KARİYER PLANLAMA REHBERİ

 MAYIS 2010 KARİYER PLANLAMA REHBERİ
Adres: Acıbadem, Kadıköy, 34722 İstanbul E‐mail: [email protected] T: 0216 544 55 55 /dh. 1399 & 1459 W: http://dukar.dogus.edu.tr KARİYER VE KARİYER PLANLAMA Kariyer, bir meslekte zaman ve çalışmayla elde edilen aşama, başarı ve uzmanlık anlamına gelmektedir. Başka bir deyişle kariyer, “Kişinin yaşamı boyunca edindiği işe ilişkin deneyim ve faaliyetler ile ilgili olarak algıladığı tutum ve davranışlar dizisi” şeklinde tanımlanmaktadır. Kariyer Planlama “Bireylerin; beceri, ilgi ve değerlerini dikkate aldığı, bunlara uygun amaçlar belirlediği ve bu amaçlara ulaşmak için planlama yaptıkları süreç” tir. Bireysel Kariyer Yönetimi kapsamında değerlendirilen başlıca faaliyetler aşağıda belirtilmiştir; Bireysel vizyonu belirleme, Kariyer hedeflerini belirleme, İlgi, yetkinlik, yetenek ve becerileri belirleme, Meslek seçimi, İşe ilişkin öncelikleri belirleme, İş olanaklarını araştırma, Özgeçmiş hazırlama, İşe başvurma ve başvuru takibi, İş görüşmesi, İşe başlama ve uyum süreci, Firma kültürüne uyum sağlanması, Mesleki yenilikleri takip etme, İş ilişkilerini yönlendirme, Firmanın eğitim ve kariyer yönetimi politikalarına uygun davranışların sergilenmesi, Emeklilik yaşamına hazırlık. Kariyer yönetimi kapsamında sözü edilen faaliyetler çok katı bir biçimde birbirini takip eden dönemler değildir. Bireyin hayatındaki değişimlerle yeniden belirlenebilmektedir. Kariyer planlama süreci hayat boyudur. 2 KENDİNİ TANIMA Doğru bir kariyer planı oluşturmak için; kişilik özellikleriniz, değerleriniz, yetenek ve becerileriniz, güçlü ve zayıf yanlarınızla birlikte kendinizi tanımanız, üzerinde en fazla düşünmeniz gereken konulardan biridir. Kariyer planınızı oluştururken değerleriniz, yetkinlikleriniz, geçmişte yaşadığınız deneyimlerinizi değerlendirmelisiniz. Kişilik özelliklerinizin yanı sıra beklentileriniz, hayal ettiğiniz çalışma ortamı ve çalışma koşulları gibi faktörleri de belirlemelisiniz. Kendinizi keşfetmeye yönelik aşağıdaki konular üzerine bir çalışma yapabilirsiniz; Kişilik özelliklerinizi ve davranışlarınızı analiz edin. İş ve özel yaşamınızda size ışık tutacak ilkeler olan değerlerinizi belirleyin. Yeteneklerinizi, becerilerinizi, tavırlarınızı ortaya dökün. Güçlü ve zayıf yanlarınızı yazın. Kendinize şu soruları sorun; ‐
Neleri iyi yapıyorum? ‐
Neleri yapmaktan hoşlanıyorum? ‐
Yapabildiklerim ve yapamadıklarım nelerdir? ‐
Hoşlanmadığım konular ve işler nelerdir? Edindiğiniz deneyimlerde kazandığınız başarıları ve uğradığınız başarısızlıkları listeleyin. Kazandığınız başarılardaki davranışlarınızı, düşüncelerinizi, aktivitelerinizi not edin. Bunlar, gelecek başarılarınızın anahtarı olacaktır. Uğradığınız başarısızlıklardaki davranışlarınızı, düşüncelerinizi, aktivitelerinizi not edin. Bunlar, gelecekte tekrarlayacak başarısızlıkları önleyecek ve gelecek başarılarınızın anahtarı olacaktır. Belirlediğiniz değerlerin düşünceleriniz, davranışlarınız, hedefleriniz ve düşlediğiniz kariyer ile uyumlu olup olmadıklarını kontrol edin. İdeal çalışma ortamınızı belirleyin; masa başı işleri mi tercih edersiniz, açık havada çalışmak mı size mutlu eder? Stres altında daha mı verimli çalışırsınız, yoksa sakin işlerde mi potansiyelinizi ortaya koyarsınız? Grup çalışmalarına yatkın mısınız, yoksa bireysel çalışmalarda daha fazla mı başarılı olduğınuzu düşünüyorsunuz? 