Sauria: Scincidae

Tr. J. of Zoology
20 (1 996) 265-269 Ek Say1
o TUBITAK
Kuzey K ~ b r ~Chalcides
s
ocellatus Forskal 1 775
(Sauria; Scincidae) ~rnekleriHakk~nda
Ege
Ahrnet MERMER. Bayram GOCMEN. C. Varol TOK
Universltesi Fen Fakultesi, B~yolojiBolurnu. ZooloJi A.B.D.. Bornova. izmir-TURKIYE
Geli5 Tarihi: 28 1 3 / 1995
0zet: Bu ~ a l l ~ m a dKuzey
a
Klbrls'daki Chalcides ocellatus'un Taksonomisi, morfolojisi ve ekolojisi incelenmi~olup, biyolojisine ili~kin
gozlenmi2tir. Ayrlca Kuzey Klbrls'daki C. ocellatus populasyonu. Ege ve Akdeniz ada populasyonlar~ile Anadolu
populasyonlarlna ait degerlerle ayrlntll~olarak karyla$t~r~Imr~t~r.
b a z ~ozellikler
Anahtar Kelimeler: Kuzey Klbrls. Chaicides ocellatus. Scincidae
On 'The Samples of Chalcides ocellatus Forskal 1775 (Sauria: Scincidae)
From Northern Cyprus
Abstract: The taxonomy, morphology and ecology of Chalcides ocellatus from Northem Cyprus are examined and some biological
features of the population were observed. Also, the population of Chalcides oceiiatus in Northern Cyprus ise compared with the data
of the populations of the Aegean and Mediterranean Islands and with the Anatolian population too.
Key Words: North Cyprus, Chalcides ocellatus, Scincidae
dugunu belirtmesine kargln, populasyonlar araslnda istatistiki aq~dan onemli farklarln soz konusu olmad~glnl
Chalcides ocellatus ilk kez 1 7 7 5 y~llnda Forskal tarafindan Mlslr'dan tavsif edilmigtir. Turun esas d a g ~ l ~ g belirtrnigtir. Buna k a r g ~ l ~ k Pasteur (20,21) tum
C.ocellatus subgrubunu 6 tur halinde toplamlgtlr.
alan~ise Kuzey Afrikay'y~ tamamen qevirip, M~slr uzerinden guneyde Somali'ye kadar uzanlr (1-3).
Degigik aragtlr~cllar (2,5,11,20) C.ocellatus turunun
K
~
b
r ~ s ' tyagadlgln~
a
bildirmiglerdir. Daha sonraki ylllarda
Bu ture ait orneklerin Avrupa'da Sardunya, Korsika,
Klbrs'ln
Herpetofaunas~n~
inceleyen Osengg (22), SchaSicilya, Linosa. Lampedusa ve civar adalar~ ile Italya,
etti
ve
Sigg
(23),
Bohme
ve Wiedl (24) ile Goqmen e t
Yunanistan, Girit, Rodos. Chios. Malta ve civardaki
all.
(25)
bu
turun
Klbrls'ta
bulundugunu bekuquk adalarda yaylllg gosterdikleri bilinmektedir (1-8).
lirtmiglerdir.
Turun d a g ~ l ~gosterdigi
g
Asya areali ise Kuzeyde Tur-
Girig
kiye ve K~brls,guneyde Israil, Lubnan, Urdun, Suriye,
Irak, Arabistan Yanmadas~,doguda Iran ve Pakistan'~
iqine almaktadlr (9-18).
Anderson (2) Kuzey Afrika ulkelerinde genig bir dagll~gsahas~nasahip C.ocellatus turunu 6 varyeteye aylrm~gtlr. Bu varyetelerin aylrlml daglllglarl goz onunde
tutularak cografik formlar geklinde yapllrnlgtlr. Mertens
(3) ise soz konusu varyeteleri ayrl altturler olarak degerlendirmig ve C.ocellatus'u 6 altture aylrmlgtlr.
Bruno (5) ise C.ocellatus turunu 9 altture aylrrnlgtlr.
