Çocuk Felci

Poliomiyelit (Çocuk felci)
HASTALIK
Çocuk felcine (Polio) hangi mikroorganizma neden olur?
Çocuk felcine poliovirüs Tip 1, 2, 3 neden olur.
Çocuk felci nas›l yay›l›r?
Çocuk felci genellikle hasta kiflilerin d›flk›s› ile yayd›¤› polio virüsünün bulaflt›¤› yiyecek
ve içecekler yoluyla bulaflmaktad›r. ‹yi y›kanmam›fl eller bulaflta rol oynamaktad›r.
Çocuk felci virüsünü ald›ktan ne kadar süre sonra belirtiler görülür?
Çocuk felcinin kuluçka dönemi ortalama 6-20 gündür (3 günden 35 güne kadar de¤iflen
aral›kta olabilir).
Çocuk felcinin belirtileri nelerdir?
‹lginç bir flekilde çocuk felci virüsünü alan ve hastalanan kiflilerin %95’inde belirti
görülmez.
Çocuk felci virüsünü alan di¤er %4-8’lik gruptaki kiflilerde bo¤az a¤r›s›, atefl, bulant›,
kusma gibi pek çok hastal›kta görülebilecek, hafif, çok spesifik olmayan belirtiler görülür.
Yaklafl›k %1-2’lik grupta ise paralitik olmayan (felç görülmeyen) aseptik menenjit geliflir
ve ense, s›rt ve bacak kaslar›nda k›sa süreli sertlik meydana gelir.
Tüm çocuk felci enfeksiyonlar›n›n (polio virüsünün bulaflt›¤› grubun) %2’sinden az›nda
bacaklarda, kollarda veya her ikisinde birden kal›c› zay›fl›k ve felcin ortaya ç›kt›¤› klasik
“gevflek felç” tablosu görülür.
Çocuk felci ne kadar ciddi bir hastal›kt›r?
Çocuk felci vakalar›n›n çok büyük bir k›sm› hafif olmas›na ra¤men %2 vakada geliflen
felç ve kal›c› sakatl›k bu hastal›¤›n korkulan bir hastal›k olmas›na yol açmaktad›r.
Felç geliflen çocuk felci vakalar›n›n çocuk yaflta ise %2-5’i, eriflkinlerin ise %15-30’u
hayat›n› kaybetmektedir.
103
Çocuk felci virüsünü alan çocuk ne kadar süreyle virüsü bulaflt›r›r?
Çocuk felci virüsü ile enfekte olan hastalar, hastal›k bafllamadan 7-10 gün öncesinden
itibaren virüsü yaymaya bafllarlar. Daha sonra ise 3-6 hafta süreyle virüsü yaymaya
devam ederler.
Çocuk felcinin tedavisi var m›d›r?
Çocuk felcinin tedavisi yoktur. Çocuk felci ile enfekte olan kiflilere yatak istirahati ve s›v›
takviyesi gibi destekleyici tedavi verilir. Hasta kiflilerin d›flk›s› ile virüsün yay›l›m›n›
engellemek için standart önlemler al›nmal›d›r.
Çocuk felci hastal›¤› dünyada ne kadar yayg›nd›r?
Dünya Sa¤l›k Örgütü 1988’de dünya üzerinden çocuk felcini yok etme karar› alm›flt›r.
2000 y›l›nda hastal›¤› dünya üzerinden yok etme hedefine ulafl›lamamakla birlikte çok
büyük bir ilerleme kaydedildi. 1988’de tüm dünyada 350.000 çocuk felci vakas› bildirilirken, 2001 y›l›nda sadece 10 ülkeden 480 vaka bildirilmifltir. 2006 y›l›nda ise Nijerya,
Hindistan, Afganistan ve Pakistan olmak üzere 4 ülkede polio endemik olarak görülmektedir. Ancak polio görülmeyen baz› ülkelere de yay›lm›flt›r.
ÇOCUK FELC‹ AfiISI (POLIO)
Çocuk felci afl›s› ilk olarak ne zaman kullan›lmaya bafllanm›flt›r?
‹lk kullan›lmaya bafllanan çocuk felci afl›s›, Jonas Salk taraf›ndan gelifltirilen ve 1955 y›l›nda
ruhsat alan inaktive (ölü) çocuk felci afl›s›d›r (IPV).