3 VİZYON BELİRLEME Bireysel vizyonumuz, yaşamımızın sonraki dönemlerinde olmak istediğimiz nokta ve bu noktaya ulaşırken izleyeceğimiz yol, yani ilke ve değerlerimizden oluşmaktadır. Vizyonumuz, yaşamımız boyunca bize yön gösteren bir rehber ve bir anlamda hayatımızın pusulası olmaktadır. Bireysel vizyonumuzu belirlerken aşağıdaki sorular üzerine düşünebilirsiniz; İlke ve değerlerimiz nelerdir? Yaşamın anlamı nedir? Ne için yaşıyorum? Yaşamda üstlendiğim roller nelerdir? (Öğrenci, çalışan, akraba, arkadaş, dost, vatandaş vb.) Üstlendiğim her role ilişkin olarak, olmak istediğim noktalar nelerdir? Kendimi beş ve on yıl sonra nerede görmek istiyorum? KARİYER HEDEFLERİNİ BELİRLEME Vizyonumuz, en son varış noktamızdır. Hedeflerimiz ise, bu noktaya varmak için neler yaptığımızdır. Hedefler, bireyin amaçları doğrultusunda kullandığı araçlardır. Kısa veya uzun dönemli olarak saptanabilir ve hedeflere ulaşıldıkça, yenileri belirlenebilir. Ancak bireyin yaşam felsefesi değişmedikçe vizyonunda önemli değişiklikler olmaz. Hedeflerinizi belirlerken aşağıdaki konular üzerine düşünebilirsiniz; Ne istediğinizi tam olarak belirleyin. Kendinizi hangi noktada görmek size mutlu eder? Kısa ve uzun vadeli hedeflerinizi oluşturun. Örneğin; kendinizi beş yıl içinde nerede görüyorsunuz? Hedeflerinize nasıl ulaşacağınızı planlayın. Hedefinize ulaşmak için neler yapmanız gerekiyor? Çalışmak istediğiniz alan hakkında bilgi edinin; lisans üstü eğitime katılmanız gerekiyor mu? Hedeflerinize ulaşmanız için eğitimlere, sertifika programlarına katılmanız gerekiyor mu? Üniversitenin son yıllarındaysanız, yüksek bir not ortalaması tutturmaya çalışın. Bazı firmalar kriter olarak yüksek not ortalaması isteyebiliyor. Okul süresince hedeflerinize ulaşmak için ne tip staj olanaklarından yararlanabileceğinizi ya da konunuz çerçevesinde ne tip dönemsel iş olanakları bulabileceğinizi araştırın. Eylem planlarınızı geliştirin. Belli aralıklarla yapmayı planladıklarınızın ne kadarını gerçekleştirdiğinizi değerlendirin. 4 MESLEKLERİ VE SEKTÖRLERİ ARAŞTIRMA Hayatımızın büyük bir bölümünü işte geçirdiğimizi düşünürsek, seçtiğimiz mesleğin bizi mutlu etmesinin önemi büyüktür. Kariyer planı oluştururken, kişisel özelliklerimizin seçtiğimiz mesleğe uygunluğu son derece önemlidir. Seçtiğimiz mesleğin gereklilikleri, uzmanlaşabileceğimiz ara dalların olup olmadığı, bu ara dallara nasıl geçiş yapabileceğimiz gibi detayları araştırmalıyız. Meslekleri araştırırken aşağıdaki konular üzerine düşünebilirsiniz; Çalışmak istediğiniz meslekleri, sektörleri listeleyin ve bunlarla ilgili araştırma yapın. Üniversitenin son yıllarındaysanız, fakülteniz mezunlarının hangi işlerde çalıştığı konusunda araştırma yapın. Fakülteniz mezunlarının geçtiği farklı meslek dalları