Boylece degigik aragtlrmacllar tarafrndan C.ocellatus
turu 11 altture ayrllm~g durumdadlr. Schneider (19)
Kuzeybat~ Afrika'da qok saylda dag ve qo1 izolasyonu
ile Avrupa'da saylslz ada izolasyonunun mevcut ol-
Bu qal~gmada elde edilen materyalin, Anadolu'nun
bat1 ve guney bolgeleri yanlnda Ege ve Akdeniz ada
populasyonlar~ ile karg~lagt~rmal~
olarak incelenmesi
amaqlanmlgtlr.
Materyal ve Metot
Kuzey K~brls'daki Chalcides ocellatus orneklerini
toplamak iqin yap~lan aragtlrma gezileri esnaslnda, dogadan yakalanan can11 ornekler once bez torbalarda
muhafaza edilmig, daha sonra tespit SIVISI (%7'lik formol-alkol karlg~rn~)kullan~larak enjeksiyon metodu ile
tespit edilmigtir.
Kuzey K ~ b r ~Chaicides
s
ocellatus Forskal 1775 (Sauria: Scincidae) Ornekleri Hakklnda
Bu araztlrmada incelenen ornekler 8 8 d , 899, 4
subadult ve 1 juvenil'den ibarettir. OrneWer ZDEU (Zoology Department Ege University) kolleksiyonunda muhafaza edilmektedir.
Orneklerin t o p l a n d ~ gyer
~ ve tarihler ile kolleksiyon
numaralar~ azag~da, ayrlca materyalin toplandlg~ istasyonlar~gosteren haritada (Sekil 1 ) verilmi~tir.
7
1
Lf.
1. Yayla 1 Curelyurt
BostanclI Cuielyurt
Sekil 1 .
3. Lapta ICirne
4. Conyeli I k f k o p
5. Aslankoy I Lefkoge
6. Salamis I Ca. magosa
1
Kuzey K~bris'daChalcides ocellatus Oineklerinin Toplandlgl
Mahaller,
''
ZDEU 42/1975
2999
LEFKOSE 03.02.1975 Leg. G. Mustafa.
2. ZDEU 82/1993 1 s a d .
28.07.1993 Leg. B. G o ~ m e n .
Aslankoyl
GonyelilLEFKOSE
3. ZDEU 5111994 2 d d , 299 GonyeliILEFKOSE
17.08.1994 Leg. B. G o ~ m e n - 0 .Saglam.
4. ZDEU 52/1994 I d , 299 Yayla-Guzelyurtl
LEFKOSE 24.08.1994 Leg. B. G o ~ m e n - 0 .Saglam.
.
5. ZDEU 5311994 2 d d 1 9 SalamislGAZI MAGOSA 27.08.1994 Leg. B. Go~men-U.Kaya.
6. ZDEU 5411994 1
20.08.1994 Leg. B. G o ~ m e n
19
LapWGIRNE
.
7. ZDEU 5511 994 '1 d 1 juv Bostancl-Guzelyurtl
LEFKOSE 24.08.1994 Leg. B. G o ~ m e n - 0 .Saglam.
lncelenen materyalde ~ezitlibiometrik degerler elde
etmek i ~ i nyapllan ol~umlerde0.2 mm.'lik hassasiyete
sahip saat gostergeli bir kumpas kullan~lrn~$lr. 0 r neklerin total uzunluklarlnda ve kuyrugu ilgilendiren
viicut oranlarlnda, kuyrugu tam orneWer degerlendirilmiz, subadult ve juveniller degerlendirmeye
allnmaml@r. Olgumler mm. olarak verilmiztir.
Ayr~ca Kuzey K ~ b r ~populasyonu
s
ile Anadolu populasyonlar~nln, saylm ve o l ~ u m ile belirtilen karakterlerin karg~laztlrllmaslnda "Farklll~kKatsaylsl" (Co-
efficient of Difference) CD = M,-M, 1 SD, + SD, formulune gore hesaplanmrztlr (26). Buna gore CD degeri
1 . 2 8 veya daha buyuk bulundugunda karyla$lrllan populasyonlar~n incelenen karakter b a k ~ m ~ n d a nayrl altturlere dahil oldugu kabul edilmektedir. Yap~lan degerlendirmelerde cinsiyetler araslnda fark bulunamad~g~
i ~ i ncinsiyetler birlikte allnrnlgtlr.
