eniXma - Haziran 2007

Transkript

eniXma
Sayı: 21
Ocak 2008
Linux ve açık kaynak kodlu yazılımlar, herkesin ihtiyacına
göre kullandığı buna karşılık yeteneğine göre katkıda
bulunduğu emek ve bilgi paylaşımının en güzel örneğidir.
eniXma
Yıl 2 Sayı 9
Özgür Müzik
Audacity
Miro
Elisa
Virtualbox Kullanımı
Tor İle İnternet Güvenliği
Mandriva Denetim Merkezi
Slackware 12.1
Fedora 9
Haziran 2008
www.enixma.org
/BAŞLANGIÇ
Şenlik
LKD'nin her yıl yapılan Özgür Yazılım Şenliği'nin
7.si bu yıl İzmir Ege Üniversitesi Şenlikleri arasında yapıldı. İzmir ve Ege Bölgesi Linux ve
özgür yazılım kullanıcıları açısından oldukça iyi
bir durumda. Şenliğin bu sene burada yapılması bölgenin özgür yazılım taraftarları açısından güzel bir etkinlik oldu. Yalnızca İzmir ve
yöresi değil daha birçok ilde özgür yazılım taraftarları böyle etkinlikleri beklemekte.
Özgür yazılım taraftarları, tıpkı özgür yazılımın
gelişme ortamı olan internet üzerinden haberleşerek topluluklar oluşturuyorlar. Yine de
yörelerindeki Linuxçularla tanışıp görüşmeleri,
yapılabilecek etkinlikler için olanak sağlayacaktır. Özgür yazılım öğrenci toplulukları okul
ortamı sayesinde daha kolay toplanabiliyorlar.
Buna diğer kullanıcıları katmak, katmanın yollarını bulmak gerekir.
Müzik endüstrisi ile yazılım endüstrisi belirli
durumlarda paralellik ve işbirliği içinde bulunmakta. Özgür yazılımın karşılığı olarak da
benzeri anlayış ile özgür müzik de bulunuyor.
Tıpkı özgür yazılımın ürünleri gibi özgür müzik
ürünleri de internet üzerinden serbestçe paylaşılmakta. Özgür Müzik yazımız bu konuya
felsefi olarak yaklaşıyor.
Çokluortam yazılımları bilgisayar kullanımında
önemli bir yer tutuyor. Bu sefer üç farklı çokluortam yazısı eniXma'da yer alıyor. Audacity,
bir ses dosyası işleme programı. Belirli bir
olgunluğa erişmiş olan program ile eski ses
kayıtlarınızı düzeltmekten, kendi müzik parçanızı yapmaya kadar birçok işinizi görebilirsiniz.
İnternetin yaygınlaşması ve hızlanması sonucunda internet üzerinden yayın yapan ya da
çeşitli görüntü ve müzikleri sunan siteler
çoğaldı ve bunları kullanmak için uygulamalar
geliştirildi. Miro bunlardan birisi, internette çok
miktardaki kanaldan istediğiniz videoları sizin
için indirmekte ve size izletmekte.
Gömülü işletim sistemlerinin olduğu çokluortam cihazları olarak karşımıza çıkan 'Media
Center' cihazları için geliştirilen uygulamalar
bilgisayarlarımızda da kullanılabiliyor. Elisa Media Center gelişmiş bir uygulama. Bilgisayarınızdaki ses, görüntü ve resimlerin yanısıra
internetteki çeşitli kaynaklardan da veri alıp
size sunuyor. Donanım tanıma işlemi büyük
ölçüde otomatik olarak gerçekleşiyor. Ancak bu
programı kullanabilmek için iyi bir donanıma
sahip bir bilgisayara ihtiyacınız olacak.
Bilgisayar içinde bilgisayarlar - sanal bilgisayarlar oluşturmak için Virtualbox'u kullanabilirsiniz.
Konunun detaylarını bir başka yazıya bırakarak,
pratik olarak Virtualbox kullanmanızı sağlayacak yeterli bilgiyi Virtualbox Kullanmak adlı yazımızda ele aldık.
Bilgisayar güvenliği ile ilgili yazılarımız Tor İle
İnternet Güvenliği yazısı ile devam ediyor.
Elektronik haberleşmenin internet bağlantısı ile
yapılmaya başlanmasından bu yana teknoloji
çok ilerledi. Herşey hızlandı ve sistem güvenliği, veri güvenliğinizin önemi her geçen
gün daha da arttı. Standart işlemler ile sağlanamayan ileri seviyede güvenlik başka yöntemlerle elde edilmekte.
Kurulumu ve kullanımı kolay bir Linux dağıtımı
olan Mandriva Linux'un Denetim Merkezi yazılımı en gelişmiş sistem kontrol ve ayar uygulamalarından biri olarak yerini Mandriva Denetim Merkezi yazımızda alıyor. İlerde alt bölümler detaylarıyla ele alınmaya devam edilecek.
Fedora 9, keskin kenarda yürümeyi sevenler
için bu sürümünde KDE4 dahil birçok yeniliğe
yer vermiş durumda. Geliştiricilerinin yeni teknoloji ve uygulamaları hatalarından ayıklayarak
kararlı bir sistem oluşturmak için verdikleri çaba kayda değer görülmeli.
Sadeliği seven ve zordan kaçmayanların dağıtımı Slackware 12.1 sürümünü çıkardı. Yıllardır
sürdürdüğü çizgisinde ilerleyen dağıtım bu sürümde ilk defa kırmızı temalı Lilo penceresini
değiştirerek Slackware logolu bir tasarımı kullandı. Diğer özellikleri ise değişmiyor.
Programlama ile ilgili yazılarımız bu ay yer
almıyor. Bu nedenle sayfa sayısı biraz düşmüş
gibi görülebilir. Bu yazılara önümüzdeki aylarda
devam edeceğiz.
eniXma
Haziran 2008
www.enixma.org
Sayfa 2
/ENIXMA
/Başlangıç
2
eniXma
17
Başlarken
Şenlik
Güvenliğiniz önemlidir.
23
/Felsefe
4
Özgür Müzik
Özgür yazılım gibi...
/Çokluortam
6
Audacity
ses dosyaları için düzenleyici
9
Miro
Çokluortam ve internet televizyonu
uygulaması
11
Tor ile İnternet Güvenliği
Gelişmiş yönetim araçları ve grafik arabirim
/Dağıtım
29
Slackware 12.1
Geliştirilmekte olan en eski dağıtımın en
yeni sürümü
32
Fedora 9
Keskin kenarda yürümek
/Haberler
37
Linux Dünyasından Haberler
Elisa
Sıradışı çokluortam uygulaması
Pratik olarak sanal bilgisayarlarınız
eniXma, Linux ortamında, gimp, scribus gibi tamamen açık kaynak kodlu programlar kullanılarak
hazırlanmaktadır. Tüm özellikleri ile en iyi kpdf programı ile kullanılabilir. Kullanıcıya kolaylık için her
sayfanın sağ altında yer alan gezdiren ile içerik sayfası, önceki konunun başı, okunan konunun başı
ve sonraki konunun başına gidilmesi sağlanmıştır.
eniXma, GFDL(GNU Free Document Licence - GNU Özgür Belge Lisansı) lisansına sahiptir. Yer alan yazıların
lisansları ayrıca belirtilmedikçe GFDL
lisansına sahip olacaklardır. Yazarlar
GFDL ya da CreativeCommons lisanslarından birini seçebilirler. Yer alacak
program kodları GPL/LGPL lisansına
sahip olacaktır. Bağlantılı olarak açılacak internet sitesinde yer alan yazı,
dosya, program ya da program kodları GPL/LGPL/GFDL/CC lisanslarına sahip olacaktır.
eniXma'da yer alan yazıların tüm hakları ve sorumlulukları GFDL temelinde
yazarlarına aittir. İçerikte bulunan bilgilerin kullanımından dolayı oluşacak
her türlü sonuç kullanıcıya aittir.
/Sistem
14
eniXma, başta Linux ve GNU programları olmak üzere, açık kaynak kodlu
özgür işletim sistemleri ve yazılımları
hakkında herkesin bilgilerini özgürce
paylaşabileceği bir elektronik bilgi
paylaşım aracıdır. Aylık periyoda sahiptir. Her ayın 1. günü yenilenir.
www.enixma.org
GFDL lisansına ek olarak eniXma'da
yer alan yazıların üzerinde hiçbir kişi,
araç, sunucu ya da kurum tamamını
ya da bir kısmını bulundurması nedeniyle hiçbir hak iddia edemez.
©, ®, ™ özelliklerine sahip isim ve
benzerleri için bu işaretler belirtilmese de belirtilmiş olarak varsayılmalıdırlar.
Sayfa 3
/FELSEFE
Özgür Müzik
Özgür Müzik
Özgür yazılım gibi...
Özgür yazılım ile müzik ve ürünleri arasında bir
benzerlik kurabilir miyiz? Her ikisi de insan üretimi olarak karşımıza çıkıyor ve insanlar tarafından kullanılıyorlar. Geliştirme yöntemleri ve
kullanma biçimleri açısından da değerlendirebiliriz. Bir başka paralellik de yazılım endüstrisi
ve müzik endüstrisi ele alındığında karşımıza
çıkar.
elinde yazılımcıların geliştirdikleri ürünler bugün meta, değer ve pazar teorilerinin ortaya
koyduklarının dışında farklı yöntemlerle pazarlanmaktalar. Lisansı ücretli yazılımlar sayesinde
oluşan bu durum, bu yazılımların kaynak kodlarının kapalı ve dolayısıyla başkaları tarafından
değiştirilemiyor olmasına dayanmakta. Lisansı
ücretli yazılımların karşısında, lisansı ücretli
olmayan ve kaynak kodları açık, 'sahibi'nin
Özgür yazılım, kullanıcının özgürlüklerini tanımlarken aynı zamanda geliştiricilerin de özgürlüklerini tanımlamakta ve korumaktadır. Benzeri bir yaklaşımı müzik için de yapabiliriz. Yine
de her ikisinin de kendine özgü özelliklerini
gözden kaçırmamalıyız.
Müzik ve görüntü kayıt sistemlerinin olmadığı
zamanlarda müzik ve gösteriler canlı olarak
icra edilmekte ve insanlara sunulmaktaydı. Bu
durumda müzik ya da tiyatro sanatçıları doğrudan insanlara hitap etmekte ve karşılığını da
doğrudan almaktaydılar. Kayıt teknolojisinin gelişmesi bunların icraatçılar, yani gerçek sanatçılar olmadan onların sadece ürünlerinin insanlara ulaşmasına neden oldu. Elbette sistem gereği bu bir para kazanma aracı olarak karşımıza
çıktı. Özellikle ABD gibi ülkelerde zamanla büyük güce sahip olacak Recording Industry - Kayıt Endüstrisi gelişti. Müzik ve görüntüler birer
pazarlanan eşya, meta haline geldiler.
Yazılım alanında da, ürünlerin durumunun çok
farklı olmadığını görebiliriz. Özellikle yazılım endüstrisinin başını çeken büyük oyuncularının
lerde insanlar ürettikleri müzikleri paylaşmakta
ve bu ürünlerin lisansları genellikle GPL ile
uyumlu olarak nitelendirilebilecek Creative
Commons lisanslarından biri olmakta.
http://www.jamendo.com
İçeriği daha çok .ogg videolarından oluşan bir
başka özgür paylaşım ortamı da TheoraSea. Bu
sitede videolarınızı paylaşabilirsiniz.
http://en.theorasea.org/
Resim 1 - Jamendo özgür müzik portali
hakları yerine kullanıcının haklarını belirleyen
özgür yazılım yer almakta. Müzik ve görüntü
ürünlerinde ise ilk bakışta bunu pek göremiyoruz. Ancak dikkatli bir araştırma, aynen
özgür yazılım gibi özgür müziğin de var olduğunu gösterecektir. Bugün jamendo gibi site-
www.enixma.org
Ses kayıt sistemi fonografın icadından sonra,
gittikçe geliştirilen bu cihaz filizlenen müzik
kayıt endüstrisinin eline uygun bir araç verdi.
Bu alanda kurulan şirketlerin de desteği ve
pazarın hızla oluşması sonucunda elde edilen
daha fazla gelir daha fazla geliştirmeyi de
gerektirdi. Taş plaklardan manyetik kayıt sistemlerine, oradan da optik kayıt sistemlerine
geçildi. Her gelişme ürüne gerçek emeğini
veren ve eserini yaratan sanatçı ile ürün arasındaki bağlantıyı daha da zayıflattı ve neredeyse ortadan kaldırır hale geldi. Milyonlarca
dolardan bahsedilse de bugün sıradan bir
bilgisayar ve uygun bir yazılım ile bile çok
kaliteli sonuçlar elde edilen müzik stüdyolarının
masrafı ve sanatçıya verilen ücreti bir kenara
bırakırsak, kullanıcının eline geçen materyal
olarak maliyeti son derece az olan bir 'meta' ile
karşılaşırız.
Önceleri kullanıcıya 'satılan' meta kullanıcılar
tarafından çoğaltılamaz durumda iken, gelişen
Sayfa 4
/FELSEFE
teknolojiler ile bu çok kolay ve ekonomik hale
geldi. Taş plaklar kullanıcılar tarafından çoğaltılamayan nesnelerdi. Ancak üretenler için de
pek uygun bir meteryal değildi. Manyetik
bantlar geliştirildi ve sonraları fiyatları düştü.
Düşük fiyatların yanısıra kayıt yapabilen teyp
cihazlarının gelişmesi bunları satın alan kullanıcı tarafından satın alma maliyetinin altında
kopyalanmasına olanak sağlar hale geldi. İşte
bu noktadan sonra oyunun rengi değişmeye
başladı. Geliştirilen her yeni teknoloji ile bir
taraftan yeni özellikler gelirken diğer taraftan
'kopyalama' olanakları da artmaya başladı. Ve
öyle bir noktaya gelindi ki, insanların yaygın
olarak kullanmaya başladıkarı kişisel bilgisayarlar sahip oldukları çoklu ortam özellikleri
sayesinde müzik ve görüntü kayıtlarını kolaylıkla kullanabilmeye ve çoğaltabilmeye yarayan en güzel aracı sundular.
Özgür Müzik
natçının emeğine saygısızlık' olduğunu söyleyecek kadar ileri gidiyorlar. İşin aslında emek
sömürüsünü yapan kayıt endüstrisi ya da yazılım endüstrisinin 'patronları'dır.
Ancak bir noktadan sonra 'kantarın topuzu kaçtı'. Özellikle malum firmanın başını çektiği yazılım endüstrisi tarafından yıllar boyunca bir
hedef olarak ele aldıkları DRM - Digital Restrictions Management sistemi ile kullanıcının eli
kolu bağlanmaya çalışıldı. Ancak bu yalnızca
elini kolunu bağlamayla kalmadı zaman zaman
gözleri ve kulakları da kapatıldı. Bu artık
kullanıcıların canına tak demeye vardı. Bunu
yaparken her şey mübah mantığı ile hareket
Bu noktada kayıt endüstrisi ile yazılım endüstrisi arasında büyük işbirliğine yol açacak
gelişmeler hızla ilerlemeye başladı. Kayıt endüstrisinin sıkıntısı ile yazılım endüstrisinin
sıkıntısı 'kopyalama'da çakışmıştı. Bunun en
önemli aracı da bilgisayardı. Gerek kayıt endüstrisi, gerekse yazılım endüstrisi sahip oldukları güç sayesinde gerekli yasal düzenlemeleri yaptırmakta zorluk çekmediler. Kullanıcılar her türlü haklardan mahrum bırakılacak
şekilde her türlü yasa çıkarıldı.
Çıkarılan yasalar artık sistemin 'meta' tanımını
zorla aşan hale geldi. Ortaçağ'da bulunan Lonca'lar benzeri 'ekonomi dışı zor' uygulamaları
haline geldiler. Bu konuda kayıt endüstrisi ve
yazılım endüstrisi (lisansı ücretli yazılımlar
üreten) ağız birliği içinde kullanıcıyı korkutmak
ve sindirmek için, 'kopya', 'kaçak' veya 'korsan'
gibi terimleri kullanmaktalar. Hatta bazıları
utanmadan bunun bir emek sömürüsü, 'sa-
trisinin devleri birer birer bu sistemi terk etmeye başladılar. Son olarak Sony BMG, 2008
sonunda bu sistemi kullanmamaya başlayacağını açıkladı. Bu sonuç aynı zamanda DRM
sistemini son işletim sistemine, Vista'ya entegre eden firma için de bir yenilgiydi.
Jamendo gibi sitelerde çeşitli sanatçılar ürünlerini özgür olarak paylaşmaktalar. Burada
birkaç 'sanatçı'nın ürünü değil, yüzlerce hatta
binlerce ürün yer almakta. Bu tür yapılanmalar
zamanla çoğaldığında aynen özgür yazılım gibi
özgür müzik sistemleri de ilerleyecektir.
