Ankara Üniversitesi

Türk Hızlandırıcı Merkezi Projesi:
Hedefler, İlk Adım ve Yol Haritası
Prof. Dr. Ömer Yavaş
Ankara Üniversitesi
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
1
İçindekiler
„
„
„
„
„
„
„
THM Projesinin Amacı
Parçacık Hızlandırıcıları
Türk Hızlandırıcı Merkezi (THM) Projesi
Bölgesel SI Projeleri
YUUP Aşaması
Kızılötesi SEL (IR FEL)
Sonuç
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
2
Amaç...
„
„
Ülkemizde parçacık hızlandırıcılarını kullanarak temel ve
uygulamalı bilimlerde araştırma-geliştirme (Ar-Ge)
yapılmasını ve gerekli eğitim ortamını sağlayacak, ilgili
alanlarda dünya ile bütünleşmiş ulusal boyutta bir
hızlandırıcı merkezinin ilkini tasarlamak ve bir noktadan
başlayarak hayata geçirmek.
Böyle bir merkez ülkemizde hızlandırıcılara dayalı;
Deneysel Parçacık Fiziği ve Nükleer Fizik araştırmalarının
yanısıra, Sinkrotron Işınımı (SI), Serbest Elektron Lazeri
(SEL), Nötron ve Müon demetleri ile araştırma ve
geliştirme çalışmalarının yapılmasını mümkün kılacaktır.
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
3
Ülkemizin Öncelikli Araştırma Alanları
(BTYK Kararları)
„
„
„
„
„
„
İletişim teknolojileri*
Esnek üretim ve otomasyon teknolojileri*
Uzay ve savunma sanayii*
Gen mühendisliği ve Biyoteknoloji*
GAP ve enerji yatırımları*
Çevre dostu teknolojiler*
* THM SR ve FEL demetleri, nötron ve müon
arenaları...
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
4
Parçacık Hızlandırıcıları
„
„
Lineer Hızlandırıcılar (Linak)
Dairesel Hızlandırıcılar
- Betatron
- Mikrotron
- Siklotron
- Sinkrotron
- Depolama Halkası
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
5
Hızlandırıcı Teknolojileri
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
Parçacık kaynakları
RF mühendisliği
Malzeme mühendisliği
Süperiletken magnet ve kaviteler
Soğutma teknolojileri
Yüksek gradyenli alanlar
Yüksek yoğunluklu demetler
Düşük vakum teknolojileri
Dedektör teknolojileri
Magneto-optik
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
6
Hızlandırıcıların Kullanımı
„
„
„
„
„
„
„
Parçacık Fiziği (YEF)
Nükleer Fizik (NF)
İkincil Demetler
Nötron Kaynağı
Sinkrotron Işınımı
Serbest Elektron Lazeri
İyon İmplantasyonu
„
„
„
„
„
„
„
„
„
~250 Alt Alan...
„
„
03.03.2008
UPHDYO-III
Radyoterapi, Nükleer Tıp,
Malzeme Bilimi
Yarı İletkenler
Gıda Mühendisliği
Kimya
Biyoloji
Jeoloji
Arkeoloji
Savunma sanayii
Maden Sanayii
Enerji Üretimi (EA)
Ö. Yavaş
7
Dünyadaki Hızlandırıcıların Dağılımı
İyon İmplantasyonu ve Yüzey Modifikasyonu
: 7000
Endüstriyel Uygulamalar
: 1500
Radyoterapi
: 5000
İzotop Üretimi
: 200
Sinkrotron Işınımı ve FEL
: 100
Parçacık Fiziği ve Nükleer Fizik
: 120
Hadronterapi
:
Diğer
: 1000
25
~15.000 Parçacık Hızlandırıcısı
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
8
Global View of Accelerator Technology
JLab High Gradient
CERN
JLab
DESY/TESLA
CESR
TU Darmstadt
KEK
LANL
FNAL
Peking
University
ANL
Center for Advanced
Technology, Indore
CEA
Orsay
Australian
National
University
CEA Saclay
03.03.2008
INFN Genoa
INFN Legnaro
UPHDYO-III
INFN Milan
Ö. Yavaş
9
Dünyadaki Sinkrotron Işınımı
Kaynaklarının Dağılımı
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
10
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
11
TÜRK HIZLANDIRICI MERKEZİ
… 20 Yıllık Yolculuk …
„
„
„
„
1997-2001: Fizibilite
2002-2005: İçerik Tasarımı
2006-2010: Teknik Tasarım ve IR SEL Lab. (YUUP)
2010-2017: Parçacık Fabrikası, SI, SEL ve
Proton Hızlandırıcısı
Dünya Standartlarında İlk
Türk Hızlandırıcı Merkezi Tamamlanmış Olacak!
