihdamının Mart 2009-Ocak 2013 arasında 100-120 bandı arasında seyrettiği
görülmektedir.
Grafik..: Aylara Göre Bartın İli Kamu Çalışanı (4/c) (Mevsimsellikten arındırılmış ve Mart
2009=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)
140,0
117,4
120,0
100,0
80,0
60,0
Endeks
Oca.13
Kas.12
Eyl.12
Tem.12
May.12
Mar.12
Oca.12
Kas.11
Eyl.11
Tem.11
May.11
Mar.11
Oca.11
Kas.10
Eyl.10
Tem.10
May.10
Mar.10
Oca.10
Kas.09
Eyl.09
Tem.09
May.09
Mar.09
40,0
Endeks (Mevsimsellikten Arındırılmış)
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
Karabük ili kamu çalışanı sayısında Mart 2009’da 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de 120,7
olarak gerçekleşmiştir. SGK’dan alınan veriler nezdinde Karabük’te kamu istihdamının Mart
2009-Ocak 2013 arasında 100-120 bandı arasında seyrettiği görülmektedir.
Grafik…: Aylara Göre Karabük İli Kamu Çalışanı (4/c) (Mevsimsellikten arındırılmış ve Mart
2009=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)
140,0
120,7
120,0
100,0
80,0
60,0
Endeks
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
Endeks (Mevsimsellikten Arındırılmış)
Oca.13
Kas.12
Eyl.12
Tem.12
May.12
Mar.12
Oca.12
Kas.11
Eyl.11
Tem.11
May.11
Mar.11
Oca.11
Kas.10
Eyl.10
Tem.10
May.10
Mar.10
Oca.10
Kas.09
Eyl.09
Tem.09
May.09
Mar.09
40,0
1.2.2.2.2. Kadın İstihdamı
Bartın’da kadın istihdamı Ocak 2013 döneminde bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 16,6
artarak 6 bin 229 kişi olmuştur. Bartın’ı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11,6’lık artış
oranı ile Karabük ve yüzde 9,7’lik artış oranıyla Zonguldak izlemiştir. Söz konusu dönem
itibariyle Bartın ve Karabük Türkiye ortalaması olan yüzde 11.5’in üzerinde bir atış oranı
yakalamışlardır.
Sigortalı Ücretli Çalışan Sayısı bakımından istihdam edilen kadınların ilin toplam istihdamı
içindeki payı Bartın’ında yüzde 25,5, Karabük’te yüzde 19,8 ve Zonguldak’ta yüzde 18,2
olarak gerçekleşmiştir.
Mevsimsellikten arındırılmış haliyle kadın istihdamının Zonguldak’ta Ekim 2008-Ocak 2013
arasında 140 bandına yaklaştığı görülmektedir. Zonguldak’taki kadın istihdamının istenilen
seviyede gerçekleşmemesinin sebebi, ilin sanayi ağırlıklı karakteri ve sektörel çeşitliliğini
ağırlıkla sanayi sektörünün kendi içinde çeşitlendirmesi nedeniyle kadınların çalışma
alanlarının görece kısıtlı olmasıdır. Sektörel yapısı ağırlıklı olarak sanayi yoğun olan bir diğer
bölge ili olan Karabük’ün yakalamış olduğu yüksek kadın istihdam artış oranının sebebi ise ilin
sektörel çeşitliliğini kadın istihdamının fazla olduğu sektörlerle yani hizmet, tekstil ve
perakende ticaret sektörleri ile genişletmiş olmasından kaynaklanmaktadır.
Kadın İstihdamında Ekim 2008’de 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de Karabük’te 169,4,
Bartın’da 148,5 ve Zonguldak’ta 139,3 olarak gerçekleşmiştir. Diğer bir ifadeyle baz dönem
olarak alınan Ekim 2008’den bu yana endeks değerini Karabük 69,4, Bartın 48,5 ve Zonguldak
39,3 puan artırmıştır. Karabük kadın istihdamında endeks değeri 148,8 olan Türkiye
ortalamasından yüzde 14’lük daha fazla bir atış oranı yakalamış ve son dört yılda kadın
istihdamını en fazla artıran bölge ili olmuştur.
Tablo.78. Aylara Göre Kadım İstihdamı (4/a kapsamındaki) (Mevsimsellikten arındırılmış ve
Ekim 2008=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)
TR81
İstihdam Edilen Kadın Sayısı
(Ocak 2013)
İstihdam Edilen Kadın Sayısı
(Aralık 2012)
İstihdam Edilen Kadın Sayısı
(Ocak 2012)
İldeki Kadın İstihdamının
Toplam İstihdama Oranı
(Ocak 2013)
ZONGULDAK
BARTIN
KARABÜK
TÜRKİYE
14.495
6.229
6.384
2.995.687
14.545
6.246
6.387
2.981.779
13.212
5.343
5.721
2.685.571
18,20%
25,50%
19,80%
25,30%
İstihdam Edilen Kadın
Sayısının Türkiye İçindeki
Payı (Ocak 2013)
İstihdam Edilen Kadın
Sayısındaki Fark (Ocak 2013Ocak 2012)
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
0,50%
0,20%
0,20%
100,00%
1.283
886
663
310.116
Grafik ..: Aylara Göre Batı Karadeniz Bölgesi Kadın İstihdamı
180,0
169,4
160,0
148,8
148,5
139,3
140,0
120,0
100,0
80,0
60,0
Zonguldak
Bartın
Karabük
Eki.12
Ara.12
Ağu.12
Haz.12
Nis.12
Şub.12
Ara.11
Eki.11
Ağu.11
Nis.11
Haz.11
Şub.11
Ara.10
Eki.10
Ağu.10
Haz.10
Nis.10
Şub.10
Eki.09
Ara.09
Ağu.09
Haz.09
Nis.09
Şub.09
Ara.08
Eki.08
40,0
Türkiye
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
1.2.2.3. İŞSİZLİK
Bölge toplam işsizlik oranı yüzde 7,3, erkeklerde işsizlik oranı yüzde 6,5, kadınlarda yüzde
8,6’dır. En yüksek işsizlik oranı hem erkeklerde hem de kadınlarda 15-24 yaş grubundadır. Bu
yaş grubunda toplam işsizlik oranı yüzde 17,9 olup, erkeklerde yüzde 13,4, kadınlarda ise
yüzde 23,5’tir. İşsizlik oranları, özellikle 15-24 yaş aralığında, cinsiyetler arasında çok büyük
farklılıklar göstermektedir. Bölgedeki en yüksek işsizlik oranı da 15-24 yaş grubu kadınlardaki
işsizlik oranıdır.
Bölgede genç işsizlik oranının oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Bölge işsizlerinin
yaklaşık yüzde 40’a yakınını gençler oluşturmaktadır. İşsizlik oranı genç nüfusta yüzde
17,9’dur. 25 yaş ve üzeri nüfustaki işsizlik oranı ise sadece yüzde 5,7’dir. Genç işsizler büyük
çoğunlukla çalıştıkları sektörlere bağlı olarak hizmetler sektöründe çalışırken işsiz
kalmışlardır. Daha önceden sanayi sektöründe çalışırken işsiz kalanlar ise ikinci sırada
gelmektedir.
Grafik.32.Yaş Gruplarına Göre İşsizlik Oranı, TR81, %
25,0
20,0
15,0
Erkek
Kadın
10,0
Toplam
5,0
0,0
15-24
25 yaş ve üzeri
Toplam
Kaynak: TÜİK, 2012
İller bazında işsizlik oranlarına bakıldığında, ise TÜİK’in en güncel verileri 2010 yılına aittir.
Söz konusu yıl itibariyle işsizlik oranının en fazla olduğu ilin Karabük olduğu görülmektedir.
Karabük'ü sırasıyla Zonguldak ve Bartın illeri izlemektedir. Üç yıllık verilere bakıldığında
bölgedeki iller bazında işsizlik oranlarının arttığı görülmektedir.
Tablo 6. Batı Karadeniz Bölgesi İller Bazında İşsizlik Oranları (%)
TR81
Zonguldak
Karabük
Bartın
2008
6,9
7,5
5,2
2009
7,3
8,4
6,4
2010
10,7
11,5
10,2
Çizgisel Grafik
Kaynak: TÜİK, 2010
Zonguldak yüzde 10,7’lik işsizlik oran ile en yüksek işsizlik oranına sahip 39. ildir. TR81
bölgesindeki bir diğer il Karabük yüzde 11,5 ile 31. ve Bartın yüzde 10,2 ile 45. sıradadır.