Peki müzik ile para kazanılmayacak mı? Elbette
kazanılabilir ve kazanılmalıdır. Ancak bu gerçek
sanatçıları sömüren dev firmalar tarafından
değil daha çok gerçek sanatçılar tarafından
olmalıdır. Sanatçılar konser verebilirler, gösteri
yapabilirler ve gerçekten hak ettiklerini de
başkalarına kaptırmadan para kazanabirler. Bu
durum ayrıca oluşturulan sistem gereği birer
'sanayi ürünü' haline gelmiş olan 'sanat'
ürünleri yerine gerçek sanat ürünlerinin çıkmasını da sağlayacaktır.
http://spreadopenmedia.org/
http://www.jamendo.com/en/
http://en.theorasea.org/
http://librivox.org/
Resim 2 - Jamendo müzik indirme
eden yazılım-kayıt endüstrisi, rootkit yüklü
CD'leri bile piyasaya sundu. Sony bu konuda
suçüstü yakalandı ve cezasını çekti.
Zamanla DRM sisteminin aslında amaçlanılanı
da vermediği anlaşıldı ve bugün kayıt endüs-
www.enixma.org
Tanju Taşçılar
<[email protected]>
Sayfa 5
/ÇOKLUORTAM
Audacity
Audacity
Ses dosyaları için düzenleyici
Audacity'yi tanıyalım:
Birçok Linux kullanıcısı zaman zaman ses dosyalarını düzenlemek, ses kaydı almak, eski kasetlerindeki kıymetli parçaları sayısal kayıtlara
dönüştürüp mp3'e aktarmak gibi işlemler yapma gereksinimini duymaktadır. İşte Audacity,
tüm bu işlemleri ve daha da fazlasını yapabileceğiniz bir yazılımdır. Audacity'yi kullandığınız
dağıtımın yazılım yöneticisi aracılığı ile kurabilirsiniz.
Audacity'yi neredeyse bir ses stüdyosu gibi
kullanmak mümkündür. Bu güzel programın neler yapabildiğinden kısaca söz etmek gerekirse
yetenekleri genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
-Ses dosyaları üzerinde kes, kopyala, yapıştır,
birleştir gibi düzenleme işlemleri yapılabilir.
-Sesin arkasındaki cızırtı, parazit ve gürültüler
kaldırılabilir.
-Kasetlerdeki ses kayıtları, sayısal kayıtlara ya
da CD'lere dönüştürülebilir.
-Mikrofon ile ses kaydı yapılabilir.
-Kendi sesinizi inceltilip kalınlaştırılabilirsiniz.
-Farklı ses formatları birbirine çevrilebilir.
-Bir kaydın hızı ya da tonu değiştirilebilir.
-Sesin daha önceki hali bozulmadan ve temposu yani hızını değiştirmeden tonu değiştirilebilir.
Resim 1 - Audacity tercihleri
-Ses seviyesi istediğiniz gibi düzeltilebilir.
-Kanallar oluşturulduktan sonra üzerine eklemeler yaparak çok kanallı kayıtlar oluşturulup, birçok kanalda ses kayıtları yapılabilir.
-Yaklaşık 130 çeşit efekt kullanılabilir.
-WAV, Ogg Vorbis, MP3 ve diğer dosya formatlarını destekler. Özellikle mp3 için LAME MP3
www.enixma.org
Encoder'i ayrıca indirilmeli ve kurulmalıdır. Ancak LAME MP3 Encoder bazı dağıtımlarda hazır
bulunabilir. Eğer hazır değilse, dağıtımınızın yazılım yöneticisinden kurabilirsiniz.
Temel kullanım:
Ses kaydı sırasında sesinizi kaydederken Tercihler/Ses'ten "Software Playthrough" seçeneği
ile aynı zamanda dinleyebilirsiniz.
Sayfa 6
/ÇOKLUORTAM
Resim 2 - Örnekleme oranı seçimi
Audacity
"Projet rate (Hz)" seçeneğinden ses çıkışı kalitesi ayarlanabilmektedir. Düşük bir değer düşük ses kalitesi yüksek değer yüksek ses kalitesi almamızı sağlayacaktır. (Resim 2)
olacaktır. Bunun için çalışmaya başlamadan önce 'Tercihler'den "Audio Files" sekmesinden
"Make a copy of the file before editing" seçeneğini işaretlemeniz yeterlidir.
Ayrıca çalıştığınız dosyanın bir kopyasını oluşturup o dosya üzerinde çalışabilirsiniz. Bu şekilde orjinal ses dosyanıza zarar gelmemiş
Bu arada hemen belirtelim; ses dosyaları üzerinde işlem yapabilmek için sesi mutlaka durdurmak gerekmektedir.
Bir ses dosyasını açtığımızda ses dalgaları çift
ses dalgası olarak açılıyorsa, üstteki ses dalgaları sol kolondan gelen sesleri, alttaki ses
dalgaları ise sağ kolondan gelen sesleri göstermektedir. (Resim 3)
Ses dosyalarını sürükle bırak şeklinde Audocity
üzerine sürükleyip bırakarak da çalıştırabiliriz.
Bu şekilde birden fazla ses dosyasını aynı anda
çalıştırabiliriz. Birden fazla ses dosyası ile
çalışırken ses aynı anda çıkacaktır. Bu durumda
istediğimiz ses kanalının solundaki "solo"
butonuna bastığımızda yanlızca o kanaldaki
sesi dinleriz. Bu şekilde farklı kanallardaki ses
dosyalarının istediğimiz bölümlerini kesip veya
kopyalayıp yapıştırarak değişik ses montajları
yapabiliriz. Ayrıca her kanal üzerinde bağımsız
olarak tek tek çalışmak da mümkündür. Montaj
sırasında ses üzerinde daha hassas çalışabilmek için ses dalgalarının arasını Ctrl+1 ile
istediğimiz kadar açabiliriz. Ctrl+3 ile araları
daraltabiliriz. Ctrl+F ses dalgalarını eski konumuna getirecektir.
"Zarf aracı" butonu ile (Resim-4) ses dosyasını
fare ile çekiştirerek dalga boylarını istediğimiz
gibi ayarlayabiliriz. Dalga boyunu daralttığımızda o bölümde ses daha kısık çıkacaktır
(Resim-5). "Çoklu araç kipi" butonu ile kanallar
üzerinde tüm araçları bir arada kullanabilirsiniz.
Resim 3 - Audacity ile çift kanal ses işleme
www.enixma.org
Sayfa 7
/ÇOKLUORTAM
Audacity
Resim 4 - Zarf aracı butonu
Efekt uygulamak için öncelikle efekt eklemek
istediğimiz alanı seçim aracımız ile seçiyoruz.
Daha sonra programın 'Etki' menüsünden
istediğimiz efekti seçip, eğer varsa seçtiğimiz
efekte özel açılan pencereden gereken ayarları
yapıp tamam butonuna basmamız yeterlidir.
(Resim 6).
Resim 5 - Zarf aracı uygulanmış kayıt
İstediğimiz gibi değiştirdiğimiz veya yaptığımız
ses dosyamızı programın "Dosya" menüsünden
daha sonra tekrar üzerinde işlem yapmak üzere
proje olarak kaydedebileceğimiz gibi, "Export"
seçeneği ile dosyamızı dinlemek üzere WAV,
AIFF, MP3, OGG veya FLAC dosyası olarak da
kaydedebiliriz. Yaptığınız dosyanızı 'Export' menüsü ile kaydetmeden önce işi biten kanalları
kapatmayı veya sessize almayı unutmayın. Aksi
halde kanallardaki tüm sesler üst üste kaydedilecektir. Bu özelliği isterseniz ses bindirme
için de kullanabilirsiniz.
Resim 6 - Audacity ile 'Efekt' kullanımı
http://audacity.sourceforge.net/
http://sourceforge.net/projects/audacity/
Fırat Kutlu
<[email protected]>
Audocity'de keşfedilecek çok şey var.
www.enixma.org
Sayfa 8
/ÇOKLUORTAM
Miro
Miro
Çokluortam ve internet televizyonu uygulaması
Linux'ta çokluortam uygulaması olarak resim,
görüntü ve ses için çok sayıda program bulunuyor. Ancak, bilgisayarınızdaki video dosyalarını izletsin, internette yayınlanan çeşitli video kaynaklarını da hem sizin için arasın ve
size seçenek sunsun, hem de indirip size
izletsin istiyorsanız işte size güzel bir program:
Miro.
Miro, Linux'un yanısıra diğer platformlarda da
kullanılabilen, gtk kütüphanelerini kullanan GPL
lisanslı bir yazılım. Henüz beta aşamasında olsa
da rahatlıkla kullanılabilir durumda.
Miro, PCF - Participatory Culture Foundation
isimli bir kuruluş tarafından geliştiriliyor. Bu
vakfın amacı, insanlara bağımsız ve yaratıcı
televizyon sistemlerini ulaştırmak için yazılım
üretmek ve site kurmak olarak belirtiliyor.
Linux sürümünde GStreamer ya da Xine motoru kullanılıyor. Varsayılan olarak gelen ise
Xine. Dolayısıyla bu iki motorun desteklediği
video formatlarının tümüne desteği bulunuyor.
Xine, MPEG 1/2/4, DivX 3/4/5, Windows Media
7/8, QuickTime, Theora ve daha birçok formatı
desteklerken, GStreamer değişik ölçülerde bu
formatlara destek vermekte. Theora ve AVI tam
olarak desteklenirken; MPEG 1 destekleniyor
ancak lisans sorunları bulunabiliyor; AAC ve
H.264 henüz tam olarak desteklenemiyor.
Miro'da amacına uygun olarak bir arabirim tasarlanmış. Sol bölümde ulaşılabilecek çokluortam dosyaları, sağ bölümde ise videonun izletileceği alan bulunmakta. Bu alan aynı zamanda Channel Guide - Kanal Kılavuzu olarak
Resim 1 - Miro'da seçilen kanaldan video indiriliyor
da kullanılmakta. Burada kanal ile kast edilen
internette yer alan video dosyaları sunucuları
oluyor. Bu şekilde miro ile kullanılabilecek
www.enixma.org
binlerce fazla kanal internette yer almakta.
- Miro sıradan bir izletici olarak kullanılabilir.
Sayfa 9
/ÇOKLUORTAM
Miro
Bunun için sisteminizde bulunan video dosyalarını sizin için arayıp bulabilir.
- Diğer programlardan daha iyi HD (High Definition) özelliğine sahiptir. Bilgisayarınızın ekranı HD özelliklerindedir ve uygun bir izletici ile
kaliteli görüntü elde edebilirsiniz.
- Bugün için 4300'den fazla kanalı kullanabilirsiniz. Kanalların kullanımında kullanıcıya
tüm kanalı ya da kanal içinden beğendiğiniz
videoları arka planda indirme olanağını sunar.
- Miro ile YouTube videoları da aranarak indirilip
kaydedilebilir.
- İndirmek için BitTorrent kullanılabilir.
Kanal kılavuzu penceresinde istediğiniz kanalı
seçip içeriğini araştırabilirsiniz. Beğendiğiniz
videoları indirmek için seçtiğinizde indirme kuyruğuna eklenecektir. İndirme işlemi tamamlanan her videonun sol bölümdeki listedeki
sırasının sağında yeşil bir benek belirir. Bu
indirilmiş videonun kullanıma hazır olduğunu
gösterir.
İndirilen videolar seçildiğinde özellikleri arasında 'zaman aşımı'nı da görüyoruz. İndirilen
dosyalar bir dizinde toplanır. (Mandriva'da
~/Movies/Miro/) Zaman aşımına uğrayan videolar bu alandan yeni indirileceklere yer açmak için silinir. İstenilen videolar için bu özellik
kaldırılıp silinmemeleri sağlanabilir.
Kanallar miroda videoları bulunduran RSS
beslemeleri olarak kullanılıyor. Yine miro ile
ilgili olan aşağıdaki adres kullanılarak kendi
internet tv kanalınızı oluşturabilirsiniz.
http://makeinternettv.org/
Resim 2 - Miro'da yüksek kalite ile video izleyebilirsiniz.
değil. Minimum ihtiyaç 500 MHz bir işlemci ve
iyi bir ekran kartı, ya da 1 GHz'lik bir işlemci ve
en az 128 MB ram olarak belirtiliyor. Elbette
rahat bir kullanım için bunun üzerinde bir
donanıma ihtiyacınız olacaktır.
Programın kullanılması için kotasız bir bağlantı
kullanmanızı öneririz.
Programın donanım gereksinimi de çok yüksek
www.enixma.org
http://www.getmiro.com/
http://www.getmiro.com/screencasts/
http://www.getmiro.com/documentation/index.p
hp/Main_Page
Tanju Taşçılar
<[email protected]>
Sayfa 10
/ÇOKLUORTAM
Elisa
Elisa
Sıradışı çokluortam uygulaması
Sıradışı, alışılmışın oldukça dışında bir çokluortam uygulaması düşündüğünüzde elisa sizin
için cevap olabilir. Genel görünüm ve kullanım
tarzının yanında özellikleri ile de sıradışı bir
program elisa.
Çokluortam özellikleri gelişmiş olan günümüz
bilgisayarları için irili ufaklı çok sayıda izletici
program bulunmakta ve kullanılmakta. Yeni
teknoloji ile ses ve görüntü kalitesinde en iyi
seviyelere ulaşılmış durumda. Bilgisayarlarımızın ekranları HD (High Definition) görüntü
kalitesinde, hatta bunun oldukça üzerine
çıkabilmekte. Ses sistemleri de her türlü
hoparlör düzenini destekler duruma geldi. Bu
aşamada bilgisayarlarını bir müzik seti gibi
kullanmak isteyenler için Multemedia Center Çokluortam Merkezi uygulamaları geliştirilmeye
başlandı. Bu tür programlar yalnızca bilgisayarlar için değil aynı zamanda müzik seti olarak
kullanılan ancak içinde bir bilgisayarın temel
bileşenlerini de bulunduran cihazlar için de
geliştirilip kullanılmaya başlandı.
Bugün bir uydu alıcısı ya da bir DVD izleticisi
çokluortam merkezi özelliklerine sahip olabiliyor. Plazma, LCD, büyük ve yüksek çözünürlüklü ekranların da gelişmesi ve fiyatlarının
düşmesi sonucunda çok sayıda kullanıcı için bu
tür cihazlar cazip olmaya başladı. Bu cihazlarda
'embedded' (gömülü) sistemler kullanılmakta.
Linux bu konuda sağlamlığı ve güvenilirliği ile
uygun olsa da, Microsoft gibi ticari yaklaşımda
bulunan firmalar bu cihazlarda biraz öne geçmiş bulunuyorlar. Bunun en büyük nedenle-
Resim 1 - Elisa video seçimi
rinden
birisi
de
bu
alanda
yeterli
www.enixma.org
yazılım
olmamasıydı. Elisa bu açığa cevap verebilecek
bir seviyeye ulaşmış gibi görünmekte ve hala
Sayfa 11
/ÇOKLUORTAM
Elisa
geliştirilmekte.
Elisa görsel olarak yakından bilgisayar kullanımından çok uzaktan kullanıma, tv ya da
LCD ekran izlenmesine uygun bir tasarıma
sahip. Ekrandaki yazılar uzaktan rahat okunmaya uygun olacak şekilde büyük kullanılmış.
Dizinler, müzik ya da video dosyaları için hoş
tasarımlı ikonlara sahip. Ancak bunları yaparken donanımsal hızlandırma desteği olan bir
ekran kartı ve uygun sürücünüzün olması gerekiyor. Basit yapısına karşın sistem gereksinimleri ise oldukça fazla. Donanımsal hızlandırmaya ve uygun sürücüsüne sahip olmayan
bilgisayarın oldukça hızlı işlemci ve belleği
olması gerekmekte. Ek bir problem olarak da,
günümüzde Linux masaüstünde artık yaygın
olarak kulanılmaya başlanan compiz-fusion sisteminde donanımsal hızlandırmayı kullanamamasının yanısıra tuş atamalarının kullanılamaması sorunu ile de karşı karşıya olabiliyorsunuz. Bu konuda daha az sistem gücü ve
verimli çalışmaya yönelik geliştirilmesi gerekmekte. Compiz-fusion kullanıyorsanız Alt-Esc ile
süreçleri görüntüleyip elisa sürecini öldürmeniz
gerekebilir.
Elisa ses, video ve görüntüleriniz için kullanılabilir. Ana sayfasında dönel bir sistemde ses,
video, görüntü ve ayarlar işlemleri için girişler
bulunmakta. Sistemin yönetilmesi için, fare ve
tuştakımının yanısıra, uzaktan kumanda sistemleri de kullanılabilmekte.
Elisa sisteminizdeki standart dizinleri kendisi
buluyor ve kullanıyor. Ev dizininizde Video isimli
bir dizin bulunuyorsa, video izleme moduna
geçtiğinizde otomatik olarak bu dizini tarıyor ve
size var olan video dosyalarını listeliyor. Sabit
disk dizinlerinizin yanısıra, sisteminize bağlı
CD/DVD sürücüde bir çokluortam CD/DVD'si
Resim 2 - Elisa ses seçimi
varsa bunu da otomatik olarak kullanabiliyorsunuz. Benzeri şekilde USB diskler de kullanılabilmekte. Otomatik tanınan cihazların bu
listesi Elisa'da oldukça uzun: Ağ paylaşım ortamları, Rhythmbox sunucuları, iTunes, Windows Mediaplayer, iPod'lar ve kameralar.
www.enixma.org
Mevcut hali ile özellikleri sıralanırsa:
- Resimlerinizi teker teker ya da slayt gösterisi
olarak izleyebilirsiniz.
- Videolarınızı izleyebilirsiniz
- Müziklerinizi dinleyebilirsiniz.