Turkic Accelerator Center (TAC)
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
12
Projenin Önceki Aşamaları
„
I. Aşama: Fizibilite Raporu (FR)
(1997-2000, 7 kişi)
Parçacık Hızlandırıcıları:Türkiye’de
Neler Yapılmalı (Ankara Ü. ve Gazi Ü.)
Yürütücü: Prof. Dr. S. Sultansoy
Doç. Dr. Ö. Yavaş
http://bilge.science.ankara.edu.tr
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
13
Projenin Önceki Aşamaları
„
II. Aşama: İçerik Tasarımı Raporu (İTR)
1. Türk Hızlandırıcı Merkezinin Genel
Tasarımı (Ankara Ü. ve Gazi Ü.)
(2002-2005, 18 Kişi)
Yürütücü: Prof.Dr. S. Sultansoy
2. Sinkrotron Işınımı ve Serbest
Elektron Lazeri Üretimi ve Kullanımı İçin
Genel Tasarım (Ankara Ü.)
(2003-2005, 12 Kişi)
Yürütücü: Prof. Dr. Ö. Yavaş
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
14
Yol Haritası
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
1997-2001
: İlk Adım (Fizibilite)
2002-2005
: İkinci Adım (CDR)
2006-2010
: Üçüncü Adım (Test Lab.&TDR)
TAC Test Lab. (IR FEL)
TAC Teknik Tasarım Raporu (TDR)
2010-2017
: Son Adım (TAC’ın Kurulumu)
3. Nesil Sinkrotron Işınımı (SI) Tesisi
4. Nesil SASE Serbest Elektron Lazeri (SEL)
Elektron-pozitron çarpıştırıcısı (Parçacık Fabrikası)
100 MeV ve 1 GeV enerjili proton hızlandırıcıları
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
15
TAC Kompleksinin Şematik Görünümü
(Fizibilite Raporundan)
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
16
TAC Charm Fabrikası Parametreleri
Parameter
e--linac
e+-ring
Energy, GeV
1.00
3.56
Particles per bunch, 1010
0.55
11.00
β function at IP, cm
0.45
0.45
Normalized emittance, μm·rad
6.17
22.00
Bunch length, cm
0.10
0.45
Transverse size at IP, μm
3.76
3.76
Beam-beam tune shift
-
0.056
Collision frequency, MHz
30
Luminosity (HD·L)
1.4 1034 cm-2s-1
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
17
TAC Charm Fabrikasının Yeri
e+-e- Colliders: Past, Present and Future
37
L
(cm-2
s-1)
10
-2
SUPER
FACTORIES
-1
L (cm sec )
1036
KEK B and PEP II
1035
1034
DAFNE2
BEPCII
33
10
GLC
KEK B
PEP II
TAC
CESR
FACTORIES
CESRc
LEP
32 DAFNE
10
DORIS
31
10
30
10
TRISTAN
PETRA
VEPP2000
BEPC
VEPP4M
SPEAR
VEPP2M
COLLIDERS
ADONE
E
29
10
cm
1
10
100
(GeV)
1000 E (GeV)
6
from D. Asner “Status of BES” (TAC is added)
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
18
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
19
THM Işınım Kaynakları
• Sinkrotron Işınımı (3. nesil SI)
• Serbest Elektron Lazeri (4. nesil SEL)
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
20
Işınım Kaynakları
Average brilliance of
X-ray sources
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
21
Işınım Kaynakları
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
22
Magnet Çeşitleri ve Spektrumları
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
23
THM Pozitron Sinkrotronu
Horizontal plan view [X-Y plane]
Horizontal plan view [X-Y plane]
Örgü:
DBA
Grid size
1.2837 [m]
Boy. (m) K (1/m2) ρ (m)
Grid size
9.5000 [m]
03.03.2008
UPHDYO-III
B (T)
Q1
0.30
BD
2.40
Q2
0.40
-1.30
-15.44
Q3
0.40
1.24
14.72
Ö. Yavaş
1.10
B' (T/m)
13.06
12.22 0.972
24
THM Sinkrotron Işınımı
