17 Mart 2013 Halk Günü, Sunum: Ankara

Ankara Üniversitesi Rasathanesi
“Yarım Asırlık Maceramız”
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Gazi Eğitim Enstitüsü binası
Prof. Dr. Okyay Kabakçıoğlu
Rasathanemizin kökeni, Ankara Fen Fakültesi
bünyesinde 1944 yılında kurulan "Astronomi
Enstitüsü"ne dayanmaktadır. O tarihlerde henüz
Ankara Üniversitesi kurulmamıştı. 1950-51 öğretim
yılında bugünkü Fen Fakültesi binasına taşınmıştır.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Prof. Kreiken, o tarihlerde Fen Fakültesi B Blok’ta yer alan Astronomi Enstitüsü önünde
Prof. Dr. Okyay Kabakçıoğlu'nun ayrılması ile kapanma
durumuna kadar gelen Enstitü, 1954 yılında UNESCO
kanalıyla iş başvurusu yapan Hollandalı gökbilimci
Prof. Dr. Egbert Adriaan Kreiken'in başına
getirilmesiyle tekrar yükselişe geçmiştir.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Prof. Dr. Kreiken, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nde öğrencileri ile birlikte (1959)
Prof. Dr. Egbert A. Kreiken
Ankara Üniversitesi Rasathanesi bugünkü varlığını
büyük ölçüde Prof. Dr. Egbert Adriaan Kreiken’e
borçludur. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde
kendini bilimsel araştırma ve eğitimin iyileştirilmesine
adamış müstesna bir bilim insanıdır.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
MSB kanalıyla NATO’ya sunulan Rasathane Projesi’nin çalışma toplantısından (Fen Fakültesi 1959)
Prof. Kreiken’in önerisiyle Türkiye’de gözlemsel
astronomiyi başlatmak amacıyla bir üniversite
rasathanesi kurulması kararlaştırıldı. 1955′te
projelerin büyük ölçüde hazırlanmış olmasına karşın
inşaatın başlaması ancak 1959 yılında gerçekleşti.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Ankara Üniversitesi Rasathanesi’nin temel atma töreninden (1959)
Prof. Dr. Kreiken’in rasathane yeri olarak seçtiği,
Ankara’nın 18 km güneyindeki Ahlatlıbel mevkiinde
inşaata başladı (1959). O zamanın maliyeti ile bir
milyon lira yöresinde bir harcamayla, bir merkez bina
ve üç gözlem binası yaptırıldı.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Rasathane merkez binası
Astrograf ve Güneş teleskobu
Radyo teleskop, astrograf ve Güneş teleskobu binaları (1962)
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Güneş teleskobu
Astrograf
Radyo
teleskop
Gerekli gözlem araçları yine Prof. Dr. Kreiken’in büyük
gayretleriyle yurtdışından hibe olarak temin edildi.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Nürnberg Üniversitesi’nden Dr. E. Pohl ile değişen yıldızlar üzerine ortak çalışma ekibi (17.9.1962)
Prof. Kreiken, öğrencilerinin yurtdışında doktora
yapmalarını sağladı. Bu bilim insanları yurda dönerek,
uzun süreler başta A. Ü. Astronomi Bölümü olmak üzere
ülkemizin diğer astronomi bölümlerinin ve
gözlemevlerinin kurulup gelişmesinde hizmet verdirler.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Prof. Dr. W.M. Smart
Prof. Dr. R. Wooley
Prof. Dr. G. Contopoulos
Prof. Dr. M. Hack
Prof. Dr. P. Pişmiş
Prof. Dr. D. Linden-Bell
Prof. Dr. M. Henon
Prof. Dr. J. Delhaye
Prof. Dr. W. Becker
Doç. Dr. D. Ezer
Avrupa’dan 25, ABD’den 3
öğrencinin tüm masrafları
karşılanmış.
