Untitled - TÜRK KOLON ve REKTUM CERRAHİSİ DERNEĞİ

TÜRK KOLON ve
REKTUM CERRAHİ
Sİ
DERNEĞİ
ANALFİ
S
S
ÜR
TÜRK KOLON ve REKTUM CERRAHİSİ DERNEĞİ
MAKATTA ÇATLAK (Anal Fissür)
BU NASIL BİR HASTALIKTIR?
Makatta çatlak, (tıp dilinde anal fissür denir) makat bölgesini örten derideki bir çatlak ya da
yırtık oluşmasıyla ortaya çıkan hastalıktır (Şekil -1).
Şekil -1 Makat çatlağının görünümü (Resimdeki siyah ok). Çatlak makatın içinde olduğu için çatlağı görebilmek üzere makat
iki yana doğru çekilir ve hastaya dışarı doğru, dışkılar gibi ıkınması söylenir. Böylelikle makat içindeki çatlak görülebilir.
NEDEN OLUR?
Çatlak genellikle kabız olan kişilerde ortaya çıkar. Uzun süre dışkılayamayan biri zorlanarak
dışkıladığı bir sırada, sert ve kuru dışkıyı çıkarmaya çalışırken makat derisinde bir çatlak ya da
yüzeysel bir yırtık oluşur. Bu sırada ciddi bir ağrı olur ve makat kası buna tepki göstererek kasılır.
Yüzeysel çatlaklar çabucak bazen kendiliğinden iyileşir. Bunlara aniden oluşan çatlaklar (akut
fissürler) diyoruz. Ani gelişen çatlaklar (akut anal fissürler) genellikle dışkılama alışkanlığındaki bir
değişikliğe bağlı olarak (kabızlık, ender olarak da aşırı ishal gibi) gelişir. Başlangıçta derin olmayan
bu çatlak tedavi edilmezse zaman içinde (ortalama 3 ay) daha derin bir çatlak haline gelir. Bunlara
da süreğen çatlaklar (kronik fissürler) diyoruz. Süreğen çatlaklar zamanla iyileşip tekrar oluşabilirler.
Süreğen çatlaklar (kronik anal fissürler) düzensiz dışkılama alışkanlığına, fazla sıkı makat kasına ya
da altta yatan başka bir hastalığa bağlı olabilirler. Ender olarak ta kabızlığın tam tersine ishal
olanlarda makatta çatlak oluşabilir. İshal yüzünden sık sık tuvalete gitme gereksinimi duyan bir kişi,
dışkılarken sık sık ıkındığı için makat kasında tepkisel bir kasılmaya bu da makat derisinde bir
çatlak/yırtılma oluşmasına yol açar.
Yine ender olarak, makat çatlağının nedeni altta yatan ciddi bir hastalık olabilir. Barsakları
ilgilendiren mikrobik ya da yangısal bir hastalık (Crohn hastalığı gibi) çatlağa yol açabilir. Bu
durumlarda altta yatan asıl hastalığın tedavisi, genellikle çatlağın da iyileşmesini sağlar. Çatlaklar
çok ender olarak iltihaplanır ve daha ağır bir sorun haline gelebilirler.
1
NEDEN İYİLEŞMEZ?
Makat içinde oluşan çatlak aslında bir yaradır. Bu yara her tuvalet sırasında dışkı ile temas
eder. Bu durum kendiliğinden iyileşmeyi geciktirir. Yara ile temas eden dışkı her defasında makat
kaslarının kasılmasına yol açar. Makat kasıldıkça yara iyileşemez. Bir kısır döngü oluşur. Öte yandan
çatlağa yol açan durum (kabızlık ya da ishal)devam ederse hastalık ta devam eder.
BU HASTALIK KANSERE DÖNÜŞÜR MÜ?
Hayır. Makatta çatlak iyi huylu denilen hastalıklardandır; kansere dönüşmez. Ancak, bu
hastalıkta ortaya çıkan makattan kanama gibi yakınmalar, kalın barsak ve makat kanserlerinde de
görülebildiğinden doğru tanı ancak, bir hekim tarafından konulabilir. Bu nedenle yakınması olan her
hasta öncelikle bir hekim tarafından değerlendirilmelidir.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Makatta ağrı: Hastalar genellikle dışkılama sırasında makatlarında meydana gelen yanma ya
da yırtılma şeklinde keskin bir acı ya da ağrı olduğunu söylerler. Ağrı dışkılama sonrası birkaç dakika
sürer. Bazense çok daha uzun, saatlerce sürebilir. Ağrının nedeni makattaki kasların kasılmasıdır.