- Müzik koleksiyonunuzu, sanatçılar ya da
Sayfa 12
/ÇOKLUORTAM
Elisa
Resim 3 - Dosyaların liste görünüşü
Resim 4 - Dosyaların döner görünüşü
Resim 6 - Dosyaların ızgara görünüşü
albümler altında sınıflanmış olarak
kullanabilirsiniz.
- Çalma sırasında arka planda görüntüleme
efekti yapabilir.
- İnternet radyoları ve resim sitelerini
kullanabilirsiniz.
- Dosyalarınızı üç farklı biçimde görüntüler.
Liste, tablo ve dönel biçim.
- H.264, MPEG 2, MPEG4, Quicktime, Windows
Media, Ogg Vorbis, Ogg Theora, Matroska gibi
formatlar dahil Gstreamer tarafından
desteklenen bütün formatları kullanabilir.
- İnternet bağlantısı sayesinde, Flickr, YouTube
ve Soutcast sunucularına bağlanarak temel
tarama işlemleri yapılabilir.
- TouchScreen - Dokunmatik Ekran desteği.
- Samba, UPnP ve DAAP paylaşımlarını
kullanabilir.
- Eklenti ve programın güncellemeleri otomatik
olarak yapılabilir.
- Tema desteği vardır.
bir çokluortam seti cihazı çalışma gereklerine
uymaktadır.
serbest dağıtımının yapılamadığı yerlerde,
Gstreamer kodekleri kullanan elisa, Fluendo
sitesi aracılığı ile kodeklerin lisans ücretlerini
ödeyerek satın alınmasına yardımcı olmakta.
Mandriva gibi bazı dağıtımlarda codeina sistemi
bu işlemi yapmakta kullanılabilir. Mandriva'da
elisa ile kullanmak istediğiniz bir medyanın
kodeği sisteminizde bulunmuyorsa, codeina sistemi devreye giriyor ve sizden Fluendo'dan
satın almanız ya da yasal zorunluluğunuz yoksa
ücretsi olarak PLF kaynaklarından kurmanız
seçimini aldıktan sonra gerekli kodeği otomatik
olarak kuruyor ve kullanmaya başlıyorsunuz.
Dikkat edildiğinde bu özelliklerin birçoğu ayrık
Resim 5 - Kodek yüklenmesi
Kodekler meselesi birçok dağıtımda farklı biçimlerde çözülmekte. Yasal olarak bazı kodeklerin
Elisa gibi sıradışı bir uygulamayı kullanmak isteyenler öncelikle yeterli sisteme sahip olmalılar. Belki de compiz-fusion özelliklerindedn de
vazgeçmek zorunda kalacaklardır. Seçim size
kalmış.
www.enixma.org
Tanju Taşçılar
<[email protected]>
Sayfa 13
/SISTEM
Pratik olarak sanal bilgisayarlarınız
Virtualbox, x86 tabanlı sistemler için geliştirilmiş genel amaçlı bir sanallaştırma programıdır.
Çalıştığı bilgisayarın kaynaklarını kullanarak
içerisinde sanal bilgisayarla oluşturabilir ve bu
bilgisayarlarda işletim sistemleri kullanabilirsiniz. VirtualBox GPL lisansı altında dağıtılan bir
sürümü ile kapalı kaynak olarak dağıtılan başka
bir sürümden oluşmaktadır. Genel olarak iki
sürüm de aynı özelliklere sahip olsa da kapalı
kaynak kodlu olan kardeşinde USB ve uzak
masaüstü gibi bir kaç ek özellik mevcuttur. İki
sürüm de ücretsiz olarak internet sitesinden
indirilebilir.
VirtualBox programının OSE (Open Source
Edition) sürümü genelde Linux dağıtımlarının
paket depolarında bulunur. Kapalı kaynak sürümünü ise virtualbox sitesinden indirmek
gerekir. Örnek olarak Ubuntu'nun depolarında
açık kaynak sürümü mevcutken kapalı kaynak
paketleri (.deb) internet sitesinden indirilebilir.
Bir kaç anahtar özelliğine bakacak olursak:
Resim 2 - Yeni sanal makina oluşturma
yardımcısı
- Sanal makineler kullanıcı arayüzü ile yönetilebileceği gibi, komut satırından da yönetilebilir.
- Sanal makine ile gerçek makine arasında
dosya alış verişi paylaşım klasörleri aracılığı ile
kolayca yapılabilir.
- Oluşturduğunuz sanal makineler diğer bilgisayarlara taşınabilir, onlarda da sorun çıkartmadan yeniden kurmak gerektirmeden çalışabilir.
Kapalı kaynak sürümünde, gerçek makineye
bağlanan usb aygıtları konuk makinede doğrudan kullanılabilir. Örnek olarak USB'den bilgisayarınıza bağlanan ve Linux'ta sürücüsü bulunmayan bir cihazı bu sürüm ile sanal makine
yardımıyla kullanabilirsiniz.
Resim 1 - Virtualbox yönetim konsolu
Programı çalıştırdığınızda karşınıza yönetim konsolu gelir. Buradan bilgisayarınızda bulunan
sanal makineleri başlatıp durdurabilir, özelliklerini değiştirebilirsiniz. Programı ilk defa başlattınızda yeni bir sanal makine oluşturmanız
gerekecek. Paneldeki yeni bölümüne tıklayarak
oluşturmaya başlayabiliriz.
www.enixma.org
Burada oluşturulacak makinenin ismi ve cinsi
belirlenecek. Yazacağımız ismi daha sonra sanal makineyi komut satırı ile başlatmak istediğimizde kullanacağız. Cinsini ise programın
oluşturulacak özelliklere ön ayar vermesi için
belirteceğiz. (Resim 3)
Bu ekranda sanal makinenin ne kadar bellek
kullanacağını belirleyeceğiz. Buradaki sınır gerçek bilgisayarımızın belleğiyle doğru orantılıdır.
(Resim 4)
Sıra bilgisayarımızın kullanacağı sabit disk miktarını belirlemeye geldi. Bunu yapmadan önce
sırasıyla uygulanacak adımlara geçersek, yeni
düğmesine tıkladığımızda başka bir ekran açılacak orada ilerleyerek ?Dinamik Genişleyen
Sayfa 14
/SISTEM
lüğünde, ancak yükledikçe genişleyen bir disk.
Burada sınır 10 GB demektir. İkincisi ise 10 GB
boyutunda bir dosya ile sabit disk oluşturmak.
Biz dinamik olarak genişleyeni seçeceğiz. Boyut için ise 5 GB ve üstünü tavsiye ederiz.
Unutmayın disk boyutu bir kez balirlendikten
sonra değiştirilemez.
Resim 7 - Disk tanımlama adım 3
Resim 3 - Yeni makina ismi ve cinsinin
belirlenmesi
Disk? bölümünü seçeceğiz. Buraya duruma bir
açıklık getirmek gerekirse, VirtualBox sanal
makinemizin sabit diskini tek dosya içinde
saklar. Diskin boyutu sabit kalmak şartıyla iki
seçeneğimiz vardır. Birincisi 10 GB büyük-
Bu işlemlerden sonra bitir düğmesine tıklayarak
sanal makinemizi oluşturmuş oluyoruz. Yönetim
konsolundan makinenize tıklarsanız sağdaki bölümde özelliklerini görebilirsiniz.
Resim 4 - Yeni makina bellek miktarının
belirlenmesi
www.enixma.org
Sayfa 15
/SISTEM
Resim 9 - Sanal makina özellikleri
Burada makineniz seçiliyken başlat tuşuna basarsanız bilgisayarınız başlamayacaktır. Çünkü
içine henüz herhangi bir işletim sistemi kurmadık. Şimdi internetten bir linux dağıtımı indirmelisiniz. Ya da elinizde bulunan bir cd'yi
kullanabilirsiniz. Makinenin özelliklerinden cdrom bölümündeki ayarlardan iso dosyası veya
gerçek bir cdrom kullanabilirsiniz.
Makine ilk oluşturulduğunda ses kartı aktif
olmaz. Menüden ses kartı sekmesini kullanarak
açılışta aktif hale getirilmesini seçmelisiniz. Aynı şekilde usb cihazlarınızın çalışır olabilmesi
için usb desteğini aktif hale getirmeniz gerekli.
Sanal makinenizi kurarken sanal makineyi kontrol etmek için fare ile ekranına tıklamanız gerekli. Ekrana tıkladığınızda klavyeniz ve fareniz
konuk sistem tarafından kullanılır. Farenizi geri
almak için sağ ctrl tuşuna basmanız gerekir. Bu
tuşu ayarlar bölümünden değiştirebilirsiniz.
Resim 10 - Virtualbox ile Linux altında sanal WinXP
Sanal makineyi kurduktan sonra, konuk işletim
sistemi eklentilerini kurmalısınız. Bu eklentiler
sayesinde farenizi tıklamadan ekran üstüne getirdiğinizda otomatik olarak kullanabilirsiniz. Ayrıca ?Seemless? denilen bir özellik ile normal
masaüstünüz ile konuk işletim sisteminizi kullanabilirsiniz.
Bu sayede bilgisayarınıza format atmadan yeni
sürümleri deneyebilirsiniz.
www.enixma.org
Ali İskender Turan
<[email protected]>
Sayfa 16
/SISTEM
Güvenliğiniz önemlidir.
Önceki sayılarımızda yer alan LUKS ile disk şifreleme konulu ilk makalemizde, kısaca da olsa internet üzerinde veri güvenliğinin bahsi
geçmişti. SSL, TLS gibi şifreleme araçlarıyla, gönderilen bilginin içeriğinin
üçüncü şahıslardan korunabildiğinden bahsetmiştik. Aynı yazının sonunda da, disk verileri şifreli olsa dahi, internete bağlı bir bilgisayarın ve
üzerindeki verilerin, işletim sisteminde açıklar varsa uzaktan erişim
saldırılarına açık olacağı konusunda uyarıda bulunmuştuk.
Görüldüğü gibi bir ağ bilgisayarının güvenliğini tek yönlü önlemlerle
sağlamak mümkün değil. Ağda aktarılan verileri şifrelemek, yalnızca
trafiği dinlemek gibi pasif diyebileceğimiz yöntemlerle yetinen başka
şahıslara karşı koruma sağlasa da, trafiğin kaynaklandığı adresin bilinmesi halinde sistem uzaktan saldırılara karşı açık hedef olacaktır. Bu
durumda sistemi kırma girişiminden, arada yanıltıcı veri yollamaya kadar
birtakım yötemlerle, şifrelemeyi boş çıkaracak müdahelelerde bulunulabilir. Dolayısıyla yüksek güvenlikli bağlantı gerektiren bir durumda
sistemin adresinin, yani IP numarasının gizliliğini sağlamak en önemli
adımlardan biridir.
"Tor" [1] adlı program işte bu ihtiyacı karşılamak için kullanılan yazılımların en yaygınlarındandır. Kullanıcıları arasında sıradan internet
kullanıcıları dışında çeşitli ülkelerin askeri, diplomatik birimleri ile haber
kaynaklarıyla güvenli iletişim kurmak isteyen gazeteciler gibi kesimler
bulunmaktadır [2].
Tor nasıl çalışır?
İnternet üzerinde aktarılan veri paketleri iki kısımdan oluşur: Birisi
aktarılan veriyi, diğeri de paketin nereden gelip hangi adrese gittiğine
dair bilgileri içeren bölüm. SSL kullanan bir bağlantıda, yalnızca bu ilk
bölümdeki veri şifrelenir. Dolayısıyla paketin içinde ne olduğu gizlenmiş
olur; ama paketin kaynağı ve alıcısı bellidir.
Bu olumsuzluğu aşmak için Tor programı, birbirleriyle şifreli haberleşme
yapan bir bilgisayar ağı, yani Tor ağını kullanır. Klasik bağlantıda, iki
bilgisayar arasındaki veriler tek bir yol üzerinden, doğrudan birbirlerine
aktarılır. Tor ile aktarım ise daha dolaylı şekilde gerçekleşmektedir:
Tor programı başlatıldığında, internet adresi önceden bilinen belli liste
sunucularına bağlanarak o an etkin durumda olan, Tor ağına bağlı,
"relay" denilen aktarıcı bilgisayarların adreslerini alır ve bunlardan birine
klasik bağlantı ile bağlanır. Bir başka bilgisayara veri gönderileceği
zaman önce bu aktarıcı bilgisayarlar üzerinden karşıdaki bilgisayara
ulaşacak şekilde bir bağlantı zinciri kurulur. Bu benzetmede, zincirin ilk
halkası gönderici, son halkası da alıcı bilgisayardır. Aradaki halkalar da
aktarıcı bilgisayarlardan oluşur. Her aktarıcı bilgisayar, yalnızca zincirde
kendisine veri gönderen bir önceki halkayı ve aldığı veriyi aktaracağı bir
sonraki halkayı bilebilir. Verinin içeriği de, zincirin diğer halkaları da
aktarıcılardan gizlidir (bu gizlilik her aktarıcı için farklı anahtar kullanan
bir şifreleme ile sağlanır). Dolayısıyla aktarıcı bilgisayarların trafiğini
dinleyen birisi, o aktarıcıya gelen paketlerin hangilerinin kendi izlemek
istediği bilgisayardan yola çıkmış olduğunu bilemeyeceği gibi, bunu bilse
dahi, paketin hangi yol üzerinden devam edeceğini de bilemeyecektir.
Paket son olarak "exit node" denilen çıkış halkasındaki bilgisayardan,
yine klasik bağlantı ile alıcı bilgisayara gönderilir.
Yukarıda özetlediğimiz Tor ağı iletişim modelinde, sahte aktarıcılar gibi
birtakım yanıltmalara yönelik koruma, Tor liste sunucuları ile aktarıcılar
arasında veri imzalamaya ve şifreli iletişime dayalı birtakım önlemlerle
sağlanır.
Güvenliği artırmak için alıcıyla aradaki iletişim zinciri 10 dakikada bir
değiştirilir. Zincirlerin ağ üzerinde dolambaçlı bir yol izlemesine çalışılır.
Bu şekilde iki bilgisayar arasındaki iletişim mümkün olduğunca dağıtılarak izleme yapılması zorlaştırılır. Sonuçta, gönderici bilgisayarın
trafiğini izleyen biri, bu bilgisayarın Tor ağına veri gönderdiğini belirleyebilecek; ancak bu verinin izini kaybedip hangi alıcıya ulaştığını
bulamayacaktır. Benzer şekilde, alıcı bilgisayarın trafiği izlendiğinde de,
gelen verilerin ilk çıkış noktası gizli kalacaktır. Yalnız hem alıcı hem de
verici bilgisayarların trafiğini dinleyebilen bir gözlemci, paketlerin çıkış ve
varış zamanlarını karşılaştırarak Tor ağı üzerinden birinin diğerine veri
yolladığı kanısına varabilir. Bununla birlikte, bu kuşkusunun doğruluğunu
ıspatlaması mümkün olmayacaktır. Kaldı ki, hem gönderici hem de
alıcının bu şekilde izleniyor olması için iki tarafın da önceden bilinen
hedefler olması gerekir.
www.enixma.org
Sayfa 17
/SISTEM
Bu noktada şunu belirtmekte yarar var: Tor ağı içindeyken veriler (gönderici/alıcı bilgileri dahil) şifreli olarak iletilse de, ilk ve son halkalarda,
yani göndericiden Tor ağına ve Tor ağı çıkış noktasından alıcıya olan
bağlantılarda gönderilen paketler klasik bağlantı ile gönderilmektedir.
Dolayısıyla trafiğin kaynağının yanısıra içeriğinin de gizli olması gerekiyorsa mutlaka SSL, TLS ya da benzeri veri şifreleme araçları da Tor ile
birlikte kullanılmalıdır. 2007'de yayınlanan bir çalışmada, bir İsveçli
güvenlik uzmanının çeşitli ülkelerin büyükelçiliklerine ait (şifrelenmeden
gönderilmiş) e-posta parolalarını Tor çıkış noktalarını izleyerek ele
geçirmesi bununla ilgili güzel bir örnektir [3].
Bu bölümde Tor ve sıklıka Tor ile birlikte kullanılan Privoxy [4] yazlımının
kurulum ve ayarlarından bahsedeceğiz. Tor ağına erişim için Privoxy şart
olmasa da, özellikle DNS sorgulamaları aracılığıyla deşifre olma riskinden
kaçınmak için [5] Tor'un Privoxy ile birlikte kullanılması önerilmektedir.
Tor için libevent [6] dışında standart dışı diyebileceğimiz bir bağımlılık
yok. Tor ve libevent varsa dağıtımların paket depolarından, yoksa kaynak
kodun alınıp klasik şekilde
./configure
make
make install
ile derlenmesiyle kurulabilir. Biz anlatımda ayar dosyalarının /etc ve kayıt
dosyalarının /var altında yer alması için Tor derlenirken configure seçeneklerinin aşağıdaki gibi olduğunu varsayacağız:
./configure --prefix=/usr --sysconfdir=/etc -localstatedir=/var
Eğer Privoxy de derlenerek kurulacaksa, INSTALL dosyasında belirtildiği
gibi, Privoxy'yi root değil de ayrı bir kullanıcı ve grup altında kurmak
önerilmektedir. Biz bunun için "privoxy" adında birer kullanıcı ve grup
oluşturulacağını varsayıyoruz. Sistemde grafik araçlar yoksa bu, konsoldan şu şekilde yapılabilir:
autoheader
autoconf
./configure --prefix=/usr --sysconfdir=/etc/privoxy -localstatedir=/var --sbindir/usr/bin --datadir=/usr --withuser=privoxy --with-group=privoxy
make
make install
Yukarıdaki kurulumlar sonunda Tor ve Privoxy ayar dosyaları /etc/tor ve
/etc/privoxy dizinlerinde bulunacaktır. Çeşitli dağıtımlarda /usr/etc ya da
/usr/local/etc gibi önekler (prefix) kullanılıyor olabilir.
