Martıya Uçmayı Öğreten Kedi

MARTIYA UÇMAYI ÖĞRETEN KEDİ*
Bir ağaç olsam
En yüksek dalıma bir kuş konsa
O kuş olsam
Uçsam incecik mavi bir buluta…
(Ayla Çınaroğlu)
Mavi göklerde, özgürce kanat çırpan kuşlar, uçmayı nasıl
öğreniyor, hiç düşündünüz mü?
Bildiğiniz tüm kediler, kuşlara düşman mı?
Peki, gördüğünüz tüm kediler, kovalıyor mu kuşları?
Öyleyse kuşlar ve kediler arasında ‘dostluk ne zaman
başlar’?
1949 yılında Şili’de doğan Luis Sepulveda; yaşam, doğa, ülkeler ve halklarla ilgili öykü,
roman, radyo oyunu, oyun ve deneme türünde ödül alan pek çok yapıt vermiştir. Yazarın,
1996 yılında yazdığı 9-12 yaş düzeyine seslenen ‘Martıya Uçmayı Öğreten Kedi’ adlı yapıtı
1999 yılında Saadet Özen tarafından Türkçeleştirilmiş ve Can Çocuk tarafından
yayımlanmıştır. .
Okyanusa dökülen petrolden zehirlenen genç martı Kengah, karaya ulaşmayı ve orada
yumurtlamayı başarır. Ölmeden önce, içinde yavrusunun bulunduğu yumurtayı kedi Zorba’ya
emanet eder ve ondan üç söz ister...
Kara ve şişko kedi Zorba, petrole bulanan Kengah’ın keçileri kaçırdığını düşünse de üç
konuda söz verir ona… Yumurtayı yemeyecek, cicvciv çıkana dek yumurtaya göz kulak
olacak ve yumurtadan çıkan küçük martıya uçmayı öğretecek… Zorba, hiç yapmadığı ve
yapamayacağı bir şeyi nasıl öğretecekti küçük martı Şanslı’ya? Böylece, Zorba için başlayan
düşünme ve araştırma süreci, okuru da bu duyma, düşünme, sorgulama sorumluluğuna ortak
ederek soluksuz okunacak bir serüvene dönüşür.
Yapıt, tasarım özellikleri açısından (sayfa düzeni, kapak tasarımı,
resimler, kâğıt seçimi ve harf boyutu) seslendiği yaş düzeyine uygun
niteliktedir. Yapıtın görsel metinleri, Mustafa Delioğlu tarafından
karakalemle oluşturulmuştur. Olay örgüsünün düğüm noktalarında,
dilsel metinlerin uyandırdığı çarpıcı etkinin benzerini uyandıracak
biçimde oluşturulan görsel metinler, çocuğun okuduklarına ilişkin düş
kurmasına, olay örgüsünde yaşananları belleğinde canlandırmasına
olanak sağlamaktadır.
* Sepulveda,L. (2011) Martıya Uçmayı Öğreten Kedi. İstanbul: Can Çocuk.
Nasıl insanlar yaşamda farklı karakterlere sahiplerse yapıttaki karakterler (Zorba, Şanslı,
Kengah, Profesör, Sekreter, Albay, Pupa Yelken, Matias, Minnoş ve Şair), de birbirinden
farklı özelliklere sahiptirler. Karakterler taşıdıkları bu varsıl özellikleri ile 9-12 yaş
aralığındaki çocukların ilgisini çekecek niteliktedirler. Yazarın yarattığı karakterler ve olay
örgüsü aracılığı ile ‘farklılıklara saygı duyma, kendisine benzemeyeni sevme’ örtük iletisinin
verildiği söylenebilir.
Yapıtta yer alan çatışmalar yoluyla yazarın batıl inançlar, ötekileştirme, barış, sanat, araştırma
yapma - sorgulama, sorunlara çözüm bulma, çevre duyarlığı, hayvan hakları gibi pek çok
yaşam gerçekliğine dikkat çektiği ve bu çatışmaları çözümlerken çocuklara ne yapmaları
gerektiğini söylemeden onlara yalnızca düşünme sorumluğu verdiği söylenilebilir.
Martıya Uçmayı Öğreten Kedi, Türkçe’nin anlatım olanaklarını okura sezdirecek nitelikte,
duru ve akıcı anlatımı olan başarılı bir çeviriye sahiptir. Saadet Özen, çevirisinde eski ve
yıpranmış sözcüklere yer vermemiştir. Özen’in çocukların, sözcük dağarcıklarına yeni
sözcükler eklemelerine olanak sağlayan tutumu ve anlatımı varsıllaştıran deyim- atasözü
kullanımına gösterdiği özeni çocuklarda dil duyarlığı oluşmasına olanak sağlayabilir.
Yapıt, çocuklarda okuma sevgisi ve isteği oluşturacak, onların okuma kültürü edinme
süreçlerine katkı sağlayacak niteliktedir. Birbirimizi anladığımız, farklılıklarımıza saygı
duyduğumuz ve birbirimizi olduğumuz gibi sevdiğimiz bir dünya için Martıya Uçmayı
Öğreten Kedi’nin sayfalarını çevirmeye siz de davetlisiniz…
Demet GÜLÇİÇEK ESEN
* Sepulveda,L. (2011) Martıya Uçmayı Öğreten Kedi. İstanbul: Can Çocuk.