1.2.2.4. İşyeri Sayısı
Ocak 2012-2013 döneminde Bartın’daki işyeri sayısı yüzde 11 artarak 3 bin 347 olmuştur. Bu
dönemde Bartın’da toplam 333 yeni işyeri açılmıştır. Aynı dönemde Karabük’te işyeri sayısı
yüzde 4,6 artarak 4 bin 527 kişi olurken, Zonguldak’ta yüzde 1,7 artarak 10 bin 107 olmuştur.
Söz konusu dönemde Türkiye’de işyeri sayısı artış oranı yüzde 6,6 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo.79. Batı Karadeniz Bölgesi İşyeri Sayısı
TR81
İşyeri Sayısı
(Ocak
2013)
İşyeri
Sayısı
(Aralık
2012)
İşyeri Sayısı
(Ocak
2012)
İşyeri
Sayısındaki
Fark (Ocak
2013-Ocak
2012)
9.942
İşyeri
Sayısının
Türkiye
İçindeki
Payı (Ocak
2013)
%0,7
165
İşyeri
Sayısındaki
Değişim %
(Ocak
2013-Ocak
2012)
%1,7
Zonguldak
10.107
10.279
Bartın
3.347
3.385
3.014
%0,2
333
%11,0
Karabük
4.527
4.635
4.326
%0,3
201
%4,6
TÜRKİYE
1.522.258
1.538.006
1.427.590
%100,0
94.668
%6,6
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
Bartın 2012 yılında yakalamış olduğu yüzde 11’lik işyeri sayısı artış oranı ile Karadeniz illeri
arasında ilk sıraya yerleşmiştir. Toplam 18 Karadeniz ili arasında rekor düzeyde
gerçekleştirmiş olduğu artış ile Bartın; Trabzon ve Samsun’u bile geride bırakmıştır. İşyeri
artışında Bartın’ın başı çektiği Karadeniz Bölgesi’nde yüzde 10,2’lik artışla Düzce ikinci, yüzde
9,8’lık artışla Artvin üçüncü sırada yer almıştır. Batı Karadeniz Bölgesi’nin diğer illerinden olan
Zonguldak yüzde 1,7’lık artış oranıyla son sırada yer almıştır. Karabük ise yüzde 4,6’lık artış
oranıyla on birinci sıradadır.
Kayıtlı ücretli istihdamı ile işyeri sayısı arasında pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Son bir yılda
Bartın, kayıtlı ücretli istihdamındaki yüzde 11,8’lik artışını, yakalamış olduğu yüzde 11’lik
yüksek işyeri artış oranı ile perçinlemiştir. Bartın’daki yüksek kayıtlı ücretli istihdam artışı,
mevcut firmaların personel sayısını artırmasından ziyade yeni kurulan işletmelere
dayanmaktadır.
Kayıtlı işyeri sayısında Ekim 2008 itibarıyla 100 olan endeks değeri Ocak 2013 itibarıyla
Bartın’da 159,4 olarak gerçekleşmiştir. Diğer bir ifadeyle Bartın baz dönem olarak alınan Ekim
2008’den bu yana endeks değerini 59,4 puan artırmıştır. Bu oran 34,1 puan olan Türkiye
geneli artış miktarından 25,3 puan daha fazladır. Bölge illerinin çok üstünde olan başarısı ile
Bartın’ın 160 bandını da 2013 yılının ilk çeyreği itibariyle geçeceği öngörülmektedir. Söz
konusu mevsimsellikten arındırılmış endeks değeri itibarıyla Zonguldak ve Karabük illerinin
Türkiye ortalamasının altında kaldığı görülmektedir.
Grafik.33.Aylara Göre İşyeri Sayıları (Mevsimsellikten arındırılmış ve Ekim 2008=100 olacak
şekilde endekslenmiştir.)
180,0
159,4
160,0
134,1
140,0
123,3
120,0
122,3
100,0
80,0
60,0
Eki.08
Ara.08
Şub.09
Nis.09
Haz.09
Ağu.09
Eki.09
Ara.09
Şub.10
Nis.10
Haz.10
Ağu.10
Eki.10
Ara.10
Şub.11
Nis.11
Haz.11
Ağu.11
Eki.11
Ara.11
Şub.12
Nis.12
Haz.12
Ağu.12
Eki.12
Ara.12
40,0
Zonguldak
Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri
Bartın
Karabük
Türkiye
1.2.2.5.
İşsizlik Sigortası Ödeme
İşsizlik ödeneği; bir işyerinde çalışırken, çalışma isteğinde, yeteneğinde, sağlığında ve
yeterliliğinde olmasına rağmen kendi kusuru ve isteği dışında işini kaybeden kişilerin, karşı
karşıya kaldıkları gelir kaybının bir bölümünü karşılamayı amaçlayan bir sigorta çeşididir.
İşsizlik ödeneğinin amacı işini kaybeden sigortalı işsize ve ailesine destek olmak ve ortaya
çıkabilecek gelir kayıplarının neden olacağı ekonomik çöküşleri engellemektir.
İŞKUR’dan alınan verilere göre Ocak 2013’te Zonguldak’ta 229 kişi, Bartın’da 107 kişi,
Karabük’te ise 93 kişi işsizlik ödeneği almaktadır. Karabük’te işsizlik ödeneği alan kişi sayısı
Ocak 2012’ye göre yüzde 36,8 artarken, Bartın’da yüzde 19,5’lik ve Zonguldak’ta yüzde
13,9’luk bir azalma gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde Türkiye genelinde işsizlik ödeneği
alan kişi sayısında yüzde 8’lik bir artış yaşanmıştır.
Tablo.80. Batı Karadeniz Bölgesi İşsizlik Ödeneği Alan Kişi Sayısı
TR81
İşsizlik
Ödeneği
Alan Kişi
Sayısı
(Ocak 2013)
İşsizlik
Ödeneği
Alan Kişi
Sayısı
(Aralık 2012)
İşsizlik
Ödeneği
Alan Kişi
Sayısı
(Ocak 2012)
Zonguldak
229
155
266
İşsizlik
Ödeneği
Alan Kişi
Sayısındaki
Fark (Ocak
2013-Ocak
2012)
-37
İşsizlik
Ödeneği
Alan Kişi
Sayısındaki
Değişim %
(Ocak 2013Ocak 2012)
%-13,9
Bartın
107
56
133
-26
%-19,5
Karabük
93
52
68
25
%36,8
TÜRKİYE
42.111
31.095
38.996
3.115
%8,0
Kaynak: İŞKUR, 2013, BAKKA Analizleri
1.2.2.6.
GENEL DEĞERLENDİRME
Zonguldak ve bölgesindeki sanayi faaliyetleri, günümüz itibariyle hala ağırlıklı olarak
madencilik ve demir-çelik endüstrisine dayansa da, zaman içerisinde madencilikte yaşanan
sıkıntılar nedeniyle istihdam oranlarında düşüş yaşanmıştır. Madencilik sektöründe yıllar
bazında görülen daralmaya bağılı olarak söz konusu sektöre olan bağımlı istihdam yapısı ilin
en büyük probleminin yani işsizliğin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Artan işsizlik
oranlarında ve buna bağlı ekonomik güvensizlik ortamının oluşmasında madencilikte yaşanan
bu sıkıntıların payı büyüktür. Zonguldak ve bölgesinin geleceği açısından, madencilik ve
demir-çelik sektörleri ile birlikte, potansiyel arz eden alternatif sektörlerin de geliştirilerek
bölgenin en büyük sorunu olan istihdam ve yüksek işsizlik sorunun çözülmesi gerekmektedir.
İstihdam bölgede, 2008 yılının son çeyreğinde başlayan ve 2009 yılında etkisini gösteren
küresel ekonomik daralmanın etkisiyle bölge genelinde 2009 yılı boyunca yatay bir seyir
izlemiş ve 100 bandı çevresinde konumlanmıştır. Bu dönemde Türkiye ekonomisi yüzde 4,7
oranında küçülmüştür. Küresel ekonomik daralmadan çıkış yılı olan 2010’da ise Türkiye
ekonomisi yüzde 9 reel büyüme gerçekleştirmiştir. Ekonomik büyüme ile birlikte istihdam
artışındaki ivmelenme bölgenin istihdam sayısında da etkisini göstermiştir. 2011 yılına
gelindiğinde ise Avrupa’da yaşanan ekonomik krize rağmen Türkiye ekonomisinin
gerçekleştirmiş olduğu yüzde 8,5’lik reel büyüme, istihdam artışının devam etmesine neden
olmuş ve bölge genelinde istihdam artmıştır. 2012 yılında Türkiye potansiyel büyüme oranı
olan yüzde 5’lik büyümenin çok altında olan 2,2’lik bir büyüme ile kapatmıştır. 2012 yılında
bölge istihdamı ülke ortalamasına paralel bir düzeyde artış göstermiştir. Tahminler 2012
yılında gerçekleşen düşük büyümenin ülke ve bölgelerdeki yansımalarının gecikmeli olacağı
yönündedir. Ülke bazında gerçekleşen ekonomik ve sosyal gelişmelere duyarlılığı çok yüksek
olan bölgenin istihdam artışının sürdürülebilir bir konuma gelmesi makro düzeydeki
hedeflerin tutturulması ile yakından ilişkilidir.