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
25
THM SI Parlaklıkları
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
26
Sinkrotron Işınımının Uygulama Alanları
Foton
Enerjisi (eV)
Biyoloji/
Tip
Kimya
Fizik
Teknoloji
0.1
Kızılötesi
Biyokimya
Katalizli
Reaksiyonlar
Katıların
ElektronYapısı
Spektroskopid
e yeni
metodlar
1
Görünür
VUV ve X-ışını
mikroskopisi
Foto-kimya
Yüzeylerin ve
Arayüzlerin
Özellikleri
Yüksek
performanslı
optik
10
Morötesi
Radyografi
Atomik ve
moleküler fizik
Kalibrasyon ve
Radyasyon
Standartları
100
Vakum
morötesi
Akışkan
yüzeylerde
Kompleks
biyomolekülleri
n yapısının
belirlenmesi
Fotoelektron
Spektroskopisi
Zigzaglayıcı ve
salındırıcı
ışıması
araştırması
03.03.2008
Işıma
tahribatının
incelenmesi
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
27
Sinkrotron Işınımının Uygulama Alanları
Foton
Enerjisi (eV)
Biyoloji/
Tp
Kimya
1000
Yumuşak xışını
X-ışını
anjiyografisi
Ve tomografisi
İz
Tomografi
elementlerinin
analizi
Teknoloji
Malzeme
araştırması
İnelastik xışını Saçılması
10000
Sert x-ışını
03.03.2008
Fizik
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
28
Bölgemizdeki SI Projeleri
„ SESAME
(Ürdün)
Synchrotron-light for
„ Experimental
„ Science and
„ Applications in the
„ Middle
„ East
„
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
29
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
30
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
31
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
32
CANDLE (Ermenistan)
Center for the
„ Advancement of
„ Natural
„ Discoveries using
„ Light
„ Emission
„
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
33
CANDLE (Ermenistan)
„
„
„
„
„
„
3 Gev’lik Sinkrotron
216 m Çevre
Üçüncü nesil
74 Deney istasyonu
2007 yılında çalışmaya başlaması planlanıyor
Toplam maliyet: 48 milyon $
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
34
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
35
THM SASE SEL
ön
rf-tabanca hızlandırıcı
paketcik
sıkıştırıcı
salındırıcı
Fotokatot
Eğici magnet
SEL
demeti
Deney
Bölgesi
Lineer Hızlandırıcı
Planlanan Elektron Demet Enerjileri:
sürücü lazer
03.03.2008
130 MeV ve 1 GeV
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
demet
durdurucu
36
THM SASE SEL (1 GeV) Parametreleri
Parametre
Değer
7.7
Lazerin Dalgaboyu, λSEL (nm)
Enerjisi, ESEL (eV)
160.5
1.8*10-3
ρ parametresi
Doyum gücü, (GW)
2.1
Ortalama gücü, (kW)
21.8
Kazanç uzunluğu, Lg (m)
0.75
Akı, (Foton/s)
8.5*1020
Pik Akısı, (Foton/s)
1.5*1026
Parlaklık,(Foton/s/mrad2/0.1%bg)
7.0*1023
Pik parlaklık,(Foton/s/mrad2/0.1%bg)
1.2*1029
Aydınlık,(Foton/s/mm2/mrad2/0.1%bg)
1.3*1025
Pik Aydınlık,(Foton/s/mm2/mrad2/0.1%bg)
2.3*1030
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
37
THM PH (Proton Hızlandırıcısı)
100 MeV’lik Linac
1 GeV’lik PS
Nötron Bölgesi
- Fizik
- Yer Bilimleri
- Sıvı ve Amorf
Sistemler
- Polimer Bilimi
- Mühendislik
Uygulamaları
03.03.2008
Müon Bölgesi
- Temel Müon Fiziği ve
Yeni Teknolojiler
- Müon-Katalizörlü Füzyon
- μSR
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
38
DPT YUUP Projesi
Türk Hızlandırıcı Merkezinin