var mı? Sizce kariyerinize hangi noktadan başlamanız doğru olur? Araştırdığınız meslekler için aranan özellikleri öğrenin. İstediğiniz meslekler için gereken eğitim, yetenek ve beceriler nelerdir? İlginizi çeken mesleklerin çalışma koşulları, çalışma düzeni, çalışma saatleri, fiziksel çevresi, mesleğin gelir düzeyi hakkında araştırma yapın. Mesleğin piyasadaki yeri ve geleceği ile ilgili araştırma yapın ve hedeflerinizi ne kadar gerçekleştirebileceğinizi ölçümlemeye çalışın. Mesleki ve sektörel dergilere üye olun. Mesleki kuruluşlar ve meslek üyeleri ile bağlantıya geçerek mesleğin inceliklerini öğrenebilirsiniz. Araştırdığınız mesleği yapan kişilere ulaşarak bilgi alın. Bu kişilerden yaptıkları işi size ayrıntılı olarak anlatmalarını rica edin. Bu şekilde hayal ettiğiniz işin pratikte ne tip uygulama alanları bulunduğunu öğrenebilirsiniz. Tercih ettiğiniz mesleklerle ilgili sjaj, gönüllü çalışma, proje bazlı çalışma, dönemsel çalışma imkanlarını araştırın ve fırsat bulduğunuzda deneyin. Sahip olduğunuz kişisel özelliklerle mesleğin ve sektörün gerektirdiği yeterlilikleri karşılaştırın. 5 İŞ HAYATINA HAZIRLIK İŞ OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI Piyasadaki iş olanakları, sektörel ihtiyaçları belirleme ve firmaların personel ihtiyaçlarını öğrenebilmek için aşağıdaki çalışmaları yapabilirsiniz; İş arama çalışmaları için plan yapın. Karar verdiğiniz kariyer alanında size en uygun sektörlerin ve firmaların hangileri olduğunuz listeleyin. Listelediğiniz firmalara nasıl ulaşabileceğinizi, işe alım ve çalışma koşullarının neler olduğunu, ücret skalalarını, bünyelerindeki personelin kariyer ve eğitim stratejilerini öğrenmeye çalışın. Firmaların insan kaynakları departmanlarının irtibat bilgilerini ve yetkili kişilere listeleyin. Daha sonra bu birimlere iş başvurusunda bulunabilirsiniz. Dergi ve gazetelerdeki iş ilanlarını takip edin. İş ve ekonomi dergilerindeki sektörler ve firmalara yönelik haberleri, röportajları takip edin. İnsan kaynakları danışmanlık firmalarının listesini çıkarın ve web sitelerindeki iş pozisyonlarını takip edin. Firmaların iş başvurusu alma yöntemlerini öğrenin. Üniversitelerin ve insan kaynakları sektörünün kariyer günleri ve etkinliklerini takip edin. Kişisel iletişim ağınızı oluşturun; arkadaşlarınız, öğretmenleriniz, kısacası tüm sosyal çevrenizin sizin nasıl bir iş aradığınız konusunda bilgi sahibi olmasını sağlayın. İhtiyaç duymanız halinde profesyonel kişilerden kariyer danışmanlığı ve meslek danışmanlığı konusunda destek alabilirsiniz. 6 ÖZGEÇMİŞ HAZIRLAMA Kişisel özlelliklerinizi, ilgi alanlarınızı yetenek ve yetkinliklerinizi ölçümlediniz. Beklentilerinizi, istediğiniz çalışma ortamı ve koşullarını, bireysel vizyonunuzu ve kariyer hedeflerinizi belirlediniz. Hedeflerinizi gerçekleştirebilmeniz için gereken donanımı hazırladınız. Sektörünüzü ve mesleğinizi seçtiniz, piyasa koşulları ve firmaların iş olanakları ile ilgili araştırmanızı tamamladınız. Şimdi, doğru hazırlanmış bir özgeçmiş ile iş arama sürecine başlayabilirsiniz. Özgeçmişiniz, kendinizi