Multipl Skleroz` da Serum Vitamin D, Ferritin, Folat ve

AJANS 2016; 4(2): 69-72
ORIGINAL ARTICLE
Multipl Skleroz’ da Serum Vitamin D, Ferritin, Folat ve Vitamin
B12 Seviyeleri
Serum Vitamin D, Ferritin, Folat and Vitamin B12 levels in Multiple Sclerosis
Y. Turkel1, M. Alpua1,, E. Dag1
Received: 26 January 2016 / Accepted: 06 April 2016 / Published online: 15 June 2016
©Copyright 2016 by AKONDER
ÖZET
Amaç: Bu çalışmada multipl skleroz hastalarında eşlik edebilecek vitamin eksikliği sıklığını tespit etmek
amaçlanmıştır.
Metod: Bu çalışmaya multipl skleroz tanısı almış 61 hasta alındı. Tüm hastaların laboratuar sonuçları retrospektif
olarak tespit edildi.
Bulgular: Hastaların ortalama yaşı 39’du. Hastaların %49,2’sinde d vitamini eksikliği, %34,4’ünde demir
eksikliği, %1,6’sında folik asit eksikliği ve %16’sında B12 vitamini eksikliği saptandı.
Sonuç: Çalışmamızda multipl skleroz hastalarında vitamin d, demir, folik asit ve vitamin B12 eksikliği sıklıkları
literatürle uyumlu olarak saptanmıştır. Multipl skleroz hastalarında sıklıkla bu gibi eksiklikler olabileceği akılda
tutulmalı bu eksikliklerin önlenmesi veya erken teşhis ve tedavisi sağlanmalıdır.
Anahtar kelimeler: Multipl skleroz, vitamin d, ferritin, folat, vitamin B12
ABSTRACT
Aim: This study aimed to investigate the prevalence of vitamin deficiencies that may accompany multiple
sclerosis patients.
Method: 61 multiple sclerosis patients have taken in this study. Laboratory test results of all patients were
identified retrospectively.
Results: The mean age of the patients was 39. 49.2% vitamin D deficiency, 34.4% iron deficiency, 1.6% folic acid
deficiency and 16% vitamin B12 deficiency was found in our patients.
Conclusion: In our study frequency of vitamin D, iron, folic acid and vitamin B12 deficiencies with MS patients
were determined as compatible with the literature. Should be kept in mind that such vitamin deficiencies can be
common in MS patients and prevention ,early detection and treatment of this deficiencies should be performed.
Keywords: Multiple sclerosis, vitamin d, ferritin, folate, vitamin B12
Giriş
Multipl skleroz (MS), fiziksel özürlülüğe sebep olan, genç nüfusu etkileyen, klinik ataklar
ve remisyonlarla seyreden kronik otoimmün
bir hastalıktır (1). Hastalık seyri boyunca beyin
ve medulla spinalis boyunca çeşitli bölgelerin
Kırıkkale University, Medicine Faculty, Department of Neurology,
Kırıkkale
e-mail: [email protected]
1
etkilenmesi sonucu çok çeşitli semptom ve bulgular ortaya çıkar. Klinik semptomların ortaya
çıkışı genelde 20-40 yaşları arasındadır ve kadınlarda daha sık gözlenmektedir (3). Hastalığın
etyolojisinde hem genetik ve hem de çevresel
faktörler rol oynamaktadır. Hastalık beyaz ırkta
en çok gözlenirken sarı ırkta en düşük seviyede
görülmektedir. Monozigotik konkordans daha
fazladır (4). Çevresel faktörler arasında düşük
D vitamini düzeyi, soğuk iklim kuşaklarında
69
AJANS 2016; 4(2): 69-72
Y. Turkel et al.
yaşamak, sigara içmek gibi faktörler mevcuttur.
MS tanısı ayrıntılı öykü, nörolojik muayene ve
manyetik rezonans (MR) incelemesi sonucunda
düşünülür ve zaman zaman da beyin omurilik
sıvısı incelemesi ve uyarılmış potansiyeller de
kullanılır. Tanı da Mc Donald kriterlerinin de
önemi büyüktür (5). 2010 yılında tekrar gözden
geçirilmiş bu kriterlere göre tek MR ile zamanda
ve mekanda dağılım gösterilerek MS tanısı konulabilmektedir.
MS’ de tedavi denince akla akut atak tedavisi,
hastalık modifiye edici tedaviler ve semptomatik tedaviler akla gelmektedir. Hastalık ataklarını
ve özürlülüğü engelleyici tedavi seçenekleri gün
geçtikçe artmakta ve gelecek için umut vermekte-
arasında olup ortalama yaş 39’ du. Hastaların laboratuar tahlil sonuçları hastanede mevcut kullanılan bilgi işlem sisteminden geriye doğru taranarak
tespit edildi. Özgeçmişinde herhangi bir sistemik hastalığı olan hastalar çalışma dışı bırakıldı.
dir. Beta-interferonlar, glatiramer asetat, mitoksantron, natalizumab, alemtuzumab, rituksimab
şu haliyle MS tedavi seçeneği olan parenteral tedavi seçenekleridir. Son yıllarda bu parenteral tedavi seçeneklerine alternatif olarak sunulan oral
ajanlarla ilgili birçok çalışma yürütülmektedir.