Bölge istihdam oranı yüzde 53,9’dur. Her 100 erkekten 67’si (% 66,6) her 100 kadından 42’si
(%41,7) çalışmaktadır. Bölge toplam işsizlik oranı yüzde 7,3, erkeklerde işsizlik oranı yüzde
6,5, kadınlarda yüzde 8,6’dır.
Bölgedeki en yüksek işsizlik oranı 15-24 yaş grubu kadınlardaki işsizlik oranıdır. İstihdamı
artırmak, kadın istihdamını artırmadan mümkün değildir. Bunun için de kadın eğitim
seviyesinin artırılması ve düşük eğitim seviyesine sahip kadınların da istihdamına yönelik
teşviklerin ve girişimcilik programlarının geliştirilmesi gerekmektedir.
Bölgedeki işverenler, nitelikli işgücüne erişmede sıkıntılar yaşamakta ve adayların yeterli bilgi
ve beceriye sahip olmadıklarını belirtmektedir. İlgili sektörlerin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara
kademe insan gücünün yetiştirilmesi, ekonomik kalkınmanın hızlandırılmasına katkı
sağlanması amacıyla; dar meslek alanları yerine geniş tabanlı sektörel eğitimin verildiği,
modüler yapıyla esneklik özelliğine sahip ve çalışma yaşamının ihtiyaçlarına cevap verebilen
bir mesleki ve teknik eğitim sistemi sayesinde gerçekleştirilebilir. Gerek örgün mesleki eğitim,
gerekse İŞKUR tarafından yürütülen aktif işgücü politikaları ile bireylere mesleki beceri
kazandırılması ve bu becerilerin geliştirilmesi hedeflenmelidir.
1.2.3. EĞİTİM
1.2.4. SAĞLIK
KUTU- VI
YÜKSEK ÖĞRETİM GÖSTERGELERİ
Bölgenin eğitim olanaklarına bakıldığında, ilk ve orta öğretim alanında
Türkiye ortalamasına yakın olduğu görülmektedir. Bölge eğitim ve sosyal
yapı anlamında, 1992 yılında kurulan Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi,
2007 yılında kurulan Karabük Üniversitesi ve son olarak 2008 yılında kurulan
Bartın Üniversitesi sayesinde giderek daha olumlu bir görünüm
sergilemektedir.
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi’nde toplam 18.409 öğrenci, Bartın
Üniversitesi’nde toplam 5153 öğrenci ve Karabük Üniversitesi’nde ise
toplam 14647 öğrenci bulunmaktadır. Bölge öğrenci sayısı anlamında
Türkiye toplamının % 1’ini oluşturmaktadır.
Bölge genelinde toplam 1727 yüksek lisans, 369 doktora öğrencisi
bulunmaktadır Bunların yanında, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi
bünyesinde, 6 meslek yüksek okulu ve 14 adet araştırma merkezi, Bartın
Üniversitesi bünyesinde 2 adet meslek yüksek okulu ve 3 Araştırma merkezi,
Karabük üniversitesinde ise 2 meslek yüksekokulu ve 7 adet araştırma
merkezi yer almaktadır. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversite’sinde Kdz. Ereğli
Eğitim Fakültesi bünyesinde Zihinsel Engelliler Öğretmenliği Bölümü ile
Güzel Sanatlar Fakültesi bünyesinde Resim Bölümü açılması; Bartın
Üniversite’sinde ise Hukuk Fakültesi ile Fen Fakültesi kurulması
düşünülmektedir.
Tablo …. İle Tablo…….. verileri karşılaştırıldığında özellikle Bartın ve Karabük
üniversitelerinin öğrenci sayılarındaki artışın 2 kattan fazla olduğu
görülmektedir. 2 yıllık bir süreçte gerçekleşen bu gelişmenin bölge
eğitiminin geleceği açısından son derece önemli olduğu düşünülmektedir.
Üniversite öğrenci ve akademisyen sayılarının artmasının kültürel ve
ekonomik olarak da şehrin gelişmesine katkıda bulunduğu göz önünde
bulundurulduğunda bölgede üniversite eğitiminin önemli bir sektör haline
de gelmesi beklenmektedir.
Tablo.81. Üniversite Verileri
ZONGULDAK
KARAELMAS
ÜNİVERSİTESİ
KARABÜK
BARTIN
TR81
ÜNİVERSİTESİ ÜNİVERSİTESİ
2010/2013
2010/2013
TR81 /
TÜRKİY
E
2010/2013
Önlisans ve
Lisans
Öğrenci
Sayısı
14.670 18.409 6.829 14.647 2.645
7322 24.144
%0,64
Yüksek
Lisans
530
753
285
757
65
178
880
Öğrenci
Sayısı
%0,46
Doktora
Öğrenci
Sayısı
90
147
64
163
19
33
173
%0,36
Öğretim
Elemanı
Sayısı
741
886
339
339
171
171
1254
%1,25
Fakülte
7
8
5
5
3
7
14
Sayısı
%2,01
Enstitü
3
3
2
2
Sayısı
2
3
7
%2,57
Kaynak: ÖSYM, İllere göre Öğrenci ve Öğretim Elemanları Sayıları, 2008-2009,2011-2012,
Üniversite verileri, 2010-2013
ZONGULDAK BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ
11.07.1992 tarihinde kurulan Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, ülkenin
köklü üniversitelerinden biridir. Üniversite, Zonguldak İl merkezinde ve 5
ilçesinde bulunan 11 kampüste; 7 fakülte, 3 enstitü, 6 meslek yüksekokulu,
2 yüksekokul, 1 konservatuar, Rektörlüğe bağlı 6 bölüm, 11 araştırma ve
uygulama merkezi ile faaliyet göstermektedir.
Mevcut durum analizi kapsamında yapılan görüşmeler neticesinde, toplam
18409 öğrencinin bulunduğu üniversitenin en büyük sıkıntısının öğretim
elemanı ve öğrenci sayılarına paralel fiziki mekan noksanlıkları olarak göze
çarpmaktadır. Bununla birlikte öğrencilere sunulan konaklama imkânlarının
da belli seviyeye gelmesine rağmen yeterli seviyede olmadığı
düşünülmektedir. Üniversite birimlerinin bulunduğu yerleşkelerde öğrenci
sayısına yeterli düzeyde yurt bulunmamaktadır. Zonguldak il merkezinde
üniversitenin 2.500 kişilik yurt kapasitesine ulaşmasına rağmen yurtların
yeterli olmadığı görülmektedir. Alaplı meslek yüksek okulunda yapılan 500
kişilik yurt binasının 2013-2014 öğretim yılında faaliyete geçmesiyle Alaplı
Meslek Yüksek Okulunda yurt konusundaki sıkıntılar büyük ölçüde çözülmüş
olacaktır. Üniversitenin Zonguldak il merkezinde büyüme açısında fiziki
zorluklar çekmesine karşın ilçelerde yer alan meslek yüksek okulları için
fiziki büyüme açısından sorun olmadığı görülmektedir.
Üniversitenin 2009 yılında bilimsel araştırma projelerinin durumu
incelendiğinde toplam proje sayısının 161, 2009 yılı içinde tamamlanan
proje sayısının 61, 2010 yılına devreden proje sayısının ise 100 olduğu
görülmektedir.
Köklü bir üniversite olmasına rağmen uzun yıllar boyunca merkez
laboratuvarının olmaması, bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerine
yönelik analizlerin başka üniversite ve kurumlarda yaptırılmasına neden
olmuştur. Kalkınma Bakanlığı tarafından yatırım programına alınan
Merkez laboratuvar 2010-2011 eğitim yılında faaliyete başlamıştır.
Laboratuvarın faaliyete başlamasıyla üniversite araştırma faaliyetlerinde
gerekli tüm analizleri bünyesinde yapmaya başlamış ve aynı zamanda
laboratuvar hizmet dışı talepleri karşılamaya yönelik olarak da
kullanılmaya başlamıştır.
Üniversite bünyesinde bulundurduğu Uzaktan Eğitim Merkezi aracılığıyla
ihtiyaç duyulan alanlarda toplumun her kesimine yönelik sertifika
programları düzenlemektedir.