1961’de, Dr. Albert Sabin taraf›ndan canl› atenüe (zay›flat›lm›fl) çocuk felci afl›s› (OPV)
gelifltirilmifltir. Bu afl› enjeksiyon yerine a¤›zdan kullan›lan bir afl›d›r. 1963’te a¤›zdan
kullan›lan canl› zay›flat›lm›fl çocuk felci afl›s› her üç tip çocuk felci virüsünü de içermek
üzere gelifltirilmifl ve ruhsat alm›flt›r. 1988 y›l›nda gücü geniflletilmifl IPV formülasyonu
kullan›ma girmifltir.
Bu afl› nas›l uygulanmaktad›r?
OPV a¤›zdan damla fleklinde uygulanmaktad›r. IPV ise bacaktan veya koldan enjeksiyon
fleklinde uygulanmaktad›r.
104 Polio
Çocuk felci afl›s› önerisi neden OPV’den IPV’ye de¤iflmektedir?
Polio’dan ar›nd›r›lm›fl ülkelerde art›k vahfli polio virüsüne ba¤l› vaka görülmemekte ancak
OPV afl›s›n›n içerisinde bulunan afl› virüsüne ba¤l› az say›da polio vakas› görülmektedir.
IPV’ye dönüfl, OPV nedeniyle ortaya ç›kan az say›da vaka görülme ihtimalini (2.4 milyon
dozda bir) ortadan kald›r›rken afl›lanan kiflileri çocuk felcinden korur. OPV polio virüsünün
di¤er insanlara bulafl›n›n önlenmesinde daha iyidir ancak kuzey yar›mkürede ve Avrupa
bölgesinde (ülkemiz de dahil) vahfli polio virüsü dolaflmamaktad›r ve bu nedenle bu ülkelerde bu avantaja çok ihtiyaç olmamaktad›r. Bununla birlikte vahfli polio virüsünün
hastal›¤a neden olmaya devam etti¤i ülkelerde OPV kullan›lmaya devam edilmektedir.
Yine ayn› flekilde di¤er ülkelerden polio yay›lma riski tafl›yan ülkeler bu vakalar›n yay›l›m›n›
engellemek için OPV kullanmaya devam edebilirler.
Kimler çocuk felci afl›s› olmal›d›r?
Tüm bebekler afl›lanmas›na engel bir hastal›¤› yoksa çocuk felci afl›s› olmal›d›r. Primer
seri afl›lama bir veya iki ay ara ile üç doz 2., 3., 4. veya 2., 4., 6. aylarda ve 16-18 ay
aras›nda dördüncü doz olmak üzere toplam dört dozdan oluflur. Tekrar doz 4-6 yafl
aras›nda (okul öncesinde) uygulan›r (e¤er üçüncü doz çocuk felci afl›s› 4 yafl veya daha
geç bir dönemde uygulanacak kadar afl›lama flemas› gecikmediyse).
OPV ve IPV afl›lar› birbirini takip eden flekilde uygulanabilir mi?
Evet. OPV ve IPV afl›lar› birbirini takip eden flekilde uygulanabilirler. Afl› serisine IPV ile
bafllamak (özellikle ilk 2 dozda IPV uygulanarak) tercih edilmelidir.
Çocuk felci Türkiye’de görülüyor mu?
Ülkemizde son çocuk felci vakas› 1998 y›l›nda A¤r›’da görülmüfltür. Ülkemiz 2002 y›l›
Haziran ay›nda Avrupa bölgesi ile birlikte çocuk felcinden ar›nd›r›lm›fl ülkeler aras›na
girmifltir.
Ülkemizde çocuk felci görülmedi¤ine göre neden çocu¤uma hala çocuk felci afl›s›
yapt›rmam gerekiyor?
Çocuk felci dünya üzerinde hala baz› ülkelerde görülüyor ve hatta salg›nlara neden
olabiliyor. Çocuk felci virüsü bu ülkelerden rahatl›kla bulaflabilme riski tafl›yor. Çocuk felci
afl›s› kullan›m› ancak polio virüsü tüm dünyadan tamamen yok edildikten sonra durdurulabilir. fiu anda dünya henüz çocuk felci afl›s›n›n durdurulabilece¤i bir aflamada bulunmamaktad›r.