Bu oral ajanlar fingolimod , kladribin , teriflunomid, laquinimod ve dimetil fumarattır (6).
Multipl sklerozda genel popülasyonda olduğu
gibi çeşitli vitamin eksiklikleri eşlik edebilmekte
ve bunların da hastalık progresyonuna etki edebileceği bilinmektedir (7). Bu açıdan MS hastalarının takibinde vitamin ve mineral eksikliklerinin rutin kontrol edilmesi de önerilmektedir. Biz
de Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji
Anabilim dalımızda takip ettiğimiz MS hastalarındaki vitamin eksikliği sıklığını tespit ederek
bu konuya vurgu yapmak istedik.
Hastanemizde kullanılan D vitamini referans
aralığı 25-80ng/ml’ydi. Çalışmaya alınan 61 hastanın 30’unda D vitamini eksikliği saptandı. Bu
30 hastanın 23’ ü kadın ve 7’ si erkekti. Demir
eksikliği tanısında kullanılan kan ferritin düzeylerinin hastanemizde referans aralığı 30-400 ng/
ml’dir. Takipli MS hastalarımızda demir eksikliği sıklığı %34,4 olarak saptandı. Demir eksikliği
saptanan 21 hastanın tamamı kadındı. Biyokimya laboratuvarında kullanılan folik asit referans
aralığı 3,1-17,5 ng/ml’ dir. MS hastalarımızdan
yalnızca 1 kadın hastada folik asit eksikliği mevcuttu ve folik asit eksikliği sıklığı %1,6 olarak saptandı. B12 eksikliği açısından 300pg/ml altındaki
değerler anlamlı kabul edildi. 200pg/ml’ nin altındaki değerler mutlak B12 eksikliği açısından
referans alındı. 24 kadın ve 5 erkek MS hastasında B12 eksikliği açısından anlamlı laboratuar
bulguları saptandı. 10 hastada mutlak B12 eksikliği saptandı.
Materyal ve Metod
Çalışmaya 2014-2015 yıllarında Nöroloji polikliniğimizde takip edilen 61 multipl skleroz hastası dahil edildi. Hastalarımızın 17’ si erkek, 44’ü
kadındı. Hepsi hastalık modifiye edici ajan ya da
immünsupresif tedavi almaktaydı. Yaşları 20-60
70
İstatiksel analiz
Bu çalışmanın tüm istatiksel analizleri SPSS
16.0 versiyonu paket programı kullanılarak yapıldı. Çalışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatiksel yöntemlerin yanı sıra ki-kare testi
de kullanıldı.
Sonuçlar
Tartışma
Bu çalışmada polikliniğimizde takip edilen MS
hastalarında serum vitamin d, B12, folat ve ferritin
düzeylerine bakarak serumda eksikliklerini tespit
Multiple Sclerosis and Laboratory Changes
AJANS 2016; 4(2): 69-72
etmeyi amaçladık. Buradaki amacımız eşlik edebilecek vitamin ve mineral eksikliklerinin hastalığın
ortaya çıkardığı morbiditeyi arttırabileceğini akılda tutmamızın önemini vurgulamaktır.
B12 eksikliğine bağlı gelişen nörolojik bulgular periferik ve optik sinirler, medulla spinalisin
lateral, posterior kolonları ve beyinle ilişkilidir.
İlginç olarak hematolojik ve nörolojik bulgular
sıklıkla korele değildir (8). B12 eksikliği ile ilişkili
nörolojik bulgular arasında paresteziler, yürümedenge bozuklukları, kognitif semptomlar en sık
görülenleridir. Genel popülasyonda B12 eksikliği
sıklığı %1-16 aralığında tespit edilmiştir. Çeşitli çalışmalarda MS hastalarında B12 eksikliği
sıklığı benzer şekilde bulunmuştur (9). Bizim
Sağlık ve Beslenme İncelemesi Taramasında(NHANES) erişkin nüfusta vitamin d eksikliği
prevalansı %41.6 olarak saptanmıştır. Vitamin
D eksikliği ile ilişkili nörolojik bulgular arasında
en sık kas güçsüzlüğü ve unutkanlık yer almaktadır. Ayrıca son zamanlarda yapılan çalışmalar düşük serum vitamin d düzeylerinin MS
hastalığı aktivasyonunda ve progresyonunda
tetikleyici bir faktör olduğunu da göstermiştir
(13). Kliniğimizde takipli MS hastalarımızda da
%49,2 oranında d vitamini eksikliği saptandı.