Bulgular
a. Genel gorunu$ v e Pholidosis: Bayn ust taraf~
diger Scincidae uyelerinde oldugu gibi buyuk ve simetrik plaklar ile ortuludiir. Govde ve kuyrugun gerek
ust gerekse alt taraflar~ yassl, cycloid ve birbirini kiremit gibi orten pullarla kapl~dlr.Baz ve govdeyi aylran
belirgin bir boyun bolgesi yoktur. ~ ~ g e~eklindeki
n
kulak deligi butun orneklerde mevcuttur. Orneklerin
hepsinde govdenin omuz klsmlnda. on bacak kaidesinin
arkasinda - geriye dogru uzanan bariz bir girinti bulunur. Yuvarlaklazm!~ burun ucu, alt Gene slnlrlnl
hemen hemen hiq azmaz. Yar~m ay ~eklindeki k u ~ u k
nasal plagln aqkl~gl rostrale'ye donuktur. Supranasal
plaklar tum orneklerde birbiri ile temas eder. K u ~ u k
interparietal plak, frontal ve parietal plaklar ile temastadlr. Ayr~ca 4 ornekte (961 9.05) interparietale
nuchale ile temas halindedir. Parietal plaklar. frontale.
interparietale, nuchale ve 4. supraoculare ile temastadlr. On yedi ornekte ( ~ 8 0 . 9 5 )interparietale gerisindeki parietal plaklar birbirleri ile temas etmekte, 4
ornekte ise soz konusu plaklar birbirleri ile temas etmemektedir. Orneklerin tumunde loralia 2 adettir. Bu
plaklar (loralia), 2. ve 3. supralabial, postnasal. supranasal, frontonasal ve 1. supraciliar plaklar ile temastadlr. Prefrontal ve frontoparietal plaklar bulunmaz. Bezinci supralabiale her iki tarafta da gozler
ile temastadlr. Supraciliaria 1 8 ornekte (9685.71) 6,
diger 3 ornekte (9614.29) 5'dir. Supraocularia butun
orneklerde 4 adettir. Supralabialia sadece bir ornekte
5, diger 20 ornekte (Y095.24) 4 adettir. Supralabialia
bir ornekte 7, yirmi ornekte (%95.24) ise 8 adettir.
Sublabialia bir ornekte 7, u~ ornekte (90 14.29) 5,
diger 1 7 ornekte (80.95) 6 adettir. Dorduncu parmak
a l t ~lamel saylsl 16-20 araslnda, govde ortaslnda bir SIrada boyuna dizilmiz pul slrasl 2 8 - 3 2 araslnda detji~mektedir(Tablo 1).
b. Vucut OIqum v e Oranlar~: Kuyrugu saglam bir
dizi ornekte total vucut uzunlugu 1 5 2 mm., kuyrugu
saglam iki erkek ornekten en uzun olanlnln total boyu
1 7 1 mm.'dir. Butun orneklerde baz+govde uzunlugu
6 0 - 9 9 mm. araslnda detjigmekte, ortalamas~ 70.31
mm.'dir. Baz uzunlugunun, baz+govde uzunluguna
A. MERMER.
oranl 0.129-0.159 araslnda degigmekte, ortalamas~
0.145; bag genigliginin, bag uzunluguna oranl 0.6970.892 aras~nda olup, ortalamas~ 0.762'dir. Vucut
ol~umve oranlarlna ait diger veriler Tablo 2'de verilmektedir.
c. Renk ve Desen: lncelenen orneklerde. slrt tarafin zemin rengi sarlmsl apk kahverengi veya a ~ gri
~ k
kahverengidir. Bu zemin uzerinde duzensiz dag~lm~g
ve
enine dizilmig benek geklinde ve hemen hemen bir pulu
tamamen kaplayan oceller mevcuttur. Siyah renkteki
bu ocellerin ortalar~daima beyazdlr. Ocel geklindeki bu
lekeler, govde ve kuyruk uzerinde yan yana dizilerek
duz veya dalgal~ bantlar olugturmaktad~r. Bu lekeler
ekstremitelerde ve ozellikle arka ekstrernitelerde dag ~ n ~olarak
k
bulunabildigi gibi enine veya boyuna bant
da olugturabilmektedir. Bagln uzerinde ise daha ziyade
Tablo 1 .