tanıttığınız çok önemli bir araçtır. Özgeçmişinizi doğru hazırlayarak, yetkililerin daha önce hiç görmedikleri bir aday olan sizden etkilenerek iş görüşmesine davet etmelerini sağlamak elinizdedir. Özgeçmiş hazırlarken aşağıdaki noktalara dikkat ediniz; Özgeçmişte yer alacak konular; kişisel bilgileriniz, staj ve iş deneyiminiz, projeleriniz, başarılarınız ve ödülleriniz, eğitim bilgileriniz, teknik becerileriniz, kariyer hedefiniz, ilgi alanlarınızı ve referans bilgilerinizdir. Özgeçmiş, mutlaka iş pozisyonuna uygun hazırlanır. Her iş için farklı, işe özel bir özgeçmiş oluşturmaya çalışın. Başkasının özgeçmişini şablon olarak alıp, üzerine kendi bilgilerinizi oturtarak özgeçmiş oluşturmayın. Özgeçmiş kişiye özgü olmalıdır. Doğru özgeçmişin nasıl hazırlandığına dair kaynakları ve özgeçmiş çeşitlerini inceleyin, durumunuza ve başvuracağınız işin niteliğine uygun bir özgeçmiş hazırlayın. Uzun ve detaylı özgeçmiş hazırlamayın. Sayfalarca hazırlanmış özgeçmişe kimse zaman ayırıp okumaz.Ön plana çıkarmak istediğiniz özelliklerinizi düşünün, kısa ve anlamlı cümlelerle kendinizi ifade edin. Mümkün olduğu kadar sade olsun. Özgeçmişinizi Microsoft Word ya da PDF formatında hazırlayın. Özgeçmişinize formal bir fotoğrafınızı ekleyin. Yaratıcı özgeçmişlerin yalnızca yaratıcı mesleklerde hazırlandığını unutmayın. Özgeçmişinize mutlaka ön yazı ekleyerek iş başvurusunda bulunun. Ön yazınız bir kaç paragrafı geçmesin, sade ve yalın olsun. 7 İŞE BAŞVURMA VE BAŞVURU TAKİBİ Keninizi ifade ettiğiniz bir ön yazı ile birlikte özgeçmişinizi hazırladınız ve iş başvurusunda bulundunuz. Bir hafta sonra başvurduğunuz firma ve yetkili ile iletişime geçerek, başvurunuzun takibini yapmalısınız. Ayrıca; Mutlaka firmaya ve iş pozisyonuna uygun kısa bir ön yazı yazarak özgeçmişinizi gönderin. Başvurunuzu elektronik posta ile yapıyorsanız, ön yazınızı metin bölümüne ekleyin. Başvuruda bulunurken mutlaka özgeçmişinizi göndereceğiniz ilgili kişilerin ismine gönderin. Eğer yetkili ismini öğrenemezseniz, ilgili departmanın adını yazarak “Sayın İlgili” dikkatine yazmanız yeterli olacaktır. Bir iş ilanını cevaplıyorsanız, ilanda belirtilen referans kodunu yazmayı unutmayınız. İŞ GÖRÜŞMELERİ İş görüşmesine gitmeden önce mutlaka hazırlık yapın. “İş görüşmesine hazırlık“ konulu kitapları inceleyin. Mülakat hikayelerini okuyun. Mülakat türlerini öğrenin. Başvurduğunuz pozisyon ile ilgili uygulanabilecek mülakat tekniklerini kestirmeye çalışın. Mutlaka firma hakkında detaylı bilgi edinin. Yetkililer, çalışmak istediğiniz firma ve sektörü hakkında bilgi sahibi olmanızı ister. Kendinizi nasıl ifade edeceğiniz konusunda prova yapın. Doğal olmaya çalışın, kitaplarda yazan klişe cevapları kullanmayın, kendi cümlelerinizi kurun. Kendi kariyer beklentiniz kadar firmaya sağlayacağınız katkılar ve pozisyonla örtüştüğünüz yanları ifade etmeyi unutmayın. İş görüşmesine mutlaka özgeçmişinizin bir kopyasını götürün. Görüşmeye zamanında, hatta mümkünse on dakika önce gitmeye çalışın. Konumunuza göre giyinin. Bazı meslekler için iş görüşmesine takım elbise ile gidilmesi gerekirken, yaratıcı meslekler için özgün kıyafetler tercih edilebilir. Sözel ifadeleriniz kadar beden diliniz de önemlidir. Duruşunuza, davranışlarınıza özen gösterin. İş görüşmesi iki yönlü alış veriştir. Mülakat sonunda siz de görüşmeciye firma ve iş pozisyonu ile ilgili soru sorabilirsiniz. 