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 20 yıllık bir üniversite olmasına
karşın il genelinde üniversite - sanayi işbirliği çerçevesinde sistematik bir
işbirliğinin kurulamamış olduğu görülmektedir. Zonguldak Bülent Ecevit
Üniversitesi Stratejik Planı’nda belirtildiği üzere üniversitenin Teknoloji
Geliştirme (Teknopark) alanının kurulmasına yönelik planları
bulunmaktadır. Teknoparkın kurulması ile üniversite, sanayi ve kamu
kurumları arasında işbirliği sağlanmasına ve bölgede bilim ve teknoloji
alanındaki gelişmeleri girişimciler aracılığı ile sanayi alanına aktarmaya
olanak sağlanmış olunacaktır.
KARABÜK ÜNİVERSİTESİ
Karabük Üniversitesi, 2 enstitü, 5 fakülte, 1 yüksekokul ve 2 meslek yüksek
okulunda; 15 alanda lisansüstü, 37 bölümde lisans ve 31 programda ön
lisans olmak üzere toplam 83 farklı programda eğitim öğretim yapılan bir
üniversitedir.
Üniversitede lisans ve lisansüstü düzeyde uzaktan eğitim programları
verilmektedir. Öğrenciler derslerini, internet ve iletişim teknolojilerinin
modern imkânları ile gerçekleştirilen birçok farklı yöntemle takip
etmektedirler.
Karabük Üniversitesi genç bir üniversite olmasına karşın yaptığı işlerle
adından sıkça söz ettirmeyi başarmıştır. Üniversitenin başarısı yıllara göre
ciddi artış gösteren öğrenci sayısı ile anlaşılmaktadır.
Öğrencilerin barınma ihtiyaçları, YURTKUR bünyesinde 220 kız ve 220
erkek öğrenci kapasiteli öğrenci yurtları ve Karabük Belediyesi ve
Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından yapılmış olan 672
odadan oluşan öğrenci evleri ile karşılanmaktadır. Karabük
Üniversitesi’nin 2010-2015 dönemine yönelik öğrenci sayısı
projeksiyonuna bakıldığında üniversitenin 2015 yılında 32.919 öğrenci
sayısına ulaşmayı hedeflediği görülmektedir. Bu bağlamda, üniversitenin
öğrenci kapasitesi artışına paralel olarak konaklama imkânlarını arttırması
gerekeceği görülmektedir, zira mevcut durumuyla üniversite bu ihtiyacı
karşılayabilecek düzeyde değildir.
Karabük Üniversitesi, 14 AB ülkesinde 36 farklı üniversite ile, toplam 104
bölümde anlaşma yapmış, yurt dışına eğitim görebilecek 300’e yakın
öğrenci kontenjanına sahip duruma gelmiştir. Üniversite, bölgesinde
bulunan ERDEMİR T.A.Ş. ve KARDEMİR A.Ş. gibi büyük sanayi
kuruluşlarının avantajlarını mezunlarına yüksek seviyede endüstri
tecrübesi kazandırmak amacıyla bütünleştirerek eğitim sistemine dahil
etmiştir. Üniversite Makine Mühendisliği Bölümü çatısı altında otomotiv
sektörünün nitelikli eleman ihtiyacını karşılamak hedefiyle otomotiv
mühendisliği programı ile açmıştır. Bu programda öğrenciler teorik,
uygulama ve tasarım ağırlıklı eğitimler ile mühendislik eğitimlerini
tamamlayacaklardır. Bunlara ilave olarak Karabük Üniversitesi bünyesinde
Türkiye de ilk Raylı Sistemler Mühendisliği Bölümü açılmıştır. KARDEMİR
in Türkiyede ray üreten tek entegre tesis olduğu düşünüldüğünde raylı
sistemler mühendisliği bölümünün Karabük Üniversitesi bünyesinde
kurulmasının Üniversite - Sanayi işbirliği kapsamında da olumlu neticeler
doğuracağı düşünülmektedir.
Karabük Üniversitesi bünyesinde kurulu bulunan Demir Çelik Enstitüsü;
demir çelik üretimi konusunda yeni teknolojilerin geliştirilmesine, mevcut
ürün kalitesinin geliştirilerek katma değeri yüksek çelik üretilmesine katkı
sağlamaktadır. Enstitü bünyesinde bulunan laboratuvar ülkemizde
üretilen demir çelik ürünlerinin uluslararası düzeyde kabul gören
akreditasyon koşullarında kalite kontrol testlerinin yapılmasını
sağlamaktadır. Enstitüden üretici/kullanıcı ve bu alanlarda araştırma
yapan kamu ve özel sektör kuruluşları faydalanabilmektedir. Bu enstitü
yoluyla Karabük Üniversitesi Türkiye’nin demir çelik alanındaki strateji ve
politikalarına katkı sağlamaktadır.
Karabük Üniversitesi bünyesinde Türkiye’nin ilk Tıp Mühendisliği bölümü
kurulmuş olup 2013-2014 öğretim yılında faaliyete başlayacaktır. Tıp
mühendisliği tıbbi cihazların üretimi ve işletilmesi konularındaki uzmanlık
alanlarıyla ilgilenmektedir. Tıp mühendisleri hastalıkların teşhis ve tedavi
edilmesinde kullanılacak yeni teknik ve cihazların geliştirilmesinde önemli
rol oynamaktadırlar.
Üniversite Karabük İli İlköğretim 6. 7. ve 8. Sınıflara Yönelik Dar Gelirli
Ailelerin Başarılı Çocuklarına Eğitim Desteği Projesi’ni destekleyerek
sosyal sorumluluk projeleri içinde de yer almıştır. Karabük
Üniversitesi’nde 2013 yılı itibariyle 2 Tübitak projesi dahil olmak üzere
toplamda 9 adet proje yürütülmektedir.
Üniversitenin 2009-2025 gelişim planına göre bir araştırma merkezi ve bir
TEKNOPARK oluşturulması planlanmaktadır. Demir-Çelik Mamulleri Ar-Ge
Test ve Kalite Kontrol Merkez Laboratuvarları (DÇM-ARGE) projesi
kapsamında üniversite-sanayi işbirliği ile öncelikle bölgede ve sonrasında
da ülke genelinde faaliyet gösteren demir-çelik ve diğer metal alaşımları
üreten sanayi kuruluşları arasında Ar-Ge işbirliğini geliştirmek, uzun
vadede demir-çelik ve diğer metal alaşımları alanında bir mükemmeliyet
merkezi oluşturmak amaçlanmıştır. Oluşturulacak teknoparkın ise DÇMARGE ile uyumlu; demir çelik ve malzeme alanında bir mükemmeliyet
merkezi olması hedeflenmektedir.
BARTIN ÜNİVERSİTESİ
Bartın Üniversitesi, 7 fakülte, 3 enstitü, 1 Yüksek okul ve 2 meslek
yüksekokulu, 8 rektörlüğe bağlı birimle faaliyet göstermektedir.
Üniversitenin yeni kampüs alanı Kutlubey-Yazıcılar mevkii için jeolojik ve
jeoteknik etüt raporu hazırlıkları tamamlanmış ve yapım çalışmalarına
başlanmıştır. Üniversitenin hızlı büyümesiyle birlikte yeni fiziksel
mekanlara ihtiyaç duyulmuş ve yeni bir alan belirlenmiştir. Yeni kampüsün
dünyada hızla benimsenen Yeşil Kampüs ilke ve kurallarına göre inşa
edilmesi hususu üniversite tarafından temel politika olarak belirlenmiştir.
Yeni kampüs alanı olarak belirlenen sahada ihtiyaçlar doğrultusunda
servis yolları da dahil kampüsün ana hatlardaki yollarının altyapı yapım işi
2013-2014 yıllarında tamamlanması planlanmaktadır. Yeni kampüs
alanında birinci etap olarak yapılacak sözel derslik, Mühendislik Fakültesi
idari binası, Edebiyat Fakültesi idari binası, genel yemekhane binaları
ihalesi TOKİ tarafından 2013 Ocak ayında yapılmış olup yapım işine
başlanmıştır.
Yeni kampüs çalışmaları sürdürülürken mevcut kampüs alanının da
iyileştirme çalışmalarına da devam edilmektedir.
Üniversitede, içinde sosyal tesis, yemekhane, sinema ve konferans
salonunu da bünyesinde bulunduran 500 kişi kapasiteli yeni yurt binası
hizmet vermektedir. Şu an itibariyle barınma sorununu büyük ölçüde
çözen yurt binasına ek olarak, ileride üniversitenin kapasitesinin
artmasına paralel yurt kapasitesinin de arttırılmasına yönelik çalışmaların
yapılması gerekmektedir.