Chalcides ocellatus orneklerine ail Baz~ Pholidosis
Ozell~kleri ve Bunlara a ~ tStandart lstat~stik 'Jer~ler (N:
Ornek S a y ~ s ~Min:
.
En Kuluk DeQer, Max: En Buyuk
Deger, Ort: Ortalarna Deger. SD: Standart Sapma. SE:
Ortalarnan~nStandart hat as^).
KARAKTERLER
Parrnak lamelleri
Lorealia
Supraciliar~a
Supraocularia
Supralabialia
Sublabialia
Govde Ort. put saylsl
Tablo 2
N
MIN
MAX
ORT.
21
21
21
2I
21
21
21
16
20
18
1.024
0.223
6
5
8
7
32
2
5.86
4.05
7.95
5.95
29.71
0.350
0.213
0.213
0.375
1.201
0.076
0.046
0.046
0.082
0.262
5
4
7
5
28
SO
,
SE
Chalcides ocel!atus Orneklerine ait Baz~Vucut Uzunluk ve
Dranlar~ile Bunlara ait Standart lstatistik Veriler.
MIN
KARAKTERLER
--
Ba? Uzunlugu
Bag Genigligi
P~leusUzunlugu
P~leusGenigligi
Ba?+Govde Uz.
On Bacak Uz.
Arka Bacak Uz.
Kuyruk Uz.
Total Vijcut Uz.
Bag gen.Wag Uz.
Bag uz./Bag+Govde Uz.
On Bacak Uz./Ba$ffiov& Uz.
Arka Bacak Uz./Bag+Govde Uz.
Kuyruk Uz.motal Vucut Uz.
Bag+GOvde Uz./Kuyruk Uz.
9.48
6.92
8.00
4.70
60.00
11.02
15.88
76.00
152.00
0.697
0.129
0.148
0.2 16
0.500
0.929
MAX
ORT.
e. GOQAEN.
C. V. TOK
ocel geklinde olmayan az veya ~ o ksay~dabeyaz veya
siyah lekeler mevcuttur. Ventral taraf ise yeknesak sarlmsl beyaz renktedir.
d. Biyolojik ve Ekolojik Gozlemler: Adada orneklere deniz seviyesinde (10-100 m.) ve gegitli biotoplarda gunboyu rastlanmlgt~r. Karn~agllan digi orneklerde kordon veya kume halinde gogunlukla 4-6,
nadiren 11 adet ~egitli boyutlarda kiiguk yumurtalar
mevcuttur. Midesi a~llan orneklerde $ogunlukla sindirilmig durumda Coleoptera orneklerine rastlanrnlgt~r.
Bir ornekte ise henuz yutuldugu anlagllan sindirilmemig
bir Carabus sp. ornegi bulunrnugtur. Diger taraftan
Gonyeli Goleti civarlnda yumugak toprak zeminden GIkartllan orneklerle birlikte hernen her ornek yakalanan
ortamda Dictyoptera ordosuna mensup Phyllodromica
cinsi hamam boceklerine rastlanmlgtlr. Ornekler bostanc~ve yayla (Kumkoy) genellikle su yolu kenarlarlnda
Poa sp., Amaranthus sp. gibi bitkiler ve narenciye
agaclarl ile kapl~ ortamlarda. Salamis harabelerinde
ylk~kharebe taglarl altlnda ve deniz k ~ y l sboyunca
~
dikensi maki ile kapl~ kumsalda gorulmiig ve yakalanrnglardlr. Bu hayvanlar~nen s ~ kgoruldugu gunduz 11.00-12.00 saatleri araslnda olgulen hava
slcakl~g~
38-43 O C ortalarna 39 O C olarak not edilmigtir. Bu turun bulundugu ortamlarda Ablepharus kitaibeli, Ophisops elegans ve Acanthodactylus schreiberrye s ~ kolarak rastlanmlgtlr.
Ayrlca Bostancl'da agzlnda C.ocellatus bulunan bir
Coluber jugularis ornegi yakalanmlgtlr.