Tor kurulumu ve ayarları
groupadd privoxy
useradd -g privoxy -c "Privoxy User" -d /dev/null -s
/bin/false privoxy
Şimdi Privoxy derlemesini şu komutlarla yapabiliriz:
Tor'un ayarları, yukarıda verilen dizindeki torrc dosyasında tutulur.
Kaynaktan kurulum yapıldığında bu dizinde bir örnek torrc.sample
dosyası oluşturulacaktır. Bu dosya istenilen şekle getirilip torrc adıyla
kaydedilir. torrc.sample dosyasında seçeneklerle ilgili açıklamalar bulunmaktadır. Çoğu kullanıcı için örnek dosya değiştirilmeden, olduğu gibi
kullanılabilir. Öntanımlı ayarlarla Tor, 9050. porttan dinleme yapacaktır.
Tor'dan sonra Privoxy'nin ayarlarına geçilir. Kullanılacak başlıca dosya
/usr/etc/privoxy/config dosyasıdır. Kaynakla kurulumla gelen dosyada,
Tor'da olduğu gibi, seçeneklerle ilgili ayrıntılı açıklamalar bulunabilir.
Tor'un internet sitesinde aşağıdaki kısa ayar dosyası bir başlangıç olarak
önerilmektedir:
# Tor listens as a SOCKS4a proxy here:
forward-socks4a / 127.0.0.1:9050 .
confdir /etc/privoxy
logdir /var/log/privoxy
actionsfile standard.action # Internal purpose, recommended
actionsfile default.action
# Main actions file
actionsfile user.action
# User customizations
filterfile default.filter
# Don't log interesting things, only startup messages,
warnings and errors
logfile logfile
#jarfile jarfile
#debug
0
# show each GET/POST/CONNECT request
debug
4096 # Startup banner and warnings
www.enixma.org
Sayfa 18
/SISTEM
debug
8192 # Errors - *we highly recommended enabling this*
user-manual /usr/share/doc/privoxy/user-manual
listen-address 127.0.0.1:8118
toggle 1
enable-remote-toggle 0
enable-edit-actions 0
enable-remote-http-toggle 0
buffer-limit 4096
Buradaki ilk satırda Privoxy'nin gelen paketleri Tor'a (öntanımlı değer
olan) 9050. porttan aktaracağı belirtilmektedir. Eğer Tor için başka bir
port ayrılmışsa ona göre değişiklik yapılmalıdır. actionsfile ve filterfile ile
belirtilen dosyalar, /usr/etc/privoxy altında, filtreleme kural ve eylemlerinin belirtildiği dosyalardır. Bu dosyalara kullanıcı başkalarını da
ekleyebilir. Privoxy'nin sunduğu çok sayıda filtre makalemizin konusu
dışında kalmaktadır, bu yüzden bu dosyaların düzenlenmesi konusuna
değinmeyeceğiz. Tor'u kullanabilmek için bu dosyalarda herhangi bir
değişikliğe gerek yoktur. listen-address ile belirtilen girdi de Privoxy'nin
kendisine gelen bağlantıları dinlediği adres ve porttur.
Bu örnek dosyada verilen ayarlar Tor ve Privoxy programlarını kendi
bilgisayarında çalıştıran bir kullanıcıya göre düşünülmüştür (bilindiği gibi
127.0.0.1 IP adresi kullanıcının kendi bilgisayarını temsil etmektedir). Bir
başka bilgisayar üzerinden ağa bağlanan sistemlerde IP adresleri ve
portlar uygun şekilde ayarlanmalıdır. Bu durumda uzak sistemdeki
güvenlik duvarının sözkonusu portlarda dışarıdan bağlantılara izin
vermesi gerektiği unutulmamalıdır. Benzer şekilde SELinux kullanan
sistemlerde Tor ve Privoxy yerel olarak çalıştırılıyorsa, yerel bağlantı
izinleri gerekli portlara erişim izni verecek şekilde düzenlenmelidir. Eğer
sistemden içeriden dışarı yönde bağlantıyı sınırlayan bir güvenlik duvarı
varsa, en azından 80. (http) ve 443. (https) portları açmalı ya da torrc
dosyasında ReachableDirAddresses ve ReachableORAddresses seçenekleri ile bunlar yerine kullanılabilecek iki port belirtilmelidir.
Diğer seçeneklerden remote-toggle, remote-http-toggle ve edit-actions,
uzaktan yönetimle ilgili olup kişisel kullanım için pek de gerekli değildirler. Birden çok kullanıcının Privoxy vekil sunucusunu kullanması
durumunda güvenlik nedeniyle bu özelliklerin 0 değeri ile kaldırılması
gerekebilir. "toggle 1" ile Privoxy'nin filtre özelliği etkinleştirilmektedir.
Kurulumunun ardından Privoxy'nin başlayabilmesi için logfile ile belirtilen
kayıt dosyasını (eğer yoksa) oluşturmak gerekebilir (yoksa Privoxy
başlangıçta dosyanın bulunamadığı hatasını verebilir). Yukarıdaki şekilde
derleme yapılması halinde bu adıma gerek olmayacaktır. Aşağıda gerekli
dizin ve dosyayı oluşturup kullanıcı ve grubunu belirtiyoruz. Privoxy ile
ilgili hata ayıklama işlemleri ileride bu dosyadaki kayıtlara bakılarak
yapılabilir:
mkdir
touch
touch
chown
/var/log/privoxy
/var/log/privoxy/logfile
/var/log/privoxy/jarfile
privoxy.privoxy /var/log/privoxy/*
Genel program çıktıları logfile, filtrelenen çerezler (cookie) jarfile dosyasına atılır. Bugün için deneysel özellik kabul edildiğinden bu örnekte
yer verilmeyen "trustfile" seçeneği ile Privoxy'ye güvenilen adreslerin
listesi verilebilir.
Programların çalıştırılması
Tor programını normal kullanıcılar konsoldan "tor" komutu ile başlatabilirler. Oluşan çıktı aşağıdakine benzer olacaktır:
$ tor
May 09 01:37:43.179 [notice] Tor v0.1.2.19. This is
experimental software. Do not rely on it for strong anonymity.
May 09 01:37:43.194 [notice] Initialized libevent version
1.4.2-rc using method epoll. Good.
May 09 01:37:43.211 [notice] Opening Socks listener on
127.0.0.1:9050
May 09 01:37:45.439 [notice] I learned some more directory
information, but not enough to build a circuit.
May 09 01:38:08.904 [notice] We now have enough directory
www.enixma.org
Sayfa 19
/SISTEM
information to build circuits.
May 09 01:38:13.772 [notice] Tor has successfully opened a
circuit. Looks like client functionality is working.
Bir başka konsolda da root yetkileriyle Privoxy programı aşağıdaki gibi
başlatılabilir:
# privoxy --user privoxy.privoxy /etc/privoxy/config
May 09 01:40:48.268 Privoxy(b7ddb6c0) Info: Privoxy version
3.0.8
May 09 01:40:48.268 Privoxy(b7ddb6c0) Info: Program name:
privoxy
May 09 01:40:48.291 Privoxy(b7ddb6c0) Info: (Re-)Opening
logfile '/var/log/privoxy/logfile'
Başarılı olması halinde Privoxy arkaplanda privoxy kullanıcısı ve grubu
yetkisiyle çalışmaya başlayacaktır.
Sürekli kullanılması halinde Tor ve Privoxy'yi sistem açılışında bir servis
gibi otomatik olarak başlatan betikler yararlı olabilir. Privoxy, derlenerek
kurulması halinde böyle bir betiği zaten oluşturmaktadır. Tor'da ise torrc
dosyasında "RunAsDameon 1" satırı ya da komut satırında "--runasdaemon 1" seçeneğiyle programın arkaplanda çalışması sağlanabilir.
Bu aşamada çok önemli bir uyarıda bulunuyoruz: Sistemde Tor yazılımının çalışıyor olması, internet programlarının Tor ağı üzerinden çalıştığı
anlamına gelmez. Ağ kullanan programlar da Tor ağını kullanmaları için
ayrıca yapılandırılmalıdırlar.
Tor programı aslında kullanıcının kendi bilgisayarında çalışan bir SOCKS
vekil sunucusudur (proxy server). Tor ağına çıkması istenen programlar,
SOCKS protokolü ile Tor'un dinlediği porta (öntanımlısı 9050) bağlanacak
şekilde ayarlanmalıdır. Bağlantı protokolü için ideal olanı SOCKS 4a'dır.
SOCKS 4 ile her zaman, SOCKS 5 ile de genellikle adres bilgisi olarak IP
adresi kullanılır. Ancak örneğin bir tarayıcı kullanırken kişi adres
çubuğuna IP adresi değil alan adını yazacaktır (www.enixma.org gibi). Bu
alan adının IP adresine dönüştürülmesi için tarayıcı yerel DNS sorgulaması yaparsa, bu sorgulamayı izleyen biri kısa süre sonra kurulacak
bağlantının diğer uç noktasını tahmin edebilir, böylece Tor'un sağladığı
gizliliğin bir anlamı kalmaz. SOCKS 4a yalnızca alan adı kullandığı için bu
DNS sızıntılarına karşı güvenlidir.
DNS sorgulamaları yapmayacağı bilinen (sadece belli IP adresleriyle
çalışan) programların DNS sızıntı tehlikesi olmayacağı için SOCKS 4 ve 5
kullanmasında sakınca olmayacaktır. Eğer program DNS sorgulaması
yapıyorsa ve SOCKS 4a desteği yoksa, DNS sızıntılarını önlemek için
program uzak sorgulama yani "remote DNS lookup" yapacak şekilde
ayarlanmalıdır. Kimi tarayıcılarda (Firefox gibi) bu ayarlar yapılabilmektedir; ancak böyle olsa dahi bazı tarayıcı eklentilerinin kendi DNS
sorgulamalarını yaparak güvenliği tehlikeye düşürmesi sözkonusu olabilir.
Kuşku duyması halinde kullanıcı bu tür eklentileri devredışı bırakmalıdır.
Eğer güvenli DNS sorgulaması sağlanamıyor ancak programda sorgulamanın hangi adresler için yapılacağı önceden biliniyorsa, Tor ile
gelen "tor-resolve" programıyla güvenli DNS sorgulaması yapılıp programa buradan alınacak IP adresleri girilebilir.
Eğer program HTTP vekillerini (proxy) destekliyorsa o zaman doğrudan
Privoxy'ye yönlendirilebilir. Birazdan bahsedeceğimiz Firefox eklentisi bu
yolu izlemektedir. Bunlar dışında, DNS sızıntılarını önlemek gibi Tor güvenliğine yardımcı olarak kullanılan socat, dante, tsocks gibi yazılımlar
bulunmaktadır. Bunların tartışması konumuz dışındadır. Yaygın kullanılan
programların Tor ile güvenli kullanım için nasıl ayarlanacağı ve bu
yardımcı programlardan nasıl yaralanılacağı hakkında ayrıntılı bilgiler için
Tor belgelerini okumanızı öneriyoruz [7]. Biz çokça kullanılan birkaç
yazılıma değineceğiz.
Yukarıda söylendiği gibi Firefox uzak DNS sorgulaması yapacak şekilde
ayarlanıp doğrudan Tor vekil sunucusuna (9050. port) yönlendirilebilir.
Ancak daha kolay ve ideal çözüm sunan bir Firefox eklentisi var:
Torbutton [8]. Bu eklenti Firefox'u Privoxy kullanacak şekilde
ayarlamaktadır. Eklenti ayarları penceresi Resim 1'deki gibidir. Eğer port
seçimi için öntanımlı değerler kullanıldıysa resimdeki gibi bir seçim
yeterli olacaktır. Tor ve Privoxy dinleme adresleri daha değişik olan
kullanıcılar altta kendi özel ayarlarını girebilirler. Bu eklenti ilk
kurulduğunda Firefox penceresinin sağ alt köşesinde kırmızı renkli bir "Tor
disabled" yazısı belirecektir. Bu yazıya tıklanarak eklenti etkinleştirilebilir
ve tekrar tıklanarak kapatılabilir. Altta yeşil "Tor enabled" yazısının
gözükmesi, Tor sisteminin başarıyla çalıştığı anlamına gelmez. Emin
olmak için Tor ve Privoxy çıktılarına bakmak yararlı olacaktır. Ayrıca,
tarayıcı bağlantınızı Tor ile yapıp yapmadığınızı denemeye yarayan bazı
test sayfaları da bulunmaktadır [9],[10]. Daha fazla ayrıntı için Tor
belgelerine bakılabilir [11]. Kimi firefox eklentilerinin Tor'a rağmen kendi
DNS sorgulamaları ile güvenliği tehlikeye düşürebileceğini bir kez daha
hatırlatıyoruz.
www.enixma.org
Sayfa 20
/SISTEM
Konqueror ve Opera da HTTP vekil sunucularını desteklemektedirler;
dolayısıyla doğrudan 127.0.0.1:8118 adresine yani Privoxy'ye yönlendirilebilirler.
Kopete ya da genel olarak HTTP dışındaki protokollerle ağa çıkan KDE
programları için önerilen, KDE'yi Kontrol Merkezi'nden "Dante" [12] adlı
yazlıma, Dante'yi de Tor'a yönlendirmektir.
Anında mesajlaşma yazılımları içinde Tor belgelerinde önerilen isimler
Pidgin ve XChat'tir [5]. İki program da DNS sızıntılarına yol açmayacak
şekilde SOCKS 5 protokolüyle Tor kullanabilirler. Pidgin için ayarlar Resim
2'dekine benzer olacaktır. Resimde tüm hesaplar için geçerli genel ayar
penceresi gösterilmiştir; Pidgin ile her hesap kendi özel ayarları ile Tor
kullanacak ya da kullanmayacak şekilde düzenlenebilir
E-posta programlarından Thunderbird, elle girilen ayarlar ya da Torbutton
eklentisi kullanılabilir. Ancak SMTP ile mesaj gönderebilmek için SMTP
sunucularının Tor bağlantısı dışında tutulması gerekmektedir. Gelişmiş
ayarların ağ ve disk sekmesinin bağlantı bölümünde "No proxy for"
seçeneğinde dışarıda tutulacak SMTP sunucuları belirtilmelidir.
FTP programlarında ise Tor'un 10 dakikada bir bağlantı yolunu de-
Resim 1 - Firefox TorButton eklenti ayarları.
Resim 2 - Pidgin için ayarlar.
www.enixma.org
Sayfa 21
/SISTEM
ğiştirmesi uzun indirmelerde karşı tarafın bağlantıyı kesmesine neden
olabilmektedir, dolayısıyla bu gibi durumlarda otomatik olarak yeniden
bağlantı deneyen bir istemci kullanılması önerilir. Tor internet sayfasında
FTP için önerilen çözümler genelde POP3 sunuculara bağlantı düşünülerek hazırlanmış 3proxy [13] yazılımını içermektedir; ayrıntıya
girmiyoruz. Ancak Filezilla gibi bazı istemciler SOCKS 4a protokolünü
desteklemektedir ve Tor vekil sunucusuna (öntanımlı olarak 9050. port)
yönlendirilerek kullanılabilirler.
Son notlar
Öncelikle, ağ güvenliği konusunun yazımızın başındaki uyarılar ışığında
değerlendirilmesi gerektiğini ve herşeyin Tor ile bitmediğini hatırlatalım.
Kullanıcı açısından bir başka düşündürücü nokta, bağlantı hızı olabilir. Tor
sistemi, yakında Tor aktarıcısı (relay) noktalar olması ve bunlar üzerinden
trafiğin yönlendirilmesi ilkesine dayandığından, Tor üzerinden kurulacak
bağlantının hızı bu aktarıcıların sayısına ve birbirleriyle olan bağlantı
kapasitelerine göre değişecektir. Tor ağı ile klasik bağlantıda elde edilen
hızların elde edilmesi beklenmemelidir. İnternet ve dolayısıyla Tor
kullanımının yaygınlığı ve teknik altyapı dikkate alındığında, Türkiye'nin
hızlı bir Tor ağı için uygun bir ortam oluşturmadığını söyleyebiliriz.