Teknik Tasarımı
ve
Test Laboratuvarları
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
39
DPT YUUP Projesi
: 2006-2010
: Ankara Üniversitesi
„
: Prof. Dr. Ömer Yavaş
„
: Gazi, Boğaziçi, İstanbul,
„
Doğuş, Uludağ, Dumlupınar, Erciyes,
Niğde, S. Demirel
Üniversiteleri
: 10 Üniversiteden
„ Proje Ekibi
25’i Doktoralı 84 Araştırmacı
Web Sayfası : http://bilge.science.ankara.edu.tr
„
Süre
Koordinatör
Yürütücü
Katılanlar
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
40
YUUP Proje Ekibi
Ankara Üniversitesi (Koordinatör) (4, 14) 18*
„ Gazi Üniversitesi (4 , 8) 12
„ İstanbul Üniversitesi (7, 8) 15
„ Boğaziçi Üniversitesi (1, 2) 3
„ Doğuş Üniversitesi (3, 1) 4
„ Uludağ Üniversitesi (2, 4) 6
„ Dumlupınar Üniversitesi (2, 4) 6
„ Erciyes Üniversitesi (1, 5) 6
„ Niğde Üniversitesi (1, 5) 6
„ S. Demirel Üniversitesi (3, 3) 6
*(Doktoralı, Öğrenci) TOPLAM
(28, 54) 82
„
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
41
YUUP Projesinin Hedefleri
A. Türk Hızlandırıcı Merkezinin Teknik
Tasarım Raporunu (TTR) Yazmak*
„
„
„
„
Sinkrotron Işınımı (SI)
Serbest Elektron Lazeri (SEL)
Parçacık Fabrikası (Charm Fabrikası)
Proton Hızlandırıcısı (PH)
* 2010’da
03.03.2008
tamamlanmış olacak.
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
42
YUUP Projesinin Hedefleri
B. Test Laboratuvarlarının Kurulması
15-45 MeV’lik elektron demetlerinden
osilatör modda kızılötesi serbest
elektron lazeri elde edilecek
(3-190 mikronluk IR-FEL)
Near Infrared (NIR)
Middle Infrared (MIR)
Far Infrared (FIR)
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
43
YUUP Projesinin Hedefleri
C. Enstitüleşmek
(Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü)
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
44
Bina İhtiyacı ve Plan
„
„
„
„
„
„
„
İki Blok olarak planlandı (İdari ve Teknik)
Ön Mimari çizimler tamamlandı
Toplam 4400 m2
DPT onayı alındı
Bütçesi ayrıldı (2007)
Binaların Projelendirme İhalesi Yapıldı (Ağustos 07)
Yapım İhalesi Yapılacak (Mart 2008)
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
45
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
47
THM IR SEL’in Yapısı
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
48
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
49
Elektron Demeti parametreleri
Enerji (MeV)
15 - 40
Paketçik Yükü (pC)
80
Mikro Paketçik Süresi (ps)
1-10
Maksimum Tepe Akımı (A)
80
Mikro Paketçik tekrarlama frekansı (MHz)
Ortalama Akım (mA)
13 (77ns)
1
Makro Atma Süresi (ms)
0,1/sürekli
Makro Atma Tekrarlama Frekansı (Hz)
1-25
Normalize enine emittance (mm mrad)
<20
Normalize boyuna emttance (keV ps)
<140
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
50
1.Salındırıcı
2.Salındırıcı
9
3
0,1 – 0,275
0,1 – 0,35
Salındırıcı Açıklığı [cm]
5,5 – 9
1,6 – 3
Şiddet Çarpanı, K
0,8 – 2,3
0,3 – 1
Kutup Sayısı, N
40
50
Boyu [m]
3,6
1,5
Salındırıcı
[cm]
Periyodu
Manyetik Alanı [ T ]
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
51
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
52
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
53
1.Salındırıcı
(λu =9 cm)
2.Salındırıcı
(λu =3 cm)
1
.