Kuzey Klbns'da Bizaska (Benekli Kertenkele) denilen C.ocellatus'un renk ve desen varyasyonuna iligkin
bulgular diger aragt~rlcllaraait raporlar (1.2,3.6.8,15,
16,17,18,19.20) ile uyum iqindedir. Orneklerimiz slrt
tarafta zemin sarlmsl agk kahverengi veya aqk gri
kahverengidir. Bu zemin uzerinde duzensiz dagllmlg
veya enine dizilrnig goz goz lekeler geklinde ve tamamen bir pulu kaplayan oceller bulunur. Siyah renkteki bu ocellerin ortalar~dairna beyazdlr.
Pholidosis ozelliklerine iligkin baz~bulgular da mevcut literaturlerle birlikte degerlendirilmisir. Dorduncu
arka ayak parmagln~n altlndaki parmak lamellerinin
genel varyasyonu 15-(18)-20 olarak verilmigtir
(15,17,18). Kuzey K ~ b r ~orneklerinde
s
ise 16-(18)-20
olarak bulunmugtur (Tablo 1). Bu degerler aragt ~ r ~ c l l a rdegerleri
~n
ile uyum gostermektedir. Werner
(26) supranasal plaklarln birbirinden ayrl oldugunu bildirmesine kargln, Baran (15), Mermer (17) ve Tok
Kuzey K ~ b r ~Chalcides
s
ocellatus Forskal 1775 (Sauria: Scincidae) Ornekler~Hakk~nda
(18) bu plaklarln birbirleri ile ekseriyette temas halinde olduklarlnl bildirmiglerdir. Orneklerimizde de supranasal plaklarln birbirleri ile temas halinde olduklar~
gorulmugtur.
Baran (15) parietal plaklarln, interparietal plak arkaslnda qogunlukla birbirleriyle temasta 4 ornekte ise
ayrl oldugunu, Mermer (17) ise qogunlukla birbirleriyle
temasta oldugunu ve 17 ornekte ayrl oldugunu rapor
etmiglerdir. ijrneklerimizde parietal plaklar interparietal
plak arkaslnda qogunlukla birbirleri ile temas halinde
olmakla beraber 4 ornekte ayrl olarak bulunmugtur.
C.ocellatus'da total vucut uzunlugunun schneider
(19) 160-200 mm. ve Mermer (17) ise 121-194 mm.
olarak vermektedirler. BU plqmada ise total viicut uzunlugu 152-171 mm. olarak tespit edilmigtir (Tablo 2).
Bag+govde uzunlugunu Ege ve Akdeniz ada populasyonlar~iqin 107 mm. (3), Girit ve Rodos ada populasyonlar~iqin 106.5 mm. (28). Lampedusa (Italya)
ada populasyonu iqin 135 mm. (29) ve Anadolu populasyonu iqin 116 mm.'lik (17) en buyuk bag+govde
uzunlugu degerleri verilmigtir. Kuzey K~brls'dan toplanan orneklerde ise en buyuk bag+govde uzunluk degeri 99 mm. olarak olqulmugtur (Tablo 2).
Anderson (2)'a gore maksimum kuyruk uzunlugu
degeri Ege populasyonu i ~ i n8 3 mm., Girit ve Rodos
populasyonu iqin 79 mm. (28). Lampedusa ada populasyonu iqin 108 mm. (29) ve Anadolu populasyonu
iqin 103 mm. (17)'lik kuyruk uzunluk degerleri belirtilmigtir. lncelenen orneklerde kuyruk uzunlugu maksimum 86 mm. olmak uzere ortalama 82.33 mm. olarak tespit edilmigtir (Tablo 2).
Schneider (19) on bacak uzunlugu Linosa ada populasyonlar~iqin maksimum 17.60 mm. olarak, Mermer (17) Anadolu populasyonu iqin maksimum 18.50
mm. olmak uzere ortalama 14.27 mm. olarak vermiglerdir. lncelenen orneklerde ise maksimum on bacak
uzunlugu 14.80 mm. ve ortalama 13.64 mm. olarak
tespit edilmigtir (Tablo 2).
Arka bacak uzunlugu Schneider (19)'e gore Linosa
ornekleri iqin maksimum 23.90 mm.. Mermer (17)'e
gore Anadolu ornekleri iqin maksimum 26.90 mm. ve
ortalama 23.90 mm.'dir. lncelenen orneklerde ise arka
bacak uzunlugu maksimum 22.50 mm. olmak uzere
ortalama 19.99 mm. olarak tespit edilmigtir (Tablo 2).