Üniversite “Orman ve Tarım Ekonomilerinin Gelişmesi İçin Streslere Karşı
Dayanıklı Bitki Türlerinin Yetiştirilmesi ve Teknolojik Eğitimlerin Verilmesi”
adlı Türkmenistan projesini sürdürmektedir. Türk İşbirliği ve Kalkınma
İdaresi Başkanlığı, Bartın Üniversitesi ve Türkmenistan Tabiatı Koruma
Bakanlığı arasında yapılan proje takvimine göre proje çalışmaları devam
etmektedir. Üniversite öğretim elemanlarına ve öğrencilerine araştırma ve
uygulama imkânı sunmak, gıda endüstrisi ile uğraşanlara hizmet ve eğitim
vermek, çeşitli kurum ve kuruluşların ürettiği gıdaların analizlerinin
yapılması amacıyla ‘Gıda Araştırma ve Analiz Merkezi’ kurmayı
hedeflemektedir.
Üniversite ilk ulusal bilimsel kongresini ise 5-6-7 Kasım 2009 tarihlerinde “1.
Ulusal Batı Karadeniz Ormancılık Kongresi” adıyla Bartın’da
gerçekleştirmiştir.
2011 yılında yapımına başlanılan merkezi araştırma laboratuvarı yapım işi
tamamlanmış ve faaliyete başlamıştır. Bu sayede üniversite araştırma
geliştirme
faaliyetlerinde
ihtiyaç
duyduğu
analizleri
kolayca
halledebilmektedir.
Üniversite bünyesinde ilde öne çıkan sektörlere yönelik olarak bölümler
açılmaktadır. Bu kapsamda Meslek Yüksekokulunun Yat İşletme ve
Yönetimi ile Gemi İnşaatı programları Kurucaşile ilçesinde, Tekstil
Teknolojisi ile Ormancılık ve Orman Ürünleri programları ise Ulus İlçesinde
eğitim faaliyetlerine başlamıştı
1.2.3. KENTLEŞME
TR 81 Batı Karadeniz Bölgesi dahilinde Zonguldak, Karabük, Bartın olmak üzere üç il ve bu
illere ait toplam 16 ilçe bulunmaktadır. Bartın ve Karabük ayrılmadan önce tek il durumunda
olan bölgede kentsel kullanım ve hizmet alanları Zonguldak Merkez, Kdz. Ereğli, Bartın
Merkez, Amasra, Karabük Merkez ve Safranbolu ilçelerinde yığılmış durumdadır. Haritada da
görüldüğü gibi, Zonguldak ilçelerinden Kdz. Ereğli ve Alaplı, Çaycuma-Gökçebey ve Devrek;
Karabük Merkez ve Safranbolu ilçeleri hizmet yoğunlaşması bağlamında birbirlerine
eklemlenme eğilimindedirler.
Harita..: TR 81 Batı Karadeniz Bölgesi Hizmet Yığınlaşmaları
Planın bu bölümünde, kentsel hizmetlerin yoğunlaştığı yerleşimler olan Zonguldak Merkez,
Kdz. Ereğli, Bartın Merkez, Amasra, Karabük Merkez ve Safranbolu yerleşimleri
incelenecektir.
1.2.3.1. ZONGULDAK
Zonguldak kent yapısı, 1900’lü yıllardan başlayarak sanayi faaliyetleri neticesinde
şekillenmiştir. “Havza-i Fehmiye Teamülnamesi” sonucunda taşkömürü havzasının sınırları 17
Ocak 1326 (miladi 1910) tarih ve 289 sayılı “Teskere-i Samiye” (Başbakanlık Tezkeresi) ile
belirlenmiştir ve 1958’de genişletilen bu sınırlar içinde zilyetlik yolu ile taşınmaz mal
edinilmesi yasaklanmıştır. Bu nedenle hâlihazırda Zonguldak’ta özel mülkiyet oldukça
sınırlıdır ve bu başta kentleşme olmak üzere farklı alanlarda çeşitli sorunlara neden olmuştur.
Havza-i Fehmiye Teamülnamesi sonucunda özel mülkiyet ediniminin yasaklanması,
madencilik tasmanı, yerleşim alanlarının ve orman alanlarının iç içe olması, yönetim ve
planlama hataları, sanayi faaliyetlerinin ve bu alanda çalışan işgücünün barınma ihtiyacı ile
küçük bir yerleşim alanı olarak oluşmaya başlayan kent, zaman içerisinde plansız bir biçimde
gelişerek bugünkü halini almıştır. Uzun yıllar boyunca sahip olduğu doğal kaynaklara dayalı
sanayi faaliyetleri neticesinde bir endüstri kenti olarak tanınan Zonguldak’ta süregelen
kontrolsüz kent ve sanayi gelişimi, mekân tüketici bir rol oynamıştır. Kentte, yerleşim
alanlarının büyük bölümü ya düzensiz, yasadışı yerleşmelerin olduğu, yeterli özel mülkiyetin
olmadığı gecekondu bölgeleridir ya da kent siluetini bozan yoğun yapılaşmanın görüldüğü
plansız yerleşim alanları niteliğindedir.
Kentsel kullanım alanlarının oldukça sınırlı olduğu ilde alan üretimine yönelik olarak yapılan
çalışmalar da yetersiz kalmaktadır. Kentte bir döneme damgasını vuran endüstri yapılarının
tamamı Türkiye Taşkömürü Kurumu’na aittir. Ancak yıllar içerisinde kurumda baş gösteren
sıkıntılar nedeniyle TTK’nın küçülmeye başlamasıyla, kuruma ait alanlar işlevlerini yitirmeye
ve atıl hale gelmeye başlamıştır.
Bu durumun en can alıcı örneği Zonguldak gibi arazi sıkıntısı yaşanan bir kentte, rant
baskısının en yoğun yaşandığı yer olan kent merkezinde bulunan Lavuar Alanı’dır. Kültür ve
Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescillenmiş bir endüstri mirası olan
Lavuar Alanı 2012 yılı başında tescil kararı kaldırılarak yıkılmıştır.
Bir kömür kentinin gerekli koruma ve dönüşüm çalışmalarının yapılarak ulusal ve uluslararası
arenaya çıkarılması, kentin ve bölgenin sadece ekonomik değil aynı zam anda sosyal yapısının
canlandırılması ve kalkındırılması anlamında da çok büyük önem arz etmektedir. Lavuar
Alanının bu duruşun aksine kentlinin kullanımına sunulamaması ve çıkar kavgalarına alet
edilmesi kentsel yaşam için büyük bir eksikliğe neden olacaktır.
Dünya ve Türkiye örneklerine bakıldığında, kente özgün nitelik katan, kent belleğini ve kent
kimliğini ayakta tutmaya yarayan bu tarz yapıların doğru kullanıldıklarında kentlerin, hatta
bulunduğu kentin etkileşim alanındaki kentlerin de oluşturduğu bölgelerin ekonomik ve
sosyal kalkınması açısından olumlu etkiye sahip oldukları genel kabul gören bir durumdur.
Bu alanlar doğru değerlendirildiğinde, gerek o kentte yaşayan insanlar için ortak kullanım
alanları yaratılmakta, gerekse turizm aktivitelerini arttırarak kent dışından gelen insanların da
o kenti tanımasına imkân sağlamaktadır. Endüstriyel tesis ve alanların kullanım sonrası terk
edilmesi ve hatta yıkılması ülkede sıklıkla karşılaşılan hatalı yaklaşımlardandır. Oysaki
Zonguldak gibi geçmişinde yoğun sanayi aktivitelerinin olduğu ve Cumhuriyet döneminin ilk
ve en önemli kurumlarına ev sahipliği yapmış olan kentler için kent kimliğini yansıtır
nitelikteki yapıların kentin kullanımına kazandırılması hem sosyal hem de ekonomik alanda
pek çok getiri sağlayabilecek bir yaklaşımdır.
Zonguldak Kentinin bir diğer önemli sorunu, Ankara girişinde bulunan ve” 69 Ambarları”
olarak geçen sanayi alanlarıdır. TTK’ya ait olan söz konusu sanayi alanları hem kentsel
yerleşim açısından sorunlar doğurmakta hem de kentin en büyük görsel kirlilik kaynaklarını
oluşturmaktadır. Kentsel kullanım ve konut alanı üretme konusunda sıkıntı çekilen
Zonguldak'ta bu alanların dönüştürülerek, doğru bir planlama ile kente kazandırılması
öncelikle değerlendirilmesi gereken konulardır.
1956 yılında inşası biterek kullanıma açılan ve kent merkezinde bulunan Fevkani Köprüsü ise
bir başka sorun alanıdır. Beş ayaklı olan ve kentin içindeki demir yolu ve kara yolunun limanla
bağlantısını sağlayan köprü, yapıldığı tarihten bu yana herhangi bir bakım görmemiştir.
Sağlam olmayan söz konusu köprünün kullanımı halkın can ve mal güvenliği açısından tehlike
arz etmektedir.