8 İŞ YERİ BECERİLERİNİ GELİŞTİRME İş yaşamında başarılı olabilmek için yalnızca üniversite diploması almak yeterli değildir. Aldığınız diploma ve uzmanlık belgeleriniz kadar sahip olduğunuz nitelikler de önemlidir. İşverenlerin aradığı farklı becerileri geliştirerek iş hayatında fark yaratabilirsiniz. Akademik eğitiminiz, uzmanlık belgeleriniz, kişisel özellikleriniz, yetenek ve yetkinlikleriniz başvurduğunuz işe kabul edilmeniz için yeterli olabilir. Ancak, işe başladığınız firmada ve sektörde istediğiniz kariyer hedeflerinize başarılı bir şekilde ulaşabilmeniz için nasıl bir çalışan olduğunuz son derece önemlidir. Şu soruları cevaplandırarak iş yeri becerilerinizi geliştirme çalışmalarına başlayabilirsiniz; takım çalışmasına yatkın mısınız, problem çözebilme becerilerinizi geliştirdiniz mi, kriz anlarını ne kadar iyi yönetebiliyorsunuz, sorun yaşadığınızda çözüm odaklı davranabiliyor musunuz yoksa, sürekli öğrenme ve gelişime açık mısınız? Yeni işinizde başarınızı ve performansınızı arttırabilmeniz için aşağıdaki konular üzerine çalışma yapabilirsiniz; Firma kültürünü öğrenmeye çalışın. Firma kültürüne uyum sağlama süreniz ne kadar kısa olursa, başarı şansınız da o kadar artacaktır. Yeteneklerinizi ortaya dökün. Ancak bunun dozunu çok iyi ayarlayın. Doğru olduğuna inandığınız yöntemleri agresif bir şekilde hemen uygulamaya dökmeden önce, firmanın yapısına ve kültürüne adapte etmeyi çalışın. Eski deneyimlerinizi eski firmanızda bırakın. Eski firmanızdan bahsetmeyin. Eski firmanızdan bahsetmeniz olumsuz tepkilere yol açacaktır. Her firmanın yapısı farklıdır, unutmayın. İletişim, karar verme, takım oyuncusu olma, kendinizi yönetme gibi pozisyonunuzun gerektirdiği kişisel ve mesleki becerilerinizi geliştirmeye çalışın. İş sorumluluğu almaya hazır olun ve size verilen görevleri zamanında bitirin. Motivasyonunuzu yükseltecek kaynakları listeleyin ve motivasyonunuzu her zaman yüksek tutmaya çalışın. Çalışanlarla ilişkilerinizi her zaman olumlu tutun. 9 SON OLARAK; Sizi, diğer insanlardan farklı kılan beceri ve yeteneklerinizin farkına varın ve ön plana çıkarın. Hedeflerinizi belli aralıklarla gözden geçirin ve revize edin. Kariyer planınızı mutlaka yazılı olarak oluşturun. KAYNAKLAR: Channing LA Bete, Career Planing: A Skill For The Future, Channing LA Bete Company, 2004, Massachusetts Doç. Dr. Nihat ERDOĞMUŞ, Kariyer Geliştirme Kuram ve Uygulama, 1. Baskı, Nobel Yayın, 2003, Ankara Halil CAN, Yönetim ve Organizasyon, 4. Baskı, Siyasal Kitapevi, 1997, Ankara Mehmet Cemil ÖZDEN, Bireysel Kariyer Yönetimi, 1. Baskı, Akis Kitap, 2007, İstanbul Mehmet ÖNER, Kişisel Kariyer Planlaması, Kariyer Yayıncılık, 1. Baskı, 2001, İstanbul Tufan SEVİNÇEL, Kariyerimi Şansa Bırakmam, Kariyer Danışmanlık, 1. Baskı, 2003, İstanbul 10