Mermer (17) bap+govde uzunlugu Anadolu populasyonu iqin maksimum 58-(82.82)-116 olarak vermigtir. Kuzey K ~ b r ~orneklerinde
s
ise bag+govde uzunlugu 60-(70.31)-99 mm. olarak tespit edilmigtir (Tablo
2). Anadolu populasyonu ile Kuzey K ~ b r ~populasyonu
s
araslnda bag+govde uzunlugu karakteri bak~mlndanhesaplanan CD=0.32 olarak bulunmugtur. Buna gore hesaplanan CD (Farklll~kKatsay~s~)degerlerinde Anadolu
ve Kuzey K ~ b r ~populasyonlar~
s
aras~ndakifarkrn onemli
olmadlg~anlag~lmaktad~r.
Anadolu populasyonu iqin bag
genigliginin bag uzunluguna oranl ortalama 0.766 oldugu bildirilmigtir (17). Kuzey K ~ b r ~populasyonu
s
iqin
bag genigliginin, bag uzunluguna oranl ortalama 0.762
olarak bulunmugtur (Tablo 2). Anadolu populasyonu ile
Kuzey K ~ b r ~populasyonu
s
araslnda hesaplanan CD degerinin onemli olmadlg~gorulmugtur.
Bag uzunlugunun, bag+govde uzunluguna oranl Anadolu ornekleri iqin ortalama 0.'144 oldugu belirtilmigtir
(17). Bag uzunlugunun, bag+govde uzunluguna oranl
Kuzey K ~ b r ~ornekleri
s
iqin 0.145 ortalama deger bulunmugtur (Tablo 2). Mermer (17) Anadolu ornekleri
iqin on bacak uzunlugunun, bag+govde uzunluguna oranlnln ortalama degirini 0.173 ve arka bacak uzunlugunun, bag+govde uzunluguna oranlnln da ortalama
degerini 0.248 oldugunu bildirmigtir. lncelenen Kuzey
K ~ b r ~ sornekleri iqin ise on bacak uzunlugunun.
bag+govde uzunluguna oraninin ortalama degeri 0.174
ve arka bacak uzunlugunun, bag+govde uzunluguna
oranlnln ortalama degeri de 0.256 olarak bulunmugtur
(Tablo 2).
Yapllan taksonomik degerlendirme sonucunda Kuzey
K ~ b r ~Chalcides
s
ocellatus populasyonunun baz~onemsiz
farklll~klararagmen Ege ve Akdeniz adalar~ile Anadolu
populasyonundan farkl~olrnadlg~anlagllmaktadlr.
Kaynaklar
1.
Boulenger. G. A. Catalogue of the Lizards in the British Museum
(Natural History) Vol. 3 Lacertidae. Gerrhosauridae. Scincidae.
Anelytropidae. Dibamidae. Chamaeleontidae. Trustees of British
Museum, London. 575 pp. 1887.
2. Anderson. J. Zoology of Eagypte I. Batrachia and Reptilia. London
(Quaritch). 371 pp.. 1898.
3.
Mertens, R. Zur Kenntnis der Geografhischen Formen von Chalcides ocellatus (Forskal). Senckenbergiana Frankfurt am Main 3
(314): 1 16-120. 1921. Werner. F. Ergebnisse einer Zoologischer
studien und Sammelreise nach den inseln des Aegaeishen meeres
Reptilien und Amphibien Sitzungs Mathh. Naturw. k l . Abt. 1 .
142, 103-133. 1933.
5.
Bruno. S. Anfibi e Rettili di Sicilia (Studi Sulla Fauna Erpetologica
ltaliana 1 1 ). Atti Accad. Gion~aSci. Nat. 2: 144, 1970.
6.
Lanza. B. Gli Anfibi e i Rettili delle isole circumsiciliane. Law. soc.
Ital. Biogeogr. (N.S.). 3: 754-804. 1973.
7.
Henrik, B. A Check-list of Peleponnesian Amphibians and Reptiles
including New Records Greece. Ann. Muse: Goulandris. 7: 271 -
318, 1985.