Literatürle kıyaslandığında hastalarımızda d vitamini eksikliği sıklığının daha yüksek saptanmasını çalışmaya alınan kadın hasta sayısının
fazla oluşuna bağladık.
çalışmamızda da literatürle benzer şekilde takipli
MS hastalarımızda %16 sıklıkta B12 vitamin
eksikliği saptandı.
Folik asit eksikliği ile ilişkili nörolojik tablolar için de ise kognitif bozukluk ve demans yer
almaktadır. Ulusal Sağlık ve Beslenme İncelemesi Taraması (NHANES) verilerine göre folik asit
eksikliği prevalansı %0.5 olarak tespit edilmiştir
(10). Yakın zamanda yapılmış bir çalışmada serum folat düzeylerinin MS hastalarında kontrollere kıyasla daha düşük olduğu tespit edilmiştir
(11). Kliniğimizde takip edilen MS hastalarında
literatürle uyumlu olarak %1,6 oranında folik asit
eksikliği saptanmıştır.
NHANES verilerine göre erişkin nüfusun
%1-2 ‘sinde demir eksikliği anemisi mevcuttur.
Yakın zamanda yapılan bir çalışmada MS hastalarında demir eksikliği anemisi sıklığının %39’a
kadar çıkabileceğini göstermiştir (12). Başağrısı,
huzursuz bacak sendromu, bilişsel bozukluklar ve
vertigo ise demir eksikliği ile ilişkili nörolojik bulgulardır ve MS hastalarında yaşam kalitesi üzerine olumsuz etkilerde bulunabilirler. Literatürle
uyumlu olarak takip ettiğimiz MS hastalarında
da %34,4 oranında demir eksikliği saptandı.
2005-2006 yılları arasında yapılan Ulusal
Sonuç olarak; MS hastalığı gibi ataklarla
ve progresyonla giden ciddi dizabilitelere yol
açabilen bir hastalıkta eşlik edebilecek vitamin ve
mineral eksikliklerinin gelişiminin engellenmesi
ya da tespit edilen bu eksikliklerin uygun şekilde
tedavi edilmesi hastaların özellikle yaşam kaliteleri açısından çok önemli olduğu akılda tutulmalı
ve rutin muayenelerde her zaman akılda bulundurulmalıdır.
Kaynaklar
1. Aronson KJ. Quality of life among persons with
multiple sclerosis and their caregivers. Neurology
1997;48:74-80.
2. Compston N, McAlpine D. Some aspects of the
natural history of disseminated sclerosis. Q J Med
1952;21:135-167.
3. Türkbörü Ü et al. Prevalence of multiple sclerosis:door to door survey in Maltepe,İstanbul,Turkey.Neuroepidemology 2006;27:17-21.
4. Hansen et al. Risk for mulitple sclerosis in dizygotic
and monozygotic twins.Mult Scler.2005;11(5):500-3.
5. Hawkes CH, Giovannoni G. The McDonald Criteria for Multiple Sclerosis: time for clarification. Mult
Scler. 2010 May;16(5):566-75.
71
AJANS 2016; 4(2): 69-72
6. Alpua M. Multipl Sklerozda Oral Tedavi Seçenekleri.
KÜ Tıp Fak Derg 2014; 16(3): 28-32.
7. Smolders J. Vitamin d and multiple sclerosis: correlation ,and controversy. Autoimmune Dis. 2010 Oct
5;2011:629538.
8. Nachum-Biala Y, Troen AM. B-vitamins for neuroprotection: narrowing the evidence gap. Biofactors.
2012 Mar-Apr. 38(2):145-50.
9. Najafi MR et al. Vitamin B12 deficiency and multiple sclerosis: is there any association?. Int J Prev Med.
2012 Apr;3(4):286-9.
10. Pfeiffer CM, Caudill SP, Gunter EW, Osterloh J,
Sampson EJ. Biochemical indicators of B vitamin status in the US population after folic acid fortification:
results from the National Health and Nutrition Examination Survey 1999-2000. Am J Clin Nutr. 2005 Aug.
82(2):442-50.
11. Moghaddasi M et al. Homocysteine, vitamin B12
and folate levels in Iranian patients with Multiple
Sclerosis: a case control study. Clin Neurol Neurosurg. 2013 Sep;115(9):1802-5.
12. Rodrigo L, Hernández-Lahoz C, Fuentes D, et
al: Prevalence of celiac disease in multiple sclerosis.
BMC Neurol 2011;11:31.
13. Ascherio A, Munger KL, White R, Köchert K, Simon KC, Polman CH, et al. Vitamin D as an early predictor of multiple sclerosis activity and progression.
JAMA Neurol. 2014;71(3):306-14.
72
Y. Turkel et al.