Ağrının şiddeti kişiden kişiye değişir. Bazen o kadar şiddetli olur ki hasta ağrı nedeniyle dışkılamadan
korkar ve tuvalete gitmez.
Makattan kanama: Kanama çok şiddetli olmaz. Genellikle az miktardadır. Kan parlak ve açık
kırmızıdır. Oluş şekli dışkılamadan sonra damla damla akıntı şeklinde ya da tuvalet kağıdına kan
bulaşması şeklindedir.
Makatta şişlik: Çatlağın dış kenarı bazı hastalarda şişer ve bir çıkıntı halini alır. Hastalar
tuvaletten sonra makat bölgesini temizlerken bu bölgede daha önce olmayan bir çıkıntının
oluştuğunu fark edebilirler (Şekil – 2).
Kaşıntı: Genellikle süreğen çatlaklarda oluşur. Bir iyileşip bir tekrar oluşan çatlak, makatta
kaşıntıya yol açabilir.
Şekil - 2 Burada makat bölgesi kesitsel olarak görülmektedir. Ortada çatlak ve çatlağın dış kenarında çıkıntı/şişlik
görülmektedir. Resimdeki siyah ok yukarıda sözü edilen makat kasını göstermektedir (ASCRS’den alınmıştır)
2
ÇATLAK NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Bu sorun bir hekime başvurmanızı gerektiren bir durumdur. Kendi kendinizi tedavi etmeye
çalışmayınız. Aniden oluşan ve derin olmayan çatlakların pek çoğu bir tedavi gerektirmeden
kendiliğinden iyileşirler. Asıl sorun süreğenleşen çatlaklardır.
Genel olarak ani çatlaklar ilaç ve bazı önlemler ile süreğen çatlaklar ise ameliyatla tedavi
edilir. Bu nedenle ani oluşan bir çatlağın tedavi edilmesi önemlidir. Aksi halde süreğen hale gelen
çatlaklar ilaç ve önlemlerle çok daha zor tedavi edilir ve ameliyat gerekli olur.
Tedavide öncelik çatlağa yol açan olayın ya da hastalığın ortadan kaldırılmasıdır. Kabızlık
veya ishalin düzeltilmesi veya altta yatan daha ciddi bir hastalık varsa onun tedavi edilmesi gerekir.
İkinci yapılması gereken dışkının yumuşak hale getirilmesi ve dışkılamanın aşırı ıkınmadan
yapılmasıdır. Posalı/lifli yiyeceklerle beraber bol miktarda su içilmesi dışkının yumuşak ve hacimli
olmasına yardımcı olur. Böyle bir dışkı fazla ıkınmadan çıkarılabilir.
Dışkılamadan önce ve sonra sıcak suya oturarak bir süre (10 dakika) banyo yapılması
makattaki kasılmayı gevşetebilir. Dışkılama dışında da düzenli olarak günde birkaç kez sıcak suya
oturma şeklinde banyo uygulaması tedaviye yardımcı olur.
Ağrıyı gidermek için basit ağrı kesici ilaçlar alınabilir. Makat cildine sürülecek ağrı giderici
(anestezik) merhemler ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Makattaki kas kasılmasını giderecek kas
gevşetici merhemler ya da başka yöntemler de tedavide kullanılmaktadır.
Ameliyatsız tedavi, genellikle 6 hafta sürer. İlk 1–2 haftada etkisini göstermeye başlar. 2 aylık
tedaviye rağmen geçmeyen çatlak, süreğen hale gelmiş demektir.
İlaç ve önlemler ile ani gelişen yüzeysel çatlakların %70-80‟inin iyileşir. Genellikle bu
yaklaşımla düzelmeyen ya da tekrarlayan makat çatlaklarında cerrahi tedavi gerekebilir.
AMELİYATSIZ TEDAVİ SIRASINDA NE OLURSA TEKRAR HEKİME BAŞVURMALI?
 Yüksek ateş (derece ile ölçtüğünüzde 38.5‟in üzerinde),
 Makattan aşırı kanama,
 Makattan akıntı ya da makatta sıcak bir gerginlik, zonklayıcı ağrı olursa yeni bir sorun
eklenmiş olma olasılığı yüzünden tekrar hekiminize görünmeniz gerekir.
AMELİYATSIZ TEDAVİ İLE İYİLEŞMEYEN ÇATLAKLAR İÇİN NE YAPILABİLİR?
İlaç ve önlemlerle geçmeyen bir çatlak iyileşmeyi engelleyen bir neden olup olmadığı
açısından tekrar incelenmelidir. Hastanın yakınmaları devam ediyorsa yapılan ikinci muayenede
hekim çatlağı derinleşmiş buluyorsa ve makat kasının aşırı kasılma hali devam ediyorsa sorun
süreğenleşmiş demektir. Bu hastalar cerrahi tedavi gerektirir.