h
a
r
m
o
n
i
15 MeV e- için D.B aralığı
[μm]
70 – 190
18 – 27
20 MeV e- için D.B aralığı
[μm]
40 – 107
11 – 15
25 MeV e- için D.B aralığı
[μm]
26 – 68
6,98 – 10,5
k
35 MeV e- için D.B aralığı
[μm]
14 – 35
4 – 5,2
40 MeV e- için D.B aralığı
[μm]
10 – 27
2,6 – 4,43
3
.
h
a
r
m
o
n
i
15 MeV e- için D.B aralığı
[μm]
24 – 64
7,5 – 9,5
20 MeV e- için D.B aralığı
[μm]
14 – 35
4,21 – 5.63
25 MeV e- için D.B aralığı
[μm]
9 – 23
3,15 – 3.86
k
35 MeV e- için D.B aralığı
[μm]
5,5 – 12
3,44 – 3.15
03.03.2008
40 MeV e- için D.B
UPHDYO-III
aralığı [μm]
Ö. Yavaş
4 – 9,5
1,5 – 1,9
54
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
55
THM IR SEL’in Ana Parametreleri
„
„
„
„
„
„
Dalga boyu aralığı
Ortalama gücü
Tepe güç değeri
Atma enerjisi
Akısı (foton/s/mrad/%0,1BG)
Tepe Parlaklığı
(foton/s/mm2/mrad/%0,1BG)
03.03.2008
UPHDYO-III
: 2,6 – 190 μm
: 0,1 – 25 W
: ~10 – 50 MW
: 0,01 – 2 μJ
: >10^15
: >10^30
Ö. Yavaş
56
A.Ü.
TEKNOLOJİ
GEL. BÖL.
Ankara Üniversitesi
Virancık (50. Yıl)
Kampüsü
GÖLBAŞI
Hızlandırıcı
Teknolojileri
Enstitüsü
Ve
Laboratuvar
MÜH. FAK.
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
57
Dünyadan Bazı IR FEL Laboratuvarları
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
iFEL (Osaka, Japan)
Duke MK III (Duke, USA)
FOM FELIX (Holland)
SCA-FEL (Stanford, USA)
LURE CLIO (Orsay, France)
Jefferson FEL (USA)
FEL-SUT (Tokyo, Japan)
FELBE (Dresden, Germany)
LANL AFEL (Los Alamos, USA)
SDALINAC IR-FEL (Darmstadt)
IHEP Beijing FEL (China)
ISIR FEL (Osaka, Japan)
JAERI (Japan)
03.03.2008
UPHDYO-III
: 1-22 μm
: 1.7-9.1 μm
: 3.1-35 μm
: 3-10 μm
: 3-90 μm
: 3.2 - 4.8 μm
: 5 -16 μm
: 3-150 μm
: 4-8 μm
: 6.6 - 7.8 μm
: 5-25 μm
: 21-126 μm
: 17-30 μm
Ö. Yavaş
58
Türk IR-FEL’in Dünyadaki yeri
Türk IR-FEL
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
59
Hangi Hızlandırıcı, Hangi Alan?
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
60
MeV Enerjili Elektron Beam ile Araştırma
(ELBE’den)
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
61
ELBE Rad. Lab. (FZR, Dresden)
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
62
FEL Part of ELBE Lab.
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
63
FEL@ELBE
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
64
Synergies for new science at FELs
Synchrotron radiation
Laser experiments
FEL experiments
experiments
Accelerator Science & Particle Physics methodology
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
65
IR SEL’in Kullanılabileceği
Ana Araştırma Alanları
„
„
„
„
„
„
Nanoteknoloji
Biyoteknoloji
Yarı İletken teknolojisi
Medikal Uygulamalar
Optik Araştırmaları
Foto Kimya, Foto Biyoloji, Foto Jeoloji
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
66
IR SEL’in Uygulamaları
„
„
„
„
„
„
Doku reaksiyonlarının izlenmesi
Kolesterol esterlerinin seçimli temizlenmesi
Diş yüzeylerinin modifikasyonu
Hücre düzeyinde mekanik stress indükleme
Süper örgüler, kuantum noktaları, kuantum kuyuları
ve kuantum hatları gibi kuantum yapılar üzerine,
geleneksel yöntemlerle zor olan, temel fotonik
araştırmalar yürütmek ve yeni fonksiyonel aygıtlar
geliştirmek (nanoteknolojik araştırmalar)
Yarıiletkenlerde foton işlemleri ile gap ayarları
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
67
IR SEL’in Uygulamaları
•
Atom ve Molekül Fiziği
(Çoklu iyonlaşma, saçılma v.b.)