Bu nedenle, kullanıcıların Tor ağını gerçekten gerekli gördükleri ve makul
bant genişliği isteyen durumlar için kullanmaları yerinde bir davranış
olacaktır. Örneğin anında mesajlaşma ve e-posta gibi uygulamalar
yüksek hat kapasitesi istemez ve rahatlıkla Tor ile kullanılabilir. Bunun
yanısıra, hat kapasitesi yeterli olan kullanıcılar kendi bilgisayarlarını birer
aktarıcı (relay) olarak düzenleyip Tor ağına katkıda bulunabilirler. İki
yönde de 20 KB/sn ya da daha fazla bant genişliğine sahip kullanıcılar,
torrc dosyasındaki birkaç düzenlemeyle, bant genişliği denetimine sahip
bir Tor sunucusu oluşturabilirler. Bilgisayarın aktarıcı rolünü üstlenmesi,
ağın genel güvenliğini artırdığı gibi kendi güvenliğini de (kalabalık trafik
içinde gizlenmek yoluyla) artıracaktır.
belirtebilir. ExitPolicy seçenekleri ile de Tor istemcilerinin bağlanmak
istedikleri bilgisayardaki erişebileceği portlar kısıtlanabilir. Bu özellik
genellikle belli portlar üzerinde çalışan ve kötüye kullanılabilecek dosya
paylaşımı vb. programlara ait trafiği engellemek için kullanılır. Aktarıcı
bilgisayarlar üzerinden spam ya da başka şekillerde kötüye kullanım
gerçekleştiği zaman bunun karşısında aktarıcı sistemin sahibinin sorumluluğu, bağlı olduğu ülkenin kanunlarına göre değişebilir. Wikipedia
gibi kimi siteler, anonim saldırıların önüne geçmek için Tor ağından gelen
trafiği reddetmektedir. Aktarıcı bilgisayar için güvenlik ipuçları ve diğer
ayrıntılar için yine Tor belgelerini öneriyoruz [14][15].
[1] http://www.torproject.org/
[2] http://www.torproject.org/torusers.html.en
[3] http://arstechnica.com/news.ars/post/20070830-security-researcherstumbles-across-embassy-e-mail-log-ins.html
[4] http://www.privoxy.org/
[5]
https://wiki.torproject.org/noreply/TheOnionRouter/TorFAQ#SOCKSAndDN
S
[6] http://monkey.org/~provos/libevent/
[7] https://wiki.torproject.org/noreply/TheOnionRouter/TorifyHOWTO
[8] https://addons.mozilla.org/en-US/firefox/addon/2275
[9] https://check.torproject.org/
[10] https://torcheck.xenobite.eu/
[11]
https://wiki.torproject.org/noreply/TheOnionRouter/TorFAQ#IsMyConnectio
nPrivate
[12] http://www.inet.no/dante/
[13] http://www.security.nnov.ru/soft/3proxy/
[14]
https://wiki.torproject.org/noreply/TheOnionRouter/OperationalSecurity
[15] http://www.torproject.org/docs/tor-doc-relay.html.en
Aktarıcı bilgisayar olmak için gerekli ayarlar örnek torrc dosyasının son
kısmında yer almaktadır. Kullanıcının en azından Nickname yani
bilgisayar için Tor ağında onu tanıtıcı bir isim ve ORPort yani dışarıdan
gelen bağlantıların dinleneceği port bilgisinin girilmesi istenmektedir.
Eğer kullanıcının bant genişliği varsa, Tor sunucu liste servisi vermek için
DirPort seçeneğiyle gelen taleplerin dinleneceği port numarasını
www.enixma.org
Kemal Ilgar Eroğlu
<[email protected]>
Sayfa 22
/SISTEM
Gelişmiş yönetim araçları ve grafik arabirim
Mandriva Linux, gerek kurulumda gerekse kullanımda hemen hemen her ayarı otomatik olarak yapan ve kullanıcıya kolaylık sağlayan en
ileri yönetim araçlarına sahip Linux dağıtımlarından biri belki de en iyisidir. İsimleri eski
ismi olan Mandrake'den gelen drake/drak ön ya
da son ekine sahip olan araçlar, gtk grafik
kütüphanleri, perl ve bash betikleri ile yazılmıştır. Çok sayıda ve farklı görevleri yerine getiren bu drak araçları Mandriva Denetim Merkezi (Mandriva Control Center) ya da gerçek
program adı ile drakconf olarak toplu çalışma
ortamına sahiptir.
Mandriva kurulumunda, kurulum ve yapılandırma araçları ile birlikte drakconf ve diğer drak
araçları kullanılarak sisteminizin otomatik yapılandırılması sağlanır. Kurulumdan sonra da mandi ve harddrake gibi servisler (daemon) arka
planda çalışarak sisteminizin yeni donanımlarının tanınması ve gerektiği şekilde ayarlanması için kullanılır. Bu şekilde konforlu bir kullanım sağlanır.
Kurulum sonrası ise çok farklı durumlar ve
ayarlar için birçok ayar aracı ile karşılaşırız.
Normal bir kullanımda Mandriva Denetim Merkezi sıradan bir kullanıcının gereksinimlerini karşılayacak araçları sunar. Ancak bilgisayarın
sunucu gibi amaçlarla kullanılması durumunda
bu işlemler için kolaylık sağlayacak ek araçlar
da ek paketler ile kurulup kullanılabilir durumdadır. Bu ek araçlar drakwizard paketinde yer
alır.
Resim 1 - Mandriva Denetim Merkezi, Yazılım Yönetimi araçları sayfası
Mandriva'nın görsel arabirimi bulunan drak
araçlarının yanısıra gerek konsoldan gerekse
www.enixma.org
Mandriva Denetim Merkezi içindeki araçlar ta-
Sayfa 23
/SISTEM
rafından kullanılan çok sayıda yardımcı drak
aracı da bulunmakta. Bunları toplu halde görebilmek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:
$ urpmq drak
No package named drak
Bu paketler drak içeriyor:
drak3d
drakbackup
drakbt
drakclick
drakcluster
drakconf
drakconf-icons
drakcowsay
drakfax
drakfirsttime
drakfon
drakguard
draklive
draklive-config-One
draklive-install
draklive-resize
drakmenustyle
....
(liste devam ediyor)
Ayrıca bunlardan istediğiniz hakkında ek bilgi
edinmek konsolda kullanacağınız aşağıdaki komut ve benzerleri ile mümkündür:
$ urpmq drakguard -i
Name
: drakguard
Version
: 0.4
Release
: 1mdv2008.1
Group
: System/Configuration/Other
Size
: 111972
Architecture:
noarch
Summary
: Parental control tool
Name
: drakguard
Version
Release
Group
Size
:
:
:
:
0.4
1mdv2008.1
System/Configuration/Other
111972
Architecture:
noarch
Source RPM : drakguard-0.41mdv2008.1.src.rpm
URL
: http://www.mandriva.com/
Summary
: Parental control tool
Description :
This tool allows to configure parental
control. It can block access to
web sites and restrict connection
during a specified timeframe.
Bu drak araçları gibi Mandriva Denetim Merkezi
de konsoldan 'mcc' ya da 'drakconf' ile çalıştırılabilir.
Mandriva drak araçlarının bir özelliği de, gelişmelerinin geldiği yerde bir Linux sisteminin
ayarlarında yapılacak elle değişiklik ve ayarların da sorun olmadan kullanılabilir olduğu ve
drak araçları ile yapılan değişiklikler ile elle
yapılan değişikliklerin çelişmediği araçlar olmasıdır. Bu önemli noktaya uzun yıllar süren
gelişmenin ardından varılmıştır.
Mandriva Denetim Merkezi, grafik araç olarak
yıllar içinde birçok değişikliğe uğradı ve gelişme kaydetti. En önemli gelişmeler ise dağıtımın Mandrake'den Mandriva'ya geçişinin
başladığı 2005 yılından sonra başlayan süreç
içinde gerçekleşti. Son iki sürümde de en iyi
durumuna geldi. Gelişmesi hala devam etmekte. Son hali ile ana başlıklara sol bölümdeki
girişler ile ulaşılan ayrı pencereler halinde
karşımıza çıkıyor. Her bölüm ya da sayfada da
ilgili araçların gruplandığı alt bölümler de bulunabiliyor.
www.enixma.org
Özellikle sistemin genelinde yapılacak değişiklik ve ayarlar için Mandriva Linux kullanıcılarının ilk kullanacakları araç Mandriva Denetim
Merkezi'dir. OpenSuse'nin Yast'ı gibi bazıları hariç, diğer dağıtımlarda benzeri bir araç bulunmadığı için genellikle KDE ya da Gnome gibi kullanılan masaüstü ortamının sistem ayar araçları
kullanılır. Ancak yukarda belirtildiği gibi eğer ne
yapacağınızı biliyorsanız istediğiniz değişiklikleri elle yapmayı tercih etmeniz de mümkündür
ve bu değişiklikler drak araçları tarafından tanınır.
Yazılım Yöneticisi
Mandriva Denetim Merkezi'nde normal bir kurulumdan sonra standart olarak; Yazılım Yöneticisi, Online Yönetim, Donanım, Ağ ve İnternet,
Sistem, Ağ Paylaşımı, Yerel Diskler, Güvenlik ve
Önyükleme ana bölümleri bulunur. (Resim 1 )
Araç açıldığında ilk sayfa Yazılım Yöneticisi sayfasıdır. Bu sayfada Yazılım Yöneticisi olarak
isimlendirilmiş ilk grupda Yazılım Ekle ve Kaldır
(Install & Remove Software), Kurulum ve Güncelleştirme İçin Kurulum Kaynağı Seçin ve Sistem Güncelle araçları, Diğerleri isimli alt bölümde ise Araç İstatistikleri aracı yer alır.
Bir Linux dağıtımında yazılım kurma ve kaldırma işlemleri önemli işlemlerdendir. Mandriva'da yazılım kurma ve kaldırma urpmi sistemi ile
bağımlılık sorunu olmadan kolaylıkla gerçekleştirilebilir hale gelmiştir. Bu sistemin önemli bir
parçası olan yazılım depoları özellikle Conectiva'nın Mandriva'ya katılmasından sonra hızla
gelişmiş ve bugün için en sorunsuz paket depolarından biri haline gelmiştir.
Bu konu daha önce detaylarıyla eniXma Aralık
Sayfa 24
/SISTEM
2006 - Mandriva Paket Yönetimi yazısında ele
alınmıştı. Bu nedenle önümüzdeki yazılarda diğer önemli konular ayrıca ele alınacaktır.
Resim 2 - 'Online Yönetim' aracı
Online Yönetim
Online Yönetim sayfasında Uzaktan Kontrol (Linux, Unix, Windows) aracı yer alır. Bu araç ile
sisteminizin ağ üzerinden bir başka bilgisayar
aracılığı ile güvenli olarak kontrol edilebilmesi
için ya da bir başka bilgisayarı kontrol edebilmeniz için gerekli ayarlamaları yapabilirsiniz.
Donanım
Donanım sayfasındaki araçlar, 'Donanımlarınızı
Yönetin', 'Görüntü Ayarlarınızı Değiştirin', 'Fare
ve Klavyeyi Yapılandırın', 'Yazıcı ve Tarayıcıyı
Yapılandır' ve 'Diğerleri' olmak üzere beş bölüme ayrılır.
İlk bölümde yer alan 'Donanımı İncele ve Ayarla' aracı bilgisayarınızın temel donanım bileşenlerinin sürücülerinin ayarlandığı araçtır. Kon-
Resim 3 - 'Donanım' araçları
Resim 4 - 'Donanım' araçları (devamı)
sol komutu olarak harddrake isimli bu araç
aslında yapılan işlemleri bir servis (deamon)
olarak arka planda da gerçekleştirmektedir.
Bazı durumlarda özel ya da ince ayar yapılması
gerekiyorsa sonradan kullanmaya gerek duyulabilir. Bunun bir kullanım nedeni de bazı donanımların alternatif sürücülerinin bulunması
ve bu sürücülerin seçimi durumudur.
sistemi ile ilgili ayarlar. Bu sistem henüz yeni
olmasına karşın sağladığı yararlar nedeniyle
üzerinde çok çalışılarak gerekli yamaların yapılması sonucunda Mandriva'da temel ses sistemi olarak yer almaya başladı.
İlk bölümün ikinci aracı olan 'Sound Configuration' - 'Ses Ayarları' aracı da harddrake gibi
ihtiyaç duyulduğunda kullanılabilecek bir araçtır. Ses ayarları Mandriva 2008.1 Spring öncesinde sounddrake tarafından hemen hemen
tamamiyle otomatik olarak yapılıyordu ve
Mandriva Denetim Merkezi içinde ayrı bir ses
aracı bulunmuyor, bunun yerine donanım bölümündeki ses kartı sürücüleri ile ilgili ayar kullanılabiliyordu. Yine ses sistemlerinin kurulumda neredeyse tamamı otomatik olarak yapılandırılabilmekte. Ancak nadir durumlarda bu ayar
aracına ihtiyaç olmakta. Bu nadir durumlardan
birisi de Mandriva Spring ile gelen pulse-audio
www.enixma.org
'Görüntü Ayarlarını Değiştirin' isimli ikinci grupta yer alan 3D aracı ile, uygun sürücü bulunuyorsa 3 boyutlu masaüstü sistemlerinin kullanımı sağlanmakta. Compiz-fusion ve diğer
paketlerin gerektiğinde otomatik olarak kurulduğu bu aracın komut adı ise drak3d.
'Grafik Sürücüyü Ayarla' aracı en çok nVidia, Ati
gibi kapalı kaynak kodlu sürücülerin yüklenmesinde ve harici monitör gibi bazı ayarların
yapılmasında kullanılan bir araçtır.
'Fare ve Klavyeyi Yapılandır' grubunda, 'Klavye
Düzenini Ayarla' ve 'İşaretleme Aracı (Fare,
touchpad gibi) Yapılandır' adlı iki araç bulunur.
İsimlerinden de kolaylıkla anlaşılabileceği gibi
bu araçlar klavye düzeninizi ve işaretçiniz ile
Sayfa 25
/SISTEM
ilgili gerekiyorsa bazı özellikleri ayarlamanıza
yarar. Mandriva 2008.1 ile çok sayıda 'multimedia keyboard', çokluortam tuştakımları desteklenmekte. Birçoğunda hiçbir ayara gerek
kalmadan standart tuşların dışındaki çokluortam veya farklı amaçlarla kullanılan tuşlar
otomatik olarak çalışmakta. Ancak henüz tam
olarak tanınmayan bazı tuştakımlarında ince
ayar yapılması gerektiğinde bu ayar yardımcısı
işinize yarayacaktır.
'Ağınızı Kişiselleştirin' bölümünde, vekil sunucu
(proxy) ayarlarını, 'Ağ profilleri'nde farklı ortamlar için oluşturacağınız profillerin yönetimini, makinanıza bağlı internet erişimini ağdaki diğer makinalara paylaştırmayı ve vpn
(virtual private network) sisteminizi yapılandırıp kullanmayı ayarlayabilirsiniz.
'Diğerleri' kısmında ise ağınıza bağlı bilgisayarların makina isimlerini (hostname) belirleyebilirsiniz. Burada yapılan işlem /etc/hosts
dosyası üzerinde yapılan işleme denktir.
Fare kullanımında da yine farklı özelliklere ve
farklı tuş sayılarına sahip farelerle ilgili olarak
belirli ayarları yapabilirsiniz.
'Yazıcı ve Tarayıcı Yapılandır' bölümünde yazıcıların ve tarayıcıların yapılandırmalarını sağlayan iki ayar girişinin yanısıra 'Bir Faks Sunucusu Yapılandır' adlı faks yapılandırma aracını da bulabilirsiniz.
Mandriva 2008'e kadar yazıcılar kurulum sırasında bilgisayara bağlı ise otomatik olarak
yapılandırılmaktaydılar. Ancak 2008'den itibaren yazıcıların kurulumdan sonra ilk takıldıklarında tanınarak yapılandırılmasına geçildi.
Temel yazıcı sistemi olarak cups (Common Unix
Printing System) kurulurken, yazıcıların marka
ve modeline bağlı olarak hpijs ve gutenprint
sistemleri de gerektiğinde kurulurlar.
Tarayıcılar için de diğer bütün araçlarda olduğu
gibi, gerekli paketler önce kurulmadıysa tarayıcı programları ve gereken paketler kurulur.
Donanım alanının son bölümü olan 'Diğerleri'
bölümünde ise 'Güç Yönetimi İçin UPS Ayarlayın' aracı bulunmakta. Bu araç bilgisayar ile
bağlantılı olarak çalışabilen kesintisiz güç kaynaklarının ayarlanması ve yönetimi için kullanılır.
Sistem
'Sistem' sayfasında üç grupta toplanmış araçlar
bulunur. 'Sistem Servislerini Yapılandırın' grubundaki araçlardan 'Kimlik Kanıtlama' aracı, sisResim 5 - 'Ağ ve İnternet' araçları
Ağ ve İnternet
'Ağ ve İnternet' sayfasında, 'Ağ Arayüzlerini
Yönet', 'Ağınızı Kişiselleştirin ve Güvenli Hale
Getirin' ve 'Diğerleri' bölümlerinde ağ kullanımı
ile ilgili çeşitli yardımcılar yer almakta.
'Ağ Ayarüzlerini Yönet' bölümü temel ağ bağlantıları için kullanılan araçlardan oluşuyor. Buradaki araçlar yardımı ile ağ ve internete bağlanma özelliklerini ayarlayabilir, yeni bağlantılar oluşturabilir ya da var olan bağlantıları
kaldırabilirsiniz. Bütün bu işlemler, sistem tarafından tanınan ethernet, wireless, firewire,
usb-ethernet ve kızılötesi bağlantılar gibi ağ
bağlantısında kullanılabilecek çok sayıda seri
bağlantı noktasının yapılandırılmasında kullanılabilir.
www.enixma.org
Resim 6 - 'Sistem' araçları
Sayfa 26
/SISTEM
teminizde güvenli bağlantı ve kimlik ile ilgili
işlemlerde ldap gibi yöntemlerin kullanılması
için gerekli ayarları yapabileceğiniz bir araçtır.