A. MERMER. B. GOCMEN. C. V. TOK
Capula. M. The MacDonald Encyclopedia of Amphibians and Reptiles. A. McDonald Orbis Book. London. 256. 19'90
Werner. F. Uber Reptien und Batrachier aus West As~en(Anatolien
und Persien). Zool. Jb. Syst. 19. 329-349. 1903.
Schmidt. K. P. Reptiles and Amphibians from Southwestern Asia.
Zool. Ser. Field. Mus. Nat. Hist. 24: 49-92. 1939.
Bodenheimer. F.S. ntroductlon into the Knowledge of the Amphibia and Reptilia of Turkey. Rev. Fac. Sci. Istanbul. B (9): 1-78.
1934.
Mertens. R. Amphib~en und Reptilien aus der Turkei. Rev. Istanbul. Ser. B. 17: 4 1 7 5 . 1952.
Anderson. J. Preliminar Key to the Turtles. Lizards and Amphisbaenians of Iran. Fieldiana Zoology. 65: 27-44. 1974.
Ba~oglu,M., I. Baran Turkiye Surungenler~K~slmi Kapt~mbagave
Kertenkeleler. E. U. Fen Fak. Kitaplar Ser. Bornova 76: 1 2 7 2 .
1977.
Baran. I. Tuikiye'de Scincidae Fam~lyas~
Turlerinin Taksonomisi.
Doga Biim Dergisi. TUBITAK. Ankara. 1: 21 7-223. 1977.
Leviton, A.E.. Anderson. C.. Adler. K.. Minton. S.A. Handbook to
Middle East Amphibians and Reptiles. Society for the Study of
Amphibians and Rept~les.2 5 2 pp.. 1992.
Pasteur. G. A Survey of The Species Groups of The Old World
Sclncld Genus Chalc~des.Journal of Herpetology. Vol. 15. Number 1 . 1-16. 1981.
Pasteur. G. Notes sur les Saur~ensdu Genre Chalcides 3. Dercription de Chac~deslev~ton~
n.sh.. d'Arab~eSaud~te(Reptil~a,Lacertiia. Scincidae). Journal of Herpetology. 1 2 (3): 371 3 7 2 , 1978.
Osenegg. K., Die Amph~bienund Reptilien der lnsel Zypern. Univ.
of Bonn (The thessis of M. Sc). 1989.
Schatti, B. und Sigg. H.. Die Herpetofauna der lnse Zyperr~.Teil
2.. Schidkroten. Echsen und schlanger. Herpetofauna 11 (62).
15-26. 1989.
Bohme. W. and Wiedl. H. Status end Zoogeography of the Herpetofauna of Cyprus With Taxonomic and Natural History Notes
on Selected Species (Genera Rana, Coluber, Natrix, Vipera). Amphibla and Reptilia. Zool. Mid East, 10: 31 -52. 1994.
GoCmen. B.. C. V. Tok. U. Kaya. M.Tosunoglu K~rzeyK ~ b r ~Hers
petofaunasl Hakklnda Blr On Callgma TUBlTAK Doga Turk-Journal
of Zoology 20(4): 16s. 1996.
Mayr, E. Principles of Systematic Zoology. McGraw Hill BOO'KC.
New York. 4 2 8 pp. 1969.
Werner. F. Reptilien. Batrachien und Fische von Tripolis una Barka. Zool. J. G. Biol. Jena. 27: 595-646. 1909.
Mermer. A. Anadolu'da Yagayan Chalcides ocellatus (Sauria: Scincidae) uzerinde Taksonomik ve Biyolojik Aragt~rmalar.Tr. J. of
Zoology 20: 77-93. 1996.
Wettstein, 0.Herpetologie Aegea. S. ber. Ostterr. Akad. wiss.
Math.-Naturw. KI (1 ): 9-1 6 2 (10):651 8 3 3 . 1953.
Tok. C.V. Re~adiye(Dat~a)Yarlmadas~n~n
Herpetofaunas~.{Doktora Tezi).
Lanza. B. Su Due Nuuve Razze Geographice del Chalcides ocelatus (Forskal) (Reptilia: Scincidae). monit. Zoo. Ital. Franze. 6 2 :
162-173, 1954.
Schneider. B. Chalcides ocellatus (Forskal 1775). Walzensking.
Handbuch der Reptilien und Amphibien Europas. Bant 1 , 338354. 1981.