•
Radikallerin faz geçişleri ve eritilmeleri
•
Plazma spektroskopisi
•
Akıllı malzemelerde magnetik özellikleri
•
Yüzey ve arayüzey araştırmaları
•
Biyolojik ve kimyasal süreçlerin izlenmesi
Polimerlerin yapısal ve dinamik özelliklerinin
araştırılması UPHDYO-III
03.03.2008
Ö. Yavaş
•
68
IR SEL’in Diğer Bazı Uygulamaları
Protein dinamiğinin incelenmesi
„
Yarıiletken yapılarda koherent geçiş yüzey ölçümleri
„
GaAs-AlGaAs kuantum kuyularında üçüncü seviye lineer olmayan
katsayıların ve elektron durulma zamanlarının gözlemlenmesi
„
Elektrokimyasal arayüzlerdeki titreşim dinamiğinin karakterize
edilmesi
„
Moleküllerdeki titreşimsel enerji transferlerinin incelenmesi
GaAs alt tabakaları arasındaki girişim üzerinde çalışılarak ikinci
„
mertebe lineer olmayan iletim ve değerlik bantlı kuantum
kuyularının hassas yapılarının ortaya çıkartılması
Yarıiletken hetero-eklemlerin bant süreksizlikleri
„
„
Yumuşak doku kesiklerinin çalışılması, istenmeyen dokuların
temizlenmesi
„
Beyin tümörü biyopsisi, oküler tedavi, fotodinamik terapi, kolesterol
temizlenmesi
„
Biyofiziksel, biyomoleküler ve biyomedikal araştırmalar
„
Foto-termal etkilerle dokuların kesilmesi, foto-mekanik etkilerle sert
dokuların kaldırılması
Fotokimyasal etkilerle bir yüzeyin modifikasyonu
„
„
Diş minesinin sertliğini ve aside karşı dayanıklılığını arttırmak
„
Yüksek duyarlıklı örneklerde Foto Akustik Spektroskopi (PAS)
SEL-PAS ile biyomedikal
ve yar
„03.03.2008
UPHDYO
-III ıiletken
Ö.ara
Yavaşştırmaları
69
„
YUUP Çalıştayları
„
„
„
„
„
I. YUUP Çalıştayı
12-13 Mayıs 2006, Ankara Üniversitesi
http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Program1.html
II. YUUP Çalıştayı
01-03.12.2006, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu
http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Program2.htm
III. YUUP Çalıştayı
11-12-13 Mayıs 2007, Ankara Üniversitesi
„
03.03.2008
http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Program3.htm
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
70
YUUP Gelişim Raporları
„
„
„
„
„
I. Altı Aylık Gelişim Raporu
(Ağustos 2006)
http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/rapor1.doc
II. Altı Aylık Gelişim Raporu
(Şubat 2007)
http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Rapor2.pdf
III. Altı Aylık Gelişim Raporu
(Ağustos 2007)
http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Rapor3.pdf
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
71
Yurtdışı Protokoller
„
Ankara Üniversitesi
CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi)
(Cenevre, İsviçre)
www.cern.ch
Protokol: 08/2005 – 08/2009
„
Ankara Üniversitesi
FZD (Forschungzentrum Dresden)
www.fzd.de
Protokol: 01/2007 – 12/2011
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
72
Yurtdışı Protokoller
„
„
Ankara Üniversitesi
DESY (Deutsche Electronen Synchrotron, Hamburg)
www.desy.de
İş Birliği Anlaşması: 06/1996-06/2011
Protokol: 03/2007-12/2011
Ankara Üniversitesi
BESSY (Berliner Elektronenspeicherring-Gesellschaft für
Synchrotronstrahlung, Berlin)
www.bessy.de
Protokol: 03/2007 – 12/2011
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
73
Yurtdışı Protokoller
„
Ankara Üniversitesi
Osaka Üniversitesi & iFEL (Osaka,