26 Ağustos 1963’de Kreiken’in düzenlediği uluslararası
bir NATO Yaz Okulu ile Rasathane görkemli bir törenle
resmen açıldı.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Ankara Üniversitesi Rasathanesi kurucusu Prof. Dr. E. A. Kreiken rasathanedeki masasının başında (1964)
Prof. Dr. Kreiken, rasathanenin açılışından kısa bir süre
sonra 16 Ağustos 1964’te bir bilimsel toplantıya
katılmak üzere gittiği ülkesinde geçirdiği ani rahatsızlık
sonucu yaşamını yitirdi.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Eşinin zamanın Fen Fakültesi
Dekanı’na yazdığı mektuptan
anlaşıldığı üzere, cenaze töreni
sırasında tabutunun üzeri kırmızı
ve beyaz karanfillerle resmedilmiş
bir Türk bayrağı ile kaplanmış ve
kilise orgu ile İstiklal Marşımız
çalınmıştır. Kendisinin
Astronomi’ye yaptığı katkılar
nedeniyle 1973 yılında Sydney’de
toplanan Uluslararası Astronomi
Birliği (IAU) Ay’da bir kratere
ismini vermiştir.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Oklahoma Üniversitesi’nden Prof.
Dr. Tibor Herczeg'in ortak çalışma
önerisi ile yıldızların fotoelektrik
ışıkölçüm gözlemlerinin
yapılmasına karar verildi. 1975
yılında İsviçre‘den 30 cm çaplı
Maksutov-Cassegrain türü aynalı
bir teleskop satın alındı ve
astrograf sökülerek onun yerine
monte edildi. Trieste
Gözlemevi'nden Prof. Dr. Bruno
Cester ise yeni alınan bu teleskop
için bir ışıkölçer yaptı.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
1994’de İtalya’nın Trieste
Gözlemevi ile yürütülen işbirliği
çerçevesinde, bağış yolu ile
kullanılmış 30 cm çaplı diğer bir
aynalı teleskop daha getirtildi.
Yeni bir bina yapılarak içine
konuşlandırıldı. Bu teleskop için
bilgisayar kontollü bir ışıkölçer
alındı ve değişen yıldızların
ışıkölçüm gözlemleri yapıldı. Ancak
yeterli verim alınamadı. Teleskop
eski teknoloji ve
bir hayli yaşlı idi.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
2004 yılında başlatılan “Rasathanenin Yeniden
Yapılandırılması” projesi çerçevesinde tüm altyapı ile
beraber teleskop kubbeleri yenilendi ve rasathaneye
yeni teleskoplar ve modern donanımlar alındı.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
2005 yılı başında 40 cm çaplı
tam otomatik ve türünün en
son yeniliklerini taşıyan bir
aynalı teleskop ve yüksek
çözünürlüklü bir CCD kamera
alındı. Trieste Gözlemevi’nden
alınan teleskop sökülerek binası
restore edildi, yeni satın alınan
kubbesi monte edildi ve yeni
teleskop bu binaya kuruldu.
Binaya ve teleskoba
rasathanenin kurucusu
Prof. Dr. Kreiken’in adı verildi.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Coude teleskobu
rasathanemizin kuruluşundan
bu yana hizmet veren emektar
15 cm çaplı mercekli bir
teleskoptur. Binası ve kubbesi
ile beraber bu teleskop, 2005
yılında sponsor firmamız
OPTRONİK tarafından restore
edildi. Ağırlıklı olarak Güneş
gözlemlerinde, popüler ve
eğitsel etkinliklerde (halk
günleri, okul ziyaretleri)
kullanılmaktadır.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Coude Güneş teleskobu için
rasathanenin kuruluşu sırasında
yapılan bina restore edilerek
Ocak 2007’den itibaren
Rasathane Müzesi olarak
kullanıma açıldı. Müzede,
zaman içerisinde rasathanede
kullanılan çeşitli yardımcı
gözlem araçları, elektrik,
elektromekanik ve elektronik
kontrol cihazları ve ekipmanları
sergilenmektedir.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Son olarak 2008 yılında, rasathanenin
popüler ve eğitsel etkinliklerinin
yürütüldüğü bir TÜBİTAK Projesi
çerçevesinde 35 cm ayna çaplı tam
otomatik yeni bir teleskop ve yüksek
çözünürlüklü bir CCD kamera alındı.
Teleskop ve yan donanımı eski 30 cm
çaplı Maksutov teleskobunun
binasına konacaktır. Yeni kubbe
monte edilmiştir. Bina içi düzenleme
ve teleskop montajı devam
etmektedir.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Rasathane alanı Ankara Üniversitesi Geliştirme Vakfı
Özel Okulları ile paylaşılan bir kampüstür.
Ankara Üniversitesi Rasathanesi
Yaz Okulları
Okul Ziyaretleri
Gökbilim Okulu
Halk Günleri