Son yıllarda plansız kentleşmeden kaynaklı problemlere, tasman sorununun etkileri de
eklenmeye başlamıştır. Tasman, yeraltı madenciliğinden kaynaklanabileceği gibi, jeolojik ve
çevresel özelliklere bağlı olarak da meydana gelebilmektedir. Yer altından çıkarılan kömür
nedeniyle meydana gelen boşluklarda göçme yaşanabilmektedir. Kentin kireçtaşından oluşan
jeolojik yapısı yağmur sularının etkisiyle çözünmeye elverişli durumdadır. Düzgün bir
kanalizasyon sistemine sahip olmayan Zonguldak, kanalizasyon atıklarının yeraltına
verilmesinden ötürü gün geçtikçe daha da tehlikeli bir hale gelen tasman sorunuyla karşı
karşıyadır.
Bugün, Gelik Beldesi, İncivez Mahallesi, Kozlu Beldesi, Üzülmez, Karadon Bölgelerinde
tasman alanlarından ötürü çökmeler yaşanmaktadır. Bu bölgelerde üretim yapılmaya devam
edilmekte, bunun yanında, altında büyük taş kömürü rezervleri bulunan kentteki çok katlı
binaların ve gökdelenlerin sayısı da her geçen gün artmaktadır. Tasman hasarına uğrayan
evlerin etrafında yeni apartman inşaatlarına başlanmakta ve hasar başlayan binalara yeni kat
ilaveleri yapılmaktadır. 2011 yılı sonu ve 2012 yılı itibariyle, çökme nedeniyle bazı
apartmanlar boşaltılarak, apartman sakinleri çeşitli misafirhanelere yerleştirilmek
durumunda kalınmıştır. Gereken önlem alınmadığı takdirde Zonguldak çok büyük tehlike
altındadır. Bunların yanında, kentin topografyasından ötürü herhangi bir afet durumunda
kullanılabilecek büyüklükte depolama ve risk yönetimi için gerekli alanlar da mevcut değildir.
Kentin erişilebilirliğinin de kısıtlı olduğu düşünüldüğünde belediyenin riskli yönetimini en
azından ilk etapta kendisinin aşabileceği konuma gelmesi ve gerekli tedbirleri şimdiden
alması gerekmektedir.
Zonguldak’ta ulaşım sistemi de büyük problem yaratan alanlardan biridir. Kozlu, Merkez ve
Kilimli ilçeleri arasında toplu taşıma olanakları anlamında bütüncül bir yaklaşım
gerçekleştirilememiş, bu da toplu taşıma hizmetleri konusunda karışıklığa ve yeterli hizmetin
sunulamamasına neden olmuştur. Yayaya yönelik uygulamaların çok nadir olduğu kentte,
şehirlerarası karayolu kent merkezinden geçmektedir. Yine kent merkezinde yer alan TTK’ya
ait olan limanın mevcudiyeti, zaten sıkışık olan kent merkezini ulaşım açısından iyice
karmaşık hale getirmektedir:
Şehirlerarası taşımacılık yapan kamyon ve tırların yanı sıra RORO taşımacılığı yapan ağır
tonajlı araçlar da çevre yolu olmaması nedeniyle kent merkezini kullanmaktadırlar. Söz
konusu araçların bir kısmı, limanı kullanmaktadırlar. Limanın ve tren güzergâhının kentin
merkezinde çakışmasının yanı sıra otobüs ve dolmuş duraklarının da aynı alanda bulunması
yaya ve taşıt trafik akışını da sınırlamakta ve yaya güvenliği açısından problem
oluşturmaktadır.
Yukarıda bahsi geçen karmaşanın asıl sebebi olan Zonguldak Limanının işlevinin değiştirilmesi
amacıyla, Zonguldak Kent Konseyi tarafından TTK genel müdürlüğüne resmi yazı yöntemiyle
danışılmıştır ancak genel müdürlük alternatif bir liman bulunmadan Zonguldak Limanı’nda
değişikliğe gidilemeyeceğini bildiren bir cevap vermiştir. Liman, mevcut haliyle Rusya ve
Ukrayna limanları arasında tır taşıyan ve belirli dönemlerde narenciye taşımacılığı yapan
RORO gemilerine hizmet vermektedir. KARDEMİR’in ve haddehaneler kütük ihtiyacının
karşılandığı ve ihracatın yapıldığı, Kayseri’de bulunan mobilya ve boru fabrikalarının ihtiyacı
olarak Rusya’dan ithal edilen rulo saçların da getirildiği yer Zonguldak Limanı’dır.
Harita. Zonguldak Kentsel Arazi Kullanımı
İşlev açısından olmazsa olmaz durumda bulunan ancak kentsel yaşam kalitesi bağlamında
sorunların odağı konumunda bulunan liman, gerekli planlamalar yapılarak kent merkezinden
taşınmalıdır. Türkiye’nin ve bölgenin geleceği açısından büyük önem arz eden Filyos Projesi
kapsamında oluşturulması planlan 25 milyon ton kapasiteli limanın, hâlihazırda bulunan
limana etkisinin ne olacağı üzerinde çalışılması gereken bir konudur.
Zonguldak Merkez İlçeden sonra en fazla kentsel nüfusa sahip olan Ereğli İlçesinin
sanayileşmesinde ve gelişmesinde demir-çelik sektörü önemli rol üstlenmiştir. Yerleşme
deseninin ışınsal bir biçimde geliştiği ilçede konut alanları gelişimi ağırlıklı olarak kuzey ve
batı yönündedir. Kentsel alanlar, kıyının doldurulmasıyla genişletilen kıyı boyunca ve EreğliDevrek karayolu üzerinde gelişmiştir. Merkezi iş alanları, Ereğli Demir-Çelik Fabrikalarına
bağlı bir gelişme göstermiştir. Kdz. Ereğli, Zonguldak’ın diğer ilçelerine nazaran daha düzenli
bir yapılaşma göstermektedir.
Harita.. Zonguldak İli Hizmet Yığınlaşması
Kentsel nüfusu 20.000’in üzerinde yer alan diğer Zonguldak İlçeleri Devrek ve Çaycuma, diğer
ilçelere nazaran daha düz bir topografyaya sahip durumdadır. Düz coğrafyası nedeniyle
Çaycuma İlçesinin kentsel yerleşim alanı daha kompakt bir yapı sergilemekte ve sanayi alanı
gelişimine fırsat sunmaktadır. Zonguldak İli’nin en önemli akarsularından olan Filyos Çayı
Çaycuma kentsel yerleşim alanlarını ikiye bölmekte, bu sebeple konut alanları gelişim yönü
doğu ve batı yönlerinde uzanmaktadır. Devrek İlçesi ise Zonguldak-Ankara karayolu üzerinde
yer almaktadır. Bahsi geçen karayolu boyunca uzanan Devrek Çayı rekreasyon amaçlı
kullanımlar açısından elverişlidir. Ayrıca kente kimlik katacak bir alan olarak da ön plana
çıkmaktadır. İlçenin konut dışı kentsel çalışma alanları, sanayi–depolama alanları ve küçük
sanayi sitesi, kent merkezinin kuzey-doğusunda konumlanmıştır.
1.2.3.2. KARABÜK
Karabük, Zonguldak’ın bir ilçesi iken 1995 yılında il statüsüne kavuşmuştur. Karabük’ün
gelişimi demir-çelik işletmelerinin faaliyete geçmesiyle başlamıştır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk demir-çelik işletmesi olan KARDEMİR’in kurulması ile birlikte kent
şekillenmeye başlamıştır. 1950’li yıllara kadar halkın yaşam alanı olan Safranbolu’nun tercih
edilirliği 1950'lerden sonra azalmaya başlamıştır. Bu değişimde KARDEMİR’in etkisi büyüktür:
KARDEMİR çalışanlarının işletmeye yakın konut alanlarını tercih etmesi ve Karabük’te Avrupa
anlayışı ile yapılan yeni konutların tercih edilmesiyle Safranbolu’nun büyümesi durmuş ve
Karabük kenti oluşmuştur. Hızlı bir sanayileşme süreci, kısa zaman içerisinde planlanması
gereken ve fakat tam anlamıyla başarılamayan kentleşmeyi ve buna bağlı olarak pek çok
kentsel sorunu da beraberinde getirmiştir.