Japonya)
www.osaka-u.ac.jp
„
Planlanan protokol: 09/2007 – 12/2011
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
74
Ulusal Hızlandırıcı Kongreleri (UPHUK)
ve
Ulusal Hızlandırıcı ve Dedektör Yaz Okulları (UPHDYO)
„
I. Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK-I)
25-26 Ekim 2001, TAEK, ANKARA
Proceedings: http://www.taek.gov.tr/uphuk1/
„
„
„
II. Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK-II)
07-09 Haziran 2004, ATO, ANKARA
Proceedings: http://www.taek.gov.tr/uphuk2/
„
„
„
„
„
„
„
„
I. TFD Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (I. UPHDYO)
04-09 Temmuz 2005, Ankara Üniversitesi, ANKARA
http://bilge.science.ankara.edu.tr/TAC/yazokulu.htm
II. TFD Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu
(II. UPHDYO)
18-24 Eylül 2006, Bodrum,Türkiye
http://fizik.cu.edu.tr/tfd_okul/default.asp
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
75
III. UPHUK ve III. UPHDYO
„
„
III. Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları Kongresi (UPHUK-III)
17-19 Eylül 2007, Bodrum
Bilim Kurulu Başkanı:
Prof. Dr. A. Kenan ÇİFTÇİ (Ankara Ü. Fen Fak.)
Düzenleyen Kuruluşlar: TAEK, Ankara Ü., İstanbul Ü., Y. Teknik Ü.,
Muğla Ü.
http://homepage.uludag.edu.tr/~uphuk3/
III. Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu
(UPHYO-III)
20-24 Eylül 2007, Bodrum
Bilim Kurulu Başkanı:
Prof. Dr. Ömer YAVAŞ (Ankara Üniv. Müh. Fak.)
Düzenleyen Kuruluş: Türk Fizik Derneği
Destekleyen Kuruluşlar: TAEK, TÜBİTAK, FMO, Ankara Ü., İstanbul
Ü., Y. Teknik Ü., Muğla Ü.
http://nuclear.istanbul.edu.tr/yazokulu
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
76
2010’a kadar neler başarılmalı…
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
BTYK, Parçacık Fiziği, Nükleer Fizik ve Hızlandırıcı
Teknolojilerini öncelikli alan olarak kabul etmeli…
Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü kurulmalı…
CERN’e Tam Üyelik gerçekleşmeli…
TAEK Siklotron Projesi tamamlanmalı…
TAEK Elektron Beam Projesi tamamlanmalı…
YUUP IR FEL Projesi tamamlanmalı…
THM Teknik Tasarım Raporu yazılmalı…
Türk Cumhuriyetleri ve Bölgesel işbirliği…
Diğer büyük merkezler ile (DESY, FNAL v.b.) ulusal işbirliği..
Başarılı ve ilgili gençlere burs ve kadro uygulaması…
TAEK, TÜBİTAK, Üniversiteler ve Sanayi İşbirliği…
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
77
Hızlanmalıyız… Hızlandırmalıyız…
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
Dünya (1940’lar)
Proton demetleri : ~ MeV
Elektron demetleri: ~ MeV
Dünya (2010’lar)
Proton Demetleri: ~ TeV
Elektron Demetleri: ~ TeV
Türkiye (2010’lar)
TAEK Cyclotron Proton demeti: ~ 30 MeV
THM Test Lab. (IR FEL) Elektron demeti : ~ 30 MeV
THM Elektron, Pozitron, Proton Hızlandırıcıları: ~ GeV
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
78
Sonuç
„
21. yüzyılın jenerik teknolojilerinden sayılan
Parçacık Hızlandırıcıları konusunda
A.B.D’nin 1930’larda, AB’nin 1954’te
(CERN), Almanya’nın 1959’da (DESY),
Japonya’nın 1962’de (KEK) attığı ilk
adımları ülkemiz bu projeleri başararak
atmalıdır ve devamında başarılı olmalıdır.
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
79
Teşekkürler…
http://bilge.science.ankara.edu.tr
03.03.2008
UPHDYO-III
Ö. Yavaş
80