CERRAHİ TEDAVİ NASIL YAPILIR?
3
Cerrahi tedavi küçük bir ameliyattır. İçteki makat kasının bir kenarından kesilmesi makat
kasındaki aşırı ve sürekli kasılma sorununu çözer ve çatlağın iyileşmesini sağlar. Kasılma ortadan
kalkınca ağrı da yok olur. Ameliyatın tıp dilinde adı “sfinkterotomi” dir (makat kasının BİR KISMININ
kesilmesi anlamına gelir). Bu ameliyat genellikle 15–20 dakika sürer.
Ameliyat, yalnızca makat bölgesini uyuşturarak (lokal anestezi) ya da belden aşağısı
uyuşturularak (spinal anestezi) bazen de hasta uyutularak (genel anestezi) yapılabilir. Hastanın
hangi yöntemle ameliyat edileceğine hasta, hastanın cerrahı ve anestezi hekimi birlikte karar verir.
Ameliyat öncesinde kanama-pıhtılaşma kontrolüne yönelik kan testleri gibi bazı basit
incelemeler yapılması gerekir.
Başka bir nedenle her gün aspirin kullanan hastalar, ameliyattan en az 10 gün önce aspirin
almaya son vermelidir. Hastalar genellikle bir ya da iki gün hastanede yatar. Bazen aynı gün de
taburcu edilebilirler.
Şekil 3. Makatta çatlak için yapılan ameliyat (Sfinkterotomi)
AMELİYAT SONRASI İYİLEŞME NE KADAR SÜRE ALIR?
Tam iyileşme birkaç hafta alsa da ağrı genellikle birkaç gün içinde yok olur. Hastalar çoğu kez
ameliyattan bir hafta sonra yeniden iş ve güçlerine geri dönebilirler.
AMELİYAT SONRASINDA NE OLURSA TEKRAR CERRAHA BAŞVURMALI?
 Yüksek ateş (derece ile ölçtüğünüzde 38.5‟ in üzerinde),
 Makattan aşırı kanama,
4
 Makattan akıntı ya da makatta sıcak bir gerginlik, zonklayıcı ağrı olursa yeni bir sorun
eklenmiş olma olasılığı yüzünden tekrar hekiminize görünmeniz gerekir.
AMELİYATTAN SONRA ÇATLAK TEKRARLAR MI?
Cerrahi tedavi yapılan hastaların %90„ dan fazlasında çatlak tam olar iyileşir ve bir daha
tekrarlamaz. Belirgin bir neden olmamasına rağmen çatlak tekrarlarsa hastanın yeniden
değerlendirilmesi gerekir.
AMELİYAT DIŞKI TUTAMAMAYA YA DA KAÇIRMAYA NEDEN OLUR MU?
Usulüne uygun olarak yapılan bir ameliyat bu tip sorunlara yol açmaz.
Makatta iç ve dış olmak üzere iki grup kas vardır. Bunlardan dıştaki kas dışkı kaçırılmasını
önleyen asıl kastır. Ameliyatta sorunlu olan iç kas bir yerinden kesilir ve bu işlem makatın dışkılama
kontrol gücünü azaltmaz.
YENİ BİR ÇATLAK OLUŞUMUNU ENGELLEMEK İÇİN NE YAPILMALI?
Kabızlık probleminiz varsa, posa/lif miktarı yüksek besinler yenmesi iyi olur. Her gün kahve ya
da alkol içermeyen 8 -10 bardak sıvı tercihan su içilmesi yardımcı olur.
Hekiminiz posa/lif alımınızı artırmaya yönelik bir posa/lif içeren bir ilaç yazabilir.
Diyetinizi her gün bir kez ve zorlanmadan dışkılayacak şekilde ayarlamaya çalışmanız iyi olur.
Dışkı yumuşak ve hacimli olmalı asla sert ya da sıvı olmamalıdır.
Belirtiler tekrarlarsa sıcak oturma banyosu yapınız. Bu makattaki kasılmanın azalmasına ve
ağrının dinmesine yardımcı olur.
Hekiminiz bir merhem önermişse merhemi ağrıyan bölgeye doğrudan uygulayınız.
Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği Hasta Broşürleri serisinde yayınlanan bu dokümanların
basım ve yayın hakkı Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği‟ne aittir. Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği‟nin yazılı izni
olmaksızın bu broşürlerin hiçbir bölümü basılamaz, çoğaltılamaz ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.
5