'Sistem Servislerini Yönetin' aracı ise SysV ile
kullanılan sistem servislerinin açılıp kapanmasını, sistem açılışında çalışıp çalışmayacağının
belirlenmesini sağlayan grafik araçtır.
Diğer iki araç olarak 'Menü Biçimi' aracı genel
olarak tüm masaüstlerinde benzer şekilde çalışacak şekilde yapılandırılmış olan Mandriva
menü sisteminin ince ayarlarını yapmanız, 'Font
Ekleme' yardımcısı ise eğer varsa bilgisayarınızda kurulu bulunan Windows işletim sistemlerinden fontları Linux'a aktarmanız ya da
herhangi bir kaynaktan font kurmanız içindir.
Yerelleştirme grubundaki araçlarla saat ve tarih
düzenini ya da sisteminizde kullanılacak genel
yerellik ayarlarını yapabilirsiniz.
'Yönetim Araçları' grubu ise adından anlaşılacağı gibi sistem yönetimi ile ilgili araçları kapsar. Sistem günlüklerinin incelenmesi /var/log
alanındaki mesaj bölümlerinin grafik olarak
incelenmesini sağlayan bir arabirimdir. Buradaki araçlar ile kullanıcıların her türlü ayarını
grafik ortamda yapabilirsiniz. Bunun karşılığı
drakuser komutudur. 'Windows Belge ve Ayarlarını Aktar' aracı özelikle Windows'tan Linux'a
geçmekte olan kullanıcıların Windows ortamında standart yerlerde bulunan belgelerini ve
mesajlaşma ya da e-mail programları ile ilgili
çeşitli ayarları Linux karşılığı yerlere yerleştirmesi ya da programların Linux karşılığı
olanlarında gerekli ayarları yapması için düşünülmüş bir 'göç aracı'dır. Mandriva 2008 ile
kullanımına başlanılan bu araç transfugdrake
olarak konsoldan da kullanılabilir.
Yedek alma (backup) aracı olarak 'Yedekler'
(drakbackup) aracını kullanabilirsiniz. Bu araç
Spring sürümünde yedekleme yapılabilecek bir
ortam, mesela bir usb bellek, sisteme bağlandığında sistem tepsisinde yedekleme işlemini yapabileceğiniz bir araç olarak da belirir.
manız için de bir araç bulunduran 'WebDAV
Yapılandır' bölümünden oluşur. NFS ve Samba
için hem bilgisayarınızın paylaşımını hem de
başka bilgisayarlardaki paylaşım alanlarını kullanmayı yapılandırabilirsiniz.
Dosyaları ya da sistemi olduğu gibi yedekleyen
'Yedekleme' aracının yanında, 'Snapshots' (aradurumlar) olarak yeni geliştirilen araç (draksnapshot) Windows XP kullanıcılarına yabancı
olmayan bir aradurum kaydetme aracıdır. Yeni,
geliştirilmekte ve pek tanınmayan bu araç ile
kaydettiğiniz aradurumlara istediğiniz zaman
sisteminizi döndürmeniz mümkün olmaktadır.
Ağ Paylaşımı
Ağ Paylaşımı sayfası, Samba ile ilgili yapılandırmaları yapabileceğiniz, 'Windows Paylaşımlarını Yapılandır', NFS ile ilgili yapıladırmalarınız
için 'NFS Yapılandır' ve WebDAV yapılandırResim 8 - 'Yerel Diskler' araçları
Yerel Diskler
'Yerel Diskler' bölümünde 'Disk Bölümlerini Yönet' aracı, sabit disk, usb disk gibi disk depolama sistemi yapısındaki sabit yada ayrılabilen cihazlarınızın partisyonlarının yönetimi ya
da formatlanmaları için, kullanımı anlaşılır ve
kolay Mandriva disk yönetim aracıdır. Kurulum
sırasında da disklerinizi yapılandırdığınız araç
budur. İşlemlerinizi görsel olarak, karmaşık
parametrelerle kafanız karışmadan, kolaylıkla
yapabilirsiniz. Kurulumdan sonra en çok usb
disklerinizin formatlanmasında kullanılmaktadır.
Resim 7 - 'Ağ Paylaşımı' araçları
CD/DVD sürücü gibi cihazlarla ilgili ayar aracı
ise bu sürücülerin bağlanma noktalarının be-
www.enixma.org
Sayfa 27
/SISTEM
lirlenmesinde kullanılır.
Güvenlik
Güvenlik sayfasında mevcut durumda beş araç
bulunmaktadır. Güvenlik seviyesi kurulum sırasında 'Zayıf'tan 'Paranoyak'a kadar seçilebilir.
Sıradan bir masaüstü bilgisayar için kullanılabilecek seviyeler 'Standart' ve 'High-Yüksek'
seviyeleridir. Bu seviyelerin seçimi sistemin
kullanımında tüm işlemlere yansır.
Bu gruba son sürümde, Spring'te, katılan
'Parental Control' - 'Ebeveyn Kontrolu' aracı ise
bu işlemi kolaylıkla yapmanızı sağlayan kullanışlı bir araçtır. Bu araç ile istediğiniz kullanıcıların istediğiniz sitelere erişimini engelleyebilir, internet kulanım zamanlarını belirleyebilirsiniz.
Sistemdeki kullanıcıların her türlü izinleri 'İzinleri Yönet' aracı ile düzenlenebilir.
neticisi olarak KDM, GDM ya da XDM seçilebilir.
Ancak bu seçim yalnızca ilgili paket kurulu ise
yapılabilmektedir.
'Başlanğıç Sistemi Ayarlayın' aracı, açılış yöneticisini ve parametrelerini ve girdilerini ayarlamak içindir. Mandriva'da 2008'den bu yana
Lilo yerine Grub kullanılmaya başlanmıştır.
Ancak bu araç ile isteyenler Lilo'yu kurup
kullanabilirler. Aynı araç kurulumdan sonra
kurulacak başka işletim sistemlerinin de açılış
yöneticisine eklenmesi ya da çıkarılması için
kullanılabilir.
Grub
ile
ilgili
değişiklikler
/boot/grub/menu.lst dosyasına yapılır.
Son araç olan Sistem Açılış Temasını Belirle
aracı ile paket olarak kurulmuş açılış temalarından birini seçebilir ya da kendiniz, mevcut
temaların arkaplan resimlerini, çeşitli yazılarını
ya da ilerleme çubuklarını isteğinize göre
değiştirerek kendi özel temanızı oluşturabilirsiniz.
'Kişisel Bir Güvenlik Duvarı Kurun' ile 'Ağ Arayüzleri ve Güvenlik Duvarı Ayrıntılı Ayarları'
araçları anlaşılabileceği gibi güvenlik duvarı
ayarları içindir. Mandriva'da iptables üzerine
kurulu bir güvenlik duvarı yapılandırma aracı
olarak Shorewall kullanılmaktadır.
Resim 10 - 'Önyükleme' araçları
Önyükleme
Standart kurulumda gelen son bölüm olan
'Önyükleme' bölümünde, sistem açılışı ile ilgili
çeşitli ayarları yapabileceğiniz araçlar bulunmakta.
Mandriva Denetim Merkezi ve içindeki araçlar
Mandriva Linux sisteminin yönetiminde büyük
kolaylık sağlar. Bu yazıda, bu araçların neler
olduğuna kısaca değindik. Yazılım yönetimi gibi
önceden işlediğimiz konuların dışında kalan
önemli ve detayları bulunan araçları ayrıntıları
incelemeye devam edeceğiz.
'Otomatik Giriş Ayarı', seçilen bir kullanıcının
sisteme kendi şifresini kullanmadan girmesini
sağlar. Linux kullanıcılarının büyük çoğunluğu
bu tür kullanımı tercih etmedikleri için varsayılan olarak bu özellik kapalıdır.
Resim 9 - 'Güvenlik' araçları
'Ekran Yöneticisi Ayarları' aracı ile açılış yö-
www.enixma.org
Tanju Taşçılar
<[email protected]>
Sayfa 28
/DAĞITIM
Slackware 12.1
Slackware 12.1
Geliştirilmekte olan en eski dağıtımın en yeni sürümü
Slackware GNU/Linux dağıtımının 12.1 sürümü,
1 Mayıs 2008 tarihinde Patrick Volkerding'in
yaptığı duyuru [1] ile kullanıcılara sunuldu.
Slackware, halen geliştirilmekte olan GNU/Linux dağıtımları içinde en eskisi unvanına sahip.
Dağıtımın kurucusu ve günümüzde de tek
resmi geliştiricisi durumunda olan Patrick
Volkerding, diğer büyük dağıtımlarla kıyaslandığında küçük sayılabilecek bir grubun desteğiyle Slackware'i geliştiriyor.
Volkerding, Slackware'in amaç ve felsefesini
"en UNIX-benzeri Linux dağıtımı olmak, sadelik
ve kararlılığa önem vermek" olarak açıklıyor
[2]. Linux'un erken döneminde en yaygın kullanılan dağıtım olan Slackware günümüzde bu
popülerliğini yitirmiş olsa da halen önemli sayıda kullanıcıya hitap etmekte ve pek çok türev
dağıtıma kaynaklık etmektedir [3][4].
Hedefindeki sadelik ilkesinden dolayı Slackware
ile gelen yazılımlar, kodlarına dağıtıma özel yama ya da ekleme yapılmadan, olduğu gibi
derlenip sunulmaktadır. Yine aynı düşünceden
hareketle, sistem yapılandırması ve yönetimi
için otomatik araçlardan mümkün olduğunca
kaçınılıp, denetim kullanıcıya bırakılmaktadır.
Kuruluşundan beri hakim olan bu felsefenin
etkisiyle Slackware'in temel yapı ve araçlarında
günümüze kadar pek az değişiklik meydana
gelmiştir. Örneğin Slackware 12.1 kurulum
aracı metin tabanlı ve hâlâ yıllarca önceki sürümlerdekinin neredeyse aynısıdır. Paket yönetimi için de bağımlılık denetimi olmayan .tgz
paket sistemi ve pkgtool programı kullanılmaya
devam etmektedir.
Resim 1 - Artık Lilo ekranı kırmızı yerine Slackware yazılı
Değişim konusunda bu derece muhafazakâr
olan bu dağıtımın yeni sürümü 12.1'de de çiz-
www.enixma.org
ginin korunduğunu görüyoruz. Değişiklikler hemen dikkati çekecek görsel öğelerden değil,
Sayfa 29
/DAĞITIM
yazılım cephesinden geliyor.
Aslında bu son cümlemizi yanlışlayan bir adet
istisna var: Slackware 12.1'de, yıllardır kullanılan klasik kırmızı LILO ekranı yerine Slackware logolu bir resim kullanılmış (Resim 1). Bu
sürpriz ekleme ile Slackware aynı zamanda ilk
defa olarak barındırdığı yazılımlarda kendi
markasını kullanmış oluyor. Teknik açıdan hiçbir
önemi olmasa da bir ilk olduğu için dikkati
çeken bir değişiklik.
Gelelim yazılım cephesindeki yeniliklere. Slackware yazılımları orijinal halleriyle kullandığı için
bu bölümdeki haberlerimiz aslında GNU/Linux
yazılım dünyasındaki genel gelişmeleri yansıtıyor:
Slackware 12.0'daki 2.6.21 çekirdeğinin yerine
12.1'de 2.6.24.5 çekirdeği kullanılmış. Yeni çekirdeğin en önemli artılarından biri daha gelişmiş donanım sürücüleri içermesi. Özellikle
yeni mac80211 kablosuz ağ altyapısı ve buna
dayanan yeni nesil sürücüler göze çarpıyor.
Daha önce Ndiswrapper ile Windows sürücüleri
kullanmak zorunda olan kullanıcılar için bu iyi
bir haber. Yeni çekirdeğin 2.6.21'de olmayan
özelliklerinden biri de "Fair group CPU scheduler". 2.6.23 sürümü ile kullanılmaya başlayan
CFS zamanlayıcının ardından bu yenilik teknik
düzeydeki en önemli değişikliklerden biri. Slackware'de etkinleştirilmemiş olmakla beraber yeni çekirdeğin "Dynamic Ticks" desteği içerdiğini
belirtelim. Bunlar dışında 12.1 ile gelen çekirdekler LVM ve cryptsetup desteği içeriyorlar.
Ayrıca, görme engelliler için Speakup destekli
bir çekirdek de kurulum CD'sinde bulunuyor.
Glibc kütüphaneleri 2.5'ten şu anki en güncel
sürüm olan 2.7'ye yükseltilmiş. Aynı şekilde
X.org 7.3 ile de en yeni X sistemi kullanıcıya
Slackware 12.1
sunuluyor. Son zamanlarda pek çok dağıtıma
dahil edilmiş olan compiz-fusion (Beryl) bulunmasa da 12.1'in içerdiği compiz 0.7.4 ile 3
boyutlu masaüstü kullanılabilir. Diğer bazı temel kütüphanelerin sürümleri ise Gtk+2.12, Qt
3.3.8b ve Tcl/Tk 8.4 şeklinde.
Slackware 12.1'de bulunan masaüstü ortamları
ise KDE 3.5.9 ve XFCE 4.4.2. KDE paketleri
arasında yer alan KOffice 1.6.3 aynı zamanda
bu sürümle gelen tek ofis paketi oluyor. Hatırlanacağı gibi Slackware 10.2 ile birlikte GNOME
paketleri dağıtımdan çıkarılmıştı. GNOME kurmak isteyen kullanıcılar, Dropline Gnome [5] ve
GSB [6] gibi Slackware için GNOME paketleri
hazırlayan projelerden yararlanabilirler. Bunlardan GSB yazımız tarihi itibarı ile Slackware 12.1
için GNOME 2.22.1 paketlerini duyurmuştur.
Tarayıcı olarak Firefox 2.0.14 ve Mozilla paketinin yerini alan Seamonkey 1.1.9 bulunuyor.
Elbette KDE ile Konqueror 3.5.9 da gelmekte. Eposta istemcisi seçenekleri ise Thunderbird
2.0.12 ve KDE'nin bir parçası olan KMail. Anında mesajlaşma için Pidgin (Gaim) 2.4.1, Kopete
0.12.7 ve XChat 2.8.4 kuruluyor.
Ses ve video içinse Amarok 1.4.9.1, Audacious
1.5.0 ve Xine 0.99.5'e ek olarak CD/DVD yazma
aracı K3b'nin 1.0.4 sürümü bulunuyor. Xine-lib
paketi ile yaygın kullanılan pek çok video formatı için codec dosyalarını içeriyor. Resim düzenleyici olarak Linux dünyasının neredeyse
standart haline gelen yazılımı Gimp'in 2.4.5
sürümü kullanılmış.
Bilgisayarlarını internet sunucusu ya da geliştirme ortamı olarak kullanmak isteyenler için
Slackware 12.1'de Apache 2.2.8, PHP 5.2.5,
MySQL 5.0.51b, Perl 5.8.8, Python 2.5.2, Ruby
1.8.6, KDevelop 3.5.1 ve Subversion, git gibi
www.enixma.org
standart araçlar bulunmakta. RPM tabanlı dağıtımlardaki genel durumun aksine, Slackware
.tgz paketleri, RPM'deki -devel paketlerine karşılık gelen kaynak kod dosyalarını içerdiği için,
Slackware'de kurulu kütüphanelerle program
derleme ve geliştirme için ek paketler indirilmesi gerekmiyor.
Eskiden olduğu gibi Slackware paketleri i386 işlemcilerde çalışabilecek şekilde derleniyor. Tam
kurulum için 1 DVD ya da 3 CD gerekiyor
(kaynak kodlar da isteniyorsa 6 CD). Bunlardan
3. CD KDE paketlerine ayrılmış. Kurulum aracı
ise eskiden olduğu gibi ağ üzerinden kurulum
yapabiliyor; araç NFS'nin yanısıra FTP ve HTTP
bağlantılarıyla da çalışabiliyor. Kurulum için en
az 64 MB bellek öneriliyor. Slackware'in 64-bit
için resmi sürümü yok ancak Slamd [7] gibi
gayrıresmi 64-bit sürümleri var.
Kuruluma dahil edilmemekle birlikte CD ya da
DVD'lerle birlikte gelen ve extra/ dizini altında
tutulan birkaç yazılım daha var; bunların başlıcaları olarak Emacspeak, Java DK ve libsafe'i
sayabiliriz.
Kurulum için ilk CD ya da DVD'den açılış yaptıktan ve klavye düzeni belirlendikten sonra ilk
adım olarak, açılan sisteme "root" kullanıcısıyla
girmek ve fdisk ya da cfdisk ile disk bölümlemesini yapmak gerekiyor. Bunu kullanıcı kendi yapmak zorunda, gparted ya da benzeri bir
bölüm yönetim aracı yok. Dolayısıyla tecrübesiz
kullanıcıların bu adımda neler yapacaklarını
önceden iyice araştırmaları yerinde olacaktır.
Bunun ardından "setup" komutu ile kurulum
aracı başlatılıyor. Diskteki bölümlerin nerelere
bağlanacağı belirlendikten ve kurulacak paket
grupları seçildikten sonra paketler kuruluyor.
Tam kurulum için yaklaşık 5 GB kadar bir disk
alanı gerekiyor. Son bölümde de saat, ağ ve
Sayfa 30
/DAĞITIM
servisler gibi ayarlar ile LILO kurulumu yer
alıyor.