Sanayileşme neticesinde başlayan göç hareketleri sonrası, kısa sürede nüfus artışı yaşanmaya
başlanmış ve ilde önemli bir konut sorunu baş göstermiştir. Günümüzde ilin aldığı göç,
geçmiş yıllara nazaran azalmış olsa da, yaşanan konut sıkıntısı halen devam etmektedir. Bu
sıkıntıların esas nedenleri hem konut sayısının hem de konut üretilebilecek alanların yetersiz
olmasıdır. Öyle ki Karabük merkezindeki Soğuksu, Namık Kemal, Atatürk, Adatepe
mahallelerinin %80’lik kısmı gecekondu bölgelerinden oluşmaktadır. Gecekondulaşmanın
yanı sıra bir diğer sıkıntı ildeki kaliteli konut sayısının az olmasıdır. Kaliteli konut sayısının az
olmasında temel etken, müteahhit eliyle yapılan konut üretiminin istenen kalitede
olmamasıdır.
Halkın yeni ve modern konutlara olan talebinin artması neticesinde sanayileşme sürecinin ilk
yıllarında KARDEMİR çalışanlarına lojman hizmeti veren konut alanlarının tercih edilirliği
azalmıştır. Özellikle Yenişehir bölgesinde yoğunlaşan bu konutlar günümüzde kentsel sit
statüsünde olup sivil mimarlığın en güzel örneklerini oluşturmaktadırlar. Halen lojman olarak
kullanılmakta olan bu alanın, işlev değişikliği ile tüm kentlinin faydalanabileceği kullanım
alanlarına dönüştürülmesi benzer alanlar için önemli bir örnek oluşturabilecek niteliktedir.
Kentlileşme kavramının tam anlamıyla benimsenemediği ilin bazı kesimleri halen kırdan
kente geçiş sürecini yaşamakta ve bunu ekonomik faaliyetlerle ve konut seçimleriyle ortaya
koymaktadır. Zira kent merkezinde yer almasına rağmen Öğlebeli, Kılavuzlar ve Hamzalar gibi
ekonomik değeri fazla olmayan alanlarda halen tarımsal faaliyetlere devam edilmektedir.
Kent merkezinde kalan bu alanların kentsel fonksiyonlara bürünmemiş olması arsa
sıkıntısının yaşanmasına neden olmaktadır. Bu duruma bir diğer örnek, Belen ve Çerçiler’dir.
Söz konusu yerleşim alanları belediye sınırına dahil edilmiş olmalarına rağmen imar planı
dışında kaldıklarından planlı bir gelişim temin edilememektedir.
Sanayileşme hızının gerisinde kalan kentleşme, plansız konut alanlarının yanı sıra altyapı
faaliyetlerinin de yetersiz olmasına neden olmuştur. Kent merkezinde kalan sanayi alanları
bunun en belirgin örneğidir. Karabük kent merkezinde yer alan İstasyon bölgesinde 10 adet
haddehane bulunmaktadır. Bu haddehanelerin 5 adedi faaliyetlerini sürdürürken diğer 5
adedi kapanmıştır ya da depo olarak kullanılmaktadırlar. Yeşil Mahalle bölgesinde 3 adet
haddehane olup, 2 adedi faaliyetlerini sürdürmektedir. 5000 Evler mevkiinde 1 adet, ve
Kemal Oyman mevkiinde bir adet işletme faaliyetini sürdürmektedir.
Kent içinde kalan haddehaneler, çevre kirliliğine neden olmanın yanı sıra kent içi trafiği
olumsuz etkilemekte, yerleşim alanlarının bütünlüğünü bozmakta ve kentsel düzenlemelerin
yapılamasını imkânsız hale getirmektedirler. Tüm bu olumsuzluklara rağmen haddehane
sahipleri, nakil maliyetinin fazlalığından ötürü taşınmak istememektedirler. Bu durum kentin
yaşam ve çevresel kalitesini düşürmektedir.
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı haddehanelerin kent merkezi dışına taşınabilmesi
kapsamında bir fizibilite çalışması yaptırmıştır. Bu fizibilite çalışmasında kent merkezinde
kalan haddehanelerin kent merkezi dışına taşınabilmesi için üç alternatif üzerinde
durulmaktadır: Planlanan alanlardan ilki Karabük Organize Sanayi Bölgesidir. OSB’de
genişletme çalışmaları yapılmakta olup 260.000 m²’lik bir alanın kullanılabilirliği söz
konusudur ancak haddehanelerin tamamı için bu alanın yeterli değildir.
İkinci alternatif Eskipazar İlçesidir. Hâlihazırda İl özel İdaresi Eskipazar mevkiinde planlama
çalışmalarına devam etmektedir. Bu bölgeye ait öne çıkan olumlu yönler şunlardır:
 Arazi topografyası, geniş alanlarda ihtiyaç duyulan bu tür işletmeler için, Karabük
merkez ve çevresine göre nispeten daha uygundur.
 Arazi topografyasının uygun oluşu, yer altı tesisleri ve yer üstü inşaat maliyetlerini
normal seviyede kalmasını sağlayacaktır.
 Karayolunun iki tarafı da uygun olduğu için ulaşım ve nakliye sorunu en az düzeyde
olacaktır.
 Çevresinde yerleşim birimlerinin olmayışı, planlı yapılaşma için uzun sürede
avantajlıdır.
 Demiryolu ulaşımının bu bölgeye getirilmesi, bölgenin tercih edilme özelliğini
arttıracaktır.
Bu alanın öne çıkan olumsuz yönleri ise şu şekildedir:
 Alan üzerinde şu anda yapılan planlama çalışmaları turizm ağırlıklıdır. Çünkü ilçe yer
altı sıcak su kaynaklarına ve antik kent kalıntılarına sahiptir.
 Alan KARDEMİR’den uzak olduğu için hammadde nakliye girdilerinde maliyetler
artacaktır, bu da rekabet koşullarında geride kalınmasına neden olacaktır.
 Karabük merkez dışına işgücünün çalıştırılabilmesi için servis taşımacılığı yapılması
gerekmektedir ki yöre halkı buna sıcak bakmamaktadır.
Üçüncü alternatif ise Asit Köprüsü civarıdır. Söz konusu alan KARDEMİR A.Ş. yanındaki Asit
Köprüsü civarından başlayıp, Karabük-Ankara karayolunu paralel ve yolu kuzey doğu ve doğu
tarafında Soğanlı Çayı yatağı içinde Cemaller bölgesine kadar uzanan bölgedir. Bölgenin
uzunluğu yaklaşık 6 km civarındadır. Aynı zamanda bölgenin hemen doğusundan demiryolu
hattı geçmektedir. Bölgenin uzunluğu, gerektiğinde Cumayanı mevkiine kadar
uzayabilmektedir.
Seçilen bölgenin öne çıkan olumlu yönleri şunlardır:
 Arazi topografyasının uygun niteliktedir.
 Hammadde temini açısından KARDEMİR A.Ş.’ ye yakın olması avantaj teşkil
etmektedir.
 Ulaşımın hem karayolu hem de demir yolu ile sağlanabilir olmasından dolayı nakliye
ve ulaşım maliyetleri rekabet edebilirliği olumlu etkileyecektir.
 Karayolu ve demiryolu arasında olması işletmelerin çevresel anlamda görünür
olmalarını sağlayacaktır.
 Proses gereği kullanılacak su, doğal yoldan akarsudan sağlanabilecektir.
 Mevcut organize sanayi bölgesi ile birleştirilmesi olanağı bulunduğundan, bölge
KARDEMİR’in de içinde bulunduğu, oldukça büyük bir sanayi bölgesi olma özelliğine
kavuşacaktır.

Büyük ölçekli yatırım yapmak isteyen işletmelerin arsa ihtiyaçları karşılanacağından,
Karabük il sınırları dışına çıkması da önlenebilecektir.
Bölgenin öne çıkan olumsuz yönleri şunlardır:
 Bölgenin içinden akarsu geçmesi ve çevresindeki tarım arazileri nedeniyle mülkiyet
durumu araştırılmalıdır.
 Akarsuyun varlığı, zemin ıslah çalışmalarını, akarsu yatağının iyileştirilmesini ve
akarsuyun rejiminin kontrol altına alınmasını zorunlu hale getirmektedir.
 Coğrafi şartların özelliği gereği inşaat yapım maliyetlerinde artışa neden olacaktır.
Kent merkezinde kalan sanayi alanlarının yanı sıra merkezi kısıtlayan bir diğer unsur KarabükKastamonu karayolunun kent içi yol niteliği kazanmış olmasıdır. 50m genişliğindeki
karayoluna alternatif herhangi bir yol bulunmadığından toplu taşıma araçları, tırlar ve
kamyonlar tek bir aks üzerinde hareket etmektedirler. Kent merkezinden geçen ve tüm
taşıtların kullandığı hem şehirlerarası hem şehir içi yol vasfına bürünmüş olan karayolu pek
çok soruna neden olmaktadır. Kentin gelişme yönü ve yerleşim alanları ile sanayi alanları göz
önünde bulundurulduğunda, bir çevre yoluna ihtiyaç duyulduğu orta çıkmaktadır.