Eriflkinler çocuk felcine karfl› afl›lanmal› m›d›r?
18 yafl ve üzerindeki kiflilerin, çocuk felci virüsü ile karfl›laflma riski daha az oldu¤u ve
ço¤unlukla çocuk felcine karfl› ba¤›fl›kl›k kazanm›fl olduklar› için, rutin olarak çocuk felci
afl›s› yapt›rmalar› gerekmemektedir.
105 Polio
Ancak baz› eriflkinler çocuk felci virüsünün bulaflmas› aç›s›ndan risk alt›ndad›r (örne¤in,
çocuk felcinin s›k görüldü¤ü ülkelere seyahat edenler, laboratuvarda çocuk felci virüsü
ile çal›flanlar ve çocuk felci virüsü ile karfl›laflma ihtimali yüksek olan sa¤l›k çal›flanlar› gibi).
E¤er çocuk felci virüsünün bulaflmas› aç›s›ndan risk alt›nda olan bir eriflkin daha önce hiç
çocuk felci afl›s› olmad›ysa toplam üç doz çocuk felci afl›s› yapt›rmal›d›r. ‹lk iki doz çocuk
felci afl›s› bir ya da iki ay ara ile uygulanmal›d›r. Üçüncü doz ise ikinci dozdan 6-12 ay
sonra yap›lmal›d›r. E¤er daha k›sa süre içinde h›zl› bir korunma sa¤lanmas› gerekiyorsa
üç doz afl› her biri birer ay aral›klarla olmak üzere uygulanabilir.
E¤er risk alt›ndaki eriflkin daha önce sadece bir veya iki doz çocuk felci afl›s› olduysa (OPV
veya IPV), son dozun ne kadar süre önce yap›ld›¤›na bak›lmaks›z›n, kalan afl› dozlar›
tamamlanmal›d›r.
E¤er risk alt›ndaki eriflkinin çocuk felci afl›lar› daha önce tam olarak uyguland›ysa (üç veya
daha fazla dozda OPV veya IPV) korunmay› güçlendirmek için tek doz tekrar çocuk felci
afl›s› yap›labilir.
Çocuk felci afl›s› ne kadar güvenilirdir?
IPV afl›s› çok güvenilir bir afl›d›r; flu ana kadar hiç ciddi yan etki bildirilmemifltir. OPV ise
özellikle ilk dozlarda olmak üzere 720.000 dozda 1 çocukta afl›ya ba¤l› felce neden
olabilmektedir. OPV afl›s› toplumsal ba¤›fl›kl›¤›n sa¤lanmas›nda önemli bir rol oynad›¤›
için kullan›lmas› gerekmektedir. Afl›ya ba¤l› riski önlemek için özellikle ilk iki dozda IPV
daha sonraki dozlarda OPV kullan›lmas› önerilmektedir.
Çocuk felci afl›s› ne kadar etkindir?
Hem OPV hem de IPV çocuk felcinden korunmada etkindir, ancak önerilen tüm doz
afl›lar›n›n uygulanmas› kofluluyla. Üç doz afl› sonras›nda IPV ile afl›lananlar›n %99’u
ba¤›fl›kl›k cevab› gelifltirmektedir ancak OPV’nin her üç çocuk felci virüsüne karfl› ayn›
koruma düzeyini sa¤lamas› için daha fazla doza ihtiyaç vard›r.
Dünya Sa¤l›k Örgütü verilerine göre her 3 tip polio virüsüne karfl› ba¤›fl›kl›k
kazan›labilmesi için gereken OPV dozu 11-13 dozdur.
‹naktive çocuk felci afl›s› (IPV), çocuk felcine neden olabilir mi?
‹naktive çocuk felci afl›s› öldürülmüfl çocuk felci virüslerini içerdi¤i için felce yol açmaz.
Oral çocuk felci afl›s› (OPV), çocuk felcine neden olabilir mi?
Olas›l›¤› düflük olmakla birlikte evet. Çünkü OPV canl› zay›flat›lm›fl çocuk felci virüslerini
içermektedir.
106 Polio
Kimler OPV veya IPV afl›s› olmamal›d›r?
Ba¤›fl›kl›k sistemi yetmezli¤i olan kifliler OPV afl›s› olmamal›d›r. Bu kifliler IPV ile
afl›lanmal›d›r.