Slackware 12.0 sürümünden güncelleme yapmak isteyen kullanıcıların her zaman olduğu
gibi CD ya da DVD'lerde bulacakları UPGRADE.TXT dosyasındaki yönergeleri izlemeleri yeterli olacaktır. Aynı şekilde CHANGES_
AND_HINTS.TXT dosyasında kurulum ve sonrası
için gerekli olabilecek ipuçları bulunmaktadır.
Yazımızda, dağıtım değerlendirme makalelerindeki genel alışkanlığın aksine, kurulum sonrasına ait ekran görüntüleri vermeyeceğiz; çünkü
gerçekten de bunu anlamlı kılacak herhangi bir
neden yok: Kurulum sonrasında, Slackware
12.1 her zaman olduğu gibi öntanımlı olarak 3.
çalışma düzeyinde yani konsol ekranında,
grafik arayüz olmadan açılıyor. Kullanıcı X'i
çalıştırdığı zaman ise karşısına tamamen öntanımlı ayarlarıyla sade bir masaüstü çıkıyor.
CD ya da USB bellek takılması halinde bunların
otomatik bağlanması gibi şeyler sözkonusu
değil. Kullanıcı bu tür ek özellikleri kendisi
ayarlamak zorunda. Kolay kullanımı hedefleyen
dağıtımların yaygınlaştığı günümüzde bu durum pek çok kişi tarafından yadırgansa da,
Slackware destekçileri açısından sistem yapılandırma ve yönetiminin tamamen kullanıcı
kontrolüne bırakılması bu dağıtımın en önemli
artılarından birini oluşturuyor.
Kurulumdan sonra kullanıcıların genelde yapması gereken işlemler arasında xorgsetup ile X
sistemini çalışır hale getirme, açılış düzeyini 4
yani grafik ekran olarak ayarlama, alsaconf ile
ses aygıtlarını tanıtma, (gerekiyorsa) ekran
kartı sürücülerini kurma/tanıtma ve elbette root
dışında yeni kullanıcı(lar) tanımlama yer alıyor.
Bir de elbette resmi paketlere ek olarak Open-
Slackware 12.1
office gibi yeni yazılımlar kurmak için ne yapılacağı sorusu var. Slackware'in tam kurulumla
gelen kütüphane yelpazesi oldukça geniş
olduğu için pek çok yazılım kaynak koddan
kolayca derlenebiliyor. Hazır derlenmiş .tgz
paketlerinin bulunabileceği birkaç kaynaklar da
var. GNOME için yukarıda iki adres vermiştik.
Genel olarak slackbuilds.org [8], slackbuilds.net
[9], Slacky.eu [10] ve Linuxpackages.net [11]
sitelerinde pek çok kategoriden yazılım bulunabilir. Bunlardan ilk ikisinde .tgz paketleri
yerine, kaynak koddan derleme yaparak .tgz
paketi üretmeye yarayan .Slackbuild betikleri
yer alıyor. Kurulmaya hazır .tgz paketleri için
diğer iki adresten yaralanılabilir.
Daha çok eski bilgisayarlara hafif masaüstü
üretmek için tasarlanmış olsa da AmigoLinux
projesinin .tgz paket arşivini kayda değer buluyoruz [12]. Bu projenin bir parçası olarak
üretilen src2pkg yazılımı [13] ile, .Slackbuild
betikleri kullanmadan, "./configure - make make install" tarzı kurulumlar yapılıp bunlar
.tgz paketi haline getirilebilir.
Sonuç olarak, otomatik araçlar kullanmayı yeğleyen kullanıcılar açısından Slackware'in biraz
zor ve zahmetli bir tercih olacağı söylenebilir.
Öte yandan Linux sistem yönetiminin ayrıntılarını öğrenmeye meraklı kitle için Slackware'i
ilgi çekici bir seçenek olarak önerebiliriz. Bu
amacı gerçekleştirmek aslında her dağıtım ile
mümkün olsa da, sade sistem yönetim araçlarından, kolay okunur ve bol açıklamalı sistem
yapılandırma dosyalarına kadar sunduğu ortamla Slackware'in bu tür kullanıcılar için zevkli
bir öğrenme ortamı sağlamaya aday olduğunu
söylemek pek de yanlış olmaz.
[1] http://www.slackware.com/index.html
[2] http://www.slackware.com/info/
www.enixma.org
[3] http://distrowatch.com/
[4]
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Linux_distrib
utions#Slackware-based
[5] http://www.droplinegnome.org/
[6] http://gnomeslackbuild.org/
[7] http://www.slamd64.com/
[8] http://slackbuilds.org/
[9] http://www.slackbuilds.net/
[10] http://www.slacky.eu/
[11] http://www.linuxpackages.net/
[12]
http://distro.ibiblio.org/pub/linux/distributions/a
migolinux/download/
[13]
http://distro.ibiblio.org/pub/linux/distributions/a
migolinux/download/src2pkg/
Resim 2 - www.slackware.com
Kemal Ilgar Eroğlu
<[email protected]>
Sayfa 31
Fedora 9
/DAĞITIM
Fedora 9
Keskin kenarda yürümek
Fedora 9, önceki sürümlerine göre önemli değişiklikler barındırıyor. Bu değişikliklerde beraberinde bazı sorunları, hataları da getiriyor. Bu
hataların yaratabileceği sorunları aşmak ise
deneyimli bir kullanıcı için kolay olurken acemi
kullanıcılar için çok zor olabilmektedir. Bu nedenle bu inceleme yazısının deneyimli kullanıcılar için Fedora 9 yeniliklerini tanıtmak, acemi bir kullanıcı için ise hem sistemi tanıtmak
hem de onlar için bir kılavuz olmasını amaçlıyoruz.
yapılan değişiklikler her zamanki gibi Red Hat
Enterprise Linux için deneme tahtası olacaktır'
iddaları ise Fedora Kullanıcılarından değil sadece açık kaynak kodu güncel yazılımları -burada güncel derken son sürüm anlaşılmalıbarındıran ve kullanan bir dağıtımın -doğası
gereği- bir çok hatayı barındıracağı bu sitelere
içerik sağlamak için fırsat olarak görülmesinden kaynaklanmaktadır.
Bu nedenle inceleme üç bölümden oluşuyor: ilk
bölümde Fedora 9'daki yenilikler yer alırken,
ikinci bölümde acemi kullanıcılar için ipuçları ve
diğer yardımcı bilgilere yer veriliyor. Son bölüm
olan değerlendirme bölümünde ise, Fedora 9'un genel bir değerlendirmesini bulabilirsiniz.
Fedora 9 ile EXT4 dosya sistemi size kurulumda
bir seçenek olarak sunuluyor. EXt4 dosya sisteminin halen geliştirme aşamasında olduğunu
unutmamamk gerekli. Bu nedenle Ext4 dosya
sistemi kullanmak isteyenler, Ext4'ün sunduğu
her şeyi göremeyecektir. Kurulumda ext3/2
standart olarak seçilirken disk bölümlerini seçerken ext4 kurmak için seçim yapmanız gerekecektir.
Fedora 9: Yeni paketler ve
yapılandırma araçları
Fedora yönetimi Red Hat ekibinden olan ve Fedora'nın geliştirilmesinde katkıda bulunan topluluk üyelerinden oluşuyor. Fedora'ya yöneltilen
eleştiriler içinde topluluk yönünün eksik olduğu
eleştirisi sık sık ortaya atılırdı. Bu eleştirilerin
azalmasındaki asıl etken Fedora yönetiminde
yer alan isimlerin büyük bir bölümünün topluluk içinden gelen isimler olmasından kaynaklanıyor oluşu. Fedora Core adı yerine Fedora
adının kullanılması bu gelişmelerin bir göstergesi oldu. Öte yandan birçok kişisel site ve
sayfada halen 'Fedora Core' veya 'Fedora'da
rasında kurulum kaynağınız olan DVD/CD'lerin
dışındaki depoların kullanılabilmesi idi. Bunu
Fedora 8 ile kullanmaya başlamıştık. Fedora 9
ile bir adım daha ileri giderek depo bilgilerini
sunuculardan ediniyor. Bu işlem sırasında sunucu bilgisine erişilemediğini belirten bir hata
mesajı alabilirsiniz. Bu durumda Livna, Freshrpms vb. depoları tanımlayıp kuruluma başlamak yerine temel kurulumu yapıp daha sonra
bu depoları kendi tercihlerinize göre ekleyerek
kullanmanız daha uygun olacaktır. Bu gün için
bazı paketlerin hazırlanmasında bu depolar
arası farklılıkların neden olduğu sorunların yaşanması söz konusu olabiliyor.
Anaconda, EXT4 ve Diğer Depolar
Fedora 9, önceki sürümlerde kurulum ve yapılandırma aracı Anaconda, karşılaşılan hataların
giderildiği son sürümü ile geliyor. Kurulum aşamasında İngilizce dışındaki dil seçeneklerinden
birisini seçtiğinizde Anaconda donuyor ve kurulum devam etmiyordu. Bu sürümde kurulumu
Türkçe olarak gerçekleştirebiliyorsunuz. Anaconda'da yapılan bir diğer değişiklik, kurulum sı-
www.enixma.org
LUKS ile Şifrelenmiş Disk
Kurulum aşamasında Anaconda ile /boot disk
bölümü hariç diğerlerini LUKS ile şifreleyerek
kullanabilirsiniz. Şifrelenmiş disk bölümlerinin
oluşturulması seçeneği Fedora hariç OpenSUSE, Debian ve DesktopBSD ile kullanıcılara
sunuluyordu. Fedora 9 ile bu işlem kurulum
aşamasında yapılıyor. Kurulum aşamasında şif-
Sayfa 32
Fedora 9
/DAĞITIM
relenmiş disk bölümlerini açmak için kullanacağınız anahtar sözcüğü, harf-sayı bileşimi vs.
unutmamanız gerekli. Aksi halde sistem açılmayacaktır.
kabul görmüş yapılandırma ve çalışma şekli ile
uyumlu olarak çalışan ve Ubuntu geliştirici ekibinin hazırladığı ve Ubuntu'da kullandıkları Upstart'a, Fedora'da yer verilmiş.
Disk Bölümlerini Küçültmek
Çekirdek, Masaüstü, Paket
Yönetimi ve Geliştirme Araçları
Diskinizdeki boş disk bölümü yeterli değilse, bu
durumda diskinideki ext3/ext2 ve NTFS disk
bölümlerini yeniden boyutlandırabiliyorsunuz.
ext3/ext2 boyutlandırmasını denemedim ama
NTFS boyutlandırmasını denediğimizde Xp, NT
ile oluşturulmuş NTFS disk bölümlerini küçültürken Vista ile oluşturulmuş veya Xp-Vista
terfisi yapılmış olan sistemlerde her zaman için
başarılı olmadı. Olası veri kayıpları vb. durumları göz önüne alarak kurulum öncesi diski
yeniden bölümlemek ve sonrasında kuruluma
başlamak yerinde olacaktır.
Diğer Dağıtımları GRUB'a Eklemek
Sisteminizde diğer bir Linux/BSD dağıtımı da
bulunuyorsa, Anaconda bunları GRUB'a eklemeyecektir. Ancak bunları GRUB menüsünden
açmak için gereken girdileri kendiniz hazırlamanız gerekiyor. Diğer dağıtımların bu girdileri kendilerinin eklemesine karşılık bu işlemlerin her zaman başarılı olmadığını düşünürsek
bu durumun da aslında bir sorun olmayacağını
da düşünebiliriz. Zira Dağıtımlar reiserfs, ext3/2
veya disk-id-by-name vb. farklı uygulamalara
gittikleri için GRUB menüsünün elle düzenlenmesi daha kesin ve doğru sonuçlar vermektedir.
Upstart
Bugüne dek açılış sırasındaki çalıştırılacak olan
daemon için init kullanıldı. init'in denenmiş ve
Fedora 9'da linux 2.6.25 çekirdek kullanılıyor.
Bu çekirdeğin Fedora 10 duyuruluna dek yeni
sürümlere yerini bırakacağını unutmamak gerekli. 9'un çıkışının üzerinden kısa bir zaman
geçmiş iken 2.6.25.3 çekirdek güncelleme olarak depolarda yerini almıştı. Kerneloops paketi olası çekirdek hataları ve göçmeleri durumunda
hata raporu hazırlayıp çekirdek geliştirme ekibine bildiren uygulama- Fedora 9 ile standart
olarak geliyor.
Masaüstü olarak GNOME 2.22.1, Xfce 4.4.2 ve
KDE 4.0.3 geliyor. Policykit ile yaşanan uyum
sorunları bu sürümde giderilmiş durumda.
Sorunsuz olarak kullanılıyor. GNOME ve Xfce
için paketler asıl sürümleri için hazırlanmış
olarak gelirken KDE kullanacak iseniz KDE 4.0.3
ile gelen paketlerin halen önceki sürüm olan
Fedora 8'e ait olanlar olduklarını görebilirsiniz.
Halen KDE 4.1'ih çıkmasını bekliyorsanız bu
durumda Fedora 9 yerine Fedora 8 ile devam
etmek yerinde olacaktır. Fedora 10 çıkış
tarihine dek KDE 4.1 hazır olacağı için KDE
kullanıcıları beklemyi tercih edebilirler.
Paket yönetimi araçlarında bir değişiklik var.
Önceki sürümlerde kullanılmış olan puplet, pup
yerini packagekit'e bırakmış. yum ise halen
dağıtımda yer alıyor. Packagekit geliştirme ekibi
1.0.0 sürümünü duyurana dek yazılım üzerinde
değişkilik yapılabileceğini belirtiyor. Packagekit'in öne çıkan özelliği gereksinim duyulan
www.enixma.org
paketleri kendisinin indirip kurması. Örneğin
sisteminizde PDF dosyalarını açmak istediğinizde uygun program bulunmuyorsa, packagekit bunu kendisi indirip kuruyor. Bunun dışında
güncellemeler ve diğer program ekle/kaldır
uygulamaları için de packagekit kullanılıyor.
Packagekit halen %100 kararlı bir API'ye sahip
olmadığı için bu işlemler sırasında sorunlar
olabiliyor. Bu nedenle yum ile devam etmek
daha uygun bir seçenek oluyor.
Geliştirme araçları konusunda Fedora açık
kaynak kodlu/özgür yazılım araçlarını kullanmayı tercih ediyor. IcedTEA bu sürümde de yer
alıyor. Ayrıca GCJ kullanılıyor. IcedTEA ile
denemeler yaparken bir hata nedeni ile çalışmadığını gördüm. Hata bildiriminde bulunulduğu ve kısa zamanda bir yama çıkarılacağı ise
hata bildirim sayfasında belirtilmiş. Eğer IcedTEA, GCJ vs. kullanıyorsanız bu durumda Fedora
9'a terfi etmek şimdilik uygun olmayacaktır.
Aynı paketlerin Fedora 8'de sorunsuzca kullanıldığını anımsatalım.
PERL geliştiricileri için ise PERL 5.10, Fedora 9
ile geliyor. Bunun yanında TeXLive dağıtımda
yer alıyor.
Cluster Tools
Fedora 9 ile cluster kurulumu yapmak için
kurulum aşamasında cluster tools paketlerini
seçmeniz yeterli olacaktır. Gereken paketler
kurulduktan sonra cluster yapılandırması ve
işletilmesi için yapmanız gereken sadece
bağlantıları yapmak oluyor.
Masaüstü Kullanıcıları İçin Rehber
Masaüstünde
Fedora
9
kullanmak
isteyen
Sayfa 33
Fedora 9
/DAĞITIM
kullanıcılar bazı ek paketlere gereksinim duyacaklardır. Aşağıdaki bölüm masaüstü kullanıcılarının gereksinmelerini karşılamak için hazırlanmıştır. Paket yönetim aracı olarak ise yum
kullanılmıştır.
paketlerine de gereksinim duyabilirsiniz. Fedora
9 DVD'sinde yer alan GCC 4.3 sistem kurulurken, bazı paketler için ise GCC'nin eski sürümlerine gereksinim duyacaktır. Bunu karşılamak için
Ek Depo Kullanımı
# yum -y install compat-libstdc++-33
compat-libstdc++-296
Aradığınız bazı paketler Fedora resmi depolarında yer almayabilir. Bu nedenle diğer depoları
kurmanız gerekebilir. Depoların tam bir listesine
Fedora Core 6 incelemesinin yer aldığı sayımızdan ulaşabilirsiniz.
Livna deposunu tercih ettiğim için öncelikle
Livna deposunu kuruyorum.
# rpm -ivh http://rpm.livna.org/livnarelease-9.rpm
Depo kurulumu tamamlandıktan sonra paket bilgilerinin güncellenmesi gerekiyor.
# yum update
Eğer yum ile kabuk üzerinden çalışmak istemiyorsanız bu durumda yumex kullanabilirsiniz.
REAL PLAYER Kullanmak için.
Real Player kullanmak istiyorsanız bu durumda
Real Player sitesinden tercihen rpm dosyasını
indirmeniz gerekecektir. GCC'nin eski sürümü
ile paketlendiği için yukarıda belirttiğimiz gibi
uyumluluk paketlerini önceden kurmuş olmanız
gereklidir. RPM paketinin kurulması için
# rpm -ivh RealPlayer11.rpm
Kurulum aşamasında Firefox vs. için gereken
eklenti ayarları yapılacaktır. Eğer Firefox için
Real Player eklentisi çalışmıyorsa aşağıdaki gibi
yeniden yapılandırmanız gereklidir.