Bir diğer ulaşım sorunu Devlet Demiryolları Gar sahasının kenti ikiye ayırması ve kente
entegre olmamasıdır. Pek çok Avrupa kentinde, kentsel merkezin toplanma noktasını
oluşturan istasyon, Karabük’te yalıtıcı bir nitelik kazanmakta ve yoğunluk farklılıklarına neden
olmaktadır.
Kentleşme açısından bakıldığında Karabük Üniversitesi’nin de önemli bir role sahip olduğu
görülmektedir. Here geçen yıl öğrenci kapasitesini arttıran üniversitenin kampüs alanı da
genişlemeketedir.
Harita. Karabük Kentsel Arazi Kullanımı
Karabük’ün merkez ilçeden sonra en büyük ilçesi Safranbolu’dur. Karabük’te demir-çelik
işletmelerinin açılmasının ardından Safranbolu nüfus kaybetmeye başlamış, kentin başka bir
yönde büyümesi ile de özellikle de 1970’lere kadar "kendini koruyan kent" unvanını
kazanmıştır. 1970'lerden sonra Safranboluların evlerini satarak yeni konutlara geçmek
istemeleri ya da kendi evlerini ucuz ve dokuya uymayan malzemelerle onarmak istemeleri
süreci ise Safranbolu'yu "kendini koruyan kent" ten "korunması gereken kent" haline
getirmiştir. Bu dönemle birlikte, koruma imar planlarının oluşum süreçleri başlamıştır. Kente
olan ilgi, 1975 yılında, Anıtlar Yüksek Kurulunun Safranbolu'yu kentsel sit ilan etmesi ile
birlikte artmıştır. İlk dönemlerde gelen turistleri evlerinde konuk eden yöre halkı, daha sonra
turizm olgusuyla tanışmış ve 1990'lı yılların başından itibaren turistik tesisler ve işletmeler
yöntemiyle turizm hizmeti sunmaya başlamıştır. Sahip olduğu zengin kültürel mirası kent
ölçeğinde korumadaki başarısı Safranbolu’yu “Dünya Kenti” ününe kavuşturmuş ve UNESCO
tarafından “Dünya Miras Listesi” ne alınmıştır. Tüm ülkede bulunan yaklaşık 50 bin kadar
korunması gerekli Kültür ve Tabiat varlığının ise 1131’i Safranbolu’dadır. Bu zenginlik kenti
bir Müze Kent haline getirmiş, korumacılıktaki başarısı ise kente “Korumanın
Başkenti” unvanını kazandırmıştır.
Lonca kültürü kentin yapılanmasında ve üretim faaliyetlerinde kendisini hissettirmektedir.
Bugün halen üretimin sürdürüldüğü demirciler, bakırcılar, kalaycılar ve semerciler çarşıları
kentteki el ustalığı ile üretimin devamını sağlamakta ve kentin yerel ve özgün niteliğini
günümüze taşımaktadır. Restore edilmesi ile birlikte özellikle de el sanatları merkezi haline
gelen Arasta ve çevresindeki dükkânlar, kente gelen turistlerin gezdiği ve turistik eşya
alışverişi yapabildikleri alanlar olarak ön plana çıkmaktadır. Kentin turistik ve tarihi
değerlerinin yoğunlaştığı bölge daha çok "çarşı" kesimidir. Kentin kuzeyinde yer alan kale ve
güneyinde yer alan Hıdırlık tepesi tüm kenti izlemek için uygun seyir teraslarıdır. Kentin
içerisinde de görülmesi gereken pek çok tarihi yapı bulunmaktadır.
Harita.2. Karabük İli Hizmet Yığınlaşması
1.2.3.3. BARTIN
1991 yılında Zonguldak’tan ayrılarak il statüsüne kavuşan Bartın İlinin kent merkezi farklı
sorunlar nedeniyle bir gelişim gösterememektedir. Merkez; mevzuat, kentsel sit alanları ve
topografyaya dayalı faktörler nedeniyle çok kısıtlı bir alanda sıkışıp kalmıştır. Merkezde tarihi
kentsel dokudan oluşan bir kentsel sit alanı bulunmaktadır. Kentin tarihini yansıtan bu alan
içerisinde eski Bartın evleri, ahşap yapılar ile şadırvan, hamam ve iki adet han bulunmaktadır.
Kent merkezinde yer alan 285 adet sivil mimari örneği, günümüzde bozulma ve yıkılma
tehlikesiyle kaşı karşıyadır. Sınırlı sayıda sivil mimarlık örneğinin restorasyon çalışmaları
yapılmış olmasına rağmen yörenin potansiyellerini değerlendirme anlamında bu çalışmalar
yetersiz kalmaktadır. İl merkezindeki kentsel sit alanının mevcudiyeti mevcut dokuya
müdahaleyi ve gelişimi kısıtlamıştır. Şehir içi ulaşım aksının da yetersiz olduğu kent merkezi,
Koruma Amaçlı İmar Planı (KAİP) kapsamında kaldığı için yeni konut alanı ve yeni yol
güzergâhı önerilememektedir. Bartın’ın bu sorunu, önerilecek yeni bir çevre yolu ile
aşılabilecektir. Kent merkezini ve üniversite alanını çevreleyerek oluşturulacak çevre yolu
sayesinde mevcut merkez dışında yeni alt merkezler de oluşturularak kentin düzenli ve yasal
bir biçimde gelişmesi sağlanabilecektir.
Kentin içerisinden geçen Bartın Irmağı, sahip olduğu taşımacılık potansiyeli ve rekreatif
düzenlemelere elverişli yapısı ile il için büyük bir avantajdır. 14 km uzunluğunda ve üzerinde
500 tonluk gemilerle Karadeniz’den kentin iç bölgelerine kadar ulaşım yapılabilen Bartın
Irmağının henüz ıslah çalışmaları yapılmamıştır. Bu konuda çeşitli projeler geliştirilse de
faaliyete geçirilmiş bir proje mevcut değildir. Irmak ıslahına yönelik bir çalışma gündemdedir
ancak bu irdelenmesi gereken bir projedir. Zira yapılması düşünülen TEKFER Projesi
kapsamında Irmağın güzergâhının değiştirilmesi suretiyle arazi kazanımı amaçlanmaktadır.
Tarih boyunca şiddetli yağışlar sonucu pek çok kez taşkına sahne olan ilde ırmağın ıslah
edilmesi yerine yatağına müdahale edilmesi ciddi sorunlara neden olabilecektir. Oysaki ırmak
mevcut hali ve menderesleri ile rekreatif düzenlemelere oldukça uygun bir yapıdadır.
Bartın, il olduktan sonra hızlı bir büyüme süreci içerisine girmiştir. Bilhassa konut stokunu
arttırma ve yenileme bağlamında çalışmalar yapılmaya başlanmış ancak doğal ve yasal
kısıtlardan dolayı kent yayılarak genişleme imkânı bulamamıştır. Bu durum özellikle ruhsatlı
binalarda kaçak kat sorununu ortaya çıkarmıştır.
Harita. Bartın İli Kentsel Arazi Kullanımı
Kentin merkezinde yapılaşmaya uygun olan tek alan “Fidanlık” olarak adlandırılan alandır.
Söz konusu alan gelişme konut alanı olarak önerilmektedir.
Amasra İlçesi, kentin ve bölgenin turizmde markalaşmış en önemli destinasyonlarından
biridir. Bölge için önem arz eden bu turizm merkezi çeşitli iç ve dış kaynaklı problemlerle baş
etmeye çalışmaktadır. İlçede büyük oranda çarpık kentleşme ve otopark sorunu vardır. Kent,
şehircilik anlamında kendi özgün değerini oluşturamamış ve buna karşıt olarak hızla
betonlaşma sürecine girmiştir. Ekonomik yapılanmasını turizm üzerine kuran bir kent için
böyle bir konu imaj ve talep bitirici bir rol oynamaktadır. Otopark sorunu ise, özellikle turist
sayısının arttığı yaz aylarında, kent girişi dışında oluşturulacak otoparkta özel araçların
muhafaza edilmesi ve bu bölge ile kent merkezi arasında turistik gezi araçlarının geliştirilmesi
yöntemiyle aşılabilir. Kentin bir diğer problemi, son yıllarda sık sık gündeme gelen termik
santral kurulması konusudur. Amasra’da termik santral kurulması durumunda turizmden
bahsetmek pek mümkün olmayacaktır. Amasra’da, doğal ve tarihi değerleri de dikkate
alındığında dengeli ve sürekli bir gelişimin ne derece önemli olduğu görülecektir.
Harita.3. Bartın İli Hizmet Yığınlaşması