# /usr/bin/mozilla-plugin-config -i -f
vlc,xine ve mplayer
# yum install yumex
MP3 için Gstreamer veya Xine kurmanız gerekecektir. Özellikle banshee, listen, exaile, amarok, rhythmbox ve xmms için aşağıdaki paketlerin kurulması gereklidir.
# yum -y install gstreamer-plugins-ugly
gstreamer-plugins-bad libmad libid3tag
amarok-extras-nonfree
GCC'yi sıklıkla kullanıyorsanız GCC uyumluluk
Mplayer kurmak istiyorsanız depoları eklediğiniz
için yapmanız gereken
# yum install mplayer mplayer-gui
mplayer-skins mplayer-fonts mplayerplugin mencoder
xine için
# yum install xine xine-lib-extras xinelib-extras-nonfree libdvdcss
www.enixma.org
Vlc için
# yum install vlc
DVD izlmek için libdvdcss kurulmuş durumda.
Bu durumda tercih ettiğiniz uygulamayı kullanabilirsiniz.
Vide codec kapalı kaynak kodlu oldukları için
Fedora geliştirme ekibinin aldığı karar gereğince desteklenmiyor. Bu kodeklerin ayrıca kurulması gerekli. Eğer eklediğiniz depolarda
win32codec paketi varsa doğrudan paket ile
kurulum yapmanız yeterli olur. Bulunmuyorsa
aşağıdaki şekilde kurulum yapabilirsiniz:
Mplayer sitesinden all-20071007.tar.bz2 dosyasını indirin ve aşağıdaki işlemleri yapın.
# mkdir -p /usr/lib/codecs
# tar -jxvf all-20071007.tar.bz2 ?stripcomponents 1 -C /usr/lib/codecs/
Flash eklentisi için swfdec veya gnash kullanabilirsiniz. Swfdec bir hata nedeni ile flash
desteği konusunda yetersiz kalabiliyor. Bu konuda Linus Torvalds bir hata bildiriminde bulunmuş. Dolayısıyla hatalı diyerek yeniden hata
bildiriminde bulunmayın.
32 bit sistemler için Macromedia Flash kurulumu için Flash deposunu kullanabilirsiniz.
# rpm -ivh
http://linuxdownload.adobe.com/adoberelease/adobe-release-i386-1.01.noarch.rpm
GPG anahtalarını ekleyin.
Sayfa 34
Fedora 9
/DAĞITIM
# rpm ?import /etc/pki/rpm-gpg/RPM-GPGKEY-adobe-linux
yum ile kurulumu tamamlayın.
# yum install flash-plugin
libflashsupport
64 bit sistem kullanıyorsanız
# mkdir -p /usr/lib/mozilla/plugins
# yum install
nspluginwrapper.{i386,x86_64}
pulseaudio-lib.i386
# yum install flash-plugin
# mozilla-plugin-config -i -g -v
Bu işlemin ardından 64 bit sistemlerde flash
kullanabilirsiniz. pulseaudio flash'da ses alabilmek için gerekiyor. Bu nedenle kurulumunu
yapmakta yarar var.
FAT/NTFS disk bölümlerini
bağlamak
Disk bölümlerini listeleyerek başlayın.
# /sbin/fdisk -l
çıktısını bir kenara not edin ve bağlamak istediğiniz disk bölümlerinin bilgisini belirleyin.
Bağlamayı düşündüğünüz disk bölümlerini -ben
/media/pencere dizinini kullandım- tanımlayın.
Fedora 9 ile ntfs-3g standart olarak gelse de
disk bölümlerinin bağlanması için bir yapılandırma kurulumda söz konusu değildir. Bu ne-
denle bu işlemi kullanıcı yapmak durumundadır.
# /usr/sbin/alternatives --config java
# mkdir /media/pencere
# /usr/sbin/alternatives --config
libjavaplugin.so
/etc/fstab dosyanızı açıp aşağıdaki gibi girdileri
ekleyin.
ile işlemi yapabilirsiniz.
Disk NTFS ise aşağıdaki gibi -siz kendi disk
bölümlemenize göre- tanımlayın.
CD/DVD yazmak için GNOMEBAKER veya K3b
kullanabilirsiniz.
/dev/sda1 /media/pencere ntfs-3g
rw,defaults,umask=0000 0 0
K3B için
# yum install k3b k3b-extras-nonfree
IcedTEA Java DVD ile kurulumda standart olarak
gelmektedir. Eğer çalışan CD üzerinden kurulum yaptıysanız bu durumda kendiniz kurmanız
gereklidir.
GNOME-BAKER için
# yum install gnome-baker
# yum install java-1.7.0-icedtea java1.7.0-icedtea-plugin
Kurulum ve terfi sonrası
karşılaşabileceğiniz bazı durumlar
Eğer Sun JAVA kullanmak isterseniz bu durumda
X86_64 sistemler için JDK, i386 sistemler için
ise JRE kullanmanız yerinde olacaktır. 64 bit
sistemlerde JDK daha uygun olmaktadır.
Fedora'da SELinux standart olarak kurulan bir
uygulamadır. Eğer kurulum sırasında kısıtlayıcı enforcing- olarak kurduysanız bazı paketlerin
terfisi veya kurulumu sonrası ayarları yeniden
yapmanız gerekmektedir. Bu durum Fedora 9
ile gelen SELinux'tan kaynaklanmaktadır. Özellikle NFS, SAMBA paylaşımlarınızı açılışta bağlanacak biçimde fstab dosyanıza eklediyseniz
ve güncelleme yaptıysanız bu girdileri yeniden
oluşturmanız gereklidir. SElinux yapılandırmasında bu durumlar için bir bileşen bulunmadığından gereken işlemler kullanıcıya kalmaktadır. Sonuçta yaptığım kurulum ve terfilerde
NFS sunucusu ayarları aynen kalırken, uzak
sunuculardaki NFS paylaşımları terfi sonrası
kullanılamaz olmuştu. Bu durum SAMBA için de
geçerlidir.
Alternatives kullanarak SUN JAVA kurun ve
standart olarak atayın.
# /usr/sbin/alternatives --install
/usr/bin/java java /opt/jre1.6/bin/java
20000
# /usr/sbin/alternatives --install
/usr/lib/mozilla/plugins/libjavaplugin.s
o libjavaplugin.so
/opt/jre1.6/plugin/i386/ns7/libjavaplugi
n_oji.so 20000
Eğer SUN kurulumunu değil de diğerini kullanmak isterseniz
www.enixma.org
Fedora 9 ile Xorg sunucusunun beta sürümü
Sayfa 35
Fedora 9
/DAĞITIM
geldiği için Nvidia ve ATI sürücüleri henüz hazır
olarak bulunmamaktadır. Eğer 8'de kurduysanız
ve kullanıyorsanız 9'a terfi etmeniz durumunda
compiz vs. çalışmayacaktır. Bu nedenle Xorg
sunucu bileşenlerinin kararlı sürümünün depoya girmesi ve bu sürüm için sürücülerin
çıkarılmasını beklemek gerekecektir.
Değerlendirme
Fedora her zaman için en güncel ve yeni
yazılımların kullanıldığı bir dağıtım olmuştur.
Fedora 9 bu çizgiye sadık kalınarak hazırlanmış.
En son sürüm uygulamaların her zaman için
hatalar barındırabileceği unutulmamalıdır. Bu
nedenle Fedora 9'un yaşam döngüsü boyunca
yeni güncellemeler ile destekleneceğini unutmamak gerekli. Sistemi sunucu veya iş istasyonu olarak kullanmak isteyenler için Fedora
9 bir seçenek olabilir. Öte yandan, sürekli yeni
sürüme terfi etmek istemeyen kullanıcılar için
Fedora 8 -halen desteği devam ediyor- daha
uygun bir çözüm olacaktır. Fedora 9 bazı yani
uygulamalar yanında burada yer veremediğimiz, duyurulması ile derginin çıkışı arasında
kalan kısa süre nedeni ile kısa bir zaman
kullanmamızdan kaynaklı bazı uygulamaları da
barındırıyor. Bunlara önümüzdeki sayılarda
sayfalarımızda yer vereceğiz.
Fedora 9'a terfi mi etmeliyim veya temiz bir
kurulum mu yapmalıyım sorusunun yanıtını
vermek ise zor. Bu tamamen sizin tercihlerinize
bağlıdır. Eğer 8 sizin için yeterince iyi ise, 9'un
şu anki durumunu düşünerek 8'de kalmak daha
uygun bir çözüm olabilir. Ancak 9'a geçmek
isteyenler varsa temiz bir kurulum yaparak
devam etmeleri daha uygun olacaktır. 8'den 9'a
terfi gerçekleşse de önceki sürümdeki ayarlarınız 9 için aynen kullanılabilir olmamaktadır. Bu
durum özellike KDE kullanıcıları için sorun yaratabilir. GNOME ve Xfce kullanıyorsanız ve
8'den 9'a terfi edecekseniz sorunsuz biçimde
terfi edebilirsiniz. SElinux ise yapılandırması
gereği kurulum sonrası yeniden ayarlanmalıdır.
Sunucular için ise kişisel tercihim çekirdek,
sunucu uygulamaları vb. dikkate alarak terfi
www.enixma.org
sürecini değerlendirmek ve gerekiyorsa 8
sürümünde kalmak şimdilik bana uygun geliyor.
özellikle sürekli çekirdek terfilerinin yaratacağı
kesintiler istenmiyorsa...
Gökşin Akdeniz
<[email protected]>
Sayfa 36
/HABERLER
harikalar diyarı' semineri izledi. İlk
gün tiyatro, müzik ve folklor gösterileriyle sona erdi.
LKD 7. Özgür Yazılım
Şenliği
Bu yıl yedincisi gerçekleşen LKD
Özgür Yazılım Şenliği, 22-24 Mayıs
tarihlerinde İzmir'de Ege Üniversitesi Şenlikleri içinde yapıldı. İlk
iki günü seminer ve çeşitli sahne
etkinlikleri ile süren şenlik, üçüncü
gün İzmir-Manisa arasındaki Çiçekli Köy piknik alanında yapılan,
piknik ve paintball turnuvası ile
sona erdi.
İlk gün sabah açılış ve kokteylin
ardından H.Coşkun Gündüz tarafından 'Linux nedir?' semineri verildi. Öğleden sonra Ege Üniversitesi Latin Dansları Grubu'nun
Latin dansları gösterisini, Prof. Dr.
Beno Kuryel tarafından verilen
felsefe semineri ve Murat Demirten'in verdiği 'Ruby on rails ile
www.enixma.org
Sayfa 37
/HABERLER
İkinci gün öğleden önce 'Özgür
Yazılım Üzerine Farklı Bakış Açıları'
konulu panel, Necati Demir, Tanju
Taşçılar, Tahir Emre Kalaycı, Vedat
Fetah ve Gönen Özşatır'ın katılımı
ile gerçekleşti. İkinci günün öğleden sonrasında eniXma editörü
Tanju Taşçılar tarafından 'Özgür
Yazılım ve Yayıncılık' semineri verildi. 'Hackers 2 Takedown' isimli
filmin ardından, körfezde tekne
gezisi ile günün programı sona
erdi.
Şenliğe İzmir'li Linuxçular ve Ege
Üniversitesi öğrenci ve öğretim görevlilerinin yanında Çanakkale On-
Son gün şenlik Ege Üniversitesi
dışına, İzmir-Manisa arasındaki mesire yeri olan Çiçekli Köy'de piknik
ve paintball turnuvası ile geçti.
www.enixma.org
sekiz Mart Üniversitesi'nden gelen
30 kişilik grup renk kattı.
Önceki yıllarda Ankara'da Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nde gerçekleştirilen şenliğin bu yıl İzmir'de
yapılması güzel bir değişiklik oldu.
Linux kullanıcıları açısından iyi bir
potansiyeli bulunan İzmir ve çevresi için özgür yazılım taraftarlarının tanışma fırsatı oldu.
Sayfa 38
/HABERLER
Formula 1 Fabrikada
Kazanılır, Fabrikada ise
Linux Kullanılır
Teknolojinin en üst seviyelerde kullanıldığı alanlardan havacılıktan
sonra gelen en önemlisi Formula 1
yarışlarıdır. Mekanik alanda en yüksek teknolojinin kullanımı kolay
tahmin edilir. Ancak yazılım alanında da hem gerekeni yapabilecek
hem de ekonomik olacak çözümler
gerekir. Ekonomik olması belki de
pek önemli gibi görülmese de, gün
geçtikçe maaliyetlerin Formula 1
alanında artması karşısında gittikçe önem kazanmakta. Teknolojik
olarak istenileni vermesi ise sistemlerin kendisi ile doğrudan ilişkili bir durum.
Formula 1 yarışından önce ve yarış
anında çok yüksek miktarda veri
alınmakta ve işlenmekte. Bu işlemin mümkün olduğu en yüksek
Kullanılan Lisanslar
eniXma'da
döküman
lisansları
olarak GFDL ve CC (Creative
Commons) lisanslarından biri kullanılabilir.
GFDL - Gnu Free Document
Licence (GNU Özgür Yazı Lisansı),
esas olarak dökümandan her tür
yararlanmayı serbest bırakan bir
lisans biçimidir.
hızda yapılması gerekmekte. Antrenmanlar ve sıralama turları sırasında elde edilen her türlü veri
yarışta büyük farklar yaratabilmekte. Gelişen teknoloji nedeniyle
zamanı geldiğinde saniyenin 100'de biri bile önemli olan bu yarışta
veri işlenmesinin doğru ve zamanında yapılması hayati öneme sahip bulunuyor.
İşte bütün bu işlemler için gerekli
teknoloji Linux'ta bulunmuş. Linux'un paralel çalışma teknolojisindeki
üstünlüğü ve fiyat sorunu olmaması büyük fark yaratmış ve belki ilk
defa duyanlar için garip gelecek
ama başta en büyük F1 firmaları
olmak üzere yarışmalarda Linux
kullanılmakta. Linux fabrikalarda
simülasyon ve veri işleme için
kullanılmakta.
Başa güreşen firmalardan McLaren
fabrikada SGI Altrix yüksek perfor-
manslı bilgisayarlarda Linux kullandığın belirtiyor. Bu şekilde bilgisayar simülasyonu için akışkanlar dinamiği analiz sistemi kullanıldığında gerekirse 20 dakikada tümüyle
yeni ayarlara sahip bir araba tasarlanabileceği belirtiliyor. SGI yetkilisi Keith Vickers McLaren yarış
arabalarının tamamen Linux ve
SGI kiti kullanılarak tasarlandığını
söylüyor.
Bir başka önemli F1 firması olan
Renault Linux Cluster'ları ile 1998'de çalışmaya başlamış.2001 yılına
gelindiğinde telemetri sistemleri
ve kritik verilerin işlenmesinde bu
sistem kullanılmaktaymış. Linux
kullanılarak yapılan veri analizleri
sayesinde Renault'un bu konuda
harcadığı zaman %90 azalmış.
Renault tarafından bu işlemi yapabilecek, ücretli lisansa sahip bir
yazılım bulunmadığı belirtiliyor.
Ferrari de Maranello'daki fabrikasında Linux kullanılan en önemli
F1 takımlarından birisi. Ferrari
meşhur hava tüneli "Galleria del
Vento"da aerodinamik verilerin işlenmesinde ve motor geliştirilmesinde Linux sistemlerini kullanmakta.
Linux Formula 1 alanında geniş
olarak kullanılmakta. AMD, Ferrari,
Sauber ve diğer bazı firmalarla
çalışmakta.
BMW/Williams
ve
Ducati HP tarafından sunulan
Linux çözümlerini kullanmakta.
Bunlar için Linux Cluster sistemleri
kullanılmakta. Ferrari için 500 bilgisayardan oluşan bir paralel bilgisayar takımı kullanıldığı belirtiliyor.
eniXma
<www.enixma.org>
Creative Commons ise Some
Rights Reserved - Bazı Hakları
Saklı anlayışı ile kullanılan lisanslama biçimidir. Basitleştirildiğinde
4 temel özelliğe sahiptir.
Noncommercial - Gayri
Ticari: Bu özelliğe sahip
olan şey ya da bu şey
kullanılarak türetilen/üretilen nesneler, ticari olarak kullanılamaz.
No Derivative Works Türetilemez: Bu özelliğe
sahip olan şey temel
alınarak başka bir şey üretilemez/türetilemez.
Attribution - Atıf Yapma: Bu özelliğe sahip
olan şey ya da bu şey
kullanılarak türetilen/üretilen nesneler, yazarı ya da oluşturucusuna
atıfta
bulundurularak
kullanılabilir.
Share Alike - Benzer
Lisansla
Dağıtma:
Bu
özelliğe
sahip
olan
nesneler kullanılarak ya da temel
alınarak üretilen/türetilen şeyler
ancak aynı lisans altında devam
edebilirler..
Bu dört özellikten birden fazlası
birbirleri ile çelişmediği sürece
aynı şey üzerine uygulanabilirler.
http://creativecommons.org/about
www.gnu.org/copyleft/fdl.html
www.enixma.org
Sayfa 39

eniXma - Haziran 2007

Transkript

Benzer belgeler

Yazdır - Ramazan Terzi

Symantec Endpoint Protection Kurulum Kılavuzu

İş Deneyimleri

BT Proje Yönetimi - Mirsis Akademi, İş Analizi,Test, Proje Yönetimi

ekin arabacıoğlu

İş Analisti